08.06.2017 .: Eraslan Döküm Sanayi :.

1. KÜRESEL GRAFİTLİ DÖKME DEMİR

Tanıtılması
Küresel grafitli dökme demir, dokusu içerisindeki grafitleri küresel şekilde olan
demir­karbon döküm malzemedir. Sıvı demire bir miktar kimyasal elementlerin ilavesiyle
grafitler yaprak yerine küresel olarak katılaşırlar.

Bu elementlerin en önemlilerinden ikisi seryum ( Ce ) ve magnezyum ( Mg )’ dur.

Mg, endüstride çok kullanılmaktadır. Magnezyum ve seryumun sıvı demire ilave yöntemleri
aynıdır. Reaksiyon prensipleri yönünden de aynıdırlar.
Demirler, Magnezyum veya diğer özel elementler ile alaşım yapıldığında, demir
içerisindeki grafitler küresel biçimde katılaşarak yüksek dayanım özelliklerinde bir
malzemeye dönüşür. Küresel grafitli dökme demir olarak bilinen bu malzeme, dökme demir
türleri içerisinde en dayanıklı ve tok olanıdır.

Dökme demir kırılgandır. Küresel grafitli dökme demir ( KGDD ) ise diğer dökme
demirlerden farklı olarak sünektir. Dökme demirin iyi bilinen dökülebilirlik, işlenebilirlik,
yüklenme kapasitesi ve üretim özellikleri gibi özelliklerine ilave olarak KGDD’ lerde geniş
mukavemet aralıkları, aşınma direnci, yorulma direnci, tokluk ve süneklik özellikleri vardır.

Küresel grafitli dökme demirin mekanik özellikleri oldukça iyidir. Talaşlı imalat
işçiliği kolaydır. Korozyona karşı dayanıklıdır. Dökülecek parçaların konstrüksiyon (kesit
dağılımı) bakımından sınırlanmasına gerek yoktur. Küresel grafitli dökme demir çok
yerde gri dökme demir, dökme çelik ve demir olmayan metal alaşımlarının yerine
kullanılmaktadır. Küresel grafitli dökme demirler; “nodular cast iron, ductile iron, fonte
sphreroidale graphit, kufelgrapfit gusseisen, spheregus” isimleri ile birçok ülkede tanınır.
Türk standartlarındaki adı ise KÜRESEL GRAFİTLİ DÖKME DEMİR ' dir. Rumuzu
“DDK” dir.

Küresel Grafitin Yapılışı

Kimyasal Bileşimi
Küresel grafitli dökme demirin kimyasal bileşimi genel olarak aşağıdaki sınırlar içinde
bulunur (Tablo 1.1).

% BİLEŞİM
Karbon (C) 3.00­4.00
Silisyum (Si) 2.00­3.00
Mangan (Mn) 0.10­0.90
Fosfor (P) 0.10 Max.
Kükürt (S) 0.03 Max
Magnezyum (Mg) 0.030­0.080
Tablo 1.1: KGDD kimyasal bileşimi

KÜRESEL GRAFİTLİ DÖKME DEMİRLERİN MİKRO YAPI VE KİMYASAL

ÖZELLİKLERİ
Malzeme GGG 40 GGG 50 GGG 60 GGG 70 GGG 80
Cinsi
Mikro Yapı FERRİTİK PERLİTİK
Tablo 1.2: KGDD mikro yapı özellikleri

Küresel Grafitli Dökme Demire Uygulanan Isıl İşlemler

Döküm parçalar, kimyasal bileşim ve mekanik özellikler bakımından kullanma
yerlerine göre farklılıklar gösterirler. Kalıplama, ergitme ve döküm şekli her zaman aynı
şekilde gerçekleşmez. Bu nedenle aynı metal veya alaşımlardan dökülen parçalar farklı
özellikler gösterdikleri gibi, aynı parça üzerinde bile farklı yapı ve özellikleri görmek
mümkündür.

Diğer taraftan bir döküm parça çeşitli kesitlerden meydana gelmektedir. Bu da

dökümden sonra farklı soğuma ve katılaşmaya sebep olmaktadır. Farklı soğuma ve
katılaşma, değişik yapı ve özellikleri oluşturur. Bunun yanı sıra döküm parçada meydana
gelen gerginlikler alaşımın dayanımını azaltır.
Döküm parçalara gerilimi azaltmak, yapı farklılıklarını gidermek, sertleştirmek ve
daha iyi özellikler kazandırmak için ısıl işlem uygulanır. Dökümden sonra küresel grafitli
dökme demirlere uygulanan ısıl işlemler;

Tavlama
Döküm parçalar 1–4 saat 850–900 °C’ de tutulur. Bundan sonra fırında çok yavaş
olarak 650 °C ye kadar soğutulur. Sonra fırından çıkarılır ve oda sıcaklığında soğumaya
bırakılır. Böylece döküm parçaya ferritik bir yapı kazandırılır.

Normalizasyon
Döküm parçalar, 1–4 saat 850–900°C’de tutulur. Sonra 800 °C’ a kadar fırın içerisinde

http://www.eraslandokum.com.tr/uretim_bil.asp?uretim_bilID=2 1/4
08.06.2017 .: Eraslan Döküm Sanayi :.
yavaş soğutulur. Bundan sonra fırından çıkartılarak oda sıcaklığında soğumaya bırakılır. Bu
işlem sonunda döküm parçalar, perlitik bir yapı kazanır. Böylece çekme ve akma
dayanımlarının maksimum değere çıkması sağlanır.

Su Verme
Döküm parçalar, 1–4 saat 850–900 °C’ de tutulur. Sonra su veya yağda hızlı
soğutularak su verilir.

Temperleme
Su verme ve temperleme işlemleri bir kademede yapılabilir. Parçalar, su verildikten
sonra istenilen özelliklere göre 200–600 °C arasında bir süre bekletilir.

Yüzey Sertleştirme
Yüzey sertleştirme işlemi, döküm parça yüzeyinin çok hızlı ısıtılması ve sonra çok
çabuk soğutulmasıdır. Yüzeyin hızla ısıtılması alev veya endüksiyon akımı ile yapılır. Sert
yüzey tabakasının kalınlığı; soğutma ortamına, alaşımın cinsine, özellikle nikel ve molibden
gibi katkı elemanlarının miktarlarına bağlıdır

Küresel Grafitli Dökme Demirin Kullanma Alanları

Metalcilik ve Metalurji
• Kırıcı gövdeleri
• Konveyör dirsekleri
• Alüminyum ve kurşun ergitme potaları
• Cüruf potaları
• Pres makineleri
• Kalıplama dereceleri
• Sıcak hadde merdaneleri vs.
Makine
• Hidrolik presler
• Silindirler
• Dövme presleri kafa ve silindirleri
• Krank presleri dişlileri
• Eğme makineleri çerçeveleri
• Akslar
• Bilumum dişliler vs.
Ziraat
• Traktör parçaları
• Ön tekerlek çatalları
• Transmisyon kutuları
• Pedallar vs.

İnşaat
• Kreyn parçaları
• Beton karıştırıcı parçaları
• Yol inşaatı parçaları vs.

Kimya
• Kurutma silindirleri
• Valflar
• Pompalar
• Plastik ekstrüzyon silindirleri
• Doğal gaz boruları
• Plastik karıştırıcılar
• Rafine valfları vs.

Ulaştırma
• Uçak konstrüksiyonu
• Diferansiyel dişli kutusu
• Volanlar
• Dişli kutuları
• Dişli selektör çatalları
• Tekerlek kalıpları vs.

Güç:
• Kompresör gövde ve kafaları
• Gaz türbini kompresör kutuları
• Kontrol halkaları
• Su türbinleri dökme parçaları
• Brülör gövdeleri
• Fırın parçaları vs.

http://www.eraslandokum.com.tr/uretim_bil.asp?uretim_bilID=2 2/4
08.06.2017 .: Eraslan Döküm Sanayi :.

Kür
TSE TS­526 KÜRESEL GRAFİTLİ DÖKME DEMİRLER / GENEL MAÇLAR İÇİN
Çekme Akma
Kopma
Dayanımı Sınırı Sertlik Çentik Dayanımı
TS­526 Uzama % Doku
Kgf/mm2 Kgf/mm2 HB TS­526 min. kgf/cm2 (20 C)
min.
min. min.
Daha çok
DDK­40 42 28 12 140­201 ­ ­
ferritik
Ferritik /
DDK­50 50 35 7 170­241 ­ ­
Perlitik
­ Perlitik /
DDK­60 60 40 3 192­269 ­ ­
Ferritik
­ Daha çok
DDK­70 70 45 2 229­302 ­ ­
Perlitik
DDK­80 80 50 2 248­352 ­ ­ Perlitik
DDK­35.3 35 22 22 ­ 1.9 1.7
Ferritik
DDK­40.3 40 25 18 ­ 1.6 1.4
Tablo 2.1: KGDD TSE standartları

EŞDEĞER STANDARTLAR
TURKEY ­
TSE TS DDK­35.3 DDK­40.3 DDK­40 DDK­50 DDK­60 DDK­70 DDK­80
526
EU ­ EN GJS 350­ GJS­400­
GJS­450­15 GJS­500­7 GJS­600­3 GJS­700­2 GJS800­2
1563 22LT 18LT
GERMANY ­
DIN DDK­35.3 DDK­40.3 DDK­40 DDK­50 DDK­60 DDK­70 DDK­80
1693
USA ­ ASTM
60­40­18 65­45­12 80­55­06 100­70­03 120­90­2
A 536
G.BRITAIN ­
Grade Grade
BS Grade 500/7 Grade 600/3 Grade 700/2
370/17 420/12
2789
FRANCE ­ NF
A32­ FGS­370­17 FGS 400­12 FGS 500­7 FGS 600­2 FGS 700­3
101
ITALY ­ UNI
GS 370­17 GS 400­12 GS 500­7 GS 600­2 GS 700­2
5007
JAPAN ­ JIS FCD 350­ FCD 400­
FCD 400­15 FCD 500­7 FCD 600­3 FCD 700­2 FCD 800­2
G 5502 22L 18L
Tablo 2.2: KGDD eşdeğer standartlar

SFERO DÖKME DEMİR İÇİN BAZI STANDARTLAR

Çekme
Standart TS 0.2 % Akma
Mukavemeti Uzama % Sertlik B.H.N MİKROYAPI
526­1977 Min.(N/mm2)
Min.(N/mm2)
­ ­ ­ ­ ­ FERRİT
DDK 38 380 250 18 179 FERRİT
DDK 42 420 270 12 212 FERRİT
DDK 45 450 290 10 170­241 FERRİT
DDK 50 500 320 7 170­241 FERRİT
DDK 60 600 370 3 192­269 FERRİT
DDK 70 700 420 2 229­302 FERRİT
ISIL İŞLEMLİ
­ ­ ­ ­ ­
PERLİT
ISIL İŞLEMLİ
­ ­ ­ ­ ­
MARTENSİT
Tablo 2.3: KGDD ( sfero ) için bazı standartlar

OSTEMPERLENMİŞ SFERO DÖKME DEMİR

Çekme Mukavemeti 0.2 % Akma
Çeşitleri Uzama % % Sertlik B.H.N
(N/mm2) Kuvveti (N/mm2)
Grade A 900 600 10 270­290
Grade B 1200 950 4 300­320
Grade C 1400 1200 1­2 360­390
Tablo 2.4: Ostemperlenmiş KGDD dökme demir özellikleri

http://www.eraslandokum.com.tr/uretim_bil.asp?uretim_bilID=2 3/4
08.06.2017 .: Eraslan Döküm Sanayi :.
EŞDEĞER STANDARTLAR
Almanya Fransa İngiltere Hollanda İsveç ABD
EN 1563
DIN 1693 NF BS NEN MNC ASTM A536
EN­GJS­400­
GGG­40.3 ­ ­ ­ ­ 60­40­18
18­LT
EN­GJS­400­15 GGG­40 FGS 400­12 420/12 GN 42 0717­02 60­40­18
EN­GJS­450­10 ­ ­ 420/12 ­ ­ 65­45­12
65­45­12/80­
EN­GJS­500­7 GGG­50 FGS 500­7 500/7 GN 50 0727­02
55­06
EN­GJS­600­3 GGG­60 FGS 600­3 600/3 GN 60 0732­03 80­55­06
EN­GJS­700­2 GGG­70 FGS 700­2 700/2 GN 70 0737­01 100­70­03
EN­GJS­800­2 GGG­80 FGS 800­2 800/2 ­ ­ 120­90­02
Tablo 2.5: KGDD eşdeğer standartlar

TEKNİK ÖZELLİKLER
Sertlik Gerilme Direnci Zorlama Gerilimi Uzama
İşlenebilirlik Mikroyapı
HB 30 Rm N/mm² Rp0,2 N/mm² A5 %
120­165 400­450 250­300 27­18 very good Ferrit
135­185 400­550 250­350 27­15 very good Ferrit and Perlit
160­210 450­600 310­410 20­10 good Ferrit and Perlit
160­210 500­650 320­420 18­7 good Ferrit and Perlit
200­250 600­750 370­480 8­3 good Ferrit and Perlit
235­285 700­850 420­600 6­2 moderate Ferrit and Perlit
235­285 800­1000 480­750 4­2 moderate Ferrit
Tablo 2.6: KGDD teknik özellikler

http://www.eraslandokum.com.tr/uretim_bil.asp?uretim_bilID=2 4/4