LAKURIQËT SI REZERVUAR SPECIAL I PATOGJENËVE ZOONOTIK

Cfarë është një sëmundje zoonotike dhe si hyn në një popullatë njerëzore?
Zoonoza është një sëmundje infektive që ka kaluar nga një kafshë jo-njerëzore te njerëzit.
Patogjenët zoonotik mund të jenë bakterialë, viralë ose parazitarë ose mund të përfshijnë
agjentë jo konvencionalë dhe mund të përhapen te njerëzit përmes kontaktit të drejtpërdrejtë
ose nëpërmjet ushqimit, ujit dhe mjedisit.

Cilat janë sëmundjet zoonotike a janë ato të zakonshme?

Sëmundjet zoonotike janë infeksione që përhapen midis njerëzve dhe kafshëve. Këto infeksione
shkaktohen nga mikrobet si viruset, bakteret, parazitët dhe kërpurdhat. Disa mund të jenë të
rënda dhe kërcënuese për jetën sic është tërbimi, dhe të tjerët mund të jenë më të butë dhe të
përmirësohen vetë. Semundjet zoonotike janë shumë të zakonshme.

Kur filloi sëmundja zoonotike?

Epidemia e parë, e cila ishte Murtaja e Justinianit, filloi në mesin e shekullit të 6-të në
Perandorinë Bizantine.
Koronaviruset janë zoontik, që do të thotë se ato transmetohen midis kafshëve dhe njerëzve.
Hetimet e hollësishme zbuluan se SARS-Co u transmetua nga macet civet te njerëzit dhe MERS-
CoV nga devetë dromedare te njerëzit. Disa koronaviruse të njohura po qarkullojnë te kafshët
që nuk i kanë infektuar ende njerëzit.

Cila ështe sëmundja zoonotike më e vjetër?

Tërbimi është sëmundja më e vjetër zoonotike fatale, një sëmundje e kafshëve e
transmetueshme te njerëzit e njohur për njerëzimin. Shkaktohet nga lysaviruset e familjes Rha.

Pse lakuriqët e natës janë zoonotik?

Lakuriqët e natës mund të jenë në mënyrë të pavullnetshme të rrezikshme për njerëzit. Janë
rezervuar natyror dhe burime infeksione për disa mikroorganizma, duke perfshire patogjenët
që mund të shkaktojnë sëmundje të rënda njerëzore dhe shpesh janë të implikuar në
emergjencat e virusit zoonotik. Lakuriqët e natës janë një nga kafshët e tërbuara më të
raportuara në Shtetet e Bashkuara. Janë shkaku kryesor I vdekjeve nga tërbimi tek njerëzit ne
SHBA.
-Studimet e fundit kanë konfirmuar një lidhje të lashtë filogjenetike midis lakuriqëve të natës
dhe një grupi patogjenësh të tjerë viralë pervec lisaviruseve dhe henipaviruseve, lakuriqët tani
jane pozicionuar si takson pritës për të gjithë familjen e paramyxoviruseve nga të cilat
henipaviruset përfaqesojnë një gjini, hepadnaviruset që lidhen me virusin e hepatit B te të
njeriut dhe hepaciviruset që lidhen me virusin e hepatit C. Lakuriqët e natës demonstrojnë
gjithashtu mardhënie të thella filogjenetike me virusin e influenzës A, filoviruset dhe viruset
simplex.
-Adenoviruset janë lidhur gjithashtu me vdekshmërinë e lakuriqëve të natës, megjithëse
modele të tilla nuk jane ndoshta befasuese duke pasur parasysh pabarazinë midis këtij virusi të
AND-së, që infekton sistemin gastrointestinal dhe viruseve të tjerë të lidhur me lakuriqët e
natës(kryesishtë ARN). Një studim demonstroi amplifikimin sezonal të viruseve ARN, por jo të
viruseve të AND-së, në një koloni lakuriqësh insektiv të monitoruar në Evropë, duke sugjeruar
se mekanizma të ndryshëm kontrolli mund të jenë një lojë pëe ARN-në kundrejt viruseve të
AND-së në bujtësit e lakuriqëve të natës. Për më tepër, një filovirus i ri, virusi Lloviu, u zbulua
kohët e fundit në indet e lakuriqëve të natës pas një ngjarjeje masive të vdekjës dhe megjithëse
fillimisht u përmend si shkaku I vdekshmërise së lakuriqeve të natës ne këtë incident
-Në një studim që shqyrtonte shkaqet e vdekshmërisë në 486 lakuriq nate të vdekur në Evropë,
infeksionet virale(lisaviruset dhe adenoviruset) ishin përgjegjëse për vetëm pesë nga 144
vdekjet e identifikuara te lidhura me sëmundjet.
Pse veprojnë si rezervuarë vecanërisht të mirë për virusët zoonotike?
Janë rezervuarë idealë për virusët, janë të vetmit gjitarë që fluturojnë, duke ndihmuar kështu
në shpërndarjen e viruseve.

Si përhapen sëmundjet nga lakuriqët e natës te njerëzit?

Lakuriqët e natës mund të transmetojnë agjentë infektivë te njerëzit përmes nikoqirëve të
ndërmjetëm, të cilët janë në kontakt të ngushtë me njerëzit. Këta bujtës të ndërmjetëm mund
të infektohen në shumë mënyra, duke përfshirë gëlltitjen e ushqimit të tretur pjesëeishtë nga
lakuriqët e natës.

Cili është patogjeni i lakuriqit të natës?

Megjithëse kafshimet e lakuriqëve të natës mund të jenë rruga kryesore e transmetimit që vjen
në mendje, transmetimi i patogjenit që përfshin pickimet e lakuriqëve të natës është
dokumentuar kryesisht për virusin e tërbimit(rhabdoviridea).

A mund të merrni sëmundje nga lakuriqët e natës?

Janë të lidhur me disa sëmundje që prekin njerëzit, si tërbimi dhe histoplazmoza. Tërbimi është
një sëmundje e rrezikshme, fatale por vetëm rreth 5% e lakuriqëve të natës të paraqitur per
testim janë të infektuar me virusin e tërbimit.

Si te veprojme kur sulmohemi nga lakuriqet e nates ose kur kafshohemi nga ta?
Duhet menjëherë të pastroni plagën më ujë dhe sapun dhe kërkoni menjëherë kujdes mjekësor.
Kurdoherë që është e mundur, lakuriqi duhet të kapet dhe të dërgohet menjëherë në laborator
për testimin e tërbimit. Duke testuar lakuriqin e natës për tërbimin, mund të zbuloni nëse keni
nevojë të vaksinoheni.
JU FALEMINDERIT PËR VËMENDJE!
Në mbarë botën ka mbi 1400 lloje lakuriqësh nate.
Jo të gjithë lakuriqet e natës bien në letargji.
Pa lakuriqët e natës, thuaj lamtumirë bananeve, avokados dhe mangos.
Insektet e natës kanë më shumë frikë nga lakuriqët e natës.
Lakuriqët janë i vetmi gjitar fluturues.

A bartin te gjithë lakuriqët e natës virusin e tërbimit?

Jo. Shumica e lakuriqëve të natës janë të shëndetshëm dhe kontribojnë në
mjedisin tonë në shumë mënyra, vecanarishtë duke konsumuar dëmtuesit e
insekteve. Më pak se 1 në cdo 200 lakuriq nate të kampionuar rastësishtë është
pozitiv për virusin e tërbimit

Lakuriqët e natës luajnë një rol thelbësor në kontrollin e dëmtuesve, në pjalmimin

e bimëve dhe shpërndarjen e farave. Studimet e fundit vlerësojnë se lakuriqët
hanë mjaftueshëm dëmtues për të kursyer më shumë se 1 miliard dollarë në vit
në dëmtimin e të korrave dhe kostot e pesticideve vetëm në industrinë e misrit ne
SHBA.