IMO Teknik Dergi, 2006 3873 -3878, Yaz 255, Kisa Bildiri Statik Artimsal itme Analizinde Kullamlan Ytk Dagihmlarmm Degerlendirilmesi Kasim A. KORKMAZ™ Mustata DOZGUN™ OZ Yapilarin deprem yiikleri altindaki dogrusal olmayan davranislarmun_ belirlenmesinde dogrusal olmayan statik artimsal itme ve zaman tamm alaninda dinamik analiz ySntemleri en ¢ok kullanilan yéntemlerdir. Bu galismann amaci, betonarme —yaptlarn performanslarnin belirlenmesinde kullamlan dogrusal olmayan statik artmsal itme analizlerinin, dogrusal olmayan zaman tanrm alaninda dinamik analizler ile kargilagtmilarak degerlendirilmesidir. Bu amagla calismada periodlart farklt, tig acuklikli, 3, 5, 8 ve L5 katle dort betonarme cergeve yapr ele alinmis ve bu gergeve yapilar igin dikdérigen, Uggen (IBC, k=l) ve parabol (IBC, k-2)_yiik etkileri aitinda dogrusal olmayan statik artimsal itine analizleri yapilmuguir. Statik arumsal itme analizleti, farkh 50 deprem verisi ile yapilan zaman tanim alamnda dinamik analiz sonuclanyla kargtlastirimusttr, Sonug olarak, en uygun yUkleme tipi belirlenerek, kat adedi artigina gore analiz sonuglan incelenmistir. ABSTRACT Evaluation of Load Distributions in Pushoyer Analysis Nonlinear pushover and time history analyses are common used methods to determine the nonlinear behavior of structures under earthquake loading. The aim of the present study is to evaluate the push over analysis, which is commonly used to determine the performance of R/C structures, comparing with time history analysis. For this purpose, 3, 5, 8 and 15-story R/C frame structures with various natural periods are analyzed by performing nonlinear pushover and dynamic time history analyses. The load distributions for pushover analyses are chosen as rectangular, triangular (IBC, k=1) and parabolic (IBC, k=2). To evaluate the results from the pushover analysis, nonlinear dynamic time history analysis is performed for 50 different stations’ data during various earthquakes. Finally, the best load distribution is determined for pushover analysis and the results ate evaluated regarding with story height of the selected structures. Not: Bu yazi - Yayin Kurulu’na 13.12.2004 giind ulagmusar. > 30 Haziran 2006 ginine kadar tarusmaya agiktr, * Dokuz Eyhil Oniversitesi, Ingaar Mub, Bolin, Buca ~ temir — armagan korkmaz@deu.edu.tr “Dokuz Eylil Universitesi, logaat Muh, Bélimd, Buca - lemir - Mustafa.duzgun@dev.edu.tr‘Statik Artunsal lime Analizinde Kullanitan Yik Dagiimlarinin Degerlendirilmesi iris Bu galismada, betonarme yapilarim performansimn belitlenmesinde kullamlan, gergekgi ancak karmasik olan dogrusal olmayan zaman tanim alaninda dinamik analiz yéntemlerinin yerine uygulamada tercih edilen dogrusal olmayan statik arumsal itme analizlerinin degerlendirilmesi amaglanmaigtir {1,2,3]. Bunun igin statik artimsal itme e®rileri, 2aman tanim alaninda dinamik analiz sonuglariyla karsilastuilarak, hangi yk dagihmunin, en uygun daZihm oldugunun belirlenmesi amaglanmisuar, Bu amacla 3, 5, 8 ve 15 kath dort adet tig acikhkli betonatme gergeve yapi ele almmig ve bu yapilar dogrusal olmayan statik arumsal iume ve dogrusal olmayan dinamik zaman tannn alannda analiz yOntemlerine gore incelenmistir. Statik arumsal itme analizlerinde dikdértgen, igen (IBC, k=1) ve parabol BC, k=2) yiik dautmlan kullamimgur. Segilen dért betonarme gerceve yaps icin, tig farkh yuk dagikmina gire statik artmsal ime analizlerinin ve farkh 50 deprem verisi igin zaman tanyn alaninda dinamik analiglerinin gerceklestirilmesinde DRAIN 2DX analiz program: kullaniimisur [4,5,6]. 2 DOGRUSAL OLMAYAN STATIK ITME VE ZAMAN GECMISI ANALIZ YONTEMLERININ DEGERLENDIRiLMESi 2.1. Ornck Yap1 Sistemlerinin Belirlenmesi Ug agiklikh, 3, 5, 8 ve 15 kath Sekil 1’de dzellikleri verilen dort adet betonarme cergeve yapi TS 500 ve ABYYHY 1998’e gore boyutlandintimistir [7,8]. Yapilarin énem katsayisi 1 olarak alenms ve Sli, hareketli ve deptem yiiklei hesaba kathnigur, 3 kath betonarme gerceve yapinin dozal periodu 0.54 sn‘dir. Sistemin ttim kirigleri dikdértgen ve 2Sem*5Scm ve Age 13.26 cmidir. Tim kolon boyutlan ise kare ve 40cmx40em ve A= 30,40cm? dir. 5 kath gergeve yapmn dogal periodu 0.72 sn’dir. Sistemin tim kirislerinin kesitleri 3 kath sistemde oldugu gibi dikdértgen ve 25em*55cem ve A,=13.26 cm*'dir. Tim kolon boyutlari kare ve ilk tig kat igin 50cm*50cm ve A,=45.20 cm’ dir, son iki kat igin ise 40emx40em ve Ase 30.40cm’*dir, 8 kath ve 15 kath sistemlerin dogal periodiani sirastyla 0.90 ve 1,20 sm'dir. Kirig boyutlan dikdértgen olup 8 ve 15 kath igin 30cm*60em ve Ay= 45.00 om? 8 kath sistemde kolon boyutlar: ilk beg kat igin 60em*60cm ve Ay= 75.00 em? iken son tg kat igin 50cm*50cm ve Ay=45.20 cm” dir. 15 kath yap1 sistemi igin kolon boyutlars, itk 10 katta 80cm "80cm ve Ag= 145,00cm* ve son bes katta 60om™60er ve Ag= 75.00 cm’ olarak belirlenmistir. Sekil 1'de 6zellikieri verilen betonarme gerceve yapilar, statik artumsal itme ve zaman tanim alannda dinamik analizlerde kullanimgtrr. 3874Kasim A. KORKMAZ, Mustafa DUZGUN on! Ea zon 18 cd a avo] 28 aA FT wm a0 Zl en Zw 0 Pal on Eg m0 00 | Fe wD, FT ano ae Se a] a 3 m1 2 ow ae aT wm 00 Be] LE wl [2] | emf Fam; [tm [tm | tm [om | om | te J Lam a | sm] Sekit 1. 3-5-8-15 Kath Betonarme Cergeve Yapilarm ve Kesit Alanlariun Gosterimi 2.2. Dogrusal Olmayan Statik Artinsal time Analizi Statik itme analizleri segilen betonarme geryeveler igin, taban kesme kuvveti / bina agurlik CVPW) oram ile kat yer degistirmesi arasindaki iliskiyi gisteren edfileri elde eunek izere yapilmistr. Analizlerde dikdértgen, tiggen (BC, k=l) ve parabol (IBC, k=2) yk dagilimiari kullarulmisur. Bu yUkleme tipleri FEMA’da en cok kullamlan yék tpleti oldugu gin segilmistir [1]. Dikdortgen yak dagilim diger yUk dagilmlan ile kargilaguritdijunda daha biiytk etki yiikiine sahip olmasindan dolayi, yap: davramsinda ttim mod katkilarim dikkate alan yOkleme tipini temsil etmektedir. Dolayrsiyla dikddrtgen yiikleme dagjlimindan elde edilen yap: davranust, figgen (IBC, k=) ve parabol (IBC, k=2) yiikleme daguimlarina gore daha gergekci sonuglar vermektedir. Statik arumsal_itme analizlerinde hesaplamalarda P-A etkisi de dikkate alinmsur. Yanal yiiklemeler, son kat deplasmantan 3,5,8 kath yapilar igin 50 cm *ye, 15 kath yapi igin 100 cm’ye ulasincaya kadar arturdmustr. Yapilari analiz etmek igin kirig ve Kolon elemantar kullanilmgtir Kirislerin yatay dizlemde rijid oldugu kabulii yapimnstir. Elastik olmayan etkiler eleman ug noktalarida diistintilen plastik mafsallar seklinde tammlanmigtr. Peklegme tim elemanlac igin ihmal edilmistir. ACI 318°de agiklanmus olan Eksenel Yk-Moment, P-M, iigkisi kullanilmigur [9,10). Analizierde DRAIN 2DX analiz. program kullambmsur [4]. 2. 3. Dogrusal Olmayan Zaman Tamm Alaninda Dinamik Analizi Statik artimsal itme analizlerinde kullanilan, sekil 1’de goriifen betonarme gergeve yapilar, ve hareketli yiik etkileri altinda, P-A etkileri de dikkate alinarak zaman tanum alaninda dinamik analizlerde de kullamimisur. Zaman tanim alaninda dinamik analizleri igin de DRAIN 2DX program kullan:imisur [4,5]. Zaman tanym alaninda dinamik analizinde, $0 deprem verisi kullaniimistir, Secilmis olan degrem verileri farkli frekanslara ve PGA (en biiyik zemin ivmesi) degerlerine sahiptir. Kullanifan deprem kayitlan, “Anza (Horse Cany), Parkfield, Morgan Hill, Kocaeli, Coyota Lake, N. Palm Springs, Northridge, Santa Barbara, Imperial Valley, Cape Mendocino, Kobe, Central California, Lytle Creek, Whitier 3875Statik Artumsal lime Analizinde Kullanilan Yik Dagiinlartmn Degerlendirilmesi Narrows, Hollister Westmoreland, Landers, Livermor ve Cape Mendocino” depremlerine aittir (11). Deprem verileri igin PGA degecleri 0.046 ile 0.395g arasinda degigmektedir. (g yercekimi ivmesidir). Segiten ttm deprem kayian, yakin odakli depremlerdir. Calismada, farkh zemin simsflarina gre betonarme gergeve yapilarin 50 deprem verisine gdre yaprlan zaman tanim alaninda dinamik analiz sonuglan elde edilmistir. 3.SONUCLAR Bu caligmada, daha gercekci ancak oldukca karmagk olan dogrusal olmayan zaman tanun alaninda dinamik analiz yéntemlerinin yerine uygulamada sikga kullanlan, dogrusal olmayan statik artimsal itme analizlecindeki yiikleme tiplerinin, analiz. sonuglarint nastl etkiledigi arasurtlmusur. Bu amagla 3, 5, 8 ve 15 kath Ug agiklkl betonarme gergeve yapi ele alinarak, dogrusal olmayan statik artimsal itme ve zaman tanim alaninda dinamik analiz yontemleri uygulanmistr, Statik artimsal itme analizlerinde dikddrtgen, iggen (IBC, k=1) ve parabol (IBC, k=2) yik dagihmlant segilmistir. Ele alinan dirt beionarme cergeve yapinin, tig farkli yiik dagilimt icin statik artimsal itme analizieci ve fackh 50 deprem verisi igin zaman tamm alaninda dinamik analizleri DRAIN 2D program: ile yapimisar. Her bir yapida katlara ait ayn yer degigtirme deperlerine Kars: gelen V/W oranma bagh akma degerleri, swasiyla, parabol, tigen ve dikdértgen yiikleme etkilerine bagh olarak artmaktadir. Buradan, analiz sonuglarinda dikddrigen yak dagilimini, diggen ve parabol yiik dagilmlariyla kargilasticaldiginda her zaman daha yiiksek taban kesme kuvveti / kat agirhgs CV/W) oran verdigi gbrilmektedir. Bunun sonucu olarak en uygun yiklemenin, tim mod bilesenlerini de kapsadigint kabul edebilecegimiz dikdértgen yiikleme oldugu gorilmektedir. Statik arumsal itme analizlerinde, dikdtrtgen yak dagubmumn kullanilmasnin daba gergekgi sonuglar verecegi séylenebilir. 50 fark karakteristikieki deprem verisine bali olarak gergekiestirilen zaman tanim alaninda dinamik analizlerinden elde edilen eBilim epileri, dikslortgen, tiggen (IBC, k=1) ve parabol (IBC, k=2) ytik dagihmlar kullamlarak elde edilen statik artimsal itme eBtileriyle sekil 2°de gorifddgin gibi Kkargilagurimigur, Statik arumsal itme e@rilerinin, dinamik analiz sonuclanindan elde edilen V/W-yer degistinme degerlerinin egilim egrileriyle tam olarak Sr(dsmedigi gérlilmektedir. 3 ve 5 kath yapilarda statik arumsal itme e&rilerinin dinamik analiz sonu¢tarina yeterli yakinlikta oldugu séylenebilir. Az kat adedi olan yapilarda statik arumsal itme analizi sonuglanmn daha gercekgi sonuglar verdigi ancak yapilarin kat adedi arttkkea, 2aman tanim alanmda dinamik analizi sonugtarindan uzaktastigt gbriilmektedir. Bu durum, 8 ve 15 kath yapilarda oldukea belirgin olarak Statik artimsal itme analizlerindeki dikdérigen yak dagilimmna bagh statik arumsal itme eGrileri, diger yik dagilmlarindan elde edilen statik artumsal itme e&rilerine gére, dinamik analiz sonuglarna daha gok yaklasmaktadir. Ancak kat adedi fazla olan yapilarda statik artumsal itme egrilecinin zaman tenim alaninda anatiz sonuctarndan oldukca farkl oldugu da gOrtilmektedir. DikdOrigen yiikleme tipinin en uygun yikleme tipi oldugunu belirtirken yapinin kat adedinin oneminin belirtilmesi de gereklidir. Statik artimsal itme analizinin gok katl. yapilarda dinamik analiz sonuclarindan farkh sonuglar verdigi gérilmektedix. 3876Kasim A. KORKMAZ, Mustafa DUZGUN: 6 4 Yer Deg Sime fon 12 16 a) 3 kath yaps b) 5 katle yape are, _ an ~ tpn yc « @ o 5 9 6 D2 B BD Yebaine(a) ) 8 kath yap: ) 15 kath yape Sekil 2. Ornek Yaptlarm Statik Artimsal ime Analizlerinin Zaman Tanum Alaninda Dinamik Analiz Sonuglariyla Karsidasturdmast Kaynaklar [1] FEMA 273 (1997). “NEHRP Guidelines for the Seismic Rehabilitation of Buildings, federal Emergency Management Agency”, Washington D.C., ABD ATC-40 (1996), “Seismic evaluation and Retrofit of Concrete Buildings”, Vol.L, Applied Technology Council, Redwood City, CA,ABD 13} Vision2000 Commitee (1995), Structural Engineering Association California CA ABD [4] Prakash, V., Powell, G., Campbell, S. (1993), DRAIN 2D Kullanim Klavuzu V 1.10, University of California at Berkeley, CA, ABD [5] Li, ¥.R. (1996), “Non-Linear Time History And Pushover Analyses for Seismic Design and Evaluation” Doktora Tezi, University of Texas, Austin, TX, ABD. (2) 3877Statik Artemsal Ime Analizinde Kullanilan Yuk Dagilimlarmn Degerlendirilmest [6 International Building Code, (2000). “International Building Code”, International Conference of Building Officials, Whittier, CA., ABD Afet Bolgeferinde Yaptlacak Yapilar Hakkanda Yonetmelik (ABYYHY) (1998). Bayindwik ve Iskan Bakanligi, Afet Isleri Genel Miidirligii Ankara. Tiirkiys TS 500, (2000) Betonarme Yapilarin Tasarim, Yaprm Kurallan, T.$.E. Kurumu, Ankara 19] ACI318, (2000), Building Code Requirements, American Concrete Institute, MI, ABD [10]SEAOC (1999), Recommended Lateral Force requirements Structural Engineering Association of California, Sacramento, CA, ABD UITPEER (Pasific Earthquake Engineering) internet sitesi hup/peer berkelev.ed i (8 3878