Professional Documents
Culture Documents
SEMESTER 2 YEAR 1
COURSE: KHMER CIVILZATION
�ប�នបទ: �ពះពុទ��ស��បេទស��េ�ក��ងតំបន់����ន
�ពះពុទ��ស� ទំេនៀមទំ�ប់�ងវ��ណ
� ដ៏បុ�ណ និង��លេ�� �ន���យ�ពន�ឺដឹក�ំ
ស��ប់មនុស���ប់�ន�ក់េ�ទូ�ំងសកលេ�ក។ េ� ចំ ក���ល ៃន តំបន់ �សុី �េគ�យ៍
ស�គម �ប��តិ �សុី �េគ�យ៍ (ASEAN) ឈរ � តំបន់ មួយ ែដល �ពះពុទ��ស� �ន តួ�ទី
សំ�ន់ ក��ង �រ បេង�ត
ើ ជីវ�ត និង សង�ម។ ក��ង �រ រុករក េនះ េយើង េធ�ើ ដំេណើរ ចូល េ� ក��ង ែខ�� �ត់ ដ៏
ស��គ���ញ ៃន �ពះ ពុទ� �ស� និង ចំណច
� �បសព� របស់ � �មួយ �បេទស ����ន ។ ពី ព��ង� ដ៏
ស�ប់ ���ត់ ៃន �បេទស ភូ� រហូត ដល់ ��ង� ���ទ ដ៏ កេ�កើក របស់ �បេទស ៃថ និង ���ទ ដ៏
រស់ រេវ�ក ៃន �បេទស កម��� ឥទ�ិពល របស់ �ពះពុទ� �ស� គឺ ��លេ�� និង ��ំ�ទ េ�យ បេ�មើ �
�គឹះ ៃន អត�ស���ណ វប��ធម៌ ។បុេព�សន�ិ�សេនះ ែ�ប���យ�េដើមកំេណើត និងផ��ព�ផ��យ�ពះពុទ�
�ស�េ��សុ�
ី េគ�យ៍ េ�យ�ម�ននូវអន�រកម�របស់ខ�ន�មួយជំេនឿនិង�បៃពណីជន�តិេដើម
�គតិច។ េយើង ក៏ នឹង េ�ជៀត ចូល េ� ក�ង
� ទំេនៀម ទ���ប់ ពុទ��ស� េផ��ងៗ ��� េ� ទូ�ំង �បេទស
����ន ពី �ពះពុទ��ស� Theravada េ� កម��� និង �វ េ� �ន់ �ពះ ពុទ� �ស� Mahayana
េ� ក��ង �បេទស េវៀត�ម និង ឥណ��េនសុី។ បែន�មពីេនះេទៀត េយើងនឹងែស�ងយល់ពីរេបៀបែដល�ពះ
ពុទ��ស�េ�ែត�រូប�ងៃនអរ�យធម៌ និងសីលធម៌របស់�បេទស�ំងេនះ បំផុសគំនិត គិតគូរ និងេសច
ក�ីសុខ�ងក��ង េ�ក��ង�រ�បឈមមុខរបស់ពិភពេ�កសម័យទំេនើបេនះ។ េ�យគូសអំពីបទពិេ�ធន៍
និង�រយល់ដឹងរបស់បុគ�លែដលរស់េ�ក�ង
� ����ន េយើង�នេ�លបំណងេដើម��ីផ�ល់នូវទស��នៈ
បច��ប��ន�អំពីរេបៀបែដលជំេនឿបុ�ណេនះេ�ែត��បភពៃន�ពសុ�ព �របំផុសគំនិត និង�រែណ�ំ
េ�ចំេ�ះមុខ�ពស��គ���ញៃនសតវត��រ�ទ២
ី ១។
េសចក�ីែថ�ងអំណរគុណ
េសចក�ីែថ�អំណរគុណគួរ�ត�វ�នអរគុណចំេ�ះ
១. បុព��រ�ជន
២. អ�ក�នគុណ
៣. �គី�ក់ពន
័ ���
�តិ�អត�បទ
ចំណងេជើង: �ពះពុទ��ស���ក��ងតំបន់����ន
�រម�ក�
េសចក�ីែថ�ងអំណរគុណ
ជំពូកទី១: េសចក�ីេផ�ើម.......................................................................................................... ១
១.២. �បវត�ិប���ស��ប់�រចង�កង......................................................................................... ១
ជំពូកទី៣ វិ�គខ�ម
ឹ �រអត�បទចង�កង ............................................................................ ៨
ឯក�រ����តិ
IFL DEPARTMENT OF ENGLISH COURSE: KHMER CIVILIZATION
ជំពូកទី១: េសចក�ីេផ�ើម
រជ��ល �ពះ�ទកនិស�ៈ�បែហលក��ងសតវត��រ�ទី១ៃនគ.ស�ពះពុទ��ស��នែបងែចក�ពីរនិ�យ គឺ
និ�យ ហិន�ននិងនិ�យម��ន។ �ពះពុទ��ស� គឺ��ក��េ�បៀន�បេ�របស់�ពះស���សម��ទ�
� ���ស់។ េបើេ�ង�មអត�ន័យៃន�ក����ពះពុទ��ស�សង��ក��ក��ង��អង់េគ�ស
(Wikipedia, 2023)
េ�ះគឺ៖
(១). �ពះពុទ��ស��នផ�ល់ពុទ�ឱ�ទដល់�ប�ពលរដ�ែខ�រ
(២). �ពះពុទ��ស��នផ�ល់ពុទ�ឱ�ទដល់�ប�ពលរដ�ៃថ
(៣). �ពះពុទ��ស��នផ�ល់ពុទ�ឱ�ទដល់�ប�ជនេវៀត�ម
(៤). �ពះពុទ��ស��នផ�ល់ពុទ�ឱ�ទដល់�ប�ជន�វ
(៥). �ពះពុទ��ស��នផ�ល់ពុទ�ឱ�ទដល់�ប�ជន���េឡសុី
(៦). �ពះពុទ��ស��នផ�ល់ពុទ�ឱ�ទដល់�ប�ជនភូ�
(៧). �ពះពុទ��ស��នផ�ល់ពុទ�ឱ�ទដល់�ប�ជនឥណ��េនសុី
(៨). �ពះពុទ��ស��នផ�ល់ពុទ�ឱ�ទដល់�ប�ជនហ�ីលីពីន
(៩). �ពះពុទ��ស��នផ�ល់ពុទ�ឱ�ទដល់�ប�ជន�ពុយណ
(១០), �ពះពុទ��ស��នផ�ល់ពុទ�ឱ�ទដល់�ប�ជនសិង�បុរ�
ឧត�ម�បេ�ជន៍េលើកេឡើង�ងេលើ េយើង�ចបេង�ើតសំណ�រស��ប់�រចង�កងគឺ៖
(១). េតើ�ពះពុទ��ស��ពះ���ច�កកម����នផ�ល់ពុទ�ឱ�ទដល់�ប�ពលរដ�ែខ�រដូចេម�ចខ�ះ?
(២). េតើ�ពះពុទ��ស��ពះ���ច�កកម����នផ�ល់ពុទ�ឱ�ទដល់�ប�ពលរដ�ៃថដូចេម�ចខ�ះ?
(៣). េតើ�ពះពុទ��ស��ពះ���ច�កកម����នផ�ល់ពុទ�ឱ�ទដល់�ប�ជនេវៀត�មដូចេម�ច
ខ�ះ?
(៤). េតើ�ពះពុទ��ស��ពះ���ច�កកម����នផ�ល់ពុទ�ឱ�ទដល់�ប�ជន�វដូចេម�ចខ�ះ?
(៥). េតើ�ពះពុទ��ស��ពះ���ច�កកម����នផ�ល់ពុទ�ឱ�ទដល់�ប�ជនភូ�ដូចេម�ចខ�ះ?
(៦). េតើ�ពះពុទ��ស��ពះ���ច�កកម����នផ�ល់ពុទ�ឱ�ទដល់�ប�ជន���េឡសុីដូចេម�ចខ�ះ?
(៧). េតើ�ពះពុទ��ស��ពះ���ច�កកម����នផ�ល់ពុទ�ឱ�ទដល់�ប�ជនឥណ��េនសុីដូចេម�ច
ខ�ះ?
(៨). េតើ�ពះពុទ��ស��ពះ���ច�កកម����នផ�ល់ពុទ�ឱ�ទដល់�ប�ជន�ពុយេណដូចេម�ច
ខ�ះ?
(៩). េតើ�ពះពុទ��ស��ពះ���ច�កកម����នផ�លព
់ ុទ�ឱ�ទដល់�ប�ជនហ�ីលីពីនដូចេម�ចខ�ះ?
(១០). េតើ�ពះពុទ��ស��ពះ���ច�កកម����នផ�ល់ពុទ�ឱ�ទដល់�ប�ជនសិង�បុរ�ដូចេម�ចខ�ះ?
េ�លបំណងៃន�រចង�កងេនះរួម�ន៖
(១). សិក��ែស�ងយល់ពីពុទ�ឱ�ទៃន�ពះ���ច�កកម���
(២). សិក��ែស�ងយល់ពីពុទ�ឱ�ទៃន�បេទសថ
(៣). សិក��ែស�ងយល់ពីពុទ�ឱ�ទៃន�បេទសេវៀត�ម
(៤). សិក��ែស�ងយល់ពីពុទ�ឱ�ទៃន�បេទស�វ
(៥). សិក��ែស�ងយល់ពីពុទ�ឱ�ទន���េឡសុី
(៦). សិក��ែស�ងយល់ពីពុទ�ឱ�ទៃន�បេទសភូ�
(៧). សិក��ែស�ងយល់ពីពុទ�ឱ�ទៃនឥណ��េនសុី
(៨). សិក��ែស�ងយល់ពីពុទ�ឱ�ទៃនហ�ីលីពីន
(៩). សិក��ែស�ងយល់ពីពុទ�ឱ�ទៃន�បេទស�ពុយេណ
(១០). សិក��ែស�ងយល់ពីពុទ�ឱ�ទៃនសិង�បុរ�
�រៈសំ�ន់�ចយកែផ�កេ�លបំណងមកក៏�ន ឬ(បែន�មក៏�ន)គឺ៖
(១). សិក��ែស�ងយល់ពីពុទ�ឱ�ទៃន�ពះ���ច�កកម���
(២). សិក��ែស�ងយល់ពីពុទ�ឱ�ទៃន�បេទសៃថ
(៣). សិក��ែស�ងយល់ពីពុទ�ឱ�ទៃន�បេទសេវៀត�ម
(៤). សិក��ែស�ងយល់ពីពុទ�ឱ�ទៃន�បេទស�វ
(៥). សិក��ែស�ងយល់ពីពុទ�ឱ�ទន���េឡសុី
(៦). សិក��ែស�ងយល់ពីពុទ�ឱ�ទៃន�បេទសភូ�
(៧). សិក��ែស�ងយល់ពីពុទ�ឱ�ទៃនឥណ��េនសុី
(៨). សិក��ែស�ងយល់ពីពុទ�ឱ�ទនហ�ីលីពីន
(៩). សិក��ែស�ងយល់ពីពុទ�ឱ�ទៃន�បេទស�ពុយេណ
(១០). សិក��ែស�ងយល់ពីពុទ�ឱ�ទៃនសិង�បុរ�
ស�ស�ពក��ងរច�សម�័ន�ៃន�រចង�កងេនះរួម�ន៖
ជំពូកទី១៖ េសចក�ីេផ�ើម
ជំពូកទី២៖ រ�លឹក�ទឹសី��ក់ព័ន�និងខ�ឹម�រ
ជំពូកទី៣៖ វ��គខ�ឹម�រអត�បចង�កង
ជំពូកទី៤៖ សន�ិ��ន
ឯក�រេ�ង
ជំពូកទី២ រ�លឹក�ទឹស�ី
(ពន��ល់�ក��គន�ឹះ)
�ក��េ�បៀប�បេ� �ក��េ�បៀន�ប�ំ �ស� លទ�ិ �ក��ប���ប់ �រប���ប់ ប��� ដំណឹង សំបុ�ត �ក��
១៩៧៤)។ �ពះពុទ��សេ�េ�យវ��ជ
� ន គឺ �ស�េ�រពចំេណះវ��� ឬយកចំេណះវ����ធំ
េ�យ សំ�ងេលើអត�ន័យៃន�ក��� “�ពះ“ �នន័យ� បវរ �បេសើរ ឧត�ម ខ�ង់ខ�ស់, �ក�� "ពុទ/� ពុទ"�ិ
2023)។
២.២. ខ�ឹម�រអត�បទចង�កង
�ំងអស់េនះគឺ�ខ�ឹម�រក��ង�រចង�កងអត�បទេនះ:
៣- �ពះពុទ��ស� សំេ�ដល់បរ�យត�ធ
ិ ម៌េ�លគឺ�ពះៃ�តបិដក ែដលផ��កេ�យ�ពះធម៌�ំង៨មុឺន៤�ន់
�ពះធម�ក�នរ� បស់�ពះ�សីសក��មុនី ស���សម��ទ�។
៧- �ពះពុទ��ស�សំេ�ដល់េសចក�ព
ី ិតេ�ក��ងធម��តិ ឬេ��សច�ធម៌ ច��ប់ធម��តិ ែដល�ពះពុទ�
បរម�គ��ទង់��ស់ដឹងេហើយ�ទង់េលើកយកមកសែម�ង�ត�ត�ងដល់សត�េ�ក េ�លគឺមនុស�� និង
េទវ�ឱ��បដិបត��
ិ មេដើម��ស
ី េ�មច�ននូវេ�ក�ធម៌េ�លគឺ �ពះនិ��ន �ទីរលត់�ំង�សុងៃនវដ�ទុក�។
៩- �ពះពុទ��ស� គឺសំេ�ដល់េសចក�ម
ី ិនេធ�ស�បែហសក��ងកុសលធម៌ និងជីវ�ត ។
ជំពូកទី៣ វិ�គខ�ម
ឹ �រអត�បទចង�កង
៣.២. ចំណ�ច�បឈមជួប�បទះក�ង
� ខ�ឹម�រ�ងេលើ (Bad Lesson Learn and Practice)
• េកើត�ន�រ�ប�ន់វណ�ៈ�មរយៈ�នុ�កម�ស� �ំងស�ះដល់�ររ�ចេ�មើនរបស់សង�ម
• កូន�បុស�ត�វចូលបួសេរៀនេដើម��ីសងគុណ��បិ� ��េរឿងដ៏�បៃពក៏ពិតែមន ប៉ុែន�ក�ងេពល
បច��ប��ន�មិនែមនកូន�បុស �គប់រូប�ត�វចូលបួសេរៀនេ�ះេទ េ��ះ���ំេ�យ�ត់បង់នូវឱ�ស
អភិវឌ��ខ��ន���យ�ធន�នមនុស��ដ៏សំ�ន់ស��ប់ សង�ម�តិ ។
ជំពូកទី៤ េសចក�ីសន�ិ��ន
(១). សិក��ែស�ងយល់ពីពុទ�ឱ�ទៃន�ពះ���ច�កកម���
(២). សិក��ែស�ងយល់ពីពុទ�ឱ�ទៃន�បេទសៃថ
• �ប�ជន�គេ�ចើន�ន់�ពះពុទ��ស�េថរ�ទ។ �បេទសេនះ�ន�បៃពណីដ៏រ�ង�ំៃន�រេធ�ើ
ស�ធិ និង�រអនុវត�សតិ។ �រេ�បៀន�បេ�របស់�ពះពុទ��ត�វ�ន�ក់ប���លេ�ក��ងជីវ�ត�ប�ំ
ៃថ� េ�យ�នមនុស���េ�ចើន�ន�បេគនច���ន់ដល់�ពះសង���មេធ���យរកផលបុណ��។
(៣). សិក��ែស�ងយល់ពីពុទ�ឱ�ទៃន�បេទសេវៀត�ម
(៤). សិក��ែស�ងយល់ពីពុទ�ឱ�ទៃន�បេទស�វ
(៥). សិក��ែស�ងយល់ពីពុទ�ឱ�ទៃន���េឡសុី
• �ពះពុទ��ស���ស�ធំទីពីរក��ង�បេទស���េឡសុី ប���បព
់ �
ី ស�ឥ���ម េ�យ�ន
�ប�ជន�ប�ណ ១៨,៧% �អ�ក�ន់ពុទ��ស�។ ពុទ��សនិក���េឡសុី�គេ�ចើន�ជន
�តិចន
ិ ប៉ុែន�ក៏�នជន�តិ��េឡសុី េសៀម ���េឡសុី �សីល��� និងភូ�េ��បេទស���េឡសុី
ែដល�ន់�ពះពុទ��ស�ផងែដរ។ �ពះពុទ��ស�េថរ�ទ�ត�វ�ន�បតិបត�េិ �យជន�តិ�សី
ល��� និងជន�តិៃថ ចំែណកឯ�ពះពុទ��ស�ម��ន�ត�វ�ន�បតិបត�េិ �យជន�តិចិន���
េឡសុី។
(៦). សិក��ែស�ងយល់ពីពុទ�ឱ�ទៃន�បេទសភូ�
�ន�ប��បិយពីរគឺ�រេធ�ប
ើ ុណ�� និងវ�បស���ស�ធិ។ ក៏�នផ��វ weizza មិនសូវេពញនិយមផង
ែដរ។
(៧). សិក��ែស�ងយល់ពីពុទ�ឱ�ទៃនឥណ��េនសុី
• ឥណ��េណសុី�ន�ប�ជនម៉ូស�ីមេ�ចើន�ងេគេ�េលើពិភពេ�ក ប៉ុែន�ក៏�ន�ប�ជន�ន់
�ស��ពះពុទ�ផងែដរ។ �ពះពុទ��ស�ម��ន�ត�វ�នអនុវត�េ�យជន�តិចិនឥណ��េណ
សុី ខណៈែដល�ពះពុទ��ស�េថរ�ទ�ត�វ�នអនុវត�េ�យជន�តិដៃទេទៀត។ �បេទសេនះ
�ន�បវត�ស
ិ ិល��ៈ និង���បត��កម��ពះពុទ��ស�ដ៏សម���រែបប េ�យ�ន���ទ និងវ��ន�
េ�ចើនែដលឧទ�ិសដល់�ពះពុទ�។
(៨). សិក��ែស�ងយល់ពីពុទ�ឱ�ទនហ�ីលីពីន
• �ពះពុទ��ស���ស�តូចមួយក��ង�បេទសហ�ីលីពីនែដល�ន�ប�ជនែត២%ប៉ុេ���ះ
ែដល�ន់�ពះពុទ��ស�។ ភស���ងបុ�ណវ�ទ�
� ចំ�ស់�ងេគបំផុតៃនវត��នរបស់�ពះពុទ�
�ស�េ��បេទសហ�ីលីពីន�ន�យុ�ល�ំងពីសតវត��ទី៩មកេម�ះ េ�េពលែដល�ពះេ�
ច�ក�ន�ត�វ�នេគ���ល់����េលចេ���ៃន�ពះពុទ��ស�។
(៩). សិក��ែស�ងយល់ពីពុទ�ឱ�ទៃន�បេទស�ពុយេណ
• ពុទ��ស���ស�ធំទីបីេ��បេទស�ប៊ុយេណ ប���បព
់ ី�ស�រដ��គេ�ចើនៃន�ស�
ឥ���ម និង�ស��គតិចធំ�ងបន�ិចេទៀត�ន់�ស��គឹស�។ េ�ង�មទិន�ន័យផ��វ�រ���ំ
2016 របស់�បេទស�ប៊ុយេណ 7% (29,495) ៃនចំនួន�ប�ជនអនុវត��ពះពុទ��ស�
(១០). សិក��ែស�ងយល់ពីពុទ�ឱ�ទៃនសិង�បុរ�
• �ពះពុទ��ស���ស�ធំ�ងេគេ�ក��ង�បេទសសិង�បុរ� ែដលអនុវត�េ�យ�ប�ជន
�ប�ណ ៣១.១% គិត�តឹម���ំ ២០២០ ពុទ��សនិកសឹង�បុរ��គេ�ចើន�ជន�តិចិន េហើយពួក
េគ�ប�ន់��ប់នូវ�ពះពុទ��ស�ចិន ែដល�ទ�មង់ៃន�ពះពុទ��ស�ម��ន ក៏�នសហ
គមន៍តូចៗៃន ពុទ��សនិកេថរ�ទ និងពុទ��សនិក Vajrayana េ��បេទសសិង�បុរ.�
References
ឯក�រ����តិ
ែកប ���ន់ឌី, (១៩៩៧១(, វប��ធម៌ែខ�រមន, ភ�ំេពញ។ ែកវ �រុ,� (១៩៩៥(, ត�ន�ីនិងជីវ�តែខ�រ, េ�ះពុម�
េតយ��ក��ងសង�មែខ�រ, �កសួងកិច�
� រ�រ�, ភ�ំេពញ។ �ប ពិន, (១៩៦៤(, រ�ំ�ប��បិយែខ�រ, វ�ទ�����ន
ទី២ដល់�គទី៣, េ�ះពុម�េលើកទី១, ភ�ំេពញ។ េឆង ផុន និង េព�ជ ទុំ�កវ�ល, (២០០៦(, ត�ន�ីរ�ំនិង
៥។ ឈិន ឃួន, (១៩៩៩(, ជំេនឿេផ��ងៗៃនជន�តិែខ�រ, ភ�ំេពញ។ �ណ េភឿន និង ម៉ម ៃឆ, (២០០៧
�ក��វប��ធម៌, េ�ះពុម��ថ�ី ភ�ំេពញ។ �ំង ជូ�ន, ��ប �ន់����, និង ស៊ុន �ន់ដប
ឹ , (២០០៧(,
េពញ។ �ំង ជូ�ន, ��ប �ន់����, សុីយ៉ុន សុ�រ�ទ�ិ និង គង់ វ�រៈ, (២០០៦(, ក�មងអត�បទក��ង
Review, 13(7), 895-918. Spicer, Z. (2017). Bridging the accountability and transparency gap in
inter-municipal collaboration. Local Government Studies, 43(3), 388-407. Amsler, L. B., &
Sherrod, J. (2017). Accountability Forums and Dispute System Design. Public Performance &
Management Review, 40(3), 529-550. Christie, N. V. (2018). A Comprehensive Accountability
Framework for Public Administrators. Public Integrity, 20(1), 80-92. Duţu, A., & Diaconu, M.
(2017). Community participation for an open public administration: Empirical measurements and
conceptual framework design. Cogent Business & Management, 4(1), 1287980. Madupu, V., &
Cooley, D. O. (2010). Antecedents and consequences of online brand community participation: A
conceptual framework. Journal of Internet Commerce, 9(2), 127-147. Hanny, C., & O'Connor, K.
(2013). A dialogical approach to conceptualizing resident participation in community organizing.
Mind, Culture, and Activity, 20(4), 338-357.