PSE-SF Monitoring at - NN 2012v1

Polskie Sieci Elektroenergetyczne
Operator S.A.
Numer kodowy
STANDARDOWE SPECYFIKACJE
FUNKCJONALNE
PSE-SF.MonitoringAT.NN/20l2vl
TYTUŁ:
SYSTEM MONITORINGU AUTOTRANSFORMATORÓW
OPRACOWANO:
DEPARTAMENT
EKSPLOATACJI
ZATWIERDZONO
i DO STOSOWANIA
l DYREKTQR
JJeparfarnentu Eksploatacji
ybmak Włodprdyk
Data
Konstancin-Jeziorna, Lipiec 2012
1
\
Standardowa Specyfikacja Funkcjonalna systemów monitoringu dla autotransformatorów
SPIS TREŚCI
1 ZAKRES SPECYFIKACJI........................................................................................ 6
2 NORMY TOWARZYSZĄCE.................................................................................... 6
3 STANDARDY ZWIĄZANE...................................................................................... 11
4 DEFINICJE................................................................................................................ 12
5 SKRÓTY.................................................................................................................... 14
6 WYMAGANIA OGÓLNE DLA SYSTEMU MONITORINGU............................... 15
7 WARUNKI ŚRODOWISKOWE.............................................................................. 17
8 WYMAGANIA FUNKCJONALNE DLA SYSTEMU MONITORINGU............... 19
8.1 Wymagania ogólnf.............................................................................................. 19
8.2 WYMAGANIA SZCZEGÓŁOWI?................................................................................. 24
8.2.1 Model cieplny............................................................................... .................... 24
8.2.2 Starzenie izolacji autotransformatora..................................................................... .24
8.2.3 Wyznaczanie parametrów przeciążanie................................................................. .24
8.2.4 Praca układu chłodzenia i sterownika układu chłodzenia i szafy sterowniczej............. 25
8.2.5 Monitorowanie sił elektromotorycznych (sem)....................................................... .25
8.2.6 Pomiar zawartości gazów i wody rozpuszczonej w oleju.......................................... 25
8.2.7 Monitorowanie poziomu oleju............................................................................. 25
8.2.8 Monitoring podobciążeniowego przełącznika zaczepów (PPZ) i napędu silnikowego .... 26
8.2.9 Monitorowanie stanu izolatorów przepustowych oraz wartości przepięć występujących
na izolatorach.................................................................................................... 27
8.2.10 Monitorowanie i konfigurowanie urządzeń cyfrowych autotransformatora i szafy sterowniczej 27
9 ZDALNY DOSTĘP DO SYSTEM U MONITORINGU.................................................... 28
10 RAMOWY WYKAZ ELEMENTÓW SKŁADOWYCH SYSTEMU .............................
MONITORINGU. WYMAGANIA SPRZĘTOWE.......................................................... 28
11 SYSTEM TWORZENIA I PRZESYŁU INFORMACJI CYFROWEJ...........................
AUTOTRANSFORMATORA - STIPC........................................................................... 29
12 AKWIZYCJA I PRZETWARZANIE DANYCH............................................................. 33
12.1 Pomiary analogowe................................................................................................. 34
12.2 Pomiary cyfrowe....................................................................................................... 34
12.3 Binarne sygnały zdarzeń i stanu (dwubitowe i jf.dnobitowg)............................ 34
12.4 Sygnały cyfrowe...................................................................................................... 35
12.5 Wymagania odnośnie przetwarzania danych pomiarowych.............................. 35
12.6 WSPÓŁPRACA Z SYSTEMAMI 1 URZĄDZENIAMI STACYJNYMI............................................... 36
) 2.7 Współpraca z urządzeniami analogowymi........................................................... 36
12.8 Współpraca z układami automatyk....................................................................... 36
12 9 Współpraca z układami EAZ................................................................................... 37
12.10 Dane wprowadzane off - line........................................ ......................................... 37
13 INTERFEJS OPERATORA SYSTEMU MONITORINGU. DANE WPROWADZANE MMI
ON - LINE......................................................................................................................... 38
13.1 Stan autotransformatora...................................................................................... 38
A
2 \
V
13.2 PARAMETRY ODCIĄŻENIA.................................................................................. 39
13.3 MONI FOROWANIE ZAWARTOŚCI WODY I GAZÓW W OLEJU ORAZ POZIOMU OLEJU, 39
13.4 PODOBCIĄŻENIOWY PRZEŁĄCZNIK ZACZEPÓW (PPZ)......................................... .39
13.5 Układ chłodzenia, sterownik układu chłodzenia oraz szafa sterownicza..... 40
13.5.1 Układ chłodzenia................................... .............................................. 40
13.5.2 Szafa sterownicza................................................................................ 41
13.5.3 Sterownik układu chłodzenia................................................................. 41
13.6 Monitorowanie stanu izolatorów przepustowych oraz przepięć
występujących na izolatorach........................................................ 42
13.7 Temperatury i dopuszczalne odciążenie.......................................... 42
13.8 Stan systemu monitoringu................................................................. 43
13.9 Monitorowanie i konfigurowanie urządzeń cyfrowych autotransformatora.44
14 SYSTEM EKSPERCKI MONITORINGU AUTOTRANSFORMATORA....... 44
15 BAZA DANYCH, WYKRESY I RAPORTY.................................................... 47
15.1 Bazy danych................................................................................................ 47
15.2 WYKRESY....................................................................................................... 48
15.2.1 Podstawowe parametry elektryczne obciążenia jednostki w funkcji czasu:........... 49
15.2.2 Zawartość wody i gazów w oleju:.................................................................. 49
15.2.3 Podobciążeniowy przełącznik zaczepów:........................................................ 49
15.2.4 Układ chłodzenia:................................................................................................. 50
15.2.5 Izolator)' przepustowe, wartości przepięć......................................................... 51
15.2.6 Temperatur)' we wnętrzu autotransformatora w funkcji czasu:............................ 51
15.3 Raporty........................................................................................................ 52
15.3.1 Raport bieżący............................................................................................ 53
15.3.2 Raporty na określony przedział czasu.............................................................. 53
15.3.3 Raport zdarzeń............................................................................................ 53
15.3.4 Zdalne pobieranie plików PDF z raportami...................................................... 54
16 RAMOWE WYMAGANIA ODNOŚNIE DO WIZUALIZACJI....................... 54
17 ARCHIWIZACJA............................................................................................... 55
i 7.1 Archiwizacja danych................................................................................. 55
18 WSPÓŁPRACA Z SYSTEMAMI W KDM, ODM I CENTRACH NADZORU 55
18. l Realizacja zdalnego nadzoru z wykorzystaniem usług WEB............. 56
18.1.1 Realizacja funkcji Serwera WEB.................................................................... 56
18.1.2 Realizacja funkcji klienta WEB...................................................................... 56
18.2 Kontrola dostępu do funkcji systemu monitoringu.............................. 56
i 8.3 Funkcje obsługi systemu monitoringu..................................................... 57
19 WYMAGANIA JAKOŚCIOWE......................................................................... 58
19.1 Wymagania niezawodnościowe................................................................. .58
19.2 dyspozycyjność............................................................................................ 58
19.3 OBSLUGOWOŚĆ................................................................................................ ...59
'
ł
3
19.4 Bezpieczeństwo.................................................................................................... 59
19.5 INTEGRALNOŚĆ DANYCH.................................................................................................. 60
19.6 Zbiorcze zestawienie wymaganych parametrów jakościowych.................. 60
20 WYMAGANIA TECHNICZNE.................................................................................. 61
20.1 Wymagania techniczne dla obwodów wejściowych i wyjściowych............ 61
20.1.1 Wymagania techniczne dotyczące obwodów pomiarów oraz dokładności pomiarów...... 61
20.2 Wymagania techniczne dotyczące obwodów i parametrów sygnałów.....
binarnych............................................................................................................. 62
tab.20.2 Wymagania techniczne dotyczące obwodów i parametrów sygnałów..
binarnych............................................................................................................. 62
20.3 Wymagane parametry czasowe sys temu......................................................... 62
20.4 Zasilanie............................................................................................................... 63
20.5 Dostępność i obslugowość................................................................................. 63
20.6 Pojemność i możliwość rozbudowy systemu................................................... 63
20.7 Wymagania odnośnie wydajności systemu..................................................... 63
20.8 Wymagania konstrukcyjne i mai erjalowe..................................................... 64
20.8.1 Wymagania konstrukcyjne odnośnie szaf i obudów................ .................................. 64
20.8.2 Wymagania odnośnie kabli, przewodów, połączeń................................................... 65
20.9 Wymagania dla monitorów ekranowych........................................................ 65
20.10 Wymagania odporności na zakłócenia systemów monitoringu................... 66
21 DOKUMENTACJA..................................................................................................... 68
21.1 Wymagania ogólne............................................................................................. 68
21.2 Opis działania systemu....................................................................................... 68
21.2.1 Graficzna prezentacja procesu na stanowisku HM!.................................................... 68
21.2.2 Dokumentacja oprogramowania........................................................... ................. 69
21.3 Oprogramowanie systemu monitoringu i jego dokumentacja...................... 69
21.4 Dokumentacja sprzętu........................................................................................ 69
21.5 opis systemu......................................................................................................... 70
21.6 Przegląd projektu, uzgodnienia techniczno - ruchowe................................ 70
22 BADANIA I TESTY.................................................................................................... 71
22.1 Wymagania ogólne............................................................................................. 71
22.2 Badania typu........................................................................................................ 71
22.3 badania w yrob u.................................................................................................. 72
22.4 Fabryczne badanie odbiorcze (FAT)................................................................. 72
22.5 Sprawdzenia teci iniczne w trakcie instalowania i uruchamiania systemu
monitoringu na terenie stacji........................................................................... 73
22.6 Sprawdzenie systemu tworzenia i przesyłu informacji cyfrowej...............
autotransformatora.......................................................................................... 73
22.7 próby pomontażowf. systemu monitoringu...................................................... ..... 74
22.8 Sprawdzenie teci iniczne po zainstalowaniu aktualizacji oprogramowania 74
t
(
: 4
22.9 Kryteria oceny wyników prób i sprawdzeń technicznych.................... 74
23 TABELA DANYCH GWARANTOWANYCH - SYSTEMY MONITORINGU 76
23.1 Podstawowe dane o Wykonawcy.............................................................. 76
23.2 System tworzenia i przesyłu informacji cyfrowej autotransformatora -
stipc............................................................................................ 76
23.3 podstawowe funkcje systemu monitoringu autotransformatora............ 77
23.4 Współpraca systemu monitoringu z SSiN, zdalny dostęp............................. 78
23.5 Oprogramowanie. Urządzenia.......................................................................... 78
Załącznik Nr.l. Ramowy wykaz sygnałów systemu monitoringu

autotransformatorów
■
v
\
1 Zakres specyfikacji
Niniejsza standardowa specyfikacja przedstawia podstawowe wymagania funkcjonalne i techniczne
oraz środowiskowe dotyczące funkcjonalności systemu monitoringu autotransformatorów (SMA)
zainstalowanych w stacjach elektroenergetycznych PSH Operator S.A.
Specyfikacja zawiera wymagania dla ogólnej struktury systemu monitoringu dla autotransformatorów
w stacjach bez stałej obsługi ruchowej .nadzorowane i sterowane odpowiednio pi'zez Centrum
Nadzoni (CN) i Regionalne Centra Nadzoru (RCN) oraz służby dyspozytorskie KDM i ODM.
Na poziomie stacji system monitoringu będzie stanowił podsystem zdefiniowanego w normie
PN EN 61850 Systemu Automatyki Stacyjnej (SAS) rozumianego jako system obejmujący urządzenia
automatyki stacji oraz. wszystkie elementy umożliwiające komunikację tych urządzeń pomiędzy sobą,
jak też. komunikację z ich otoczeniem.
Rejestrowane pi zez system monitoringu parametry pracy autotransformatora będą wykorzystane
przez personel eksploatacyjny i mchowy do oceny jego warunków pracy, w tym określenie
dopuszczalnego obciążenia jednostki w różnych stanach jej pracy, konieczności przeprowadzenia prac
diagnostycznych a w stanach zakłóceniowych umożliwią wykonanie szybkiego rozpoznania miejsca
zaburzenia i ocenę warunków' dalszej pracy jednostki. System, poza generacją sygnałów o stanie
autotransformatora i jego elementów', będzie stanowił podstawę do /diagnozowania prawdopodobnej
przyczyny zakłócenia oraz określenia propozycji dalszego postępowania.
System monitoringu autotransformatorów musi posiadać strukturę modułową i być systemem
Otwartym zapewniającym możliwość rozbudowy.
Do realizacji wymagań przedstawionych w niniejszej specyfikacji standardowej wykonawca musi
zastosować standardów)' sprzęt i oprogramowanie w możliwie najszerszym zakresie, Muszą
być spełnione wszystkie wyszczególnione wymagania funkcjonalne, techniczne i jakościowe.
Możliwość przyszłej rozbudowy systemu musi być zapewniona poprzez spełnienie wymagań odnośnie
rozbudowatności i elastyczności, musi uwzględniać warunek rozbudowy na bazie sprzętu
dostarczanego również przez innych wykonawców jak i z innej rodziny sprzętu lego samego
Wykonawcy.
Komunikacja wewnętrzna i zewnętrzna musi być realizowana zgodnie ze standardami
obowiązującymi w PSE Operator S.A.
Do specyfikacji został dołączony ramowy wykaz sygnałów systemu monitoringu
autotransformatorów.
2 NORMY TOWARZYSZĄCE
Zastosowane urządzenia, sprzęt komputerowy i interfejsy oraz rozwiązania konstrukcyjne powinny
być zgodne z wymaganiami podanych niżej norm. W przypadku, gdy wymagania niniejszego
standardu są bardziej rygorystyczne niż wymagania norm, należy przyjmować wymagania podane
w niniejszym standardzie. W zakresie niniejszego standardu powinny być zastosowane aktualne
wersje poniżej przytoczonych norm
Systemy monitoringu autotransformatorów muszą spełniać wymagania niniejszej specyfikacji
technicznej, niżej wymienionych norm międzynarodowych oraz standardów PSE Operator S.A.:
PN-EN 60076-1 Transformatoiy. Część 1. Wymagania ogólne
PN-EN 60076-2 Transfonnatoiy. Część 2. Przyrosty temperatur
IEC 60076-7 Power transformers. Part 7 Loading guide for oil - immersed power
transformer l
W-
I \
\ 6
Y '•
PN-EN 60076-3 Transformatory. Część 3. Poziomy izolacji, próby wytrzymałości

elektrycznej I zewnętrzne odstępy izolacyjne w powietrzu
PN-EN 60076-5 Transformatory. Część 5. Wytrzymałość zwarciowa
IEC 60076-8 Power transformers. Part 8, Application guide
IEC 60137 Bushings for alternating voltage above I kV
PN-EN 60214 Transformatory. Podobciążeniowe przełączniki zaczepów
PN-EN 60296 Płyny do zastosowań elektrotechnicznych. Świeże mineralne oleje
izolacyjne do transformatorów I aparatur)' łączeniowej
IEC 60529 Classification of degrees of protection provided by enclosures
PN-EN 60076-10 Transformatory. Część 10. Wyznaczanie poziomów dźwięku
PN-EN 60567 Wytyczne do pobierania próbek gazu I oleju z urządzeń elektrycznych
olejowych oraz do analizy' gazów wolnych I rozpuszczonych
PN-EN 60599 Urządzenia elektryczne izolowane olejami mineralnymi w eksploatacji.
Wytyczne interpretowania analizy gazów wolnych i rozpuszczonych
IEC 60815 Guide for the selection of insulators in respect of polluted conditions
PN-EN 61850 Systemy i sieci telekomunikacyjne w stacjach elektroenergetycznych.
Wszystkie arkusze.
PN-EN 61181 Urządzenia elektryczne z olejem mineralnym. Zastosowanie analizy gazów
rozpuszczonych w oleju (DGA) przy próbach fabrycznych
IEC 60422 Supervision and maintenance guide for minerał oils in electrical equipment
PN-EN 62535 Insulating liquids. Test method for detection of potentially corrosive
sulphur in used and unused insulating oil.
IEC 60870-5-1 Telecontrol equipment and systems. Part 5 Transmission protocols -
Section ^Transmission frame formats, wszystkie arkusze.
IEC 60870-5-104 Telecontrol equipment and systems. Part 5-104 Transmission protocols
Network access for 1EC 60870-5-101 using standard transport profiles
Section 2: Link transmission procedures, wszystkie arkusze.
Section 3: General structure of application data, wszystkie arkusze.
IEC 60870-5-4 Telecontrol equipment and systems. Part 5 Transmission protocols —
Section 4: Definition and coding of application information elements,
wszystkie arkusze.
Section 5: Basic application functions, wszystkie arkusze.
IEC 60870-6 Telecontrol equipment and systems. Part 6 Telecontrol protocols
compatible with ISO standards and ITU-T recommendations, wszystkie
arkusze.
PN-EN 61850 Communication networks and systems in substations, wszystkie arkusze.
IEC 60050 International Electrotechnical vocabulary.

Międzynarodowy słownik elektrotechniczny.
PN-EN 60073:2003 Colours of indication lights and push-buttons.
Kolory wskaźników świetlnych i przycisków.
IEC 61175 Designations for signals and connections
ISO 9001 Quality systems - Model for quality assurance in design, development,
production, installation and servicing.
System jakości - Model zapewnienia jakości w projektowaniu, rozwoju,
produkcji, instalacji i serwisie.
PN-76/E-90300 Kable elektroenergetyczne i sygnalizacyjne o izolacji z tworzyw
termoplastycznych na napięcie znamionowe nie przekraczające 18/30 kV.
Ogólne wymagania i badania.
PN-92/E-88608 Przekaźniki energoelektryczne. Próby odporności przekaźników
pomiarowych i urządzeń zabezpieczeniowych na zakłócenia. Próba udarami
oscylacyjnymi o częstotliwości 1 MHz.
PN-EN 60044- Przekladniki. Przekładniki prądowe (Zmiana A2).
1:2000/A2:2004 1A
7 [\
\ \
J
PN-EN 60044- Przekładniki. Przekładniki napięciowe indukcyjne (Zmiana A2).
2:2001/A2:2004
PN-EN 60044-7:2003 Przekładniki. Część 7: Przekładniki napięciowe elektroniczne.
PN-bN 60044-8:2003 (U) Przckladniki. Część 8: Przekładniki elektroniczne prądowe.
PN-EN 60129:2002 Odłączniki i uziemniki prądu przemiennego.
1’N-EIN 60664-1:2003 (U) Koordynacja izolacji urządzeń elektrycznych w układach niskiego napięcia.
Część 1: Zasady, wymagania i badania.
PN-EN 60664-3:2003 (IJ) Koordynacja izolacji urządzeń elektrycznych w układach niskiego napięcia.
Część 3: Użycie pokryć, powłok lub profilowania do ochrony
przed zabrudzeniami.
PN-EN 60688:2004 Przetworniki pomiarowe elektryczne do przetwarzania wielkości
elektrycznych prądu przemiennego na sygnały analogowe lub cyfrowe.
PN-EN 60694:2004 Postanowienia wspólne dotyczące norm na wysokonapięciową aparaturę
rozdzielczą i sterowniczą.
PN-EN 60770-1:2002 Przetworniki pomiarowe stosowane w systemach sterowania procesami
przemysłowymi. Część 1: Metody wyznaczania właściwości.
PN-EN 60770-2.2004 (U) Przetworniki pomiarowe stosowane w systemach sterowania procesami
przemysłowymi. Część 2: Metody badań i procedury.
PN-EN 60870-2-1:2002 Urządzenia i systemy telesterowania. Część 2-1: Warunki pracy. Zasilanie i
kompatybilność elektromagnetyczna.
PN-EN 60870-2-2:2002 Urządzenia i systemy telesterowania. Część 2-2: Warunki pracy. Warunki
środowiskowe (klimatyczne, mechaniczne i inne oddziaływania
nieelektryczne).
PN-EN 60870-5-1:2002 Urządzenia i systemy telesterowania. Część 5-1: Protokoły transmisyjne.
Formaty ramek transmisyjnych.
PN-EN 60870-5-101:2004lJrządzenia i systemy telesterowania. Część 5-101: Protokoły transmisji.
(U) Norma wspólna dotycząca podstawowych zadań zdalnego sterowania.
Norma towarzysząca dotycząca transmisji sumarycznych pomiarów energii
w elektrycznych systemach energetycznych.
Norma towarzysząca dotycząca interfejsu iu formacyjnego urządzeń
zabezpieczających.
PN-EN 60870-5-104:2003 Urządzenia i systemy telesterowania. Część 5-104. Protokoły transmisyjne.
Dostęp do sieci dla 1EC 60870-5-101 z wykorzystaniem standardowych
profili transportu.
Procedury transmisyjne.
Ogólna struktura danych aplikacyjnych.
Definiowanie i kodowanie elementów informacyjnych aplikacji.
Funkcje podstawowe aptikacji.
PN-EN 60870-6-2:2004 Urządzenia i systemy telesterowania. Część 6-2: Protokoły telesterowania
zgodne z normami ISO i zaleceniami ITU-T. Wykorzystanie norm
podstawowych (Warstwy 1-4 OSI).
zgodne z normami ISO i zaleceniami ITU-T. Definicje usług TASE.I.
PN-EN 60870-6-502:2003 Urządzenia i systemy telesterowania Część 6-502: Protokoły telesterowania
zgodne z normami ISO i zaleceniami ITU-T. Definicje protokołu TASE. 1
PN-bN 60870-6-503:2004 Urządzenia i systemy telesterowania. Część 6-503: Protokoły telesterowania
zgodne z normami ISO i zaleceniami ITU-T. Usługi i protokół TASE.2.
zgodne z normami ISO i zaleceniami ITU-T. Profil funkcjonalny
dla zapewnienia usługi transportowej w trybie połączeniowym w systemie
końcowym połączonym łączem trwałym do sieci z komutacją pakietów. >)■,
1
t
t\ \
)
PN-EN 60870-6-701:2002Urządzcnia i systemy telesterowania. Część 6-701: Protokoły telesterowania
(U) zgodne z normami ISO i zaleceniami ITU-T. Funkcjonalny profil
dla zapewnienia TASE. I aplikacji obsługi w systemach końcowych.
PN-EN 60870-6-702:2002Urządzenia i systemy telesterowania. Część 6-702: Protokoły telesterowania
(U) zgodne z normami ISO i zaleceniami ITU-T. Funkcjonalny profil
dla zapewnienia TASE.2 aplikacji obsługi w systemach końcowych.
PN-EN 60870-ó-802:2002Urządzeuia i systemy telesterowania. Część 6-802: Protokoły telesterowania
(U) zgodne z normami ISO i zaleceniami ITU-T. Modele obiektów TASE.2.
PN-EN 61000-4-2:1999/Kompatybilność elektromagnetyczna (EMC). Metody badań i pomiarów.
A2:2003 Badanie odporności na wyładowania elektrostatyczne. Podstawowa
publikacja EMC (Zmiana A2).
PN-F/N 61000-4-3:2003/Kompntybilność elektromagnetyczna (EMC). Część 4-3: Metody badań
A 1:2004 (U) i pomiarów. Badania odporności na pole elektromagnetyczne
o częstotliwości radiowej (Zmiana Al).
A2:2003 Badanie odporności na serie szybkich elektrycznych stanów przejściowych.
Podstawowa publikacja EMC (Zmiana A2).
A 1:2003 Badanie odporności na udary (Zmiana A1).
A 1:2003 Odporność na zaburzenia przewodzone, indukowane przez pola
0 częstotliwości radiowej (Zmiana Al).
PN-EN 61000-4-7:2004/Koinpatybilno.ść elektromagnetyczna (EMC). Część 4-7: Metody badań
AC 1:2004 (U) 1 pomiarów. Ogólny przewodnik dotyczący pomiarów harmonicznych
i interharmonicznych oraz stosowanych do tego celu przyrządów
pomiarowych dla sieci zasilających i przyłączonych do nich urządzeń.
PN-EN 61000-4-8:1998/Kompatybiliiość elektromagnetyczna (EMC). Metody badań i pomiarów.
A 1:2003 Badanie odporności na pole magnetyczne o częstotliwości sieci
elektroenergetycznej (Zmiana Al).
PN-EN 61000-4-9:1998/Kompatybiliiość elektromagnetyczna (EMC). Metody badań i pomiarów.
Al:2003 Badanie odporności na impulsowe pole magnetyczne (Zmiana Al).
A 1:2003 Badanie odporności na pole magnetyczne oscylacyjne tłumione (Zmiana
Al).
A 1:2003 Badania odporności na zapady napięcia, krótkie przerwy i zmiany napięcia
(Zmiana Al).
PN-EN 61000-4-12:1999/Kompalybilność elektromagnetyczna (EMC). Metody badnń i pomiarów.
A 1:2003 Badanie odporności na przebiegi oscylacyjne, Podstawowa publikacja EMC
(Zmiana Al).
PN-EN 61000-4-l3:2003Kompalybiluość elektromagnetyczna (EMC), Część 4-13: Metody badań i
(U) pomiarów. Badania odporności na harmoniczne i interhaimoniczne małej
częstotliwości w przyłączu prądu przemiennego łącznie z sygnałami
przesyłanymi w sieciach zasilających.
PN-EN 61000-4-14:2002 Kompatybilność elektromagnetyczna (EMC). Część 4-14: Metody badań
i pomiarów. Badanie odporności na wahania napięcia.
PN-EN 6IOOO-4-l5:1999/Kompatybilność elektromagnetyczna (EMC). Metody badań i pomiarów.
Apl:2003 Miernik migotania światła. Specyfikacja funkcjonalna i projektowa.
PN-EN 61000-4-16:2001 Kompatybilność elektromagnetyczna (EMC). Metody badań i pomiarów.
Badanie odporności na asymetryczne zaburzenia przewodzone w zakresie
częstotliwości od 0 Hz do 150 kHz.
i pomiarów. Badanie odporności na obecność składowej zmiennej w stałym
napięciu zasilającym.
PN-EN 6l000-4-20:2004Kompatybilność elektromagnetyczna (EMC). Część 4-20: Metody badań
(U) i pomiarów. Badania zaburzeń i odporności w falowodach TEM.
/
PN-EN 61000-4-21:2004Kompatybilność elektromagnetyczna (EMC). Część 4-21: Metody badań
(U) i pomiarów. Metody badań w komorze rewerberacyjnej.
PN-EN 61000-4-23:2002Kompatybilność elektromagnetyczna (EMC). Część 4-23: Metody bndań
(U) i pomiarów. Metody badań przyrządów ochronnych dotyczących zaburzeń
przewodzonych HEMP i innych zaburzeń promieniowanych.
i pomiarów. Metody badań urządzeń ochronnych przed zaburzeniami
przewodzonymi HEMP. Publikacja podstawowa EMC.
PN-EN 6l000-4-25:2003Koinpatybilność elektromagnetyczna (EMC). Część 4-25: Metody badań
(U) i pomiarów. Badania odporności urządzeń i systemów na HEMP.
i pomiarów. Badanie odporności na asymetrię napięcia.
i pomiarów. Badanie odporności na zmiany częstotliwości sieci zasilającej.
i pomiarów. Badanie odporności na zapady napięcia, krótkie przerwy
i zmiany napięcia występu jące w przyłączu zasilającym prądu stałego.
PN-EN 61000-5-5:2002Kompatybilność elektromagnetyczna (EMC). Część 5: Wytyczne dotyczące
(U) instalowania urządzeń i ograniczania zakłóceń. Zalecenia dotyczące
przyrządów do ochrony przed zaburzeniami przewodzonymi 1IEMP.
Publikacja podstawowa EMC.
PN-EN 61000-5-7:2002Kompatybilność elektromagnetyczna (EMC). Część 5-7: Wytyczne
(U) dotyczące instalowania urządzeń i ograniczania zaburzeń. Stopnic ochrony
przed zaburzeniami elektromagnetycznymi zapewniane przez obudowy (kod
EMC).
PN-EN 61000-6-2:2003 Kompatybilność elektromagnetyczna (EMC). Część 6-2: Normy ogólne.
Odporność w środowiskach przemysłowych.
PN-EN 61300-3-39:2001 Światłowodowe złącza i elementy bierne. Podstawowe procedury badań
i pomiarów. Część 3-39: Badania i pomiary. Wybór wtyku odniesienia
dla złącza optycznego PC.
PN-EN 61850-xxx Systemy i sieci telekomunikacyjne w stacjacli elektroenergetycznych (seria
norm).
PN-IID 21.1-22 S4:2004 Przewody o izolacji termoplastycznej na napięcie znamionowe
nie przekraczające 450/750 V.
PN-EN 60044:2005 Przekładniki napięciowe.
IEC 61850-80-1 Communication networks and systems for power utility automation - Part
80-1: Guideline to exchange information from a CDC based data model
using IEC 60870-5-101/104; 2009
TEC 61850-6 Ed.2: Communication networks and systems for power utility automation
I 6: Configuration description language for communication in electrical
substations related to lEDs; 2008
IEC 61850-7-2 Ed.2 Communication networks and systems for power utility automation - Part 7-
2: Basic information and communication structure Abstract
communication service interface (ACSI), 2008
TEC 61850-7-3 Ed.2 Communication networks and Systems for power utility automation Part
7-3: Basic communication structure - Common data classes, 2008.
IEC/l'R 61850-90-1 Ed 1 Communication networks and systems for power utility automation - Part
90-1 :Use of IEC 61850 for the communication between substations
IEC 61850-7-4 Ed.2 Communication networks and systems for power utility automation - Part 7-
4: Basic communication structure - Compatible logical node classes and
data object classes
f\
\
nu
3 STANDARDY ZWIĄZANE
Standard niniejszy obejmuje podstawowe wymagania funkcjonalne i techniczne dotyczące
projektowania i budowy systemów monitoringu autotransformatorów w stacjach
elektroenergetycznych NN PSE Operator S.A.. Oprócz niniejszego standardu wymaga się stosowania
między innymi poniżej wymienionych standardów związanych:
Tablica 2. Standardy związane
I. Standardowa specyfikacja funkcjonalna. I. Krajowy System Elektroenergetyczny.

2. Standardowa specyfikacja funkcjonalna. 2.1. Stacje elektroenergetyczne najwyższych napiąć.
3. Standardowa specyfikacja funkcjonalna. 2.1.1. Katalog pól - obw'ody pierwotne.
4. Standardowa specyfikacja funkcjonalna. 2.2. Urządzenia i aparatura wysokiego napięcia.
5. Standardowa specyfikacja funkcjonalna. 2.3. Zabezpieczenia, automatyka, pomiar}' i układy
obwodów wtórnych.
6. Standardowa specyfikacja funkcjonalna. 2.3.1. Katalog pól - obwody wtórne
7. Standardowe specyfikacje funkcjonalne. Standardowe wymagania budowlane dla obiektów'
stacyjnych należących do PSE S.A.
8. Standardowa specyfikacja funkcjonalna. 4. Standardowe wymagania funkcjonalne dla systemów
telekomunikacyjnych obiektów stacyjnych
9. Standardowe specyfikacje funkcjonalne. Sposób oznaczeń rozdzielni i jej elementów w stacjach
elektroenergetycznych 750,400, 220 i 110kV.
10. Standard budowy systemu sterowania i nadzoru (SSiN) w stacjach elektroenergetycznych WN.
11. Standardowe specyfikacje funkcjonalne. List}' sygnałów dla stacji elektroenergetycznych 750,
400,220 i 110kV.
12. Standardowe specyfikacje funkcjonalne. Algorytmy blokad łączeniowych w stacjach
elektroenergetycznych 750, 400, 220 i 110kV.
13. Standardowe specyfikacje funkcjonalne. Interfejs użytkownika SSiN na stacji NN.
14. Załącznik 11. Ekrany Interfejsu Użytkownika (IIMl).
15. Standard Paneli sterowania rezerwowego.
Wykonawca musi zagwarantować, że w projektowaniu, produkcji, montażu i serwisie systemu

monitoringu, zastosowano system jakości określony normą ISO 9001/2000 lub równorzędny system
jakości.
Terminologia stosowana w tym standardzie jest zgodna z określeniami Międzynarodowego Słownika
Elektrotechnicznego (IEC 60050) oraz wyżej wymienionych norm. W przypadku użycia określeń,
które nie są zdefiniowane w publikacjach IEC, podane jest odpowiednie objaśnienie w treści
poniższego standardu.
\
i \
ii
i
\
■ ...
4 DEFINICJE
Dla poniższego standardu przyjęto następującą terminologię:
AWARIA - zakłócenie, które powoduje utratę funkcjonalności systemu htb/i pogorszenie parametrów
jakościowych.
BLOKADA - uniemożliwienie realizacji polecenia sterowniczego zmiany położenia łącznika
WN w celu zapobieżenia wykonania niedopuszczalnej czynności łączeniowej.
BLOKADY LOGICZNE - funkcje /wiązane zc zdefiniowanymi poziomami sterowania systemu
automatyki stacji (wg PN-EN61850). Jest to brak zezwolenia na wysianie rozkazu sterowniczego
w wyniku niespełnienia algorytmów bloknd zaimplementowanych w systemie monitoringu.
CENTRUM NADZORU( CN) - umiejscowione jest organizacyjnie w strukturze zarządzania
majątkiem sieciowym. Podstawowym zadaniem CN jest zdalne monitorowanie i nadzór stanu
elementów i układów stanowiących sieć przesyłową. Jest to miejsce koncentracji danych
pozyskiwanych w czasie rzeczywistym pochodzących z nadzorowanych obiektów (stacji i linii).
INTERFEJS ( Połączenie)) - może być fizyczny lub logiczny. Stanowi wspólną granicę między
dwoma funkcjonalnymi urządzeniami (lub węzłami logicznymi), zdefiniowana przez właściwości
funkcjonalne np. właściwości połączenia fizycznego, parametry sygnałów lub inne właściwości
i realizację zadeklarowanego zbioru usług.
LISTA SYGNAŁÓW - zbiór sygnałów zarejestrowanych w systemie monitoringu pogrupowanych
według ich znaczenia na listy sygnałów pomiarowych, alarmowych, zdarzeń oraz rozkazów
sterowniczych.
LISTA SYGNAŁÓW ALARMOWYCH - zbiór sygnałów o wyłączeniach oraz sygnałów
zawierających ostrzeżenia o zakłóceniach, uszkodzeniach lub o stanach zakłóceniowych urządzeń
i aparatury wymagających albo natychmiastowych działań operatorów lub personelu eksploatacyjnego
względnie modyfikacji procesów decyzyjnych.
LISTA SYGNAŁÓW POMIAROWYCH - zbiór sygnałów dyskretnych reprezentujących
poszczególne wielkości mierzone na autotransformatorze.
LISTA SYGNAŁÓW ZDARZEŃ zbiór sygnałów binarnych i danych numerycznych
odpowiadających stanom pracy elementów i urządzeń autotransformatora.
LISTA ROZKAZÓW STEROWNICZYCH - zbiór rozkazów sterowniczych inicjujących zmianę
stanu pracy urządzeń lub/i autotransformatora.
POŁĄCZENIE LOGICZNE interfejs komunikacyjny pomiędzy' węzłami logicznymi:
(wg PN-EN61850).
PROTOKÓŁ TCP/IP - (ang. Transmission Control Protocol / Internet Protocol) to stos protokołów
sieciowych umiejscowionych zgodnie z modelem referencyjnym dla protokołów komunikacyjnych
OSI/ISO Stos TCP/IP działa w warstwie transportowej (TCP) i sieciowej (IP). Aplikacje w celu
wymiany informacji korzystają zc stosu TCP/IP, gdzie dane podlegają odpowiedniemu przetwarzaniu
i parametryzacji w celu ich wysłania/obioru.
REDUNDANCJA - występowanie więcej niż jednego środka dla realizacji wymaganej funkcji
w danym układzie. Odnosi się do rezerwowej lub powielonej łunkcjonalności pozwalającej systemowi
na działanie bez pogorszenia parametrów w przypadku pojedynczego uszkodzenia lub zakłócenia
w każdym z rezerwowanych obszarów aktualnie pracującego systemu, (wg PN-EN61850).
REGIONALNE CENTRUM NADZORU (RCN) - stanowi terenowy - regionalny ośrodek Centrum
Nadzoru realizując jego zadania na terenie działania Spółki Eksploatacyjnej. Funkcjonuje w strukturze j!j\
1 12 ' \
l !
organizacyjnej Spółki Eksploatacyjnej z podległością funkcjonalną do Centrum Nadzoru. Koordynuje
zdefiniowane prace eksploatacyjne prowadzone w obiektach sieci przesyłowej ua określonym terenie
działania.
SERWER WEB (aug. Web server) - oprogramowanie świadczące usługi w architekturze
klient/serwer w oparciu o protokół HTTP (Hypertext Transfer Protocol) w sieci World Wide Web
(internet) lub Intranet; dostarcza pliki tworzące strony Web do użytkowników (klientów) sieci Web,
których komputery zawierają programy HTTP client wysyłające żądanie pobrania strony Web
STANDARD zbiór ogólnych wymagań funkcjonalnych, technicznych, jakościowych,
środowiskowych o uniwersalnej treści (tzn. w odróżnieniu do specyfikacji, nic odnoszący
się do konkretnych zastosowań na konkretnych obiektach)
STANOWISKO MOBILNE - interfejs użytkownika umożliwiający komunikację z systemem
monitoringu. Komunikacja interfejsu użytkownika z systemem monitoringu jest realizowana
za pośrednictwem bezprzewodowej sieci 1P lub innych sposobów komunikacji bezprzewodowej
STEROWANIE LOKALNE - sterowanie łącznikami z ich napędu, szafki sterowniczej lub panelu
sterowniczego z pominięciem SSiN.
STEROWANIE ZDALNE - sterowanie łącznikami z SSiN: z panelu sterowniczego z kontrolą
SSiN, ze stanowiska operatora stacji lub z KDM/ODM.
SYSTEM AUTOMATYKI STACJI (SAS) - system o architekturze zgodnej z normą 1EC 61850
wykonujący na poziomie stacji zadania związane ze sterowaniem, monitorowaniem, realizacją funkcji
zabezpieczeniowych i automatyk, komunikacją, itp. i zapewniający:
• lokalny i zdalny dostęp do urządzeń i układów stacyjnych
• ręczną i automatyczną realizację funkcji dostępnych w stacji
• łącza komunikacyjne i interfejsy do urządzeń energetycznych, zarówno wewnętrzne systemu
automatyki stacji, jak i do systemów zarządzania systemem elektroenergetycznym.
System SAS zwany jest w Polsce systemem SSiN poziomu obiektu.
SYSTEM STEROWANIA i NADZORU (SSiN) - zespół środków przeznaczonych do sterowania
aparaturą łączeniową i automatykami oraz służący do nadzoru i monitorowania urządzeń i układów
stacyjnych.
URZĄDZENIA STANDARDOWE - przez urządzenia standardowe rozumie się powszechnie
dostępne na rynku, powtarzalne urządzenia, spełniające wymagania ogólnie przyjętych standardów
światowych, posiadające referencje potwierdzające poprawność ich działania. Rozwiązaniom
tym powinny towarzyszyć dostępne opisy, instrukcje i listy części zamiennych.
USTERKA - zakłócenie w danym układzie lub jego otoczeniu powodujące przejściowe pogorszenie
jego parametrów jakościowych. Przy usterce ustąpienie lub usunięcie zakłócenia powoduje powrót
układu do stanu normalnego pracy.
WĘZEŁ LOGICZNY - najmniejsza część funkcji, która wymienia dane. Węzeł logiczny
jest obiektem określonym przez swoje dane (wej. i wyj.) oraz metody przetwarzania (wg PN-
EN6I850).
WYŁĄCZENIE - wyłączenie wyłącznika przez układ sterowania lokalnego lub zdalnego,
w wyniku działania elektroenergetycznej automatyki zabezpieczeniowej (EAZ) lub ręczne.
WYMIENNOSĆ (interchangeability) - możliwość zastąpienia urządzenia od tego samego producenta
lub od innych producentów wykorzystując ten sam interfejs komunikacyjny i zapewniając co najmniej
taką samą funkcjonalność, bez wpływu na pozostałą część systemu (wg PN-EN61850).
ZAKŁÓCENIE W SYSTEMIE ELEKTROENERGETYCZNYM - powstanie w systemie
elektroenergetycznym warunków zakłócających, uniemożliwiających jego normalną pracę. Zakłócenia
dzieli się na: zaburzenia i zagrożenia.
ZABURZENIE - zakłócenie uniemożliwiające pracę autotransformatora lub jego elementu
ZAGROŻENIE - zakłócenie, przy którym normalna praca autotransformatora lub jego elementu
jest dopuszczalna przez pewien okres czasu, przed którego upływem powinna być usunięta przyczyna
powodująca zagrożenie.
ZAŁĄCZENIE - załączenie wyłącznika przez układ sterowania lokalnego lub zdalnego,
w wyniku działania automatyk albo ręczne.
ZAMKNIĘCIE - zamknięcie odłącznika lub uziemnika przez, układ sterowania lokalnego
lub zdalnego albo ręczne.
ZDARZENIE - zmiana stanu pracy urządzenia w rozpatrywanym układzie. (1EC 61850). Zmiana
stanu (np. położenia) zestyków lub wielkości wcwnętrznej/obliczancj (sygnału wyłączającego,
sygnału przekroczenie wartości progowej), które są rejestrowane i przesyłane ze znacznikiem czasu.
ZDOLNOŚĆ DO WZAJEMNEJ WSPÓŁPRACY (interoperability) - zdolność dwu lub więcej 1ED
pochodzących od tego samego dostawcy, lub od różnych dostawców, do wymiany informacji i użycia
tych informacji do właściwego wykonywania wyspecyfikowanych fuukcji (wg PN - EN61850).
5 SKRÓTY
ARNE - Automatyczna Regulacja Napięcia Elektrowni
ARST - Automatyczna Regulacja Stacji Transformatorowej
BER (Bit Error Rate) - bitowa stopa błędów transmisji określająca prawdopodobieństwo
wystąpienia przekłamania w strumieniu przesyłanych informacji. Wskaźnik BER jest obliczany jako
stosunek liczby bitów przekłamanych po stronie odbiorczej do całkowitej liczby bitów
transmitowanych przez medium.
IIMI (Human Machine Interface) umożliwia dostęp do funkcji systemu monitoringu
autotransformatora .
IED (Intelligent Electronic Device) - inteligentne elektroniczne urządzenie. Dowolne urządzenie
zawierające co najmniej jeden procesor, mogące odbierać lub wysyłać dane/sterowonią
z. lub do zewnętrznych źródeł danych np. wielofunkcyjnych mierników elektronicznych, zabezpieczeń
cyfrowych, sterowników itd
LAN (Local Area Network) lokalna sieć łączności. W kontekście tego standardu
(i nonny PN-EN 61850) jest siecią łączności do komunikowania się IED, oraz innych urządzeń
mikroprocesorowych podłączonych do lej sieci.
MTBF średni czas pomiędzy kolejnymi uszkodzeniami
MTTR średni czas przywrócenia zdolności do działania
MTR średni czas do naprawy
ODM - Obszarowa Dyspozycja Mocy (ośrodek nadrzędny, nadzór ruchowy).
PSE Operator SA - Polskie Sieci Elektroenergetyczne Operator SA.
SMA - System Monitoringu Autotransformatorów
STiPC - System Tworzenia i Przesyłu Informacji Cyfrowej i"
/ 14
f. i
[ \
\ i
j
r\ l
UO/KlłM - Departament Usług Operatorskich / Krajowa Dyspozycja Mocy (ośrodek nadrzędny
nadzór ruchowy).
WAN (Wide Area Network) - Rozległy system komunikacyjny łączący odlegle od siebie sieci LAN.
Rozległa sieć komputerowa której węzłami są rulety połączone dedykowanymi kanałami
komunikacyjnymi. Do rnterów dołączone są komunikujące się ze sobą sieci LAN
6 WYMAGANIA OGÓLNE DLA SYSTEMU MONITORINGU

1) System monitoringu autotransformatorów ( SMA) powinien wspomagać personel ruchowy
oraz nadzorujący eksploatację i gospodarkę majątkiem na stacji. Podstawowym zadaniem
systemu jest monitorowanie parametrów technicznych i ocena stanu technicznego
autotransformatora poprzez ciągłą akwizycję danych pozyskiwanych automatycznie
z systemu nadzoru stacji (SSiN), koncentratorów, sterowników, przetworników, czujników -
w trybie czasu rzeczywistego tj. „on line”, akwizycję danych wprowadzanych
za pośrednictwem klawiatury oraz dokumentów w postaci elektronicznej - tj. „off line”.
2) System musi gromadzić krótko- i długo okresowo informacje o pracy i zachowaniu
się autotransformatora w trybie „on- line” oraz „off-line”.
3) W stacjach wyposażonych w system sterowania i nadzoru stacji (SSiN) system monitoringu
powinien współpracować z SSiN stacji
4) W przypadku braku na stacji systemu sterowania i nadzoru stacji system monitoringu musi
być wyposażony dodatkowo w urządzenia ( przetworniki, przełączniki) zapewniające
akwizycję danych z urządzeń pracujących na stacji i dostosowanych do współpracy
z istniejącymi na stacji protokolarni komunikacyjnymi.
5) System musi generować sygnały zbiorcze - ostrzegawcze, alarmowa i awaryjne, mówiące
0 stanie całego autotransformatora oraz o stanie wybranych elementów, takich jak
np: przełącznik zaczepów, układ chłodzenia, stan oleju w kadzi. System musi wyznaczać
także istotne parametry dla bieżącej i przewidywanej pracy autotransformatora, takie
jak temperatura punktu gorącego „hot- spot” i analiza zawartości gazów palnych
rozpuszczonych w oleju itp.
6) Sygnały te i wielkości są niezbędne do szybkiego rozpoznania przez personel nadzoru miejsca
zakłócenia i oceny warunków' dalszej pracy autotransformatora System, poza generacją
sygnałów o stanie autotransformatora i jego elementów, musi określić prawdopodobną
przyczynę zakłócenia oraz zdefiniować harmonogram dalszego postępowania.
7) System musi mieć możliwość opracowywania propozycji prognozy krótko-
1 długookresowej wraz ze zdefiniowaniem, zakresu czynności eksploatacyjnych takich
jak przeglądy lub/ i kontrole.
8) W systemie na bieżąco, metodą np.: obliczeniową musza być definiowane predykcje wartości
obciążenia, które w określonym przedziale czasu nie powinny spowodować przekroczenia
temperatur dopuszczalnych dla obciążeń normalnych, awaryjnych długotrwałych, awaryjnych
krótkotrwałych.
9) Wszystkie zgromadzone dane oraz wypracowane sygnały zbiorcze musza być zapisywane
w krótkoterminowej bazie danych, obejmującej okres ostatnich co najmniej 10 dni oraz
w bazie długoterminowej. W bazie długoterminowej dane musza być zapamiętywane na czas
życia autotransformatora co najmniej 60 lat.
10) System musi zapewniać wypracowywanie, tworzenie, drukowanie i udostępnianie
wydruków, wykresów, histogramów oraz raportów w postaci tabel i wykresów z możliwością
doboru ich parametrów.
11) Interfejs monitoringu musi zapewniać pełną wymianę danych z zainstalowanym na stacji
systemem SSiN. Wymiana ta powinna obejmować przede wszystkim odczyt, archiwizację
V, .
■iA
oraz wizualizację sygnałów alarmowych i awaryjnych z. fabrycznych zabezpieczeń
transformatora - przekaźników gazowo - przepływowych i zaworów bezpieczeństwa,
wprowadzonych do SSiN. Do systemu SSiN mogą być wprowadzone dowolne alarmy,
ostrzeżenia, dane, pomiary i wyniki obliczeń, pozyskane lub wyliczone przez system
monitoringu. Wymaga to jedynie konfiguracji odpowiednich baz danych i protokołów
transmisji. Szczegółowa lista sygnałów, uwzględniająca rozwiązania konstrukcyjne
i technologię wykonania autotransformatora .stacji i systemu monitoringu powinna
być opracowywana na etapie realizacji projektu wykonawczego. Lista sygnałów powinna
być zgodna ze standardami obowiązującymi w tym zakresie w PSB Operator S.A..
12) Wizualizacja i grafika na stanowiskach HMI musi być realizowana przy uwzględnieniu
wymagań zawartych w specyfikacjach standardowych PSE Operator S.A. Szczegółowe
wymagania należy doprecyzować na etapie uzgodnień w czasie realizacji projektu
wykonawczego.
13) Sposób archiwizacji zdarzeń, potniarów(w tym przekroczeń), i innych danych
w dedykowanej systemowi monitoringu bazie danych układu 11MI musi być zgodny
z wymaganiami standardowych specyfikacji PSE Operator S.A. Pojemność pamięci
przeznaczonej dla archiwizacji danych musi być odpowiednia dla czasu życia instalowanych
autotransformatorów, co najmniej, 60 lat.
14) System monitoringu musi być wyposażony w interfejs okienkowy oraz powinien mieć
wbudowane wszystkie funkcje akwizycji i prezentacji dowolnych parametrów. System musi
charakteryzować się przyjaznym interfejsem graficznym, nic wymagającym od użytkownika
wiedz}* informatycznej zarówno w zakresie obsługi operatorskiej jak i administrowania
systemem .Zdalny dostęp do programu musi być możliwy przez przeglądarkę internetową
Internet Explorer lub akcesoria systemu operacyjnego Window's - podłączenie zdalnego
pulpitu
Technologia użyta w serwerze dostępowym musi zapewniać jednoczesne podłączenie wielu
użylkown ików.
15) System monitoringu, musi mieć strukturę otwartą, tzn. spełniać wymagania rozbudowy
i elastyczności, czyli przede wszystkim musi zapewniać:
a) zgodną ze standardem współpracę urządzeń pochodzących z różnych rodzin wyrobów
danego wykonawcy jak i urządzeń pochodzących od różnych wykonawców w jednym
układzie,
b) łatw'ą i efektywną rozbudowę sprzętową (w tym instalację urządzeń pochodzących
od innych wykonawców bez pogorszenia parametrów systemu i jego elementów'.
16) System musi zachować zdolność do funkcjonowania zgodnie z zasadą „płynnego

zmniejszenia efektywności”, tzn. w przypadku, jeśli jakikolwiek składnik systemu
monitoringu ulegnie awarii, nie powinna to powodować niesprawności całego systemu.
Żaden rodzaj awarii elementu systemu nic powdnien spowodować błędnego
lub niepotrzebnego działania.
17)Aw'aria jakiegokolwiek elementu nie może powodować nie wykrytej utraty funkcji
ani wielokrotnej i kaskadowej awarii komponentów składowych systemu.
18) W przypadku zakłóceń, up. utraty zasilania, system nie może wprowadzać błędnych
informacji (sygnałów binarnych, pomiarów', ), a po powrocie zasilania system musi
się odbudować i automatycznie uaktualnić stany urządzeń
19) Przy utracie zasilania system monitoringu nie może tracić ustawionych parametrów.
20) Przy utracie zasilania i po jego przywróceniu system monitoringu nie może generować
przypadkowych sygnałów ; wymagany jest automatyczny restart.
21)Przy utracie komunikacji z siecią LAN system monitoringu powdnien pracować niezależnie,
zachowywać wszystkie dane, po przywróceniu komunikacji zachowane dane udostępnić f
(
16 !
\
/ u
automatycznie dla systemu; przy czym pojemność bufora musi zapewnić zapamiętanie
co najmniej 100 zdarzeń.
22) System operacyjny - system czasu rzeczywistego (gwarantowany czas odpowiedzi
nic większy niż 100 ps).
23) System musi zapewniać synchronizację zegara czasu rzeczywistego - lokalnie w stacji
sygnałem satelitarnym GPS.
24) Wymagana możliwość wymiany modułów / kart bez wyłączania (nie dotyczy CPU
i zasilacza).
25) W przypadku układów ledundantuych wymagana jest gorąca rezerwa.
26)Kompletny system musi być systemem autotestującym. Konfiguracja systemu musi
zapewniać możliwość izolowania głównych zespołów w celu łatwego i dokładnego
wykrywania usterek. Nie dopuszcza się stosowania elementów wirujących (typu napędy
dysków, wentylatory itp.).
27) Zdarzenia i sygnalizacja alarmowa i ostrzegawcza muszą być zestawiane zgodnie
z przypisanym uzgodnionym priorytetem.
28)Akwizycja i przetwarzanie danych musza być realizowane przy zachowaniu wymaganych
parametrów jakościowych i niezawodnościowych.
29) Realizacja podstawowych funkcji systemu monitoringu musi być zachowana przy
rozbudowie systemu wynikającej z:
a) modernizacji łub rozbudowy urządzeń wtórnych (np. nowe układy EAZ, systemy
rejestracji zakłóceń, systemy diagnostyki urządzeń, itp.)
b) implementacji układów monitoringu i diagnostyki urządzeń pierwotnych.
30)Wymaga się akwizycji sygnałów cyfrowych w protokółach umożliwiających wzajemną

wymianę informacji poprzez sieć LAN z uwzględnieniem implementacji normy
PN-EN 61850. Dopuszcza się protokół PN-EN 60870-5-104. Dla urządzeń generujących
sygnały cyfrowe dopuszcza się również zastosowanie innych standardowych protokołów :
a) z układów EAZ w protokole PN-EN 60870-05-103,
b) z urządzeń IED wprotokole PN-EN 60870-05-101, DNP 3.0,
c) z pomiarów w protokołach PN-EN 60870-5-102, MODBUS.
31) Interfejs systemu monitoringu musi zapewniać pełną wymianę baz danych z centralnym
systemem eksperckim monitorowania autotransformatorów
7 Warunki środowiskowe
Zgodnie ze standardami PSE Operator S.A. dla systemów monitoringu autotransformatorów należy
przyjąć następujące wymagania środowiskowe dla urządzeń odpowiednio w wykonaniu
napowietrznym i wnętrzowym:
/ I
\ 17
Tab. 7.a. Wykonanie napowietrzne
Lp. Wyszczególnienie Wymagania
1. Miejsce zainstalowania Napowietrzne
2. Maksymalna temperatura otoczenia pracy +55° C
3. Minimalna temperatura otoczenia pracy -40° C
4. Wysokość nad poziomem morza nie przekracza 1000 m
5. brednia wilgotność powietrza w okresie 24 godzin nie 95%
przekracza
6. Ciśnienie atmosferyczne 920- 1020 hPa
7. Gntbość warstwy' lodu 10 mm
8. Parcie wiatru odpowiadające 34 m/s 700 Pa

9. Poziom izokerauniczny 27 dni/rok
10. Poziom zabrudzenia zgodnie z IEC/TR 60815 iii silny
11. Zanieczyszczenie powietrza dwutlenkiem siarki 32 pg/in’
12. Poziom nasłonecznienia "1200 W/iu2
13. Aktywność sejsmiczna Strefa 1
Tab. 7.b. Wykonanie wnętrzowe
Lp. Wyszczególnienie Wymagania

I. Miejsce zainstalowania Wykonanie wnętrzowe
2. Maksymalna temperatura otoczenia +55° C
3. Miuimalna temperatura otoczenia -5° C dla klasy „minus 5

wykonanie wnętrzowe”
4. Wysokość nad poziomem morza nie przekracza 1000 m
5. Średnia wilgotność powietrza w okresie 24 godzin nie 95%
przekracza
6. Średnia 24-godzinna wartość ciśnienia pary wodnej nie 22 hPa
przekracza
7. Średnia miesięczna wilgotność względna nie przekracza 90%
8. Średnia miesięczna wartość ciśnienia pary wodnej nie 18 Pa
przekracza
9 Możliwość wystąpienia kondensacji pary wodnej w w/w sporadycznie
warunkach
10. Aktywność sejsmiczna Strefa 1
IVIft
f
i
18 i
I
8 WYMAGANIA FUNKCJONALNE DLA SYSTEMU MONITORINGU
8.1 Wymagania ogólne

System monitoringu powinien realizować, co najmniej, następujące główne funkcje:
1) Monitorowanie i rejestrowanie wielkości elektrycznych na zaciskach autotransformatora.
2) Obliczanie i monitorowanie wartości siły elektromotorycznej (indukcji) w rdzeniu.
3) Monitorowanie poziomu oleju w konserwatorach.
4) Monitorowanie pracy podobciążeniowego przełącznika zaczepów.
5) Obliczanie i monitorowanie temperatur oleju i uzwojeń we wnętrzu autotransformatora
6) Szacowanie cieplnego zużycia izolacji.
7) Monitorowanie pracy układu chłodzenia.
8) Monitorowanie pracy szały sterowania.
9) Monitorowanie zawartości wody i gazów w oleju.
10) Monitorowanie i konfigurowanie (ustawianie) sterownika układu chłodzenia oraz czujnika
zawartości wody i gazów w oleju.
11) Wypracowywanie danych o możliwości dalszego operacyjnego obciążenia
autotransformatora.
12) Wypracowywanie sygnałów ostrzegawczych, alarmowych i awaryjnych dla wszystkich
funkcji spełnianych przez system monitoringu.
13) Tworzenie i udostępnianie baz danych, wykresów, raportów, rejestrów zdarzeń, itp.
14) Wprowadzania w systemie off-line informacji o autotransformatorze (przeglądy, pomiary,
komentarze, pliki).
15) Ocena stanu oleju w oparciu o wyniki DGA oraz program do ich oceny.
16) Współpraca z SSiN w aspekcie dwustronnego przekazu sygnałów cyfrowych.
17) Zdalny dostęp do systemu monitoringu poprzez sieć WAN BB oraz modem telefoniczny.
18) Monitorowanie statiu izolatorów przepustowych (tg5, C) oraz przepięć
w autotransformatorach o górnym napięciu 400 kV.
Ponadto system SMA współpracując z innymi systemami stacyjnymi w tym, z systemem SSiN, będzie
stanowił podstawę i powinien wspomagać personel eksploatacyjny w pozyskiwaniu i tworzeniu
dai ych niezbędnych do zapewnienia optymalnych warunków pracy jednostek w tym zwłaszcza:
1) Wypracowywanie danych dotyczących dopuszczalnej obciążalności jednostki
autotransformatora.
2) Wypracowywanie algorytmów do tworzenia sygnałów ostrzegawczych, alarmowych
i awaryjnych dla wszystkich funkcji spełnianych przez system monitoringu.
3) Tworzenie i udostępnianie baz danych, wykresów, raportów, rejestrów zdarzeń, itp.
4) Wprowadzania w systemie off-line informacji o autotransformatorze (przeglądy, pomiary,
komentarze, pliki).
5) Wypracowanie oceny stanu oleju w oparciu o wyniki DGA oraz program do ich oceny.
Ogólny schemat funkcjonalny systemu SMA zainstalowanego na stacji przedstawiono na Rys. Nr 8 l.
('
-
V
>
Switch Switch
I, MODUŁY KONTROLI PRACY AT:

. pracy rrz
- UKŁADU CHŁODZENIA
-HYDRDOBM
Switch
■E227SZ MM
^ teiripćMmy fdzęnia i oMu, stanuI
Switch
f
'r
" SYSTEM STEROWANIA I NADZORU ■
I LJ
r-=r cm
®jwl»»rsE Opratar SAwCym SpMki
rajaiówSi
» NADZORU
H . C.N
iaY1’’
CN
syst^y:
r— v n 'f ■* TORSKIE
:f- LuCci'-ft?/ .^t»
T
Rys. Nr 8.1. Schemat fuukcjonnlny systemu SMA zainstalowanego w stacji

Sygnały' z autotransformatora wykorzystywane do monitorowania należy wprowadzić do dwóch
redundantnych koncentratorów danych systemu tworzenia i przesyłu informacji cyfrowej
zlokalizowanych w szafie sterowania autotransformatora.
Wszystkie urządzenia przyłączone są do sieci LAN poprzez inteligentne przełączniki
(switch).Koncentratory danych komunikują się z systemem SMA poprzez sieć lokalną LAN
Koncentratory, zgodnie zc standardem 1’SH Operator SA, powinny wykorzystywać protokół
komunikacyjny wg normy PN-EN 61850.
nh \
2(ł
Dla autotransformatorów o górnym napięciu 400 kV należy wprowadzić również sygnały dostarczane
z sond pomiarowych dołączanych do zacisków pomiarowych izolatorów przepustowych 400 i 220 kV
oraz z przetwornika pomiarowo rejestracyjnego do zbierania i wstępnego przetwarzania sygnałów
z tych sond z wyjściem światłowodowym.
Sygnały z przetwornika pomiarowo - rejestracyjnego, jeśli nie są wprowadzone do koncentratorów
danych i stanowią odrębną jednostkę koncentrująca, oraz dane pomiarowe podlegające rejestracji
należy doprowadzić do sytemu modułu monitoringu poprzez odpowiednie przełączniki (switches)
łączące je z siecią LAN. W zależności od rodzaju protokołu komunikacyjnego przetwornika jego
wyjście należy wprowadzić bezpośrednio do systemu modułu monitoringu lub w przypadku
gdy przetwornik wykorzystuje protokół wg normy PN-EN 61850 do wejścia cyfrowego obu
koncentratorów danych.
W systemie monitorowania powinny być wykorzystywane również i inne sygnały w tym zwłaszcza:
dane o obciążeniu autotransformatora, sygnały odwzorowujące stan łączników w polach
autotransformatora, sygnał)' z zabezpieczeń, itp., które są wprowadzone do systemu SSiN i będą
pobierane przez system monitoringu z telemechaniki stacyjnej (SSiN).
Włączenie systemu monitoringu do systemu (SSiN) zależy będzie od aktualnego stanu systemu SSiN
w danej stacji.
Na Rys. Nr 8.2. przedstawiono przykładowy , ogólny schemat połączenia systemu monitoringu
w systemie automatyki stacyjnej z siecią LAN o dostatecznej przepustowości pracującą w protokóle
komunikacyjnym wg normy PN-EN 61850.
Oba koncentrator)' autotransformatora oraz inodui monitoringu należy dołączyć do sieci LAN przez
przełączniki (switch),
Szafa sterowania autotransformatora
PPR KAT KAT
I
ISP
'____ !
KAT - koncentratory
autotransformatora (koncentrator
Stacyjna sieć LAN Ethernet połowy);
PN-EN 61850 PPR - przetwornik pomiarowo -
rejestracyjny (jeśli jest wymagany);
Router LCD - monitor i klawiatura;
SZD - serwer zdalnego dostępu stacji;
LSS - serwisowe łącze sieciowe (dla
MODUŁ
MONITORINGU Sieć WAN potrzeb wykonawcy systemu
v TCP/IP monitoringu);
LCD ■HSS
Rys. Nr.8. 2 Przykładów)', ogólny schemat połączenia systemu monitoringu w systemie

automatyki stacyjnej z siecią LAN pracującą w protokóle komunikacyjnym
wg PN-EN 61850.
IV\%
i \
/' I21 \
u y
W przypadku sieci LAN, wykorzystującej inny protokół transmisyjny (np wg IEC 60870-104),
to koncentratory autotransformatora oraz moduł monitoringu należy dołączyć do tej sieci
za pośrednictwem translatorów (konwerterów) sygnałów - przykładowy ogólny schemat - Rys. Nr 3.
Szafa sterowania autotransformatora
PPR KAT KAT
<t—-t»
PN-EN 61850
KNW
SZD KAT koncentratory
autotransformatora;
PPR - przetwornik pomiarowo
rejestracyjny (dla ATR 400/220 i
Stacyjna sieć LAN Ethernet
400/110 kV);
LCD - monitor i klawiatura;
S7.D serwer zdalnego dostępu stacji;
Router
LSW - lokalny serwer zdalnego dostępu
systemu monitoringu;
KNW
KNW - konwcitcr protokółu
Sieć WAN
. TCP/IP transmisyjnego;
PN-EN 61850
LSS - serwisowe łącze sieciowe (dla
potrzeb wykonawcy systemu
MODUŁ monitoringu);
MONITORINGU »Ł$S LSW - lączc sieciowe lokalnego serwera
zdalnego dostępu (do sieci WAN,
TCP/łP);
LCD LSW *Ł$W
Rys Nr.8.3. Przykładowy, ogólny schemat połączenia systemu monitoringu w systemie

automatyki stacyjnej wyposażonej w sieć LAN, ale pracującej w protokóle
komunikacyjnym innym niż wg PN-EN 61850 oraz niedostatecznej wydajności
koncentratora (serwera) zdalnego dostępu.
Jeśli istniejący serwer zdalnego dostępu w przypadkach podanych na Rys.Nr.8 2 i 8.3
jest niedostateczny dla zapewnienia wymaganego zdalnego dostępu do systemu monitoringu,
to Wykonawca musi zainstalować lokalny serwer zdalnego dostępu do systemu monitoringu
jak pokazano na Rys. Nr 8.3. Serwer ten dołącza się do rozległej sieci WAN PSE Operator S.A.
Na Rys. Nr 8.4 przedstawiono, przykładowy, ogólny schemat połączenia systemu monitoringu
w przypadku, braku w danej slacji sieci LAN, lub też występująca ma niedostateczną przepustowość
dla potrzeb systemu monitoringu autotransformatora. W tym przypadku należy zapewnić
zainstalowanie przełącznika (switch) umożliwiającego dołączenie urządzeń wykorzystujących
komunikację w protokóle PN-EN 61850, oraz w innych, występujących w danej stacji,
( I 22 \
\ \
/
Do przełącznika tego dołącza się oba koncentratory autotransformatora, moduł monitoringu, translator
sygnałów oraz lokalny serwer zdalnego dostępu.
Dołącza się do niego również łącze do istniejącej infrastruktuiy stacji oraz łącze sieciowe lokalnego
serwera zdalnego dostępu.
Szczegółowe rozwiązania dla autotransformatorów i dla stacji należy opracować na etapie realizacji
projektu wykonawczego
Celem uniknięcia różnic w znaczniku czasu system monitoringu powinien używać sygnał
synchronizacji czasu rozsyłany w sieci w protokole komunikacyjnym. Moduł nie może używać
własnego znacznika czasu niezsynchronizowanego z tym sygnałem. W przypadku utraty komunikacji
moduł powinien wykorzystywać znacznik czasu wg ostatniego sygnału synchronizacji oraz powrócić
do aktualnego sygnału synchronizacji po nawiązaniu komunikacji.
Szafa sterowania autotransformatora KAT - koncentratory autotransformatora;

i PPR - przetwornik pomiarowo -
PPR KAT KAT rejestracyjny (jeśli wymagane);
SWW - przełącznik (switch) systemu
PN-EN 61850 PN-EN 61850;
KNW - konwerter protokółu
SWW (PN-EN 61850) KNW transmisyjnego;
LCD - monitor i klawiatura;
>SSiN LSW - łokalny serwer zdalnego dostępu
*ŁSS systemu monitoringu;
LSW
SSiN - powiązanie z istniejącym
>ŁSW systemem stacyjnym;
PN-EN 61850 LSS serwisowe łącze sieciowe
(dla potrzeb wykonawcy systemu
monitoringu);
MODUŁ LCD LSW - łącze sieciowe lokalnego serwera
MONITORINGU
zdalnego dostępu (do sieci WAN,
TCP/IP);
Rys .Nr 8.4. Przykładowy, ogólny schemat połączenia systemu monitoringu w systemie
automatyki stacyjnej w przypadku braku sieci LAN na stacji lub sieci LAN o niedostatecznej
przepustowości
W przypadku stacji wyposażonych w SSiN wszystkie sygnały o zaistnieniu stanu ostrzegawczego,

alarmowego i awaryjnego autotransformatora muszą być niezwłocznie wysyłane do SSiN. Wszystkie
wielkości będące wynikiem obliczeń i oszacowań w module monitoringu powinny być udostępniane
SSiN w postaci cyfrowej. Ramowa lista sygnałów’ generowanych przez SMA z podziałem na źródło
powstania została przedstawiona w załączniku Nr.l do niniejszej specyfikacji .Szczegółowa lista
wszystkich sygnałów wypracowywanych przez system monitoringu powinna być opracowana
zgodnie z procedurami obowiązującymi dla list sygnałów dla stacji elektroenergetycznych 750,
400,220 i 110 kV z dostosowaniem dla autotransformatora, stacji i systemu monitoringu przez
Wykonawcę systemu monitoringu w ramach realizacji projektu wykonawczego dla SMA danego
autotransformatora.
Lista sygnałów wymaga akceptacji PSE Operator S.A.
A
. 'i \
(
'oz
.
\
\
I J
Standardowa Specyfikacja f unkcjonalna systemów monitoringu dla autotransformatorów
Szczegółowe rozwiązania systemu monitoringu uwzględniające stan wyposażenia stacji, typ auto
transformatora oraz jego wyposażenie powinny być przedstawione i uzgodnione z PSE Operator S.A.
w ramach przeglądu projektu.
Zdalny dostęp do systemu monitoringu jest zapewniony poprzez sieć WAN BB oraz modem
telefoniczny.
8.2 Wymagania szczegółowe

8.2.1 Model cieplny
Podstawową funkcją tego bloku jest definiowanie charakterystyki cieplnej autotransformatora w celu
optymalizacji sterowania układem chłodzenia i nie dopuszczenia do przegrzania autotransformatora..
Do zadań tego bloku funkcji należy wyznaczanie na drodze pomiarowej i obliczeniowej temperatury
we wnętrzu autotransformatora:
a) maksymalnej temperatury’ najgorętszego punktu każdego z uzwojeń autotransformatora
hot - spot”,
b) maksymalnej temperatury oleju w każdym z uzwojeń,
c) maksymalnej temperatury rdzenia.
Blok tych funkcji powinien zapewnić monitorowanie on- line temperatur w punktach uzwojeń
podlegających największemu przegrzewaniu tzw: hot- spot, maksymalnej temperatury rdzenia oraz
temperatuiy oleju w górnej warstwie kadzi autotransformatora. W obliczeniach należy uwzględniać
aktualną skuteczność układu chłodzenia.
W przypadku braku wyników pełnych prób cieplnych autotransformatora Wykonawca systemu
monitoringu ma obowiązek wykonać parametryzację modelu cieplnego po załączeniu systemu
monitoringu do pracy w wyznaczonym czasie eksploatacji systemu.
System powinien generować sygnały ostrzegawcze i alarmowe o przekroczeniu wartości
dopuszczalnych temperatuiy uzwojeń i oleju. Dane do obliczeń w modelu cieplnym należy dostarczać
z. urządzeń pomiarowych zainstalowanych na stacji, przekladników prądowych zainstalowanych
w izolatorach przepustowych aulotransfonnatorów i koncentratorów danych.
8.2.2 Starzenie izolacji autotransformatora

Dla każdego uzwojenia: górnego, dolnego, oraz dodalkowego powinna być wyznaczana w oparciu
o temperatuiy punktu gorącego, względna strata życia autotransformatora tzw: starzenie cieplne.
Wielkość tę należy wyliczać, co najmniej za ostatnią dobę i za ostatni rok. Decyzja dotycząca
harmonogramu obliczeń powinna być podjęta na etnpic pizeglądu projektu.
Na bieżąco powinno być wyznaczane sumaryczne zestarzenie się jednostki od czasu uiuchomienia
systemu.
8.2.3 Wyznaczanie parametrów przeciążanie

System powinien określać dopuszczalne czasy przeciążeń autotransformatora w warunkach
odbiegających od warunków znamionowych.
Należy zapewnić możliwość przyjmowania do obliczeń, do wyboru przez PSE Operator S.A.,
dowolny stan autotransformatora w okresie poprzedzającym obliczenia. Dane te mają być opracowane
dla wszystkich trzecli rodzajów obciążenia tj. cyklicznego: normalnego i d Ingot iwa lego awaryjnego
oraz, krótkotrwałego awaryjnego z uwzględnieniem wszystkich występujących w autotransformatorze
rodzajów i stopni chłodzenia. Jako ograniczenia należy przyjmować dopuszczalną temperaturę
uzwojeń i oleju oraz dopuszczalny prąd w uzwojeniach. System musi umożliwiać definiowanie
( 24
l\
\
rC\y'
zadanych wielkości wejściowych. Dane wejściowe należy weryfikować na podstawie danych
histoiycznych jednostki.
Dla obciążenia cyklicznego obliczenie powinno być wykonane co najmniej dla dwóch wariantów'
wybranych przez, operatora:
• maksymalne obciążenie dla zadanego przez operatora czasu jego trwania
(ś 12 godz.);
o maksymalny czas trwania przy zadanym obciążeniu.
Przy krótkotrwałym przeciążeniu awaryjnym operator określi czas jego trwania (< 3 godz.), lub np.:
wartość obciążenia.
Obliczenie dopuszczalnego obciążenia dla aktualnego stanu chłodzenia powinno być dokonywane
w sposób ciągły, np. z odświeżaniem jednominutowym. Wynik powinien być wyświetlany w jednym
z podstawowych okien wizualizacji
W obliczeniach powinny być uwzględnione stan układu chłodzenia i pozycja podobciążęniowcgo
przełącznika zaczepów.
$.2.4 Praca układu chłodzenia i sterownika układu chłodzenia i szafy sterowniczej

Analizę pracy układu chłodzenia należy' wykonywać na podstawie wartości temperatury oleju i stanu
pracy układu chłodzenia.
Należy sumować czas pracy poszczególnych grup wentylatorów i pomp.
Należy monitorować sygnały cyfrowe wytwarzane przez sterownik układu chłodzenia i dostępne
na jego wyjściu RS 485 (RS 232). Sygnały powinny być doprowadzone do koncentratorów
autotransformatora.
8.2.5 Monitorowanie sił elektromotorycznych (sem)

System powinien monitorować wartości sil elektromotorycznych indukowanych w rdzeniu
autotransformatora. Dane do analiz należy pobierać z systemu SSiN (urządzeń pomiarowych
zainstalowanych na stacji oraz z przekladników prądowych zainstalowanych w izolatorach
przepustowych autotransformatora).
8.2.6 Pomiar zawartości gazów i wody rozpuszczonej w oleju

Do monitorowania gazów zawartych w oleju (wodór, tlenek węgla, acetylen) oraz wody
rozpuszczonej w oleju należy wykorzystywać specjalne urządzenia mierzące zwartość gazów w oleju
oraz zawartość wody w oleju. Dane z tego typu urządzeń należy pobierać z wykorzystaniem
odpowiednich koncentratorów. System SMA powinien umożliwiać zdalne wprowadzenia nastawień
progów monitorowanych parametrów gazów' i wody.
Do monitorowania zawartości wody i gazów w oleju należy wykorzystywać sygnały cyfrowe
na wyjściu RS485 (RS232) czujnika przesyłane poprzez koncentratory autotransformatora. Nie należy
tu stosować wyjść analogowych oraz przekaźników tego czujnika.
Należy monitorować:
J) Kod błędu tj. poprawnej/ niepoprawnej pracy czujnika.
2) Zawartość wody.
3) Zawartość gazów.
4) Stan przekroczenia poziomów zawartości wody i gazów'.
8.2.7 Monitorowanie poziomu oleju
V\
Należy monitorować aktualny poziom oleju w konserwatorze kadzi głównej i przełącznika zaczepów.
Osiągnięcie poziomów minimalnego i maksymalnego powinno uruchomić sygnał ostrzegawczy.
Należy również monitorować zadziałanie I-go stopnia przekaźnika gazowo - przepływowego,
Bucholtza kadzi głównej. Zadziałanie powinno spowodować sygnał alarmowy.
Zadziałanie klapowego zaworu odcinającego konserwator kadzi głównej również, powinno być
monitorowane i spowodować wysłanie sygnału alarmowego.
8.2.8 Monitoring podokciążcniowcgo przełącznika zaczepów (PPZ) i napędu silnikowego

Ocenę stanu podobciążeniowego przełącznika zaczepów należy wykonać na podstawie, co najmniej,
następujących parametrów:
a) przebiegu mocy pobieranej przez napęd podczas operacji przełączania,
b) czasu przełączania,
c) całkowitej liczby łączeń na danym zaczepie,
d) wartości prądów łączeniowych,
oraz stany dwustanowe niezbędne do diagnostyki PPZ.
W czasie rzeczywistym należy monitorować wartość napięcia strony DN, pozycję zaczepu PPZ, czas
trwania przełączenia, sygnały o kierunku ruchu przełącznika góra/dól.
Zarejestrowane przebiegi należy' porównywać z przebiegiem wzorcowym właściwym dla danego
przełączenia.
Nadzorowanie pracy podobciążeniowego przełącznika zaczepów musi obejmować, co najmniej:
1) Pozycję przełącznika (tj. numer zaczepu) z jednoczesnym podawaniem odpowiadającej
jej wartości znamionowego napięcia zaczepowego.
2) Pozostawanie przełącznika w mchu, tj, w trakcie zmiany pozycji zaczepowej.
3) Osiągnięcie pozycji skrajnych.
4) Rodzaj sterowania (pracy): lokalne, zdalne, automatyczne.
5) Przebieg poboru mocy przez siluik napędu w trakcie przełączania.
W oparciu o powyższe dane oraz wartość prądu obciążenia należy wyznaczać i oceniać, co najmniej
następujące wielkości:
6) Łączną liczbę przełączeń (przestawień).
7) Liczbę pracy przełącznika na każdej pozycji.
8) Liczbę przestawień zmieniacza.
9) Skumulowane zużycie styków przełącznika mocy w danym okresie czasu, zależne od prądu
obciążenia w trakcie przełączania.
10) Rozkład skumulowanego prądu łączeniowego na poszczególnych pozycjach wybieraka
i zmieniacza.
11) Zaburzenia przebiegu mocy (momentu oblotowego) w poszczególnych wybranych
przedziałach cyklu przełączania w stosunku do danych wyjściowych (przyjętych
za wyjściowe).
12) Czas trwania pojedynczego cyklu przełączania.
13) Przewidywaną datę dokonania przeglądu przełącznika zaczepów wyznaczoną na podstawie
wykonanej liczby przełączeń oraz skumulowanego zużycia styków z uwzględnieniem zaleceń
producenta.
W oparciu o rejestrowane i wyznaczane wielkości należy wypracowywać sygnały ostrzegawcze,
alarmowe i awaryjne. Powinny one bazować na wiedzy eksperckiej i związanych z nią operacjach
logicznych ujmujących szereg danych. Sygnałem awaryjnym powinno być załamanie się cyklu
!\L'\
h
/ 26 ;
i
przełączania, czy też zasadnicze odstępstwo w prz.ebiegu momentu obrotowego. Mniejsze odstępstwo
w przebiegu tego momentu należy traktować jako ostrzeżenie i zalecenie sprawdzenia stanu
przełącznika zaczepów.
Odnośnie do zasilania napędu silnikowego przełącznika zaczepów, to należy monitorować,
co najmniej:
14) Zadziałanie zabezpieczenia przed przeciążeniem i zwarciem zarówno w szafie napędu
silnikowego jak i w szafie sterowania autotransformatora.
15) Zadziałanie przekaźnika asymetrii (i zaniku) faz zasilającego układu trójfazowego.
Zadziałanie wg p. J4) oraz 15) powinno powodować wystąpienie sygnału ostrzegawczego.
8.2.9 Monitorowanie stanu izolatorów przepustowych oraz wartości przepięć występujących

na izolatorach
W autotransformatorach 400/110kV należy monitorować stan izolatorów przepustowych 400kV,
zaś w jednostkach 400/220kV również i izolatorów 220kV. Należy monitorować przepięcia
łączeniowe i atmosferyczne występujące na izolatorach.
Monitorowanie stanu izolatorów przepustowych należy wykonywać na podstawie zmiany
ich pojemności (składowa pojemnościowa prądu płynącego przez izolator) oraz tgS (składowa czynna
prądu płynącego przez izolator). System monitoringu powinien wypracowywać trend zmian
tych wartości i na tej podstawie wypracowywać informację (w tym i sygnały ostrzegawcze oraz
alarmowe) o zmianie stanu izolatorów, tj. degradacji izolacji.
W zakresie przepięć należy monitorować ich wartość szczytową jak i kształt, tj. przebieg w czasie
zarówno przepięć łączeniowych jak i pochodzenia atmosferycznego, Należy, zatem zapewnić
dostateczną rozdzielczość (próbkowanie) rejestracji. Powinna być możliwość nastawiania wartości
wyzwalania rejestracji niezależnie dla przepięć o szybkim narastaniu i krótkim czasie trwania
jak i pizepięć o wolniejszym narastaniu i dłuższym czasie trwania. Układ musi umożliwiać rejestrację
w czasie rzeczywistym przebiegu w czasie, co najmniej kilkunastu przepięć oraz ich wizualizacji na
ekranie na żądanie użytkownika systemu monitoringu.
Podstawowymi elementami do monitorowania są tu sondy pomiarowe dołączane do zacisków
pomiarowych izolatorów przepustowych oraz przetwornik pomiarowo - rejestracyjny do zbierania
i wstępnego przetwarzania sygnałów z tych sond z wyjściem światłowodowym.
Sondy muszą być tak zaprojektowane i wykonane, aby zapewniając uzyskanie poprawnych sygnałów
nie stanowiły zagrożenia dla pracy izolatorów przepustowych, (eh uszkodzenie w żadnym przypadku
nie może spowodować rozwarcia zacisku pomiarowego izolatora przepustowego. Sondy powinny
być wyposażone w elementy chroniące przed pojawieniem się nadmiernych przepięć.
Przetwornik jest elementem pośredniczącym między sondami a modułem monitoringu.
Służy' on do rejestracji przepięć w czasie rzeczywistym, ich wstępnej obróbki a następnie
przekazywania danych oraz przebiegu przepięcia do systemu monitoringu.
8.2.10 Monitorowanie i konfigurowanie urządzeń cyfrowych autotransformatora i szafy

sterowniczej
System monitoringu musi monitorować oraz umożliwiać konfigurowanie sterownika układu
chłodzenia oraz czujnika zawartości wody i gazów. Ponadto, musi on również umożliwiać
monitorowanie i konfigurowania jeszcze, co najmniej, dwócli urządzeń cyfrowych, które mogą
być w przyszłości zainstalowane na autotransformatorze.
\
■
Powyższe urządzenia cyfrowe są wyposażone w porty RS485 (RS232) dołączone do koncentratorów
autotransformatora.
Należy monitorować wszystkie sygnały wytwarzane przez te urządzenia oraz wprowadzone
nastawienia.
Konfigurowanie tych urządzeń poprzez system monitoringu musi być możliwe w całym zakresie
przewidzianym przez iclt wytwórców. Będą to w pierwszym rzędzie, aic nie wyłącznie, nastawy
poziomów sposobów pracy, itp. W rautach tej funkcji należy umożliwić import i eksportu plików
konfiguracyjnych.
9 Zdalny dostęp do systemu monitoringu

Należy' zapewnić zdalny dostęp uprawnionym użytkownikom do wszystkich funkcji systemu
monitoringu. Powinien być możliwy jednoczesny'dostęp kilku użylkownikoin.
Użytkownicy ci są dołączeni do r ozległej sieci WAN PSE Operator S.A.
Sieć ta pracuje w protokóle TCP/IP. System monitoringu powinien współpracować z siecią WAN
poprzez sieć LAN.
W przypadku braku serwera zdalnego dostępu w danej stacji, lub istniejący posiada niedostateczną
wydajność, to należy zainstalować lokalny serwer zdalnego dostępu dla potrzeb systemu monitoringu.
Zdalny dostęp do modułu (systemu) monitoringu powinien być realizowany za pomocą technologii
strony WWW.
Realizacja zdalnego dostępu powinna być możliwa bez konieczności instalowania w komputerach
użytkownika specjalistycznego oprogramowania. Dopuszcza się jedynie typowe oprogramowanie
przeglądarki internetowej. Dostęp do modułu ma być rozwiązany za pomocą usługi terminalowej
(terminal service) zainstalowanej w module monitoringu. Oprogramowanie narzędziowe
(np. do konfiguracji) urządzeń cyfrowych autotransformatora musi być zainstalowane w module
monitoringu.
Dostęp do systemu monitoringu powinien być również możliwy za pomocą modemu telefonicznego.
Jego dostawa oraz połączenia należą do dostawy systemu monitoringu. Wykonawca może
zainstalować dla własnych potrzeb łącze serwisowe.
10 Ramowy wykaz elementów składowych systemu monitoringu.

Wymagania sprzętowe
Dla spełnienia powyższych funkcji system monitoringu autotransformatorów powinien obęjmownć,
co najmniej, następujące podstawowe elementy:
1) Modni monitoringu (wraz z monitorem i klawiaturą).
2) System tworzenia i przesyłu informacji cyfrowej aiitotrausforinalora.w tym koncentratory
danych
3) Dla autotransformatorów 400/220 kV/kV i 400/110 kV/kV , dostawa i zainstalowanie sond
pomiarowych przy zaciskach pomiarowych izolatorów przepustowych strony 400 i 220 kV
autotransformatora, oraz dostawa i zainstalowanie w szafie sterowania autotransformatora
przetwornika pomiarowo - rejestracyjnego.
4) Konwertery protokółów' transmisyjnych wg. potrzeb.
5) Lokalny serwer zdalnego dostępu systemu monitoringu.
!•,
6) Przełącznik (switch) systemu PN-EN 61850 wg. potrzeb.
/ 28
7) Połączenie światłowodowe przetwornika pomiarowo - rejestracyjnego z modułem
monitoringu (jeśli wymagane). Połączenia światłowodowe koncentratorów systemu z siecią
LAN, lub przełącznikiem.
8) Połączenie komunikacyjne, wraz z niezbędnymi elementami pośredniczącymi z istniejącym
systemem SSiN (SCADA), lub układ do pozyskiwania danych z obwodów stacji oraz
wysyłania do niej sygnałów wypracowywanych przez moduł monitoringu,
9) Łącze sieciowe lokalnego serwera zdalnego dostępu do systemu monitoringu do sieci WAN,
TCP/IP wraz z elementami pośredniczącymi (np. router).
10) Serwisowe łącze sieciowe dla potrzeb eksploatacji systemu monitoringu
11) Łącze z modemem telefonicznym.
12) Wzajemne połączenia elementów.
13) Szafa dla umieszczenia elementów.
Elementy wg poz. 4), 5), 6), 9) należy zdefiniować na etapie realizacji projektu wykonawczego
zależnie od stanu wyposażenia i warunków technicznych w danej stacji.
System monitoringu, a zatem i wszystkie jego urządzenia i połączenia muszą spełniać wymagania
obowiązujących standardów PSE Operator S.A w zakresie dotyczącym systemów monitoringu.
Elementy wg poz. 1), 3), 5) powyżej powinny być przystosowane do mocowania w typowym stojaku
19 cali. Powinny być wyposażone w wymagane złącza łącznie ze złączami do przyłączenia komputera
przenośnego.
System monitoringu musi być przystosowany do zasilania z gwarantowanego uapięcia 230V AC
stacji.
11 System tworzenia i przesyłu informacji cyfrowej autotransformatora -

STiPC
Podstawowym zadaniem systemu tworzenia i przesyłu informacji cyfrowej (STiPC)
autotransformatora jest przetworzenie sygnałów generowanych w czujnikach stanowiących
wyposażeniu dodatkowe autotransformatora oraz w jego obwodacli pierwotnych i wtórnych
(pomocniczych) a wymaganych przez system monitoringu na sygnał cyfrowy w standardzie
umożliwiającym ich dalsze zorganizowanie i przesył do systemu monitoringu.
Przetworzenie obejmuje sygnały: dwustanowe (np. ze styku pomocniczego stycznika), analogowe
(np. napięciowe lub prądowe z uzwojenia wtórnego przekiadnika prądowego), wielkości analogowe
z oporowych czujników temperatury (up. temperatury oleju). Pi-zetworzeniu podlegają również
sygnały z wyjść komunikacyjnych (np. RS485) urządzeń mikroprocesorowych stanowiących
wyposażenie dodatkowe autotransformatora (sterownik układu chłodzenia oraz czujnik zawartości
wody i gazów).
Część prac dla umożliwienia wykonania omawianego systemu STiPC jest wykonywana
przez wykonawcę autotransformatora.
Do zadań Wykonawcy autotransformatora, w ramach dostawy należy co najmniej:
1) Doprowadzenie do wydzielonej listwy zaciskowej (listew zaciskowych) sygnałów

pierwotnych (np. styków pomocniczych styczników, czujników PTI00, itp.), które będą
przetwarzane na sygnał cyfrowy
2) Zapewnienie dostatecznego miejsca w szafie sterowania autotransformatora do zainstalowania
urządzeń cyfrowych systemu STiPC.
\
29
■
\
Standardowa Specyfikacja Funkcjonalna systemów monitoringu dla autorransformatorów
3) Wydzielenie obwodu zasilania w\v. urządzeń.
4) Zapewnienie w sznfie miejsca i elementów (np. korytka, wsporniki, itp.) do dokonania
połączeń między urządzeniami cyfrowymi do STiPC oraz listwą zaciskową i obwodem
zasilania.
5) W autotransformatorach 400/110 i 400/220kV zapewnienie Wykonawcy systemu monitoringu
możliwości zainstalowania sond pomiarowych przy zaciskach pomiarowych izolatorów
przepustowych 400 i 220kV oraz ich połączenia z urządzeniami cyfrowymi do STiPC.
6) Współpraca z Wykonawcą systemu monitoringu przy instalowaniu urządzeń systemu STiPC
oraz dokonaniu niezbędnych połączeń między tymi urządzeniami oraz listwami zaciskowymi,
obwodem zasilania oraz sondami pomiarowymi
Przy określaniu szczegółowych wymagań dla systemu monitoringu dla danego autotransformatora
należy uwzględnić stan wyposażenia autotransformatora i stacji i odpowiednio określić zakres
i rozwiązania konstrukcyjne i technologiczne układu.
Raiuow-e prace nad tworzeniem systemu STiPC wykonywane przez wykonawcę modułu monitoringu
i wchodzące w zakres dostawy systemu monitoringu muszą obejmować co najmniej :
1) Dostawę i zainstalowanie w szafie sterowania autotransformatora dwóch koncentratorów
z kartami wejściowymi (przetwornikami) oraz przetwornikami światłowodowymi.
2) Dla autotransformatorów 400/220 kV/kV i 400/110 kV/kV, dostawę i zainstalowanie sond
pomiarowych przy zaciskacli pomiarowych izolatorów przepustowych autotransformatora,
oraz dostawa i zainstalowanie w szafie sterowania autotransformatora przetwornika
pomiarowo - rejestracyjnego.
3) Dostawę i zainstalowanie w szafie sterowania autotransformatora urządzeń zasilających
i pomocniczych; przyłączenie do nich zasilania.
4) Wykonanie połączeń między urządzeniami pkt l. i pkt. 2. a listwami zaciskowymi w szafie
sterowania
autotransformatora. Dołączenie do urządzenia pkt 1. wyjść cyfrowych urządzeń
mikroprocesorowych stanowiących wyposażenie autotransformatora. Połączenie sond
pomiarowych z przetwornikiem pomiarowo - rejestracyjnym. Dostawa wszystkich
wymaganych przewodów i kabli dla dokonania ww. połączeń.
5) Opracowanie listy sygnałów wejściowych do systemu monitoringu oraz wytwarzanych przez
niego dla potrzeb SSiN.
6) Sprawdzenie i uruchomienie systemu tworzenia i przesyłu informacji cyfrowej
autotransformatora
Każdy z koncentratorów musi mieć niezależne wyjście światłowodowe. Należy zapewnić 20%
zapasu (rezerwy) wejść kait wejściowych, związanych z nimi listy sygnałowej oraz struktury
logicznej. Ponadto należ)' zapewnić w każdym z nich dodatkowe wejście do przyłączenia
w przyszłości dalszego urządzenia mikroprocesorowego z wyjściem cyfrowym.
W przypadku konieczności uwzględnienia, dla danego autotransformatora, dodatkowych
sygnałów pierwotnych z autotransformatora Wykonawca systemu monitoringu musi
je zapewnić.
Szczegółowe wymagania związane z wykonaniem systemu monitoringu należy uzgodnić
w ramach przeglądu projektu dostawy systemów monitoringu, natomiast szczegółowe
rozwiązania konstrukcyjne i technologiczne instalacji i połączeń w szafie sterowania
autotransfomiatora, również w ramach przeglądu projektu dostawy autotransformatorów.
fik
V ■-
C 3Q
\
\J
Przy określaniu szczegółowych wymagań dla systemu monitoringu dla danego autotransformatora
należy uwzględnić stan wyposażenia autotransformatora i stacji i odpowiednio określić zakres
i rozwiązania konstrukcyjne i technologiczne układu.
Szczegóły związane z systemem STiPC w zakresie systemu monitoringu autotransformatora powinny

być omówione i uzgodnione w ramach przeglądu projektu systemu monitoringu.
Schemat ogólny zasadniczych grup tworzenia i wymiany informacji w systemie SMA przedstawiono
na iysunku Nr. 11.1.
r
V t 31 l/\
W
Standardowa Specyfikacja Funkcjonalna systemów monitoringu dla autolransfonnatorów
MODUŁ KONTROLI STEROWANIA PRACĄ PPZ

Sterowanie z informacją o warunkach pracy PPZ 4
\ "::ł,
«,*?« •. $
MODUŁ KONTROLI STEROWANIA PRACĄ UKŁADU Sy#
fM
CHŁODZENIA
Sterowanie układem cliiodzenia z wymianą parametrów i
§4
danych dot. stanu pracy jednostki §2
gi i.1
I1§
I
MODUŁ KONTROLI ZAWARTOŚCI WODY I GAZÓW -
HYDROGEN •i >1
Ig
Ocena stanu zawilgocenia i składu gazów w oleju - dane
Ig
MODUŁ KON TROLI STANU IZOLATORÓW
PRZEPUSTOWYCH
g|
Ocena stanu izolacji przepustów - parametry H\ <
“h
::l£ł
; i
MODUŁ EKlłERCKI SYSTEMU SMA 4 >
Optymalizacja warunków pracy jednostki
Rys. Nr I i. 1. Zasadnicze grupy tworzenia i wymiany informacji w systemie SMA

fs
V
( 32
\
12 Akwizycja i przetwarzanie danych

Na Rys Nr. 12.1. przedstawiono schemat ogólny wymiany informacji w systemie monitoringu
autotransformatorów SMA.
URZĄDZENIE MONITOROWANE - AT
B
iTT77
A
wmą W:pt\Kr:\iy,
mm. asa«! •*
mmm
■ ...
Moduły zapewniające c
fg iH
► funkcjonalność urządzenia
-^r>
(AT)
JLD
w
4
•4
a ■-
t I c
silili
Oznaczenie anm wymiany informacji:

Gr A - Sygnały analogowe i cyfrowe zapewniające warunki pracy AT w sieci - głównie
od zabezpieczeń firmowych
Gr B - Sygnały analogowe i cyfrowe ze stanu pracy AT optymalizujące pracę AT (temperatura
oleju, rdzenia, założone reżimy pracy, itp.)
Gr C - Sygnały ostrzegawcze i zakłóceniowe z pracy modułów (podzespołów AT)
Gr D - Sygnały wewnętrzne z algorytmów pracy realizowanych przez moduły
Gr E- Sygnały przekazywane do systemu SSiN
Gr F - Sygnały udostępniane przez SSiN
Gr G- Sygnały wymiany informacji z innymi systemami stacyjnymi w tym ARST
Rys. Nr 12.1. Schemat poglądowy wymiany informacji w systemie monitoringu autotransformatorów
:
i
\ 33
\
\ ,
12.1 Pomiary analogowe

1) Do sygnałów pomiarów analogowych należy zaliczyć:
a) pomiaiy prądów zasilane z uzwojeń wtórnych przekładników prądowych,
b) pomiary napięcia sieci z uzwojeń wtórnych przekładników napięciowych, oraz z układu
zasilania urządzeń pracujących w systemie monitoringu.
c) pomiary innych wielkości («p. temperatury, ciśnienia) uzyskane z innych przetworników
lub czujników posiadających wyjścia o parametrach standardowych lub niestandardowych.
2) Wymagane funkcje dotyczące akwizycji pomiarów analogowych:

a) akwizycja pomiarów analogowych z pizekladuików prądowych i napięciowych.
Wejścia pomiarowe prądowe wewnętrznie separowane galwanicznie.
« obwody pomiaru prądu fazowego wyposażone w zaciski zewnętrzne wejścia i wyjścia.
• obwody pomiaru napięcia separowane galwanicznie względem „ziemi”. Dopuszcza
się wewnętrzne połączenie punktu neutralnego i wyprowadzenie tego punktu jednym
zaciskiem zewnętrznym.
b) akwizycja pomiarów bezpośrednich.
c) akwizycja pomiarów analogowych z zewnętrznych przetworników A/A.
d) akwizycja pomiarów z urządzeń pierwotnych.
12.2 Pomiary cyfrowe

1) Do pomiarów cyfrowych należy' zaliczyć:
a) pomiary z przetworników A/C,
b) pomiaiy stanów z wyjściami cyfrowymi (np. położenie przełącznika zaczepów),
c) pomiary' pozyskiwane z systemów monitoringu i diagnostyki urządzeń.
2) Wymagane funkcje akwizycji pomiarów' cyfrowych
a) akwdzycja pomiarów cyfrowych z zewnętrznych przetworników A/C.
b) akwizycja sygnałów łączem cyfrowym z urządzeń TF.D w protokołach Producentów
koncentratorów' np. koncentratorów pomiarów energii w stacji, koncentratorów' pomiarów
i zdarzeń zainstalowanych w autotransformatorach, łącznikach NN, WN i SN.
c) akwizycja stanu przełącznika zaczepów.
12.3 Binarne sygnały zdarzeń i stanu (dwubitowe i jednobitowe)

1) Do sy gnałów binarnych należy zaliczyć:
a) sygnały stanu łączników,
b) sygnały binarne zdarzeń.
2) Wymaganiu odnośnie przetwarzania binarnych sygnałów'jedno- i dwubitowych
a) jednoznaczna identyfikacja sygnałów binarnych zc zboczem narastającym, opadającym
oraz impulsowych z eliminacją efektu „wibracji styków”. Uwzględnienie nastawiaInych
progów napięciowych identyfikacji sygnału binarnego (realizowanych programowo
lub sprzętowo).
b) podział sygnałów' binarnych nn określoną liczbę grup (kategorii z tworzeniem sygnału
grupowego dla każdej gr upy (kategorii).
c) przyporządkowanie sygnałom binarnym cechy czasu, w chwili powstania sygnału,
z zachowaniem wymaganej rozdzielczości czasowej.
d) przyporządkowanie sygnałom binarnym innych ceclt sygnału jak: miejsca (źródła)
powstania sygnału, kategorii (grupy), opisu, itp.
i
( 34
\
Standardowa Specyfikacja Fuukcjonalna systemów monitoringu dla autotransformatorów
e) rozróżnianie stanu przejściowego i zakłóceniowego łączników z wykorzystaniem
sygnalizacji dwubitowcj tzn. „0,0” dla slaiui przejściowego łącznika, „1,1” dla stanu
zakłóceniowego łącznika.
Nastawienie czasu trwania stanu przejściowego z tym, że nastawiana wartość musi
być dłuższa od najdłuższego czasu trwania zamykania/otwierania danego typu łącznika
na stacji.
f) generowanie sygnałów alarmowych w systemie po przekroczeniu nastawionych wartości
czasu trwania stanu przejściowego.
g) filtrowanie sygnałów binarnych na stanowisku HMI według zadanych kryteriów (według
daty, przedziału czasu łub czasu wystąpienia, źródła sygnału (urządzenia), rodzaju
sygnału, rodzaju kategorii - według dowolnej kombinacji kryteriów)
3) Wymagane funkcje dotyczące akwizycji binarnych sygnałów zdarzeń i stanu
Binarne sygnały wejściowe zdarzeń i stanu obejmują:
a) status łączników - sygnaly dwubitowe,
b) status urządzeń EAZ i automatyk - sygnały jedno- łub dwubitowe,
c) zdarzenia - sygnały jednobitowe,
sygnały jednobitowe mogą być sygnałami o zboczu narastającym (0-1) , zboczu opadającym
(1-0) lub impulsowe (0-1-0 łub 1-0-1).
Pozostałe sygnały.
Akwizycja sygnałów z układów napięć pomocniczych DC i AC oraz urządzeń wtórnych
i pomocniczych.
12.4 Sygnały cyfrowe

ł) Do sygnałów cyfrowych zaliczono przede wszystkim:
a) sygnały cyfrowe z koncentratorów sygnałów (autotransformatorów, EAZ),
b) sygnały z innych urządzeń IED pozyskiwane w trybie on - line łub off- line.
2) Wymagania dotyczące sygnałów cyfrowych

a) wymiana danych cyfrowych (w tym akwizycja) w systemie monitoringu powinna
być realizowana łączami cyfrowymi bezpośrednio z portów komunikacyjnych urządzeń
hib/i bezpośrednio za pośrednictwem sieci LAN.
b) system za pośrednictwem sieci LAN powinien umożliwić komunikację wszystkich
urządzeń IED. Powinna zostać zachowana integralność przesyłanych danych
i niezależność od stanu pracy systemu monitoringu.
12.5 Wymagania odnośnie przetwarzania danych pomiarowych

1) Obliczanie wartości pomiarów nie mierzonych bezpośrednio przez system monitoringu
(mocy czynnych, biernych, pozornych, cos(p, częstotliwości) - funkcja powinna zapewnić
dokładność obliczeń określoną w wymaganiach technicznych niniejszego standardu.
2) Przypisywanie cechy czasu pomiarom w chwili wykonania pomiaru z zachowaniem
wymaganej rozdzielczości czasowej.
3) Przyporządkowanie pomiarom grupy (rodzaju) pomiaru, nazwy, miejsca wykonania pomiaru.
4) Możliwość testowania i parametryzacji pomiarów lokalnie oraz zdalnie przez sieć
LAN/W AN - przez autoryzowany personel).
5) Weryfikacja wiarygodności pomiarów przy wykorzystaniu np.: pomiarów redundantnych,
identyfikacji wartości spoza zakresu pomiaru oraz innych sposobów oceny wiarygodności
pomiarów.
i
V
\
6) Kontrola przekroczenia zadanych wartości pomiaru i generowanie sygnału przekroczenia,
7) Lokalna wizualizacja pomiarów mierzonych i obliczanych.. Wizualizacja przy użyciu
interfejsu użytkownika i przycisków nawigacyjnych, Wizualizacja na stanowisku TIMl
zgodnie ze standardami PSE Operator S.A.
12.6 Współpraca z systemami i urządzeniami stacyjnymi

System monitoringu musi komunikować się z innymi urządzeniami 1ED (w komunikacji typu duplex)
za pośrednictwem stacyjnej sieci LAN w protokole zgodnym z normą PN-EN 61850-8-1
lub PN-EN 60870-5-104,
12.7 Współpraca z urządzeniami analogowymi

Z urządzeń wtórnych wykonanych w technice analogowej powinny być pobierane następujące dane:
1) pomiarów analogowych prądów i napięć z obwodów prądowych przekladników prądowych
i napięciowych za pośrednictwem wejść analogowych,
2) sygnałów- binarnych stanu łączników (dwubitowych) - za pośrednictwem w'ejść binarnych,
przy wykorzystaniu napięć pomocniczych sygnalizacji określonego pola,
3) sygnałów binarnych zdarzeń (jednobilowych), statui przełączników i urządzeń wtórnych -
za pośrednictwem wejść binarnych, przy wykorzystaniu napięć pomocniczych sygnalizacji
określonego pola,
4) sygnałów binarnych stanu łączników układów wtórnych (BAZ), pomocniczych (jedno-
lub dwubitowych) za pośrednictwem wejść binarnych,
5) pomiarów i sygnałów cyfrowych przyporządkowanych określonym polom rozdzielni -
za pośrednictwem szeregowych łączy cyfrowych i portów komunikacyjnych.
12.8 Współpraca z układami automatyk

1) Przez układy automatyki współpracujące z systemem monitoringu należy rozumieć układy:
a) ARST regulacji napięcia i mocy biernej przez, zmianę przekładni autotransformatorów,
b) ARNF./ARS 1 regulacji napięcia i mocy biernej przy współdziałaniu układu ARST stacji
7. układami regulacji mocy biernej w sąsiednich elektrowniach,
c) ARNE/ARST rozbudowane o automatyczne włączanie/wylączniiie dławików
kompensacyjnych tv stacji lub/i baterii koudensatorów(fimkcje docelowe),
System monitoringu powinien udostępniać dane o stanie autotransformatora dla określonego układu
automatyki,
2) Autonomiczne sterowniki układów’ automatyki odpowiedzialne są za komunikację z SSiN,
realizację swoich algorytmów oraz wypracowywanie decyzji o realizacji sterowania.
3) Do komunikacji z układami automatyk należy przewidzieć standardowe protokoły
komunikacyjne uwzględniające zalecenia normy PN-EN 61850 do realizacji komunikacji
w stacji i do ośrodków' nadrzędnych.
Dopuszcza się stosowanie standardowych protokołów komunikacyjnych takich
jak PN-EN 60870-5-101, PN-EN 60870-5-104, DNP 3.0.
4) Komunikacja układów monitoringu z ośrodkami nadrzędnymi (dmie i sterowania zdalne),
powinna być realizowana poprzez kanały komunikacyjne systemu SSiN.
5) Zakres wymiany danych między systemem monitoringu i układami automatyki obejmuje:
a) wartości wielkości analogowych wykorzystywanych w procesie,
b) sygnały' dwustanowe informujące o aktualnym układzie pracy urządzeń w zakresie
niezbędnym do prawidłowego prowadzenia procesu regulacji,
c) nowe wartości zadane oraz kryteria działania układu automatyki.
j.,
/ ■■
\ 36
c \
\
/"Y,
12.9 Współpraca z układami EAZ

System monitoringu powinien komunikować się z urządzeniami EAZ w następując}' sposób:
1) System monitoringu powinien zapewnić akwizycję danych pochodzących z zainstalowanych
układów EAZ:
a) z zabezpieczeń elektromechanicznych i statycznych wymaga się akwizycji sygnałów
binarnych zdarzeń,
b) z układów cyfrowych EAZ wyposażonych w port z protokołem PN-EN 60870-5-103
sygnały będą przekazywane przy użyciu połączeń światłowodowych zgodnych
ze specyfikacją tej normy
c) sygnały cyfrowe z EAZ wyposażonych w port obshigujący protokół PN-EN 60870-5-104
będą przekazywane za pośrednictwem sieci LAN stacji,
d) z układów cyfrowych EAZ wyposażonych w porty z protokołem zgodnym z normą PN-
EN 61850-8-1, wymiana informacji powinna się odbywać za pośrednictwem sieci LAN
stacji,
e) z układów cyfrowych EAZ wyposażonych w protokoły inne niż wymienione powyżej -
sygnały będą przekazywane łączem komunikacji szeregowej.
2) Wybrane sygnały z cyfrowych EAZ (np. sygnał impulsu wyłączenia z EAZ) niezależnie
od łącza cyfrowego pozyskuje się jako sygnały binarne zdarzeń.
12.10 Dane wprowadzane off - line

Do danych wprowadzanych off-line należą:
1) Dane wprowadzane jednokrotnie, które mogą zoslać poddane ewentualnej korekcie tylko
przez uprawnionego użytkownika. Dotyczy to takich danych jak: tabliczka znamionowa,
fabryczna karta prób, wyniki prób fabrycznych - nagrzewania, zwarcia pomiarowego, stanu
biegu jałowego itp.
2) Dane wprowadzane cyklicznie, które mogą być aktualizowane lub uzupełniane
o np. dodawane wyniki badań przełącznika zaczepów, oleju itp.
a) należy przewidywać wprowadzanie w tymi trybie, z klawiatury, oraz w postaci plików,
co najmniej, następujących danych :Danc znamionowe autotransformatora i jego
oznaczenie na terenie stacji, oraz oznaczenia rejestru majątkowego.
Wprowadzone w trybie off-line wyniki DGA powinny podlegać ocenie za pomocą
oprogramowania TOA firmy Delta -x Research lub innego. Wykonawca dostarczy'
oprogramowanie do oceny wyników DGA. Dopuszcza się oprogramowanie dostarczane
razem z czujnikiem gazów, Oprogramowanie to powinno być zainstalowane w module
monitoringu.
Oprogramowanie to (również aktualizacje) oraz jego pliki konfiguracyjne powinny być
wprowadzane zdalnie za pomocą funkcji zdalnego dostępu do systemu monitoringu
b) wyniki badań fizykochemicznych oleju oraz wyniki zawartości gazów rozpuszczonych
w oleju -DGA.
c) wyniki pomiarów rezystancji izolacji autotransformatora, pojemności
i tg5 autotransformatora oraz izolatorów.
d) omówMenie wyników badań okresowych (data, wykonawca, zastrzeżenia, itp.). Zalecane
jest wprowadzanie wszystkich wyników' pomiarów fabrycznych i ewentualnie
okresowych.
e) wyniki pomiarów rezystancji uziemienia rdzenia i jego belek.
f) syntetyczne wyniki pomiarów przełącznika zaczepów.
if 37
\
■ \VV
Ponadto, należy umożliwić wprowadzenie, tj. dołączenie do bazy danych plików (również
z rozszerzeniem PDF) wyników innych badań. Wykaz tak wprowadzonych badań powinien
być dostępny w ramach zaimplementowanego interfejsu użytkownika.
Uzupełnić o dane z przeprowadzonych prac naprawczych, remontowych, modernizacyjnych..
13 Interfejs operatora systemu monitoringu. Dane wprowadzane on - line

Wszystkie pozyskiwane przez system dane, przebieg procesów termicznych, powiadomienia
o ostrzeżeniach i alarmach oraz wszystkie inne dane wyliczane i wyprowadzane przez system
monitoringu, powinny być podzielone na grupy tematyczne i przedstawione na odnośnych
ekranach. Na każdym ekranie należy wyszczególnić przycisk, umożliwiający przejście do okna
z zestawem wykresów zdefiniowanych dla danej grupy tematycznej.
Podziału na grupy tematyczne należy dokonać w taki sposób, aby umożliwić zgrupowanie
kompleksowe danych, opisujących dany proces lub stan. Należy uwzględnić budowę
autotransformatora, parametry obciążenia, stan oleju i gazów, zawilgocenie, podobciążeniowy
przełącznik zaczepów, układ chłodzenia, temperaturę, dopuszczalne obciążenie, izolatory
przepustowe.
Należy również wyodrębnić warstwę realizującą symulacje i obliczenia dopuszczalnego obciążenia.
W poniższych punktach zostały przedstawione wymagania dotyczące poszczególnych podstawowych
elementów autotransformatora.,
W zależności od instalacji na poszczególnych stacjach elektroenergetycznych wymagania muszą
być dostosowane do rozwiązań konstrukcyjnych i technologii wykonania autotransformatorów,
systemu monitoringu oraz stacji.
13.1 Stan autotransformatora

Podstawowe dane dotyczące stanu autotransformatora muszą zawierać typ autotransformatora,
oznaczenie na stacji, rok produkcji, moce i napięcia znamionowe, rodzaj chłodzenia, zbiorczą
sygnalizację ostrzeżeń i alarmów.
W danych powinny być zawarte co najmniej, poniższe, szczegółowo wymienione informacje:
1) Stan pracy autotransformatora - załączony pod napięcie ( zasilanie potrzeb własnych),
pod obciążenie, nie pracuje;
2) Parametry obciążenia każdej ze stron (GN; DN; TN) stan alarmów i ostizeżeń o pracy
autotransformatora z uwzględnieniem jego poszczególnych podzespołów (parametry
obciążenia; olej, gazy i zawilgocenie, PPZ - podobciążeniowy przełącznik zaczepów; układ
chłodzenia; temperatura i dopuszczalne obciążenie; stan łączności i urządzeń zbierania
pomiarów i danych dwustanowych;
3) Pozycja podobciążeniowego przełącznika zaczepów PPZ;
4) Temperatura otoczenia [oCJ;
5) Temperatura oleju w górnej warstwie [oCJ;
6) Wyliczona lub mierzona maksymalna temperatura uzwojeń foCJ;
7) Temperatura rdzenia [oC];
8) Poziom zawilgocenia oleju w ppm lub[%] RS;
9) Poziom mierzonych gazów rozpuszczonych w oleju [ppinj:
10) Dopuszczalne obciążenie, jakim można obciążyć uzwojenie GN lub DN, aby nie zostały
przekroczone ograniczenia prądowe i poziom temperatur dla stanu normalnej pracy,
obciążenia awaryjnego długotrwałego oraz awaryjnego krótkotrwałego fMVAj
'
38
t
Y
13.2 Parametry obciążenia

System powinien wyznaczać dopuszczalne obciążenie jednostki w różnych stanach jej pracy
z uwzględnieniem bieżących parametrów i warunków pracy jednostki w tym celu niezbędne
jest monitorowanie co najmniej następujących parametrów, dotyczących parametrów obciążenia
każdej ze stron GN, DN, TN:
1) Wartość prądu każdej z faz [A];
2) Wartość średnia prądu - wyliczany z prądów fazowych [AJ;
3) Prąd znamionowy, zaczepowy [A];
4) Napięcie międzyfazowe (L1-L2; L2-L3; L3-L1) [kVJ;
5) Napięcie średnie - wyliczane z napięć międzyfazowych [kVJ;
6) Napięcie znamionowe autotransformatora (zaczepowe) [kV];
7) Moc pozorna [M VA];
8) Moc bierna [Mvar];
9) moc czynna [MW];
10) Współczynnik mocy cos fi
11) Maksymalna moc pozorna wyliczana z ostatnich 24 godzin [MVA];
12) Średnia moc pozorna za ostatnie 24 godzin [MVA];
13) Średnia kwadratowa mocy pozornej za ostatnie 24 godziny [MVA];
14) Siła elektromotoryczna indukowana w uzwojeniu GN fkV];
15) Pozycja podobciążeniowego przełącznika zaczepów.
System powinien monitorować siły elektromotoryczne indukowane w uzwojeniach
autotransformatora.. Dane do monitorowania należy pobierać z urządzeń pomiarowych
zainstalowanych na stacji ( pomiary mocy i napięć ) oraz. z przekładników prądowych
zainstalowanych w izolatorach przepustowych autotransformatora.
13.3 Monitorowanie zawartości wody i gazów w oleju oraz poziomu oleju.

Niezbędne jest monitorowanie, co najmniej następujących parametrów:
1) Poziom oleju w konserwatorze kadzi głównej,
2) Zawartość gazów rozpuszczonych w oleju - wodoru, acetylenu, tlenku węgla,
3) Zawartość wody w oleju autotransformatora,
4) Informacje o ostatnim zadziałaniu zabezpieczeń (daty i godziny ostatniego zadziałania):
a) 1 stopień przekaźnika gazowo przepływowego Buchholza,
b) II stopień przekaźnika gazowo przepływowego Buchholza,
c) zawory przeciwwybuchowe,
d) zawór odcinający klapowy.
Parametry zawartości gazów rozpuszczonych w oleju - wodoru, acetylenu, tlenku węgla,
są kontrolowane przez system kontroli zawartości gazów i wody. System SM A powinien jedynie
sygnalizować przekroczenia tych parametrów i tworzyć określone poniżej np. raporty, koordynować
przekroczenie parametrów otrzymanych z DGA z innymi warunkami (parametrami) pracy jednostki.
Powyższe dotyczy przyjęcia podobnej zasady dla innych systemów współdziałających z SMA.
13.4 Podobciążeniowy przełącznik zaczepów (PPZ)

I) Niezbędne jest monitorowanie co najmniej następujących parametrów lub/i stanu pracy PPZ :
a) aktualna pozycja zaczepowa;
b) osiągnięcia pozycji skrąjnej górnej i dolnej PPZ;
c) poprzednią pozycję PPZ;
39
J
Standardowa Specyfikacja funkcjonalna systemów monitoringu dla autotransformatorów
d) wartość napięcia znamionowego ua danym zaczepie strony DN [kV];
c) aktualną wartość napięcia strony DN [kV] oraz procentowe odniesienie aktualnej wartości
napięcia względem znamionowej wartości napięcia zaczepowego f%];
f) stan aktualnej pracy - biegnie zmiana pozycji zaczepowej;
g) rodzaj sterowania (l okalne, Zdalne automatyczne, Zdalne ręczne);
li) datę i godzinę ostatniej zmiany pozycji zaczepowej;
i) informację czy ostatnia zmiana wykonana była poprawnie, z zastrzeżeniami, czy nastąpiło
załamanie zmiany pozycji zaczepowej;
j) wartość ostatnio przełączanego prądu płynącego przez PPZ [A] oraz odniesienie
procentowe względem prądu znamionowego PPZ [%];
k) czas trwania ostatniej zmiany [s] oraz informację czy byl przekroczony kryterialny czas
tiwania zmiany pozycji zaczepowej;
l) sygnalizację osiągnięcia poziomu minimalnego i maksymalnego oleju w konserwatorze
PPZ;
m) datę zadziałania zabezpieczeń PPZ;
• zabezpieczenia nadprądowego zasilania PPZ;
• zabezpieczenia przepływowego;
n) dane eksploatacyjne:
• łączna łiczba przestawień od uruchomienia autotransformatora;
• stan licznika mechanicznego umieszczonego w szafie PPZ;
• liczba przestawień od ostatniego przeglądu;
• liczba pi-zestawień w ciągu ostatnich 30 dni;
• dala dokonania ostatniego przeglądu;
• wskazana liczba przestawień po dokonaniu ostatniego przeglądu;
• dopuszczalna liczba przestawień pomiędzy' przeglądami;
• proponowana dato następnego przeglądu;
• zużycie styków od ostatniego przeglądu;
• średnie zużycie styków przypadające na jedno przełączenie od ostatniego przeglądu;
• liczba przestawień od ostatniego przeglądu przy prądowym wskaźniku obciążenia 80%-
100%; I00%-150%; powyżej 150%.
13,5 Układ chłodzenia, sterownik uldadu chłodzenia oraz szafa sterownicza

13.5.1 Uldiuł chłodzenia
I) Niezbędne jest monitorowanie co najmniej następujących parametrów lub/i stanu pracy,
dotyczących działania układu chłodzenia:
a) aktualny rodzaj sterowania (Lokalne Ręczne, Lokalne Automatyczne, 7dalne Ręczne);
b) ostatnia zmiana sterowania (data, godzina);
c) ostatnie zadziałanie zabezpieczenia sterowania chłodnicami;
d) kolejność załączania grup chłodzenia - chłodnic;
e) ostatnia zmiana kolejności załączania grup chłodzenia (data, godzina);
f) wskazane przełączenie wiodącej na wiodącą chłodnicę nr (aby wentylatory i pompy
zużywały się równomiernie);
g) wskazane uruchomienie ręczne chłodnicy nr (jest to zabezpieczenie przed zastaniem
silników wentylatorów i pomp);
h) temperatura otoczenia [DC];
i) uruchomienie chłodnic (tj. załączenie styków manewrowych);
j) istnienie przepływu oleju przez poszczególne chłodnice;
k) praca chłodnicy z zastrzeżeniami - wskazuje stau pracy z zastrzeżeniami;
< 40
/.V
1) czas trwania pracy z zastrzeżeniami [h];
tri) ostatnie zadziałanie zabezpieczeń chłodnicy (data, godzina);
u) ostatnie zadziałanie zabezpieczeń silników wentylatorów i pomp w obrębie
poszczególnych chłodnic;
o) czas pracy chłodnic [Ir];
p) temperatury oleju na wlocie do chłodnic i wylocie z chłodnic [°C|;
q) spadek temperatury ua poszczególnych chłodnicach (wlot - wylot) [°C].
r) stan załączenia i wyłączenia niezależnie uruchamianych grup wentylatorów i pomp
olejowych.
s) istnienie lub brak przepływu oleju przez każdą z pomp.
t) położenie przełącznika wyboru wiodącej (tj. załączanej jako pierwsza) grupy
wentylatorów oraz pomp olejowych.
u) fakt samoczynnego, krótkotrwałego załączenia wentylatorów i pomp olejowych.
v) należy sumować czas pracy poszczególnych grup wentylatorów i pomp
13.5.2 Szafa sterownicza

Monitorowanie pracy (stanu) szafy sterowniczej musi obejmować, co najmniej:
1) Temperaturę i wilgotność w jej wnętrzu.
2) Zadziałanie przeknźnika asymetrii lub/i braku faz układu trójfazowego.
3) Zadziałanie głównego zabezpieczenia przed zwarciami i przeciążeniami zasilania napędu
silnikowego przełącznika zaczepów.
4) Zadziałanie zabezpieczenia każdego obwodu pomocniczego oddzielnie zabezpieczanego
(w tym i zasilanie sterownika układu chłodzenia i czujnika zawartości wody i gazów),
z wyłączeniem zasilania gniazd wtykowych.
5) Fakt otwarcia (i zamknięcia) drzwi szafy.
13.5.3 Sterownik układu chłodzenia

System monitoringu musi monitorować oraz umożliwiać konfigurowanie sterownika układu
chłodzenia.
Urządzenie to należy do urządzeń cyfrowych (Intelligent Electronic Devices TED) i powinno być
wyposażone w port RS485 (RS232) dołączony do koncentratorów autotransformatora.
Należy monitorować wszystkie sygnały wytwarzane przez to urządzenie oraz wprowadzone nastawy.
Konfigurowanie urządzenia poprzez system monitoringu powinno być możliwe w caiym zakresie
przewidzianym przez wykonawcę sterownika. Będą to w pierwszym rzędzie, ale nie wyłącznie
nastawy poziomów sposobów pracy, itp. W ramach tej funkcji należy umożliwić import i eksportu
plików' konfiguracyjnych.
Należy monitorować sygnały cyfrowe wytwarzane przez sterownik układu chłodzenia i dostępne
na jego wyjściu RS 485 (RS 232). Sygnały powinny by doprowadzone do koncentratorów
autotransformatora Dotyczy to, co najmniej, następujących sygnałów:
1) Stan poprawnej i niepoprawnej pracy sterownika układu chłodzenia.
2) Nastawy załączania poszczególnych grup wentylatorów i pomp.
3) Stan przekaźników załączających poszczególne grupy wentylatorów i pomp.
4) Nastawy ostrzegawcze i alarmowe maksymalnej temperatury uzwojeń i oleju.
5) Maksymalna temperatura uzwojeń oszacowywana przez sterownik układu chłodzenia.
6) Zadziałanie resetowania modułu wejściowego oraz całego sterownika.
X\ \
w
Należy generować sygnały ostrzegawcze i alarmowe. Powinny być one oparte na wiedzy eksperckiej
i być wynikiem operacji logicznych. Kilka przykładów, klóre jednak nic wyczerpują wszystkich
potrzeb w tym zakresie, podaje się poniżej.
a) awaryjne wyłączenie pomp olejowych wtedy, gdy autotransformator jest załączony
pod napięcie (pracuje) powinno spowodować ostrzeżenie. Jeśli jednak stan ten utrzymuje się
przez okres czasu dłuższy niż dopuszczalny, to powinien być uruchomiony alarm. Jeśli
jednocześnie temperatura przekroczy' dopuszczalną dla krótkotrwałego obciążenia
awaryjnego, to jest to powód do uznania stanu za awaryjny.
b) brak przepływu oleju przez daną pompę może wyzwalać ostrzeżenie, jeśli pompa ta została
załączona, oraz alarm, wtedy, gdy' sterownik układu chłodzenia wysłał impuls
na jej załączenie, klóre nie nastąpiło.
c) jeśli sterownik układu chłodzenia przy przekroczeniu nastawionej temperatury
(z ewentualnym uwzględnieniem „pętli histerezy”) dla załączenia danej grupy wentylatorów
nic wytworzy sygnału ją załączającego, to system monitoringu musi wygenerować sygnał
ostrzegawczy.
13.6 Monitorowanie stanu izolatorów przepustowych oraz przepięć

występujących na izolatorach
1) Niezbędne jest monitorowanie co najmniej następujących parametrów lub/i stanu pracy,
dotyczących stanu pracy izolatorów przepustowych strony GN i strony DN:
a) daty ostatniego przekroczenia poziomu ochrony przepięciowej przez napięcie w każdej
z faz uzwojenia GN i DN;
b) daty i godziny ostatniego przekroczenia poziomu ostrzegawczego przez tg delta izolatorów
każdej z faz strony GN i DN.
c) daty ostatniej zmiany pojemności względem pozostałych izolatorów przepustowych każdej
faz GN i DN;
d) daty ostatniej zmiany pojemności względem wartości początkowej izolatorów
przepustowych każdej faz GN i DN;
e) licznika przepięć przekraczających poziom ochrony odgromowej w każdej z faz uzwojenia
GN i DN;
1) licznika przepięć o wartości szczytowej z przedziału dła GN z czasem trwania poniżej 50 s
dla każdej z faz uzw ojenia GN;
g) licznika przepięć o wartości szczytowej z przedziału dla DN z czasem trwania poniżej 50 s
dla każdej z faz uzwojenia DN;
h) licznika przepięć o wartości szczytowej z. przedziału dla GN z czasem trwania z przedziału
50 s do 200 s dla każdej z faz uzwojenia GN;
i) licznika przepięć o wartości szczytowej z przedziału dia DN z czasem tiwania z przedziału
50 s do 200 s dła każdej z faz uzwojenia DN.
2) Liczniki przepięć powinny rejestrować wartości przepięć w zależności od wartości napięcia
znamionowego poszczególnych uzwojeń w przedziałach co najmniej:
a) dla uzwojenia o napięciu 400 kV - 370 - 480 kV,
b) dla uzwojenia o napięciu 220 kV - 180 - 290 kV,
c) dla uzwojenia o napięciu 110 kV -110- 140 kV.
13.7 Temperatury i dopuszczalne obciążenie

1) Dla monitorowania stanu cieplnego autotransformatora niezbędne jest zdefiniowanie
następujących parametrów:
\h.
U\
I
i 42 i
I
1
n) maksymalna temperatura każdego 7 uzwojeń autotransformatora GN, DN, TN, REG [°C];
b) obliczona temperatura oleju górnej warstwy wewnątrz kadzi f°C];
c) pomierzona temperatura oleju górnej warstwy wewnątrz kadzi {°CJ;
d) temperatura rdzenia [°C];
e) temperatura otoczenia [°C];
i) poziom starzenia cieplnego każdego z uzwojeń za rok oraz za ostatnie 24 godziny;
g) wartości kryterialne prądów i temperatur dla obciążeń:
• normalnego;
• awaryjnego długotrwałego;
o awaryjnego krótkotrwałego 0,5 h;
• awaryjnego krótkotrwałego I li;
• awaryjnego królkotrwalego 2 h;
b) parametrów obciążenia:
• prąd w uzwojeniach GN, DN, TN;
• pozycja PPZ;
• wzrost zawartości wodom H2 za ostatnie 30 dni [ppin/30 dni];
• wzrost zbiorczej zawartości ll20 [ppm/30 dni];
i) dopuszczalne obciążenie w uzwojeniu GN, które nie spowoduje przekroczenia wartości
kryterialnych temperatury i prądu, dla poniższych obciążeń:
• normalnego;
• awaiyjuego długotrwałego;
• awaiyjuego krótkotrwałego 0,5 h;
• awaiyjnego krótkotrwałego I h;
• awaiyjuego krótkotrwałego 2 h;
j) czasu, po jakim przy aktualnym obciążeniu zostanie osiągnięta temperatura uznana
za kiyterialnądla oleju i uzwojeń dla poniższych obciążeń:
• normalnego;
• awaiyjuego długotrwałego;
o awaryjnego krótkotnvalego
Sygnały alarmowe oraz ostrzegawcze dla temperatur, jak również wszystkie obliczenia
obciążeń dopuszczalnych dla danego rodzaju pracy (tj. nonnalnego, awaryjnego
długotrwałego i krótkotiwałego) powinny być generowane na podstawie wartości
kryterialnych temperatur oleju górnej warstwy, temperatury maksymalnej uzwojeń oraz
wartości prądu.
13.8 Stan systemu monitoringu

Dla monitorowania poprawnej pracy stanu systemu monitoringu autotransformatora niezbędne
jest zdefiniowanie, co najmniej, następujących parametrów dotyczących stanu systemu monitoringu
w zakresie:
1) Poprawności transmisji z urządzeniami peiyfeiyjnymi systemu monitoringu;
2) Stanu zasilania urządzeń peryferyjnych systemu monitoringu;
3) Statusu obliczeń prowadzonych przez system;
4) Statusu pomiarów archiwizowanych przez system;
5) Otwarcia drzwi szafy monitoringu;
6) Stanu obwodu oświetlenia i ogrzewania szafki;
7) Pomiaru temperatury i wilgotności w szafie sterowania i PPZ;
8) Zadziałania zabezpieczeń w szafie sterowania autotransformatora;
9) Stanu zasilania szafy sterowania.
i
\ V
AU
10) Dla danej instalacji systemu monitoringu schemat powiązań komunikacyjnych należy
określić na etapie realizacji projektu wykonawczego.
13.9 Monitorowanie i konfigurowanie urządzeń cyfrowych autotransformatora.

System monitoringu musi monitorować oraz umożliwiać konfigurowanie urządzeń cyfrowych
instalowanych na autotransformatorze fabrycznie wyposażonych w sterowniki komunikacyjne
pracujące zgodnie z normą PN-EN 61850 :
a) sterownik układu chłodzenia
b) mierniki zawartości wody i gazów rozpuszczonych w oleju
c) czujniki temperatury
d) rejestratory do identyfikacji przepięć w izolatorach przepustowych.
Ponadto, musi on również umożliwiać monitorowanie i konfigurowania co najmniej jeszcze jednego
urządzenia cyfrowego, które zostanie w przyszłości zainstalowane na aulo transformatorze.
Każde z. wyżej wymienionych urządzeń cyfrowych (Intelligent Electronic Devices -IED)
jest wyposażone w port RS485 (RS232) dołączony do koncentratorów autotransformatora.
Należy monitorować wszystkie sygnały wytwarzane przez te urządzenia oraz wprowadzone nastawy.
Konfigurowanie tych urządzeń poprzez system monitoringu powinno być możliwe w całym zakresie
przewidzianym przez icli wytwórców. Będą to w pierwszym rzędzie, ale nic wyłącznic nastawy
poziomów sposobów' pracy, itp. W ramach tej funkcji należy umożliwić import i eksportu plików
konfiguracyjnych.
14 System ekspercld monitoringu autotransformatora

System monitoringu powinien być wyposażony w oprogramowanie w zakresie systemu eksperckiego
niezbędnego do spełnienia wymagań i skali funkcji, jakie ma spełniać system monitoringu. S/czcgóty
implementacji tego systemu Wykonawca powinien przedstawić na etapie przeglądu projektu.
Ekspercki system monitoringu autotransformatorów powinien umożliwiać dokonywanie obliczeń
wartości obciążeń dopuszczalnych, które nic spowodują przekroczenia wartości kryterialnycli
temperatur)' oleju, maksymalnej tempcratuiy uz.wojeń oraz prądu dla następujących trybów pracy:
a) obciążenie normalne;
b) obciążenie awaiyjne długotrwale;
c) obciążenia awaryjne krótkotrwale 2 h;
d) obciążenia awaiyjne krótkotrwale l h;
e) obciążenia awaiyjne krótkotrwale 0,5 h.
Wartości kiyterialue temperatury i prądu należy przyjąć zgodnie z parametrami technicznymi danego
autotransformatora.
Program powinien zapewniać możliwość obliczenia czasu, po jakim przy zadanym obciążeniu strony
DN oraz TN zostaną osiągnięte wartości krytcrialne dla prądu i temperatury oleju rdzenia i uzwojeń.
Obliczenia powinny być wykonywane przy założeniu następujących warunków początkowych:
a) dla stanu aktualnego,
b) dla stanu zimnego,
c) dla stanu definiowanego.
Obliczenia obciążenia maksymalnego, wykonywane z.e stanu aktualnego, powinny zapewnić
wykorzystanie wartości z pomiarów aktualnych takich danych jak: !ii\
44 V i
\
« Temperatura otoczenia |°C];

« Temperatura oleju w górnej warstwie wewnątrz kadzi |°C];
« Maksymalna temperatura uzwojeń [°C];
Ponadto należy uwzględnić możliwe do uzyskania parametry dalszej pracy:
• Dostępna skuteczność układu chłodzenia, z jaką autotransformator będzie dalej pracował;
• Pozycję PPZ, na jakiej będzie pracował autotransformator;
• Stan obciążone/nieobciążone uzwojenia TN.
Parametrami wyjściowymi są moce uzwojenia GN lub DN, jakimi można maksymalnie obciążyć
autotransformator tak, aby wartości kryterinlne temperatury i prądu dla trybów pracy normalnej,
awaryjnej długotrwałej i awaryjnej krótkotrwałej niebyły przekroczone.
Obliczenia czasu, po jakim temperatury przekroczą wartości kryterialnc dla trybów pracy normalnej,
awaryjnej długotrwałej i krótkotrwałej powinny być wykonywane jednocześnie z obliczeniami
obciążenia maksymalnego. Obliczenia powijmy być wykonywane na tycli samych danych
wejściowych jak dla obliczenia obciążenia dopuszczalnego. Dodatkowo, należy podać waitość prądu
obciążenia strony DN, z jakim będzie prowadzona dalsza praca oraz czy obciążone jest uzwojenie TN.
Należy wprowadzić również orientacyjną wartość współczynnika mocy cos fi DN'
Obliczenia obciążenia maksymalnego, wykonywane ze stanu zimnego powinny być prowadzone
dla autotransfonnatora, którego stan jest ustalony i wszystkie części tego autotransformatora mają
temperaturę równą temperaturze otoczenia, W tym przypadku należy uwzględnić, co najmniej,
poniższe parametiy decydujące o możliwości dalszej pracy:
• Temperatura otoczenia f°C];

• Dostępna skuteczność układu chłodzenia, z jaką autotransformator będzie dalej pracował;
• Stan obciążoue/nicobciążone uzwojenia TN,
• Prąd obciążenia strony DN oraz współczynnik cos fi DN.
Parametrami wyjściowymi powinny być wartości mocy uzwojenia GN lub DN, jakimi można
maksymalnie obciążyć autotransformator lak, aby wartości kiyterialne temperatury dla tiybów pracy
normalnej, awaryjnej długotrwałej awaryjnej krótkotrwałej nie zostały przekroczone.
Obliczenia czasu, po jakim temperatury przekroczą wartości kryterinlne dla tiybów pracy normalnej,
awaryjnej długotrwałej i krótkotrwałej powinny być wykonywane jednocześnie z obliczeniami
obciążenia maksymalnego. Obliczenia powinny być wykonywane na tych samych danych
wejściowych jak dla obliczenia obciążenia dopuszczalnego. Należy również określić wartość prądu
obciążenia strony DN, z jakim będzie prowadzona dalsza praca oraz czy obciążone jest uzwojenie TN.
Należy wprowadzić również szacunkową wartość współczynnika mocy cos fi DN'
Obliczenia obciążenia maksymalnego wykonywane na podstawie określonych dowolnych parametrów
technicznych autotransformatora powinny zapewnić wykonanie obliczeii dopuszczalnego obciążenia
z dowolnego stanu - zdefiniowanego przez użytkownika. Należy w tym celu określić następujące
parametry:
• Temperaturę otoczenia [°C];
• Temperaturę oleju w górnej warstwie wewnątrz kadzi [°C];
• Maksymalną temperaturę uzwojeń [°C];
• Dostępną skuteczność układu chłodzenia, z jaką autotransformator będzie dalej pracował;
• Stan obciążone/nieobciążone uzwojenie TN;
• Prąd obciążenia strony DN oraz współczynnik cos fi DN*
{
\J
Parametrami wyjściowymi są moce uzwojenia GN lub DN, jakimi można maksymalnie obciążyć
autotransformator tak, aby wartości kryteriaIne temperatury i prądu dla trybów pracy normalnej,
awaryjnej długotrwałej i krótkotrwałej nie był)7 przekroczone. Obliczenia czasu, po jakim temperatury
przekroczą wartości krylerialnc dla trybów pracy normalnej, awaryjnej długotrwałej i krótkotrwałej
powinny być wykonywane jednocześnie z obliczeniami obciążenia maksymalnego. Obliczenia
powinny być wykonywane na tych samych danych wejściowych jak dla obliczenia obciążenia
dopuszczalnego. Należy również określić wartość prądu obciążenia strony DN, z jakim będzie
prowadzona dalsza praca oraz stan obciążenia uzwojenia TN. Należy wprowadzić również
szacunkową wartość współczynnika mocy cosTidn-
Definicje reguł zawartych w bazie wiedzy powinny umożliwiać obiektywną i wielostronną ocenę
sygnałów pomiarowych i stanu wczytywanych w trybie on-line. Muszą one powodować generację
sygnałów ostrzegawczych, alarmowych oraz awaryjnych wraz z przestaniem icłi do systemu SSiN
Musza być generowane zbiorcze sygnały dotyczące zmiany stanu podstawowych elementów
autotransformatora jak np. przełącznika zaczepów, układu chłodzenia, itp. Sygnały te będą służyły
do szybkiego rozpoznania przez rodzaju i zakresu zaburzenia, miejsca zaburzenia, znaczenia
dla autotransformatora.. System musi również generować sygnał zbiorczy mówiący, jaki jest stan
całego autotransformatora. Sygnały te powinny być również przesylaue do SSiN. Lista wysyłanych
sygnałów podlega uzgodnieniu w ramach projektu wykonawczego.
Poza generacją samego sygnału system ekspercki powinien podawać prawdopodobną przyczynę
zaburzenia oraz sugerować (podpowiadać) sposób dalszego postępowania, np „zmniejsz obciążenie”,
„sprawdź sterownik układu chłodzenia”, itp. Generowane sygnały nie powinny wymagać
ich kwitowania w obrębie samego modułu. Kwitowanie sygnałów alarmowych i awaryjnych może
być natomiast wymagane w SSiN przez personel nadzoru. Sygnały powinny być zapisywane w bazie
danych (dzienniku zdarzeń) dostarczanego układu monitoringu oraz chronologicznie w'edhig nadanej
cechy czasu wizualizowane na ekranie monitora. Dziennik powinien umożliwiać prezentowanie
wszystkich atrybutów nadawanych przez system monitoringu (cechy czasu, stanu, wartości, flagi,)
Interfejs monitoringu powinien zapewniać pełną wymianę danych z instalowanym na stacji systemem
SSiN. . Wymianu danych musi dotyczyć odczytu, archiwizacji oraz wizualizacji sygnałów
alarmowych, awaryjnych z tzw. fabrycznych zabezpieczeń autotransformatora (przekaźniki gazowo -
przepływowe, zawory bezpieczeństwa, itp.) i zabezpieczeń zewnętrznych autotransformatora
(np. zabezpieczeń różnicowych) zarejestrowanych w SSiN.
Interfejs systemu monitoringu musi również zapewniać pełną wymianę baz danych z centralnym
systemem eksperckim monitorowania autotransformatorów.
Jeśli sygnał ostrzegawczy lub alarmowy jest związany z przekroczeniem progu pomiarowego,
to wyświetlana wielkość, lub jej stan musi być przedstawiony za pomocą odmiennego kolom
zależnego od progu pomiarowego. Niezależnie od tego musi być generowany komunikat tekstowy
zobrazowywany w oknie ostrzeżeń oraz zapisywany w dzienniku zdarzeń.
Aktualne tj. istniejące w danym momencie sygnały ostrzegawcze i alarmowe muszą
być zohrazowywalić w oknach wizualizacyjnych. Sygnały archiwalne muszą być również dostępne
na życzenie.
W module monitoringu należy wyróżnić cztery poziomy ostrzeżeń (cztery stany):
a) normalny,
b) ostrzegawczy,
c) alarmów7)',
d) (przed)awaryjny.
s
J\
/ 46
\ :
Należy przewidzieć edytor bazy systemu eksperckiego pozwalający na definiowanie reguł i hipotez.
Musi być on dostępny dla uprawnionego użytkownika (administratora systemu).
Podpowiedzi generowane przez ekspercki system monitoringu
System monitoringu musi być wyposażony w sygnalizację świetlną sygnalizującą aktualny stan
podstawowych parametrów autotransformatora.
Musza być sygnalizowane, co najmniej, stany następujących elementów:
1) Autotransformator - parametry obciążenia;
2) Stan oleju, gazów i poziom zawilgocenia;
3) PPZ;
4) Układ chłodzenia;
5) Izolatory przepustowe;
6) Temperatury i obliczenia dopuszczalnych obciążeń;
7) System monitoringu (komunikacja z urządzeniami itp.).
Sygnalizacja świetlna musi określać przez swój kolor i treść stan danego układu - elementu
autotransformatora, Proponuje się rozróżnić następujące stany dla podzespołów aulotrnnstbrmatora.
1) Stan normalny - kolor zielony;
2) Slan ostrzegawczy - kolor żółty;
3) Slan alarmowy - kolor pomarańczowy;
4) Stan awaryjny' - kolor czerwony.
15 Baza danych, wykresy i raporty
15.1 Bazy danych

Pliki danych wczytywane do modułu w trybie on-line i z klawiatury muszą być przechowywane
w bazach danych w oryginalnym formacie. Zaleca się jako system zarządzania bazą danych,
stosowanie systemu MS SQL Server. Dopuszcza się stosowanie innych systemów
po ich zaakceptowaniu przez PSE Operator S.A..
Archiwizacja danych w systemie on-line odbywać się powinna za pomocą procesu systemowego,
tj. automatycznie bez udziału operatora. Wczytywanie danych powinno następować w miarę ich
udostępniania. Podczas wczytywania danych należy wstępnie oszacować sygnały w celu wykluczenia
sygnałów błędnych lub nadmiarowych w stosunku do możliwych do wystąpienia w stanach
alarmowych.
System monitoringu powinien tworzyć i wykorzystywać co najmniej niżej wymienione bazy
danych:
1) Baza elementów odtwarzających urządzenie i jego element)'.
2) Baza danych chwilowych.
3) Baza archiwalna, krótkoterminowa.
4) Baza archiwalna, długoterminowa.
5) Baza zakłóceń.
6) Baza określająca wygląd okien wizualizacyjnych i raportów.
7) Baza wiedzy eksperckiej.
8) Baza uprawnień użytkowników.
9) Baza danych wprowadzanych z klawiatury oraz w postaci plików.
10) Dziennik zdarzeń.
/
47 \
\
\
Bieżący stan monitorowanego autotransformatora musi być odwzorowywany w bazie danych
chwilowych (2).
Baza archiwalna składa się z części krótkoterminowej (3) oraz długoterminowej (4).
Z punktu widzenia rozdzielczości powinna ona zawierać następujące typy danych:
1) Krótkookresowe pomiary analogowe (np prądy, napięcia, temperatury). Powinny być
zapamiętywane wszystkie kolejne wartości, za co najmniej ostatni tydzień l jedna doba.
2) Długookresowe pomiary analogowe. Każdy pomiar powinien być zapisywany
(zapamiętywany) wtedy, gdy ulegnie zmianie o określoną wartość („okienko” nieczulości),
jednak nic rzadziej niż. w określonych odstępach czasu. Wielkość zmiany (szerokość
„okienka”) powinna zależeć od wartości bezwzględnej tej wartości.
3) Przebieg mocy pobieranej przez silnik napędu przełącznika zaczepów w trakcie zmiany
pozycji zaczepowej. W stanic bezzakłóceniowym powinny być zapamiętywane wartości
mocy pobieranej za ostatnie kilka zmian, przy wystąpieniu zakłócenia liczba zapisów
powinna obejmować, co najmniej ostatnie kilkanaście przypadków' Powinien być
zapamiętywany również, przebieg w czasie ostatnich kilkunastu przepięć, które dotarły do
izolatorów przepustowych.
4) Zdarzenia, tj. sygnały dwustanowe (również ostrzeżenia i alarmy) i przekroczenia zadanych
wartości sygnałów analogowych.
Archiwizowane muszą być zarówno sygnały pobierane przez moduł jak i wypracowywane przez
moduł. Należy umożliwić uprawnionym użytkownikom wyłączanie z zapisu wybranych sygnałów.
Powinni mieć oni również możliwość, w przypadku długookresowych pomiarów analogowych,
ustalania wartości szerokości okienek jak również odstęp czasu między kolejnymi zapisami. Należy
przewidywać procedury umożliwiające nieskomplikowany import i eksport danych do/ i z bazy
danych w formatach używanych przez ogólnie dostępne aplikacje biurowe i inżynierskie przez
schowek oraz w postaci plików.
Bazy danych muszą być wyposażone w mechanizmy archiwizacji i konserwacji danych. Uprawniony
użytkownik (administrator) musi mieć możliwość dokonywania kopii danych, usunięcia wybranych
danych archiwalnych, a ponadto przywrócenia danych /. kopii zapasowej dla wybranego okresu czasu.
15.2 Wykresy
Wszystkie wielkości pomiarowe, także poza standardowymi muszą mieć możliwość wizualizacji
w postaci graficznej.
Wykresy należy generować na podstawie serii danych pomiarowych oraz wielkości obliczanych przez
system monitoringu.
System monitoringu musi umożliwiać tworzenie, drukowanie i udostępnianie wydruków, wykresów,
histogramów, oraz fragmentów bazy z nimi związanych. Należy przewidywać opcje druku również
do plików z rozszerzeniem „PDF”. Najpierw elementy te powinny być zobrazowywane na ekranie
w specjalistycznych okienkach, a następnie, na życzenie drukowane, czy też. udostępniane innym
aplikacjom.
Okna wykresów należy wyposażyć w narzędzia do obróbki, juk np. łupa, kursor}', zmiana obszaru
wykresu, analiza widma częstotliwości, eksport danych do pliku, wydruk, itp. Musi istnieć możliwość
dokonywania prostych operacji matematycznych jak np. obliczanie trendu, wartości ekstremalnych,
sumowanie, odejmowanie, itp.
Generator wykresów, powinien umożliwić użytkownikowi wybór zmiennych wchodzących w skład
wykresu, przedziału czasu, jaki wykres ma obejmować, moment końcowy (lub początkowy), skale,
i W
V\
/ 48 \
V-,
'■w
liczbę przebiegów, kolor i rodzaj linii, itp. Użytkownik powinien mieć możliwość tworzenia własnych
wykresów, histogramów i raportów wybierając wielkości z rozwijanego wykazu.
Powinna być możliwość dowolnej filtracji danych dostępne do przedstawienia w postaci graficznej
i tworzenia dowolnego zestawu ■wykresów,
Powinny być możliwości dodawania i usuwania dowolnego przebiegu do i ze zdefiniowanego
zestawu, wykresów.
Wykresy powinny być porównywane z odpowiednimi przebiegami wzorcowymi które należy
zarejestrować w czasie uruchomienia systemu monitoringu. Dla podobciążeniowcgo przełącznika
zaczepów należy zebrać dane wzorcowe dla każdej pozycji zaczepowej, Tworzone wykresy powinny
obejmować wszystkie dane zapamiętywane w bazie danych.
Przykładowe wykresy:
15.2.1 Podstawowe parametry elektryczne obciążenia jednostki w funkcji czasu:

Dla monitorowania parametrów obciążenia powinna być możliwość generacji następujących
podstawowych wykresów:
a) prąd średni - wartość wyliczana, jako średnia arytmetyczna z prądów fazowych (wartości
skutecznych) [A];
b) prądy płynące w poszczególnych fazach (LI; L2; L3) [A];
c) napięcie średnie - wyliczane, jako średnia arytmetyczna z napięć iniędzyfazowych (wątłości
skutecznych) [kV];
d) napięcia międzyfazowe (LI-L2; L2-L3; L3-L1) [kV];
e) moc pozorna [MVA] oraz jej składowe (czynna [MW] i bierna [Mvar]);
f) średnia mocy w danej dobie [MVA];
g) maksymalna moc w danej dobie [MVA];
h) siła elektromotoryczna indukowana w uzwojeniu GN [kVj.
i) wykres dopuszczalnego maksymalnego obciążenia jednostki z określeniem czasu trwania
obciążenia
15.2.2 Zawartość wody i gazów w oleju:

Dla monitorowania powyższych parametrów powinna być możliwość generacji, co najmniej
następujących podstawowych wykresów:
1) Przebieg zbiorczej zawartości wodoru H2, acetylenu C2H2, tlenku węgla CO rozpuszczonego
w oleju [ppm];
2) Przebieg w czasie zawartości wody i gazów w oleju.
3) Zestawienie przebiegów RH% [%], H20 [ppm] temperatury pomiaru [oC], temperatury oleju
w górnej warstwie wewnątrz kadzi [oC].
4) Analiza DGA:
15.2.3 Podobciążcniowy przełącznik zaczepów:

Dla monitorowania parametrów podobciążeniowego przełącznika zaczepów powinna być możliwość
generacji następujących podstawowych wykresów :
1) Całkowita liczba łączeń w funkcji czasu;
2) Wartość prądu w trakcie przełączania w funkcji czasu;
3) Liczba zatrzymań na poszczególnym zaczepie w funkcji pozycji zaczepowej od ostatniego
przeglądu;
4) Skumulowane kwadraty prądu na poszczególnych zaczepach od ostatniego przeglądu [A2].
5) Pozycja zaczepowa (numer zaczepu) w funkcji czasu, i \K
\
49
\
___ y
i
v \J
6) Skumulowana liczba łączeń na każdej pozycji wybieraka i zmieniacza,
7) Rozkład skumulowanego prądu łączeniowego na poszczególnych pozycjach wybieraka,
8) Narastanie w czasie zużycia styków przełącznika mocy,
9) Przebieg mocy (momentu) pobieranej przez napęd silnikowy przy ostatnio dokonanym
przełączeniu oraz przy ostatnim przełączeniu, przy którym wystąpiła nieprawidłowość
w tym przebiegu na tle przebiegu przyjętego za wzorcowy.
Następujące informacje powinny być zawarte w postaci d/.iennika( raportu) zdarzeń:
10) Czas poszczególnych przełączeń (godzina i data);
11) Informacja o poprzedniej pozycji zaczepowej;
12) Liczba przełączeń systemowych;
13) Stan licznika mechanicznego;
14) Informacja o zadziałaniu zabezpieczeń, jeśli takie wystąpiły podczas przełączania;
15) Informacja o przekroczeniu czasu trwania zmiany, jeśli czas przekroczenia wystąpił;
16) Informacja o przekroczeniu mocy kryterialnej, pobieranej przez napęd PPZ;
17) Informacja czy ostatnia zmiana wykonana była poprawnie, z zastrzeżeniami, czy nastąpiło
załamanie zmiany pozycji zaczepowej z komentarzem, co było powodem zastrzeżeń oraz
informacją, jakie podpowiedzi zostały wygenerowane przez system;
18) Wartość prądu wtrnkcie przełączania;
19) Informacje dotyczące poszczególnych iączeń w dzienniku zdarzeń powinny być oddzielone
od siebie pustym polem.
W postaci tabelarycznej powinna być możliwość zdefiniowania, co najmniej, następujących
informacji dotyczących rozkładu wyspecyfikowanych wartości w funkcji poszczególnych zaczepów:
20) Zużycie styków od ostatniego przeglądu;
21) Liczba zatrzymań na zaczepie od startu systemu;
22) Liczba zatrzymań na zaczepie od ostatniego przeglądu z możliwością wywołania wykresu
słupkowego;
23) Liczba zatrzymań na zaczepie za bieżący miesiąc kalendarzowy z możliwością wywołania
wykresu słupkowego;
24) Czas pracy na zaczepie od ostatniego przeglądu w [h] z możliwością wywołania wykresu
słupkowego;
25) Czas pracy na zaczepie w bieżącym miesiącu kalendarzowym z możliwością wywołania
wykresu słupkowego).
15.2.4 Układ chłodzenia:

Dla parametrów układu chłodzenia powinna być możliwość generacji, co najmniej, następujących
podstawowych wykresów:
1) Skumulowany czas pracy każdej z chłodnic oraz skumulowany czas pracy z zastrzeżeniami
(wykresy słupkowe);
2) Narastanie czasu pracy grup chłodzenia;
3) Rozkład w czasie załączania poszczególnych chłodnic;
4) Zestawienie przebiegów:
5) Ilość pracujących chłodnic;
6) Temperatura oleju w górnej warstwie f°CJ;
7) Maksymalna temperatura uzwojeń (GN, DN, TN, REG) [°CJ;
8) Temperatura otoczenia |°CJ;
9) Obciążenie (moce pozorne strony GN. DN, TN) [MVAJ;
10) Prądy płynące po stronie GN, DN, TN [AJ. / ta
I
50 i
\ ... )
X !
L.
11) Powinny być możliwości dodawania i usuwania dowolnego przebiegu do i ze zdefiniowanego
zestawu, wykresów.
12) Załączenie i wyłączenie (w czasie) poszczególnych grup wentylatorów i pomp olejowych,
13) Narastanie w czasie liczby godzin pracy poszczególnych grup wentylatorów i pomp
olejowych,
14) Skumulowana liczba godzin pracy poszczególnych grup wentylatorów i pomp olejowych,
15) Z czasem rejestracji i obliczeń jak w pkt. I) - wartości średnie wyliczane z czasem całkowania
-I godz).
15.2.5 Izolatory przepustowe, wartości przepięć
15.2.5.1 Dla monitorowania powyższych parametrów powinna być możliwość generacji co najmniej
następujących podstawowych wykresów z charakterystyką izolatorów przepustowych GN
i DN:
1) Taugens delta [%],
2) Napięcia probierczego [kVJ,
3) Przesunięcia fazowego wektorów napięć [deg],
4) Pojemność przepustu [pF],
5) Zmiana pojemności względem wartości początkowej [%],
6) Zmiana pojemności względem pozostałych faz [%],
7) Moduł sumy wektorów napięć fazowych [V],
8) Kąt sumy wektorów napięć fazowych [deg].
9) licznik przepięć o wartości szczytowej z danego przedziału z czasem trwania poniżej 50 s
dla każdej z faz uzwojenia GN w czasie;
10) Licznik przepięć o wartości szczytowej z danego przedziału z czasem trwania poniżej 50 s
dla każdej z faz uzwojenia DN w czasie
11) licznik przepięć o wartości szczytowej z danego przedziału z czasem trwania z przedziału 50 s
do 200 s dla każdej z faz uzwojenia GN w czasie;
12) Licznik przepięć o wartości szczytowej z danego przedziału z czasem trwania z przedziału 50
s do 200 s dla każdej z faz uzwojenia DN w czasie
13) zmiana licznika przepięć przekraczających poziom ochrony przepięciowej w czasie strony
GN i DN;
14) zmiany liczników przepięć wszystkich rodzajów w czasie strony GN i DN;
15) przebieg napięć probierczych strony GN i DN w czasie.
15.2.5.2 Oscylogramy przepięć powinny być wizualizowane w specjalnym programie.
15.2.5.3 Co najmniej następujące informacje muszą być zawarte w postaci dziennika (raportu
zdarzeń):
a) data i godzina oraz umiejscowienie na autotransformatorze (strona, faza);
b) zmiany poszczególnych liczników przepięć;
c) zmiany pojemności;
d) wszystkie komunikaty generowane przez system monitoringu autotransformatora.
15.2.6 Temperatury we wnętrzu autotransformatora w funkcji czasu:

Dla monitorowania temperatury we wnętrzu autotransformatora powinna być możliwość generacji
co najmniej następujących podstawowych wykresów:
1) Temperatura oleju w górnej warstwie w funkcji czasu [oC];
2) Temperatura najgorętszego miejsca w uzwojeniu GN w funkcji czasu [oC];
3) Temperatura najgorętszego miejsca w uzwojeniu DN w funkcji czasu [oC];
4) Temperatura najgorętszego miejsca w uzwojeniu TN w funkcji czasu [oC];
5) Temperatura najgorętszego miejsca w uzwojeniu REG w funkcji czasu [oCJ;
6) Zestawienie w funkcji czasu:
a) najgorętszego miejsca w uzwojeniach GN, DN, TN, REG [oCJ;
b) oleju w górnej warstwie wewnątrz kadzi [oC];
c) moc obciążenia uzwojeń GN, DN, TN [MVA]
cl) prąd obciążenia uzwojeń GN, DN, TN [Aj
7) Temperatura otoczenia w funkcji czasu [oCJ;
8) Temperatura rdzenia w funkcji czasu [oC];
9) Zestawienie w funkcji czasu:
a) Spadki temperatury na chłodnicach [oC];
b) Moce obciążenia uzwojeń GN, DN, TN [MVAJ;
c) Prąd obciążenia uzwojeń GN, DN, TN f Al;
d) Olej w górnej warstwie, na wlocie do radiatorów i na wylocie z nich
e) Maksymalna temperatura uzwojeń oraz oleju w icli obrębie
f) Pomierzona i obliczona maksymalna temperatura rdzenia
g) Dobowe i skumulowane zużycie czasu życia autotransformatora
Czas rejestracji i obliczeń jak dla podstawowych parametrów elektrycznych - wartości średnic
wyliczane z czasem całkowania -1 godz).
• Przebieg wzrostu starzenia cieplnego izolacji uzwojeń GN, DN, TN. REG;
15.3 Raporty
Należy przewidywać zcslaw predefiniowanych rapoitów zawierających dane bieżące oraz historyczne.
Wybór tych rapoitów winien następować z rozwijanej listy. Użytkownik musi mieć możliwość
włączenia do raportu wykresów wybranych z rozwijanej listy. Poinicn mieć on również możliwość
wskazania momentu początkowego i końcowego raportu (np. do chwili obecnej). Dane wyświetlane
w raporcie powinny być dmkowane oraz przesyłane do innych programów (Exel, Adobe Aprobat,
Word) celem ich dalszej obróbki w lyclr programach.
Należy przewidywać następujące typy raportów:
1) Raport skrócony. Powinien zawierać on dane o bieżącym stanie autotransformatora: moc
i jej składowe, napięcia, prąd}', pozycja przełącznika zaczepów. Wykresy zmian
tych wielkości wybierane z ww. rozwijanej listy.
2) Raport podstawowy. Powinien on obejmować daue jak w p. a) powyżej oraz temperatury, stan
elementów' układu chłodzenia, zawartość wody i gazów. Wykres zmian tych wielkości
wybierane z ww. rozwijanej listy.
3) Raport, „okienko”. Powinien on obejmować dane z opisami zobrazowywane
w poszczególnych podstawowych oknach wizualizacji (por. p.8), w układzie analogicznym
do tego zobrazowania. Nie może to być jednak tzw. „zrzut ekranu”. Należy również dodać
podstawowe dane autotransformatora.
4) Raport zdarzeń. Powinien prezentować on wykaz zdarzeń wraz z syntetyczną informacją,
Ij. wykazem sygnałów ostrzegawczych, alarmowych, i awaryjnych wypracowywanych przez,
system monitoringu oraz powrotu do stmur normalnego. Ponadto, system monitoringu
powinien rejestrować i udostępniać użytkownikom dostępne w sieci, do której jest dołączony
zdarzenia awaryjne (zakłócenia) dotyczące monitorowanego autotransformatora,
jak np. zadziałanie jego zabezpieczeń fabrycznych (np. przekaźnika Buchholtza) oraz innych
zabezpieczeń transformatora (np. różnicowego).Użytkownik powinien mieć możliwość
wyboru okresu czasu obejmowanego przez raport, lub wskazania na wykazie końcowego^
i początkowego zdarzenia. Powinien on również mieć możliwość filtrowania zdarzeni f
(
52
a;i.
Standardowa Specyfikacja Funkcjonalna systemów monitoringu dln autotransformatorów
w zależności od ich rodzaju (ostrzeżenie, alarm, awaria), źródła iclt generacji (system
monitoringu - SSiN), oraz przyczyny powodującej zdarzenie ( »p. układ chłodzenia,
temperatury, przełącznik zaczepów, poziom oleju, itp.).
15.3.1 Raport bieżący
15.3.1.1 Skrócony raport

Skrócony raport o bieżącym stanie autotransformatora powinien zawierać: moc obciążeń -
w tym jej składowe, napięcia, prądy we wszystkich fazach, pozycję przełącznika zaczepów.
15.3.1.2 Podstawowy raport

Podstawowy raport o bieżącym stanie autotransformatora powinien zawierać: inoc -
w tyin jej składowe, napięcia, prądy we wszystkich fazach, pozycję przełącznika zaczepów oraz
temperatuiy („hot-spot” GN; DN TN, oleju w górnej warstwie, otoczenia, rdzenia) stan elementów
układu chłodzenia, zawartość wody i wodom (gazów rozpuszczonych) w oleju.
15.3.2 Raporty na określony przedział czasu
15.3.2.1 Raport podstawowy z wykresami

Raport ten powinien obejmować dane takie jak: moce (jej składowe: czynną P, bierną Q; pozorną S)
dla każdej ze stron GN; DN; TN, napięcia iniędzyfazowe dla każdej ze stron GN; DN; TN; prądy
fazowe dla każdej ze stron GN; DN; TN; pozycję przełącznika zaczepów'; temperaturę rdzenia;
temperaturę otoczenia; obliczoną temperaturę oleju w górnej warstwie; obliczoną temperaturę
maksymalną uzwojeń dla każdej ze stron GN; DN; TN oraz uzwojenia regulacyjnego REG; stan
załączony/włączony dla każdej z grup chłodzenia; zawartość wodoru i wody rozpuszczonej w' oleju.
Użytkownik powinien mieć możliwość wyboru przedziału czasu, jaki ma obejmować raport
z wykonaniem obliczeń prezentowanych w raporcie danych na podstawie danych podstawowych
rejestrowanych.
Użytkownik powinien mieć możliwość wyboru, jakie wykresy zostaną dołączone do raportu..
Powinna istnieć możliwość zaznaczenia wszystkich możliwych wykresów do raportu.
15.3.2.2 Raport skrócony z wykresami

Raport powinien obejmować dane takie jak: moce (jej składowe: czynną P, bierną Q; pozorną S)
dla każdej ze stron GN; DN; TN, napięcia międzyfnzowe dla każdej ze stron GN; DN; TN; prądy
fazowe dla każdej ze stron GN; DN; 'fN; pozycję przełącznika zaczepów'.
Użytkownik powinien mieć możliwość wyboru przedziału czasu, jaki ma obejmować raport
z wykonaniem obliczeń prezentowanych w raporcie danych na podstawie rejestrowanych danych
podstawowych..
Użytkownik powinien mieć możliwość wyboru, jakie wykresy zostaną dołączone do raportu.
Powinna istnieć możliwość zaznaczenia wszystkich możliwych wykresów do raportu.
15.3.3 Raport zdarzeń

Jest to tzw. „raport z dziennika zdarzeń”.
W raporcie tym w formie listy zdarzeń powinny być zawarte informacje dotyczące sygnałów
ostrzegawczych, alarmowych i awaryjnych, wypracowywanych przez moduł monitoringu, takie
jak nazwa sygnału, czas wystąpienia zmiany, czas powrotu do stanu poprawnego.
fit
/ 53
ii\
\
>n
Użytkownik powinien mieć możliwość kompozycji zawartości raportu (czas, jaki ma obejmować
raport oraz filtrowanie).
15.3,4 Zdalne pobieranie plików PDF z raportami

Wszystkie raporty utworzone w postaci plików PDF powinny być zapisywane na dysku twardym
serwera.
Należy zapewnić możliwość zdalnego pobierania raportów wygenerowanych w systemie monitoringu
na lokalny nośnik pamięci - dysk twardy komputera łączącego się zdalnie. Powinny być dwie
możliwości podłączenia zdalnego do systemu monitoringu. Celem dokonania przeglądania oraz
pobierania raportów należy wybrać podłączenie poprzez przeglądarkę internetową Internet Explorer,
Użytkownik powinien mieć możliwość sortowania rosnąco/malejąco zapisanych raportów
wg Rozmiaru, Nazwy, Daty utworzenia, Typu
Dla użytkowników z odpowiednimi uprawnieniami powinien istnieć możliwość kasowania dowolnie
wybranych raportów zapisanych na dysku twardym serwera.
16 Ramowe wymagania odnośnie do wizualizacji

Wizualizacja powinna być dokonywana za pomocą logicznie uporządkowanego zestawu okien..
W oknach tych należy informować użytkownika o wartościach bieżących parametrów pracy
autotransformatora, podawać wartości prognozowane i proponowane oraz sygnały o stanic
autotransformatora i jego podstawowych elementów. Podawać należy w nich podpowiedzi
dla personelu eksploatacyjnego i ruchowego celem podjęcia właściwych działań. Na życzenie
użytkownika powinny być wyświetlane szczegółowe informacje o każdym przedstawionym
parametrze i i sygnale stanu.
Uprawnieni użytkownicy muszą mieć możliwość dokonywania edycji oraz zmian konfiguracji okien
wizualizacyjnych w podanym poniżej zakresie.
1) Wygląd okien, dodawanie i usuwanie pomiarów, tekstów, ostrzeżeń, zmiana położenia
i rozmiaru elementów składowych okna z wykorzystaniem edytora graficznego.
2) Kolorowanie komunikatów w liście ostrzeżeń i alarmów oraz pomiarów jak również nazw.
3) Nazwy komunikatów w liście ostrzeżeń, alarmów oraz pomiarów jak również nazw
występujących w module monitoringu.
4) Wygląd i konfigurowanie raportów.
5) Wygląd list i dzienników: aktywne kolumny, sortowanie, typy zobrazowywanych elementów,
format daty, itp.
Każde z podstawowych okien powinno nawiązywać do funkcji, jakie system monitoringu musi
spełniać. Będą to, więc m. in. następujące okna:
1) Status autotransformatora i jego podstawowych elementów
2) Parametry obciążenia.
3) Podobciążeuiowy przełącznik zaczepów.
4) Temperatury w autotransformatorze.
5) Układ chłodzenia.
6) Sterownik układu chłodzenia.
7) Zawartość wody i gazów rozpuszczonych w oleju.
8) Szafa sterownicza i napęd silnikowy.
9) Analiza DGA
10) Konfiguracja sterownika układu chłodzenia.
\ 54
\
■''"V
11) Konfiguracja czujnika zawartości wody i gazów.
12) Wykaz sygnałów ostrzegawczych, alarmowych i awaryjnych.
13) Wprowadzanie danych w trybie off-line.
14) Prognozowanie (symulacja) dalszego obciążania.
15) Monitorowanie izolatorów przepustowych i wartości przepięć (dotyczy AT 400/110
i 400/220 kV).
Ponadto należy przewidywać szereg okien pomocniczych.
Będą to między innymi następujące okna:
1) Podręczna lista ostrzeżeń i alarmów sortowanych, m. in. zgodnie z czasem wystąpienia.
2) Lista podpowiedzi związanych z ostrzeżeniami i alarmami.
3) Dziennik systemu nadzoru nad autotransformatorem wyposażony w zaawansowany filtr
i możliwość dodania zdarzeń; również eksport danych.
4) Okna wykresów danych bieżących i historycznych.
5) Wykaz okien umożliwiający szybkie uzyskanie potrzebnych informacji.
6) Książka serwisowa zawierająca terminy przeglądów i badań.
7) Dane inwentaryzacyjne i techniczne autotransformatora i jego elementów.
8) Notatnik umożliwiający zapis i odczyt notatek.
9) Edytory bazy wiedzy, zależności ekranów, bazy użytkowników
17 Archiwizacja
17.1 Archiwizacja danych

System monitoringu powinien umożliwiać archiwizację danych od początku uruchomienia systemu,
i zawierających pliki pomiarów obejmujących poszczególne miesiące.
Archiwizacja danych może być wykorzystywana także do przywrócenia stanu systemu do stanu
poprzedzającego archiwizację przed np. wymianą serwera lub do odtworzenia systemu po awarii.
Archiwizowane dane i parametry są wykorzystywane w wymianie informacji pomiędzy PSE Operator
S.A., Wykonawcą autotransformatora lub/ i systemu monitoringu w celu odtworzenia i symulacji
określonych stanów systemu.
18 Współpraca z systemami w ICDM, ODM i Centrach Nadzoru

1) Wykonawca systemu monitoringu zobowiązany jest do:
a) przygotowania niezbędnych danych w celu implementacji w systemach dyspozytorskich
KDM/ODM,
b) do implementacji w systemie nadzoru eksploatacyjnego (Centrum Nadzoru
i Regionalnych Centrów Nadzoru).
2) W ramach nadzoni autotransformatorów system monitoringu powinien realizować również
wymianę danych ze stanowiskami mobilnymi.
Sposób realizacji komunikacji z ośrodkami zewnętrznymi zawarto w specyfikacjach standardowych
PSE Operator S.A.
55
Yv
18.1 Realizacja zdalnego nadzoru z wykorzystaniem usług WEB

18.1.1 Realizacja funkcji Serwera WEB.
1) Prezentacja ekranów stanowiska operatorskiego zainstalowanego w stacji oraz możliwość
interaktywnej pracy z komputera klienta (Web Client).
2) Komunikacja z klientami poprzez sieć rozległą WAN i stacyjną sieć LAN z wykorzystaniem
protokołu TCP/IP.
3) Serwer WEB powinien obsługiwać protokół S-HTTP (Secure Hyper Text Transport Protocol)
w celu zapewnienia bezpieczeństwa sieciowego.
18.1.2 Realizacja funkcji klienta WEB.

1) Zapewnienie bezpieczeństwa sieciowego, uproszczenie administracji oraz konieczność
uniknięcia ewentualnych konfliktów oprogramowania wymaga dostarczania usługi Sewera
Web (www) ze stacji zgodnie z następującymi założeniami:
2) Jako oprogramowanie klienta może być stosowana powszechnie dostępna przeglądarka
(np. Microsoft internet Explorer lub Netscape) z włączoną olishigą JavaScript,
3) Połączenie z WEB Serwerem powinno być zrealizowane przy pomocy protokołu S-HTTP,
4) Klient przy starcie powinien automatycznie pobrać wszystkie dane z Wcb-serwera,
5) Automatyczne odświeżanie listy sygnałów, listy alarmów, aktualnie wyświetlanych sygnałów
(np. danych z pomiarów), itd.,
6) Konfiguracja klienta umożliwiająca pracę tylko w trybie informacyjnym - tzn. podglądu stanu
autotransformatora,
7) Zmiany edycyjne w systemie stacji monitoringu danego autotransformatora powinny
być automatycznie aktualizowane w komputerze klienta przy jego kolejnym restarcie.
18.2 Kontrola dostępu do funkcji systemu monitoringu

1) Dostęp do funkcji systemu musi być zabezpieczony. Kontrola dostępu powinna obejmować:
a) dostęp do funkcji nadzoru autotransformatora,
b) dostęp do funkcji zarządzania i obsługi systemu monitoringu.
2) Zabezpieczenie dostępu do funkcji systemu monitoringu powiiuio obejmować kilka
poziomów, w tym co najmniej:
a) Poziom Obserwatora (tryb informacyjny),
b) Poziom Operatora (tryb aktywny),
c) Poziom Administratora (tiyb zarządzania i obsługi systemu monitoringu).
Użytkownicy poziomu Obserwatora są uprawnieni jedynie do pizeglądu okien wizualizacji
i zobrazowań typowych, wcześniej skonfigurowanych wykresów.
Użytkownicy poziomu Operatora mogą ponadto dokonywać wyboru parametrów wykresów
i raportów, w tym i generowanych przez oprogramowanie TOA, wprowadzać dane
z klawiatury (w tiybie off-line). Mogą również wprowadzać pliki zewnętrzne (z wyłączeniem
konfiguracyjnych!).
Użytkownicy poziomu Administratora mają pełny dostęp do modułu. Zawiera
się w tym również dokonywanie zmian konfiguracyjnych okien, dodawanie nowych oraz
wykonywanie zmiany konfiguracyjnych w oprogramowaniu urządzeń cyfrowych
na autotransformatorze, oprogramowaniu TOA.
Użytkownicy poziomu Administratora, w tym i uprawnieni pracownicy Wykonawcy systemu
monitoringu w okresie posiadania takiego uprawnienia za dodatkowym hasłem mogą
k
b-
56
\
\ ;
dokonywać zmian w oprogramowaniu systemu monitoringu, oraz wprowadzać jego
weryfikacje z wykorzystaniem funkcji zdalnego dostępu.
Mają być oni również uprawnieni do wprowadzania zmian poziomów odpowiadających
stanowi normalnemu, ostrzegawczemu, alarmowemu i awaryjnemu. Zmiany te powinny
być możliwe do wprowadzenia poprzez im poświęcony plik tekstowy. Zaleca się,
aby ich wprowadzanie następowało poprzez okienka do tego przeznaczone.
3) Zabezpieczenie dostępu do funkcji nadzoru autotransformatora musi uwzględniać procedury
stosowane w PSE Operator S.A, Zabezpieczenie dostępu do nadzoru stacji musi zapewniać:
a) dostęp wyłącznie osób autoryzowanych,
b) identyfikację osób oraz daty dostępu,
c) rejestrację zrealizowanych funkcji nadzoru oraz rejestrację osób.
4) Zabezpieczenie dostępu do funkcji zarządzania i obsługi systemu monitoringu powinno
obejmować co najmniej trzy poziomy:
a) poziom diagnostyki,
b) poziom parametryzacji,
c) poziom nadzoru.
5) Każdy dostęp do funkcji obsługi musi być rejestrowany przez system. Powinny
być rejestrowane:
a) osoba i data dostępu,
b) zakres dokonanych zmian w parametrach systemu.
Zarejestrowane dane dostępu powinny być niemożliwe do skasowania przez dostęp z poziomu
obsługi, sterowania i podglądu.
18.3 Funkcje obsługi systemu monitoringu

1) System monitoringu powinien zapewniać pełną obsługę eksploatacyjną i zarządzanie
systemem. Obshign powinna obejmować, lecz nie ograniczać się do:
a) diagnostyki poszczególnych elementów? oraz całego systemu,
b) parametryzacji elementów systemu.
2) Funkcje obsługi systemu powinny być realizowane:
a) zdalnie ze stanowiska centrum sterowania oraz ze stanowiska centrum nadzoru
eksploatacyjnego (CN/RCN),
b) zdalnie ze stanowiska Wykonawcy lub firmy serwisowej w zakresie diagnostyki
bez uprawnień w zakresie wprowadzania jakichkolwiek zmian lub/i parametryzacji,
c) lokalnie w stacji ze stanowiska I1MI.
3) Zarządzanie i nadzór nad pracą systemu monitoringu powinny obejmować:
a) zdalne monitorowanie i diagnostykę systemu,
b) możliwość implementacji w systemie monitoringu nowych elementów wyposażenia
autotransformatora (uzupełnienie bazy danych systemu monitoringu oraz parametryzację)
Dostęp do funkcji obsługi i zarządzania systemu powinien być zabezpieczony. Zasady dostępu
powinny być zgodne ze standardami obowiązującymi w PSE Operator S.A.
Diagnostyka
I) Wykonawca powinien dostarczyć specjalne środki diagnostyczne dla lokalizowania
uszkodzeń wewnątrz dostarczonego systemu monitoringu (uwzględniając wszystkie ^
dostarczone elementy). 1
\
\ 57
)
2) Narzędzia diagnostyczne powinny być przystosowane do zdalnego operowania nimi.
3) Opis rekomendowanej profilaktyki eksploatacyjnej.
4) Środki diagnostyczne powinny nie tylko raportować o nieprawidłowym działaniu
(zakłóceniach w systemie), ale powinny automatycznie koiygować i dostosowywać system
do zapewnienia ciągłej jego dyspozycyjności. Środki te powinny obejmować:
a) sprawdzanie funkcji akwizycji danych,
b) sprawdzanie funkcji wyszukiwania,
c) sprawdzanie funkcji przepytywania,
d) sprawdzanie funkcji logowania,
e) nadzór nad kolejnością przy przeciążeniu przepływu danych,
f) sprawdzenie kalibracji,
g) antomnlyczny restart po zakłóceniu w zasilaniu,
li) systemy samotestowania urządzeń,
i) automatyczne przełączanie funkcji lub urządzenia,
j) funkcje wewnętrznej sygnalizacji i alarmów,
k) odbudowę zdolności komunikacyjnych,
5) System powinien alarmować, jeśli lylko jakakolwiek funkcja lub/i element sytemu zostają
uszkodzone.
6) Wszystkie zadziałania automatycznego lub ręcznego przełączania redundantnycli urządzeń
lub elementów powinny być raportowane i archiwizowane.
7) W przypadku, gdy CN/RCN lub KDM/ODM nie odpowie na komunikat, powinny być
uaktywnione środki ponownego przesyłu danych, powodując powtórzenie komunikatu przez
system monitoringu.
8) Błędy przejściowe, takie jak przypadkowo wykryte błędy transmisji lub cl) w i Iowę
przeciążenia, powinny być zliczane i później raportowane.
9) Poprawność pracy kanałów komunikacyjnych powinna być nadzorowana w sposób ciągły,
przez zastosowanie normalnych procedur transmisyjnych lub okresowo przez specjalne
testowe komunikaty.
19 Wymagania jakościowe
19.1 Wymagania niezawodnościowe

Poniżej podano wymagania szczegółowe odnośnie poszczególnych parametrów niezawodnościowych
systemu monitoringu jak i jego elementów składowych.
Dla całego systemu monitoringu powinny być spełnione wymagania klasy R3, zgodnie
z PN-EN 60870, (zu. MTBF > 8760 godz,
Wykonawca powinien jednoznacznie podać wartości MTBF dostarczanego wyposażenia jak i całego
systemu, łącznic z powołaniem się na znormalizowaną metodę ich wyznaczania.
19.2 Dyspozycyjność
I) Wymagana Dyspozycyjność.
Dyspozycyjność jest wartością prawdopodobieństwa, dotyczącą działania w danym momencie
w odróżnieniu do niezawodności, która dotyczy określonego przedziału czasowego.
Dyspozycyjność ,,A" danego urządzenia lub systemu charakteryzuje jego zdolność
do przeprowadzania wymaganych funkcji w dowolnej chwili i określana jest zależnością:
A = MTBF * 100%/(MTBF + MITR).
'?
58 I
w }
Wykonawca powinien dostarczyć sprzęt o dyspozycyjności A2 > 99,75% (PN-EN 870-4;
p. 3.2).
2) Automatyczny powrót systemu do stanu normalnego.
System monitoringu musi być wyposażony w system rezerwowy' i tworzenie rezerwowych
kopii danych. Tam gdzie jest stosowane rezerwowanie, awaria pojedynczego modułu systemu
monitoringu nie może powodować utraty danych ani uniemożliwiać normalnego
funkcjonowania systemu. Po naprawie powrót do normalnej konfiguracji może wymagać
ręcznej interwencji.
3) Płynne zmniejszenie efektywności i usuwanie błędów.
Rosnący udział błędów nie powinien powodować nagłego wyłączenia systemu, lecz płynne
zmniejszenie efektywności, muszą być zastosowane środki do usuwania błędów, w celu
przywrócenia niezawodnego działania systemu.
19.3 Obslugowość
Obsługowość powinna być określona (zgodnie z normą PN-EN 870-4; p 3.3) wartościami
współczynników:
1) MTTR określającego średni czas przywrócenia zdolności do działania, któiy dla systemu
monitoringu w przypadku uszkodzeń powinien być MTTR < 18 godz., zaś w przypadku
usterek zgodny z klasą Ml (PN-EN 870-4;p. 3.3), czyli MTTR < 36 godz.
2) MTR określającego średni czas do naprawy, któiy dla systemu monitoringu powinien
być zgodny z klasą RT3, czyli MTR < 6 godz, zaś w przypadku usterek zgodny z klasą RTl,
czyli MTR <24 godz. (PN-EN 870-4; p. 3.3).
19.4 Bezpieczeństwo
System powinien spełniać wymagania bezpieczeństwa rozumiane jako zdolność do uniknięcia
znalezienia się systemu monitoringu w potencjalnie niebezpiecznej lub niestabilnej sytuacji. Dotyczy
to:
• konsekwencji zakłóceń nie wynikających z błędnego działania systemu monitoringu,
• błędów nie wykrytych informacji,
• utraconych informacji.
Celem podwyższenia bezpieczeństwa powinny być zastosowane następujące zasady:
1) Awaria jakiegokolwiek pojedynczego komponentu, gdziekolwiek w systemie monitoringu,
nie może powodować krytycznego uszkodzenia (tzu. takiego, które jest w stanie spowodować
uszkodzenie zdrowia człowieka, lub groźne rozszerzenie awarii na inne elementy systemu
monitoringu),
2) Unikanie uszkodzeń w systemie monitoringu powodowanych wspólną przyczyną,
3) Zastosowanie programowanych procedur eksploatacyjnych,
4) Lokalne blokady wewnętrzne w urządzeniach systemu monitoringu,
5) Sygnalizowanie wewnętrznych uszkodzeń,.
6) Konstrukcja i organizacja systemu monitoringu powinna również uwzględniać przypadkowe
działania operatora lub nieupoważnionych osób.
Bezpieczeństwo, z punktu widzenia dostępu osób niepowołanych do systemu, musi być zrealizowane
przez zaimplementowanie w systemie właściwych środków zabezpieczających, które przeciwdziałają
następującym zagrożeniom:
1) Odmowa obsługi - zagrożenie wynikające z rozmyślnego utrudniania dostępu przez osobę
niepowołaną:
a) odmowa na poziomie łącza.
b) odmowa połączenia (wyczerpanie zasobów).
2) Nielegalne użycie - próba dostępu do systemu osób nieuprawnionych.
Wymagania szczegółowe, odnośnie zapewnienia bezpieczeństwa dostępu, są określone w standardach
komunikacyjnych obowiązujących w PSE Operator S A.
19.5 Integralność danych

Integralność danych zdefiniowana jesl5 jako niezmienność zawartości informacji między źródłem
jej powstania, a miejscem przeznaczenia.
System komunikacyjny systemu monitoringu powinien dostarczać niezawodnych danych w przypadku
występowania błędów transmisji i proceduralnych, zmieniających się opóźnień w dostarczaniu danych
oraz awarii sprzętu związanego z zapewnieniem komunikacji. Musi on, zatem zapewniać:
a) wykrywanie błędów transmisji w przesyle informacji zawierającym szumy w otoczeniu stacji,
b) powrót do normalnego stanu po przeciążeniu łącza,
c) obsługę opcjonalną dla połączenia, nośnika i redundancji urządzeń.
Wymagana klasa integralności systemu monitoringu dla przesyłu informacji, od miejsca jej powstania
do miejsca odbioru, to klasa 12 (PN-EN 870-4; p. 3.5), tzn. IE 10 ',0
19.6 Zbiorcze zestawienie wymaganych parametrów jakościowych

Wymaga się zachowania podanych niżej parametrów jakościowych systemu monitoringu:
Tab. 19.6. Zbiorcze zestawienie wymaganych parametrów jakościowych systemu moiiitoriugu
Lp. Wymagane
1. Średni czas między uszkodzeniami (MTBF)
a. dla pojedynczego systemu monitoringu 10 lat
2. Dyspozycyjność A całego systemu > 98 %
Maksymalny czas przystąpienia do naprawy MTR. nie dłuższy niż 24 godzin
3.
(kategoria „awaria”)
Maksymalny czas przystąpienia do naprawy MTR nic dłuższy niż 48 godzin
4.
(kategoria „usterka”)
Średni czas przywrócenia zdolności do pracy < 18 godz.
5.
(kategoria „awaria”) (MTTR)
Średni czas przywrócenia zdolności do pracy < 36 godz.
6.
(kategoria „usterka”) (MTTR)
Wymagana klasa integralności systemu monitoringu dla transfciu klasa 12 tzn. BER < 10 ^
7.
informacji od miejsca jej powstania do miejsca odbioru
A
i i \j\
60
)
_/
20 WYMAGANIA TECHNICZNE
20.1 Wymagania techniczne dla obwodów wejściowych i wyjściowych
20.1.1 Wymagania techniczne dotyczące obwodów pomiarów oraz. dokładności pomiarów.

Tab. 20.1.1. Wymagania techniczne dotyczące obwodów pomiarów oraz dokładności pomiarów
Wartość (wymaganie)
ł. Wymagane zakresy znamionowe poz.iomów sygnałów wejściowych:
a. sygnały analogowe prądowe 1/5 A AC,
100 V AC
(400/230 V AC, 220 V DC, 60 mV DC
b. sygnały aualogowe napięciowe
-dla pomiarów napięć i prądów
w układach pomocniczych),
c. sygnały z przetworników A/A 4*20 mA; -5'0-+5 mA; 0*5 inA
sygnały' z innych czujników i przetworników, np. o wartościach różnych od podanych w
d. temperatury, ciśnienia powyższym p. c). Zdefiniowane na
etapie projektu wykonawczego
2. Wymagane zakresy i dokładności pomiarów:
zakres poprawnego pomiaru prądu zgodnie z PN-EN 60688
a. zakres poprawnego pomiaru napięcia 0 + 150% wartości znamionowej
zakres poprawnego pomiaru mocy -150% * +150% wartości znamionowej
klasa dokładności pomiarów liczona od wejścia klasa 0,5
b. do jednostki polowej do wejścia do systemu nadzoru
w ośrodku nadrzędnym
klasa dokładności pomiarów obliczanych (np. P, Q) klasa 1
liczona od wejścia do modułu systemu monitoringu
c. do wejścia do systemu nadzoru w ośrodku
nadrzędnym
wymaga się kompleksowej dokładności pomiarów (z

d. uwzględnieniem przekładników lub poprzedzających
przetworników):
dla prądu i napięcia w klasie 0,7 (przy przekładnikach klasy
0,2)
dla pomiarów obliczanych z prądu i napięcia, np. P, Q w klasie 2,0 (przy przekładnikach klasy
0,5)
częstotliwości ± 0,02 Hz
Wymagania dotyczące obciążalności i lokalizacji wejść pomiarowych:
3.
obwody pomiaru prądu mogą być przyłączone do

a. rdzeni przekładników prądowych
dopuszczalna wartość mocy znamionowej:

b. wejść prądowych Sn < 2 VA,
wejść napięciowych Sn < 3 VA.
\ 'V.
/
Kompleksowa dokładność przetwarzanej informacji zdefiniowana jest juko uchyb między wartościami
źródłowymi a wartościami uzyskanymi w miejscu przeznaczenia. Uchyb ten wyrażony w procentach
wartości pełnego nominalnego zakresu, powinna spełniać wymagania żądanej klasy.
20.2 Wymagania techniczne dotyczące obwodów i parametrów sygnałów

binarnych
Wejścia grup sygnałów binarnych - wewnętrznie powinny być separowane galwanicznie. Dopuszcza
się grupy sygnałów z połączonym wspólnym biegunem zasilania. Liczba grup sygnałów
separowanych w jednym urządzeniu będzie powinna wynikać warunków stacji (zaleca się liczbę
8 lub 16 wejść w grupie). Wejścia sygnałów powinny być separowane galwanicznie względem
„ziemi”.
Tab.20.2 Wymagania techniczne dotyczące obwodów i parametrów sygnałów binarnych

Wartość (wymaganie)
Wymagane są następujące zakresy
I. znamionowe poziomów sygnałów
wejściowych:
podstawowy Uu -220 V DC
>1 mA
<10 mA,
inne niż podstawowy dla wybranych grup Un =400/230 V AC
wejść binarnych >1 mA
<10 mA,
inne niż podstawowy dla wybranych giup Un =nastawialny w zakresie
wejść binarnych 10 + 24 VAC /DC
>1 mA
<10 mA.
Istotne sygnały z cyfrowych EAZ (np. sygnnl impulsu wyłączenia z RAZ) niezależnie od
łącza cyfrowego pozyskuje się jako sygnały binarne zdarzeń.
2.
Z zabezpieczeń w wykonaniu analogowym wymaga się akwizycji sygnałów binarnych
zdarzeń.
3. Parametryzacja sygnałów binarnych:
poziom „1” - zakres możliwycłi nastaw progu 0,4 + 0,9 Un,
działania
poziom „0” - zakres możliwycłi nastaw progu 0,05 0,6Un.
działania
20.3 Wymagane parametry czasowe systemu

Akwizycja i przetwarzanie danych powinny odbywać się przy zachowaniu warunków:
1) Musi być realizowana w czasie rzeczywistym,
2) Musi być realizowana z rozdzielczością 1 ms dla operacji łączeniowych i dla danych
zakłóceniowych generowanych pizez zabezpieczenia cyfrowe,
3) Odświeżanie pomiarów wielkości analogowych powinno być przeprowadzane co 1 s,
z możliwością zmiany nastawienia tego okresu w zakresie od 1 s do 10 s,
4) Wszystkie sygnały sj'Stemu muszą być znakowane czasowo, przy czym cecha czasu
rzeczywistego zdarzenia łub pomiaru powinna być nadawana w chwili powstawania sygnału,
tzn. w momencie jego pojawienia się na płycie wejść/wyjść binarnych,
\h
V \
62
s ' kj
7
5) Kompleksowy czas transferu (w obrębie stacji) zdefiniowany jako czas, w którym informacja
jest opóźniona po zdarzeniu występującym w urządzeniu 1ED wysyłającym,
aż do jej prezentacji na stanowisku HMI nie powinien przekraczać I s,
6) Iloraz czasu akwizycji do czasu tłumienia powinien być < 2.0; rzeczywisty czas(y) tłumienia
zastosowane do konkretnych aplikacji powinny uwzględniać maksymalny czas drgania
styków występujących w procesie elementów,
7) System monitoringu powinien zapewniać klasę rozdzielczości dyskryminacyjnej nie gorszą
niż SP4. Oznacza to, że minimalny czas, w którym zdarzenia muszą być rozróżniane
i niezależnie cechowane, tak aby sekwencja ich występowania była poprawnie wykrywana
przez system nadzoru, musi być mniejszy lub równy 1 ins (PN-EN 870-4; p. 3.6).
20.4 Zasilanie
System monitoringu powinien być zasilany napięciem 220 V DC, dwoma niezależnymi obwodami
DC. Zanik któregokolwiek zasilania nie może powodować zakłóceń w pracy.
20.5 Dostępność i obsługowość

1) Konfiguracja systemu powinna zapewniać możliwość izolowania jego głównych elementów
składowych, w celu:
a) łatwego i dokładnego wykrywania usterek,
b) efektywnego przeprowadzania rutynowych czynności obsługowych
c) zapewnienia wysokiej dyspozycyjności systemu.
2) Kompletny system, musi być systemem autotestującym i autokontrolująeyin. Każde powstałe
uszkodzenie, które mogłoby wpłynąć na niewłaściwą pracę systemu, powinno być wykryte.
System winien spowodować wykrycie utraty (lub nieprawidłowej realizacji) każdej z funkcji
systemu monitoringu spowodowanych tym uszkodzeniem i wyemitować sygnalizację
alarmową.
3) Dla wykonania czynności serwisowych oraz odstawienia lub wymontowania pojedynczego
elementu systemu , systemy monitoringu powinny być tak wykonane, aby:
a) uszkodzenie lub wymiana elementu systemu była wykryta i sygnalizowana przez system,
b) nie wpływała na działanie pozostałego układu,
c) nie powodowała utraty wyświetlanego obrazu i/Jub diuku komunikatów' zdarzeń,
d) nie powodowała generacji innych sygnałów' wyjściowych z innych urządzeń potowych.
20.6 Pojemność i możliwość rozbudowy systemu

System monitoringu musi zapewniać realizację wymaganych funkcji prey zachowaniu wymagań
funkcjonalnych, technicznych i jakościowych, w szczególności wymagań dotyczących szybkości
przepływu danych. System monitoringu musi być tak zaprojektowany, aby po modernizacji obwodów'
wtórnych, w tym wyposażeniu systemu w dodatkowe urządzenia IED, była zapewniona możliwość
łatwej rozbudowy systemu bez pogorszenia dotychczasowych parametrów.
20.7 Wymagania odnośnie wydajuości systemu

Dla spełnienia wymagań w zakresie czasów transmisji w każdych warunkach pracy i w każdych
okolicznościach, Wykonawca powinien zapewnić wymaganą wydajność dynamiczną, uwzględniając
możliwość przyszłej rozbudowy systemu.
:
V
KO
20.8 Wymagania konstrukcyjne i materiałowe

Urządzenia systemu monitoringu mogą być zlokalizowane w:
1) Pomieszczeniu obwodów wtórnych w budynku nastawni, technologicznym lub w kioskach.
Urządzenia zostaną zabudowane w dedykowanych szafach (dostarczonych przez
Wykonawcę) odpornych na działanie pól elektromagnetycznych stacji.
2) Istniejących szafach kablowych lub dedykowanych szafach na rozdzielni (dostarczonych
przez Wykonawcę).
System monitoringu zlokalizowany w rozwiązaniach wnętrzowych, należy zabudować
w przeszklonych szafach w 19” systemie panelowym, odpowiadającym normie PN-EN 60297.
Sprzęt systemu musi być skonstruowany w postaci wymienialnych elementów wykonanych
w standardowym formacie, lub jako zamknięte wyposażone moduły (wg uoimy PN-EN 60297).
Moułaż i identyfikacja składników:
1) Każdy element montażu (do poziomu karty drukowanej) musi być jasno oznaczony z częścią
numeru producenta, numerem seryjnym komponentu,
2) Wszystkie wymienne elementy sprzętu, a szczególnie karty drukowane, powinny
być czytelnie oznaczone dla umożliwienia właściwego zamontowania.
20.8.1 Wymagania konstrukcyjne odnośnie szaf i obudów.

Wszystkie urządzenia systemu monitoringu , w tym moduły komunikacji i związany sprzęl, powinny
być umieszczone w szafach spełniających następujące wymagania dla szaf wolnostojących
określonych niżej:
Tab. 20.8.1. Wymagania dla szaf wolnostojących
1. Obudowa powinna być wykończona na zewnątrz i wewnątrz; cala metalowa powierzchnia

szafy powinna być pokryta odpowiednią powloką antykorozyjną w kolorze jasno szarym
metalizowanym (RAL 7035); powinna charakteryzować się estetycznym wyglądem,
łatwością dostępu do elementów w czasie testów i konserwacji oraz zabezpieczać przed
dostępem osób nieupoważnionych.
2. Obudowy powinny posiadać konstrukcję wolnostojącą (w szczególnych przypadkach - przyścienną),
mocowaną do podłogi, a jej wymiary nie powinny przekraczać 220 cm wysokości, 80 cm szerokości i
80 cm głębokości. __________ ____ ______
3, Dostęp do urządzeń i odrutowania powinien być możliwy tylko poprzez zamykane na klucz,
wysokie drzwi (do wysokości szafy, frontowe przeszklone i tylne pełne).
4. Wejście dla wprowadzenia kabli powinno być umieszczone od spodu szafy' i powinno być
ono uszczelnione.
5. Powinna być zapewniona trwała i pewna sieć uziemiająca wewnątrz szafy; pewne uziemienie
powinno być przyłączone do przewodu uziemiającego, uziemienie powinno być zakończone
indywidualnym połączeniem zaciskowym przeznaczonym dla przewodu uziemiającego
16 mm2; każda sieć uziemiająca powinna być wykonana w postaci miedzianej szyny
zbiorczej, taśmy lub kabla; stosowanie dla sieci uziemiającej konstrukcji szafy', jej obudowy
lub obudów sprzętu nie jest dopuszczalne.
6. Wszystkie konstrukcje powinny być wyposażone w trójprzewodowe, podwójne, izolowane,
łatwo dostępne gniazdo do wyprowadzenia zasilania 230 V AC, 50 Hz.
7. Wszystkie szafy' powinny być wyposażone w instalację oświetleniową.
8. Wszystkie szafy powinny być pyłoszczelne i spełniać wymagania normy dla stopnia ochroijy
IP 50; powinny jednocześnie zapewniać odpowiednie chłodzenie zainstalowanej aparatury'. I
64
/
i • !
A W'
9. Wszystkie obudowy i konstrukcje oraz sposób rozmieszczenia elementów i połączenia

powinny zapewniać wygodne wykonywanie czynności obsługi, konserwacji i testowania oraz
napraw urządzeń.
10. Wszystkie szafy, obudowy i konstrukcje oraz sposób rozmieszczenia elementów i połączenia
powinny zapewniać co najmniej 20 % miejsca na rozbudowę przy uzupełnianiu modułów lub
urządzeń każdego rodzaju.
11. W przypadku instalacji w szafkach kablowych rozdzielni (szafy) obudowy urządzeń powinny
mieć stopień ochrony IP 54.
20.8.2 Wymagania odnośnie kabli, przewodów, połączeń

Wszystkie połączenia powinny spełniać następujące wymagania:
1) Całe okablowanie pomiędzy jednostkami systemu i podsystemami zawierające połączenia
optyczne sieci LAN powinno być dostarczone przez Wykonnwcę i powinno być
przedstawione w dokumentacji wykonawczej (łącznie z końcówkami i przetwornikami
RS/opto) - okablowanie (w tym światłowodowe) powinno być zabezpieczone od narażeń
mechanicznych przez ułożenie w odpowiednich rurach, osłonach lub zastosowane kable
opancerzone dla okablowania na zewnątrz nastawni,
2) Każdy koniec kabla łączącego powinien posiadać oznacznik, który zawiera numer kabla
i numer identyfikacyjny, lokalizację każdego jego wyprowadzenia; informacja ta powinna
być zgodna z rysunkami Wykonawcy,
3) Całe okablowanie musi być wykonane przewodami miedzianymi i mieć niepalną izolację;
przewody w kablach wielożyłowych powinny być kodowane kolorystycznie,
4) Okablowanie pomiędzy stałymi i ruchomymi komponentami, takimi jak połączenia
do komponentów zlokalizowanych na drzwiacli szafy' lub cło komponentów zamontowanych
na wysuwanych konstrukcjach powinno umożliwiać swobodne przesuwanie
tych komponentów, jak również nic narażać na uszkodzenie samego połączenia,
5) Dla obwodów sygnalizacji należy stosować listwy zaciskowe z uchylnymi zworami
6) Listwy zaciskowe obwodów sterowniczych powinny być w kolorze czerwonym,
7) Do jednego zacisku uie należy przyłączać więcej niż dwa przewody,
8) Zastosowane zaciski powinny być rozłączne.
20.9 Wymagania dla monitorów ekranowych

Dostarczane monitory powinny być w wykonane , co najmniej, w technologii LCD i posiadać
parametry techniczne, funkcjonalne i jakościowe gwarantujące wymaganą funkcjonalność i poziom
techniczny na czas realizacji zamówienia
65 \
20.10 Wymagania odporności na zakłócenia systemów monitoringu
Tab. 20.10. Wymagania odporności na zakłócenia systemów monitoringu
Parametry Odnośna norma

ZASILANIE
7LWymagany zakres
PN-EN60870-2-1
Napięć zasilających 230 AC (+15 do-20%)
klasa/AC3
PN-EN60870^2-i
Napięcie zasilające 220 DC (-20 do + 15 %)
klasa/DC3
Uziemienia przy zasilaniu PN-EN60870-2-1 Pływający (Izn. izolowany od
napięciem stałym klasa/EF ziemi)
Cyfrowe I/O PN-EN60870-2-
2,5 kVcfrdla 1 min
I klasa VW3
Wytrzymałość elektrycznej
Analogowe I/O PN-EN60870-
1 kVCft d la I min
2-1 klasa VW3
Cyfrowe I/OPN-EN60870-2-
5 kV; 1,2/SOps
I klasa VW3
Wytrzymałość udarowa
Analogowe I/O
2 kV; 1,2/50ps
PN-EN60870-2-1 klasa VW3
KOIWPATYBILNOSĆ ELEKTROMAGNETYCZNA
Zawartość harmonicznycli PN-EN60870-2-) poziom 2 [70%
Zawartość intci harmonicznych PN-EN60870-2-1 poziom 2 2,5%
Napięcie sygnalizacji PN-EN60870-2-1 poziomi 140dB pV
Wahań napięcia PN-EN60870-2-I poziom 2 AU = t 12%
Spadków napięć PN-EN 61000-4^11 60 % przez t - Is
Przerw zasilania PN-EN 61000-4-II 100 % przez t = Is
Udary 100/1300 pis PN-P.N60870-2-1 poziom 4 4.0 kVp
Udary 1,2/50-8/20^ PN-EN60870-2-T pozbmT 4.0 kVp ~
Udarów wiązkowych PN-EN60870-2-1 poziomT 4,0 kVp
Fal pierścieniowych PN -EN60870^2^I poziom 4 4.0 kVp
PN-EN60870-2-1
Oscylacji tłumionych 2,5kVp
poziom 3-4
PN-EN60870-2-I
Udary 10/700 ps 2kVp
poziom 3-4
Wyładowań ia elektrostatyczne PN-EN608 70-2-1
8kV
(ESD) poziom 4
Wpływu pola magnetycznego o PN-EN60870-2-1
100/ Ik (A/ml
częstotliwości sieciowej poziom 4
Wpływu pola magnetycznego o PN-EN60870-2-1
100 [A/tn]
tłumionych oscylacjach poziom 4
A
66
U,
!
Parametry Odnośna norma Wymagany zakres

Wpływ pola
l'N-£N60870-2-1
elektromaguelycznego- 30 fV/mJ
poziom 4
promieniowanego
Napięcia zakłócające o niskiej
PN-EN60870-2-1 Pomiary psofometryczne
częstotliwości
klasa A (0 kHz-4 kHz) 3 mV
CC1T Rec. P.53
Napięcia zakłócające o
PN-EN60870-2-1 1.f£0,5MHz: QP<;79 dBpV
częstotliwości radiowej
klasa A 2. f > 0,5 MHz: QP ś 73 dBpV
CTSPR22
Prądy zakłócające o Zgodnie z tabelą nr 17 -
PN-EN60870-2-1
częstotliwości radiowej Zakłócenia przewodzone i
klasa A
CISPR22 promieniowanie.
1.30 <f£ 230 MHz:
Pola promieniowane o
PN-EN60870-2-1 QP £ 30 (IBpV/m
klasa A
CISPR 22 2. f> 230 MHz: QP^37dBpV
Zaburzenia przewodzone
PN-EN 61000-4-6
indukowane przez pola o 30 [V]
poziom 4
Asymetryczne zaburzenia
przewodzone w zakresie PN-EN 61000-4-16 30 [V] ciągle
częstotliwości od 0 Hz do 150 poziom 4 300 [V| przez Is
Hz
WYTRZYMAŁOŚĆ IZOLACJI
1. Napięcie wytrzymywane o
częstotliwości sieciowej :
PN-EN60870-2-1
Napięcia wytizymalości izolacji 1 kVrms - 60s
klasa VW2
2. Napięcie impulsowe 1.2/50ps:
2 kV szczytowe
WYTRZYMAŁOŚĆ MECHANICZNA
1,2 < f < 9 Hz: amplituda
PN-EN60870-2-1 przeciążenia 7mm,
Stale wibracje sinusoidalne
klasa Cm 2. f>9 Hz: amplituda
przyspieszenia 20m/s2
czas trwania połowy sinusoidy
301 [ms]
Wibracje PN-EN60870-2-2 klasa Cm
maksymalue przyspieszenie
40 [m/s2]
67
KU
Slandardowa Specyfikacja Funkcjonalna systemów monitoringu dla autotransformatorów
Parametry Odnośna norma Wymagany zakres

1. masa <20 kg 0,25m
2. 20 <, masa < 100 kg 0,25m
Swobodny upadek PN-EN60870-2-2 klasa Cm
3. masa S 100 kg
03 Im
21 DOKUMENTACJA

Wykonawca powinien dostarczyć dla każdego obiektu dokumentację systemu w wersji papierowej
w minimum sześciu egzemplarzach, w wersji edylowalnej oraz w formacie PDF z możliwością
wydruku. Dokumentacja musi być dostarczona również na CD - ROM w formacie zgodnym z
AutoCAD.
Dokumentacja musi zawierać następujące opracowania:
1) Opis działania systemu.
2) Projekt wykonawczy.
3) Dokumentację sprzętu.
4) Dokumentację oprogramowania.
21.2 Opis działania .systemu

Wykonawca w złożonej ofercie musi przedstawić opis działania systemu. Powinien on obejmować,
co najmniej:
1) Wykaz i opis funkcj i systemu.
2) Podział funkcji w rozbiciu na elementy realizujące określone funkcje.
3) Dane dotyczące wymaganych parametrów technicznych.
4) Schematy blokowe i rysunki ilustrujące strukturę i realizację funkcji systemu.
Opis techniczny powinien odnosić się do wymagań technicznych i funkcjonalnych niniejszego
standardu lak, aby PSE Operator S.A. mógł ocenić, czy system spełnia wymagania standardu oraz
jakie funkcje/urządzenia dodatkowa (nie objęte standardem) Wykonawca oferuje w ramach
zamówienia.
21.2.1 Graficzna prezentacja procesu na stanowisku IIMI

Na etapie opracowywania realizacji projektu wykonawczego Wykonawca musi uzgodnić
z PSH Operator S.A. następujące zagadnienia:
1) Rozwiązania sposobu edycji, liczby warstw prezentacji, kolorystyki,
2) Edycję schematu synoptycznego stacji, odwzorowania poszczególnych urządzeń,
3) Prezentację i archiwizację pomiarów i zdarzeń,
4) Wizualizację alarmów,
5) Edycję i drukowanie raportów,
6) Realizację sterowań,
7) Edycję i drukowanie zestawień,
8) Rejestrację oslrzeżeń.
68
lh,
iJ
21.2.2 Dokumentacja oprogramowania
Wykonawca powinien w'raz z systemem dostarczyć dokumentację oprogramowania użytkowego,
w tym narzędziowego, systemowego oraz serwisowego, Wykonawca systemu powinien dostarczyć
PSE Operator S.A. wszystkie części oprogramowania użytkowego (w tym narzędziowego)
i systemowego zawarte w specyfikacji PSE Operator S.A. w wersji skompilowanej na CD - ROM
włącznie z udzieleniem odpowiednich licencji na użytkowanie oprogramowania. Dokumentacja
oprogramowania powinna zawierać co najmniej:
1) Aktualną dokumentację strukturalną i instrukcję eksploatacji dla standardowego
oprogramowania Wykonawcy, która spełnia wymagania przedstawionej specyfikacji
PSE Operator w istniejących postaciach.
2) Oprogramowanie standardowe, które może wymagać modyfikacji, aby speJnić wymagania
PSE Operator S.A. Dostarczone oprogramowanie powinno być przedmiotem sprawdzenia
i zatwierdzenia przez PSE Operator S.A. Dokumentacja standardowa i dokumentacja zmian
powinna być przedstawiona przez Wykonawcę przed wdrożeniem wraz ze zaznaczonymi
wszystkimi zmianami standardowego oprogramowania Wykonawcy.
21.3 Oprogramowanie systemu monitoringu i jego dokumentacja

Dostarczone oprogramowanie powinno obejmować co najmniej :
1) Oprogramowanie systemowe.
2) Oprogramowanie komunikacyjne,
3) Oprogramowanie wizualizacyjne systemu monitoringu oraz bazy danych,
4) Oprogramowanie narzędziowe.
Wraz z oprogramowaniem powinny zostać przekazane instiukcje użytkowania oprogramowania
w języku polskim oraz licencje oprogramowania.
Oprogramowanie narzędziowe powinno w sposóh przyjazny dla użytkownika, umożliwiać:
1) Parametryzację urządzeń i funkcji systemu.
2) Konfigurację w przypadku dodania nowego urządzenia/urządzeń lub korekty sygnałów.
3) Parametryzację wizualizacji i uzupełnianie bazy danych.
4) Monitorowanie, diagnostykę i testowanie elementów systemu.
Oprogramowanie narzędziowe do parametryzacji, monitorowania, testowania urządzeń systemu przez
PSE Operator S.A. powinno stanowić uieznleżny wydzielony pakiet.
Powinien być możliwy eksport zarchiwizowanych danych do plików Excel, Word, PDF.
Wykonawca musi wykonać dostosowanie oprogramowania do wymagań PSE Operator S.A.
w zakresie stosowania wersji polskojęzycznych modułów oprogramowania narzędziowego
(szczególnie monitorowania i parametryzacji).
21.4 Dokumentacja sprzętu

Wykonawca musi dostarczyć dokumentację wszystkich dostaiczonych do PSE Operator S.A. urządzeń
i sprzętu dla każdego systemu monitoringu w języku polskim i/lub angielskim. Dokumentacja
ma opisywnć zainstalowane układy i ich działanie, procedury znajdowania i usuwania usterek,
procedur)' eksploatacji systemu. W ramach opracowania dokumentacja powinna umożliwić
samodzielną eksploatację systemu przez PSE Operator S.A
Dokumentacja Techniczno Ruchowa powinna zawierać co najmniej następujące dane:
1) Charakterystykę urządzenia i układu. /
2) Ogólną budowę i zasadę działania \
69
l'\
\
KU
3) Parametry techniczne każdego dostarczonego urządzenia.
4) Schemat)' blokowe zaimplementowanych układów logicznych w oprogramowaniach
dostarczanych urządzeń.
5) Opisy do schematów blokowych.
6) Instrukcje montażu i eksploatacji.
7) Pełne wymagania techniczne dla urządzenia w zakresie późniejszej eksploatacji.
8) Instrukcję obsługi serwisowej urządzenia w ramach napraw.
9) Katalogi dostarczonych urządzeń.
21,5 Opis systemu

Dla każdej stacji musi być dostarczony opis zainstalowanego i uruchomionego systemu, zawierający:
J) Spis wszystkich dostarczanych programów i modułów,
2) Spis rysunków zawartych w opracowaniu,
3) Dokumentację oprogramowania użytkowego, systemowego, serwisowego,
4) Opis przeglądu funkcjonalnego, któiy na bazie podsystemów opisuje oprogramowanie
użytkowe, systemowe, serwisowe,
5) Zależności pomiędzy oprogramowaniem, bazą danych i sprzętem,
6) Aktualną dokumentację oprogramowania użytkowego, systemowego, serwisowego,
7) Instrukcję eksploatacji dla dostarczonego oprogramowania Wykonawcy,
Wykonawca powinien dostarczyć opisy implementacji protokołów komunikacyjnych i listę
telegramów przesyłanych danych, które są stosowane wewnątrz systemu i do komunikacji
zewnętrznej.
21.6 Przegląd projektu, uzgodnienia techniczno - ruchowe

Przegląd projektu preferuje się przeprowadzać po wykonaniu dokumentacji projektowej rozwiązania,
ale przed rozpoczęciem procesu produkcyjnego.
Przegląd projektu, jeśli wymagany w dokumentacji przetargowej powinien być przeprowadzony
zgodnie z Raportem CIGRE Nr 204 i Nr 209.
Celem przeglądu powinno być:
a) Przedstawienie i wzajemne zrozumienie wymagań technicznych dla systemów monitoringu
przewidywanych do zainstalowania w danej stacji dla danego autotransformatora,
b) Weryfikacja wymagań i rozwiązań systemowych i projektowych z uwzględnieniem
parametrów technicznych i funkcjonalnych istotnych dla realizacji zadania,
c) Weryfikacja rozwiązań konstrukcyjnych zapewniających spełnienie wymagań technicznych,
d) Identyfikacja proponowanych rozwiązań prototypowych i ocena ich niezawodności oraz
ryzyka związanego z ich zastosowaniem.
W trakcie przeglądu projektu szczególną uwagę należy zwrócić na następujące zagadnienia:
1) Sposób realizacji przez systemu monitoringu wymaganych funkcji oraz wybranego modelu
diagnostyki.
2) Organizację baz danych,
3) Wizualizację oraz udostępnienie wykresów', raportów' i wydruków,
4) Komunikację z/do systemu monitoringu wraz z instalacją systemu na terenie stacji.
5) Dokumentację systemu monitoringu oraz organizację dostępu użytkowników do tego systemu,
6) Sprzęt stanowiący części składowe systemu monitoringu,
7) Wykonanie testów' oraz nadzór Wykonawcy nad pracą systemu.
H
p\
70 !
C
Przegląd należy przeprowadzić w fabryce. W przypadku jeśli system monitoringu nie spełnia
jakichkolwiek wymagań specyfikacji, dokumentacji przetargowej, obowiązujących norm Wykonawca
powinien przedstawić niezbędne wymagane zmiany lub/i uzupełnienia.
Piocedury i harmonogram uzgodnień w zakresie przeglądu projektu oraz projekt wykonawczy należy
realizować i dostarczać w terminach zgodnie z ustaleniami w dokumentacji przetargowej.
Rozwiązania zawarte w projekcie wykonawczym wymagają akceptacji PSE Operator S.A.
22 BADANIA I TESTY

Celem przeprowadzania badań jest potwierdzenie zgodności wykonania systemu monitoringu
z wymaganiami PSE Operator S.A., wymaganiami obowiązujących norm i przepisów i poprawności
działania wszystkich elementów systemu monitoringu.
Zatwierdzenie przez PSE Operator S.A. wyników badań, akceptacja oprogramowania i sprzętu,
nie zwalnia w żadnym przypadku Wykonawcy z odpowiedzialności określonej w gwarancji.
PSE Operator S.A. zastrzega sobie praw'o do żądania pizeprowadzenia dodatkowycli prób systemu
i/lub jego elementów, bez ponoszenia dodatkowych kosztów w następujących przypadkach:
1) Przeprowadzone próby potwierdzą, iż jakiekolwiek z wymagań tego standardu
nie jest spełnione,
2) Dostarczone przez Wykonawcę wyniki badań wykazują na ich niespójność.
Wykonawca powinien bez poniesienia dodatkowych kosztów przez PSE Operator S.A. wymienić,
zmodyfikować lub uzupełnić, urządzenia, oprogramowanie (oprogramowanie systemowe i użytkowe)
lub projekt wykonawczy tak, aby skorygować stwierdzone rozbieżności.
Wykonawca dostarczy następujące raporty z badań:
1) Badania typu
2) Badania wyrobu
3) Fabryczne badania odbiorcze (FAT)
4) Badania w miejscu zainstalowania (SAT)
Raporty z badań 2,3, 4 powinny zawierać następujące elementy:
1) Odniesienie do właściwych rozdziałów programu prób.
2) Opis wszelkich specjalnych warunków prób lub specjalnie podjętych działań.
3) Wyniki prób (pożytywny/negatywny) z odniesieniem do właściwych specyfikacji
i odpowiednich norm.
4) Wnioski z badań.
Raporty z prób 2. 3,4 powinny być dostarczone do PSE Operator S.A .w trzech egzemplarzach.
22.2 Badania typu

Badania typu stanowią weryfikację produktu w stosunku do wyspecyfikowanych pizez producenta
danych technicznych.. Wykonawca powinien przeprowadzić wszystkie badania typu objęte
wymaganiami zawartymi w specyfikacji i wymaganiami aktualnych obowiązujących norm
(w szczególności PN-EN 60870-x. i PN-EN 61850-x).
Wykonawca powinien dostarczyć raport badań typu wykonanych na urządzeniach identycznych lub
o parametrach zbliżonych do oferowanych. Próby typu powinny być przeprowadzone w laboratoriach
/ \
\
71
U\
/I \
/ ■■ U
posiadającyclt certyfikat systemu jakości ISO9001/2000 w zakresie wykonywanych prób i testów.
Laboratoria te powinny posiadać certyfikat do wykonania badań typu.
Badania typu powinny zawierać co najmniej następujące badania:
1) Testy wytrzymałości mechanicznej, wibracyjne i sejsmiczne
2) Kompatybilności elektromagnetycznej,
3) Wpływ warunków otoczenia środowiskowych i klimatycznych,
4) Funkcjonalna poprawność działania i kompletność.
22.3 Badania wyrobu

Badania wyrobu składają się ze specjalnych badań sprzętu i badań sposobu działania, pr/y czym w ich
skład wchodzą, lecz nie ograniczają się wyłącznie do:
1) Badań funkcjonalnych urządzeń i układu jako całości.
2) Badań izolacji i środowiskowych.
Badania wyrobu powinny być przeprowadzane dla każdego wyrobu opuszczającego fabrykę. Badania
wyrobu powinny być potwierdzone wymaganymi przez obowiązujące prawo atestami i certyfikatami.
Badania wyrobu dotyczą urządzeń wchodzących w skład układu i służą sprawdzeniu zgodności
wyników z oferowanymi parametrami.
22.4 Fabryczne badanie odbiorcze (FAT)

Fabryczne badanie odbiorcze (FAT) służy do weryfikacji i akceptacji dostarczanego przez
Wykonawcę systemu monitoringu i jego elementów.
Na pierwszym wyprodukowanym systemie monitoringu danego typu należy wykonać próby typu.
Próby należy przeprowadzić w obecności przedstawicieli PSB Operatora S.A.
Zaleca się włączenie prób do procedury przeglądu projektu. Wykonawca powinien przedstawić atesty
na dostarczone urządzenia wchodzące w skład systemu monitoringu.
Podstawowym celem próby fabrycznej pierwszego egzemplarza systemu monitoringu danego typu
jest wykazanie poprawności funkcjonowania systemu monitoringu w zakresie wszystkich funkcji tego
modułu wyspecyfikowanych w niniejszym dokumencie jak również sprawdzenie, czy uzgodnienia
poczynione w trakcie przeglądu projektu a dotyczące tycli funkcji zostały przez Wykonawcę
uwzględnione. Próby mają również na celu wykazanie, iż system monitoringu oraz dostarczane wraz
z nim urządzenia są przystosowane do współpracy z SSiN w stacji wyposażonej w' system z SSiN oraz
zapewnią prawidłowa pracę w przypadkach, jeśli stacja aktualnie w taki system nie jest wyposażona.
Próby przeprowadza się przy doprowadzeniu do modułu monitoringu sygnałów odtwarzających
autotransformator, takich, które mogą wystąpić w rzeczywistości. Doprowadzane sygnały powinny
odwzorowywać zarówno poprawną pracę autotransformatora, jak również stany zakłóceniowe które
mogą wystąpić w czasie eksploatacji. Szczególną uwagę należy zwrócić na slauy zakłóceniowe
w pracy autotransformatora, które powinny generować sygnały ostrzegawcze, alarmowe i awaryjne.
Próby fabryczne przeprowadza się na podstawie programu prób i sprawdzeń oraz związanej z nimi
metodyki i oprogramowaniu przygotowanych przez Wykonawcę i zatwierdzonego w ramach
przeglądu projektu (zatwierdzenia projektu wykonawczego). Przy wykonywaniu prób należy stosować
normy międzynarodowe i krajowe obowiązujące dla realizacji systemu monitoringu.
W trakcie prób typu PSE Operator S.A. powinien żądać wykonania dalszych prób, jeśli z przebiegu
j wyników dotychczasowych prób wynika potrzeba uzupełnienia wcześniej uzgodnionego zakresy
prób. i
v -.
r
72
\ \
/
Wynik próby typu uznaje się za pozytywny, jeśli system monitoringu spełnia wszystkie wymagania
niniejszej specyfikacji oraz uzgodnienia w ramach przeglądu projektu.
Jeśli w trakcie próby typu wystąpią rozbieżności w stosunku do wymagań niniejszej specyfikacji oraz
uzgodnień dokonanych w ramach przeglądu projektu, to Wykonawca na podstawie zapisów
w protokóle odbioru po próbach typu powinien usunąć te rozbieżności.
Decyzję o powtórzeniu prób w całym zakresie, lub tylko w zakresie podanym w protokóle odbioru
po próbach typu podejmuje każdorazowo PSE Operator S.A.
Decyzje o udziale w próbach fabrycznych kolejnych egzemplarzy modułów' monitoringu danej opcji
podejmuje PSE Operator S.A. w zależności od wyników pierwszej próby. Próby te, w głównej mierze
mają za zadanie sprawdzenie oprzyrządowania (hardware). Z prób tych Wykonawca powinien
dostarczyć do PSE Operator S.A. raport zgodnie z wymaganiami obowiązujących norm.
Do czasu zakończenia z wynikiem pozytywnym prób typu systemy monitoringu nie mogą być
instalowane na terenie stacji PSE Operator S.A.
22.5 Sprawdzenia techniczne w trakcie instalowania i uruchamiania systemu

monitoringu na terenie stacji
Sprawdzeń łych dokonuje Wykonawca etapami na kompletnie zainstalowanym module monitoringu
autotransformatora.
Warunkiem rozpoczęcia sprawdzeń jest zestawiona i uruchomiona komunikacja pomiędzy systemem
STiPC , modułem monitoringu i autotransformatorem, a systemem SSiN (dla stacji w taki system
wyposażonych) bądź komunikacja pomiędzy modułem monitoringu i autotransformatorem (dla stacji
w taki system nie wyposażonych), a także z zewnętrznymi ośrodkami nadzoru (CN,RCN).
Sprawdzeniu należy wykonywać zgodnie z obowiązującymi normami i standardami
PSE Operator S.A. Jednocześnie musi być zrealizowane i sprawdzone wyjście do sieci WAN i funkcje
Web-serwera.
Sprawdzenia techniczne obejmują następujące fazy weryfikac ji poprawności współpracy:
a) pomiędzy SSiN a modułem monitoringu, w przypadku stacji z SSiN,
b) pomiędzy autotransformatorem, a modułem monitoringu, w przypadku stacji bez SSiN,
c) pomiędzy modułem monitoringu a centrami nadzoru, tj funkcji zdalnego dostępu.
Wyniki sprawdzeń technicznych Wykonawca dokumentuje na każdym kroku. Protokóły ze sprawdzeń
wymagają akceptacji PSE Operator S.A. przy odbiorze poniontażowym.
22.6 Sprawdzenie systemu tworzenia i przesyłu informacji cyfrowej

autotransformatora
Przed przystąpieniem do sprawdzeń Wykonawca powinien przedstawić szczegóły wykonania, zakres
oraz oprogramowanie narzędziowe niezbędne do przeprowadzenia badań. Oprogramowanie to wraz
z niezbędnym opisem musi być przekazane do PSE Operator S.A.. Ma ono zapewniać również
dokonywanie zmian konfiguracji koncentratorów oraz konfigurację wejść rezerwowych przy
dołączeniu do nich różnych modułów wejściowych (analogowe, PTJOO, binarne). Należy dokonać
sprawdzenia kompletności edycji sygnałów odbieranych wysyłanych w protokóle 1EC 61850.
Należy dokonać szczegółowego sprawdzenia tworzenia i przesyłu informacji cyfrowej,
w tym parametrów transmisji i komunikacji sieciowej. Należy wykazać, iż zmiany wartości sygnałów
analogowych, z oporowych czujników temperatury oraz zmiana stanu sygnałów dwustabilnycń
są poprawnie odwzorowywane i przesyłane (sprawdzenia funkcjonalne) Należy również dokonaj
'
C 73 \
\
sprawdzenia poprawności dwustronnej komunikacji z czujnikiem zawartości gazów i wody oraz
sterownikiem układu chłodzenia.
Wykonawca musi przedstawić atesty na urządzenia stosowane do tworzenia i przesyłu informacji
cyfrowej STiPC, w tym potwierdzające kompatybilność elektromagnetyczną.
Ze sprawdzeń Wykonawca systemu monitoringu musi sporządzić protokół. W sprawdzeniach powinni
uczestniczyć przedstawiciele PSE Operator S A
22.7 Próby pomontażowe systemu monitoringu

Próby pomontażowe należy wykonać na stacji na każdyin module monitoringu po jego
zainstalowaniu, uruchomieniu oraz dokonaniu sprawdzeń technicznych. Próby te mają na celu
ostateczne sprawdzenie, czy system monitoringu zainstalowany w danej stacji na danym
autotransformatorze może być przekazany do ruchu próbnego. Należy dokonać sprawdzenia,
czy wszystkie wymagania niniejszej specyfikacji są spełnione oraz czy uzgodnienia poczynione
w trakcie przeglądu projektu i prób fabrycznych zoslaiy uwzględnione.
W ramach prób odbiorczych należy wykonać następujące sprawdzenia:
1) Zgodność dostawy z wymaganiami technicznymi niniejszej specyfikacji oraz. z. dokumentacją
przetargową.
2) Protokóły z prób i sprawdzeń
3) Kompletność prac montażowych oraz poprawność i jakość ich wykonania.
4) Poprawność działania systemu monitoringu: uruchamianie, wybór ekranów, wykresy, raporty,
itp,
5) Powiązania komunikacyjne. Sprawdzenie komunikacji sieciowej monitoringu w obrębie
systemu monitoringu oraz z urządzeniami z którymi on współpracuje.
6) Sprawdzenie zdalnego dostępu.
7) Listy sygnałów, tj sprawdzenie kompletności edycji tych sygnałów odbieranych przez system
monitoringu i wysyłanych przez niego.
8) Próby i sprawdzenia funkcjonalne. Należy sprawdzić c/y wszystkie wymagane funkcje moduł
spełnia.
Próby powdnien przeprowadzić Wykonawca w obecności przedstawicieli PSE Operator S.A.
Protokóły złych prób, przygotowane przez Wykonawcę podlegają zatwierdzeniu przez PSE Operator
S.A.. Po zakończeniu prób należy' sporządzić protokół odbioru. Wyniki prób pomontaźowych uznaje
się za pozytywne, jeśli zainstalowany system monitoringu spełnia wymagania niniejszej specyfikacji,
dokumentacji przetargowej .uzgodnień w trakcie przeglądu projektu i w trakcie prób fabrycznych.
Po dokonaniu odbioru ponioutażowego z wynikiem pozytywnym system monitoringu należy
przekazać do ruchu próbnego zgodnie z wymaganiami dokumentacji przetargowej.
22.8 Sprawdzenie techniczne po zainstalowaniu aktualizacji oprogramowania

Sprawdzenie techniczne po zainstalowaniu aktualizacji oprogramowania należy przeprowadzać
w sposób analogiczny jak próby pomontażowe.
22.9 Kryteria oceny wyników prób i sprawdzeń technicznych

Podczas prób i po ich zakończeniu ukiady i elementy komunikacyjne oraz połączone z nimi
urządzenia muszą funkcjonować w pełnym zakresie wymaganym w niniejszej specyfikacji.
Należy przyjąć że system monitoringu pi zeszedł próby z wynikiem pozytywnym, jeśli:
i
(
74
Standardowa Specyfikacja Funkcjonalna systemów monitoringu din autotransfoimatorów
1) Sprawdzenie funkcjonalne systemu monitoringu pokazało jego poprawne działanie, zgodne
z niniejszymi wymaganiami technicznymi oraz uzgodnieniami dokonanymi w ramach
przeglądu projektu.
2) Nic powstało żadne uszkodzenie urządzeń, zmiana nastaw i kalibracji wychodzące poza
dopuszczalny zakres tolerancji.
3) Nie nastąpiła żadna utrata lub zniekształcenie zawartości pamięci lub danych.
4) Nie wystąpiły resetowania i zerowania systemu i nie była wymagana ponowna, ręczna
inicjacja pracy modułu,
5) Nawiązana komunikacja jest trwale utrzymywana, a jeśli nawiązana komunikacja została
przerwana, to nastąpiło automatyczne wznowienie w czasie dopuszczalnym zgodnie z normą
IEC 61850.
6) Błędy komunikacji, jeśli takie wystąpiły, nie zagrażały funkcjom monitoringu.
7) Każdy sygnał wysyłany przez system monitoringu ma właściwy, niepowtarzający się
i jednoznaczny adres i nie wystąpiły żadne zmiany w stanie komunikacyjnym tych sygnałów.
8) Nic powstał żaden błąd przekraczający normalne tolerancje dla sygnałów przesyłania danych.
\
,V-\ ;
j
Standardowa Specyfikacja funkcjonalna systemów monitoringu dla autotransformatorów
23 TABELA DANYCH GWARANTOWANYCH-system monitoringu
Wykonawca musi potwierdzić spełnienie wymagań w kolumnie Gwarantowane wpisując „TAK”

(w skrócie „T”) lub „NIK” (w skrócie „N”), podać wartość gwarantowaną lub załączyć opis
ewentualnie komentarz.
23.1 Podstawowe dane o Wykonawcy
Lp Opis Dane
Przedsiębiorstwo, w którym systemy monitoringu będą
I
produkowane (nazwa, adres)
Przedsiębiorstwo, w którym będzie wykonane podstawowe
2
oprogramowanie (nazwa, adres).
Podstawowe dane oraz podstawowe osiągnięcia zawodowe
3 dwóch podstawowych autorów (pracowników) ww. *)
oprogramowania.
Przedsiębiorstwo, które będzie dokonywać instalacji i
4 uruchomienia systemy monitoringu na terenie stacji PSB
Operator S.A.
23.2 System tworzenia i przesyłu informacji cyfrowej autotransformatora -

STiPC
Opis Dane Dane

wymagane gwarantowane
I Producent koncentratora
2 Typ koncentratora
3 Producent sterownika koncentratora
4 Typ sterownika koncentratora
5 Komunikacja wg protokółu JEC 61850 TAK
6 Liczba wejść cyfrowych >3
7 Liczba wejść oporowych czujników temperatury
8 Liczba wejść analogowych (np. z przekładników
prądowych)
9 Liczba wejść stanu
10 Producent i typ konwertera wyjścia światłowodowego
11 Czy> system umożliwia komunikację dwustronną? TAK
12 Czy urządzenia do cyfrowego przesyłu są
przystosowane do pracy w polu elektromagnetycznym
TAK
istniejącym w stacji elektroenergetycznej odpowiednio
400/1 ł0kV , 400/220 kV lub 400/220/110 kV?
A,
! il\ \
76
\i
/
23.3 Podstawowe funkcje systemu monitoringu autotransformatora
Funkcje Funkcje
Lp Opis
wymagane gwarantowane
1 Schemat funkcjonalny (blokowy) systemu monitoringu *)
Schemat powiązań komunikacyjnych systemu monitoringu
a) w stacji z siecią LAN pracującą w protokóle
*)
komunikacyjnym PN-EN 61850
2
b) w stacji z siecią LAN ale pracującą w protokóle
*)
komunikacyjnym innym niż PN-EN 61850
c) w stacji bez sieci LAN lub o niewystarczającej pojemności *)
3 Monitorowanie (i obliczanie) wielkości elektiycznych, w tym i
TAK
siły elektromotorycznej.
4 Monitorowanie pracy podobciążeniowego przełącznika
zaczepów, w tym i przebiegu momentu (mocy) w trakcie TAK
przełączania.
5 Monitorowanie pomierzonych temperatur oraz obliczonych. TAK
6 Monitorowanie pracy układu chłodzenia. TAK
7 Monitorowanie pracy sterownika ukiadu chłodzenia, oraz jego
TAK
zdalne konfigurowanie.
8 Monitorowanie pracy czujnika zawartości wody i gazów, oraz
TAK
jego zdalne konfigurowanie.
9 Możliwość oceny wyników DGA za pomocą specjalistycznego
TAK
oprogramowania TOA firmy Della -x Research, lub innego.
10 Monitorowanie pracy szafy sterowniczej. TAK
11 Wypracowywanie danych do możliwego dalszego obciążania. TAK
12 Wprowadzanie danych w tiybic off-line, z klawiatury. TAK
13 Wprowadzanie zewnętrznych plików z danymi w trybie off
TAK
line.
14 Tworzenie raportów, wykresów, histogramów i ich eksport. TAK
15 Generowanie sygnałów ostrzegawczych, alarmowych i
TAK
awaryjnych z wykorzystaniem złożonych operacji logicznych.
16 Możliwość konfigurowania sterownika układu chłodzenia oraz
TAK
czujnika zawartości wody i gazów.
17 Możliwość doboru przez użytkownika parametrów wykresów,
TAK
histogramów i raportów.
18 Możliwość tworzenia przez użytkownika nowych wykresów,
TAK
histogramów i raportów.
19 Możliwość konfigurowania przez użytkownika istniejących
TAK
okien wizualizacyjnych oraz tworzenie nowych.
20 Diagnostyka izolatorów przepustowych (tg5, C) TAK
21 Pomiar i rejestracja przepięć docierających do izolatorów,
TAK
przepustowych.
K
77 f\\
A \v
/n\U
23.4 Współpraca systemu monitoringu z SSiN, zdalny dostęp
Lp Opis Wymagane Gwarantowane

I Protokół komunikacyjny systemu monitoringu. PN-EN 61850
2 Współpraca z siecią I AN lub równorzędną wykorzystującą
TAK
protokóły komunikacyjne inne, niż podany w Lp. I powyżej.
3 Zdalny dostęp do systemu monitoringu z sieci WAN. TAK
4 Zdalny dostęp do systemu monitoringu przez modem
TAK
telefoniczny.
23.5 Oprogramowanie. Urządzenia
Lp Opis Opis
I Syntetyczny opis zastosowanego modelu diagnostyki. *)
2 Zastosowane oprogramowanie do realizacji funkcji zdalnego *)
doslępu.
3 Zastosowane oprogramowanie do zarządzania bazami danych. *)
4 Syntetyczny opis zastosowanego oprogramowania systemowego. *)
5 Syntetyczny opis zastosowanego oprogramowania narzędziowego. *)
6 Producent i typ jednostki centralnej systemu monitoringu. *)
7 Producent i typ translatora komunikatów (urządzenia
*)
pośredniczącego).
8 Wykaz, z syntetycznym opisem sygnałów ostrzegawczych,
alarmowych i awaryjnych wykorzystujących złożone operacje *>
logiczne (tj. uwzględniające co najmniej dwa zdarzenia).
9 Wykaz, z syntetycznym opisem okienek wizualizacyjnych. *)
10 Lista wraz z syntetycznym omówieniem podpowiedzi o
prawdopodobnej przyczynie zaburzenia wraz z propozycją dalszego
;)
postępowania dla złożonych przyczyn, tj. opartych o złożone
operacje logiczne.
11 Wykaz, z syntetycznym opisem wykresów. *)
12 Wykaz, z syntetycznym opisem generowanych raportów. *)
13 Syntetyczny opis monitorowania stanu izolatorów przepustowych *>
14 Syntetyczny opis pomiaru i rejestracji przepięć docierających do
*)
izolatorów przepustowych.
*) Należy podać na oddzielnych kartach dołączonych do niniejszej tabeli.
i \
78 \
\
n; i
✓
Załącznik Nr 1
Ramowy wykaz sygnałów systemów monitoringu autotransformatorów
1 Lista sygnałów z koncentratorów
1.1 Szafa sterownicza układu chłodzenia i monitoringu - sygnały cyfrowe
Nr Nazwa sygnału Źródło sygnału

Zadziałanie zaworu bezpieczeństwa kadzi Ciśnieniowy zawór bezpieczeństwa kadzi
l.
głównej autotransformatora autotransformatora
Minimalny poziom oleju w konserwatorze Magnetyczny wskaźnik poziomu oleju w
2,
kadzi autotransformatora konserwatorze kadzi
Maksymalny poziom oleju w konserwatorze Magnetyczny wskaźnik poziomu oleju w
3.
kadzi autotransformatora konserwatorze kadzi
Minimalny poziom oleju w konserwatorze Magnetyczny wskaźnik poziomu oleju w
4.
przełącznika zaczepów autotransformatora konserwatorze kadzi
Maksymalny poziom oleju w konserwatorze
Magnetyczny wskaźnik poziomu oleju w
5. przełącznika zaczepów kadzi
konserwatorze kadzi
autotransformatora
Zadziałanie zaworu klapowego odcinającego
6. Zawór klapowy odcinający konserwator
konserwator autotransformatora
Zadziałanie zabezpieczenia stopnia I
Przekaźnik gazowo- przepływowy kadzi
7. przekaźnika gazowo- przepływowego kadzi głównej
głównej
Zadziałanie zabezpieczenia .stopnia II
Przekaźnik gazowo- przepływowy kadzi
8. przekaźnika gazow'o- przepływowego kadzi
głównej
głównej
Zadziałanie przekaźnika przepływowego Przekaźnik przepływowy przełącznika
9.
przełącznika zaczepów zaczepów
Zadziałanie ciśnieniowego zaworu Ciśnieniowy zawór bezpieczeństwa
10.
bezpieczeństwa przełącznika zaczepów przełącznika
Urządzenie do monitorowania
11. Zadziałanie urządzenia do monitorowania
temperatury autotransfonnatora-
temperatury autotransformatora
wylącznik nadprądowy
12. Poziom ostrzegawczy temperatury oleju
13. Poziom alarmowy temperatury oleju temperatur)' autotransformatora
14. Poziom ostrzegawczy temperatury uzwojenia
temperatur)' autotransformatora
15. Poziom ostrzegawczy temperatury uzwojenia
Poziom ostrzegawczy temperatury oleju w Termometr rozszerzalnościowy ,
16.
górnej warstwie temperatury oleju w górnej warśtwie
I
i \
\
\
Poziom alarmowy' temperatury oleju w górnej Termometr rozszerzalnościowy
17.
warstwie temperatury oleju w górnej warstwie
Niepoprawna praca urządzenia do Urządzenie do monitorowania
18.
monitorowania temperatury autotransformatora temperatmy autotransformatora
19. Praca pompy nr I Wskaźnik przepływu oleju
20. Praca pompy m 2 Wskaźnik przepływu oleju
21. Praca pompy nr 3 Wskaźnik przepływu oleju
25. Zasilanie układu chłodzenia, poprawna Czujnik zaniku fazy

kolejność faz
26. Zasilanie napędu 230/400VAC Zanik 400/230VAC PPZ
Zasilanie z potrzeb własnych 400/230 AC,
27. Przekaźnik
zasilanie podstawowe sekcja ł załączone
28. Zasilanie z potrzeb własnych 400/230 AC,

Przekaźnik
zasilanie rezerwowe sekcja TT załączone
29.
Praca układu chłodzenia na zasilaniu
Stycznik
podstawowymi
30.
Praca układu chłodzenia na zasilaniu
Stycznik
rezerwowym
31. Stycznik sterujący zamknięty grupa T Stycznik
32. Stycznik sterujący zamknięty grupa U Stycznik
33. Stycznik sterujący zamknięty grupa 111 Stycznik
34. Stycznik sterujący zamknięty' grupa IV Stycznik
i
35. Stycznik sterujący zamknięty' grupa V Stycznik
36. Stycznik sterujący zamknięty grupa VI Stycznik
37. Zasilanie urządzeń chłodzących grupa I Wyłącznik nndprądowy
38. Zasilanie urządzeń chłodzących grupa Tl Wyłącznik nadprądowy
i
39. Zasilanie urządzeń chłodzących grupa III Wyłącznik nadprądowy
40. Zasilanie urządzeń chłodzących grupa TV Wyłącznik nadprądowy
41.
Zadziałanie zabezpieczenia zwarciowego
Zabezpieczenie zwarciowe pompy 1
pompy I
42.
pompy 2
43.
pompy 3
44. Zadziałanie zabezpieczenia zwarciowego Zabezpieczenie zwarciowe pompy 4
y\
i
pompy 4
45. Zabezpieczenie zwarciowe pompy 5
pompy 5
46. Zabezpieczenie zwarciowe pompy 6
pompy 6
Zadziałanie zabezpieczenia zwarciowego Zabezpieczenie zwarciowe wentylatorów
47.
wentylatorów chłodnicy 1 chłodnicy 1
48.
49.
50.
51.
52.
53. Zadziałanie zabezpieczenia. nadprądowego

Zabezpieczenie nadprądowe
pompy oleju chłodnicy 1
Zadziałanie zabezpieczenia nadprądowego
54. Zabezpieczenie nadprądowe
wentylatora 1 chłodnicy 1
Zadziałanie zabezpieczenia nadprądowe
wentylatora 2 chłodnicy l
56. Zadziałało zabezpieczenia nadprądowego

wentylatora 3 chłodnicy I
58. Zadziałanie zabezpieczenia nadprądowego

i


wentylatora ł chłodnicy 3



\







Zabezpieczeń ie nadprądowe
wentylatora I chłodnicy 6


77. Zadziałanie zabezpieczenia sterownika układu

Wyłącznik nadprądowy
chłodzenia
78. Zadziałanie zabezpieczenia obwodów

ogrzewania i oświetlenia
Zadziałanie zabezpieczenia obwodów Zabezpieczenie obwodów sterowania
79.
sterowania napędu PPZ napędu PPZ
80. Zadziałanie zabezpieczenia silnika napędu

Zabezpieczenie silnika napędu PPZ
PPZ
81. Zadziałanie zabezpieczenia gniazda

trójfazowego
82. Zadziałanie zabezpieczenia gniazda

jednofazowego
83. Zadziałanie zabezpieczenia zasilania 24V DC Wyłącznik nadprądowy
84. Zadziałanie zabezpieczenia czujnika zawartości

wody i wodom
85. Zadziałanie zabezpieczenia obwodów

ogrzewania napędu PPZ
86. Otwarcie drzwi PPZ Wyłącznik krańcowy'
87. Otwarcie drzwi szafka chłodzenia Wyłącznik krańcowy
88. Zadziałanie zabezpieczenia zasilania czujników Wyłącznik nadprądowy ■i;-
P
Ir
,y
przepływu oleju
Zadziałanie wyłącznika termicznego Wyłącznik termiczny PPZ
89,
przełącznika zaczepów
Zadziałanie zabezpieczenia głównego szafy Wyłącznik nadprądowy
90.
sterowniczej
Zadziałanie zabezpieczenia głównego zasilania Wyłącznik nadprądowy
91.
1.2 Szafa napędu podobciążeniowego przełącznika zaczepów

Nadajnik II w kodzie BCD numeru pozycji
1. Bit kodujący liczbę 1 przełącznika zaczepów
2. Bit kodujący liczbę 2
7. Zadziałanie czujnika zaniku fazy Przekaźnik zaniku fazy
Zadziałanie zabezpieczenia głównego napędu Wyłącznik nadprądowy
8.
Zadziałanie zabezpieczenia ogrzewania
9. Wyłącznik nadprądowy
napędu przełącznika zaczepów
Przełącznik zaczepów w położeniu skrajnym
łO. Wyłącznik krańcowy
wysokim
Przełącznik zaczepów w położeniu skrajnym Wyłącznik krańcowy
ił.
niskim
L2. Praca przełącznika zaczepów Przełącznik pracy
13. Sterowanie lokalne Przełącznik wyboru rodzaju sterowania
14. Sterowanie zdalne Przełącznik wyboru rodzaju sterowania
Status urządzenia do rejestracji przebiegów' Urządzenie do rejestracji przebiegów
15.
mocy czynnej pobieranej przez napęd PPZ mocy czynnej pobieranej przez napęd PPZ
Urządzenie do rejestracji przebiegów’
16. Praca przełącznika zaczepów- dół
mocy czynnej pobieranej przez napęd PPZ
Urządzenie do rejestracji przebiegów
17. Praca przełącznika zaczepów -góra mocy czynnej pobieranej przez napęd PPZ
X\)
1.3 Sygnały ze sterownika układu chłodzenia

Załączenie wyłącznika (kontrola załączenia
1. Przekaźnik
autotransformatora)
2. Sterowanie - chłodzenie Ręczne Przełącznik R/A sterowania chłodnicami
3. Sterowanie- chłodzenie Automatyczne Przełącznik R/A sterowania chłodnicami
4. Załączenie stycznika sterującego pompy 1 Stycznik sterujący pompy 1
Załączenie stycznika sterującego wentylatorów

5. Stycznik sterujący wentylatorów chł. I
chł. I
6. Załączenie stycznika sterującego pompy 2 Sty cznik sterujący pompy 2

7. Stycznik sterujący wentylatorów chł. 2
chł. 2

9. Stycznik sterujący wentylatorów clii. 3
chł. 3

II. Stycznik sterujący wentylatorów clii. 4
chi. 4

13. Stycznik sterujący wentylatorów chł. 5
chł. 5

15. Stycznik sterujący wentylatorów clił. 6
clii. 6
Zasilanie silników chłodnicy I połączone w

16. Odwzorowanie biegu wentylatorów
gwiazdę
i
\
\'k,'i
Zasilanie silników chłodnicy I połączone w
trójkąt
Zasilanie silników chłodnicy 2 połączone w

gwiazdę

trójkąt

gwiazdę

trójkąt

gwiazdę

trójkąt

gwiazdę

trójkąt
Zasilnnie silników chłodnicy 6 połączone w

gwiazdę

trójkąt
28. Pomiar prądu GN Przekładniki prądowe strony GN
1.4 Sygnały czujnika zawartości wodoru i wody w oleju oraz czujników do

pomiaru temperatury
Nr Nazwa sygnału ródło sygnału
Urządzenie do pomiaru zawartości wody i

Pomiar zawartości wodom w oleju
gazów w oleju
2 Pomiar zawartości wody w oleju
gazów w oleju
3 Pomiar zawartości acetylenu w oleju
gazów w oleju
4 Pomiar zawartości tlenku węgla w oleju
gazów w oleju
5 Zadziałanie przekaźnika alarmu I poziomu Urządzenie do pomiaru zawartości wody i
\
\
'J
wodoru gazów w oleju
Zadziałanie przekaźnika alarmu 2 poziomu Urządzenie do pomiaru zawartości wody i
6 wodoru gazów w oleju
Zadziałanie przekaźnika alarmu l poziomu Urządzenie do pomiaru zawartości wody i
7 acetylenu gazów w oleju
8 acetylenu gazów w oleju
9 tlenku węgla gazów w oleju
10 tlenku węgła gazów w oleju
11 wody gazów w oleju
12 wody gazów w oleju
Status urządzenia do pomiaru zawartości wody i Urządzenie do pomiaru zawartości wody i
13 gazów w oleju gazów w oleju
1.5 Sygnały analogowe z szafy sterowniczej

Temperatura TI oleju na wylocie układu

I Oporowy czujnik pomiaru temperatury
chłodzenia - clili / bateria radiatorów I
Temperatura T2 oleju na wlocie układu
2 Oporowy czujnik pomiaru temperatury
chłodzenia clił 1/ bateria radiatorów!
Temperatura T3 oleju na wylocie układu
chłodzenia chł2/bateria radiatorów
chłodzenia cli 12 / bateria radiatorów 2
chłodzenia chł 3/batcria radiatorów 3
Temperatura T6 Tl oleju na wlocie układu
chłodzenia chł 3/bateria radiatorów 3
Temperatura T7 oleju ua wylocie układu
Temperatura T8 oleju ua wlocie układu
chłodzenia chi 5/batcria radiatorów 5
f
\ \
\ ■■
/u
chłodzenia chi 5/bateria radiatorów 5
II Oporowy czujnik pomiaru temperatury
chłodzenia clił 6/ bateria radiatorów 6
12 Oporowy czujnik pomiaru tempera tui-)'
chłodzenia clił 6/ bateria radiatorów 6
13 Temperatura otoczenia Czujnik temperatuiy
14 Wilgotność powietrza Czujnik wilgotności
15 Temperatura- szafa Czujnik temperatuiy
16 Wilgotność powietrza - szafa Czujnik wilgotności
Oporowy czujnik pomiaru temperatuiy
17 Temperatura rdzenia
rdzenia
18 Pomiar temperatuiy uzwojenia GN Czujnik pomiaru temperatury
19 Pomiar temperatuiy uzwojenia DN Czujnik pomiaru temperatury
20 Temperatura oleju w górnej warstwie Oporowy czujnik pomiaru temperatuiy
22 Poziom oleju w autotransformatorze
23 Poziom oleju w przełączniku zaczepów
1.6 Rejestrator do identyfikacji przepięć na zaciskach izolatorów

przepustowych
Rejestrator do identyfikacji przepięć na
1 Wartość napięcia skutecznego na izolatorze
zaciskacli izolatora przepustowego wartość
przepustowym
pobrana z sondy -1
zaciskacli izolatora przepustowego wartość
przepustowym
pobrana z sondy-2
zaciskach izolatora przepustow'ego-
przepustowym
wartość pobrana z sondy -3
zaciskach izolatora przepustowego-
przepustowym
w'nrtość pobrana z sondy-4
przepustowym
wartość pobrana z sondy-5
6 Wartość napięcia skutecznego na skutecznego
na izolatorze przepustowym
wartość pobrana z sondy-6
zaciskach izolatora prze pustowegó- ’
wartość pobrana z sondy i przeliczona -1 • V
r
i
8 Wartość napięcia sknteczucgo na skutecznego
zaciskach izolatora przepnstowego-
wartość pobrana z sondy i przeliczona -2
wartość pobrana z sondy i przeliczona-3
10 Wartość napięcia skutecznego na skutecznego zaciskach izolatora przepustowego-
na izolatorze przepustowym wartość pobrana z sondy i przeliczona-
warlość pobrana z sondy i pi zciiczona-4
II Wartość napięcia skutecznego na skutecznego
wartość pobrana z sondy i przeliczona-5
wartość pobrana z sondy i przcliczona-6
13 Rejestrator do ideirtyfikacji przepięć na
Częstotliwość
zaciskach izolatora przepustowego
14 Rejestrator do identyfikacji przepięć na
Licznik przepięć, czas I, próg 1, wejście I
Licznik przepięć, czas 2, próg I, wejście I
Licznik przepięć, czas I, próg 2, wejście I
Licznik przepięć, czas 2, próg 2, wejście 1
Licznik przepięć, czas 1, próg I, wejście 2
Licznik przepięć, czas 2, próg I, wejście 4
zaciskach izolatora przepustowego 4 ,\
i'j\
!/ \
i \
t
Licznik przepięć, czas l, próg 1, wejście 5
Licznik przepięć, czas 1, próg l, wejście 6
zaciskacli izolatora przepustowego
Kąt pomiędzy wejściem 1 a 1
Kąt pomiędzy wejściem I a 5
45 Rejestrator do identyfikacji przepięć na !
7
1
:
ik
\
I
y ; /
54 Rejestrator do idenlyfikncji przepięć na
zaciskach izolatora pizepustowego
56 Rejestrator do identyfikacji pr zepięć na
59 Rejestrator do identyfikacji przepięć no
Moduł sumy wektorów napięć fazowych - U0, Rejestrator do identyfikacji przepięć na
74 obliczone dla wejść 1,2,3 dla harmonicznej zaciskach izolatora przepustowego
podstawowej 50Hz
Kąt sumy wektorów napięć fazowych - U0, Rejestrator do identyfikacji przepięć ua
podstawowej 50Hz
V
\
Moduł sumy wektorów napięć fazowych - UO, Rejestrator do identyfikacji przepięć na
podstawowej 50flz
Kąt sumy wektorów napięć fazowych - UO, Rejestrator do identyfikacji przepięć na
podstawowej 50Hz
Pojemność przepustu wejścia I
Pojemność przepustu wejścia 2
83 Zmiana pojemności od wartości początkowej Rejestrator do identyfikacji przepięć na
wejście I zaciskach izolatora przepustowego
wejście 2 zaciskach izolatora przepustowego
88 Zmiana pojemności od wartości początkowe, Rejestrator do identyfikacji przepięć na
89 Zmiana pojemności wejścia 1 od pozostałych Rejestrator do identyfikacji przepięć na
faz dla wejść 2,3 zaciskach izolatora przepustowego
Wartość tg I
Wartość tg 2
Wartość tg 3
Wartość tg 4
zaciskach izolatora przepustowego i
/- Vh\
\ X
/ N,
J
\
At/
Wartość tg 5
Wartość tg 6
101 Pojemność przepustu przekroczyła wartość Rejestrator do identyfikacji przepięć na
dopuszczalną, wejście 1 zaciskach izolatora przepustowego
dopuszczalną, wejście 1, wejście 2 zaciskach izolatora przepustowego
dopuszczalną, wejście 3 zaciskach izolatora przepustowego
dopuszczalną,, wejście 4 zaciskach izolatora przepustowego
dopuszczalną,, wejście 5 zaciskach izolatora przepustowego
dopuszczalną, wejście 6 zaciskacli izolatora przepustowego
107 Przekroczenie ustawionego progu tangensa Rejestrator do identyfikacji przepięć na
delta, wejście I zaciskach izolatora przepustowego
J08 Przekroczenie ustawionego progu tangensa Rcjestralor do identyfikacji przepięć na
delta, wejście 2 zaciskach izolatora przepustowego
2 Sygnały pozyskiwane z SSiN

Lp. Nazwa sygnału Opis sygnału
1 Moc czynna po stronie GN; DN; TN Pomiar

2 Moc bierna po stronie GN; DN; TN Pomiar
3 Napięcia po stronie GN; DN; TN Pomiar
4 Przekaźnik gazowo-przepływowy kadzi głównej 11 ST. - Zadziałanie
5 Przekaźnik przepływowy przełącznika zaczepów Zadziałanie
6 Ciśnieniowe zawory bezpieczeństwa kadzi autotransformatora Zadziałanie
7 Ciśnieniowy zawór bezpieczeństwa przełącznika Zadziałanie
Położenie przełącznika rodzaju sterowania PPZ lokalne/zdalne
8 Stan położenia
auto/zdaine/ ręczne
Położenie przełącznika rodzaju sterowania układem chłodzenia
9 Stan położenia
zdalne ręcznc/lokaine automat/lokalne/ ręczne
U
3 Sygnały z przekładników prądowych
Lp Nazwa sygnału Źródło sygnału

) Pomiar prądu przekładuika Tl I rdzeń I Przekładnik na fazie 1U
2 Pomiar prądu przekładnika Tl 1 rdzeń 2 Przekładnik na fazie IU
3 Pomiar prądu przekładnika Tl I rdzeń 3 Przekładnik na fazie 1U )
4 Pomiar prądu przekładnika Tl 1 rdzeń 4 Przekładnik na fazie IU
5 Pomiar prądu przekładnika T21 rdzeń 1 Przekładnik na fazie IV
9 Pomiar prądu przekładnika T31 rdzeń 1 Przekładnik na fazie IW
10 Pomiar prądu przekładnika T31 rdzeń 2 Przekładnik na fazie IW
11 Pomiar prądu przekładnika T31 rdzeń 3 Przekładnik na fazie 1W
12 Pomiar prądu przekładnika T31 rdzeń 4 Przekładnik na fazie 1W
13 Pomiar prądu przekładnika T4I rdzeń 1 Przekładnik na fazie 2U
14 Pomiar prądu przekładnika T4I rdzeń 2 Przekładnik na fazie 2U
15 Pomiar prądu przekładnika T41 rdzeń 3 Przekładnik na fazie 2U
16 Pomiar prąciu przekładnika T41 rdzeń 4 Przekładnik na fazie 2U
17 Pomiar prądu przekładnika T51 rdzeń 1 Przekładnik na fazie 2V
18 Pomiar prądu przekładnika T51 rdzeń 2 Przekładnik na fazie 2V
19 Pomiar prądu przekładnika T5 i rdzeń 3 Przekładnik na fazie 2V
\
V**.
s. _
V--
M
4 Ramowy wykaz ostrzeżeń i alarmów zbiorczych przekazywanych z
systemu monitoringu do systemów nadrzędnych
Poniżej przedstawiono wykaz sygnałów oraz przykładowe formuły , nastawienia i statusy sygnałów
przesyłanych do centrów sterowania i centrum nadzoru eksploatacyjnego. Lista sygnałów dla
instalowanego systemu monitoringu autotransformatora i stacji musi być opracowana na etapie
realizacji projektu wykonawczego.
Lp. Nazwa sygnału Status sygnału
SM AT... Przewzbudzenie rdzenia Ostrzeżenie

I.
SM AT. . Przewzbudzenie rdzenia Alarm
2.
SM AT... Przewzbudzenie rdzenia Awaria
3,
SM AT... Poziom oleju Ostrzeżenie
4.
SM AT... Poziom oleju Ostrzeżenie
5.
SM AT... Jakość oleju Alarm
6.
SM AT.. PPZ - Zakłócenia procesu przełączania Ostrzeżenie
7.
SM ATI PPZ - Zakłócenia procesu przełączania Alarm
8.
SM AT... PPZ - Błąd dekodera kodu BOD Alarm
9.
SM AT... PPZ-Poziom oleju Ostrzeżenie
10.
SM AT... PPZ - Nieoperatywny Alarm
II.
SM AT..PPZ - Uszkodzenie A Iarm
12,
SM AT. . Układ chłodzenia - zadziałanie zabezpieczeń Alarm
13.
SM AT Układ chłodzenia - nieoperatywność Alarm Alarm
14,
SM AT„ Układ chłodzenia- Brak chłodzenia Awaria
15.
SM AT.. Temperatury Ostrzeżenie
16.
SM AT... Temperatury Alarm
17.
SM AT... Temperatury Awaria
18.
SM AT.. Status SM Ostrzeżenie !■>
19.
IK
W
\
r- V
SM AT.. Stahis SM Alarm
20.
SM AT... Dopuszczalne parametry eksploatacyjne Ostrzeżenie
21.
SM AT.. Izolatoiy przepustowe - Zmiana właściwości I Alarm
22.
SM AT.... Izolatory przepustowe - Przepięcia Ostrzeżenie
23.
4.1 Formuły alarmów i ostrzeżeń sygnałów zbiorczych
1) SM AT... Przewzbudzenie rdzenia - Ostrzeżenie =
(Siła elektromotoryczna E > 1.05En) AND

(Siła elektromotoryczna E < I. I OEn)
2) SM AT... Przewzbudzenie rdzenia - Alarm =
(Siła elektromotoryczna E > 1.1 OEn) AND

(Siła elektromotoryczna E < 1.15En)
3) SM AT... Przewzbudzenie rdzenia - Awaria**
(Siła elektromotoiyczna E > 1.15En)
4) SM AT... Jakość oleju - Ostrzeżenie =
(Wilgoć w izolacji H20 > 30ppm) OR

(Wilgoć w izolacji RH%> 20%) OR
[ | (Zawartość wodoru > 250ppm) AND
(Zawartość wodoru < 500 ppm) J AND
f (Przyrost miesięczny zawartości wodoru > 6ppm) AND
(Przyrost miesięczny zawartości wodoru < 20ppm) ] ]OR
S) SM AT... Poziom oleju - Ostrzeżenie =
(Maksymalny poziom oleju w konserwatorze kadzi głównej) OR

(Minimalny poziom oleju w konserwatorze kadzi głównej) OR
6) SM AT... Jakość oleju - Alarm =
(Wilgoć w izolacji H20 > 40ppm) OR

(Wilgoć w izolacji RI 1%> 30%) OR
[ (Zawartość wodoru > 250ppm) AND
(Zawartość wodoru < 500ppm) AND
(Przyrost miesięczny zawartości wodom > 20ppm) J OR
\L/'
I (Zawartość wodoru > 500ppm) AND
(Przyrost miesięczny zawartości wodoru > 6ppm) AND
(Przyrost miesięczny zawartości wodoi u < 20ppm) | OR
[ (Zawartość wodom > 500ppm) AND
(Przyrost miesięczny zawartości wodoru > 20ppm) j
7) SM AT.. PPZ - Zakłócenia procesu przełączania - Ostrzeżenie -
(Zmiana pozycji zaczepowej PPZ zakończona pomyślnie, z. zastrzeżeniami) OR

(Pizekrocz.ono dopuszczalny czas trwania cyklu ostatniej zmiany pozycji zaczepowej PPZ) OR
(W trakcie ostatniej zmiany pozycji zaczepowej przekroczono prąd znamionowy PPZ o 20%) OR
(W trakcie ostatniej zmiany pozycji zaczepowej zaburzenia przebiegu mocy pobieranej przez napęd)
8) SM AT.., PPZ - Zakłócenia procesu przełączania - Alarm =
(Zmiana pozycji zaczepowej PPZ zakończona pomyślnie, z poważnymi zastrzeżeniami)
9) SM AT... PPZ - Błąd dekodera kodu BCD - Alarm =
(Odczyt kodu BCD niezgodny z pozycją PPZ; Sprawdź działanie układu sygnalizacji pozycji PPZ)
10) SM AT.. PPZ - Poziom oleju - Ostrzeżenie =
(Maksymalny poziom oleju w konserwatorze PPZ) OR

(Minimalny poziom oleju w konserwatorze PPZ)
11) SM AT.. PPZ - Nicopcratywuy - Alarm =
(Zadziałanie zabezpieczenia nadprądowego silnika zasilającego napęd PPZ poza czasem zmiany
pozycj i zaczepowej) OR
(Zadziałanie zabezpieczenia przekaźnika asymetrii i zaniku faz zasilających układ PPZ poza czasem
zmiany poz. zaczepowej) OR
!
(Zadziałanie zabezpieczenia nadprądowego silnika zasilającego napęd PPZ w trakcie zmiany pozycji
zaczepowej) OR
(Zadziałanie zabezpieczenia przekaźnika asymetrii i zaniku faz zasilających układ PPZ w trakcie
zmiany pozyc j i zaczepowej)
12) SM AT... PZ- Uszkodzenie - Alarm =
(Załamanie zmiany pozycji zaczepowej PPZ)
13) SM AT... (Jkłnd chłodzenia - zadziałanie zabezpieczeń - Alarm =
(Chłodnica 1 Zadziałanie zabezpieczenia chłodnicy w szafie sterowania) OR

fN
!
F
\
■ \j
(Wentylator 1 Zadziałanie zabezpieczenia silnika wentylatora chłodnicy 1) OR
(Wentylator 2 Zadziałanie zabezpieczenia silnika wentylatora chłodnicy l) OR
(Wentylator 3 Zadziałanie zabezpieczenia silnika wentylatora chłodnicy I) OR
(Pompa 1 Zadziałanie zabezpieczenia silnika pompy chłodnicy I) OR
(Pompa 2 Zadziałanie zabezpieczenia silnika pompy chłodnicy 2) OR
(Pompa 6 Zadziałanie zabezpieczenia silnika pompy chłodnicy 6)
14) SM AT... Układ chłodzenia - nleoperatywnoźć- Alarm =
(Nie zał. chłodnica wybrana jako wiodąca , która miała załączyć się po załączeniu autotransformatora)
OR
(Nie zał. chłodnica wybrana jako pierwsza grupo chłodzenia , która miała załączyć się przy pierwszej
nast. regulatora pracy układu chłodzenia) OR
(Nie zal. chłodnica wybrana jako druga grupa chłodzenia , która miała załączyć się przy drugiej nast.
regulatora pracy układu chłodzenia) OR
1Y
\
\
\
^r\;
(Nic zal. chłodnica wybrana jako trzecia grupa chłodzenia , która miała załączyć się przy trzeciej nast.
regulatora pracy układu chłodzenia) OR
(Brak przepływu oleju przez chłodnicę ar !, łub uszkodzony wskaźnik przepływu oleju tej chłodnicy)
OR
(Brak przepływu oleju przez chłodnicę nr 2, lub uszkodzony wskaźnik przepływu oleju tej chłodnicy)
OR
OR
OR
OR
15) SM AT.. Układ chłodzenia - Brak chłodzenia - Awaria =
(Żadna z grup chłodzenia nie jest zdolna do prawidłowej pracy) OR

(Zadziałały zabezpieczenia obwodów sterowania wszystkich chłodnic)
16) SM AT... Temperatury-Ostrzeżenie =
(Obliczona temp. i/lub obciążenie prądowe, osiągnęły wartość dopuszczalną dla normalnego.,
długotrwałego obciążenia cyklicznego) OR
[ (Temperatura rdzenia > 140 st.C) AND (Temperatura rdzenia < 160 st.C) |
17) SM AT... Temperatury - Alarm =
(Obliczona temp. i/lub obc. prądowe, osiągnęły wartość dopuszczalną dla długotrwałego obciążenia
awaryjnego) OR
(Termometr TM-2 pomiarowo zabezpieczający oleju wskazał osiągnięcie temperatury pierwszego
stopnia) OR
(Temperatura rdzenia > 160 st.C)
18) SM AT... Temperatury - Awaria =
(Obliczona temp. i/lub obciążenie prądowe, osiągnęły wartość dopuszczalną dla krótkotrwałego
obciążenia awaryjnego) OR
(Termometr TM-2 pomiarowo zabezpieczający oleju wskazał osiągnięcie temperatury dnrgiego
stopnia)
19) SM AT... Status SMA- Ostrzeżenie =
(Prędkość symulacji > 1 min/min) OR K

f \
\
i
(Wyniki obliczeń niepewne, trwa ustalanie) OR
(Otwarte drzwiczki szafki monitoringu) OR
(Blokada alarmów dla SSiN)
20) SM AT.. Status SMA - Alarm =
(Błąd symulacji) OR
(Brak łączności z jednym lub większą liczbą urządzeń systemu monitorowania) OR
(Błąd transmisji ACI) OR
(Błąd transmisji AC2) OR
(Brak zasilania jednego lub większej liczby urządzeń systemu monitorowania) OR
(Restait symulatora) OR
NOT(Wykonywanie obliczeń)
21) SM AT... Dopuszczalne parametry eksploatacyjne = ostrzeżenie
Czas do osiągnięcia dopuszczalnej temperatury dla obciążenia normalnego

Czas do osiągnięcia dopuszczalnej temperatury dla obciążenia awaryjnego długotrwałego;
Czas do osiągnięcia dopuszczalnej temperatury dla obciążenia awaryjnego krótkotrwałego;
• Dopuszczalna moc pozorna uzwojenia DN, dla obciążenia normalnego;

• Dopuszczalna moc pozorna uzwojenia DN, dla awaryjnego długotrwałego;
• Dopuszczalna moc pozorna uzwojenia DN, dla awaiyjnego krótkotrwałego-
• Aktualne wzbudzenie rdzenia [%]
22) SM AT... IZOLATORYPRZEPUSTOWE - ZMIANA WŁAŚCIWOŚCI - ALARM
Zasady wystawienia lego sygnału zostaną określone po przeprowadzeniu testów z uwzględnieniem

korekcji kątów fazowych napięć zasilających linie. Będzie to możliwe w trakcie ruchu próbnego
instalacji.
23) SM AT.. IZOLATORY PRZEPUSTOWE- PRZEPIĘCIA- OSTRZEŻENIE
Zasady wystawienia tego sygnału należy określić na etapie realizacji projektu wykonawczego po
przeprowadzeniu testów sond obecnie zainstalowanych na przepustach strony
\S,
\

PSE-SF Monitoring at - NN 2012v1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

PSE-SF Monitoring at - NN 2012v1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Polskie Sieci Elektroenergetyczne

SYSTEM MONITORINGU AUTOTRANSFORMATORÓW

Konstancin-Jeziorna, Lipiec 2012

Załącznik Nr.l. Ramowy wykaz sygnałów systemu monitoringu

PN-EN 60076-3 Transformatory. Część 3. Poziomy izolacji, próby wytrzymałości

IEC 60050 International Electrotechnical vocabulary.

I. Standardowa specyfikacja funkcjonalna. I. Krajowy System Elektroenergetyczny.

Wykonawca musi zagwarantować, że w projektowaniu, produkcji, montażu i serwisie systemu

6 WYMAGANIA OGÓLNE DLA SYSTEMU MONITORINGU

16) System musi zachować zdolność do funkcjonowania zgodnie z zasadą „płynnego

30)Wymaga się akwizycji sygnałów cyfrowych w protokółach umożliwiających wzajemną

8. Parcie wiatru odpowiadające 34 m/s 700 Pa

Tab. 7.b. Wykonanie wnętrzowe

Lp. Wyszczególnienie Wymagania

3. Miuimalna temperatura otoczenia -5° C dla klasy „minus 5

8 WYMAGANIA FUNKCJONALNE DLA SYSTEMU MONITORINGU

8.1 Wymagania ogólne

I, MODUŁY KONTROLI PRACY AT:

Rys. Nr 8.1. Schemat fuukcjonnlny systemu SMA zainstalowanego w stacji

Szafa sterowania autotransformatora

PPR KAT KAT

Rys. Nr.8. 2 Przykładów)', ogólny schemat połączenia systemu monitoringu w systemie

Szafa sterowania autotransformatora

PPR KAT KAT

LCD LSW *Ł$W

Rys Nr.8.3. Przykładowy, ogólny schemat połączenia systemu monitoringu w systemie

Szafa sterowania autotransformatora KAT - koncentratory autotransformatora;

W przypadku stacji wyposażonych w SSiN wszystkie sygnały o zaistnieniu stanu ostrzegawczego,

8.2 Wymagania szczegółowe

8.2.2 Starzenie izolacji autotransformatora

8.2.3 Wyznaczanie parametrów przeciążanie

$.2.4 Praca układu chłodzenia i sterownika układu chłodzenia i szafy sterowniczej

8.2.5 Monitorowanie sił elektromotorycznych (sem)

8.2.6 Pomiar zawartości gazów i wody rozpuszczonej w oleju

8.2.7 Monitorowanie poziomu oleju

8.2.8 Monitoring podokciążcniowcgo przełącznika zaczepów (PPZ) i napędu silnikowego

8.2.9 Monitorowanie stanu izolatorów przepustowych oraz wartości przepięć występujących

8.2.10 Monitorowanie i konfigurowanie urządzeń cyfrowych autotransformatora i szafy

9 Zdalny dostęp do systemu monitoringu

10 Ramowy wykaz elementów składowych systemu monitoringu.

11 System tworzenia i przesyłu informacji cyfrowej autotransformatora -

1) Doprowadzenie do wydzielonej listwy zaciskowej (listew zaciskowych) sygnałów

Szczegóły związane z systemem STiPC w zakresie systemu monitoringu autotransformatora powinny

MODUŁ KONTROLI STEROWANIA PRACĄ PPZ

Rys. Nr I i. 1. Zasadnicze grupy tworzenia i wymiany informacji w systemie SMA

12 Akwizycja i przetwarzanie danych

Oznaczenie anm wymiany informacji:

Rys. Nr 12.1. Schemat poglądowy wymiany informacji w systemie monitoringu autotransformatorów

12.1 Pomiary analogowe

2) Wymagane funkcje dotyczące akwizycji pomiarów analogowych:

12.2 Pomiary cyfrowe

12.3 Binarne sygnały zdarzeń i stanu (dwubitowe i jednobitowe)

12.4 Sygnały cyfrowe

2) Wymagania dotyczące sygnałów cyfrowych

12.5 Wymagania odnośnie przetwarzania danych pomiarowych

12.6 Współpraca z systemami i urządzeniami stacyjnymi

12.7 Współpraca z urządzeniami analogowymi

12.8 Współpraca z układami automatyk

12.9 Współpraca z układami EAZ

12.10 Dane wprowadzane off - line

13 Interfejs operatora systemu monitoringu. Dane wprowadzane on - line

13.1 Stan autotransformatora

13.2 Parametry obciążenia