DERS NOTLARI

3.HAFTA
YAPILARDA ISI DAĞITIMI,
MERKESİ ISITMA SİSTEMLERİ

Hazırlayan: Doç.Dr. Mehriban Mikayilova

OMU. Mimarlık fakultesi. İç Mimarlık Bölümü. 2021
 Enerji kaynakları ve ısı üreticileri

Pompalı, sıcak sulu kapalı ısıtma sistemleri özellikle yeni binalarda geniş uygulama alanlarına sahiptir. Doğal
sirkülasyonlu veya açık ısıtma sistemleri artık hemen hemen hiç yapılmamaktadır. Çünkü açık sistemlerde açık genleşme
tanklarından sisteme oksijen girişi nedeniyle sistem elemanlarında korozyon ve tesisat suyunda çamurlanma meydana
gelmektedir. Bu da ısıtma sistemindeki kazan, boru, pompa, 3 -yollu vana, radyatör gibi tüm komponentlerde hasar ve
arızalara yol açmaktadı
Eski tür binalara genellikle gazlı kazanlar veya duvar tipi cihazı olan kat kaloriferleri kurulmaktadır. Borular ise en basit şekilde süpürgelik
boyunca döşenmektedir. Kapı eşliklerinde borular şap altından geçmelidir. Gidiş ve dönüş boruları tahta veya plastik süpürgelikler ile
kapatılmalıdır.

Radyatör bağlantı tipleri: tip 1: paralel, tip 2: çapraz ve tip 3: alt giriş-çıkış .

Boruların süpürgelik üstüne döşenmesi Radyatör bağlantı şekilleri:

Boru şebekesi – Tek borulu sistem
Avantajları:
- Basit ve düşük maliyetli bir sistemdir
Dezavantajları:
- Seri bağlanmış radyatörlerin giriş sıcaklığı, boru hattı ilerledikçe
azalır. Hattaki bir sonraki radyatörün boyutları aynı olsa bile
ısıtma gücü düşer.
- Hattaki sıcaklık düşüşü çok fazla olacağı için seri bağlanabilecek
radyatör sayısı sınırlıdır.
- Seri bağlanmış radyatörler (yüksek dirençler) nedeniyle yüksek
güçte bir pompa gerektiği için pompanın elektrik sarfiyatı fazla
olmaktadı Tek borulu sistem

Boru şebekesi – Çift borulu sistem

- Mevcut ve kullanılır durumdaki binalarda en yaygın olarak
uygulanan sistemdir
- Paralel bağlanmış radyatörlerin giriş sıcaklığı, boru hattı
ilerledikçe
aynı kalır. Hattaki diğer radyatörlerin ısıtma gücünde azalma
olmaz
- Paralel bağlanmış radyatörler (düşük dirençler) nedeniyle
yüksek güçte bir pompa gerekmez. Pompa basma yüksekliği,
sadece kritik (dirençler açısından en elverişsiz) hattaki
elemanların basınç kayıpları tarafından belirlenmektedir.

Boruların süpürgelik üstüne döşenmesi Çift borulu sistem

Boru şebekesi – Mobil sistem
Tek bir kolon çıkılarak, katlardaki kollektör kutularından her bir
radyatöre şap içerisinden gidiş-dönüş boruları döşenir. Kollektörlü
sistem olarak da adlandırılır. Borular şapın içine döşendiği için genellikle
yeni binalarda uygulanır. PE-X ısıtma boruları, yüksek sıcaklıkta (70 ila
90º C) işletmede genleşmeden dolayı şapa ve zemine zarar vermesin
diye daha büyük çaptaki koruyucu spiral kılıf boruların içerisinden
geçirilir ve bu sayede koruyucu spiral kılıf boru ve ısıtma borusu
arasında genleşme için boş hacim kalır. Bu hacimdeki hava, aynı
zamanda ısı yalıtımı sağlayarak boruların geçtiği mekanların gereksiz
yere ısınmasına ve ısı kaybına engel olur. Koruyucu kılıf boru, bükülme
esnasında kesit daralmasına sebebiyet vermemesi için spiral boru olarak
temin edilmelidir. Montaj kolaylığı sağlaması açısından, hazır koruyucu
spiral kılıflı PE-X borular da piyasada mevcuttur. Radyatöre giden
koruyucu spiral kılıf boru kırmızı renkte, radyatörden dönen ise mavi
renktedir. Böylece bağlantılar yapılırken yanlışlık yapma riski azaltılır.
Avantajları:
- Dekoratiftir, daire içinde gözü rahatsız eden radyatör borulaması
görülmez, mekanlarda kullanım alanını daraltmaz.
- Her bir radyatör için kolon çıkılmasına gerek kalmaz ve kolon sayısı
bire iner. Her katta beton tabya delinmesi işleri azalır. Kolon malzeme ve
işçilik maliyetleri ile montaj süreleri azalır.
- - 0° C nin altındaki sıcaklıklarda döşeme yapılmamalıdır. Döşemenin
yapılabilmesi için borular ortam sıcaklığında (20° C) depolanmalıdır.
- Zemindeki şapa giriş ve çıkışlardaki 90° 'lik bükmelerde köşe düzeltici
kullanılmalıdır. Köşe düzelticiler boruların genleşmesini dengeleyerek
çatlama ve sızıntıları engeller.
-.
Boru şebekesi – Yerden ısıtma sistemi
Borular şapın içine döşendiği için genellikle yeni binalarda uygulanır. Tesviye edilmiş kat betonunun üzerine ve duvar kenarlarına ısı ve ses
yalıtımı görevi gören strafor ve bunun üzerine polipropilen folyo serilir. Daha sonra seçilen döşeme biçimine ve boru aralığına (modülasyon)
göre klipsli lamalar sabitlenir.
Genelde yerden ısıtmada boru döşeme aralıkları 10 cm, pencere ve balkon gibi ısı kayıplarının yüksek olduğu kısımlarda ise 5 cm olarak
uygulanır. Bu şekilde 1 m2 lik alanda orta kısımda 10 m, pencere kenarlarında ise 20 m boru gider.

Gruplar için değişik döşeme şekilleri

Su yerden ısıtmanın çalışma prensibi
Tüm sistem ısıtma suyunu sirküle ettiren bir pompaya sahiptir. Sıcak su,
genellikle bir su deposu içinde saklanan sıcak kullanım suyu sağlamak için
başka bir ısı eşanjörünü beslemek içinde kullanılır. Hava kullanılan ısıtma
sistemlerinde, hava kanal sistemleri boyunca dolaştırılır. Kanal sistemleri,
soğutma ve klima(kombi) için de kullanılabilir ve havayı filtrelerden geçirerek
temizleyebilir.
Lokal ısıtma sistemleri de genel olarak merkezi ısıtma ile aynı prensipleri taşır.
Fakat burada kullanıcılar binalarını ortak (merkezi) bir sistemden değil
bireysel olarak ısıtırlar. Burada merkezi ısıtmada olduğu gibi, sıcak sulu ısıtma
sistemleri kullanılabilir. Bu durumda kullanıcılar kendi dairelerindeki
radyatörleri ısıtmak için kombi veya kat kaloriferi adı verilen ısıtma cihazlarını
kullanırlar. Bu cihazlar kazanlardan daha küçük kapasiteli ve kompakt
cihazlardır. Genellikle sirkülasyon pompaları cihazın üzerinde olur. Bundan
başka, klima (sıcak hava konveksiyonu),sobalar (katı yakıtlı, elektrikli veya
gazyağı gibi sıvı yakıtlı) ve şömine gibi bireysel ısınma gereçleri de günümüzde
yaygın olarak kullanılmaktadır.
Merkezi ısıtma sistemi site, apartman, kamu binaları, oteller ve hastaneler
gibi büyük binalarda ısıtma ve sıcak su temini için yapılan projelere denir. Isı
üretimi, dağıtımı bağımsız bölümlerin dışında merkezi olarak projelendirilen
merkezi sistem de ısı tüketimi ise bağımsız bölümlerin içinde yapılır.
Tüm sistem ısıtma suyunu sirküle ettiren bir pompaya sahiptir. Sıcak su,
genellikle bir su deposu içinde saklanan sıcak kullanım suyu sağlamak için
başka bir ısı eşanjörünü beslemek içinde kullanılır. Hava kullanılan ısıtma Merkezi ısıtma sisteminde sıcak su kazanında üretilen sıcak su,
sistemlerinde, hava kanal sistemleri boyunca dolaştırılır. Kanal sistemleri, borularla ısıtılacak hacimlere yerleştirilmiş radyatör, konvektör,
soğutma ve klima(kombi) için de kullanılabilir ve havayı filtrelerden geçirerek sıcak hava cihazı gibi ısıtıcı elemanlara taşınır. Burada
temizleyebilir. soğuyarak ısısını oda hacmine bırakan sıcak su kazana geri
döner. Merkezi Sistem kalorifer kazanının çalışması
Avantajları:
- Dekoratiftir, daire içinde gözü rahatsız eden radyatörler ve
radyatör borulaması görülmez, mekanlarda kullanım alanını
daraltmaz.
- Konforludur, mekanlarda homojen bir ısı dağılımı sağlanmış
olur. Isı tavanda birikmeden, insan boyu seviyesinde kalır.
- Isıtma suyu ve oda sıcaklığı arasındaki fark az olduğundan,
radyatörlü sistemde olduğu gibi mekanlarda aşırı hava akımı Radyatörlü sistemde Yerden ısıtma sisteminde
oluşmaz. Toz sirkülasyonu önlenir, duvarlarda ve perdelerde sıcaklık dağılımı sıcaklık dağılımı
kirlenme olmaz.
- Zemine döşenen strafor nedeniyle katlar arasında ısı ve ses
yalıtımı sağlanır.
- Düşük ısıtma gidiş-dönüş sıcaklıklarında (örn. 40/30º C)
çalıştığından, yoğuşmalı kombi veya kazan kullanıldığında ısıtma
cihazından en yüksek verim elde edilir.
- Radyatör ve metal boru içermediğinden paslanma ve çürüme
gibi problemler olmaz.
- Kolon sayısı bire indiği için her katta beton tabya delinmesi
işleri azalır. Kolon malzeme ve işçilik maliyetleri ile montaj
süreleri azalır.
- Kat içlerinde döşeme hızı yüksektir. En yaygın yöntem olarak,
her katta ana kolondan her bir odaya ayrı grup borular zemine
serilir.
- Her bir oda için, kollektördeki ilgili grubun vanası kısılarak ya
da Kapatılarak istenen oda sıcaklığı ayarlanabilir.
Bir evin ısı sistemi
 MERKEZİ ISITMA SİSTEMİ
Yapılarda istenen bir mahali, belirlenen bir sıcaklığa getirmek için katı, sıvı, gaz, kombine v.b. gibi yakıtların yakılmasını yönetme işidir.
İstenen ısıtmayı sağlamak maksadı ile yakıtın yakılmasını sağlayan uygun biçim ve boyutta ısı üreticileri ile ısıtılacak mahallerin uygun
yerlerine yerleştirilmiş ısı yayıcıları ve bunlara ait tesisatlardan oluşan tesislerdir.
Merkezi ısıtma tesisi, bir veya birden çok konutlu bir binanın altında yada çatı katında veya birden çok binadan meydana gelen bir
sitedeki mevcut binalardan birinin altında yada çatı katında veya sitenin dışında uygun bir yere müstakilen tesis edilen ısıtma tesisleridir.
Isıtma sistemleri, kullanım mekanlarının istenen sıcaklıkta tutulabilmesi için iç ortamdan dış ortama (çevreye) olan ısı kaybının karşılanması
prensibi ile çalışan sistemlerdir. Merkezi ve lokal (bölgesel) olarak iki ana başlıkta toplanabilir.
Merkezi ısıtma, genel olarak soğuk iklimlerdeki büyük yapılarda kullanılır. Sistem, kullanılacak akışkanı (su, hava veya buharı) ısıtmak için
merkezi kazan veya ısıtıcı, ısıtılmış akışkanın dağıtımı için boru tesisatı ve ısıyı ortam havasına transfer etmek için nihai ısı ileticilerini
(radyatör, fancoil , ısı apareyleri vs) içerir. Nihai ısı ileticileri burada, ısıyı ortama konveksiyon (taşınım) yolu ile ileten bir ısı eşanjörüdür.
Binalarda özel boruların zemin altına gömme yapılması ile zeminden ısıtma yapılan merkezi ısıtma tesisatları da mevcuttur.

Kolektörlu ısı dağıtım sistemi

Yapı ruhsatına esas olan toplam kullanım alanının 2000
m2 ve üstünde olması halinde otel, okul, hastane, büyük
kurumlar v.b. merkezi ısıtma sistemi yapılması zorunludur.
Mevcut ya da yeni birden fazla bağımsız bölüme sahip
merkezi ya da bölgesel ısıtma ve sıhhi sıcak su sistemli
binalarda, ısıtma ve sıhhi sıcak su bağımsız bölüm
kullanıcılarına paylaştırılarak kullanılır. Merkezi Isıtma
Sistemi tek ısı kaynaklı sistemden lokal kullanıcı
peteklerine sıhhi tesisat ile peteklerine sıcak su
gönderilmek vasıtasıyla gönderilir.
Sistem merkezi olduğundan dolayı tek kaynak her
tarafa aynı suyu taşır ve dolaştırır. Dolayısıyla yüzlerce
petekte oluşan kireç, balçık ve çamurlaşma gibi kirlilikler
sistemin her tarafını dolaşarak istenmeyen tıkanıklıklara
ve arızalara sebebiyet verebilir. Aynı zamanda yüksek
enerji kaybına haliyle yüksek maliyet kaybına sebebiyet
verir. Merkezi ısıtma sisteminde petekler lokal
kullanıcıların bölümlerinde tek tek ayrı ayrı temizleme
yapılarak merkeze ulaşılır. Bu temizleme sistemi Kampa
Petek Temizleme Makinası ve koruyucu kimyasallar
vasıtası ile temizlenerek ilk günkü verimine ve
tasarrufuna geri döner.

100 metre kare bir dairenin ısı siteminin planı

 KAYNAKLAR

1. Kibar A, VEZİROĞLU A.R. Mekân İçerisindeki Radyatörlerin Etrafındaki Engellere Göre

Isıl Veriminin İncelenmesi. Tesisat Mühendisliği;136: Temmuz/Ağustos 2013.

2. DAŞDEMİR A. Panel Tip Radyatörlerin Montajı ve Kullanımında Dikkat Edilmesi Gereken

Hususlar. Tesisat Mühendisliği; 146: Mart/Nisan 2015.

3. Seçkin GENÇLER. Isıtma Tesisat Tekniğinin Temelleri. Pdf.

https://www.mmo.org.tr/sites/default/files/statik_sayfa_ekleri/ISITMA%20TES%C4%B0SAT

4. https://www.solidworks.com/tr/product/solidworks-flow-simulation
5. Kalorifer Tesisatı Proje Hazırlama Esasları Kitabı. TMMOB, Makina Mühendisleri Odası
6. Kalde Radyatör Kataloğu. 2014 TR
7. http://blog.kampa.com.tr/petek-temizleme-makinasi/merkezi-isitma-sistemi-nedir

8. Merkezi Isıtma ve Sıhhi Su Sistemlerinde sınma ve Sıhhi Sıcak Su Giderlerinin

Paylaştırılması. TC. Çevre şehirçilik Bakanlığı. https://docplayer.biz.tr/4764049-Merkezi-
isitma-ve-sihhi-su-sistemlerinde-isinma-ve-sihhi-sicak-su-giderlerinin-paylastirilma