ICS 17.140.

01 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 9614-2/Nisan 2002

Ön söz

Bu standard; CEN tarafõndan kabul edilen EN ISO 9614-2 (1996) esas alõnarak TSE Mühendislik
Hizmetleri Hazõrlõk Grubun’ca hazõrlanmõş ve TSE Teknik Kurulu’nun 10 Nisan 2002 tarihli
toplantõsõnda Türk Standardõ olarak kabul edilerek yayõmõna karar verilmiştir.
ICS 17.140.01 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 9614-2/Nisan 2002

İÇİNDEKİLER

0 Giriş ................................................................................................................................................. 1
1 Kapsam ........................................................................................................................................ 2
2 Atõf yapõlan standard ve/veya dokümanlar .................................................................................. 2
3 Tarifler.......................................................................................................................................... 3
3.1 Ses basõnç seviyesi................................................................................................................... 3
3.1.1 Ses basõnç seviyesi, Lp:........................................................................................................... 3
3.1.2 Parça ortalamalõ ses basõnç seviyesi, Lpi ................................................................................ 3
→
3.2 Anlõk ses şiddeti, I (t ) ................................................................................................................... 3
→
3.3 Ses şiddeti, I ............................................................................................................................ 3
3.4 Normal ses şiddeti, In ..................................................................................................................... 4
3.5 Normal ses şiddet seviyesi, L I n ............................................................................................... 4
3.6 Ses güçleri ................................................................................................................................ 4
3.6.1 Kõsmî ses gücü, Pi ................................................................................................................... 4
3.6.2 Ses gücü, P........................................................................................................................ 4
3.6.3 Kõsmî ses güç seviyesi, LWi ................................................................................................ 4
3.6.4 Ses güç seviyesi, LW ............................................................................................................... 5
3.7 Ölçme yüzeyi............................................................................................................................. 5
3.8 Parça ......................................................................................................................................... 5
3.9 Haricî şiddet .............................................................................................................................. 5
3.10 Prop ....................................................................................................................................... 5
3.11 Artõk basõç şiddet indeksi, δ plo .............................................................................................. 5
3.12 Dinamiklik kabiliyet indeksi, Ld .............................................................................................. 5
3.13 Sabit sinyal ............................................................................................................................ 6
3.14 Alan göstergeleri Fpl ve F+/- .......................................................................................................... 6
3.15 Tarama .................................................................................................................................. 6
3.16 Tarama - Çizgi yoğunluğu ..................................................................................................... 6
4 Genel kurallar.............................................................................................................................. 6
4.1 Gürültü kaynağõnõn boyutu........................................................................................................ 6
4.2 Kaynaktan yayõlan gürültünün karekteri.................................................................................... 6
4.3 Ölçme belirsizliği ....................................................................................................................... 6
5 Akustik ortam.............................................................................................................................. 8
5.1 Deney ortamõndaki doğruluk kriteri ........................................................................................... 8
5.2 Haricî şiddet .............................................................................................................................. 8
5.2.1 Haricî şiddet seviyesi .............................................................................................................. 8
5.2.2 Haricî şiddet değişkenliği ................................................................................................... 8
5.3 Rüzgâr ve gaz akõşõ .................................................................................................................. 8
5.4 Sõcaklõk...................................................................................................................................... 8
5.5 Çevre düzeni ............................................................................................................................. 8
5.6 Atmosferik şartlar ...................................................................................................................... 9
6 Ölçme aleti................................................................................................................................... 9
6.1 Genel......................................................................................................................................... 9
6.2 Kalibrasyon ve alan kontrolü..................................................................................................... 9
6.2.1 Ses basõnç seviyesi................................................................................................................. 9
6.2.2 Şiddet................................................................................................................................. 9
7 Kaynağõn kurulmasõ ve çalõştõrõlmasõ........................................................................................ 9
7.1 Genel......................................................................................................................................... 9
7.2 Deneye tâbi tutulan kaynağõn çalõşma şartlarõ.......................................................................... 9
8 Normal ses şiddet bileşeni seviyelerinin ölçülmesi................................................................ 9
8.1 Tarama.................................................................................................................................... 10
8.2 Başlangõç ölçme yüzeyi .......................................................................................................... 10
8.3 Başlangõç deneyi..................................................................................................................... 11
ICS 17.140.01 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 9614-2/Nisan 2002

8.3.1 Kõsmî gücün tekrarlanabilirliği.......................................................................................... 11

8.3.2 Ölçme aletinin yeterliğinin değerlendirilmesi ................................................................... 11
8.3.3 Negatif kõsmî gücün hesaplanmasõ.................................................................................. 11
8.4 İlâve faaliyet ................................................................................................................................. 11
9 Ses güç seviyelerinin hesaplanmasõ ...................................................................................... 12
9.1 Ölçme yüzeyinin (yüzeylerinin) her bir parçasõ için kõsmî ses güçlerinin hesaplanmasõ ....... 12
9.2 Gürültü kaynağõnõn ses güç seviyesinin hesaplanmasõ .......................................................... 12
10 Rapor edilecek bilgi.................................................................................................................. 13
10.1 Deney .................................................................................................................................. 13
10.2 Deneye tâbî tutulan ses kaynağõ ......................................................................................... 13
10.3 Akustik ortam....................................................................................................................... 13
10.4 Ölçme aleti........................................................................................................................... 13
10.5 Ölçme işlemi ........................................................................................................................ 13
10.6 Akustik veri .......................................................................................................................... 13
10.7 Ses güç seviye tayininin doğruluk derecesi ........................................................................ 14
Ek A....................................................................................................................................................... 15
(Bilgi için) ............................................................................................................................................. 15
Alan göstergelerinin hesaplanmasõ................................................................................................... 15
A.1 Genel....................................................................................................................................... 15
A.2 Alan göstergelerinin hesaplanmasõ......................................................................................... 15
A.2.1 Yüzey basõnç-şiddet göstergesi............................................................................................ 15
A.2.2 Negatif kõsmî güç göstergesi........................................................................................ 15
Ek B....................................................................................................................................................... 16
(Bilgi için) ............................................................................................................................................. 16
İstenen doğruluk derecesini elde etmek için gereken işlemler ...................................................... 16
B.1 Yeterlik şartlarõ ........................................................................................................................ 16
B.1.1 Ölçme aletinin yeterliliği ........................................................................................................ 16
B.1.2 Negatif kõsmî güç sõnõrõ ......................................................................................................... 16
B.1.3 Kõsmî-güç tekrarlanabilirlik kontrolü................................................................................. 16
B.2 Tayinin doğruluk derecesini artõrmak için alõnmasõ gerekli önlemler ...................................... 16
Ek C....................................................................................................................................................... 19
Ses şiddet ölçümünde hava akõşõnõn etkileri .................................................................................... 19
Ek D....................................................................................................................................................... 20
Ölçme yüzeyinde ses absorpsiyonunun etkisi ................................................................................ 20
Ek E ....................................................................................................................................................... 21
Ölçme yüzeyi ve tarama işlemi .......................................................................................................... 21
Ek F ....................................................................................................................................................... 22
(Bilgi için) ............................................................................................................................................. 22
Kaynaklar.............................................................................................................................................. 22
ICS 17.140.01 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 9614-2/Nisan 2002

Akustik - Ses şiddeti kullanõlarak gürültü kaynaklarõnõn ses güç

seviyelerinin tayini -
Bölüm 2: Tarama metodu ile ölçme

0 Giriş
0.1 Bir kaynak tarafõndan yayõlan ses gücü, ses şiddet vektörü ve kaynağõ tamamen kapsayan
herhangi bir yüzey boyunca ilgili alan vektör parçasõnõn skalar çarpõmõnõn integral değerine eşittir.
Gürültü kaynaklarõnõn ses güç seviyelerinin belirlenme metotlarõnõ tarif eden önceki standardlar, ISO
3740 ilâ ISO 3747, ölçülecek temel akustik değer olarak ses basõnç seviyesini istisnasõz belirtir.
Herhangi bir noktadaki ses şiddet seviyesi ve ses basõnç seviyesi arasõndaki ilişki, kaynağõnõn ölçme
ortamõnõn karekterlerine ve kaynağa göre ölçme konumlarõnõn düzenine bağlõdõr. Bu nedenle ISO 3740
ilâ ISO 3747 kadar olan bu kõsõm, kaynak karekterini kabul edilebilir sõnõrlar içerisinde ses güç seviyesi
tayininin belirsizliğini sõnõrlandõrmak için kabul edilebilen ölçme metoduyla beraber kaynak
karekteristikleri, deney ortam karekteristikleri ve kalite işlemlerini zorunlu olarak kapsar.

Aşağõdaki nedenlerden dolayõ, ISO 3740 ilâ ISO 3747 arasõnda belirtilen işlemler her zaman uygun
değildir.
a) Yüksek hassasiyet gerekliyse, yüksek maliyetli tesisler gereklidir. Bu tür faliyetlerde ölçme aletinin
büyük parçalarõnõn kurulumu ve çalõşmasõ sõklõkla mümkün değildir.
b) Araştõrõlan kaynakdan başka yüksek seviyeli haricî gürültü kaynaklarõnõn bulunduğu durumda ISO
şartlarõ kullanõlmayabilir.

0.2 Bu standard, belirli belirsizlik aralõklarõnda ISO 3740 ile ISO 3747 arasõndaki standardlarda
gerekenden daha az şartlara sahip deney şartlarõnda kaynaklarõn ses güç seviyelerinin tayin
metotlarõnõ kapsar. Ses güç seviyesi bu standarddaki işlemler ile belirlenen yerinde ses güç
seviyesidir. Bu fiziksel olarak ortamõn bir fonksiyonudur ve bazõ durumlarda aynõ kaynaklarõn diğer
şartlar altõnda tayin edilen ses güç seviyesinden farklõ olabilir. Bu standarda göre yapõlan bireysel ses
şiddet ölçümlerinin, uygun şekilde eğitilmiş ve tecrübe kazanmõş olmasõ tavsiye edilir.

0.3 Bu standard, ISO 9614-1 ve makina ve ölçme aletinin ses güç seviyelerinin tayini için farklõ
metotlar belirten ISO 3740 ila ISO 3747 standardlarõ tamamlayõcõ niteliktedir. Bu standard ISO 3740 ila
ISO 3747 standardlarõndan başlõca üç şekilde farklõdõr:
a) Ölçmeler ses şiddeti ile birlikte ses basõçõ ile de yapõlõr.
b) Bu standard da belirtilen metot ile tayin edilen ses güç seviyesindeki belirsizlik belirlenmiş
yardõmcõ deneylerin sonuçlarõna ve deney ölçümleri ile bağlantõlõ yapõlan hesaplara göre
sõnõflandõrõlõr.
c) IEC 1043’e uyan şiddet ölçme aletinin mevcut sõnõrlarõ 50 Hz den 6,3 kHz'e kadar olan aralõktaki
ölçüm değerlerini 1/3 oktava sõnõrlandõrõr; bant-sõnõrlõ A-ağõrlõklõ değerler bir oktav veya 1/3 oktav
bant değerlerinden tayin edilir ve A-ağõrlõklõ değerler doğrudan ölçümlerden tayin edilemez.

0.4 Ses şiddeti ile ilgili elementel alan vektörünün skalar çarpõmõnõ tamamen kapsayan herhangi bir
kaynak yüzeyi boyunca alõnan integral, bütün yüzeyi kapsayan bölgede yerleştirilen bütün
kaynaklardan doğrudan havaya yayõlan ses gücünün bir ölçüsünü sağlar ve bu yüzeyin dõşõnda
yerleştirilen kaynaklardan yayõlan sesi kapsamaz. Uygulamada deneye tâbi tutulan kaynak ve ölçme
yüzeyindeki diğer kaynaklarõn haricî şiddetleri zaman içinde sabit ise pratikde bu hariç tutma işlemi
etkilidir. Ölçme yüzeyi dõşõnda çalõşan ses kaynaklarõ bulunduğunda, yüzey içinde bulunan herhangi
bir sistem, üzerine düşen enerjinin bir kõsmõnõ soğurabilir. Ölçme yüzeyinde emilen toplam ses gücü,
ses gücüne negatif bir katkõ gibi görünecektir ve ses gücü tayininde bir hataya neden olabilir. İlgili
hatayõ en aza indirmek üzere, normalde deneye tâbi tutulan kaynağõn çalõşmasõ süresince mevcut
olmayan, ölçme yüzeyinde bulunan herhangi bir ses soğurucu malzemenin uzaklaştõrõlmasõ gereklidir.

Bu metot bir şiddet probunu bir veya daha fazla belirlenmiş yol boyunca sürekli hareket ettirerek ölçme
yüzeyine dik şiddet alanõnõn örneklenmesine dayanõr. Sonuçta ortaya çõkan örnekleme hatasõ, ölçme
yüzeyi boyunca normal şiddet bileşeninin uzaysal değişiminin bir fonksiyonu olup, kaynağõn
doğrultusuna, seçilen örnekleme yüzeyine, tarama probunun model ve hõzõna ve ölçme yüzeyi
dõşõndaki haricî kaynaklarõn yakõnlõğõna bağlõdõr.

1
ICS 17.140.01 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 9614-2/Nisan 2002

Bir noktadaki ses şiddetinin normal bileşeninin ölçme doğruluğu yerel ses basõnç seviyesi ile yerel
normal ses şiddet seviyesi arasõndaki farka bağlõdõr. Bir ölçme konumunda ölçme yüzeyine yerel
normal yüksek açõlarda (90°'ye yaklaşan) şiddet vektörü yöneltildiğinde büyük bir fark ortaya çõkabilir.
Alternatif olarak, yerel ses basõnç seviyesi, ölçme yüzeyi dõşõndaki kaynaklardan gürültü katkõlarõ ihtiva
edebilir. Fakat yansõma odasõ içindeki kapalõ alan içinde olduğu gibi küçük net ses enerji akõmõ ile ilgili
olabilir veya yakõn alan ve /veya durağan dalgalarõn bulunmasõndan dolayõ, alan oldukça yüksek tepkili
olabilir.

Ses güç seviye tayininin doğruluğu, prensipte yüzeyin kalan kõsmõ boyunca hacimden dõşa doğru
arttõrõlmõş akõşla dengelenmiş olmasõna rağmen, ölçme yüzeyince çevrelenen hacime bu yüzeyin bir
parçasõ boyunca bir enerji akõşõna ters yönde etkilenir. Bu şart ölçme yüzeyine yakõn fakat ölçme
yüzeyi dõşõnda bulunan güçlü haricî kaynaklardan kaynaklanõr.

1 Kapsam
1.1 Bu standard, (ISO 9614’ün bu bölümü) ses güç seviyesi belirlenecek gürültü kaynağõ veya
kaynaklarõnõ ihtiva edece şekilde, seçilen bir ölçme yüzeyine normal ses şiddeti bileşeninin ölçülmesi
için bir metodu kapsar.

Ölçme yüzeyine normal, şiddet bileşeninin yüzey integralinin ölçme yüzeyini bitişik parçalara ayõrarak
ve parçanõn boyunu kapsayan sürekli bir yol boyunca, her bir parça üzerinde şiddet tarama probu ile
yaklaşõk olarak hesaplanõr. Ölçme aleti ortalama normal şiddet bileşenini ve her bir tarama süresince
ortalama kare ses basõncõnõ belirler. Tarama işlemi el veya mekanik bir sistem ile gerçekleştirilebilir.

Bant sõnõrlõ ağõrlõklõ ses güç seviyesi, ölçülen oktav veya 1/3 oktav bant değerlerinden hesaplanõr. Bu
metot fiziksel olan sabit ölçme yüzeyleri ile tanõmlanabilen herhangi bir kaynağa ve üzerinde deneye
tâbi tutulan kaynakdan oluşan gürültülere ve Madde 3.13’te tanõmlandõğõ gibi zaman içinde sabit diğer
önemli haricî kaynaklara uygulanabilir. Bu kaynak, ölçme yüzey seçimine göre tanõmlanõr. Bu metot
yerinde veya özel amaçlõ deney ortamlarõnda uygulanabilir.

Bu standard, Ek B ’de tarif edilen ses güç tayini ile birlikte takip edilecek belirli yardõmcõ işlemleri
kapsar. Sonuçlar, tayinin kalitesini ve böylece derecenin doğruluğunu belirtmekte kullanõlõr. Belirtilen
tayin kalitesi, bu standarddaki kurallarõ sağlamaz ise, deney işlemi belirtildiği şekilde değiştirilmelidir.

Ölçümde kaynak ses gücünün negatif olduğu herhangi bir frekans bandõnda, bu standard uygulanmaz.

1.2 Bu standard, ses şiddeti ölçme doğruluğunu kabul edilemez dereceye düşürmek için zaman
içinde oldukça değişken olmayan veya kabul edilemez hõz veya kararsõzlõktaki gaz akõşlarõnõn şiddet
ölçme araştõrõlmasõ yapõlmayan herhangi bir ortamdaki kaynaklara uygulanabilir (Madde 5.2.3, Madde
5.3 ve Madde 5.4).

Bazõ durumlarda deney şartlarõ bu standarddaki kurallarõ sağlayamaya izin vermeyecek kadar farklõ
olabilir. Haricî gürültü seviyeleri ölçme aletinin dinamik kapasitesini aşabilir veya deney süresince çok
büyük değerlere çõkabilir. Bu gibi durumlarda bu standardda verilen metot, kaynağõn ses güç seviyesi
tayini için uygun değildir.

Not 1 - Diğer metotlar (ISO/TR 7849'da tarif edildiği gibi yüzey titreşim seviyelerinden kaynaklanan
ses güç seviyelerinin tayini gibi ) daha uygun olabilir.

2 Atõf yapõlan standard ve/veya dokümanlar

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atõf
yapõlmaktadõr. Bu atõflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağõda liste halinde verilmiştir.
Tarih belirtilen atõflarda daha sonra yapõlan tadil veya revizyonlar, atõf yapan bu standardda da tadil
veya revizyon yapõlmasõ şartõ ile uygulanõr. Atõf yapõlan standard ve/veya dokümanõn tarihinin
belirtilmemesi halinde en son baskõsõ kullanõlõr.

2
ICS 17.140.01 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 9614-2/Nisan 2002

1)
EN, ISO, IEC Adõ TS No Adõ
vb.No (İngilizce) (Türkçe)
IEC 942:1988 Sound calibrators
IEC 61043:1993 Electroacoustics-Instruments for the
measurement of sound intensity -
Measurements with pairs of pressure sensing
microphones

3 Tarifler
Bu standardõn amaçlarõ için, aşağõdaki tanõmlar uygulanõr.

3.1 Ses basõnç seviyesi

3.1.1 Ses basõnç seviyesi, Lp:

Log10 tabanõna göre ortalama kare ses basõncõnõn, referans ses basõnç karesine oranõnõn 10 katõdõr.
Referans ses basõncõ 20 µPa ’dõr. Ses basõnç seviyesi desibel cinsinden ifade edilir.

3.1.2 Parça ortalamalõ ses basõnç seviyesi, Lpi

Log10 tabanõna göre “i” parçasõ üzerindeki boyut ortalamalõ ortalama kare basõncõn, referans ses
basõnç karesine oranõnõn 10 katõ.

Sonuç, desibel cinsinden ifade edilir.

→
3.2 Anlõk ses şiddeti, I (t )
Bir noktadaki anlõk ses basõncõ ile ilgili parçacõk hõz çarpõmõna eşit, vektörel bir miktardõr:

→ →
I (t ) =p(t). u (t ) …(1)

Burada;
p(t) : Herhangi bir noktadaki anlõk ses basõncõ,
→
u (t ) : Aynõ noktadaki anlõk parçacõk hõzõ,
t : Zaman,
dõr.
→
3.3 Ses şiddeti, I
→
Geçici sabit ses alanõnda I (t ) ’in zaman ortalama değeri.

→ T →
1
I (t ) = lim
T →∞ T ∫ I (t ) dt
0
…(2)

Burada;
T : İntegralin periyodudur.

Ayrõca,
→
I : I ’nõn işaretli büyüklüğü; işaret yönünü belirtir ve pozitif enerji akõş yönün seçimi ile belirtilir.
→
I : I ’nin işaretsiz büyüklüğü.

1) TSE Notu: Atõf yapõlan standardlarõn TS numarasõ ve Türkçe adõ 3. ve 4. kolonda verilmiştir.

3
ICS 17.140.01 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 9614-2/Nisan 2002

3.4 Normal ses şiddeti, In

→
Ölçme yüzeyine dik doğrultudaki ses şiddeti bileşeni birim normal vektörü n ile tanõmlanõr.
→ →
In = I . n …(3)

→
Burada n ölçme yüzeyince çevrelenen hacimden dõşa yönelmiş birim normal vektördür.

3.5 Normal ses şiddet seviyesi, L I n

Aşağõdaki eşitlikle verildiği gibi, işaretsiz normal ses şiddetinin, I n , logaritmik ölçümü:

L In=10 lg( I n /I0) dB …(4)

-12 -2
Burada, I0 referans ses şiddetidir (=10 Wm ).

Normal ses şiddet seviyesi, desibel cinsinden ifade edilir.

In negatif ise, δ pln ' ün değerlendirilmesi (Madde 3.11) dõşõnda, seviye (-)XX dB olarak ifade edilir.

3.6 Ses güçleri

3.6.1 Kõsmî ses gücü, Pi

Bir ölçme yüzeyi elemanõ (parçasõ) boyunca zaman ortalamalõ ses enerji akõş oranõ olup Pi= I ni Si
...(5) ile verilir.

Burada;
I ni : Ölçme yüzeyinin i parçasõnda ölçülen parça ortalamalõ normal ses şiddetinin işaretli
büyüklüğü,
Si : i parçasõnõn alanõ,
Ayrõca, Pi Pi nin büyüklüğü,
dür.

3.6.2 Ses gücü, P

Bu standarda verilen metot kullanõlarak belirlenen bir kaynak tarafõndan üretilen toplam ses gücü olup
N
P= ∑P
i =1
i ...(6)

ve
N
Pi = ∑ Pi ...(7)
i =1

ile verilir. Burada N, ölçme yüzeyinin toplam parça sayõsõdõr.

3.6.3 Kõsmî ses güç seviyesi, LWi

Ölçme yüzeyinde i parçasõ boyunca geçen ses gücünün logaritmik ölçümü olup LWi=10 lg [P i / P0 ] dB
ile verilir.

Bu desibel cinsinden ifade edilir.

Pi negatif olduğunda, (-)XX dB olarak ifade edilir.

4
ICS 17.140.01 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 9614-2/Nisan 2002

3.6.4 Ses güç seviyesi, LW

Bu standarda verilen metot kullanõlarak belirlenen bir kaynak tarafõndan üretilen ses gücünün
logaritmik ölçümü olup LW =10 lg [ P / P ] dB ile verilir.
0
Bu desibel cinsinden ifade edilir.

P negatif olduğunda, sadece kayõt amacõyla (-)XX dB olarak ifade edilir.

3.7 Ölçme yüzeyi

Deneye tâbi tutulan gürültü kaynağõnõ tamamen kapsayan veya gürültü kaynağõnõ tamamen ihtiva
eden akustik olarak katõ ve sürekli olan yüzeyin bütün parçalarõ ile ilgili olarak üzerinde şiddet
ölçmelerinin yapõldõğõ varsayõlan yüzey. Varsayõlan yüzeyin katõ yüzlere sahip maddelerce delindiği
durumlarda, ölçme yüzeyi maddeler ve yüzey arasõndaki ara kesit çizgisinde son bulur.

3.8 Parça
Ölçme yüzeyinin daha küçük yüzeylere bölündüğü setlerden biri.

3.9 Haricî şiddet

Ölçme yüzeyinin dõşõndaki kaynaklarõn çalõşmasõndan kaynaklanan ses şiddet katkõlarõ (ölçme
yüzeyinin kapsadõğõ hacim dõşõnda çalõşan kaynak mekanizmalarõ).

3.10 Prop
Şiddet ölçme sisteminin sensörleri birleştiren bölümü.

3.11 Artõk basõç şiddet indeksi, δplo

Ses probu ses şiddetinin sõfõr olduğu ses alanõna konulduğunda ve yöneltiğinde belirtilen Lp ve LI
değerleri arasõndaki fark.

Sonuç, desibel cinsinden ifade edilir.

δplo ’nin belirlenmesi için ilâve bilgiler IEC 1043'te verilmiştir.

δplo =(Lp-Li) …(10)

3.12 Dinamiklik kabiliyet indeksi, Ld

Ld= δ plo -K …(11)

ile verilir.

Bu desibel cinsinden ifade edilir.

K’nõn değeri gerekli doğruluk derecesine göre seçilir (Çizelge 1).

Çizelge 1 - Genel hata faktörü, K

1)
Doğruluk derecesi Genel hata faktörü
dB
Mühendislik (Derece 2) 10
Gözlem (Derece 3) 7
1) ISO 12001'de tanõmlanmõştõr.

5
ICS 17.140.01 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 9614-2/Nisan 2002

3.13 Sabit sinyal

Ölçme yüzeyinin bir parçasõ üzerinden yapõlan ölçme süresince, zaman ortalamalõ özellikleri, aynõ
parça üzerinde ölçme periyodu bütün parçalar üzerinden alõnan toplam ölçme süresine genişletildiği
durumdakine eşit olan bir sinyal.

Not 2 - Periyodik sinyaller, bu tarife göre her bir parça üzerinde ölçme periyodu, en az 10 çevrimden
büyük ise kararlõdõr.

3.14 Alan göstergeleri Fpl ve F+/-

Ek A'ya bakõnõz.

3.15 Tarama
Ölçme yüzeyi üzerindeki bir parçada belirlenmiş yol boyunca şiddeti ölçen probun sürekli hareketi.

3.16 Tarama - Çizgi yoğunluğu

Bitişik tarama çizgilerinin ortalama uzaklõklarõnõn tersi.

4 Genel kurallar
4.1 Gürültü kaynağõnõn boyutu
Gürültü kaynağõnõn boyutu sõnõrlandõrõlmamõştõr. Kaynağõn uzantõsõ ölçme yüzeyinin seçimi ile
belirlenir.

4.2 Kaynaktan yayõlan gürültünün karekteri

Madde 3.13 ‘de belirtildiğõ gibi sinyal zaman içinde sabit olmalõdõr. Kaynak, içinde düzenli çalõşmanõn
farklõ sürekli peryotlarõnõn olduğu iş frekansõna göre çalõşõrsa, bu standardõn uygulanma amaçlarõ için
her bir farklõ periyot için ses basõnç seviyesi tayin ve rapor edilir. Oluşmalarõ tahmin edilebilen sabit
olmayan harici gürültü kaynaklarõnõn çalõştõğõ zaman süresince ölçmeden kaçõnmak için önlem
alõnmalõdõr (Ek B Çizelge B.1).

4.3 Ölçme belirsizliği

Bu standardda belirtilen işlemlerin bir defa uygulanmasõ ile tayin edilen gürültü kaynağõnõn ses güç
seviyesi değerinin, gerçek değerinden farklõ olmasõ mümkündür. Gerçek fark hesaplanamaz fakat
gerçek değerler etrafõnda normal olarak dağõlmõş birçok işlemin uygulanmasõyla tayin edilen
değerlerdeki kabul edilebilir varsayõmlar belirli bir aralõkta tayin edilen değerlerin güvenilir olduğu
belirtilebilir. Anõlan benzer deney şartlarõ altõnda verilen deney alanõnda yerleştirilen kaynakta, aynõ
deney şartlarõ ve ölçme aleti kullanõlarak tekrarlanan ölçmelerden elde edilen değerler, istatiksel olarak
tayin etmenin tekrarlanabilirliğini tanõmlayan veri setini oluşturur. Farklõ fiziksel ölçme aletleri
kullanarak farklõ deney alanlarõnda verilen kaynak üzerinde bu standardõ uygulamak için yapõlan
deneylerden değerler tayin edildiğinde elde edilen veri seti istatiksel olarak tayin etmenin
tekrarlanabirliğini tanõmlar. Uyarlõk deney alanlarõndaki ortam şartlarõndan ve deney tekniğinin
değişimlerinden etkilenir. Standard sapmalar bir kaynağõn çalõşma şartlarõndaki değişikliklerden
(dönme hõzõ, doğru akõm gibi) veya montaj şartlarõndan kaynaklanan ses güç çõktõsõndaki
değişimlerden etilenmez. Bu standardda belirtilen işlemler için Çizelge 2‘de uyarlõğõn en yüksek
standard sapmalarõ verilmiştir.

Not 3 - Belirli işleticiler benzer faliyetler ve ölçme aleti kullanõlõrsa, verilen deney alanõnda verilen
kaynak üzerindeki ses basõnç tayinlerinin sonuçlarõnõn Çizelge 2‘de gösterilenden daha
küçük standard sapmalara sahip olmalarõ beklenebilir.

Not 4 - Özel bir deney koduna göre ölçülen ve benzer ortam şartlarõnda çalõşan benzer ses güç
spektralõ benzer büyüklükteki ses kaynaklarõnõn belirli bir ailesi için standard sapmasõ,
Çizelge 2’de belirtilenden daha küçük olmasõ beklenir. Makine gruplar ile ilgili
karaekteristikler için istatiksel metotlar, ISO 7574-4'te tarif edilmiştir.

Not 5 - Bu standarddaki işlemler ve Çizelge 2’de belirtilen standard sapmalar, verilen kaynak
üzerindeki ölçmelere uygulanabilir. Aynõ aile veya tipin kaynak gruplarõnõn ses güç
seviyelerinin karekteristikleri, güven aralõklarõn belirlendiği tesadüfî örnekleme tekniklerinin

6
ICS 17.140.01 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 9614-2/Nisan 2002

kullanõmõnõ içerir ve sonuçlar istatiksel üst sõnõrlar cinsinden ifade edilir. Bu tekniklerin
uygulanmasõnda ISO 7574-1’de tanõmlandõğõ gibi gruplar içindeki her bir makina arasõnda
ses güç çõktõsõndaki değişimin bir ölçüsü olan üretimin standard sapmasõnõ içeren toplam
standard sapmanõn bilindiği veya tahmin edildiği kabul edilmektedir.

Bu standardõn uygulanmasõ amacõyla, Çizelge 2 ‘de doğruluğun iki derecesi tanõmlanmõştõr. Gerekli
doğruluk derecesine uygun genel hata faktörü K nõn seçimiyle sõnõrlandõrõlmõş en büyük ölçme genel
hatasõ ile birlikte ifade edilen belirsizlikler ölçme işlemi ile ilgili tesadüfî hatalarõ alabilir (Çizelge 2).
Bunlar IEC 61043'te tarif edilen anma ölçme alet performasõndaki toleranslarõ hesaba katmaz ve
kaynak kurulumunda montaj ve çalõşma şartlarõndaki değişmelere neden olmazlar.

Not 6 - 50 Hz altõnda belirsizlik değerlerini esas alacak kadar yeterli veriler yoktur. Bu standardõn
amaçlarõ için A-ağõrlõklõ veri için normal aralõk oktav bandlarõnda 63 Hz ilâ 4kHz ve 1/3 oktav
bantlarõnda
50 Hz ile 63 kHz arasõndadõr. 31 Hz ilâ 40 Hz kadar ve 8 kHz ilâ 10 kHz ’e kadar olan bantlar
için önemli yüksek seviyeler yoksa oktav bant seviyelerinde 63 Hz ilâ 4 kHz arasõnda ve 1/3
oktav bant seviyelerinde 50 Hz ile 63 kHz arasõnda hesaplanan A-ağõrlõklõ değer doğrudur.
Bu değerlendirmenin amacõ için anlamlõ seviyeler A-ağõrlõklõ değerden 6 dB'den daha küçük
olmayan A-ağõrlõklõlar hesaplandõktan sonraki bant seviyeleridir. A-ağõlõklõ ölçümler ve ilgili
ses güç seviye tayinleri daha sõnõrlõ frekans aralõğõnda yapõldõğõnda bu aralõk 10.b) ile uyumlu
olarak ifade edilmelidir.

Gürültü kaynağõnõn ses güç seviyesinin tayinindeki belirsizlik ses kaynağõnõn ses alanõnõn tabiatõ ile
haricî ses alanõnõn tabiatõ ile deneye tâbi tutulan kaynağõn absorpsiyonu ve alan şiddetinin örnekleme
şekli ve kullanõlan ölçme işlemi ile ilgilidir. Bu nedenle bu standard önerilen ölçme yüzey bölgesinde
bulunan (Ek A) ses alan tabiatõnõn göstergelerinin hesaplanmasõ için başlangõç işlemlerini belirtir. Bu
başlangõç deney sonuçlarõ Çizelge B.1 göre uygun olan faliyetlerin seçilmesi için kullanõlõr.

Çizelge 2 - Ses güç seviyelerinin tayininde belirsizlik

Oktav bant merkez 1/3 oktav bant Standard sapmalar, s

frekanlarõ merkez frekanlarõ Mühendislik (Derece 2) Survey (Derece 3)
Hz Hz dB dB
63-125 50-160 3
250 200-315 2
500-4000 400-5000 1,5
6300 2,5
1) 2)
A-ağõrlõklõ 1,5 4
Not - 400 Hz ile 5000Hz aralõğõnõn dõşõnda 1/3 oktav bantlarõndaki toplam A-ağõrlõklõ güç bu aralõk içindeki
toplamõ aşarsa belirtilen A-ağõrlõklõ tahmin belirsizliği uygulanamaz; böyle durumlarda her bir bant
belirsizlikleri uygulanõr.

1) 63 Hz ilâ 4 kHz veya 50 Hz ilâ 6,3 kHz.

2) A-ağõrlõklõ ses güç seviyesinin doğru değeri ölçülen değerin yaklaşõk ± 3 dB aralõğõnda kesinlikle beklenir.
Sadece A-ağõrlõklõ bir tayin gerekli ise herhangi tek A-ağõrlõklõ 10 dB bant seviyesi veya en yüksek A-
ağõrlõklõ bant seviyesinden daha düşük olan bant seviyesi ihmal edilebilir. Birden fazla bant seviyeleri
anlamsõz görünürse bu bantlardaki A-ağõrlõklõ ses güçlerinin toplamõ 10 dB veya en yüksek A-ağõrlõklõ
bant seviyesinden daha düşük ise bunlar ihmal edilebilir. Sadece bir tane A-ağõrlõklõ ses güç seviyesi
gerekli ise 10 dB veya toplam ağõrlõklõ seviyelerin daha çok altõnda olan herhangi bir banda ses güç
seviyelerinin tayin belirsizliği ilgisizdir.

7
ICS 17.140.01 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 9614-2/Nisan 2002

5 Akustik ortam
5.1 Deney ortamõndaki doğruluk kriteri
Deney ortamõ, IEC 1043 de verildiği gibi özel ölçme aleti kulanõlarak ölçülen ses şiddetinin kurallarõnõ
iptal etmeyecek şekilde olmalõdõr. İlâve olarak, deney ortamõ Madde 5.2 ilâ Madde 5.5 de belirtilen
kurallarõ sağlamalõdõr.

5.2 Haricî şiddet

5.2.1 Haricî şiddet seviyesi

Haricî şiddet seviyesi ölçüm doğruluğunu kabul edilemez şekilde azaltmamak için (Ek B eşitlik B.2)
küçültülmelidir. Uygun ölçme yüzey seçimi ve haricî şiddet kontrolü ile gösterge, Fpl, (Ek A.2.1)
değerinin 10 dB'den daha düşük bir değere düşürmeye çalõşõlõr.

Not 7 - Absorbe edilen malzemelerin önemli miktarlarõ deneye tâbi tutulan kaynağõn bir parçasõ ise,
haricî şiddetin yüksek seviyeleri ses gücünün gerektiğinden az tahmin edilmesine neden
olabilir. Ek D, deneye tâbi tutulan kaynağõn kapatõldõğõ özel durumda meydana gelen hatanõn
nasõl hesaplanacağõnõ gösterir.
5.2.2 Haricî şiddet değişkenliği
Ölçme periyodu süresince haricî şiddet değişkenliği deneyden önce uygun hareketlerle (kaynağõn
çalõşmasõnda zorunlu olmayan haricî gürültü kaynaklarõnõn otamatik açõlmasõnõ önleme, fabrika
operatörlerini problemden haberdar etme gibi) ve uygun ölçme periyotlarõ seçimi ile en aza
indirilmelidir.

5.3 Rüzgâr ve gaz akõşõ

Ek C ses şiddet ölçmelerinde akõş ve türbülânsõn ters etkilerini tarif eder. Ölçme yüzeyinde sõvõ
akõşõnõn olduğu durumlarda bir rüzgâr siperi probu kullanõlmalõdõr.

Şiddet probunun etrafõnda rüzgâr veya gaz akõş şartlarõ imalâtçõ tarafõndan belirtildiği gibi ölçme
sisteminin tatmin edici performanslarõna ait sõnõrlar ihlal edildiği zaman yapõlmamalõdõr. Ölçme yüzeyi
üzerindeki bütün konumlarda en büyük zaman ortalamalõ rüzgâr/akõş hõzõnõn 4 m/s den daha düşük
olduğu ölçme ile gösterilemediği sürece aşağõdaki işlem ses güç tayinin başlangõcõndan önce deney
ortamõnõ nitelendirmekte kullanõlmalõdõr.

Üzerinde rüzgâr veya gaz akõş kararsõzlõğõnõn en büyük olduğu kabul edilen bir ölçme parçasõ seçilir.
Parça ortalamalõ normal ses şiddet seviyesi L ln sadece art arda iki tarama ile seçilen ölçme işlemine
göre (Madde 8.1) tayin edilir. Ek B.1.3 ‘ün 3. kriteri sağlandõğõ doğrulanõr. Bu standarda göre kaynak
ses güç tayini 3.kriterin sağlanmadõğõ frekans bantlarõnda mümkün değildir. 3.kriterin sağlanmadõğõ
sürece, işlemin tekrarlanmasõna izin verilmez.

5.4 Sõcaklõk
Prop ortamõn hava sõcaklõğõndan farklõ bir sõcaklõğa sahip nesnelere 20 mm ‘den daha yakõn
konulmamalõdõr.

Not 8 - Probun, prop ekseni boyunca sõcaklõk gradiyantina maruz kalmasõ zaman bağõmlõ şiddet
tahminlerine etkili hatalarõ tanõtan 2 mikrofonun tepkilerine difransiyel değişiklikler üretebilir.

5.5 Çevre düzeni

Mümkün olduğunca deney çevrelerinin düzeni bir deneyin yapõldõğõ sürece değiştirilmemelidir;
kaynakdan herhangi bir tonda ses yayõlõyorsa bu özellikle önemlidir. Bir deney süresince deney
çevresinin kaçõnõlmaz değişmeleri söz konusu olduğu durumlar rapor edilmelidir. Herhangi bir
konumda ölçme periyodu süresince operatörün prop konumundaki bir noktada veya probun yakõnõnda
durmasõ mümkün olduğunca sağlanmalõdõr. Uygulanabiliyorsa herhangi haricî nesneler kaynağõn
çevresinden kaldõrõlmalõdõr.

8
ICS 17.140.01 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 9614-2/Nisan 2002

5.6 Atmosferik şartlar

Hava basõncõ ve sõcaklõk, hava yoğunluğunu ve ses hõzõnõ etkiler. Ölçme aletinin kalibrasyonu üzerinde
bunlarõn etkileri anlaşõlmõş olmalõ ve uygun düzeltmeler belirlenen şiddetler için yapõlmalõdõr (IEC
1043).

6 Ölçme aleti
6.1 Genel
IEC 1043‘te belirtilen kurallarõ sağlayan bir ses şiddet ölçme aleti ve probu kullanõlmalõdõr. Sõnõf 1
ölçme aletleri derece 2 tayinler için, Sõnõf 1 veya Sõnõf 2 ölçme aletleri derece 3 tayinleri için
kullanõlmalõdõr. IEC 1043'e uygun ortam hava basõncõnõ ve sõcaklõğõ hesaba katmak için şiddet ölçme
aleti ayarlanõr. Her bir frekans bantlarõ için IEC 1043 ‘de tanõmlandõğõ gibi ölçmeler için kullanõlan
ölçme aletinin artõk basõnç şiddet indeksi kayõt edilir.

6.2 Kalibrasyon ve alan kontrolü

Prop içeren ölçme aleti, IEC 61043 ile uyumlu olmalõdõr. Ölçme aletinin uyumluluğu yõlda en az bir
defa laboratuvarda uygun standarda göre kalibrasyonlarõ yapõlarak veya her bir ses güç tayininden
önce bir şiddet kalibratörü kullanõlõrsa en az her iki yõlda bir ölçme aletinin IEC 61043’e uyumluluğu
doğrulanõr. Sonuçlar Madde 10.5'e göre rapor edilmelidir. Her bir ölçme serileri öncesinde ölçme
aletinin uygun çalõşdõğõnõ kontrol etmek için imalâtçõ tarafõndan belirtilen alan kontrol işlemi uygulanõr
veya herhangi bir alan kontrolü belirtilmemiş ise nakil vb. süresince oluşan ölçme sistemindeki
anormallikleri göstermek için aşağõda verilen işlemler uygulanõr.

6.2.1 Ses basõnç seviyesi

IEC 60942 ‘e göre Sõnõf 0 veya Sõnõf 1 veya Sõnõf 0L veya Sõnõf 1L kalibratörü kullanan her bir
mikrofonun şiddet probunun basõnç hassasiyeti belirlenir.
6.2.2 Şiddet
Şiddet probunun ölçme yüzeyi üzerinde ekseni yüzeye dik olacak şekilde şiddeti yüzey ortalamsõndan
daha büyük olan bir noktaya yerleştirilir. Tayinin yapõlacağõ bütün frekans bantlarõnda normal ses
şiddet seviyesi ölçülür. Şiddet probu ölçme eksenine dik olan bir eksen etrafõnda 180° döndürülür ve
ilk ölçmenin yapõldõğõ aynõ konumdaki şiddet probunun akustik merkezine yerleştirilir. Şiddet tekrar
ölçülür. Probun döndürülmesi süresince aynõ konumu korumak için şiddet probu bir desteğe tutturulur.
Oktav veya 1/3 oktav bantlarõnda ölçülen en yüksek bant seviyeleri için In’nin iki değeri ters işaretli
olmalõdõr ve bütün bantlarda ölçme aletinin kabul edilebilir olmasõ için iki ses şiddet seviyeleri
arasõndaki fark 1,5 dB'ten daha düşük olmalõdõr.

7 Kaynağõn kurulmasõ ve çalõştõrõlmasõ

7.1 Genel
Normal kullanõm için uygun bir şekilde veya belirli tipdeki makina veya aletin bir gürültü deney
kodlarõnda belirtildiği şekilde monte edilir veya yerleştirilir. Mümkün kaynaklarõn kaynakta/haricî
kaynakta/deney ortamõndaki değişkenliklerin belirlenmiş olduğundan emin olunur.

7.2 Deneye tâbi tutulan kaynağõn çalõşma şartlarõ

Uygun gürültü deney kodunda belirtilen çalõşma şartlarõ kullanõlõr. Kod yok ise, aşağõda belirtilen
şartlardan uygun olanlar seçilir:
a) Belirlenmiş yük altõndaki cihaz ve çalõşma şartlarõ,
b) Tam yük altõndaki cihaz (yukarõdan farklõ ise),
c) Yüksüz cihaz (atõl),
d) Normal kullanõmda en yüksek sese karşõlõk gelen çalõşma şartlarõndaki cihaz,
e) Dikkatli bir şekilde tanõmlanmõş şartlarda çalõşan simule edilmiş yüklü cihaz,
f) Karakteristik iş frekanslõ cihaz çalõşma şartõ.

8 Normal ses şiddet bileşeni seviyelerinin ölçülmesi

Genel işlem Şekil B.1 de tanõmlanmõştõr.

9
ICS 17.140.01 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 9614-2/Nisan 2002

8.1 Tarama
Tarama, el ile veya mekanik olarak yana doğru hareket eden bir sistem ile yapõlõr. Prop ile ölçülen bu
mekanizma ile üretilen haricî şiddet ölçme yüzeyindekinden en az 20 dB daha düşük olmalõdõr.

Şiddet probu seçilen ölçme yüzeyinde her bir parça üzerinde belirlenmiş yollar boyunca sürekli olarak
hareket (tarama) ettirilir. Bir parça üzerinde toplam tarama süresince T, ölçme aleti zaman ortalama
ses şiddetine ve ses basõncõna ayarlanõr. Probun ekseni her zaman ölçme yüzeyine dik tutularak
belirlenmiş tarama yolu tam izlenerek ve probun hareket hõzõ sabit tutularak tarama işlemi
gerçekleştirilir. Mekanize ile tarama durumunda, herhangi bir formdaki ölçme yüzeyinde bu şartlarõn
sağlanmasõ teknik olarak mümkündür.

El ile tarama durumunda, düzensiz veya çift kavisli ölçme yüzeylerinde bu şartlarõn sõklõkla sağlanmasõ
gerçekte mümkün değildir. Sonuç olarak, basit, düzenli yüzey şekileri tercih edilir (Ek E). Taramanõn
temel elemanõ düz bir çizgidir. Tarama yolu sabit hõzda her bir parçayõ kapsayacak şekilde olmalõdõr.
Şekil 1 ‘de bir örnek gösterilmiştir. Komşu çizgiler arasõndaki ortalama mesafe eşit olmalõdõr ve ilk
ölçme yüzeyinde kaynak yüzeyinden parçanõn ortalama uzaklõğõnõ aşmamalõdõr. Tarama çizgi
yoğunluğu, Madde 3.16 ‘da tanõmlanmõştõr.

Şekil 1 - Tarama desen örneği

El ile tarama, 0,1 m/s ilâ 0,5 m/s aralõğõndaki bir hõzda, mekanik tarama ise 0 ilâ 1 m/s aralõğõndaki
hõzlarda yapõlmalõdõr.

Herhangi bir parça üzerindeki herhangi bir taramanõn süresi 20 s ‘den daha az olmamalõdõr. Zaman
ortalama alma işlemi herhangi bir parça üzerinde tarama başladõğõnda başlatõlõr ve tarama
tamamlandõğõnda durdurulur (Ek E).

Not 9 - Zaman-ortalama alma işlemi, tarama yolunda probun engeller ile karşõlaştõğõ durumlarda
geçici olarak durdurulabilir.

El ile tarama süresince, operatör taranan parçanõn karşõsõnda olacak şekilde durmamalõdõr fakat,
operatör vücudu kaynakdan yayõlan radyosyonu engellemeyecek şekilde kenarda durmalõdõr. Mekanik
tarama durumunda tarama mekanizmasõndan oluşan karõşma etkilerini azaltmak için tarama
mekanizmasõnõn bileşenlerinin en-kesiti en küçük değeri almalõdõr.

Not 10 - Fpl‘nin 10 dB‘den büyük olduğu durumlarda 0,25 m/s‘den büyük tarama hõzlarõnõn alanõn
düzensizliğine bakmaksõzõn Madde B.1.3‘ün 3.kriterini sağlamayan sonuçlar üretmesi
mümkündür.

8.2 Başlangõç ölçme yüzeyi

Deneye tâbi tutulan kaynak etrafõnda bir başlangõç ölçme yüzeyi tanõmlanõr. Seçilen yüzey,
absorplayõcõ olmayan yüzey (yayma alan kat sayõsõ 0-06 ‘dan daha düşük) beton zemin veya taş duvar
gibi uygun alanlarõ içerebilir. Şiddet ölçmeleri bu tür yüzeylerde yapõlmamalõdõr ve bu tür yüzey alanlarõ
eşitlik 6 ‘ya göre kaynak ses güç hesaplamalarõna dahil edilmemelidir.

Ölçme yüzeyi en az dört parçaya bölünmelidir. Her bir parçanõn geometrik şekli prop ekseni seçilen
yüzeye dik olmasõ muhafaza edilirken önceden tayin eden yol boyunca probu taramanõn ve yüzey
alanõnõn doğru tayin edilmesini mümkün kõlacak şekilde olmalõdõr (Ek E). El ile tarama durumunda,

10
ICS 17.140.01 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 9614-2/Nisan 2002

düzlemsel veya tek kavisli yüzeylerin kullanõlmasõ tavsiye edilir. Uygun düzlemsel parçalarõn örnekleri,
Ek E Şekil E.1 ‘de gösterilmiştir.

Uygulamada mümkün olduğunca geometrik özellikler, malzeme türü, bağlantõlar, açõklõk vb. ile
tanõmlandõğõ gibi kaynağõn her bir bileşenleri veya parçalarõ ile ilgili olmasõ için parçalar seçilmiş
olmalõdõr. Toplam ses gücünün büyük bir parçasõnõn belirli bir bölge veya kaynak bölgelerinden
yayõldõğõ belli olduğunda, ortalama ses gücünün yukarõsõnda ve aşağõsõndaki bölgeleri ayõrmak için
parçalar mümkün olduğunca tanõmlanmalõdõr. Ağõrlõklõ olarak geçmesi mümkün olan negatif kõsmî ses
gücünün yüzey bölgelerini pozitif kõsmi ses gücünün ağõrlõklõ olarak geçmesi mümkün olan yüzey
bölgelerinden ayõrmak için, meselâ deneye tâbi tutulan kaynak ve güçlü haricî kaynaklar arasõnda
uzanan ölçme yüzey bölgelerinde, ölçme yüzeyinin parçalarõ mümkün olduğunca tanõmlanmalõdõr.
Herhangi bir parçanõn en büyük boyutu sabit bir çizgi yoğunluğunda ve yüzeye dik olmasõ muhafaza
edilen prop ekseni ile belirlenmiş yol boyunca sabit hõzda probun taramasõnõ mümkün kõlacak şekilde
olmalõdõr.

Deneye tâbi tutulan kaynağõn uzatõlmõş bir plâkanõn veya kabuk şeklinde titreşen yüzeyin şeklini aldõğõ
durumlarda bir parçanõn kaynak yüzeyinden ortalama mesafesi 200 mm ‘den daha az olmamalõdõr.
Kaynağõn oldukça küçük ve sõkõ şekilde olduğu durumlarda bu uzaklõk 100 mm ‘ye düşürülebilir.
Sonraki durumlarda Çizelge B.1 ‘nin ″a″ önlem kodu ve Şekil B.1 uygulanmaz.

8.3 Başlangõç deneyi

Ses güç tayinin yapõlacağõ frekans bantlarõnda her bir parça üzerinde parça ortalamalõ normal ses
şiddet seviyelerinin ve ses basõnç şiddetlerinin ölçmeleri yapõlõr.

8.3.1 Kõsmî gücün tekrarlanabilirliği

Derece 2 tayinler için, ölçme yüzeyinin her bir parçasõ üzerinde iki farklõ tarama yapõlõr ve ölçmenin
bütün frekans bantlarõnda, madde 3.3.3 e göre: İki tarama yolunun her biri mümkün olduğu yerlerde
o
(Şekil 1) birbirine dik olmalõdõr (90 döndürülen tarama deseni). Kõsmî ses güç seviyeleri LWi(1) ve
LWi(2) ayrõ ayrõ kaydedilir. Kõsmî ses güç seviyeleri arasõndaki fark madde B.1.3 ‘de verilen eşitlik B.3
‘de yerine konulur. 3.kriterin sağlanmadõğõ durumlarda, farkõn nedeni tanõmlamaya çalõşõlõr ve
uygulamada mümkünse bu fark yok edilir. Bu işlem etkili veya uygulamada mümkün değilse, Ek B.2
‘ye uygun önlem alõnõr.

3. kriterin sağlanmadõğõ parçalarda ve frekans bantlarõnda, bu standarda göre kõsmî ses güç
seviyesinin tayini mümkün değildir ve istenilen doğruluk derecesi için bu bantlarda kaynak ses güç
seviyesinin tayin belirsizliğinin Çizelge 2 ‘de belirtilen değeri aşmasõna neden olan etki hakkõnda
raporda bir açõklama yapõlmalõdõr. Herhangi bir frekans bandõnda 3. kriterin sağlanmadõğõ parçalar
boyunca geçen kõsmî ses güçlerinin toplamõ, 3. kriterin sağlandõğõ parçalar boyunca geçen artõk kõsmî
güçlerden 10 dB ‘den daha düşük olmasõ bekleniyorsa, bu standarda belirtildiği gibi bir kaynak ses güç
tayini yapõlabilir.

8.3.2 Ölçme aletinin yeterliğinin değerlendirilmesi

Madde A.2.1 ‘de yer alan eşitlik A.1 ‘de belirtildiği gibi ölçmenin bütün frekans bantlarõ için gösterge Fpl
değerlendirilir ve madde B.1 değerlendirme işlemi için verilen formüle değerler yerleştirilir. Gösterge
Fpl ‘nin değerinin 10 dB ‘den daha az olmasõnõ sõnõrlandõrmak için her türlü çaba sarf edilmelidir.

8.3.3 Negatif kõsmî gücün hesaplanmasõ

Madde A.2.2 ‘de yer alan eşitlik A.2 ‘de belirtildiği gibi ölçmenin bütün frekanslarõ için gösterge F +/ −
hesaplanõr ve madde B.1.2 ‘nin değerlendirme işlemi için verilen denkleme değerler yerleştirilir.
Derece 3 tayinler için gösterge F +/ − ‘nin hesaplanmasõ zorunlu değildir.

8.4 İlâve faaliyet

Derece 2 tayinler için her üç kriterin (1), (2) ve (3) ‘ün sağlandõğõ her bir ferkans bandõnda başlangõç
ses güç tayini sonuç olarak değerlendirilir. Derece 3 tayinler için sadece 1 ve 3 nolu kriterlerin
sağlanmasõ gereklidir. Aksi takdirde, Madde B.2 ‘de belirtildiği gibi uygun önlem alõnõr. Normal ses
şiddet bileşenin seviyeleri ve değiştirilmiş ölçme konfigürasyonu kullanarak ilgili ses basõnç seviyeleri
ölçülür. Alan göstergeleri Fpl ve F +/ − yeniden hesaplanõr ve madde B.1 ‘e uygun değerlendirilir. Madde
B.2 ‘ye uygun önlem alõnõr. Madde B.1 ‘de belirtilen gerekli doğruluk derecesi elde edene kadar bu

11
ICS 17.140.01 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 9614-2/Nisan 2002

işlem tekrarlanõr. Tekrarlanan işlem belirtilen kriteri sağlayamadõğõ durumlarda geçersiz deney sonucu
olarak kaydedilir ve ilgili nedenler belirtilir.

9 Ses güç seviyelerinin hesaplanmasõ

9.1 Ölçme yüzeyinin (yüzeylerinin) her bir parçasõ için kõsmî ses güçlerinin
hesaplanmasõ
Ölçme yüzeyinin her bir parçasõ için her bir frekans bandõnda kõsmî bir ses gücü aşağõdaki eşitlikden
hesaplanõr:

Pi= I ni Si ...(12)

Burada;
Pi : i-parçasõ için kõsmî ses gücü,
I ni : Ölçme yüzeyinin i-parçasõnda ölçülen ortalama parça-ortalamalõ normal ses şiddet bileşeni.

I ni = [ I ni (1) + I ni (2) ]/2

Si : i-parçasõnõn alanõ,
ve I ni (1) and I ni (2) i-parçasõnõn iki farklõ taramalarõndan elde edilen I ni nin değerleridir.

i-parçasõ için normal ses şiddet seviyesi Llni , XX dB gibi ifade edildiğinde, Ini nin değeri aşağõdaki
eşitlikten hesaplanõr:
XX/10
Ini=I0 (10 )

i-parçasõ için normal ses şiddet seviyesi Llni , (-) XX dB gibi ifade edildiğinde, Ini nin değeri aşağõdaki
eşitlikten hesaplanõr:
XX/10
Ini= - I0 (10 )
-12 -2
Bu eşitliklerde I0 =10 Wm .

Not 11 - I ni (1) and I ni (2) logaritmik terimler ile ifade edildiğinde Madde B.1.3 ‘ün 3.kriterini
sağlayan bu seviyelerin bir aritmetik ortalamasõ I ni nin hesaplanmasõ için kullanõlabilir.

Not 12 - A-ağõrlõklõ ses güç seviyesinin tayin edileceği durumlarda, normal ses şiddet seviyeleri Llni
A-ağõrlõklõ değerlerdir.

9.2 Gürültü kaynağõnõn ses güç seviyesinin hesaplanmasõ

Her bir frekans bandõnda ses kaynağõnõn ses güç seviyesi LW , aşağõda verilen eşitlikten hesaplanõr:

N
LW =10 lg ∑P /P
i =1
i 0 dB ...(13)

Burada ;
N : Ölçme parçalarõnõn toplam sayõsõ,
Pi : Eşitlik 12 ‘den hesaplanan i-parçasõ için kõsmî ses gücü,
-12
P0 : Referans ses gücü (=10 W),

N
Herhangi bir frekans bandõnda ∑ P negatif ise, bu standarda verilen metot bu banda uygulanamaz.
i =1
i

12
ICS 17.140.01 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 9614-2/Nisan 2002

10 Rapor edilecek bilgi

Bu standarda belirtildiği gibi yapõlan bütün ölçmeler için uygulanabilir ise, aşağõda belirtilen bilgiler
toplanmalõ ve rapor edilmelidir.

10.1 Deney
Tarih ve deneyin yapõldõğõ yer.

10.2 Deneye tâbî tutulan ses kaynağõ

a) Tipi.
b) Teknik veri.
c) Boyutlar.
d) İmalâtçõ.
e) Makina seri numarasõ.
f) İmalât yõlõ.
g) Deneye tâbi tutulan kaynağõn tanõmõ (temel boyutlarõ ve yüzey yapõsõ dahil).
h) Ses tonuna ait veya periyodik karekter ve değişkenlik dahil deneye tâbi tutulan kaynak karekterinin
nicel tanõmõ.
i) Montaj şartlarõ.
j) Çalõşma şartlarõ.

10.3 Akustik ortam

a) Deney ortamõnõn tanõmõ:
− Deney içeride yapõlõyor ise, geometrinin ve kapalõ mahfaza yüzeylerinin tanõmõ,
− Deney dõşarõda yapõlõyor ise, deney ortamõnõn fiziksel tanõmõ dahil arazinin çevresini
− gösteren bir kroki,
b) Derece celcius cinsinden hava sõcaklõğõ, paskal cinsinden barometrik basõnç ve nispî nem.
c) İlgili olduğu yerde ortalama rüzgâr hõzõ ve yönü,
d) Deney ortamõnda herhangi bir kaynağõn değişkenliği; haricî şiddet ve/veya çok fazla miktardaki
yansõma etkisini asgariye indirmek için yapõlan herhangi bir cihazõn/işlemlerin tanõmõ,
e) Herhangi bir gaz/hava akõşõnõn ve düzensizliğinin nicel tanõmõ.

10.4 Ölçme aleti

a) İsimler, tipler, seri numaralarõ, imalâtçõlar ve prop konfigürasyonu dahil ölçmeler için kullanõlan
alet.
b) Kalibrasyon ve alan performans kontrolü için kullanõlan metot (metotlar),
c) Kalibrasyonun yapõldõğõ yerler ve tarihler ve deney aletinin doğrulanmasõ,
d) Kullanõlan rüzgâr perdesinin şekli,
e) IEC 1043'e göre belirlenen artõk-basõnç şiddet indeksi.

10.5 Ölçme işlemi

a) Tarama mekanizmasõnõn montaj veya destek sisteminin ve şiddet probunun tanõmõ,
b) Geometri ve hõzõ dahil taramanõn tanõmõ,
c) Ölçme yüzeyinin(yüzeylerinin) ve nitel parçalarõnõn tanõmõ; her bir parça bir sayõ ve alan ile
belirtilmeli ve bir çizim ile gösterilmelidir,
d) Her bir parça üzerinde ortalama zaman,
e) Ölçme doğruluğunu artõrmak için gerekli olan adõmlarõn tanõmõ.

10.6 Akustik veri

a) Kullanõlan her bir ölçme yüzeyinde ölçmelerin her bir setinden hesaplanan her bir frekans
bandõnda ses güç tayinin alan göstergeleri Fpl (Derece 2 ve Derece 3 için) ve F +/ − (Derece 2 için)
nõn çizelgesi.
b) Kullanõlan bütün frekans bantlarõnda kaynağõn ses güç seviyesinin hesaplanan değerinin çizelge
olarak sunuluşu. A-ağõrlõklõ ses güç seviye tayininin yapõlacağõ yerde 1. kriter ve/veya 2. kriterin
sağlanmadõğõ yerlerdeki frekans bantlarõnõn katkõlarõ ihmal edilmelidir. Madde 4.3'e göre bunlarõn
ihmal edilebilir olmadõkça bu etkiyi belirten bir ifade verilmelidir.
c) Uygun ise Madde 6.2.2'de belirtilen prop-ters alan kontrolünün sonuçlarõnõn sunumu.

13
ICS 17.140.01 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 9614-2/Nisan 2002

10.7 Ses güç seviye tayininin doğruluk derecesi

Çizelge 2 ‘ye göre son deney de elde edilen doğruluk derecesi belirtilmelidir. Doğruluk derecesinin
sõnõrlõ bir frekans aralõğõ boyunca sadece bir ses güç seviyesine eşit olabileceği özel durumlarda
Madde 10.6.b) ‘ye göre bu etkiyi belirten bir açõklama yapõlmalõdõr.

14
ICS 17.140.01 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 9614-2/Nisan 2002

Ek A
(Bilgi için)
Alan göstergelerinin hesaplanmasõ
A.1 Genel
Alan göstergeleri Fpl ve F +/ − , ses güç seviyelerinin tayini için kullanõlan her bir frekans bandõnda
Madde A.2 ‘de verilen eşitliklere göre kullanõlan her bir ölçme yüzeyi ve parça sõrasõ için
değerlendirilmelidir.

Not 13 - Derece 3 tayinler için F +/ − ‘nin hesaplanmasõ zorunlu değildir.

A.2 Alan göstergelerinin hesaplanmasõ

A.2.1 Yüzey basõnç-şiddet göstergesi

Yüzey basõnç-şiddet göstergesi Fpl aşağõdaki eşitlikden hesaplanõr:

Fpl= [L ]-L
p W + 10 lg (S/S0) dB ...(A.1)

Burada;

[L ]  0 ,1 L 
N

p : Fpl=10 lg 

(1 / S ) ∑
i =1
S i 10 p  dB ile verilen yüzey-ortalama ses basõnç seviyesi,

N
S : Ölçme yüzeyinin toplam alanõ (= ∑S
i =1
i ),
2
S0 : Referans yüzey alanõ (=1 m )
dõr.

Not 14 - Fpl düzenli parça alanlarõnõn özel bir durumunda ISO 9614-1 ‘de belirtilen F3'e eşittir.

A.2.2 Negatif kõsmî güç göstergesi

F +/ − = 10 lg 
∑ Pi  dB ...(A.2)
 ∑ Pi 

Burada;
Pi ve Pi Madde 3.6.1 ‘de verilmiştir.

Not 15 - F +/ − düzenli parça alanlarõnõn özel bir durumunda ISO 9614-1 ‘de belirtilen F3-F2 ‘ye eşittir.

15
ICS 17.140.01 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 9614-2/Nisan 2002

Ek B
(Bilgi için)
İstenen doğruluk derecesini elde etmek için gereken işlemler
B.1 Yeterlik şartlarõ
Bu standardõn uygulanmasõnda başlangõç ölçme yüzeyinde ses alanõ şartlarõ ölçme konumlarõnda
büyük ölçüde değişebilir. Tayin edilecek ses güç seviyelerinin belirsizliklerine ait üst sõnõrlarõ garanti
etmek için, belirli ölçme ses alan/ortam şartlarõyla ilgili ölçme aletinin ve seçilen ölçme parametrelerinin
(ölçme yüzeyi, uzaklõk, tarama gibi) yeterliğini kontrol etmek gereklidir. Gerekli işlemler Şekil B.1 ‘de
özetlenmiştir.

B.1.1 Ölçme aletinin yeterliliği

Bir gürültü kaynağõnõn bu standarda göre ses güç seviye tayinine uygun bir ölçme yüzeyini
nitelendirmek için, Madde 3.12 ‘e uygun olan ölçme aletinin dinamik yetenek indeksi Ld ölçmenin her
bir frekans bandõnda Ek A Madde A.2.1 ‘e göre tayin edilen gösterge Fpl ‘den daha büyük olmalõdõr.

Kriter 1

Ld>Fpl ...(B.1)

Seçilen bir ölçme yüzeyi kriter 1 ‘i sağlayamaz ise Çizelde 1 ve Şekil B.1 ‘e göre önlem alõnõr.

B.1.2 Negatif kõsmî güç sõnõrõ

Derece 2 tayinlerde ölçme şartlarõnõn uygunluğu için aşağõdaki kontrol yapõlmalõdõr.

Kriter 2

F+/- ≤ 3 dB ...(B.2)

Not 16 - Derece 3 tayinler için bu kriter isteğe bağlõdõr.

B.1.3 Kõsmî-güç tekrarlanabilirlik kontrolü

Kriter 3

LWi (1) − LWi (2) ≤ s ...(B.3)

Burada s, Çizelge 2 ‘de verilmiştir.

B.2 Tayinin doğruluk derecesini artõrmak için alõnmasõ gerekli önlemler

Seçilen yüzeyi ve/veya ölçme sõrasõ Ek B.1 ‘e göre nitelendirilmediği durumlarda Çizelge B.1, alõnacak
önlemleri kapsar.

16
ICS 17.140.01 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 9614-2/Nisan 2002

Çizelge B.1 - Tayininin doğruluk derecesini arttõrmak için alõnacak önlemler

Kriter Önlem Önlem

kodu
(Şekil B.1)
Fpl>Ld a Kaynakdan ölçme yüzeyine kadar olan ortalama mesafe, en küçük ortalama
değer 100 mm den daha az olmayacak şekilde ikiye bölünür ve tarama-çizgi
yoğunluğu iki atõna çõkartõlõr.
F+/-> 3 dB veya b Bir ekran ile ölçme yüzeyi güçlü haricî gürültü kaynaklarõndan korunur.
veya f Kaynakdan uzak konumlardaki deney alanõna ilâve absorpsiyon verilerek
yansõma ses alanõnõn ters etkileri azaltõlõr.
Fpl > Ld Fpl > Ld Kaynakdan ölçme yüzeyine kadar olan ortalama mesafe en küçük ortalama
değer 100 mm ‘den daha az olmayacak şekilde ikiye bölünür ve tarama-çizgi
yoğunluğu iki katõna çõkartõlõr.
ve
F+/- ≤ 3 dB veya f Kaynakdan uzak konumlardaki deney alanõna ilâve absorpsiyon verilerek
yansõma ses alanõnõn ters etkileri azaltõlõr.

LWi (1) − LWi (2) > s c Alan şartlarõndaki sürekli değişimin nedenleri tanõmlanõr ve bastõrõlõr.

d Aynõ parça üzerinde tarama-çizgi yoğunluğu iki katõna çõkartõlõr.

LWi (1) − LWi (2) > s e Tarama çizgi yoğunluğu aynõ tutularak ölçme yüzeyinden kaynağa olan
ve ortalama mesafe iki katõna çõkartõlõr.
F+/- ≤ 1 dB

17
 ICS 17.140.01 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 9614-2/Nisan 2002

Başlangõç ölçme yüzeyi

ve parçalar tanõmlanõr

Sonraki ölçme

Ölçme yüzeyinde Lp ve
am Lln ölçüler.

Göstergeler Fpl ve F+/-

hesaplanõr.

Hayõr Evet
Fpl > Ld?

Derece 2 Hayõr Evet Önlem a veya

F+/- ≤ 3 dB? önlem b veya
önlem f
Derece 2

Önlem a veya
önlem b

Evet Hayõr
Önlem a veya
F+/- ≤ 3 dB? önlem b

Hayõr Evet
LWl (1) - LWl (2) = s?

Evet Hayõr
Önlem c
F+/- = 1 dB? veya önlem d

Önlem e

Sonuç

Şekil B.1 - Beklenen doğruluk derecesi elde etmek için akõş diagramõ

18
ICS 17.140.01 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 9614-2/Nisan 2002

Ek C

Ses şiddet ölçümünde hava akõşõnõn etkileri

Ölçme süresince bazen ses şiddet proplarõ hava akõmõna maruz kalõrlar, meselâ dõşarõda rüzgârlõ
şartlar veya soğutma fanlarõnca üretilen akõşlarõn yakõnõnda. Prensipte, p-p proplarõyla şiddet
ölçmelerinin teorik temeli, düzenli sõvõ akõşõ olduğunda geçersizdir, fakat yüksek reaksiyonlu alanlar
haricinde düşük Mach sayõlõ akõşlarda (Ma <0,05) hatalar ihmal edilebilir. Daha ciddî hatalarõn
düzensiz hava akõmõ (türbülâns) etkilerinden kaynaklanmasõ mümkündür.

Türbülâns bir proba çarpan akõş da olabilir ve probun kendisinden kaynaklanabilir. Türbülânsda doğal
olan sõvõ momentum dalgalanmalarõ, dalgalanma basõnçlarõ ile ilgilidir; bunlar akustik değildir ve
herhangi bir ses alanõ olduğunda oluşan basõnç dalgalanmarõ ile normalde ilişkili değildir. Ancak,
bunlar akõşa maruz kalan herhangi bir basõnç-duyarlõ dönüştürcü tarafõndan kaydedilir ve elde edilen
sinyaller akustik basõnçlardan oluşan sinyallerden ayõrt edilemez. Türbülâns, genelde tipik ses-frekans
dalga boylarõndan daha küçük girdaplarõ (ilgili hareket bölgeleri) ihtiva eder, ortalama (zaman-
ortalama) akõş hõzõna yakõn bir hõzda yayõlõr. Türbülâns uzaysal basõnç gradiyantlarõnõn ses
dalgalarõndaki uzaysal basõnç gradiyantlarõndan oldukça büyük olmasõna neden olur. Böylece ilgili
parçacõk hõzlarõ tipik ses alanlarõndaki hõzlarõ oldukça aşabilir. Sonuçta güçlü sahte-şiddet sinyalleri
üretilebilir.

Prop rüzgar perdesinin fonksiyonu akõşõ basõnç dönüştürücülerinin hemen yakõnõnda çevirmektir.
Türbülânsõn düşük nakil hõzõndan dolayõ rüzgâr perdesinin dõş yüzeyinde hareket eden çalkantõlõ
basõnç ve hõz dalgalanmalrõ ses dalgalarõ çok az azaltõğõ sõrada basõnç dönüştürücülerinin konulduğu
yerde bir rüzgâr perdesinin merkez bölgesine etkili olarak yayõlamaz. Bu husus rüzgâr perdesi
tarafõndan etkilenen ayõrma prensibidir.

Bununla birlikte, bu ayõrmanõn etkinliğine bir sõnõr olduğu göz önüne alõnmalõdõr. Oldukça güçlü
çalkalanma dalgalanmalarõ tamamen hariç tutulmaz ve düşük frekans büyük-ölçekli türbülâns küçük-
ölçek yüksek frekanlõ türbülânsdan daha iyi azaltõlmõştõr. Rüzgâr frekans spektrumu ve fondan üretilen
türbülâns frekans ile hõzla düşme eğiliminde olmasõ nedeniyle düşük-frekans (tipik olarak <200 Hz)
şiddet ölçümlerin en fazla etkilenmesi muhtemeldir.

Türbülâns frekansõ ve skalasõ üretim işleminin yapõsõna oldukça fazla bağlõdõr ve bu nedenle alan
durumlarõnda şiddet ölçmenin uygulanmasõ süresince karşõlaşõlabilecek her bir düzensiz/akõş durumu
için belirli bir haline getirmek mümkün değildir. Çalkantõlõ basõnç dalgalanmarõnõn k.o.k. değeri
ortalama akõş hõzõnõn karesi ile artmasõ nedeniyle, ortalama çõkõş hõzõnda bir tutucu perde sõnõrlamasõ
konulur.

Genel bir bilgi olarak, bir oktav veya 1/3 oktav şiddet ve/veya parçacõk hõz seviyelerinin yüksek
kalmasõna veya hatta düşük frekanlarda bile (<100 Hz) yükselme eğiliminde olmasõnõn ses basõnç
seviyelerinin aynõ şekilde davrandõğõnõn işareti olmadõkça bunun bir tehlike işareti olduğuna dikkat
edilmelidir ve ölçülen kaynağõn düşük frekans aralõğõnda kuvvetlice õşõn yaymasõ için öznel olarak
değerlendirilebilir. Türbülant sahte-şiddet ile ses şiddet değerlerinin kirletilmesinõn başka nitelikli
gösterimi, belirtilen şiddet ve parçacõk hõz seviyelerinde yüksek derecede bir karasõzlõktõr. İç mikrofon
uyumu türbülâns ile kirletilmesinin iyi bir belirtisi olmasõ için gerekli değildir, çünkü düşük frekans
geniş-skala türbülant basõnç dalgalanmalarõ tipik mikrofon şiddet aralõklarõ mesafesinde oldukça fazla
ilişkili olabilir. Türbülâns kirletmenin büyük ters bir etkisi özellikle otamatik-aralõk saptama aleti
kullanõldõğõnda ses sinyallerinin ölçümü için faydalõ dinamik aralõğõnõn azalmasõdõr.

19
ICS 17.140.01 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 9614-2/Nisan 2002

Ek D
Ölçme yüzeyinde ses absorpsiyonunun etkisi
Kaynak kayda değer bir ses absoprsiyonu açõkça gösteriyorsa (õsõ yalõtõmõ ve/veya ses soğurucular
için ilgili malzeme gibi) ve gösterge Fpl nin ölçümü 3 dB ‘den daha fazla bir değere ulaşõrsa, ölçülen
toplam ses gücü üzerinde absorbe edilen ses gücünün etkisi kontrol edilmelidir. Bu sadece deneye
tâbi tutulan kaynak kapatõlabildiğinde mümkündür. Bu durumda, artõk haricî gürültü değişmez ise
absorbe edilen ses güç seviyesi LW,abs doğrudan bu standardda verilen metot uygulanarak ve eşitlik 13
‘den LW,abs belirlenerek kapatõlan kaynağõ ihtiva eden yüzeyde ses şiddet ölçümlerinden belirlenebilir.
Haricî gürültü deneye tâbi tutulan kaynak kapatõldõğõnda korunamaz ise, orijinal haricî ses
kaynağõndaki gibi ölçme yüzeyinde benzer seviyeler üreten uygun yapay bir haricî ses kaynağõ
yardõmõ ile soğurulan ses gücünün kaba bir tahmini yapõlabilir.

Aşağõdaki şartõn sağlandõğõ durumda, soğurma etkileri ihmal edilebilir:

LW -LW,abs ≥ K dB ...(D.1)

Burada;
LW : Kaynak çalõşõr iken toplam ses güç seviyesi (eşitlik 13 e göre);
LW,abs : Kaynak kapalõ iken emilen ses güç seviyesi (eşitlik 13 e göre);
K : Çizelge 1'de verilen.

Aksi takdirde, haricî şiddet seviyesini azaltmak veya ölçme yüzeyini haricî gürültü kaynaklarõndan
korumak için önlemler alõnmalõdõr.

20
ICS 17.140.01 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 9614-2/Nisan 2002

Ek E

Ölçme yüzeyi ve tarama işlemi

Şiddet ölçme tekniği kullanarak ses güç tayininin temel prensibi, deneye tâbi tutulan kaynağõ tamamen
ihtiva eden ölçme yüzeyine dik şiddet bileşenini ölçmektir. Bu teknik kullanõlarak elde edilen
sonuçlardaki başlõca belirsizlikler ölçme aleti, sinyal analiz hatalarõ ve ideal olmayan alan örnekleme
(tarama) işlemi ile ilgilidir. Bu ek, alan örnekleme işlemini gerçekleştirmek için rehberlik eder. Bu
rehber takip edilerek ve bu standardda belirtilen tarama parametreleri kullanõlarak belirsizlikler en az
düzeye indirebilir ve Çizelge 2 ‘de belirtilen doğruluk dereceleri elde edilebilir.

Ölçme yüzeyi kolayca taranabilecek şekilde tanõmlanmalõdõr ve haricî şiddet ve yakõn-alan kaynak
etkilerini en az düzeye indirebilecek bir formda olmalõdõr. Yuvarlak silindir bir kanal etrafõndaki gibi, tek
bir eğrili ölçme yüzeylerinin taranmasõ Şekil E.1 ‘de gösterildiği gibi prop kanalõn eksenine paralel
hareket ettirilerek yapõlmalõdõr. Böylece tarama çizgilerinin düz olmasõ korunacak ve tarama yolunun
her bir düz-çizgi bölümü süresince probun yönü değişmeyecektir. Ölçme yüzeyine dik yüzeylerde eğri
olan tarama çizgilerinin kullanõmõndan mümkün olduğunca kaçõnõlmalõdõr, çünkü tarama süresince
probun yönü sürekli değiştirilmek zorundadõr. Ölçme yüzeyi, parçalar ve tarama yolu kaynağõn
geometrisine ve ortamõna Madde 7.2 ‘de belirtilen sõnõrlar dahilinde, uyacak şekilde seçilmelidir. Bir
uygunluk yüzeyine yaklaşõm (kaynak üzerinden aynõ uzaklõkta bütün noktalar) Şekil E.1 ‘de gösterildiği
gibi düzlemsel parçalardan inşa edilmiş olmalõdõr.

Şekil E.1 - Tipik yüzeysel parçalar için ölçme yüzeyleri

Her bir parça, prop ekseninin lokal yüzeyine dikliği korunurken düzenli bir çizgi yoğunluğunda sabit
hõzda kolay ve rahat tarayacak şekilde tanõmlanmalõdõr. Kenardan gelen çok büyük katkõlardan dolayõ
bir tarama çizgi sonunda dönüş yüzey-ortalama işleminde bir hata üretir. Bütün tarama yolu boyunca
sabit tarama hõzõnõ korumak için her türlü çaba sarfedilmelidir.

Toplam işlemci zamanõn ayrõk adõmlarda önceden tayin edildiği durumlarda herhangi bir parça
boyunca taramayõ bitirme ve integrasyonu durdurma arasõndaki aralõğõ en aza indirmek için her çaba
sarfedilmelidir.

Seçilen tarama yolunu takip etmek ve tarama hõzõnõn düzensizliğini, çizgi yoğunluğunun prop eksen
yönünün düzensizliği, korumak için aynõ ölçüde dikkat sarfedilmelidir. Bu görevlerden birisine fazla
önem vermek, ölçmenin tutarlõlõğõnõ ters yönde etkileyebilir.

21
ICS 17.140.01 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 9614-2/Nisan 2002

Ek F
(Bilgi için)
Kaynaklar
[1] ISO 3740:1980, Acoustics - [8] ISO 3747:1987, Acoustics -
Determination of sound power levels of Determination of sound power levels of
noise sources - Guidelines for the use of noise sources using sound pressure -
basic standards Comparison method in situ

[2] ISO 3741:1988, Acoustics - [9] ISO 5725-1:1994, Accuracy (trueness

Determination of sound power levels of
noise sources using sound pressure -
Precision methods for reverberation
rooms
[3] ISO 3742:1988, Acoustics; determination
of sound power levels of noise sources;
precision methods for discrete-frequency
and narrow-band sources in reverberation
rooms
[4] ISO 3743-2:1994, Acoustics - methods for determining and verifying
Determination of sound power levels of
noise sources using sound pressure -
Engineering methods for small, movable
sources in reverberant fields - Part 2:
Methods for special reverberation test
rooms
[5] ISO 3744:1994, Acoustics - using vibration measurement
Determination of sound power levels of
noise sources using sound pressure -
Engineering method in an essentially free
field over a reflecting plane
[6] ISO 3745:1977, Acoustics; Determination
of sound power levels of noise sources;
Precision methods for anechoic and semi-
anechoic rooms
[7] ISO 3746:1995, Acoustics -
Determination of sound power levels of
noise sources using sound pressure -
Survey method using an enveloping
measurement surface over a reflecting
plane
and precision) of measurement methods
and results - Part 1: General principles
and definitions
[10] ISO 7574-1:1994, Acoustics; Statistical
methods for determining and verifying
stated noise emission values of
machinery and equipment; Part 1 :
General considerations and definitions
[11] ISO 7574-4:1985, Acoustics; statistical
stated noise emission values of
machinery and equipment; part 4:
methods for stated values for batches of
machines
[12] ISO/TR 7849:1987, Acoustics; Estimation
of airborne noise emitted by machinery
[13] ISO 9614-1:1993, Acoustics;
determination of sound power levels of
noise sources using sound intensity; part
1: measurement at discrete points
[14] ISO 12001:1996, Acoustics - Noise
emitted by machinery and equipment -
Rules for the drafting and presentation of
a noise test code

22