Giáo trình thí nghiệm hóa phân tích

DAI HOCTHAl NGUYÊN
RlÎCfNG DAI HOC SlT PHAM

.0000027055
GIAO TRINH
Thi nghiêm
HOÂ PHÂN TÎCH
UYÉN
LIEU
mg& NHÀ XUÂT BÂN GIÂO DUC VIÊT NAM

DAI HOC THÁI NGUYÊN
Triròng Dai hoc Su- pham
DUONG TH! TÚ ANH - MAI XUÂN TRU'Ò’NG
GIÁO TRÌNH
THÍ NGHIÊM HOÁ PHÂN TÍCH
NHÀ XUÁT BÀN GIÁO DUC VIÊT NAM

M U• C L U• C
Trang
Loi noi dâu ................................................................................................................. 5
Nôi quv phong thi n g h iç m ...........................................................................................7
Thi nghiêm hoâ phân lieh 1 ....................................................................................... 9

Bai 1: Phân tich dinh tinh câc cation nhöm I .................................... 10
Bài 2: Phân tich djnh tinh câc cation nhöm II ................................. 18
Bài 3: Phân tich hôn hgp cation nhöm I và I I ....................................................25
Bài 4: Phân tich dinh tinh câc cation nhöm I I I ................................. 26
Bài 5: Phân tich dinh tinh câc cation nhöm I V ................................. 35
Bài 6 : Phân tich hôn hgp cation nhöm III vàI V ........................................... 44
Bài 7: Phân tich dinh tinh câc cation nhöm V ................................................. 45
Bài 8: Phân tich hôn hgp cation nhöm III + IV + V ..................................... 54
Bài 9: Phân tich hôn hgp cation 5 n h ö m ........................................................ 55
Bài 10: Phân tich dinh tinh câc a n io n ................................................................56
Thi nghiêm hod phân tich 2 ...................................................................................... 62

Bài I : Giôi thiçu câc mây rnoc, dung eu thi n g h içm .................................... 63
Bài 2: Xâc dinh khôi lugng nuàc ket tinh trong câc tinh the ngâm nuàc .. 70
Bài 3: Xâc dinh nông dô dung djeh axit clohidric bäng dung dich Borac ..73
Bài 4: Xâc dinh nông dô dung dich don axil manh và don axit ycu
bang dung dich b a z a .................................................................................. 78
Bài 5: Chuân dô dung dich da axit, dung dich hôn hgp dan axit manh
và da axit bäng dung dich b a z a ................................................................84
Bài 6 : Chuân dô dung dich da baza, dung dich hôn hgp dan baza manh
và da baza bang dung dich a x i t ................................................................ 91
Bài 7: Dinh lucmg amoniac trong muòia m o n i.................................................. 98
Bài 8: Xäc dinh nòng dò dung dich hidro peroxit bäng dung dich
kali pcm anganat.................................................................................... 103
Bài 9: Xäc dinh hàm lirong sät trong FCCI3 .............................................. 108
Bài 10: Xäc dinh hàm lugng sät trong muòi MO - (N H ^.F cS O ^ ó H iO ... 112
Bài 11 : Xäc dinh nòng dò dung dich Na^SiOs bäng

phuomg phäp chuàn dò oxi hoa - k h ù ................................................. 115
Bài 12: Xäc dinh dò cùng cùa n u ó c .............................................................. 121
Bài 13: Xäc dinh nòng dò Ni2+ bäng phuang phäp com plcxon.............. 129
Bài 14: Xäc dinh nòng dò cùa NaCl thco phuang phäp M O .................... 133
Tài licu th am k h a o ............................................................................................... 138
4
LÖI NÖI DÄU
Thi nghiem Hoä phän tich lä mön hoc ve cäc phuang phäp xäc dinh thänh
phän dinh tinh vä dinh lugng cäc chät rieng le cüng nhu trong hon hop. De cö
the lua chon duge phuong phäp phän tich djnh tinh cüng nhu dinh lugng thich
hgp, ta phäi hieu bän chät cäc quä trinh xäy ra trong dung dich cüa mäu cän
phän tich. Cuön thi nghiem Hoä phän tich gicri thieu möt cäch khäi quät nhät
cäc phuang phäp phän tich thöng thuöng trong phän tich dinh tinh vä phän tich
dinh lugng cäc chät. Däy lä nhüng noi dung cö su lien quan mät thiet vöi phän
li thuyet Hoä phän tich 1, 2.
De bien soan cuön Giäo trinh Thi nghiem Hoä phän tich, cäc täc giä dä
tham khäo cäc giäo trinh cüa Truöng Dai hoc Su pham Hä Noi, Truöng Dai hoc
Khoa hoc Tir nhien - Dai hoc Quöc Gia Hä Noi vä cüa cäc thäy cö, döng nghiep
trong khoa Hoä hoc - Truöng Dai hoc Su pham - Dai hoc Thäi Nguydn.
Döi tugng phuc vu chü yeu cüa giäo trinh näy lä sinh vien vä cän bo
giäng day mön Hoä hoc cüa Truöng Dai hoc Su pham - Dai hoc Thäi Nguyen.
Ngoäi ra cuön bäi giäng näy cüng cö the lä täi lieu tham khäo cho sinh vien cäc
truöng Dai hoc vä Cao däng cö hoc tap mön Hoä phän tich.
Trong quä trinh bien soan giäo trinh näy, mäc du cäc täc giä dä het süc cö
gäng, nhung khö tränh khöi nhüng thieu söt. Mong nhän duge nhieu y kien
cfcSng g 6 p , x ä y d u n g c ü a ede t h a y c o g id o vd e d e b a u s i n h vien . C a c t a c g i a xin
chän thänh cäm an.
Täp the täc giä
5
NOI QUY PHÒNG THÌ NGHIÈM
1. Nói quy phòng th i nghièm
1.1. Chi dugc làm thi nghiçm khi chuân bi kl bài thuc hành, dugc giâo viên
kiêm tra và cho phép tien hành.
1.2. Trong khi làm thi nghiçm phài giù gin trât tu, vê sinh chung.
1.3. Không dugc làm thi nghièm mot minh khi không cô giâo vicn huàng
dân. Trong già thuc hành, khi cân rài khòi phòng thi nghiçm phài bâo câo giâo
viên huàng dân.
1.4. Sàp xêp, bào quàn và sù dung dung eu, hoâ chât theo quy dinh, không
dùng hoâ chât trong binh mât nhàn. Không sù dung câc dung eu, hoâ chât
không liên quan dên bài thuc hành.
1.5. Không dugc an uông, hut thuôc trong phòng thi nghiçm. Không dugc
nèm hoâc ngùi truc ticp hoâ chât. Trong truàng hgp muôn thù mùi cùa chât,
dùng tay phây nhe mùi cùa hoâ chât à trên miçng binh vào mùi.
1.6. Khi dùng câc chât dôc hai (HCN, KCN, NaCN,... ) phài cô su huàng
dân cùa giâo viên và phài làm trong tù hut.
1.7. Trong moi truàng hgp phài chu ÿ bào vê mât (dâc biêt khi dùng kiêm,
axit dâc, amoniac,...).
1.8. Dô dung djeh chât thâi, dung môi bân, chât phê thài dang rân, giây
l u e ,... v à o d u n g c l i ô q u y d in h .
1.9. Thuc hành tiêt kiçm: diên, nuôc cât, nuôc mây và hoâ chât,...
1.10. Truóc khi ra vê phài kiêm tra, vê sinh chô làm viçc, cât don hoâ chât
và dung eu, khoâ tât câ câc vói nuôc, tât diên.
2. Céc bien phäp phòng ngifa bòng
2.1. Khi chuyên côc (chai, lo,...) chùa chât lòng nông cân giù bâng cà hai
tay. Mot tay giù côc dua ra xa khòi nguài, mot tay dê duài côc có lót khan. Khi
chuyên nhiêu côc cân dùng khay có g o cao.
7
2 .2 .Khi lây các chât long cô khà nâng gây bông hay de bay hoi nhu axit
däc, amoniac,... vào pipet phài dùng quà bôp, không dupre hut bäng miçng. Khi
rôt phài deo gang tay cao su.
2.3. Khi pha loâng axit sunfuric phài vira khuây, vira rôt tù tir timg gioì
axit däc vào nuôc lanh. Tuyêt dôi không duoc làm nguçrc lai (rôt nirôc vào axit
sunfuric däc).
2.4. Chi trung hoà axit hoàc kièm sau khi dà pha loâng.
2.5. Truóc khi dun nông càc dung dich phài khuây, làc dôu dung dich. Vi ti
trpng cùa lóp trên và lóp duói khàc nhau có thè gây nông eue bô làm sòi dot
ngôt chât long và bän chât lòng ra ngoài côc.
2.6. Các lo chúa Bri, H 2 O 2 , HF, H 2 SO 4 , ... cân rät than trpng dê không làm
hông nút. Khi m à phài huông miçng lo ra phía khâc, không dupe huông vào
phia cô nguòi.
2.7. Các chât long de bay hoi nhu etc, axeton, CS 2 , CfiHô,... cân duoc bào
quàn kin à cho mât và tôi.
3. Cap ctfu sof bô khi b{ bông
3.1. Khi bj bông axit và brom thi rùa cho bông bäng nuôc nhicu lân, sau do
rùa bäng dung djeh NaHCO^ 5% hoâc dung djeh ( N H ^ C O j 10% rôi rira lai
bäng nuôc.
3.2. Khi bi bông dung dich HF thì phài rùa ngay bäng dòng nuóc vài già
cho tói khi bê mät da dà bi träng phài hông tra lai. Sau dó däp bäng huyen phù
MgO 20% trong glyxerol mài dieu che.
3 .3 . K h i bj b ò n g b ò i k ie m th ì r ù a c h o b ò n g b ä n g n u ó c n h ic u lâ n , s a u d ó
rùa bäng dung djch axit borie 2% hoäc dung dich CH 3 COOH 2% rôi rùa lai
bäng nuóc.
8
THI NGHIEM
HOÁ PHÂN TÍCH 1
B À I 1: P H À N T Ì C H D I N H T Ì N H C À C C A T I O N
N H Ó M I (À g +, P b 2+, H g j +)
1.1. Oàc diém chung cùa càc cation nhóm I
Càc cation nhóm I tao ducrc hop chàt it tan vói nhièu axit vò co, vói càc
dung dich kièm và mòt sò muòi tan. Trong dó HC1 loàng tao dugc vói càc
cation nhóm I nhùng kèt tua khó tan, khóng bi càc ion khàc gay ành huóng, nèn
HCl loàng direte coi là thuòc thù ■cùa càc ion nhóm l và HC1 dirgc dùng de
tàch nhóm này ra khói càc nhóm ion khàc.
Màt khàc, tuy càc ion cùa nhóm I dèu tàc dung vói HCl tao càc kèt tua
AgCl, PbC b, Hg 2 C b nhung nhùng két tùa này có nhièu tinh chàt khàc nhau,
nèn ta có thè dua vào dó dè tàch chung ra khói nhau, cu thè là:
+ Dò tan cùa PbC h (và cà càc chi halogenua nói chung) tàng nhièu theo
nhict dò (khoàng han 2 làn khi nhièt dò tàng thèm 10°C) con dò tan
cùa AgCl và Hg^Ch gàn nhu khóng tàng khi nhict dò tàng.
+ Hàu hèt càc muòi khó tan cùa chi dèu dè tan trong dung dich kièm tao
nèn plum bit P b O ^ , trong khi dó càc muòi khó tan cùa bac và thuy
ngàn khóng có tinh chàt này.
VI vày, có ihè dua vào càc d3c diém irfin dé làcli ion Pb2+ ra khói
hòn hgp.
Khàc vói càc muòi AgCl và PbCl 2 , rièng Hg 2 Cl 2 có thè chuyèn thành kèt
tùa màu xàm den cùa hòn hgp Hg và N ^ H g C l trong dung djch amoniac.
Trong khi dó, hàu hèt càc muòi bac khó tan trong nuóc, dèu dè hoà tan
trong dung dich amoniac, tao thành ion phùc [Ag(NH 3 )2 ]T.
Do vày, nguói ta àp dung tfnh chàt này dè tàch Ag+ và Hgj+ra

khói nhau.
10
1.2. Càc phàn ting rièng và dàc triing cùa càc cation nhóm I
1.2.1. Ion Ag+
1.2.1.1. Tàc dung vói axit clohidric và càc dung dich m udi clorua
Axit clohidric và càc dung dich muòi clorua tao duoc vài dung dich muòi
tan cùa bac, tao thành kèt tùa bac clorua (AgCl) tràng, vón cuc:
Ag + Cl —» AgCl J, trjng
Kèt tùa AgCl khòng tan trong axit nitric, nhung tan trong axit clohidric dàc,
trong càc dung dich natri clorua, kali clorua dàc do tao thành càc anion phùc tan:
A gC lj + 2C1" [AgCl3]2'
AgCIJ. + 4C1 —» [AgCl4]3'
Nhùng anion phùc này khòng ben, khi pha loàng chung bi phà hùy và kèt
tùa bac clorua lai xuàt hicn.
Kèt tùa bac clorua dè tan trong càc dung dich amoniac, kali xianua, natri
thiosunfat... tao thành càc phùc tan:
AgCIJ, + 2N H 3 -> [Ag(NH3)2]Cl
A gC lj + 2KCN -> KLAg(CN)2] + KC1
1.2.1.2. Tàc dung vói dung dich m udi brom ua và m udi iolua
Càc ion Br' hoàc f tao duoc vói ion Ag càc kèt tùa bac bromua (AgBr)
màu vàng nhat và bac iotua (Agl) màu vàng:
Ag + lil » A gili J, vàng nhît
Ag + I —» Aglj. Vàng
AgBr tan duoc trong càc dung dich kali xianua (KCN) và natri thiosunfat
(Na 2 S 2 C>3 ), nhung khòng tan trong dung dich NH3.
1.2.1.3. Tàc dung vói dung dich kièm

Càc dung dich kièm (NaOH, KOH, . . ) tàc dung duoc vói dung dich muòi
bac, ban dàu tao thành bac (I) hidroxit (AgOH) sau dó bi phàn huy thành bac (I)
oxit (Ag 2 0 ) màu nàu:
11
2Ag+ + 2 0 H -» Ag 2 0 | näu + H20
Ket tüa bac (I) oxit (Ag 2 0 ) khong tan trong kicm du, nhung tan trong dung
dich axit nitric H N 0 3.
1.2.1.4. Täc dung v&i dung dich amoniac

Khi nhö tür tü dung dich amoniac väo dung dich muöi bac khong quä loäng,
i , : „
ta dugc bac (I) oxit (Ag 2 0 ) ket tüa mäu näu, ket tüa Ag20 de tan ngay trong
thuöc thü du:
2Ag+ + 2NH 3 + H20 -> Ag 2 0 | näu + 2N H ;
Ag 20 | + 2NH 3 + H20 -> 2[Ag(NH 3 )2]OH
1.2.1.5. Täc dung v&i hidro sunfua hoäc dung dich muöi sunfua
Cho hidro sunfua hoäc dung dich muöi sunfua väo dung dich muöi bac ta
sS dugc ket tüa bac sunfua (Ag 2 S) mäu den:
2Ag+ + H2S Ag 2 SJ, dcn + 2H+

2Ag + S~ —> Ag 2 SJ, dtn
Ket tüa Ag2S khong tan trong dung dich HCl vä dung djch N H 3 loäng, tan
dugc trong dung djch H N 0 3 2M vä trong dung djch KCN IM nöng:
3Ag 2 SJ, + 8H N 0 3 6 A g N 0 3 + 3 S | väng+ 2NO + 4H20

Ag 2 S |+ 4CN" 2[Ag(CN)2]" + S2'
1.2.1.6. Täc dung v&i dung dich muöi cromat
Dung dich muöi cromat tao dugc vöi dung djch muöi bac ket tüa mäu dö
näu Ag 2 Cr0 4 :
2Ag+ + CrO^‘ -> Ag 2 C r0 4| dö näu

i
1.2.2. Ion H gj+
I.2.2.I. Täc dung v&i qxit clohidric vä cäc muöi clorua tan
Axit clohidric vä cäc dung djch muöi clorua tao dugc veri ion Hg l* möt ket
tüa mäu träng Hg 2 Cl2 (calomen). Ket tüa näy khöng tan trong thuöc thü du,
nhung tan trong axit nitric loäng:
12
Hg ? 2C\ > Hg2 CI2j tràng dai lya
3Hg 2 C!2| + 8 HNO 3 -» 3HgCl2 + 3H g(N 0 3 )2 + 2 N 0 + 4H20
Lugng nhó nhàt tim thäy là 30 microgam.
Cho calomcn täc dung vói dung dich NH 3 , ta sc dugc kct tüa träng thuy
ngän aminoclorua NH2HgCl (hay mcrcuro aminoclorua) làn vói thüy ngän kirn
loai dirai dang hat rät nhò màu den. Do dó, ta thäy toàn bp khòi kct tüa hoä xäm
den khi nhò dung dich NH 3 vào calomcn:
2Hg 2 (N 0 3 )2 + 4N H 3 + H20 -> NH 2 Hg2 0 N 0 3 1 ,rjng + 3NH 4 N 0 3 + 2 H g | dcn
1.2.2.6. Täc dung v&i dung djch mudi cromai
Dung dich muöi cromat làm kct tua vói dung dich H g ,+ thành thuy ngän(I)
cromat màu dò. Kct tüa Hg2 C r0 4 khó hoà tan trong axit nitric:-
Hg j+ + CrO ]' -> Hg2 C r0 4 | do
1.2.2.7. Täc dung vói dung dich muöi thiéc (II)
Dung dich Sn~+ khü dugc ion H g d e n thuy ngän kim loai. Nhó vài giot
dung djch S n '+ vào dung dich Hg l* sc có kct tüa den thuy ngän xuät hicn:
Hg + Sn2+-> 2H gI dcn + Sn4+
Có thè tièn hành phàn üng này theo phuang phäp phän tfch giot: Nhò làn
lugt lèn mièng giäy loc möt giot dung dich nghièn cüu ròi mpt giot dung dich
Sn,+ . Néu trong dung djch nghièn cüu có H g ^ thì trén giày loc sS xuàt hièn
vèt màu den.
1.2.3. Ion Pb2+

1.2.3.1. Täc dung v&i axit clohidric va cäc dung djch muöi clorua
Axit clohidric và cäc dung dich muòi clorua tao dupc vói Pb~+ kèt tùa chi
clorua (PbCl2) träng, it tan trong nuóc lanh (7.54 g/1 ó 25°C) nhung tan nhièu
trong nuóc nóng (35,9 g/1 ò !00nC):
13
Pb2+ + 2C1' -> PbCl2l träng
Sau khi läm ket tüa, neu ta dun nöng dung dich thi ket tüa tan het, läm lanh
lai dung dich, thi PbCl 2 se ket tüa lai duai dang hinh kim, de nhan bict.
Ket tüa PbCl2 tan trong axit clohidric, trong cäc dung dich natri clorua, kali
' 2-
clorua däc do tao thänh cäc anion phüc ben [PbCLt] :
PbCl2| + 2C1' [PbC ^]2’
Khi pha loäng dung dich phüc näy thi ket tüa PbCl2 lai täch ra. Phän üng
tren khä däc trung nhung khöng nhay läm. Lugng nhö nhät tim thäy lä 10
microgam.
PbCl 2 khö ket tüa trong möi truerng cö nhieu axit nitric.
1.2.3.2. Täc dung vöi dung djeh muöi iotua
Dung dich muöi iotua tao duoc vöi dung djeh Pb2+ ket tüa chi iotua (Pbl2)
mäu väng:
Pb2+ + 21 -> Pbl2| väng
Ket tüa Pbl 2 tan trong lucmg du thuöc thü do tao phüc:
Pbl2| + 21" -> [Pbl4]2’
Ket tüa Pbl 2 tan nhieu trong nuac söi vä de tan trong dung dich axit axetic
nöng. Neu de Pbl 2 ket tinh lai tu dung dich axit axetic nöng, s2thu duge nhüng
tinh the däc trung cö mäu väng öng rät de nhan biet duge. Tuy the, phän üng
n a y k h o n g n h a y . L u g n g n h ö n h ä t tim th d y la 3 0 0 m ic r o g a m .
1.2.3.3. Täc dung vöi dung dich kiem

Cäc dung dich kiem (NaOH, KOH, ...) täc dung duge vöi dung dich
muöi chi, ban däu tao thänh ket tüa vö dinh hinh Pb(O H )2, sau do ket tüa tan
trong thuöc thü du:
Pb2+ + 2 0 H -> Pb(OH)2| träng
Pb(OH)2j + 2 0 H PbO;~ + 2H20
\
1.2.3.4. Tàc dung vói dung djch amoniac
Dung dich amoniac tàc dung vói dung dich muòi chi tao thành kct tùa
Pb(OH )2 khòng tan trong thuòc thù dir:
Pb2+ + 2NH 3 + 2H20 Pb(OH)2| lrjng + 2NH ;
1.2.3.5. Tàc dung vói hidro sunfua hoàc dung dich mudi sunfua
Cho hidro sunfua hoàc dung dich muòi sunfua vào dung dich muòi chi, ta
se duge kèt tùa chi sunfua (PbS) màu den:
Pb2+ + H2S -> PbSJ, den + 2H+
Pb2+ + S2" —» P bS j den
PbS có dò tan bc (Tpbs = IO'13), ncn khi cho dung djch muòi sunfua tàc
dung vói dung dich muòi chi trong mòi truóng kièm (lue này Pb“+ tòn tai duói
dang PbO ), ta vàn duge kct tùa PbS màu den:
PbO + 2H20 + S2' PbSj, den + 4 0 H
Phàn ùng này duge dùng de tìm Pb-+ khi có làn Ba2+. De phàn bièt BaCrC^
và PbCr 0 4 ta Iày kèt tùa muòi cromat cho tàc dung vói kiem dun nóng (chi có
chi cromat tan con bari cromat khòng tan) ròi lày nuóc loc cho tàc dung vói
dung djch muòi sunfua, ncu có ion Pb2+ thì se có kèt tùa màu den PbS.
1.2.3.6. Tàc dung vói dung djch mudi cromat

Dung dich muòi cromat tao duge vói dung djch muòi chi kct tùa màu vàng
P h r rO-t ft tan'
P b '+ + CrO —> PbCrCUJ, vàng
Dung dich muòi bicromat cùng tao duge vói dung dich muòi chi kèt tùa
màu vàng PbCr 0 4 it tan:
2Pb2+ + Cr 2 0*- + H20 -> 2P bC r04| vàng + 2H+
PbCr 0 4 khòng tan trong axit axetic 2M, nhung tan trong axit nitric 3M, dè
tan trong kièm khi dun nóng (khàc vói ion Ba"+):
15
2PbCrC>4 + 2H+ -> 2Pb2+ + Cr 20 * ‘ + H20
Phàn irng tim Pb2+ bang ion cromat khòng nhay läm. Lugng nhò nhàt tim
thäy là 20 microgam. Cäc ion Ba2+, Sr2+, Hg2+, Ag+ cùng kct tuavói ion
cromat, nèn gäy tró ngai cho vicc tim Pb2+ bäng phàn ùng này.
1.2.3.7. Toc dung vói dung djch axit sunfuric và dung djch mudi sunfat
Axit sunfuric và cäc dung dich muòi sunfat tao dirgc vói dung djch muói
chi kct tua tinh thè màu träng:
Pb2+ + S O ^ -> P b S 0 4i träng
P b S 0 4 it tan trong nuóc và trong cäc axit, nhimg tan duoc trong axit
sunfuric däc tao thành muòi axit:
P b S 0 4 + H 2 S 0 4 -> Pb(H S0 4)2
P b S 0 4 cùng tan duoc trong cäc dung dich muòi amoni axetat hoäcamoni
tactrat däc, nóng cùng nhu trong dung dich kièm:
P b S 0 4 + 4 CH 3 COONH 4 (NH 4 )2 [Pb(CH 3 COO)4] + (NH 4 )2 S 0 4
P b S 0 4l + 4 0 H -> PbO j + SO^' + 2H20
Tinh chàt này cùa P b S 0 4 duoc Ieri dyng trong phàn tich dè täch chi khòi
cäc muòi sunfat cùa kim loai kièm thò.
16
1.3. So dô phân tích hón hop cation nhóm I
2 -G T ...p h ä n tíc h
17
BAI 2: PHAN TICH 0 jN H TiN H CAC CATION
NHOM II (Ba2+, Ca2+, Sr2+)
2.1. Dac diem chung cua cac cation nhom II
Cdc cation nhom II tao dugc kct tua vai mot so axit vo ca, nhung chi co
axit sunfuric loang mcri tao dugc vai cdc cation nhom II nhung muoi sunfat kho
tan, thuc te it tan trong cac axit loang va it bj cac ion khac gay tra ngai.
Trong so cdc muoi sunfat nh 6 m II thi canxi sunfat tan hai nhicu trong
nuac, nhung lai it tan trong dung dich ancol ctylic. Vi the thuoc thiicua nhom
la axit sunfuric va ancol etylic.
Vi cac muoi sunfat nhom II khong tan trong axit va trong kicm, ncn dc
tiep tuc phan tich, sau khi 1 km kct tua can phai chuycn cac muoi sunfat nay
sang dang muoi de hda tan han (nhu dang cacbonat). C ic muoi cacbonat
nh 6 m II kh 6 tan trong nuac, nhung lai dc tan trong cac axit (ngay ca axit
axctic). Qud trinh chuycn kct tua M SO 4 thknh M C O 3 dugc goi la qud trinh
cacbonat hod.
C£c muoi cacbonat nhom II tdch ra a moi tnrang trung tinh la nhung kct
tua tinh the trSng, de c 6 kha nang chuycn thknh muoi hidrocacbonat tan:
M CO 3 I + C 0 2 + H20 M (H C 0 3)2
Thuoc thii cromat rat co gid tri trong viec tim Ba2+ vk Pb"+ cung nhu trong
vice tdch B a '+ ra khoi S r '+ vi:
BaCrC>4 khong tan trong nuac cung nhu trong axit axetic, c 6 n SrCrCX} de
tan trong axit axctic. Vi vay, ncu axit hod hon hgp cdc ion Ba2+, Sr"+ v<i P b '+
bang axit axctic roi cho t£c dung vai dung djch muoi cromat thi sc chi co
BaCr 0 4 vd PbCr 0 4 kct tua, c 6 n Sr2+ van a lai trong dung djch.
18
Cäc muòi oxalal, photphat nhóm II khó tan cùng dcu có già tri trong phàn
tfch hoä hoc.
2.2. Cac phàn ting rièng và dàc tri/ng cùa cac cation nhóm II
2.2.1. Ion Ba2+

2.2.1.1. Tàc dung vói axit sunfuric và cäc dung dich mudi sunfat
Axit sunfuric và cäc dung dich muòi sunfat tao dugc vói ion Ba~+ kct tùa
BaSC>4 màu träng:
Ba~+ + SO ] —> B aS0 4 J.trjng
Day là phàn ùng nhay nhàt de tìm Ba~+. Lugng tìm tòi thicu 0,4 microgam,
nhung bj cäc ion cùng nhóm gay ành huóng.
BaSÜ 4 khòng tan trong cäc dung dich kiem và cäc dung dich axit loàng,
nhung tan tòt trong axit sunfuric dàc tao thành muòi hidrosunfat.
Muòn hoà tan BaS 0 4 , truóc hct nguòi ta phài chuycn nó thành BaCOj
(cacbonat hoä) ròi mói dùng axit loàng de hoà tan (dòi vói S 1 SO 4 và CaS 0 4
cùng tuong tu).
Quä trình cacbonat hoä cäc muòi sunfat nhóm II thuóng dugc thuc hicn
bang cäc cäch sau:
Sau khi rua sach cäc kct tùa sunfat bang nuóc, thèm vào 2 - 3 mL dung
dich muòi cacbonat bào hoà ròi dun nóng, vùa dun vùa khuày dèu trong khoàng
3 - 5 phùt. Dem li tàm, gan bò nuóc loc, ticp tue them vào 2 - 3 mL dung dich
muòi cacbonat bào hoà vào kct tùa ròi lai dun nóng, khuày dcu nhu tren. Lap lai
dòng täc này nhièu làn cho den khi khòng còn phät hicn thày có ion SO trong
nuóc loc chùng tò toàn bò muòi sunfat dà chuycn thành muòi cacbonat.
Hoàc tròn kct tùa muòi sunfat vói mòt lugng muòi cacbonat gap 5 làn ròi
dem nung chày trong lò dicn tói khi khòng còn thày có nhùng hat rieng re trong
hòn hgp. De nguòi, nghicn bà vói nuóc càt nguòi ròi loc bò nuóc. Rua kct tùa
vài làn bang dung dich muòi cacbonat cho dèn hèt ion SO^‘ .
19
Có the giài thích quá trình cacbonat hoá nhu sau: Trong hôn hop có kct túa
muôi sunfat và muôi cacbonat xày ra cân bang:
M S 0 4 + C 0 ; ' <=> M C 0 3| + S 0 ^
Vi muôi cacbonat dùng du (hoâc dung djeh bâo hoà) nên cân bäng chuycn
dich sang phài và sau môi lân gan bô nuóc loc ta dâ loai dân ion S O 4‘ di.
Ta có thè tinh dupe nông dô ion CO 3' cân thiêt dê có thè hoàn thành viêc
chuyèn kêt túa MSO 4 thành M CO 3 . Vf du vói BaS 0 4 và dê don giàn ta coi hoat
dô cûa môi ion bang nông dô cúa chúng, mac dû à dây ta dùng các dung dich
khá dâm däc:
Trong dung djeh bâo hoà cùa BaSÛ 4 nông dô Ba2+ là:
[« •"] -
Dê có thê tao duoc kêt tùa B aC 0 3 cân có diêu kiçn: [Ba- ].[CO ] > T|jaco 3-
Tir dô ta thây muôn có kêt tùa B aC 0 3 thi:
^ .[ c o H ì t ^ o tù c ià , 80
[s o i]L J ’ [s o ;-] V 1, 1.10
Nhu vây, dê chuyên duoc kêt tùa BaSÛ 4 thành B aC 0 3 phài dùng mot nông
dp ion CO l' lóm gâp 80 lân nông dô ion SO ¡ , mot diêu kiçn rât de thoâ màn (vi
nông dô ion SO.^ trong dung djeh rât bé [S O 7,' J -- j T BaS0< = 8 . 1 0 ‘ 4 ion gam/ lit).
2.2.1.2. Tàc dung vói dung djeh muôi cacbonat
Các dung dich muôi cacbonat tao dupe vói ion B a '+ kêt tùa tràng, vô djnh
hinh B aC 0 3. Khi dun nông, kêt tùa sê chuyên thành dang tinh thê:
Ba" + CO } —> BaC 0 31 tràng
Kêt tùa B aC 0 3 tan trong các axit vô co (trù axit sunfuric và axit axctic).
20
2.2.1.3. Tác dung vói dung dich mudi cromai
Dung dich muòi cromat tao vói ion Ba~+ kèt tua BaCrC>4 màu vàng chuycn
dugc thành dang tinh thè khi dun nóng:
B a '+ + CrO ? —> BaCrC^j Vàng
Dùng thuòc thù là dung dich muòi bicromat ta vàn dugc BaCr0 4 vi
BaCrÜ 4 khó tan han BaCr^Cb. Trong dung dich Cr 2 0 * ' luón tòn tai CrO ¡ do
phàn ùng thuy phàn:
Cr20 .; + H20 <=ì 2CrO j + 2H+
2Ba2+ + Cr 2 0 " ‘ + H20 2B aC r04| vàng + 2H+
Kct tüa BaCrÜ 4 khóng tan trong kièm (khàc vói PbCrC^), khöng tan
trong axil axctic (khàc vói SrCrC^), nhung tan trong càc dung dich axit
manh nhu HCl, HNOj.
Phàn ùng giùa Ba"+ vói Cr 2 0:J làm tàng dò axit cùa mòi truàng, ncn khó
thuc hicn dugc hoàn toàn nèu trong dung dich khóng có chàt dem (thucrng dùng
dem axetat).
2.2.1.4. Tác dung vói dung dich mudi oxalat
Dung dich muòi oxalat tao dugc vói ion Ba2+ kèt tùa tinh thè màu träng
BaC 20 4 ít tan trong nuóc (0,08 gam/lít), dè tan trong axit manh nhu HC1,
HNO 3 và cà trong CH 3 COOH sòi (khàc vói CaC 20 4 ).
2.2.2. Ion Sr2+
2.2.2.1. Tác dung vói axit sunfuric và càc dung dich mudi sunfat
Axit sunfuric và càc dung dich muòi sunfat tao dugc vói ion Sr2+ thành kèt
tùa SrS 0 4 màu träng, thuòng kèt tùa chi xuàt hicn sau khi dun nóng và dè nguòi
dung dich:
Sr” + S O j —> SrS 0 4 j, tràng
21
2.2.2.2. Tác dung vói dung dich mudi cacbonat
Các dung dich muòi cacbonat tao dugc vói ion Sr2+ kct tùa S 1 CO 3 màu
träng, S 1C O 3 chuyên dugc thành dang tinh thc khi dun nóng:
Sr +CO , S rC 0 3| trjng
Kct tùa SrCC>3 tan trong các axit vô co và axit axctic (trù axit sunfuric).
2.2.2.3. Tác dung vói dung djch mudi cromai
Vói nông dò Ión và ó môi tnróng kicm ycu, ion Sr2+ tác dung vói dung
djch muôi cromat tao kct tùa SrCrC>4 màu vàng:
Sr~+ + C r O —> SrCr 0 4 | vàng
Kct tùa SrCrÛ 4 tan ngay trong axit axetic (khàc vói BaCrC^). Dieu này
dugc lgi dung de tách Ba2+ và Sr2+ ra khôi nhau.
2.2.2.4. Tác dung vói dung dich muôi oxalat

->+ - »
Dung dich muôi oxalat tao dugc vói ion S r' kct tùa tinh thc màu träng
SrC 20 4 , de tan trong axit manh nhu HCl, HNO 3 và cà trong CH 3 COOH nóng
(khàc vói CaCiC^).
2.2.3. Ion Ca2+
2.2.3.1. Tác dung vói axit sunfuric và các dung dich muôi sunfat
Ö nông dô khá cao, ion Ca“+ tác dung vói axit sunfuric và các dung djch
muôi sunfat, tao thành kct tùa tinh thô CaSC>4 màu träng có hình kim rat däc
trung và có công thùc là CaS 0 4 .2 H2 0 :
Ca + SO ’, —> CaS 0 4 j. lráng
Kct tùa CaS 0 4 tuong dôi khó tan trong nuôc (1,9 gam/lít ó 20°C), CaSÛ 4
dê tan trong các axit hon BaS 0 4 và SrS 0 4 .
De làm kct tùa hoàn toàn ion Ca2+, sau khi dà cho axit sunfuric loâng
vào dung dich chúa ion Ca"+, nguói ta thuóng them ancol ctylic (côn 95°) vào
dèn khi có thè tich gàp dòi và khuáy dcu. Trong dicu kien này, se xuàt hicn
kèt tùa vi khi dó phàn úng tren khá nhay. Lugng nhò nhàt tìm thày là
0 ,1microgam.
2.2.3.2. Tàc dung vói dung djch amoni sunfat
Dung dich ( N H ^ S C ^ tao duge vói muói Ca~ kèt tùa CaS 0 4 , kèt tùa
CaSO.t tan trong ( N H 4)2S O . j du:
Ca2+ + (NH 4 )2 S 0 4 -> C aS 0 4| lrjng + 2NH '
C a S 0 4| + (NH 4 )2 S 0 4 -> (NH 4 )2 [C a(S 04)2]

i ')+ °+ \ z X
Trong nhùng dicu kien này, B a' và Sr dcu ket tua muòi sunfat M SO 4
(kc cà khi nguòi và sau khi dun nóng).
2.2.3.3. Tàc dung vói dung dich mudi cacbonat

X 0+ »
Càc dung dich muòi cacbonat tao duge vói ion Ca" ket tùa vò dinh hình
C aCÜ 3 màu tràng, C aCÜ 3 chuycn duge thành dang tinh thè khi dun nóng:
Ca + CO , ~ > CaC 0 3 ], trjng
2.2.3.4. Tàc dung vói dung dich mudi cromai
Dung dich muòi cromat khòng làm kèt tùa duge ion C a“+ vi CaCrÜ 4 tan
nhièu trong nuóc.
2.2.3.5. Tàc dung vói dung dich mudi oxalat
Dung djch muòi oxalat tao duge vói ion Ca"+ kèt tùa tinh thè màu tràng
CaC 20 4 .H 2 0 , dè tan trong axit manh nhu HC1, HNO 3 và khòng tan trong
CH 3 COOH loàng, nóng. Phàn úng khá nhay, lugng nhò nhàt tìm thày
1 microgam.
23
2.3. Sor do phân tích hón hop cation nhóm II
24
BÀI 3: PHÂN TÍCH HÓN HOP CATION
NHÓM I VÀ II
So’ dô phán tích hón hop cation nhóm I và II
25
BAI 4: PHAN T iC H DINH T iN H CAC CATION
NHOM III (Al3+, Cr3+, Zn2+, Sn2+)
4.1. Dac diem chung cua cac cation nhom III
Cac cation nh 6 m III gom c 6 cic ion A l3+, Cr3+, Zn2+, S n '+ (trong mot so
truong hop con co the c6 ca Pb"+ va Sb3+).
D3c tfnh chung cua cation nhom III la chung deu c 6 kha nang tao thanh cac
muoi tan trong kiem du, vi du:
A l3+ + 4 0 H —> AlO 2 + 2H20
Do cac hidroxit nhom n&y dcu dc tan trong kiem du nen kiem du- la thudc
ihu dien hinh cua cac ion nhom nay. Tir dac diem tren nguai ta thuang goi
nh 6 m ion n&y la nh 6 m ion c 6 hidroxit luong tfnh.
Tuy vay, tinh chat axit va baza cua c&c muoi tan thuoc nh 6 m nay co khde
nhau, nen ta c 6 the dua v&o do de co lap vii tim ra tirng ion mot:
________ Chicu tang cua tinh axit___________
C rO , ; A lO , ; ZnO \ ; SnO l~
■4------------- ——=-------------- ---------- ---------------
Chieu tang cua tinh baza
Chang han, khi dun n 6 ng cdc dung djch muoi A l3+ va Zn2+ trong kiem du
vai muoi amoni ta thay nhom hidroxit A l(OH )3 se ket tua, c 6 n ion kem van a
lai trong dung djch.
Mot dac tinh nua cua nhom nily la hau het cdc muoi cua chung dcu bi thuy
phan, trong d 6 cdc muoi thiec bi thuy phan manh nhat (gan nhu hokn todn), vi
the chi trong moi trucrng axit moi co the co cic ion nhom nky a dang cdc cation
(dac biet cdc cation thiec chi ton tai 6 moi truong axit manh).
26
4.2. Cäc phàn üfng riéng và däc triing cùa cac cation nhóm III
4.2.1. Ion Al3+

Khi nhò tir tir (thàt càn thàn) dung dich kièm loàng vào dung dich muöi Al3+,
ta se duge mòt kèt tùa kco tràng cùa nhóm hidroxit (và có thè cà muöi bazer):
A l3+ + 3 0 H ’ —> Al(OH )3 J, keo trjng
Cà nhòm hidroxit A l(O H )3 và cà càc muòi baza cùa nhóm dèu tan khà dè
trong dung dich kièm du cüng nhu trong dung dich axit:
A l(OH )3 j + OH —» AIO j + 2H20
Al(OH)3| + 3H+ Al3+ + 3H20
Ion aluminat (A IO ,) chi ben trong mói truóng kièm (pH = 11). 0 mói
truóng kicm yèu hcrn nó bi thuy phàn:
AIO , + 2H 20 <=^ Al(OH)3| k c o trà n g + OH
Khi thèm nhtmg chàt có tàc dung làm giàm pH cùa dung dich, càn bang tren
sè có thè chuyèn dich hoàn toàn vè phia tao ra nhóm hidroxit. Dè kèt tùa lai nhóm
hidroxit tù dung dich aluminat, nguói ta có thè dùng axit sunfuric loàng de trung
hoà kièm du vói chi thi là metyl dò (màu tù vàng dèn dò). Qua trình này cüng có
thè duge thuc hièn vói muòi amoni: dun sói lau dung dich aluminat vói muòi
amoni, càn bang cùng se chuyèn vè phia tao ra nhóm hidroxit do phàn ùng:
nh ; + oh <=> n h 3t + h 2o
4.2.1.2. T à c d u n g v ó i d u n g d i c h u m u n i u c
Dung dich amoniac làm kèt tùa duge Al3+ duói dang nhóm hidroxit
Al(OH )3 màu tràng keo, tan mòt phàn nhò trong thuòc thü du nhièu:
A l3+ + 3NH 3 + 3H20 -» Al(OH)3| kco lràn g + 3NH ;
a i ( o h ) 3 j, + n h 3 a i o , + n h ; + h 2o
Tuy nhóm hidroxit dè chuyèn thành dung dich ó pH = 11, nhung vàn it tan
trong dung dich amoniac 0,1M (có pH = 11,2), vi phàn ùng kèt tùa nhòm
hidroxit bàng amoniac sinh ra NH | sè làm giàm pH cùa mói truóng.
27
4.2.1.3. Tàc dung vói dung dich mudi cacbonat
Cäc dung djch muòi cacbonat tao dugc vói Al3+ kèt tua hidroxit (chir
khòng phài kèt tùa cacbonat hoàc cacbonat baza):
2A13+ + 3CO j- + 3H20 2A1(0H)3| kco tràng + 3 C 0 2T
Có hièn tugng này là do nhòm hidroxit Al(OH )3 có dò tan rat bc và CO j

trong dung dich tao dugc mòi truóng kièm.
4.2.1.4. Tàc dung vói dung djch muòi sunfua
Dung dich muòi sunfua tao vói Al3+ kèt tùa nhòm hidroxit Al(OH)3:
2A13+ + 3S2' + 6H20 -> 2A1(0H)31 kco tràng + 3H2S
(nhóm sunfua A12 S 3 chi có thè dièu chè dugc bang phucrng phäp khó).
4.2.2. Ion Cr3+
4.2.2.1. Tàc dung vói dung djch kièm
Nhò càn thän dung dich kièm loàng vào dung dich muòi Cr3+, ta dugc mòt
kèt tùa xanh lue gòm hòn hgp muòi baza và cróm hidroxit. Kct tùa tan trong
axit và cùng tan trong kièm du:
Cr3+ + 3 0 H > C r ( O H ) 3| xanhlyc
Cr(OH)3| + 3H+ Cr3+ + 3H20
Cr(OH)3| + OH’ -> CrO , + 2H20
Cäc cromit cùa kim loai kièm dé tan, còn cromii cüa cäc kim loai khäc nhu
kèm, mangan, magie, sät... dèu khó tan; vi thè khi có lan cäc ion kim loai này,
cròm có thè khòng ó lai trong dung djch nhóm III. Cäc cromit dò bi phän huy
khi dun nóng trong kièm.
4.2.2.2. Tàc dung cüa dung djch amoniac
Dung dich amoniac täc dung dugc vói cäc muòi Cr3+ cho kèt tùa hidroxit
keo, màu lue xäm:
Cr3++ 3NH 3 + 3H20 ^ Cr(OH)3i xanh ,vc + 3NH ;
28
Kêt tùa Cr( 0 H )3 tan mot phân nhò trong thuôc thù du; khi cô lân muôi
amoni clorua tao thành mot muôi kcp màu tim:
Cr(OH)3|+ 3NH 3 + 3NH 4 C1 -> CrCl3. 6 NH 3 + 3H20
4.2.2.3. Tác dung vói dung dich muôi cacbonat
Các dung dich muôi cacbonat tác dung duac vói các dung dich muôi Cr3+
cho kêt tùa Cr(OH )3 (giông nhu vói Al3+):
2Cr3++ 3H20 + 3C O ; 2Cr(OH) 3 j xanh iyc + 3 C 0 2
4.2.2.4. Tác dung vói natri axeíaí
Muôi natri axetat không làm kêt tùa duac ion Cr3+, nhung khi dun soi vói
Cr3+ nô tao duac mot phùc bên cô thành phân khâ phùc tap
[Cr3 (CH 3 COO) 6(OH)2 ]CH 3COO. Khi cô lan Al3+ và Fe3+, thi Cr3+ sc bj kéo
mot phân vào kêt tùa oxiaxetat cùa các muôi trên.
4.2.2.5. Tác dung vói dung dich kiêm khi có hidro peoxit
Hôn hop này oxi hoà duac Cr3+ thành Cr6+:
2Cr3+ + ÎOOH + 3H 2 0 2 2CrO* + 8H20
Khi thirc hiçn phân ùng này dê tim Cr3+, cân chu y là nêu cô lân các ion
Mg2+, M n2+, Fe2+, Zn2+, ... thi nên dô dung dich nghiên cúu (có chúa Cr3+) vào
hôn hap OH’ + H 2 0 2 dà pha sän (chú không làm nguac lai), rôi dun nông rät
cân thân. Nêu trong dung dich có Cr3+, ta thây dung djch chuyên tù màu lue
hoâc tim sang màu vàng.
Phân úng oxi hoà CrJ+ dên Cr6+ cô thê duac thuc hiên vói nuác cio, nuóc
brom, P b 0 2 trong môi truông kiêm, K 2 S 2 0 s vói xúc tác Ag+ hoâc N aB i0 3
trong môi truông axit.
4.2.3. Ion Zn2+
4.2.3.1. Tác dung vói dung dich kiêm
Khi nhô tù tù dung dich kiêm loàng vào dung dich muôi Z n '+, ta sc duac
mot kêt tùa màu träng Zn(OH)2:
29
Zn2+ + 2 0 H -> Zn(OH)2| lring
Kêt tùa Zn( 0 H )2 tan dirge trong dung djch kiêm du cüng nhu trong dung
djch axit:
Zn(OH)2i + 2 0 H -> ZnO* + 2H20
Zn(OH) 2 J, + 2H+ -> Zn2+ + 2H20
Ion ZnO \ bj thuÿ phân khá manh:
ZnO I' + H20 ?=> H Z nO , + OH'
(pH cùa dung djch ZnO \ bang 11,57)
Khác vói các muôi nhôm và thiêc, muôi këm trong môi truômg kiêm không
cho lai kêt tùa khi dun nóng vói muôi N H ¡, mà vân à lai trong dung dich do
chuyên thành phùc tan:
ZnO X + 4NH ; -> [Zn(NH3)4]2+ + 2H20
42.3.2. Tác dung vói dung dich amoniac
Nhô cân than dung djch amoniac vào dung djch muôi Zn2+ ta duge kêt tùa
keo màu tràng, de tan trong thuôc thu du, nhât là khi cô lan NH^ :
Zn2+ + 2NH 3 + 2H20 ^ Zn(OH)2j kco trjng + 2NH ¡
Zn(OH)2l + 2NH 3 + 2N H ¡ [Zn(NH3)4]2+ + 2H20
4.2.3.3. Tác dung vói hidro sunfua và dung dich muôi sunfua
i x ¿
Trong môi truông axit ycu, H2S và dung djch muoi sunlua tao ven Zn ket
tùa trâng ZnS:
Zn2+ + S2' -> Z n S | trjng
Kêt tùa ZnS tan trong các axit vô ca, nhung không tan trong dung djch NH3.
4.2.3.4. Tác dung vói dung djch (NH4)2[Hg(SCN)4]
Thuôc thù này tao duge vói ion Zn2+ kêt tùa tinh thê màu trâng:
Zn2+ + (NH 4 )2 [Hg(SCN)4] -> Zn[Hg(SCN)4 ] | trjng + 2N H 4+

Khi cö lan Co2+ hay Cu‘+, dp nhay cüa phän üng näy täng len nhicu do tao
dupe nhung tinh the hon tap cö mäu däc trung: Zn[Hg(SCN) 4 ].Co [Hg(SCN)4 ]
mäu xanh tim hoäc Zn[Hg(SCN)4 ].Cu [Hg(SCN)4 ] mäu tim.
Lugng nhö nhät tim thäy khi cö län Cu2+ lä 5 microgam, khi cö län Co2+ lä
0 ,2 microgam.
Phän üng näy dupe tien hänh nhu sau: Thcm 1 giot dung dich coban (II)
0,1% väo dung djeh nghien ciru dä dupe axit hoä nhe. Nhö väo dö 0,5-1 mL
dung djeh (NH 4 )2 [Hg(SCN) 4 j vä düng düa thuy tinh cp nhe väo thänh phia
trong cüa öng nghiem. Su xuät hien cäc ket tüa mäu däc trung tren chüng tö
cö kern.
2+ °+
Cän chü y khöng dupe düng nhicu Co“ vä Cu" vi rieng chüng voi nöng
dp vüa phäi cüng cö ket tüa vöi thuöc thü näy.
4.2.4. Ion Sn2+
4.2.4.1. Täc dung v&i dung dich kiem
Cäc dung djeh kiem tao dupe vöi dung dich muöi Sn"+ ket tüa mäu träng Sn(OH)2 :
Sn"+ + 20H" —> Sn(OH) 2 j. t r ä n g
Ket tüa Sn(OH )2 tan dupe trong dung dich kiem du cüng nhu trong dung
dich axit:
Sn(OH)2| + 20H" -> S n O 7 + 2H20
Sn(OH)2i + 2H+ Sn2+ + 2H20
Cäc dung dich SnO^' chi ben khi cö kiem du. Neu khöng cö kiem du. thl
dung dich stanit de lau (nhät lä khi dun nöng) se cö cän den do cö ket tüa thiec
(II) oxit xuät hien:
SnOj- + H20 ?=> H S n 0 2 + OH"
SnO + OH"
4.2.4.2. Täc dung v&i dung djeh amoniac vä dung dich muöi cacbonat
Cho dung djeh amoniac hoäc dung dich muöi cacbonat väo dung djeh muöi
Sn2+ ta dupe ket tüa keo mäu träng, khöng tan trong thuöc thü du:
31
Sn2+ + 2NH 3 + 2H20 -> Sn(O H )2 j kco tráng + 2NH ¡
S rf + CO j + H20 —> Sn(O H ) 2 J, kco tráng C 02
Kèt tùa Sn(OH )2 sè khòng tao ra nèu trong dung djch có màt axit tactric vi
axit này tao dugc vói SrT+ mòt phùc ben.
4.2.4.3. Tàc dung vói hidro sunfua và dung djch m udi sunfua
Trong mòi truóng axit ycu, H2S và dung dich muòi sunfua tao vói S n '+ kèt
tùa màu sòcòla SnS:
2+ 2-
Sn +S > SnSJ. màu socóla
Kct tùa SnS tan trong các axit HC1 dàc, nóng, khòng tan trong dung dich
( N H ^ S , nhung tan dugc trong dung dich (N H ^ S o :
SnSJ,+ S ; —> S n S ,
Kèt tùa SnS tan trong dung dich kièm dàc và dung djch axit:
SnS + 3NaOH -> N a[Sn(O H )3] + N a2S
SnSj,+ IOHNO 3 -> S n 0 2 + 10N 0 2 + H 2 S 0 4 + 4H20
4.2.4.4. Tàc dung vói dung dich thuy ngàn (li) clorua
Khi nhò vài giot dung dich muòi Sn2+ vào dung dich HgCl 2 bào hoà, ta sè
thày có kèt tùa dài lua tràng xuàt hièn:
2Sn2+ + 2HgCl 2 -> Hg 2 Cl2| trjng + 2Sn4+ + 2C1~
Nèu có du Sn2+ thì Hg"+ có thè bj khù dèn Hg kim loai màu den:
Sn2+ + HgCl2 -> H g | + Sn4+ + 2C1'
4.2.4.5. Tàc dung vói dung djch m udi B i (III) trong m di truòng kièm
Dung dich Sn2+ trong mòi truóng kièm (SnO? ) khù dugc Bi3+ thành Bi
kim loai màu den:
3SnO l + 2Bi3+ + 6 0 H ' -> 2BiJ. dcn + 3SnO ¡ + 3H20
32
4.2.4.15. Tàc dung vói các chñí oxi hoá
Dung dich Sn~+ (trong mói truóng kicm ó dang SnOj ) tac dung vói các
chât oxi hoá (nhu H2 O 2 ) de tao thánh Sn4+ (trong mòi truóng kiém ó dang S n O ):
S n '+ Sn4+ + 2e
2SnO 2 + 2H 2 0 2 —> 2SnO^ + 2H20
4.2.5. Ion Sn4+

4+ X •
Ion Sn chi ton tai trong mói truóng axit, trong mói truóng trung tính và
4+ x•
baza ion Sn thúy phán tao thánh các muói baza và hidroxit.

\ r 4+ » t
Các dung dich kièm tao duce vói dung dich muòi Sn kct tùa màu tràng Sn(OH)4 :
Sn4+ + 4 0 H -> Sn(OH)4| trj ng
Kèt tùa Sn(OH )4 tan ducrc trong dung dich kicm du cüng nhu trong dung
dich axit:
Sn(OH)4l + 20H -> SnO^ + 3H20
Sn(OH)4l + 4H+ Sn4+ + 4H20
4.2.5.2. Tàc dung vói các chût khir
Dung dich Sn4+ có thè tàc dung vói các chât khù ( nhu Pc) de tao thành Sn2+:
Sn4+ + 2c Sn"+
Sn4+ + Fc —> Sn2+ + Fc2+
Khi phàn tich hon hop cation nhóm III hoâc ion Sn2+, nguói ta thuóng oxi
hoá S n '+ thành Sn4+ bàng cách dun nóng dung djch chúa Sn~+ trong dung dich
->+ 4+
kièm vói H 2 O 2 . Sau dó muôn phân tich Sn" lai dun nóng dung dich chùa Sn
trong HC1 và bôt Fe dê khù Sn4+ vê Sn2+. Dua vào các phàn ùng riêng và dàc
trung cùa Sn2+ dê nhân biêt su có mat cùa Sn2+.
J-GT phônHch 33
4.3. S a dô phân tich hôn hop cation nhôm III
34
B A l 5: PHAN TiC H D]NH TINH CAC CATION
NHOM IV (Fe3+, Fe2+, Mg2+, Mn2+, Bi3+)
5.1. Dac diem chung cua cac cation nhom IV

Cac cation nhom IV gom co cac ion Fe2+, Fc3+, Mg2+, Mn2+, Bi3+ (trong
mot so trucrng hap con co the co ca Sb3+ va Sb5+).
Tinh chat chung cua nhom la chung deu c 6 kha nang tao dugc kct tua
hidroxit trong dung dich kicm hoac NH3. Nhung ket tua hidroxit khong tan
trong kiem du, do do dung dich kiem dir la thudc thu cua nhom nay.
t
5 .2. Cac phan ufng rieng va dac tri/ng cua cac cation nhom IV
5.2.1. Ion Fe2+
5.2.1.1. Tac dung voi dung dich kiem
Dung dich kiem tac dung vai dung dich muoi Fe + tao thanh kct tua trang
Fe(OH )2 chi ben trong khf quycn hidro. Khi de ra khong khf no bi doi mau dan
thanh luc, luc sam roi den do nau do Fe2+ bi oxi hod thilnh Fe3+:
Fe2+ + 2 0 H Fc(OH)2i lrj ng
4Fe(OH)2| + 0 2 + 2H20 -> 4Fe(OH)3| d 6 nau
Khi c 6 mat cua hidro peoxit vd dung djch kiem (tdch nhom III, IV), ta chi
d ir a cFe(OH)n Hu tr o n g d u n g d io h n g h ie n c u u ban d a u c h i c o I;c _+, h o a c c h i c 6
Fc3+, hoac co ca Fe2+ va Fc3+ (do d 6 phai nhan bict Fe2+ va Fe3+ ngay tir ban dau).
Kct tua Fe(OH )2 khong tan trong kicm du, NH 3 du ma chi tan trong cac
dung dich axit.
5.2.1.2. Tac dung voi dung dich amoniac

Dung dich amoniac lam kct tua dugc Fe2+ duai dang Fc(OH )2 mau trang,
phan ung ndy khong hoan toan va dac bict khi co lan N H j thi Fc2+ khong bi kct
tua, do ion NH,J sinh ra sc thuy phan lam giam pH cua moi trucrng:
35
Fe2+ + 2NH 3 + 2H20 -> Fe(OH)2| ,ring + 2NH 4f
5.2.1.3. Tac dung voi dung djch muoi amoni sunfua
Dung djch muoi (NH 4 )2S tao dugc voi Fe2+ ket tua FcS mau den:
Fc2+ + S2" —> FeS J. dcn
K 6 t tua FeS tan dugc trong cdc axit vo ca vk ca axit axetic khi c 6 H 2 0 2.
5.2.1.4. Tac dung voi dung dich K3[Fe(CN)6]
Thuoc thu nay tao voi Fe2+ ket tua Fe 3 [Fe(CN) 6] mku xanh rat dac trung
(xanh turbull):
3Fe2+ + 2K 3 [Fe(CN)6]-> Fc 3 [Fe(CN )6]2 J, xanh turbull + 6 K+
Day lk phan ung nhay nhat cua ion Fe . Lugng nho nhat tim thay lk
0 ,1 microgam.
Ket tua Fe3 [Fe(CN )^]2 khong tan trong axit, nhung bi dung dich kicm pha huy:
Fe 3 [Fe(CN )6 ]2 [ + 6 0 H ' -> Fe(OH )2 [ lrjng + 2[Fe(CN)6]3'
5.2.1.5. Tac dung voi dung djch K JF efC N )^

> 0+ f
Thuoc thu nky tao voi Fe- ket tua mau trang Fe 2 [Fe(CN)(,] tuy thuoc vao
nong do cua thuoc thu. Thuong ta khong thu dugc ket tua mau trang ma dugc
ket tua mku xanh la do mpt phan Fe2+ da bj oxi hod thknh Fe3+ (xem Fe3+).
2Fe2+ + K4 [Fe(CN)6] -> Fe 2 [Fe(CN)6] 1 trang + 4K+
5.2.1.6. Tac dun g voi cac chat oxi hod
+ Trong moi truang kiem, Fe + bi H2 0 2 oxi hod:
2Fe2+ + 4 0 H + H 2 0 2 -» 2Fe(OH)3l nSu
+ Trong moi truang axit, Fc2+ bi K M n0 4 oxi hod:
5Fe2+ + 8 H+ + MnO ~ -> 5Fe3+ + Mn2+ + 4H20
+ Trong moi truang axit, Fe2+ bj K2 Cr 20 7 oxi hod:
6 Fe2+ + 14H+ + Cr20 -» 6 Fe3+ + 2Cr3+ + 7H20

+ Trong môi truàng axit, Fe2+ bi A g+ oxi hoá:
F c2+ + Ag+ —> F c3+ + A g |
5.2.2. Ion Fc3+
Dung djch kicm tác dung vói dung dich muôi Fc3+ tao thành kêt tùa dò
nâu Fe(O H )3:
Fc3+ + 3 0 H ' —> Fc(OH)3| dò nâu
Kct tùa Fe(OH )3 không tan trong kicm du, NH 3 du mà chi tan trong các
dung dich axit.
5.2.2.2. Tác dung vói dung djch muôi cacbonat
Dung dich muôi cacbonat tao dugc vói Fe3+ kct tùa cacbonat bazo có màu
dò nâu:
2Fc3+ + 3CO 3~ + H20 -> 2 F c (0 H )C 0 3| dó nâu + C 0 2
Khi dun nóng kèt tùa cacbonat bazo bi thuÿ phân thành Fe(OH)3:
F e (0 H )C 0 3|+ H20 -4 Fe(OH)3| d0 näu+ C 0 2
5.2.2.3. Tác dung vói dung dich muôi amoni sunfua
Dung dich muôi (NH 4 )2S tao duoc vói Fe3+ kêt tùa Pc 2 S 3 màu den:
2 I :c 3+ i 3 S 2 > T c ^ S j l den
Kêt tùa Fe2 S 3 tan duoc trong các axit vô ca, dông thói S2' khù Fc3+ thành
Fc2+:
Fc 2 S3| + 4H + -> 2Fc2+ + S + 2H2S
Kêt tùa Fe 2 S 3 dê lâu trong dung dich sè có lóp màu nâu dò phù lèn be mat
màu den cùa Fe 2 S 3 do mot phân Fc2 S 3 dà bi thuÿ phân thành Fc(OH)3:
Fe 2 S3| + 6H20 2Fc(OH)3| do nàu+ 3H2S
37
52.2.4. Täc dung v&i dung dich m uöi axetat
Dung dich muöi axetat tao dircrc vöi Fe3+ phüc tan mäu dö sänx
3Fe3+ + 8 CH 3 CO O ' + 2H 20 ->
lFe 3 (OH) 2 (CH 3 C OO)6]+ do säm + 2CH3COOH
De lau, nhät lä khi pha loäng röi dun söi, phüc chät bi thuy phän tao thänh
cäc muöi oxiaxetat mäu dö näu läng xuöng:
[Fe3 (OH)2 (CH 3 COO)6]+ + 3H 20
Fe 3 (0 H ) 2 0 3 CH 3 C 0 0 | + 5CH3COOH + H+
5.22.5. Täc dung v&i dung dich K JF efC N )^
Thuöc thü näy tao vöi Fe3+ ket tüa vö dinh hinh mäu xanh rät däc trung
(xanh phö hay xanh Prussc):
4Fe3+ + 3[Fe(CN )6]4 -» Fe 4 [Fe(CN)6]3| xanhphö
Cäc axit däc cö the phä huy möt phän thuöc thir, t£r dö giäi phöng möt
phän Fe"+, sau dö Fe2+ sc phän üng vöi thuöc thü tao thänh mäu xanh. Phän
üng näy rät nhay. Luong nhö nhät tim thäy lä 0,05 m icrogam. Möt so cäc ion
Cu2+, H g2+ gay trö ngai cho phän üng, vi cüng tao duoc vöi [Fe(CN)ö ] 4
nhüng ket tüa cö mäu. Cäc anion P O ’", F" tao phüc ben vöi Fe3+ cüng gäy
trö ngai cho phän üng näy.
5.22.6. Täc dung v&i dung dich m uöi thioxianat
Cäc dung dich muöi thioxianat cö khä näng täc dung vöi Fe3+ thänh nhüng
' ’ 2+ .%' 3-
phüc cö mäu dö mäu, cö thänh phän thay döi tü [Fe(SCN)] den [Fe(SCN) 6 ] .
Phän üng näy khä nhay. Luong nhö nhät tim thäy lä 0,25 microgam. Neu düng
dung möi hüu ca de chiet thi dö nhay cön cao hon nüa.
Cäc ion cö khä näng tao phüc vöi Fe3+ nhu F \ P O ^ ,... dcu cän trö phän
üng näy.
38
5.2.3. Ion Mg2+
5.2.3.1. Täc dung vói dung dich kient
Dung dich kièm täc dung vói dung dich muòi Mg2+ tao thành ket tüa xòp
träng Mg(OH)2:
Mg2+ + 2 0 H -> Mg(OH)2l trjng
Kèt tüa M g(OH )2 khòng tan trong kicm du, nhung tan duge trong cäc dung
dich axit và cà trong dung djeh muöi amoni däc:
M g(OH) 2 J. Mg2+ + 20H
2 0H + 2NH ; -> 2NH 3 + 2H20
Dièu này có thè chüng minh duge bang tinh toän theo li thuyet.
5.2.3.2. Tàc dung vói dung dich amoniac
Vói nòng dò M g‘+ dù cao, dung djch amoniac làm kèt tùa duge Mg(OH)2,
nhung qua trình kèt tùa khòng hoàn toàn do ion NH^ sinh ra sc thuy phän làm
giàm pH cùa mòi truóng:
Mg2+ + 2NH 3 + 2H20 -4 - M g(OH)2| trà n g + 2N H 4f
5.2.3.3. Tàc dung vói dung dich muöi cacbonat
Dung dich muòi cacbonat tao duge vói M g2+ kèt tùa träng vò dinh hình, có
thành phän thay dòi tuy theo nhièt dò làm kèt tùa và nòng dò cùa cäc chät tham
già phän ùng. Vi du:
4Mg2+ + 3CO i ' + 2 0 H M g(0H ) 2 .3M gC 03| tràng
5.2.3.4. Tàc dung vói dung djch m uöi hidropholphat
Dung dkh muòi hidrophophat trong mòi truóng có (NH 3 + NH^ ) làm kèt
tùa duge ion Mg2+ duói dang kèt tùa träng M gNH 4 P 0 4 hình kim:
Mg2+ + NH 3 + H P O f ^ MgNH 4 P 0 4 | tràng
Phàn ùng này khòng nhay. Lugng nhò nhàt tìm thày là 30 |ig, tuy nhien nó
vàn duge su dung dè nhän ra ion M g2+.
39
5.2.4. Ion M n2+
5.2.4.1. Tác dung vói dung dich kièm
Dung djch kièm tác dung vói dung dich muöi M n2+ thành ket tùa M n(OH )2
mäu träng (höng nhat):
M n‘+ + 2 0 H -> Mn(OH)2¿ ,ráng
Kèt tùa M n(O H )2 khöng tan trong kièm du, nhung tan duge trong các dung
dich axit loäng và cà trong dung dich muöi amoni.
Kèt tùa M n(O H )2 de bi oxi hoá trong khöng khi thành hon hgp M n iO H ^
H 2 Mn 0 3 và M nM nÜ 3 làm ket tùa tra thành mäu gach:
4M n(O H )2 + 0 2 + 2H20 -> 4M n(O H )3
4M n(O H )3 + 0 2 -> 4H 2 M n 0 3 + 2H20
M n(O H )2 + H 2 MnC>3 —> MnMnC>3 + 2H20
Kèt tùa M n(O H )3 tan duge trong axit oxalic hay axit photphoric tao thänh
phüc tan mäu höng thit:
M n(O H )3 + 2 H 2 C 2 C>4 —> [HMn(C 20 4 )2] höng thjt + 3H20

5.2.4.2. Tàc dung vói dung djch amoniac
Vói nöng dò M n2+ dù lón, dung djch amoniac làm kèt tùa duge M n(OH)2>
nhung quà trình kèt tùa khòng hoàn toàn do ion N H ¡ sinh ra sè thuy phän làm
giàm pH cùa mòi truóng:
Mn2+ + 2N H 3 + 2H20 -> Mn(OH)2j lrj,lg + 2 N H ¡
Nèu dung djch có du ion NH^ ta sè khòng thäy kèt tùa tách ra, nhung dè
läu thì dung djch sè hoá due do có kèt tùa M n(OH )3 vi có möt phän M n"+ bj oxi
hoá dèn M n3+.
5.2.4.3. Tàc dung vói dung dfch m udi sunfua
Dung djch muòi sunfua trong mòi truóng NH 3 tao duge ket tùa MnS
màu hòng:
M n“ + S —» M n S | hòng
Két túa MnS tan dirge trong các axit vó co va axit axctic. MnS de láu trong
khöng khí bi hoá náu do phán úng:
4 M n S | + 3 0 2 + 6H20 -> 4M n(O H )3 + 4S
Dun sói MnS vói (NH 4 )2S du, ta duge möt sunfua bien tính mäu luc
3M nS.H 2 0 .
5.2.4.4. Tác dung vói dung dich K3¡Fe(CN)6!
Thuöc thú näy tao vói Mn" ket tüa Mn 3 [Fc(CN)f;]2 mäu träng, de tan trong
HCl nguöi, nhung khöng tan trong dung dich NH 3 (phän úng näy khöng däc trung):
3Mn2+ + 2[Fe(CN)6]3'-> M n 3 [Fe(CN)6]2i trjng
5.2.4.5. Tác dung vói dung dich K JF e(C N )6l
Thuöc thü näy tao vói Mn2+ ket tüa M n 2 [Fc(CN)ö] mäu träng khó tan trong
HCl (phän üng näy khöng däc trung):
2Mn2+ + [Fe(CN)<s]4'- » Mn 2 [Fe(CN)6U trjng

5.2.4.6. Tác dung vói chi dioxit
Trong möi tnrcmg axit (HNO 3 ) thi P b 0 2 oxi hoá duge ion Mn~+ den MnO ,:
2Mn2+ + 5 P b 0 2 + 4H + -> 2M nO ¡ + 5Pb2+ + 2H 20
Phän üng näy khá nhay. Lugng nhö nhät tim thäy lä 5 microgam.
Các ion Cl , Br', I cän trö phän üng näy vi chung khü duge M n 0 4 vüa
tao thänh.
Cän chú y lä dé thyc hien phän üng näy chi nen düng möt lugng nhö Mn¿+,
neu khöng chi duge H 2 MnC>3 mäu näu lan vöi P b 0 2.
5.2.5. Ion Bi3+
5.2.5.1. Tác dung vói dung dich kiem
Dung dich kiem tác dung vói dung dich muöi Bi3+ thänh ket tüa Bi(OH )3
mäu träng, bi hoá väng khi dun nóng vá.chuyén thänh BiO(OH):
Bi3+ + 3 0 H ’ Bi(OH) 3 J. tráng

Bi(OH )3 -> BiO(OH) + H20
5.2.52. Tac dung voi dung djch amoniac
Dung dich amoniac tdc dung vai Bi3+ tao ket tua Bi(OH )3 mau trang:
Bi3+ + 3NH 3 + 3H20 -> Bi(OH) 3 J. trj ng + 3NH ;
Ket tua Bi(OH )3 tan dugc trong axit vo ca, nhung khong tan trong NH 3 du.
52.5.3. Tac dung voi dung dich m udi sunfua
Dung dich muoi sunfua trong moi trucrng axit tao dugc ket tua Bi2 S3 mau
nau gach:
2Bi + 3S~ —» Bi2 S 3 J. nau g?ch

Phan ung tren rat nhay. Lugng nho nhat tim thay Id 2 microgam.
Ket tua Bi2 S 3 tan dugc trong cdc axit vo c a loang, nguoi; trong H N 0 3
loang n 6 ng va trong dung djch Fc3+:
Bi2 S3| + 2 H N 0 3 + 6 H+ -4 2Bi3+ + 3S + 2NO + 4H 20
Bi2 S3| + 6 Fe3+ -> 2Bi3+ + 3S + 6 Fe2+

52.5.4. Tac dung voi dung dich stanit
Dung djch stanit (SnO ) trong moi truong kiem khir dugc Bi(OH )3 den Bi
kim loai:
2BiO(OH) + 3 S n O :;'-> 2 B i |dcn + 3 S n 0 32' + H20
P h in ung n&y khd nhay. Lugng nho nhdi tlm thdy Ia 1 microgam. D&y la
phan ung ddc trung de tim ion Bi3+.
42
5.3. Sor do phân tich hón hçTp cation nhóm IV
43
BÀI 6: PHÂN TÍCH HÓN HOP CATION
NHÓM III VÀ IV
So- dô phán tích hón hop cation nhóm III và IV
44
BÀI 7: PHÀN TÌCH DINH TÌNH CÀC CATION
NHÓM V (Cu2+, Co2+, Ni2+, Hg2+, Cd2+)
7.1. Dèe diém chung cùa càc cation nhóm V
Duói tac dung cùa dung dich kièm, cäc cation nhóm V deu ket tùa duói
dang cäc hidroxit hoäc oxit tuong ùng khóng tan trong dung dich kièm, nhung
de tan trong dung dich NH 3 dàc tao thành cäc phùc amiacat:
M2+ + 20H -> M (OH)2|
M (OH )2 | + 4N H 3 -* |M (N H 3 )4 l(O H )2
Cäc cation nhóm V cüng tao duge nhùng ket tùa MS vói dung dich muòi
sunfua. Dò tan cùa cäc muòi sunfua rat khäc nhau, tuy thuòc vào dò axit cùa
mòi trucrng. Dira vào tinh chàt này de täch cäc cation nhóm này ra khòi nhau.
Cäc cation nhóm V có khà nàng tao phùc khä manh. Chung tao duge cäc
phùc khä ben vói NH 3 , CN , SCN’,... và nhièu thuòc thù hùu c a khäc. Nguói ta
dira vào nhùng tinh chàt này de nhàn ra su có mat cùa cäc ion nhóm V, cüng
nhu dò ngän chän ành huóng tró ngai cùa cäc ion khäc gay càn tró dòi vói su
tim ra cäc ion trong quä trình phàn tfch cà nhóm hoac phan tich riéng le.
7.2. Cäc phàn ting riéng và dàc tri/ng cùa càc cation nhóm V
7.2.1. Ion Cd2+

7.2.1.1. Tàc dung vói dung dich kiém
Dung dich kièm täc dung vói dung dich muòi Cd~+ tao thành ket tùa tràng
Cd(OH)2:
Cd2+ + 2 0 H Cd(OH )2 I ,rjng
Cd(OH ) 2 khòng tan trong kiem du, nhung tan duge trong dung dich N H 3 ,
dung dich axit và dung dich muòi xianua:
45
Cd(OH)2l + 2NH 3 + 2NH 4 C1 -> [Cd(NH 3 )4 ]Cl2 + 2H20
Cd(OH)2| + 4CN' -> [Cd(CN )4]2 + 2 0 H '
7.2.1.2. Täc dung vöi dung dich amoniac
Khi nhö thät cän than vä tu tü dung dich amoniac väo dung dich Cd~+ ta
thäy xuät hien ket tüa Cd(OH )2 mäu träng, sau dö ket tüa näy tan khi NH 3 du:
Cd2+ + 2NH 3 + 2H20 -> Cd(OH) 2 J, träng + 2NH^
Cd(OH) 2 J, + 4NH 3 -> [Cd(NH 3 )4 ](OH )2
Phüc [Cd(NH 3 )4 ](OH )2 näy khä b£n (Kkb = B.10'8) nhung bj H2S phä huy
cho ket tüa CdS.
7.2.1.3. Täc dung vöi dung dich muöi sunfua trong m öi iruöng axil
Dung dich muöi sunfua trong möi truöng axit (pH = 0,5) tao dugc vöi Cd~+
ket tüa CdS mäu väng tuai:
Cd" + S" —> CdS j. v ä n g
CdS tan dugc trong cäc dung dich HCl hoäc H 2 S 0 4 loäng, nöng:
C dSl + H 2 S 0 4 -h» C d S 0 4 + H2S
Cäc muöi sunfua cüa nhöm näy deu khöng tan trong nhüng dicu kicn trcn
(HCl hoäc H 2 S 0 4 loäng, nöng). Vi thc phän üng näy cö the dugc düng de täch
Cd2+ ra khöi nhöm V.
Neu möi Uuöng axit manh hon thi hoäc khöng cö ket tüa, hoäc cö ket tüa
mäu khäc, thay döi tü dö da cam den dö gach do sän phäm khäc dugc hinh
thänh (CdS.CdCl 2 hoäc C dS.C dS04).
7.2.1.4. Täc dung vöi dung dich muöi cacbonat
Dung djeh muöi cacbonat tao dugc vöi Cd“+ ket tüa cacbonat bazo cö
mäu träng:
2Cd2+ + 2CO l~ + H20 -> C d (0 H ) 2 .C d C 0 3 J, trjng + C 0 2
46
7.2.1.5. Tâc dung vói dung dich muôi xianua
Khi thcm tù tir dung dich muôi xianua vào dung dich Cd~+, truóc tien ta thây
xuât hiên kêt tüa Cd(CN )2 màu trâng, sau do ket tüa này tan ngay khi CN du:
C d2+ + 2CN" -> Cd(CN)2| tr4ng
Cd(CN)2| + 2CN" -> [Cd(CN)4]2'
Phüc [Cd(CN)4]" de bi phâ huÿ bòi H2S cho kêt tüa CdS màu vàng tâch ra.
0+ - a x
Trong khi dô phüc cùa Cu , Cu , vói CN lai rât ben không bi H2S phâ huÿ.
Dira vào tinh chât này de “dâu” (chc) Cu~+ khi tim C d '+.
7.2.2. Ion Cu2+

7.2.2.1. Tâc dung vói dung dich kiêm
Dung dich kicm tâc dung vói dung dich muôi Cu" thành ket tüa Cu(OH )2
màu xanh lue:
C u2+ + 20H —» Cu(OH )2 l xanh ,vc
Dun nong lâu kèt tüa Cu(OH )2 mât nuôc cho ta CuO:
C u(O H )2 — — > CuO + H20
Cu(OH )2 tan mot it trong kicm dâc do tao thành cuprit màu xanh xâm (de
bi phân huÿ khi pha loäng), dè tan trong dung dich axit loâng:
C u(O H )2! + 2 0 H CuO 2_ + 2H20
C u(OH)2| + 2H* —> Cu2+ + 2H20
Khi nhô thât cân thân dung dich amoniac vào dung dich Cu~+, la thây xuât
hièn kèt tüa Cu(OH )2 màu xanh cüa muôi baza, sau dô ket tüa này tan khi NH 3
du tao thành phüc tan cô màu xanh tim:
2C u S 0 4 + 2 NH 3 + 2H20 (C u 0 H ) 2 S 0 4| xanh + (NH 4 )2 S 0 4
(C u0H ) 2 S 0 4| + 6 N H 3 + (NH 4 )2 S 0 4 2[Cu(NH 3 )4 ]S 0 4 xanh ,im + 2H20

Phân ùng này tao sàn phâm màu dàc trung và c 6 dô nhay khâ cao. Lugng
nhô nhât tîm thây là 40 microgam. Do vây thuàng dùng phàn ûng này de nhân
2+ - . 2+ '
ra Cu" . Khi cho CN du vào dung dich phûc [Cu(NH 3 )4 ] , ta thây màu xanh
tîm bien mât do dâ c 6 su hinh thành mot phùc khâc bên han:
2[Cu(N H 3)4]2+ + 9CN" + H20 -> 2[Cu(CN)4]3" + C N O ' +2NH,; + 6 NH 3
7.2.2.3. Tâc dung vôi dung djeh muôi sunfua trong m ôi trucmg axit
Dung djeh muôi sunfua trong môi trucmg axit (không quâ 6 N) tao duçc veri
C u2+ kêt tùa CuS màu den:
Cu"+ + S" —> CuS j den
Kêt tùa CuS không tan trong câc dung djeh HC1 hoàc H 2 S 0 4 loâng (khâc
vôi Cd2+) nhung tan duge trong HNO 3 2N nong:
3 C u S | + 2NO j + 8 H+ — > 3Cu2+ + 2NO + 3S + 4H20
7.2.2.4. Tâc dung v&i dung dich muôi cacbonat
Dung djeh muôi cacbonat tao duge vôi C u2+ kêt tùa cacbonat bazo co màu
xanh tan duge trong dung dich NH 3 hay (NH4 ) 2C 0 3 :
2Cu2+ + 2C O j" + H20 — > C u (0 H ) 2 C u C 0 3| xanh + C 0 2
72.2.5. Tâc dung v&i dung dich muôi xianua
Khi thêm tù tù dung dich muôi xianua vào dung dich Cu"+, truôc tiên ta
thây xuât hiçn ket tùa Cu(CN )2 m à u v à n g , sa u dû ket tùa n à y ta n n g a y khi CN
du vî chuyên thành CuCN và sau dô CuCN tan rât nhanh trong CN’ du dê tao
thành phûc:
Cu2+ + 2CN" —> Cu(CN)2j xanh
2Cu(CN)2| 2CuCN + (CN )2
CuCN + 3CN" -> [Cu(CN)4]3’
Phûc [Cu(CN)4]3" không bj phâ huÿ beri H2S .
48
7.2.2.6. Tac dung voi dung djch K JFe(C N )fJ
Thuoc thu nay tao vai Cu"+ ket tua Cu 2 [Fe(CN)6] mku do gach trong moi
truang trung tinh hoac axit ycu:
2Cu2+ + [Fc(CN)6]4'- > Cu 2 [Fc(CN)6] | dog,ch

Phan ling nay rat nhay. Luang nho nhat tim thay la 10 microgam.
7.2.2.7. Tac dung voi dung dich (NH4) 2fHg(SCN) 4j
Neu co mat ion Zn~+, thuoc thCr nay tao voi Cu~+ mot muoi kcp co mau tim
rat dac trung co thanh phan Cu[Hg(SCN) 4 ).Zn[Hg(SCN)4 ],
Cu2+ + Zn2+ + 2[Hg(SCN)4r -» Cu[Hg(SCN)4] ,Zn[Hg(SCN)4] | lfm

Phan irng nay rat nhay. Luang nho nhat tim thay la 0,1 microgam.
7.2.3. Ion Hg2+
7.2.3.1. Tac dung voi dung dich kiem
Khi them dung djch kiem vao dung dich Hg“+ trong moi truang axit
(pH < 2), ta dugc mot kct tua muoi baza mau do gach nhat. Neu them tiep dung
dich kiem vko se thu dugc kct tua Hg(OH)2, nhung chat nay khong ben sc bi
phan huy thanh HgO mau vkng:
Hg2+ + OH —> HgOH+ J. d0 gi,Ch
HgOH+ + O H' -» Hg(OH )2 |
Hg(OH )2 H gO l vang + H20
7.2.3.2. Tac dung voi dung djch amoniac
Khi cho mot lugng dung djch amoniac vua du vko dung djch Hg"+ ta thay
xuat hicn ket tua trang co thanh phan khr.c nhau phu thuoc vko goc axit:
HgCl2 + 2N H 3 -> NH2H gC ll trjng + NH 4 C1
2 H g(N 0 3)2 + 4N H 3 + 2H20 -* NH 2 Hg 2 0 N 0 3 J. trjng + 3NH 4 N 0 3
Cac ket tua nay tan dugc trong dung dich NH 3 hoac trong muoi amoni
nong do tao thanh phirc, thanh phan cua phuc chua dugc xdc dinh ro rang.
4-G T.phG n tich 49

7.2.3.3. Tâc dung voi dung dich m uôi sunfua trong môi truang axit
Dung dich muôi sunfua tao dugc vcri Hg2+ kêt tùa trâng chuyên dân sang
vàng rôi nâu và cuôi cùng thành den khi cô H 2 S du:
3HgCl 2 + 2H2S -» 2HgS.HgCl2| trâng + 4HC1
Hg2+ + S 2 —> HgS I dcn

Phàn ûng này rât nhay. Lugng nhô nhàt tîm thây là 5 microgam nhung
không dàc trung.
Kêt tua HgS không tan trong càc HC1, HNO 3 loâng, nông nhung dê tan
trong nuoc cuàng toan, trong HC1 cô lân KCIO 3 và trong muôi sunfua cüa kim
loai kiêm: >■■■
V '
3H g S | + 2 H N 0 3 + 6HC1 -» 3HgCl2 + 2NO + 3S + 4 H20
HgSJ. + Na2S —> Na 2 [HgS2]
7.2.3.4. Tâc dung vâi dung djch m uôi thiêc (II) clorua
Trong môi truàng axit, dung dich SnCl2 khù dugc Hg"+ thành H g ^ hoâc
c 6 thê thành Hg:
2HgCl 2 + [SnCLt]2 -> Hg 2 Cl 2 J, d à i ly a trâ n g + [S nC ^P
Hg 2 Cl2i + [SnCl4]2" 2 H g | den + [SnCI6]2‘

Phàn irng này không nhay làm. Lugng nhô nhât tîm thây là 5 microgam.
Phàn ûng này khâ dàc trung nên thucrng dùng dê nhân ra Hg" trong nhùng
dung djch không quâ loâng.
7.2.4. Ion Co2+
7.2.4.I. Tâc dung v&i dung dich kiêm
Khi nhô cân than dung dich kiêm vào dung djch muôi C o '+ sè tao thành kêt
tùa muôi baza màu xanh:
CoCl 2 + OH" -> C o(O H )C l| xanh + c r
Sau dô kêt tùa Co(OH)Cl chuyên thành Co(OH)2. Nêu du OH’ và khi dê
lâu ngoài không khi sê chuyên thành Co(OH )3 màu nâu:
50
C o(O H )C l| + O H ' -> Co(OH)2i xanh + c r
4Co(OH)2| + 0 2 + 2H20 -4 4Co(OH)3| nau
Neu có mal chàt oxi hoà nhu H 2 0 2 thì qua trình oxi hoà xày ra ngay:
2Co(OH)2j + H2 0 2 -> 2Co(OH)31 nau
7.2A.2. Tàc dung vói dutig dich amoniac
Khi nhò thàt càn thàn dung dich amoniac vào dung dich Co~+, ta thày xuàt
hièn kèt tùa muòi bazo màu xanh, nhung kèt tùa này tan khi NH 3 du tao thành
phùc [Co(NH 3 )ö]2+ có màu vàng tuoi. Phùc này khóng ben và de bi oxi hoä
(ngay cà trong khóng khi) thành [Co(NH 3 )5 C 1 ]C!2. Trong dung dich H 2 0 2 se có
màu nàu dò sau dó chuyèn sang màu dò hòng.
7.2.4.3. Tàc dung vói dung dich mudi sunfua
Dung dich muòi sunfua trong mói truòng kièm tao duoc vói Co2+ ket tùa
CoS màu den:
Co2+ + S2" -> CoS l Jen
7.2.4A. Tàc dung vói dung djch KSCN

à 2+ 2-
Dung dich muòi KSCN có thè tao duoc vói ion Co phùc [Co(SCN) 4 ]" có
màu xanh, khòng bèn trong dung dich nuóc, nhung bèn trong dung dich chùa
50% axeton hoàc hòn hop ancol amylic vói ete.
Phàn ung này khà nhay. Có thè dùng nó dè nhàn ra duoc C o '+ có 0,5
microgam.
7.2.4.5. Tàc dung vói dung dich (NH 4) 2 [Hg(SCN) 4]
Ò nòng dò cao, ion Co-+ tao vói thuòc thù này kèt tùa tinh thè màu xanh
tfm dàm có thành phàn Co[Hg(SCN) 4 ]. Nèu trong dung dich có làn ion Zn2+
(chi càn rat it) ta se duoc kèt tùa màu xanh nhat Co[Hg(SCN) 4 ].Zn[Hg(SCN)4].
Ngay cà khi luong Co-+ rät nhò (luong tìm thày là 0,1 microgam):
Co2+ + [Hg(SCN )4]2 ^ Co[Hg(SCN)4] 1 xanh tfm
51
Co2+ + Zn2+ + 2[Hg(SCN)4 l2' -» Co[Hg(SCN)4l .Zn[Hg(SCN)4Jl xanh nh9.
7.2.5. Ion Ni2+
Khi nhò cän thän dung dich kièm vào dung dich muöi Ni"+ sè tao thành kèt
tua Ni(OH )2 màu lue nhat:
Ni2+ + 20H —» Ni(OH)2 Ì lyc nhat
Ni(OH )2 khöng tan trong dung dich kièm du, nhung tan trong axit và dung
dich NH 3 . Ni(OH )2 rät bèn, nó khöng bi H 2 O 2 oxi hoä.
Khi nhò thät càn thän dung dich amoniac vào dung dich Ni2+, ta thày xuàt
hièn kèt tüa muöi bazer màu lue, nhung kèt tùa này tan khi NH 3 du tao thành
phùc [Ni(NH 3 )g]2+ có màu xanh:
2 N iS 0 4 + 2NH 3 + 2H 2 0 —> (N i0H ) 2 S 0 4 i màu lyc + (NH 4 )2 S 0 4
(N i0H ) 2 S 0 4 1 + IONH3 + (NH 4 )2 S 0 4 2[Ni(NH 3 )6]S 0 4 + 2H20
7.2.5.3. Tàc dung vói dung dich muöi sunfua
Dung dich muöi sunfua trong möi truòng trung tinh, kièm hay amoniac tao
duge vói Ni kèt tùa NiS màu den
Ni2+ + ,S2" —> Ni,S| dcn
Phàn üng này khà nhay. Lugng nhò nhät tim thäy là 0,5 microgam.
7.2.5.4. Tàc dung vói dimetylglioxim
Trong möi truòng amoniac, thuòc thù này tao vói ion Ni2+ kèt tùa tinh thè
nói phùc có màu dò hòng.
Dày là phàn üng nhay nhät cùa Ni2+. Lugng nhò nhät tim thäy là 0,1
microgam.
52
7.3. Sd dô phân tích hón hop cation nhóm V
53
BÀI 8: PHÂN TÎCH HÖN HÖP CATION
NHÖM III + IV + V
So' dô phân tich hôn hop cation nhöm III, IV và V
Hôn hop cation nhöm III, IV và V
+ NaOH du,
+ H2O 2 '
dun nöng, de nguôi, li tâm
’
f f
Kêt tùa 1 (hidroxit nhom IV và V) Dung djeh 1 (cation nhöm III)
i ... . _____
+ NH 3 du, ............................
li tâm Phân tich theo so#dô nhöm III
f ’
Kêt tùa 2 (hidroxit nhöm IV) D ung dich 2 (cation nhöm V)
' ?
Phân tich theo sa do nhöm IV Phân tich theo sa do nhöm V
54
BÀI 9: PHÂN TÎCH HÔN HOP CATION 5 NHÖM
So' dô phân tich hôn hop cation câc nhöm I, II, III, IV và V
Hon hop cation câc nhom I, II, III, IV và V

+ HC1 du,
li tâm
Kct tùa 1 (muôi clorua nhöm I) Dung djch 1 (nhöm II, III, IV và V)
+■H 2 SO 4 du,
]
Phân tich thco so’ do nhöm I dun soi, de nguôi,
+ C 2 H 5 OH
li tâm
Dung djch 2 (nhöm III, IV và V) Kêt tùa 2 (nhöm II)

+ NaOH du,
+ H2 O 2 '
dun nöng, dê nguôi, li tâm Phân tich thco so' do nhöm II
1 r 1 f
Dung dich 3 (cation nhöm III) Kêt tùa 3 (hidroxit nhöm IV và V)
Phân tich theo so- dô nhöm III + NH 3 du,

li tâm
Kct tùa 4 (hidroxit nhöm IV) Dung djch 4 (cation nhöm V)

1
Phân tich thco so- do nhöm IV Phân tich thco so- do nhöm V
55
B À I 10: PHÂN TÎCH DINH TÎNH CÀC ANIQN
10.1. Dàc diém chung cùa càc anion
Do khuôn khô c 6 han nên giâo trinh này chi trînh bày mot sô anion thuàng
gâp nhu: S O 2', S O , , P O j", CO * , SiO ,", Cl', Br', I', S2', N O ,, N O , và
CH 3 COO . Câc anion này thuàng duac chia thành 3 nhôm sau:
Nhôm I: Gôm câc anion cô khà nâng tao duac vài ion Ba‘+ trong dung dich
nhùng kct tüa à môi truàng trung tinh, dô là câc anion: S 0 4 , S O ,', P O 4 ,
C O , và S iO 2'.
Nhôm II: Gôm câc anion tao duac vài ion Ag trong dung dich nhùng kct
tûa trâng hoâc cô màu trong môi truàng axit nitric, dô là câc anion: Cl", Br", I"
và S2'.
Nhôm III: Gôm câc anion không kêt tüa vài ion A g+ và Ba2+ trong dung
dich, dô là câc anion: N O , , NO \ , CH 3 COO".
Ngoài ra, nhùng anion là nhùng gôc cùa axit yêu nhu: S O 2-, C O *', S2’,
CH 3 COO , NO j , SiO 2 de dàng bi axit manh nhu H 2 SO 4 dây ra duài dang
axit de bay hai, c 6 the nhân bict duac bâng mùi (H ;S , HC1, HBr, CH 3 COOH),
hoâc bi phân hùy thành oxit kôm theo câc dâu hiêu cô thê nhân biêt nhu sùi bot
khi CO 2 (dôi vài CO , ); khi màu nâu NO 2 (dôi vài NO \ ) hay kct tùa trâng (dôi
vài SiO ^ ):
H 2 SO 4 + CO l S O 2 + H 2 C 0 3 (CO 2 Î + H 2 0 )
H 2 SO 4 + 2NO ' -> S O 2 + 2 H N 0 2 (N20 3 + H 20 )
2N 2 0 3 +02 4 N 0 2Î
56
H 2 S 0 4 + SiO ; + nH20 —> S O 2' + S i0 2 .nH 2 0J,
Cân chii ÿ là viêc phân tfch anion trong hôn hop thucrng dirgc tien hành sau
khi phân tich cation, do dô tù ket quà câc cation tîm duge, ta co the loai trùr
nhùng anion không the song song ton tai trong dung dich vôi mot sô cation. Vi
du, nhôm câc anion Cl , B r , I và S không thê ton tai trong dung dich chira
cation Ag+; nhôm câc anion S O ,2 , SO^ , P O , C O ,’ và S ' không the ton tai
trong dung dich chira cation Ba"+, Pb~+.
Viçc thir môi truong dung dich cùng cho phép loai trir boa mot sô anion.
Ncu môi tnrcrng axit thi, dung dich không chira câc anion C O 2 , S '’ và c 6 the cà
câc anion S O \ , CH 3 COO , NO 2 . Ncu môi trucrng bazo thi câc anion trên dèu
co the co mât trong dung dich.
Ngoài ra co thê dung câc chât oxi hoâ nhu K M n0 4 de nhân bict sir co mat
cüa câc chât khù nhu S O ,', I , S" và N 0 2 (và cô thê cà Cl , Br ), vî nhùng ion
này làm mât màu cüa K M n 0 4 hoac dùng câc chât khù nhu Kl + hô tinh bôt dê
nhân biêt su co mât cüa câc chât oxi hoâ.
Su co mât cüa tùng anion duge nhân ra bâng câc phân ùng riêng và
dâc trung.
10.2. Phân tfng dàc trifng cua mot sô anion
10.2.1. Ion SO ;
Lây 1-2 mL dung dich chùa anion S 0 4 , axit hoâ dên môi truông axit
( b a n g I ICI h o a c I I N O j ) , n h ô d u n g d ic h c h ir a D a"+ v à u . N c u c o k e t tu a tiü n g
chùng tô cô ion S 0 4 :
Ba“ + SO ; —^ B aS 0 4 J, trâng
Nêu không axit hoâ truôc khi thêm Ba2+, thi cô thê cô phàn ùng:
Ba2+ + S 0 2' -» B aS 0 3|
Ba2+ + CO 2‘ -> BaCO-,4
Nhung 2 kêt tûa này tan trong axit manh:
57
B aS 0 3| + H+ -> Ba2+ + H20 + S 0 2î
B a C 0 3| + H+ -> Ba2+ + H20 + CO 2 Î
10.2.2. Ion SO*
Viçc nhân biêt anión SO* phu thuôc vào su cô màt cüa các anion NO \ và S2".
Nêu trong dung dich không cô N 0 2 : Lây 1-2 mL dung djch chúa SO * ,
thêm H 2 S 0 4 vào dên môi truàng axit, dun nhe và dân khi thoàt ra vào ông
nghiçm chúa K M n0 4 loâng hay dung djch I2 cô thêm mot it hô tinh bôt. Nêu
dung dich K M n 0 4 hoàc dung djch I2 mât màu thi chûng tô cô ion SO *'.
Nêu trong dung dich cô NO , : Lây 1-2 mL dung djch chúa S O ,', thêm vào
Ba“+ du, kêt tùa thu dugc dcm rúa sach, sau dô thêm H 2 S 0 4 vào kêt tüa thu
dugc và dân khi thoàt vào ông nghiêm chúa K M n 0 4 loâng hay dung djch I2 cô
thêm mot it hô tinh bôt. Nêu dung djch K M n 0 4 hoàc dung djch I2 mât màu thi
chûng tô cô ion SO *" .
Nêu trong dung djch không cô S 2 : Lây 1-2 mL dung djch chúa S O , vào
ông nghiêm, thêm vào HC1 2M, thêm tiêp 1-2 hat kêm, dun nông. Lây 1 mâu
giây loc dâ tâm uôrt bàng dung dich (CH 3 COO)2Pb dây lên miêng ông nghiçm.
Nêu mâu giây hoá den chûng tô cô ion S O :
SO *' + 2H+ -> H20 + S 0 2î
Zn + 2H+ ^ Zn2+ + 2[H]

S 0 2 + 6 [H] —> H2S Î + 2H20
H2S + (CH 3 COO)2Pb P b S i dcn +2C H 3COOH

%
10.2.3. Ion PO;
Lây 1-2 mL dung djch MgCl2, cho N H 3 vào dên d u (dê kct tùa M g(OH )2
dugc hînh thành hêt), thêm tiêp NH 4 C1 vào cho dên khi kêt tùa M g(OH )2 tan
hét. Lây mot it dung dich này nhô vào dung dich chúa ion PO . Nêu cô kêt tüa
tinh thê màu trâng chüng tô cô ion PO .
58
10.2.4. Ion CO ;
Lày 1-2 mL dung djch chùa ion C O , , thém vào dó 1-2 gioì H 2 0 2 (de oxi
hoà S O ;'), axit hoà dung dich bang axit HC1, dàn khf thoàt vào òng nghièm
chùa dung dich Ba(OH )2 hay nuóc voi trong. Nèu dung djch Ba(OH )2 hay nuóc
vói trong vàn due thì chùng tò có ion CO , :
CO ; + 2H+ -4 H 20 + C 0 2t
C 0 2 + Ba(O H )2 -» B aC 0 3 J+ H20
10.2.5. Ion SiO ;
Lày 1-2 mL dung dich chùa ion SiO* , nhò dàn tùng giot dung djch HC1
hay H 2 S 0 4 vào. Nèu có kèt tua tràng kco nhày cùa H 2 S i0 3 xuàt hicn chùng tò
có ion SiO * (có thè dun sòi hón hop dè kèt tua xuàt hièn nhanh hon).
10.2.6. Ion CI'

Vièc nhàn bict anion CI phu thupc vào su có màt cùa càc anion Br và f.
Truàng hop dung djch khòng có anion Br’ và I : Lày 1-2 mL dung djch
chùa anion CI", thèm A g N 0 3 dè két tùa hoàn toàn. Loc kèt tùa, rùa sach ròi
thèm 2-3 mL dung dich X, làc kT, loc lày nuóc loc ròi dem axit hoà bang dung
dich H N 0 3. Nèu có kèt tùa xuàt hicn chùng tò có ion CI .
Truóng hop dung dich có anion Br" và I": Hòa tan 0,01 mol A g N 0 3 + 0,25
mol K N 0 3 và 0,25 mol NH 3 thành I lit dung dich (dung djch X). Lày 1-2 mL
dung dich chùa anion C l , them A g N 0 3 dè kèt tùa hoàn toàn. Loc kèt tùa, rùa
sach ròi thèm 2-3 mL dung dich X, làc kì, loc lày nuóc ròi dem axit hoà bang
dung dich H N 0 3. Nèu có kèt tùa xuàt hicn chùng tò có ion CI".
10.2.7. Ion Br'

Vièc nhàn bièt anion Br phu thupc vào su có màt cùa càc anion f .
Truóng hop dung djch khòng có anion I": Lày 1-2 mL dung dich chùa
anion Br", thèm tièp khoàng 1 mL C^Hé ròi nhò dàn tùng giot nuóc ciò hoàc
NaClO vào. Nèu lóp benzen nhuòm màu vàng chùng có ion Br".
59
Tnrcrng hop dung djch có anion I : Lay 1-2 mL dung dich chúa anion Br ,
axit hoá bäng H 2 SO 4 loàng rôi thêm mot it muôi KNO 2 hoäc N a N 0 2 và dun soi
hôn hop cho iot bay hêt (thù bäng giây tâm nuóc hô tinh bot), de nguôi, thêm
tiêp khoàng 1 mL CöHö rôi nhô dân tùng giot nuóc cio hoac NaClO vào. Nêu
lap benzen nhuôm màu vàng chúng có ion Br".
Lây 1-2 mL dung djch chúa anion Br", thêm A g N 0 3 dê kêt tüa hoàn toàn.
Loc kêt tùa, rúa sach rôi thêm N H 3 du dê kêt tüa tan hêt, lâc kï, loc lây nuóc loc
rôi dem axit hoá bang dung djch H 2 SO 4 dên môi truàng axit, thêm tiêp khoàng
1 mL CôHfc rôi nhô dân túng giot nuóc cio vào. Nêu lap benzen nhuôm màu
vàng chúng có ion Br".
10.2.8. Ion r
Lây 1-2 mL dung djch chúa anion I", axit hoá bäng H 2 S 0 4 loàng rôi thêm
mot it muôi KNO 2 hoäc NaNCh và thù bäng giây tâm nuóc hô tinh bôt. Nêu
giây tâm nuóc hô tinh bôt có màu xanh chúng tô có ion I".
10.2.9. Ion S2'

2-
Lây 1-2 mL dung djch chúa anion S , axit hoá bäng HCl loàng rôi thêm
mot it dung dich (CH 3 CO O )2Pb hoäc A g N 0 3. Néu có kêt tüa màu den chúng tô
có ion S2".
2-
Lây 1-2 m L dung dich chúa anion S " , nhô vào dung dich chât oxi hoá nhu:
Nuóc cio, nuóc brom , nuóc iot, H N 0 3 däc. Nêu dung dich có hiçn tugng duc
2-
nhu sua (do S tao thành) chúng tô có ion S“ .
10.2.10. Ion N O ,
Lây 1-2 mL dung dich chúa anion NO , , axit hoá nhe bäng CH3COOH hay
H 2 SO 4 loàng, rôi thêm m ot it dung dich Kl, thù bäng giây tâm nuóc hô tinh bôt.
Nêu giây tâm nuóc hô tinh bôt có màu xanh chúng tô có ion N O , .
10.2.11. Ion N O ;
Thucmg phài tim ion N 0 2 truóc khi tim ion N O , , vi tinh chât cùa ion
NO j v à N O J giông nhau.
60
Trirang hap dung dich khòng có anion N 0 2 : Lày 1-2 mL dung djch chira
anion N O ^, them 1 it H 2 SO 4 dàc, them 1 mành dòng, dun nóng. Nèu có khí
màu náu thoát ra chúng tó có ion NO , :
2 N O ; + 3Cu + 8 H+ -> 2 N O | + 3Cu2+ + 4H 20
2 N0 + 0 2 -4 2 N 0 2 T(náu)
Lày 1-2 mL dung dich chúa anion N O ^ , them mòt it kièm dàm dàc vào và
mòt it bòt kèm hoàc bòt magie hoàc bòt nhòm, dun nóng. Nèu có khi mùi khai
thoát ra (NH 3 ) chúng tò có ion N O , (có thè thù bang giày quy tàm irót).
Tnròmg hap dung dich có anion N O ,: Nèu có ion NO-, phài phà hùy
NO , triróc khi tìm ion N O , bang 1 trong 2 cách sau:
- Lày 1-2 mL dung dicH chira anion N O , , them 1 it dung djch NH 4 CI hoàc
NH 4CI ràn, dun sòi trong 2-3 phút. Khi dó NH 4 NO 2 se tu oxi hoà - khù theo
phuang trình:
NH 4 NO 2 -» N2T + 2H20
- Lày 1-2 mL dung dich chúa anion N 0 2, them dung dich urè dàm dàc vào
ròi càn thàn nhò dung dich H 2 SO 4 loàng theo thành òng nghièm vào. Nèu dung
dich có NO , se bi phàn hùy thành khí thoát ra ràt manh:
CO (N H 2 )2 + 2 H N 0 2 C 0 2t + N2t + 3H20
Sau khi phà hùy ion N 0 2 , vice tìm N O J làm tuang tu truàng hop khóng
inn NO 2
10.2.12. Ion CH 3 COO'
Lày 1-2 mL dung dich chúa anion CH 3 COO" , them dung dich H 2 SO 4 dàc,
dun nóng. Nèu có mùi “dàm ” chúng tò có ion CH 3 COO .
Lày 1-2 mL dung dich chúa anion C H 3 C O O ' , axit hoà bang H 2 SO 4 dàc,
thèm vào mòt it ancol ctylic hay amylic. Dun nóng vài phút, sau dó dò hòn hop
vào eòe nuóc lanh. Nèu có mùi tham dè chju cùa etyl axetat hoàc amyl axetat
chúng tò có ion CH 3 COO".
61
THÍ NGHIÊM
HOÁ PHÂN TÍ CH 2
62
BÄI 1: GIÖI THIEU CÄC MAY MÖC, DUNG CU
_________________ THI NGHIEM_________________
1.1. Cäc loai cän
1.1.1. Cän kl thuät

- Do chinh xäc thäp: 0,01 gam
- Düng de cän so bö khöi
lugng cüa vat trucrc khi dua väo cän
phän tich.
- Düng de cän khöi lugng chät

khöng cän cö do chinh xäc cao
(chät cän cän khöng phäi lä chät
göc) khi pha dung dich.
1.1.2. Cän phän tich
- Cö dp chinh xäc cao tu 2 .10’4

gam -r 2 .1 0 6 gam. Cäc loai cän
phän tich chi cho phöp cän vat cän
cö khöi lucmg toi da lä 2 0 0 gam. 0
- Cän phän tich cö nhicu loai: Hinh 1.1. Cäu tao cän phän tich
cän phän tich fhnrmg. cän phän tich
dien, cän phän tich dien tu.
1.1.2.1. Cän phän tich thudng
Cän phän tich thuöng dugc cäu tao bcri cäc bp phän chü yeu sau:
- Giot nuöc (de kiem tra do tliäng bang cüa cän). Cäc öc dieu chinh ö
2 chän de cüa cän de dieu chinh su thäng bäng cüa cän.
- Truc giüa 1 (hinh 1.1) läp trcn däy phäng cö kern theo thang chia 2 vä bö
häm dao döng.
63
- Cânh tay dòn dât trên dao giùa 3 và ti vào bàn mâ nâo 4 dât trên dinh
truc giùa.
Kcm thco cânh tay dòn là kim chi 5 và bô phân dieu chinh dô nhay 6 . Trcn
cânh tay dòn là thang chia 7, 7 ’ hoâc 7” và câc ôc dieu chinh 8 ò hai dâu cuòi
(hoàc cô khi dât ó giùa).
- Câc móc cân 9 móc vào câc bàn mâ nâo 10 ti trên câc dao cuòi 11 cûa
cânh tay dòn.
- Câc dia cân 12 treo vào móc cân nhô quang cân 13. Dôi khi con có cà câc
móc phu 14 và 15.
- Câc tay hâm 16 liên vói truc giùa và mang câc bô phân hâm dòn cân 17,
hâm quang cân 18, hâm dïa cân 19 dât duôi dây dïa cân.
- Khi cân ta dât vât cân ó dïa cân bên trâi, và câc quà cân duoc dât ó dïa
cân bên phâi (vói cân phân tich thuàng) và nguoc lai (ver; cân pliân tich diçn).
* Nguyên tâc làm vice vói cân phân tich
Cân phân tich là loai cân cô dô chinh xâc cao, rât nhay, dê mât tinh chinh
xâc và mau hông, cho nên khi sù dung phâi tuân theo câc nguyên tàc sau:
1. Cân phâi dê noi khô râo, sach sè, trong phông riêng cô trân che bui, dê
trên bàn châc chân, mât bàn phâng. Khi làm vice vói cân phân tich tay phâi sach
và khô.
2. Phâi kiêm tra dieu kiçn xung quanh cân (tât quat, dông cûa néu cô
gió,...) và dô phâng cùa cân (dieu chinli dé gioì nuac à tâm vòng trôn), khôi
luçrng cùa vât cân cô phù hçrp vói cân không, kiêm tra hôp quà c â n ...
3. Chi duoc mó hai cùa bên trâi và bên phâi cùa cân phân tich dê dua quà
cân, vât cân vào dïa cân và lây chüng ra ngoài.
4. Chi duoc cân câc vât cân có nhiêt dô cùng vói nhiêt dô cùa cân và cân
nhùng vât cân cô khôi luong nhô hon khôi luong tôi da cân cô khâ nâng cân
duoc. Phâi dùng cân kï thuât cân so bô truóc khôi luong cùa vât sc cân trcn cân
phân tich. Câc chât cân dêu phâi dê trong chén cân, lo cân. Nêu cân chât long
phâi cô nâp dây trong khi cân.
5. Sau khi cân xong, phài kiêm tra lai dô thâng bâng (dô lêch cûa kim
trên tliang chia 2 ) và dô phâng (vi trigiot nuâc) cùa cân so vói truóc khi cân.
6 . Trong khi cân tuyçt dôi không duoc: m ó quat, nói chuyên, di chuyên cân
ra khôi vi tri dâ dât, de nhiêu nguoi cùng sù dung cân.
64
7. Dùng tay trái, ngùa long bàn tay mó khoà hàm cùa cân rât tù tù, nhe
nhàng xoay theo chiêu kim dông hô de xàc dinh dièm thàng bàng cùa cân qua
su dao dông cùa kim tù trái sang phài qua dicm thàng bàng cùa thang chia 2
(dieu chinh ôc 8 dê duu cân vê ¡rang thcii lluing bàng).
8 . Phài dùng kçp dê dira quà cân vào hoâc lây ra. Không duge dùng tay
câm truc tiêp vào quà cân. Quà cân dua ra phài de dùng vào vi tri trong hôp.
9. Khi dua quà cân vào dïa cân thî quà cân cô khôi luçrng 1cm sè duge dua
vào dïa cân truôc và quà cân cô khôi lugng nhô duçc dua vào dïa cân sau. Khi
lây quà cân ra khôi dïa cân thi tiên hành nguoc lai, tue là: quà cân cô khôi
lugng nhô sè duge dua ra khôi dïa cân truôc và quà cân cô khôi lugng lôn duge
dua ra khôi dïa cân sau.
1.1.2.2. Cân diên tu
- Cân diên tù cô dô chính xác cao tù 2.10’4 gam -r 2.10 6 gam. Cân diçn tù
cho phép cân tôi da 200 gam. Trong cân diçn tù không cô dôn cân, dao,... nhu
cân phân tfch thucmg hay cân phân tich diçn. Thay cho các dôi trong nguôi ta
dùng lue diên tù dê cân bàng vôi trong lue cùa vât cân. Khi dàt vât cân lcn dïa
cân thî cánh tay dôn bi lçch, diêu này duge ghi nhân bôi mot detecta ghi tin
hiçu sai. Tin hiçu này cô tâc dung làm tàng cucrng dô dông trong cuôn dông ca
seevo. Cuàng dô này duge phân ành qua tin hiçu do S ti Iç thuân vôi khôi lugng
mâu. Dùng phuang phàp chuân hoà theo khôi luong mau chuân, cô thê doc truc
tiêp khôi lugng vât cân.
- Nguyên tâc làm viçc vôi cân diçn tù:
Cân diçn tù là loai cân phân tich cô dô chinh xác cao, rât nhay, dê mât tinh
mau hông, c h o nen khi s ù Jung phài tuân llico các nguyCn lâc cùa
c h ín h x á c v à
cân phân tich.
1.2. Tù sâ'y
- Dùng dê sây các chât à nhiêt dô luong dôi cao, tù sây thuômg cô nhiêt kê
dê theo dôi và diêu chinh nhiçt dô theo yêu câu. Tù sây cô thê sây duge nhiçt dô
tôi da tuÿ theo tùng loai tù khác nhau (thuông là 200°C hoâc 300°C).
- Các dung eu do thê tich nhu blnh dinh mue, pipet, buret, ông dong, ...
không duge dua vào tù sây.
5-GT . phân tich 65

1.3. Binh hut am
- Binh bang thuy tinh chac chan co hai day, nap binh rat khft va kin. Dky
duai de chat hut am nhu CaO, CaCli khan, silicagel, H 2 SO 4 ,... Day tren de cdc
chat can lam kho.
- Khi ckc chat hut am da hut bao hoa nuac can tinh che lai: Nung CaClj,
silicagel or nhiet do cao,... hoac thay the eke chat hut am khkc.
- Khi mo nap binh hut am, can k<5o nap binh hut am theo huang ve phia
nguoi minh hoac phia nguoc lai. Khong m a nSp binh hut am theo huang thang
dung. Khi nap binh da de h a mieng binh mdi dua nap binh ra khoi binh. De day
binh hut am ta lam ngugc lai.
1.4. Cac loai pheu loc
- Pheu loc thuy tinh xop: co nhieu loai pheu loc xop c 6 kich thuac lo khac
nhau. Tuy theo chat ket tua m& nguai ta chon pheu loc xop cho phii hop.
- Pheu thuy tinh thucrng: C 6 nhieu loai va phai dung cdc loai giay loc. Co
hai loai giay loc: Giay co tkn khi dot chdy de lai tro. Giay khong tiin khi dot
chdy khong de lai tro. Tuy theo yeu cau cua thi nghiem ma chon loai giay loc cho
phu hop.
1.5. Cac loai pipet
- Pipet la dung cu dc chuyen mot the tfch xdc dmh chat long tu binh n&y
sang binh khdc. C 6 hai loai pipet la pipet bau va pipet chia do.
P ip e t b a u h a y p ip e t thvrong,
Pipet lk mot ong thuy tinh, a giua la mot bau hinh cau (goi la pipet bau)
hoac hinh tru (goi Ik pipet thuang), a phia tren va phia duai la ong thuy tinh
nho, dau mut phia duai duac vuot nhon de co lo hep sao cho chat long chay ra
khoi pipet vai toe do thich hap. O ong phia tren c 6 1 vach (cung co truang hap
a ong phia duai e 6 1 vach thu 2). Neu hut chat long vao pipet sao cho mat
khum (mat lom) cua chat long tiep xuc vai m3t phang ngang cua vach va sau do
cho chat long chay hoan toan ra khoi pipet (hoSc chay den khi mat khum tiep
xuc vai vach phia duai) thi the tich chat long lay ra dung bang the tfch ghi tren
pipet cr nhiet do xdc dinh da cho.
66
Pipct chia do hay pipct chia vach.
Pipet chia do la ong hinh tru, phia dirai vuot nhon de dung dich chay ra vai
toe do thich hap. Tren pipct co chia thanh nhieu vach tuang ung vai cdc the tich
chat long lay ra khac nhau.
Thuang hay dung cic loai pipet bau loai 100,0; 50,0; 25,0; 10,0 va 5,0 mL
va cac pipet chia vach 25,0; 20,0; 10,0; 5,0; 2,0 va 1,0 mL. Doi vai cac phep
phan tich vi lugng cdn dung micropipet 5,00; 2,00; 1,00; 0,50; 0,10 mL.
Chu y: Khong thoi giot chat long cuoi cung trong dau mut cua pipet ma de
thang dung pipct trong khoang 15 giay la dugc.
1.6. Cac loai buret
67
Buret là ông hînh tru phia trên cô chia vach, phia duôi c 6 vèi khoâ hoàc nôi
vôi ông thuÿ tinh dâu mut vuôt nhon qua mot ông cao su cô khoâ dieu chinh
hoàc cô quà câu bâng thuÿ tinh trong ông cao su dê dieu chinh tôc dô chày cùa
chât long.
Buret duçc dùng chû yêu trong chuân dô khi cân lây tùng it mot thc tich
chât long.
Thucmg hay dùng câc loai buret 10,0; 25,0 và 50,0 mL chia vach dên 0,1 mL.
Dôi vôi câc phép phân tich vi luçmg côn dùng microburet 1,00 hoâc 2,00 mL.
1.7. Câc loai bình dinh mire
Blnh djnh mùc thiràng cô cô hçp, cô nüt nhâm. Trên cô binh cô mot hoàc
vài vach cho biêt ó nhiêt dô xâc djnh ncu dô chât lóng vào bình dên vach thi thè
tich chât long trong bình cho dèn vach là thè tich tuong ùng vói thè tich dâ ghi
trên binh.
Nguôi ta thuông sàn xuât câc binh djnh

mùc 1 lit, 500,0 mL; 250,0 mL; 200,0 mL;
100.0 mL; 50,0 mL; 25,0 mL; 10,0 mL và
5.0 mL.
Binh dinh mùc thuông dùng dê pha chê

câc dung d k h cô nông dô chinh xâc. Nguài
ta cho chât long hoàc chât rân cô khôi lirçng
xâc djnh vào binh và thêm dân nuôc (hoàc
dung môi) vào dp 2/3 thê tich binh và lâc
tròll dêu blnh dô hoà lan lioàn loàn chât tan
và sau khi dâ cân bâng nhiçt dô thi thêm dân
nuôc (hoâc dung môi) cho dên câch vach
djnh mùc chùng 1 mL. Dùng ông nhô giot
thêm tùng giot dung djeh cho dên vach.
Hînh 1.3. Binh dinh mùc
Dê không màe sai sô khi quan sât phài dê mât ô cùng mât phâng ngang vói
vach và thêm nuôc (dung môi) cho dên khi mât khum (mât lôm) cùa chât long
tiêp xüc vói mât phâng ngang cùa vach. Sau dô dây nüt nhâm và lâc dêu dê chât
long trong binh dupe trôn dêu.
68
1.8. Kièm tra dò chinh xàc cua càc dung cu do thè tich
Càc dung cu do thè tich dòi hòi dò chinh xàc cao nhu pipet, burct, bình
dinh mùc phài dugc kièm tra dò chinh xàc.
Nguyèn tàc chung dè kièm tra thè tich càc dung cu do thè tich là càn
lugng nuóc nguyèn chàt chièm bòi thè tich cùa càc dung cu dó ó nhict dò
kièm tra. Cùng có thè kièm tra bang càch so sành thè tich cùa dung cu do vói
thè tich cùa mòt dung cu khàc dà dugc chuàn hoà. Tuy nhién, càch càn vàn là
tòt hcm cà.
Càch kièm tra: rùa sach dung cu do thè tich bàng càc dung dich rùa khàc
nhau, tràng lai bang nuóc càt nhièu làn. Dàt dung cu càn kièm tra và nuóc càt
trong phòng càn mòt thói gian dè thièt làp càn bàng nhièt dò giùa nuóc và
khòng khi trong phòng càn. Nhict dò cùa phòng càn và nhict dò cùa nuóc phài
dugc do bàng nhièt kè chinh xàc và có sai sò ± 0,1 C. Lày mòt thè tich xàc dinh
nuóc nguyèn chàt bang dung cu do thè tich càn kièm tra. Càn khòi lugng nuóc
ó nhict dò phòng, dòi chièu vói bàng khòi lugng rièng cùa nuóc ó càc nhict dò
(trong khòng khi) ta có thè tinh chinh xàc thè tich cùa chàt lòng dà lày - thè tich
cùa dung cu do.
69
BÀI 2: XÄC DINH KHÔI L U Ö N G N U Ö C KÉT TINH
TRONG CÄC TINH THÉ NG ÂM NUÔC
____________________________________________•____________________
2.1. Co1 sô- li thuyêt
Nucrc kêt tinh là nuàc c 6 trong câu tao câc tinh thê cùa mot sô chât, thucmg
duçrc goi là câc tinh thê ngâm nuàc. Luçrng nucrc kêt tinh trong do dcu ûng vcri
mot công thûc xâc dinh. Vi du: lîaC lo^H oO ; CUSO 4 .5 H 2 O; H 2C 2 O 4 .2 H 2O ...
Nêu dê câc tinh thê ngâm nuàc trong câc bînh kin, không cô hai nuàc n 6 sê
phân huÿ mot phân thành tinh thê khan tucrng ûng và hai nuac. Tuy nhicn, nô
chi phân huÿ cho tai khi âp suât hai nuôc trong bînh dat tôi mot giâ tri xâc dinh,
à mot nhiçt dô nhât djnh goi là âp suât hai cùa tinh thê ngâm nuôc. Khi do c 6
mot cân bang dông. V i du:
BaCl 2 .2H20 BaCl 2 .H20 + H 2 O h„j
BaCl 2 .H20 BaCl 2 + H20
O nhiêt dô nhât djnh câc tinh thê ngâm nuôc khâc nhau dêu cô âp suât hai
khâc nhau. O câc nhiêt dô khâc nhau thî âp suât hai cùa mot chât cüng khâc
nhau:
Âp suât hai à
T in h th e
25UC
40°C 50°C 80°C 100°C
Na 2 S 0 4. 10H20 27 (mmHg) (mmHg) (mmHg) (mmHg) (mmHg)
C u S 0 4 .5H20 12,5 (mmHg)
BaCl 2 .2H20 2,5 (mmHg) 3,8 30,15 52,50 271,30
Khi dun nông câc tinh thê ngâm nuàc dêu bj phân huÿ cho nuôc thoât ra.
Vî vây trong nhiêu truàng hçp, co the dùng phuang phâp chung cât dê xâc djnh
thành phân nuôc kêt tinh (ß a C /2 mât nuàc hoàn toàn à nhiêt dô 130° C).
70
2.2. Cách tien hành
Xác dinh lugng nuác kêt tinh trong BaCl 2 . 2H 20

2.2.1. Xác djnh khôi luong tinh the ngâm niróc
Rira sach chén cân và nâp chén sây khô trong 30 phut à nhiçt dô
125 -f 130 C. Lây chcn và nâp dé vào binh hut âm cho nguôi dén nhiçt dô
phông. Cân chính xác khôi lugng chén cân và nâp chén trên cân phân tfch
ta duge khôi lugng rri|. Cho mot lugng khoàng 1,4 - 1,5 g B aCl 2 .2H 20
(hoàc các tinh thé ngâm nuác khác) vào chén cân. Sau dó cân lai chính xác
tren cân phân tich, ta sc duge khôi lugng m 2. Khôi lugng BaC l 2 .2H20 sc
là (m 2 - m i).
2.2.2. Xác djnh khôi lirçmg nuóc cô trong tinh the ngâm nirô'c
Dàt chén cân cô BaCl 2 .2H20 (hoàc các tinh thé ngâm nuóc khác) trong tù
sây, nâp de bên canh chén. Dùng giây ghi ki hiçu cùa chén cân và dây trên
miçng chén cân. Sây ô nhiçt dô 125°C (vói BaCl2) trong khoàng 90 phut.
Dùng kep sät lây chén cân và nâp cân ra, dua vào binh hut âm làm nguôi dên
nhiçt dô phông. Lây chén cân dây nâp và cân chính xác khôi lugng bang cân
phân tich. Ta duge khôi lugng m 3 . Lai cho tiêp vào tú sây khoàng 30 phût
nùa, sau dô, dê nguôi nhu trên và tiên hành cân lai chính xác trên cân phân
tich duge khôi lugng m4. Nêu m 3 và m 4 chênh lçch nhau 0,001g thi cô nghïa
là nuóc ket tinh dà thoát ra hêt. Nêu sai lçch lón han 0,001g thi phài sây tiêp
30 phut nùa, rôi lap lai nhu trên cho dên khi già tri 2 lân cân kê tiêp nhau
chênh lçch nhau không quà 0 ,0 0 1 g.
2 .3 . C ú c li tin h to á n
Truóc khi sây:

Khôi lugng chén cân + nâp cân = m j.
Khôi lugng chén cân + nâp cân + BaCl 2 .2H20 = m2.
Vây khôi lugng BaCl 2 .2H20 = m 2 - m |.

Sau khi sây:
Khôi lugng chén cân + nâp cân + BaCl 2 = m4.
71
Vây khôi lugng nuôc kêt tinh = m 2 - 014 .
% khôi liromg nuôc kêt tinh là:
1 . 1 0 0 % = x%
m , - m,
Theo li thuyêt:
cù 244,2000 g BaCl2 .2H20 cô 36,0300 g H2 0 .
100,0000 g -------------- cô y g H20

% khôi luang nuóc kct tinh thco li thuyêt là:
y = 14,75%
Sai sô tuyçt dôi là:
x% - y% = X - 14,75 = z%
Sai sô tuang dôi là:
z%
---------- . 1 0 0 % = t% .
14,75%
Sai sô này do phép cân gây ra.
Khi làm thf nghiêm thât chính xàc thì sai sô tuyçt dôi cüa phép phân tich
phài không dugc lón han ± 0,05% (z < ±0,05).
72
BÀI 3: XÀC D |N H NÒNO DÒ DUNG DICH
AXIT CLOHIDRIC BÀNG DUNG DfCH BORAC
3.1. Ctfsorli thuyet
Cäc dung dich axit HCl, HNO 3 , ... khi pha loäng tu dung dich däc cö nöng
dp chua xäc dinh. Vi väy cän chuän dp xäc dinh nöng do chinh xäc cäc dung
djch axit näy bäng cäc dung dich ba/.a chuän. Thuang nguai ta düng cäc chät
göc nhu N ajIÔ ?; Na 2 C 0 3 ... de pha dung dich chuän tCr lupng cän vä düng nö
xäc dinh nöng dp cüa cäc dung dich axit. Sa di nhu väy lä do cäc chät
Na2 B4 0 7 . 1 0 H >0 vä Na2 CC>3 .IOH2 O khi pha thänh dung dich tao ra möi truomg
kiem:
Na 2 B40 7 2Na+ + B40~ (3.1)
B4O.;" + 7H20 <=> 20H + 4 H 3 BO 3 (3.2)
Na 2 C 0 3 2Na+ + CO f (3.3)
CO,2' + 2H20 20H + (H20 + C 0 2) (3.4)
Nen cäc dung dich näy cö the chuän dp dupe cäc axit manh nhu HCl:
Na 2 B4 0 7 + 5H20 + 2HC1 2NaCl + 4H 3 B 0 3 (3.5)
Na 2 C 0 3 + 2HC1 -> 2NaCl + H?0 + CO-. (3.6)

Tai dicm tuemg duemg cäc axit ycu quyet dinh möi truerng, nen cö pHt(j <7
Döi veri phucmg trinh (3.5) neu coi H 3 BO 3 cö nöng dp 0, IM thi:
1 1 9 24
pHTD= - p K a - - l g C a= ^ - +0,5 = 5,12 (3.7)
Döi voi phuong trinh (3.6) neu coi H20 + CO 2 cö nöng dp 0,1 M thl:
pHTD = i p K a - i l g C a = ^ + 0,5 = 4,01 (3.8)
73
Trong các phép chuân dô theo (3.5) và (3.6) có thê dùng chât chi thj là
metyl da cam (pT = 4) và metyl dô (pT = 5,5); không dùng dugc phenolphtalcin
(pT = 9) và quÿ (pT = 7) vi su thay dôi màu nàm ngoài vùng buôc nhày pH.
Trong thirc tê, ta pha dung dich chuân Na 2 B 40 7 tù tinh thê

Na 2 B4 0 7 . 1 0 H 2 0 ; pha dung djch chuân Na 2 C 0 3 tù tinh thê Na 2 C 0 3 . 1 0 H 20 và
pha dung dich HCl tù dung djch HCl däc 35% sau dó chuân dô lai dung djch
HCl bäng các dung djch chuân baza dà pha.
Ò phàn ùng (3.5):
M
Duong lugng gam cùa Na 2 B4C>7 .10H20 = — Na?BiQ7 10H2Q ^ 9)
CN(Na2 B407) = 2.CM(Na2 B407) (3.10)

Ö phàn ùng (3.6):
M
Ducrng lugng gam cùa Na 2 CC>3 . 1 0 H 2 0 = — Nj2c ° 3 l01l2° (3.11)
CN(Na2C 03) = 2.CM(Na2C03) (3.12)

Ò phàn ùng (3.5) và (3.6):
M
Duong lugng gam cùa HC1 = — (3. 13)
C n(hci) = C m(hci) (3.14)
3.2.1. Pha dung djch Borac chuân tù Na 2B4 0 7 . 1 0 H 20

(M = 381,4 g/mol)
Dê pha 1 lit dung djch Na 2 B 4C>7 0,05M thi khôi lugng Na 2 B4 C>7 . IOH2 O
cân lây là:
m Na2B40 7.10H20 = n Na2B40 7.10H20 M Na2B40 7.10H20 = 0,05.381,4 = 19,07 (g)
Cách pha 250 mL Na 2 B 4 Û 7 : Tiên hành cân chính xàc côc cân trên cân phân
tich ta dugc khôi lugng là m] g. Thêm vào dô mot lugng Na 2 B4 Û 7 . 1 0 H 2 0
74
(khoäng 4,7 g) vä cän lai chinh xäc trcn cän phän tich ta dugc khöi lugng rm g.
Dua toän bö khöi lugng Borac väo binh dinh müc 250,0 mL qua phcu (khöng
duae de rai ra ngoäi möt lirang nhö näo). Düng binh tia cö nucrc cät de chuycn
toän bö cäc hat nhö Borac bäm ö chcn cän dua väo binh dinh müc. Them
khoäng 50 mL nuoc cät da dun nöng, läc dcu de hoä tan lugng Borac cö trong
binh dinh müc, läm lanh tü tü de dung dich trong binh dinh müc nguoi den
nhict do phöng (khoäng 15 phüt). Them nuöc cät väo cho den vach cüa binh
dinh müc. Däy nüt, läc dcu. Nöng dp chinh xäc cüa dung dich NaÎÔy dugc
tinh theo khöi lugng N a i B ,^ . IOHoO da cän, ghi vöi 4 chü sö cö nghTa (xcm
muc 3.3.1).
3.2.2. Pha dung djeh HCl tir dung d|ch HCl 35% (d=l,19 g/mL)
Pha dung dich HCl tü dung dich HCl däc 35%.
Giä sü pha 1 lit dung dich HCl 0,1 M thi khöi lugng HCl nguyen chät cän
läy lä: 0 ,L M Ha = 3,65 g.
Cü 100g dung djeh HCl 35% cö 35 g HCl nguyen chät
Cän x g <---------------- ------------- 3,65 g----------------------
Khöi lugng dung djeh däc HCl 35% cän läy lä: ' ^ 3 5 ’^ = 10.4286(g)
The tich dung djeh HCl däc 35% (d = 1,19 g/mL) cän läy lä:
10,4286
= 8,76 (mL)
1,19
Düng pipet. läy khoäng 8, 8 mL dung djeh HCl 35% (d = 1.19g/mL) dua
väo binh 1 lft, them nuöc cät den 1 lit, läc deu ta sc dugc dung dich HCl cö nöng
dö ~ 0 ,IM . Vi HCl khöng phäi lä chät göc, nen dung djeh HCl sau khi pha xong
phäi dugc xäc dinh lai nöng dö bang dung djeh bazo chuän.
Truöng hop ta cän pha cäc the tich dung djeh lön hay nhö hon 1 lit thi chi
viec nhän, chia cäc giä tri dä tinh dugc ö trcn.
3.2.3. Chuän do dung djeh HCl bäng dung djeh chuän Borac
Düng pipet (loai 10 mL) läy chinh xäc 10,00 mL dung djeh Borac väo
eclen, them väo 3 giot metyl da cam, lüc näy dung djeh cö mäu väng rom.
75
Träng buret bäng dung dich HCl, sau dö nap däy dung djch HCl väo buret
vä dicu chinh de mät lom cüa dung dich HCl ngang vach so 0 tren buret (chü y
khöng de bot khi cön lai o phän duöi kliod buret).
Tien hänh chuän dö bäng cäch mö khoä buret, nhö tü tü tüng giot dung
djch HCl tu buret xuöng eclen, vüa nhö vüa läc deu. Khi dung djch chuycn tir
mäu väng ram sang mäu dö da cam thi dirng chuän dp. Doc the tich dung dich
HCl da chuän dp tren buret, ki hieu lä V) mL. Läp lai phdp chuän dp 2 -f 3 län
nua röi ghi the tich dung dich HCl da chuän dp, län lupt ki hieu lä: V i, V 3 ...mL
(clii nlnmg giä tri cö su sai lech < ± 0 ,1 mL thi m&i duoc läy de tinh gid tri
trung binh).
3.3. Cäch tinh toän
3.3.1. Tinh nöng do cüa dung djch Na 2 B40 7
m N a ,B 40 ,.1 0 H ,0 ,c \
Na:B,0, .10H,0 M “ 381 4
Na2B40 7.10II2O J 0 1 ’4
n Na;B<0;,0„ 0
M V (lit)
D ua väo cöng thüc (3.15) vä (3.16), biet the tich Borac da pha ta sc tinh
dupe nöng dp chinh xäc cüa dung dich Na 2 B40 7 .
_ C N(Na,BlO,)-Du 0 ng lu(?ngga m (N a2B407)

1 n- A ° - " 1000 ( }
Dua väo (3.9); (3.10) vä (3.17) sc tinh dupe dp chuän cüa dung djch Na2 B40 7 .
3.3.2. Tinh nong dö cüa dung djch HCl

Tinh the tich HCl dä dung khi chuän dö vai Borac
Neu Vi(Hci) = V 2(hci) hoäc Vi(hcd = V 3 (Hci) thi V Hci = Vi(Hci) (hai län
chuän cö the tich dung djch chuän dp trüng nhau thi läy giä tri the tich cüa hai
län chuän dö).
Neu Vi(HCi) * V 2 (hci) * V 3 (hci) (sai khäc < ± 0,1 mL) thi tinh the tich trung
blnh cüa dung djch HCl dä chuän dp:
76
T / _ V 1(H C 1) + V 2 (H C I ) + V 3 (I IC I) , , „ , m
V iic i = -------------------------------- (m L ) ( 3 .1 8 )
Ti'nli nöng dp dung dich HCl
Ap dung quy täc dirang luang:
CN(Na2H40 7 )-V Na2B40 7= C n (HCI)- V IICI ( 3 . 19)
IÜ (3.10) va (3.14) => 2.C M(Na2B40 7)- V Na-,B407 = C m(IICI)-V IICI
Trong do: CN(Na2B4o 7) vä C M (N a 7 B 4 0 7 ) lä nöng dp duang luang vä nöng dp
mol cüa dung dich Borac; V Na-)B407 lä thc tich dung dich Borac da läy (mL);
Cn(hci) Cm(hcd lä nöng dp duang luang vä nöng do mol cüa dung dich HCl;
V HCi lä thc tich trung binh (mL) cüa HCl da chuän dp Borac;
T ir ( 3 .1 9 ) = > C N, - N(Na:B,0,rV N ‘‘’B;0'

V iic i
. p _ 2 -C M(Na: B .,0 ,r V Na;B.,0,

nay M(HCI) 77 (3.20)
V n ci
1
_ C N (H C ) - D l l a n g gam (H C l)
In a - iöÖÖ (3 2 1 )
Dua väo cöng thüc (3.13); (3.14) vä (3.21) sc tinh dupc do chuän cüa dung
dich HCl.
77
BÀI 4: XÀC DINH NÒNG DÒ DUNG DICH
DON AXIT M ANH VÀ DON AXIT YÉU
________ BANG DUNG DICH BAZÖ
4.1. Cffsff li thuyct
Kiem ö trang thäi rän hay dung djch deu cö phän üng voi CO 2 trong
khöng khi:
C 0 2 + NaOH -v N aH C O j (4.1)
C 0 2 + 2NaOH - » N a 2 C 0 3 + H20 (4.2)

Vi väy dung dich NaOH khi pha dugc cö nöng dö chua chinh xäc, muön
düng nö läm dung dich chuän de xäc dmh nöng dö cäc axit thi phäi xäc dinh lai
nöng dö cüa NaOH bäng dung d k h axit chuän. Thuöng düng dung djch chuän
cüa axit oxalic H 2 C 2 O 4 hay dung djch chuän cüa axit tactric H 2 C 4 H 4 O 6 vi bän
thän cäc axit näy lä nhüng chät göc.
Neu düng dung djch chuän lä axit oxalic thi phän üng chuän dö xäy ra
nhu sau:
H2C20 4 + 2NaOH -> Na 2 C 2 0 4 + 2H20 (4.3)

Sau dö mcri düng dung djch NaOH näy de chuän dö HCl vä CH 3 COOH:
HCl + NaOH -*• NaCl + H20 (4.4)

CH 3 COOH + NaOH — C H 3COONa + H20 (4.5)
Vi phän üng (4.3) vä (4.5) cö pH-re ^ 7, nen düng chät chi thi. lä
phenolphtalein, chuän tir dung dich khöng mäu den dung djch xuät hicn mäu
höng (NaOH de tr 6 n buret).
Trong thuc te, ta pha dung djch H 2 C 2 O 4 tir tinh the H 2 C 2 O 4 .2 H 2 O; pha
dung djch NaOH tir tinh the NaOH vä pha dung djch HCl tu dung dich HCl däc
35%.
Ö phän ürng (4.3):
78
D uong luong gam cua H 2C 2O 4. 2H 2O = — n x ,o 4.211,0 (4.6)
Cn(H2 C2 0 4 ) = 2.Cm(II2C2 0 4) (4.7)
M
0 phan ung (4.4) duong luong gam cua HC1 = — (4 g)
C n (iicd = C m(hci) (4-9)

0 phan img (4.5):
Duong luong gam cua CH 3 COOH = — (4. 10)
C n (CH 3 COOH) = C m(CH 3 COOH) (4.11)
0 phan ung (4.3); (4.4) vii (4.5):
M
Duong luong gam cua NaOH = — !^21L (4 . 1 2 )
CN(NaOH) = CM(NaOH) (4-1 3)
4.2. Cach tien hanh
4.2.1. Pha dung d|ch NaOH

Dc pha 1 lit dung dich NaOH 0,1M thi khoi luong NaOH can lay la:
m NaOII = "NaOH M NaO!l = 0,1.40 = 4,0 (g).

Dung can ki thuat can khoang 4,0 g N aO H ran (vi NaOH hut nuoc rat
manh va nong do cua dung dich N aO H thu duoc chua chinh xdc vii van phai
xac dinh lai sau khi pha ncn chi can can trcn can ki thuat), dua vao binh 1 lit,
them khoang 200 mL nude cat lac deu de cdc tinh the NaOH tan hct. Them
nuoc cat cho den 1 lit duoc dung dich N aOH c 6 nong do = 0 ,1M. Sau d 6
chuan do lai nong do chinh xac cua dung dich NaOH bang dung djch axit
oxalic chuan.
4.2.2. Pha dung d|ch HC1 tir dung d|ch HCI 35% (xcm muc 3.2.2)
79
4.2.3. Pha dung djch axit oxalic chuän tir H 2 C 2 O 4. 2 H 2 O
De pha 1 lit dung djch H2 C 2O 4 0,05M thi khöi lugng H 2C 2 O 4 .2 H 2O can

lay la:
m^ 2 C2 0 4 2H20 = nH2C2 0 4 .2 H2 0 M H2 C2 0 4 .2 H2 0 = 0,05.126 = 6,3 (g).
Cäch pha 250 mL H 2 C 2 O 4 : Tien hänh can chinh xäc cöc can tren can phän
tich ta dugc khöi lugng lä mi g. Them väo dö möt lugng H 2 C 2 O 4 .2 H 2O
(khoäng 1,5 g) vä can lai chinh xäc tren can phän tich ta dugc khöi lugng m 2 g,
cho toän bp khöi lugng axit oxalic väo binh dmh mvic 250,0 mL qua pheu
(khong dirge de roi ra ngoäi m ot lugng nhö näo). Düng binh tia nucrc cät de
chuyen toän bp cäc hat nh 6 axit oxalic bäm 0 chen can dua väo binh dmh mire.
Them khoäng 50 mL nuöc cät, läc deu de cäc tinh the axit oxalic tan het. Them
nucrc cät väo cho den vach cüa binh di.nh muc. Day nüt, läc deu. Nöng do chinh
xäc cüa dung dich H 2 C 2 O 4 dugc tinh theo khöi lugng H 2 C 2O 4 .2 H 2 O dä can
(xem muc 4.3.1).
4.2.4. Chuän do dung djch NaOH bang dung djch H 2 C 2 O 4
Düng pipet (loai 10 mL) lay chinh xäc 10,00 mL dung djch H 2 C 2 0 4 cho
väo cclen, them väo 5 giot phenolphatlcin, lüc näy dung djch khöng mäu.
Träng buret bäng dung dich NaOH sau dö nap day dung dich NaOH väo
buret vä dieu chinh de mät löm cüa dung djch NaOH ngang vach so 0 tren buret
(Cliu y khong de bot kh i con lai ö p h ä n du&i khoä buret).
Tien hänh chuän do bäng cäch m ö khoä buret, nhö tir tir tirng giot dung
djch NaOH tir buret xuöng cclen, vüa nhö vira läc deu. Khi dung djch xuät hien
mäu höng thl dvrng chuän dö. D oc the tfcli dung dich NaOH dä chuän dö li'Cll
buret, ki hieu lä: V] mL. IJip lai phöp chuän dp 2 -f 3 län nüa röi ghi the tich
dung djch NaOH dä chuän do, ki hieu lä: V 2 , V 3 ...mL .
4.2.5. Chuän do dung djch HCl bäng dung dich NaOH

Düng pipet (loai 10 mL) lay chinh xäc 10,00 mL dung djch HCl cho väo
eclen, them väo 5 giot phenolphatlcin, lüc näy dung djch khöng mäu.
Nap day dung djch NaOH väo buret vä dieu chinh de mät löm cüa dung
dich NaOH ngang vach so 0 tren buret.
80
Ticn hänh chuän dp bäng cäch m ö khoä buret, nhö tu tir dung djch NaOH
tir burct xuöng cclen, vira nhö vira läc deu. Khi dung dich xuät hicn mäu höng
thi dirng chuän dp. Doc thc tich dung djch NaOH da chuän dp trcn burct, ki
hieu lä V, mL. Läp lai phcp chuän dp 2 -f 3 län nüa röi ghi thc tich dung djch
NaOH da chuän dp, ki hicu lä: V ,, V ,... mL.
4.2.6. Chuän do dung djch CH 3 COOH bäng dung dich NaOH
Düng pipct (logi 10 ml.) läy chinh xäc 10,00 mL dung djch CH^COOH cho
väo cclen, thern väo 5 giot phcnolphtalcin, lüc näy dung djch khöng mäu.
Nap däy dung djch NaOH väo burct vä dicu chinh de mät 15m cüa dung
djch NaOH ngang vach so 0 trcn burct.
Tien hänh chuän do bäng cäch mcr khoä buret, nhö tir tir tirng giot dung
djch NaOH tir buret xuöng cclcn, vira nhö vira läc dcu. Khi dung dich xuät hien
mäu höng thi dirng chuän dp. Doc the tich dung djch NaOH dä chuän dp trcn
buret, ki hieu lä: V, mL. Läp lai phcp chuän dp 2 -r 3 län nüa röi ghi thc tich
dung djch NaOH dä chuän do, ki hicu lä: V ,, V ,... mL.
4.3.1. Tinh nöng do cüa dung djch H 2 C 2 O 4
m ii,c,o 4.2H,o m , —m.

(4.14)
^ H , C , 0 4 .2 H ,0 ^2 6
n H,C;0<2H,0 415
'-M d^CA.211,0 ) V ( l it ) ' ;
Dua väo cöng thuc (4.15), bict the tich axit oxalic dä pha, ta sc tinh dugc
nöng do cüa dung dich H 2 C 2 O 4 .
^N(ii,C704.2H,0 )*îrc,nß ^trcmg gam (H 2 C 2O 4 .2 H 2 O)

T " :C,04.2H,0 1000
(4.16)
Dua väo cöng thüc (4.6); (4.7) vä (4.16) se tinh dupc dp chuän cüa dung
djch H 2 C 2 O 4 .
6-GT...ph6n tich 81
4.3.2. Tinh nông dô cüa dung dich NaOH
- Tinh thê tich NaOH dâ dùng khi chuân dô vcri H 2 C 2 O 4
V [(NaOH) = V'<NaO„)+V2(Na0 „ ) + V3(NaOH)

3
- Tinh nông dô dung dich NaOH
Ap dung quy tâc duang luang:
C n (H2C2C>4)-V h 2C20 4= CN(NaOHI)- V l(NaOH)
T ù (4 .7 ) v à ( 4 .1 3 ) => 2 .C m (h 2c 2 o 4)- V h 2c 2 o 4 = CM(NaOH)- v i(NaOH) ( 4 .1 8 )
Trong dô: C N(h 2 c 2 o4) và C M(h2 c 2 o 4) là nông dô duang luang và nông

dô mol cüa dung dich H 2 C 2 0 4; V h 2c->04 là thê tich dung dich H 2C 2 0 4 dâ lây
(raL); CjM(NaOH) và Cvi(NaOH) là nông dô d u an g lu a n g và nông dô mol cüa

dung dich NaOH; V i(NaOH) là thê tich trung blnh cüa NaOH dâ chuân dô (mL).
Tù (4.18) =>CN(Na0H)= CN|ü | 0^ Hf i ° ‘

V I(N aO H )
u„ . r , 2 .C M( HC0 . VHCO
hay M(NaOH)= --------- r r ---------------- (419)
V I(NaOH)
_ C N(NKMI).Duong luang gam (NaOH)

MaOH 1000
Dua vào công thüc (4.12); (4.13) và (4.20) sC tfnh duac dô chuân cùa
dung dich NaOH.
4.3.3. Tinh nông dô cüa dung djch HCl, dung d|ch CH 3 COOH
- Tinh thê tich NaOH dâ dùng khi chuân dô HC1
Vn(NaOii) = V‘(Na0H) +V2(N^ l^ (-NüQ-t'i (mL) (4.21)

3
- Tinh thê tich NaOH dâ dùng khi chuân dô CH 3 COOH
82
77
V l(NaOH) + V 2(NaOH) + Vv 3(NaOII)
V iiknuO M ) = — ------------------------------------------------m l . )
3
N ,A
( 4 .22)
Tt'nli nöng dp dung dich HCl, düng dich CHjCOOH

Ap dung quy täc ducrng luang:
C n (IIC1)-V HCl = CN(NaOH)- V II(NaOH) (4.23)
Tir (4.9) vä (4.13) => CM(iici) v nci = C m(NuOH)-v ii(NaOii)
C n (CH3COOH)-VCII3COOI1 = CN(NaOIl)- V lll(NaOH) (4.24)
TÜ (4.1 I) vä (4.13) => CM(CH3COOH)- VCH3COOH = CM(NaOH)V lll(NaOH)
Trong dö:
C n (hci) vä C m(hcd lä nöng dö duang luang vä nöng dp mol cüa dung djch
HCl; CN(c n 3cooii) vä CM(cii3cooii) nöng dp duang luang vä nöng dp mol
cüa dung dich CH3COOH; CN(NaOH) vä CM(NaOH) lä nöng dp duang luang vä
nöng dpmol cüa dung dich NaOH; V c i^ c o o n lä thc tich dung dich CH3COOH
da läy(mL); V hci lä thc tich dung dich HCl da läy (mL); V n(NaOii) vä
V ni(NaOH) lä thc tich trung binhcüa NaOH dä chuän dpHCl vä CH3COOH
(mL).
Tir =>C
I u (4 23) —S v-'N(CH,CCX3H) -
CHjCOOH
U r* C M (N a O H ) . V IK N a O II)
hav CM,r„,rnol„= ------- ---------------- (4 7S)
CHjCOOH
T u (4.24) ^ C N„ „ ,=
nci
u C M ( N j0 u ) . V |i k n « O H )
hay CM(HCI)= ---------------------- (4.26)
-
Vhci
83
BÀI 5: CHUÀN DÒ• DUNG DICH
• DA AXIT,*
DUNG DICH HÖN HÖP DON AXIT MANH
VÀ DA AXIT BÀNG DUNG DICH BAZÖ
5.1. C o s ö l i thuyct
bang cac dung dich axit chuan nhu axit oxalic, axit tactric...
Axit H 3 PO 4 la axit da churc, trong dung dich phan li theo timg nac:
H 3 PO 4 <=» H+ + H 2 P O ; (5.1)
H 2 P O ; <=> H+ + HPO*~ (5.2)
HPO2
4~ H+ + P O (5. 3)
Khi chuan do bang dung djch NaOH cung se xay ra theo tirng nac:
NaOH + H 3 PO 4 ^ N a H 2 P 0 4 + H20 (5.4)
2NaOH + H 3 PO 4 -» Na 2 H P 0 4 + 2H20 (5.5)
3NaOH + H 3 PO 4 -» Na 3 P 0 4 + 3H20 (5.6 )

, Mh o q
O phan irng (5.4) dirrmg lircmg gam cua H 3 PO 4 = -----j—— (5.7)
C nch3po4) = C m(h3po4) (5-8)
Mi . j P Q
6 phan ung (5.5) duomg lugng gam cua H 3 PO 4 = — ^—- (5.9)
C n (h3po4) = 2.C m (h3po4) (5.10)
2 Nil, pQ
O phan ung (5.6) duang lugng gam cua H 3 PO 4 = -----—- (5.11)
84
C n(h3po4) - 3 CM(ii3po4) (5.12)
Ò phàn úng (5.4) pH-po ~ 4, ncn dùng mctyl da cam làm chät chi thi.
Ö phán úng (5.5) pH-ro = 8, ncn dùng phcnolphtalein làm chät chi thi. Ö phàn
úng (5.6) pH i d = 12, ncn khöng lua chon dugc chät chi thi phü hgp. De chuän
den näc thú 3, lúe này nguòi ta cho CaCl 2 du vào dung dich. Khi dó xày ra
phàn úng:
2H 3 P 0 4 + 3CaCl 2 — Ca 3 (P 0 4)2| + 6HC1 (5.13)
Chuän dò lugng axit HCl sinh ra bàng NaOH vói chi thi phenolphtalein, mòt
cách gián tièp ta xàc djnh dugc nòng dò cùa H3 P 0 4 dà chuän dèn näc thú 3.
Ö các phàn úng (5.4); (5.5); (5.6) và (5.13):
M
Ducmg lugng gam cùa NaOH = — N“0H (5.14)
CN(NaOH) = CM(NaOH) (5.15)
5.2. Cách tiè'n hánh
5.2.1. Pha dung d|ch NaOH

(Xcm muc 4.2.1)
5.2.2. Pha dung djeh axit oxalic chuän tir H 2C 2 0 4. 2H20
(Xem muc 4.2.3)
5.2.3. Chuän dò dung dich NaOH häng dung djch H 2 C 20 4 chuän
(Xem muc 4.2.4)
5.2.4. Chuän dò dung djch H 3 P 0 4 häng dung djch NaOH
Dùng pipet (loai 10 mL) láy chính xác 10,00 mL dung dich H 3 P 0 4 cho vào
ed en , thém vào 3 giot mctyl da cam, lúe này dung djch có màu da cam.
Nap däy dung djch NaOH vào buret và dièu chinh dé mät löm cüa dung
85
Tien hành chuân dô bäng câch m à khoâ burcl, nhô tir tir tirng giot dung
dich NaOH tir buret xuông cclen, vira nhô vira lac dcu. Khi dung djeh chuycn tir
màu da cam sang màu vàng ram thî dirng chuân dô. Doc thê tich dung dich
NaOH dà chuân dô trên buret và ki hiçu là V )i mL. Dây là thê tich dung dich
NaOH dùng dê chuân dô hêt nâc thü nhât cùa H¡PO 4 . Phuong trinh phàn ùng
cùa quâ trinh chuân dô hêt nâc 1 nhu sau:
H 3 P 0 4 + NaOH -> NaH 2 P 0 4 + H20 (5.16)
Tiêp tue thêm vào eclcn 5 giot phenolphtalein, lue này dung dich cö màu
vàng rom. Tiên hành chuân dô tiêp bâng câch m à khoâ buret, nhô tir tir dung
dich NaOH tir buret xuông cclen, vira nhô vira lac dêu. Khi dung dich tir màu
vàng rom chuyên sang màu hông dô thî dirng chuân dô. Doc thê tich dung dich
NaOH dà chuân dô trên buret và ki hiçu là V ] 2 mL. Dây Ici thê tich dung dich
NaOH dùng dê chuân dô hêt nâc thü hai cùa H3 PO 4.
Lâp lai phép chuân dô 2 -f 3 lân, ghi thê tich dung dich NaOH dà chuân dô:
V 2 ,i; V2>2; V 3 1 ; V 3 j2 ...mL. Lây thê tich trung b'inh cùa dung dich NaOH qua câc
lân chuân dô và ki hiçu là: Vi ; V u .
Sa dô Vnhoh chuân dô dung dich axit H¡PO 4
0 VM A V 1-2 B
Trong dö: doan OA = V j j là thê tich dung dich NaOH dê chuân dên nâc 1
cùa H ^P0 4 ô lân chuân thir nhât (H iP 0 4 —> N a?H P04); doan AB = Vi ? là thê
tich dung djeh NaOH dê chuân tù nâc thir 1 dên nâc thu 2 cüa H 3 P 0 4 à lân
chuân thir nhât (tù NaH 2 P 0 4 dên Na 2 H P 0 4).
Phuong trinh phàn üng cùa quâ trinh chuân dô tù nâc 1 dên nâc 2 nhu sau:
NaH 2 P 0 4 + NaOH -► Na 2 H P 0 4 + H20 (5.17)
Thê tich dung dich NaOH dê chuân dên nâc thù 2 cùa H 3 P 0 4 0 lân chuân
thù nhât (tù H 3 P 0 4 dên Na 2 H P 0 4) se là:
V 1.1 + V li2
86
5.2.5. Chuän dö dung dich hon hop cäc axit HCl vä H3 PO 4 bang
dung djch NaOH
Nap däy dung djch NaOH väo burct vä dicu chinh de mät löm cüa dung
Düng pipet (loai 10 mL) läy chinh xäc 10,00 mL dung dich hön hop HCl +
H 3 PO 4 cho väo eclen, them väo khoäng 5 giot metyl da cam, lüc näy dung dich
cö mäu da cam.
Ticn hänh chuän dp bäng cäch mo khoä burct, nhö tü tir dung dich NaOH tu
buret xuöng cclcn, vira nhö vüa läc dcu. Khi dung dich chuyen tir mäu da cam sang
mäu väng rom thi düng chuän dp. Doc the tich dung dich NaOH da chuän dp tren
buret vä ki hieu lä V ,, mL. Däy lä the tich dung djch NaOH dung de chuän het
toän bö licang axit HCl cö trong dung djch vä het näc 1 cüa axit H3 PO4.
Tiep tue them väo eclcn 5 giot phenolphtalein, lüc näy dung djch cö mäu
väng rom.
Ticn hänh chuän dp bäng cäch m ö khoä buret, nhö tir tir dung dich NaOH
tir burct xuöng eclen, vira nhö vira läc deu. Khi dung djch chuycn tir mäu väng
rom sang mäu höng dö thi düng chuän dp. Doc the tich dung dich NaOH da
chuän dp tren buret vä ki hieu lä Vl 2 mL. Däy lä tlie tich dung djch NaOH
düng de chuän het näc 2 cüa axit H}P 0 4 .
IJip lai phep chuän dp 2 -r 3 län, ghi the tich dung djch NaOH dä chuän dp vä ki
hieu lä: V2,; V22; V3,; V ,r ..mL. Läy the tich trung binh cüa dung djch NaOH
qua cäc näc cliuän dö vä ki liiCu lä: Vi , V u.
S o d ö VNaOH chuän dp dung dich hön hop axit HCl vä H 3 PO 4
I____________________ I____________I
0 vy, A V ' 1,2 B
Trcng dö: doan OA = V ,, lä VnbOH de chuän het HCl vä näc 1 cüa H 3 PO 4 ;
doan A 3 = V, 2 lä VNaOH de chuän tü näc thü 1 den näc thü 2 cüa H 3 P 0 4 ä län
chuän thü nhät (tü NaH 2 P 0 4 den Na 2 HP 0 4 ).
87
Thè tfch dung dich NaOH dê chuân HCl và dên nâc thù 2 cüa H 3 PO 4 à lân
chuân thù nhât (tir H 3 PO 4 den Na 2 HP 0 4 ) sè là: V ¡ j + V 12 .
5.3. Cách tính toán
5.3.1.Tinh nông dô cüa dung djeh H 2 C 2 0 4

(Xem mue 4.3.1)
5.3.2. Tinh nông dô cua dung djeh NaOH

(Xem mue 4.3.2)
5.3.3. Tinh nông dô cüa dung djeh H3 PO 4
- Tinh thè tich NaOH dà dùng khi chuân dô vói H 3 PO 4 den nâc 1
V +V
v l.l T
+
T
V
* 3 .1
•(mL) (5.18)
3
- Tinh nông dô dung djeh H 3PO 4 à nâc thù nhât (tù H 3PO 4 dên N aH 2P 04)
Âp dung quy tâc duang luçrng:
Cn<H3P04)’V h 3P04= C N(NaOH)- V i(NaOH) (5.19)
Tir (5.8) và (5.15) => C m (h 3p o 4)-v h 3p o 4 = Cm(NuOH)- v i(NaOH)
Trong dô: Cn(h 3po4) và Cm(H3P04) 'à nông dô duang luang và nông dô
mol cüa dung djeh H 3P 0 4; V h 3po 4 là thê tich dung djeh H 3PO 4 dà lây (mL);
CN(NaOH) và CM(NaOH) là nông dô duang luang và nông dô mol cüa dung dich
NaOH; V i(NaOH) là the tich trung binh cüa NaOH dà chuân dô H 3PO 4 den nâc
thû nhât (mL).
H jP 0 4
I_____ O C M (N a O H ).V i(N a O II)

hay C m(h,po<)= ------- —------------ (5.20)
VH,PO,
88
- Tinh thc tich NaOH dà dùng khi chuân dô vài H 3 PO 4 dcn nâc 2 (tù
H 3 PO 4 dên Na 2 H P 0 4)
77 ^ 1.1 + ^ 1 .2 ) + ( ^ 2.l + Y>.2 ) + (Yl.l + V3 1 ) , „ n

V ii(NaOH) = --------------------------------------------(mL) (5.21)
3
- Tinh nông dô dung djeh H 3 PO 4
Âp dung quy tâc duang luang:
Cn(H3 P04)-V H3 P04= Cn(NuOH)- V Il(NaOli) (5.22)
TÙ (5.10) và (5.15) => 2.Cm(H3 P04)-V Ii3 P0 4 = CM(NaOH)- ^ H(NaOH)
Trong dô: C n (h3po4) và C m(ii3po4) 'à nông dô duang luang và nông dô

mol cûa dung djeh H 3 P 0 4; V h 3 po 4 là thc tich dung djeh H 3 PO 4 dà lây (mL);
CN(NaOii) và CM(NaOH) là nông dô duang luang và nông dô mol cùa dung dich
NaOH; V n(NaOii) là thc tich trung binh cùa NaOH dà chuân dô H 3 PO 4 dcn
nâc thù hai (mL).
CN(NaOH)-^n(NaOH>
Tù (5.22) => C N(H,P 04 ) - v
» I1I , P 0 4
C M ( N a O H ) V » < N “OH>
hay c m ,h ,p o .,- (5.23)
2 .V,h , p o 4
5.3.4. Tinh nông dô cüa dung djeh HC1 và H3 P 0 4 trong hôn hop
- Tinh thc tich NaOH dà dùng khi chuân dô het HC1 và H 3 PO 4 dcn nâc 1
- , V ,, + V ,, + V ,.
V „N,oh) = " 2-'----- — (mL) (5.24)
—Tinh thc tich NaOH dà dùng khi chuân dô H 3 PO 4 dên nâc 2
-■ (2VU ) + (2VU ) + (2VM)

V ii(NaOH) = ---------------------------------- (mL) (5.25)
3
=> The tich NaOH dà dùng khi chuân dô het HC1 là:
89
77 ( V ,,- V |, ) + ( V , , - V , 2) + ( V , , - V , 2)
V lII(N a O H ) — --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- (m l.) (j.2o)
3
- Tinh nóng dò dung dich HCl và H 3 PO 4 trong hòn hop
Áp dung quy tâc duang lugng:
Cn(H3 P04) VhC 1+H3 P0 4 = C N(NaOH)- V [i(NaOH) (5.27)
Tir (5.10) và (5.15) => 2 .C m ( 1 I 3 P 0 4 ) V h C 1 + H 3P 0 4 = C M (N a O H )- V H(NaOII)
C n (HCI)-VHC1+H3P04 = CNl(NaOH)- ^ IH(NaOH) (5 .2 8 )
Tir (4.9) và (5.15) => C M(nci)-V h c i+ h 3p o 4 = C M(NhOH)-v n i(N a O H )
Trong dó: Cn(h 3 po4) và Cm(h3 po4) là nóng dò ducmg lugng và nóng dò mol
cüa dung dich H 3 PO 4 ; V h c i + h 3p o 4 là thè tich dung djch hòn hop HCl và H 3 P 0 4
dà lày (mL); Cn(NuOH) và CM(NaOH) là nóng dò duong lugng và nóng dò mol

cùa dung dich NaOH; V u(NaOH) là thè tich trung bình cùa NaOH dà chuàn dò
H 3 P 0 4 dên nàc thù hai (mL); V in(NaOH) là thè tich trung bình cùa NaOH dà
chuàn dò HC1 (mL).
TÙ (5 27) =>C
1 u yj.A i ) '-'N(Hjpo4, =
— CN(NaOII,-V".NaOH,
v h c i+ h ,p o 4
u _ .. „ C M (N a O H )-V '" N a O H )
hay C m (H jp o 4 , = — — ------------------------ (5 -2 9 )
v h c i+ h ,p o 4
m i c i + h 3p o 4
hay C M(Ha)— (5.30)

m i c i + h 3p o 4
90
BAI 6: CHUÄN DÖ DUNG D|CH DA BAZO,
DUNG DICH HON HOP DON BAZO MANH
VA DA BAZO BANG DUNG D|CH AXIT
6.1. Cor sof li thuyet
Cäc dung dich Na 2 C 0 3 vä dung dich honhop NaOH,Na 2 C 0 3 dcu lä cäc

dung dich ba/.er nen cö the düng dung djeh axitmanh de chuän dö.
Axit thuäng duge düng trong truöng hgp näy lä dung dich chuän HCl
Cäc phuong trinh phän üng xäy ra khi chuän dö Na 2 C 0 3 bang dung
djeh HCl:
NaOH + HCl —» NaCl + H20 (6.1)
Na 2 C 0 3 + HCl -» N a H C 0 3 + NaCl (6.2)
Na 2 C 0 3 + 2HC1 -> 2NaCl + C 0 2 + H20 (6.3)
Hoäc N aH C 0 3 + HCl -» NaCl + C 0 2 + H20 (6.4)
M
Ö phän üng (6.1) duang lugng gam cüa NaOH = — (6. 5)
C n (N sOH) = C M(NaOII) ( 6 .6 )
M Nu co
O phan ung (6.2) durang lugng gam cua Na 2 CÜ 3 = ----- ^— L (6.7)
CN(Na2C 0 3) = CM(Na2C 0 3) (6 .8 )
, KTy f ' Q
Ö phän üng (6.3) duang lugng gam cüa Na 2 C 0 3 = ----- ^ 1 (6.9)
CN(Na2C 0 3) = 2.CM (N a2C 0 3) (6 .1 0 )
M
T ü phän üng (6 .1) den (6.4) thi duang lugng gam cüa HCl = — p 3- (6.11)
C n (h c i) = C m (h c i) (6 .1 2 )
Phán úng (6 . 1 ) có pH-ro ~ 7, vi váy có thê düng chât chi thj là

phenolphtalein, chuàn tir màu hông dèn khòng màu. Phàn úng (6.2) có p H ro ~
8,31, vi vày có thè dùng chât chi thi là phenolphtalein, chuàn tú màu hông dèn
khòng màu. Phàn úng (6.3) có pH-ro ~ 4, nhu vày có thè dùng chât chi thi là
metyl da cam, chuàn dò tú màu vàng rom dèn dò da cam thi dùng chuàn dò.
6.2.1. Pha dung djch HCI tir dung djch HC1 35%
(Xem muc 3.2.2)
6.2.2. Pha dung djch Borac chuàn tir Na 2 B 40 7 . 1 0 H 20
(Xem muc 3.2.1)
6.2.3. Chuàn dò dung djch HCI bang dung djch chuàn Borac
(Xem muc 3.2.3)
6.2.4. Chuàn dò dung djch N a2C 03 bang dung djch HCI
Dùng pipet (loai IO mL) láy chính xàc 10,00 mL dung djch Na 2 C 0 3 cho
vào ed e n , them vào 5 giot phenolphtalein, làc dèu dung djch có màu hông dò.
Nap dày dung djch HCI vào buret và dièu chinh de dung djch HCI ngang
vach so 0 trèn buret (Cliù y kliông dê bot kh i con lai ò phán duói khoá buret).
Tièn hành chuàn dò báng cách m ò khoá buret, nhò tú tú túng giot dung
dich HCl tir buret xuòng ed en , vira nhò vira lac dêu. Khi dung djch mât màu thi
dùng chuàn dò. Doc thè tich dung djch HCI dà chuàn dò tren buret V] j mL. Dày
là thè tich dung dich HCI dùng dê chuàn dô hêt nâc thir nhât cùa Nü2COj. Phàn
úng cùa quà trinh chuân dô het nâc 1 nhu sau:
Na 2 C 0 3 + HC1 -► N a H C 0 3 + NaCl; pHTD ~ 8,31

Tiêp tue thêm 3 giot mctyl da cam vào e d e n , lúe này dung djch có màu
vàng ram . Tiên hành chuân dô bäng cách m à khoá buret, nhô tú tú túng giot
dung djch HCI xuông e d e n , vúa nhô vúa läc dêu. Khi dung djch chuyôn tú màu
vàng ram sang màu dô da cam thi dùng chuân dô. Doc thê tich dung djch HC1
92
da chuän dp trcn burct vä ki hicu lä Vj i mL. Däy lä thc tich dung dich HCl
düng de chuän dp het näc thü hai cüa Na^CC^.
Läp lai phep chuän dp 2 + 3 län, ghi thc tich dung dich HCl da chuän do:
V 2 ,i; V 2 ,2 ; V 3 1 ; V 3 2 -..mL. Läy thc tich trung binh cüa dung dich HCl qua cäc
län chuän dp vä ki hicu lä: V i ; Vn .
So dö Vhci chuän dö dung dich Nc^COj
0 V 11 a V 12 ß
Trong dö: doan OA = V] 1 lä thc tich dung dich HCl de chuän den näc thü
I cüa Na 2 C 0 3 à län chuän thü nhät (Na 2 C 0 3 —» NaHC 0 3 ).
doan AB = V) 2 lä thc tich dung dich HCl de chuän tü näc 1 den

näc 2 cüa Na 2 C 0 3 à län chuän thü nhät
(N aH C 0 3—> C 0 2 + H 20 ).
Phuang trinh phän üng cüa quä trinh chuän dp tù näc 1 den näc 2 nhu sau:
N aH C 0 3 + HCl ^ NaCl + C 0 2 + H 2 0 ; pH TD ~ 4,0
6.2.5. Chuân dô dung djeh hôn hop NaOH và NaiCO i
Düng pipet (loai 10 mL) läy chinh xäc 10,00 mL dung djeh hôn hop NaOH
vä Na 2 C 0 3 cho väo eclen, them väo dö 5 giot phenolphtalein, läc dcu dung dich
cö mäu höng dö.
N u p d ù y U u n g d ic h IIC 1 v à o b u r c t v à d ie u c h in h d e d u n g d ic h I IC I n g a n g
vach sö 0 trên buret.
Tien hänh chuän dp bang cäch m o khoä burct, nhö tü tir tirng giot dung
dich HCl tir buret xuöng eclen, vira nhö vùa läc dcu. Khi dung dich mât mäu thi
düng chuän dp. Doc thc tich dung dich HCl dâ chuän dô trên buret vä ki hiçu lä
V, ! mL. Dây là thé tich dung djeh HCl dùng dê chuân hêt toàn hô licang
NaOH cô trong dung djeh và hêt näc 1 cüa N a2C 0 3 .
Ticp tue thêm väo cclcn 3 giot metyl da cam, lue näy dung dich cö mäu
väng rom.
93
Tien hänh chuän dp bäng cäch m ö khoä buret, nhö tCr tü tüng giot dung
dich HCl tir buret xuöng eclcn, vüa nhö vüa läc dcu. Khi dung dich chuycn tir
mäu väng rcrm sang mäu dö da cam thi düng chuän dp. Doc thc tfch dung dich
HCl da chuän dp tren buret vä ki hicu lä V, 2 mL. Däy lä the tich dung djch HCl
düng de chuän het näc 2 cüa NajCO}.
Läp lai phep chuän dp 2 3 län nüa röi ghi the tich dung djch HCl dä chuän dp vä
ki hieu lä V2,; V22; V ,,; V, 2 ...mL. Läy the tich trung blnh cüa dung djch HCl
qua cäc näc chuän dp vä ki hicu lä V i; V u .
Sa dö V/ici chuän dö dung dich hon hcrp NaOH vä NCI2 CO3 .
I____________________ I____________ I
0 V’,., a V |2 B
Trong dö: doan OA = V ,, lä Vhci de chuän het NaOH vä den näc I cüa
Na2CÜ 3 a län chuän thü nhät (Na 2 CO j —►NaHC 0 3 ).
doan AB = V, 2 lä the tich dung dich HCl de chuän tir näc 1 den
näc 2 cüa Na 2 C 0 3 ö län chuän thü nhät
(N aH C 0 3 -> C 0 2 + H 2 0 )
6.3. Cach tinh toän
6.3.1. Tinh nong dö cüa dung djch HCl
(Xem myc 3.3.2)
6.3.2. Tinh nöng dp cüa dung djch Na2 CC>3
- Tinh thc tich HCl dä düng khi chuän dp vöi Na 2 CÜ 3 den NaHCC>3
— V, - + V, - + v , 1
V ,(hci) = ------------ Y --------- (m L) (6-13)
- Tinh nöng dp dung djch Na 2 CC>3 ö näc thü nhät (tü Na 2CC>3 den NaHCÜ 3 )
Ap dung quy täc duorng lupng:
94
CN(Na2C 03> V Na2C 0 3= Cn(HCI)- V I(HCI) (6 .1 4 )
TÜ (6 .8 ) va (6.12) => C M(Na2C 0 3)-V Na2C 03 = Cm(HCI)- V I(HCI)
Trong dö: CN(Na-,co3) vä CM(Na->co3) lä nöng dp duang luang vä nöng dp

mol cüa dung dich NaoCO^; V NaiCO:, lä thc tfch dung djch Na 2 CO} da läy
(mL); Cn(hcd vä Cm(hcd lä nöng dö duang luang vä nöng dö mol cüa dung
dich HCl; V khcd lä thc tich trung binh cüa HCl da chuän dp N a2CÜ 3 den näc
thti nhät (mL);
Cf^/iipi.. V l(HCI)
I ir (6.14) =>CN(Na CO j= —
VNa,C0,
hay CM(Nax o ,i_ v (6.15)

Na,CO,
Tinh the tich dung dich HCl da düng khi chuän dö vöi N aiC O j den näc 2
(tCr Na 2 C 0 3 den C 0 2 vä H 2 0 )
77 (Vu + V u ) + (V 1 I + V2i2) + (V,.I + V ,i2) # ix

V ii(iici) = ------------------------------------------------------ (mL) (6.16)
Tinh nöng dp dung dich Na2CC>3 ö näc 2 (tCr NaHCC>3 den C 0 2 vä H 2 0 )
Äp dung quy täc duang luang:
CN(Na2r o 3) V Nu2r n 3= C N (iiri). V n a io i) (6 17)
TCr ( 6 . 10) vä ( 6 . 12) => 2.CM (N a2C 0 3)-V Na2C 0 3 = Cm(IICI)- V II(HCI)
Trong dö: C N(Na2c o 3 ) vä C M(Na2C 0 3) lä nöng dp duang luang vä nöng dp

mol cüa dung dich NaoCC^; V Na?co3 lä the tich dung dich Na2CC>3 da läy
(mL); Cn(hci) vä Cm(hci) lä nöng dp duang luang vä nöng dp mol cüa dung
dich HCl; V ikhci) lä the tich trung binh cüa HCl dä chuän dp Na2CC>3 den
näc thü hai (mL);
95
lu ( 6((s.1n7 i) =>
Tir r -N(Na N<nci>
-s C COi)- ll(llcl)
VNa,CO,
hay CminuXO,)- ~v (6 . 1 8 )
Z- VNa,CO,
6.3.3. Tinh nông dô cüa dung djch NaOH và Na 2 C 0 3 trong

hôn hop
- Tinh thê tich HC1 dà dùng khi chuân dô hct N aO H và N a 2C 0 3 den nâc 1
-• v. r+v;. + v'.
V i(i ici) = ------=!------^ (m L) (6.19)
3
- Tinh thê tich HC1 dà dùng khi chuân dô N a 2C 0 3 dên nâc 2
-• 2V.' + 2 V „ + 2 V ',
V ii(hci) = ------------------------------------------------------------------------------------—--- —--
=> Thê tich HC1 dà dùng dê chuân dô NaOH là:
— ( V n - V . 'j + ^ . - V ^ Î + i V l .- V ; ,)
V m(HCI) = i- L I _ - L > -------- i L — ü ------- M _ i ^ (m L) (6.21)
- Tinh nông dô dung djch N aO H và N a 2C 0 3 trong hôn hop
Â p dung quy täc d u a n g luang:
CN(Na2C03)-V Na0H+Na2C03= C n (HCI)- V "(HCl) (6.22)
TÙ (6.10) và (6.12) => 2.CM(Na2C03) V Na0H+Na2C03 = C m (HCI)-V II(HCI)
CN(NaOH) V Na0H+Na2C03= C n (HCI)- V m(HCl) (6.23)
TÙ (6.6) và (6.12) => C M(NaOH)-V Na0H+Na2C03 = C m (HCI)-V 1111(1ICI)
T rong d6: C N(Na2c o 3) và C M(Na2c o 3) là nong dô d u an g lu a n g và nông dô
mol cüa dung dich N a 2C 0 3 ; V Na0H+Na2C03 là thê tich dung dich hôn hop
N aO H + N a 2C 0 3 dà lây (m L); Cn(hci) và Cm(hci) là nông dô d u a n g lu a n g
96
vä nöng dö mol cüa dung dich HCl; Vuucn lä the lieh trung binh cüa HCl da
chuän dp NaOH vä NajCC^ den näc thü nhät (mL); V ikhcd lä the tich trung
binh cüa HCl da chuän dö Na^COj tir näc thü nhät den näc thü hai (mL);
V[ii(Hci) lä the tich trung binh cüa HCl da chuän dö NaOH (mL).
C N ( I I C 1 ) - ^ I ,,,,C |)
1 ir (6 .2 2 ) =>C N(NaX0 | -
NaOH+NaiCO,
C^ncD-Vnoia)
hay C M(N, :C0> = ---------- (6.24)
2^ •V’ N
NIa O l I + N a j C O j
^ C N(,lcl).V„„„ci)
I ir (6.23) =>CN(NaOH)-
V N u O H + N a ,C O ,
C M(HCI)Vni(HCl)
hay CM(Nao]|)- v (6.25)
N a O II+ N a X O ,
7-GT...phön tich 97
BÀI 7: DINH
• LUÖNG
• AMONIAC
TRONG MUÓI AMONI
7.1.C crscflithuyet
Ion N H ¡c ó tinh ax it, vè nguycn tàc ta có the chuân dò muôi amoni bang
dung dich b aza chuân (phuang pháp trung hoà). Tuy nhiên, trong thirc te ta
không thê trirc tiêp chuân dô muôi amoni bâng baza manh duge vi buàc nhày
tren duàng cong chuân dô quà nhô. Do dô, nguài ta dùng phuang pháp chuân
dô gián ticp, tire là dùng phuang pháp chuân dô ngugc (chuân dô nghich) và
phuang pháp chuân dô thay the (chuân dò the) dê dinh lugng muôi amoni.
7.1.1. Phirong pháp chuân dô nguoc
Dung dich kièm có nông dô chuân dà bièt duge lây du rôi cho tàc dung vói
muôi amoni.
NHC1 + N aOHd l I NH3Î + NaCl + H20 (7.1)
M n i i u
0 phân úng (7.1) duang lugng gam cùa NH 4 CI = — j-1— (7.2)
C n ( n h 4 c i ) = C m (nm 4 c i ) (7 -3 )
M
duang lugng gam cùa NaOH = — (7. 4)
C n (NuOH) = Cvj(NaOlI) (7-5)
Thièt lâp các diêu kiçn dè phân ùng (7.1) xày ra hoàn toàn. Duôi het NH 3
có trong dung djeh bâng cách dun nóng, sau dô chuân dô lugng kièm du trong
hôn hgp bang dung dich axit chuân, sè xác djnh duge lugng kièm côn du trong
hon hgp. T ù lugng kièm dà cho ban dâu se xác djnh duge lugng kièm dà phân
ùng vói muôi amoni.
98
7.1.2. Phirong phäp chuän dö thay the
Cho dung dich muöi amoni phän irng vcri fomaldehit HCHO (fomalin) du:
4NH 4C1 + 6 HCHOdu -* (CH 2 )6N4 + 4HC1 + 6H20 (7.6)

hexcimetylentetramin (urotrophin)
Thict lap cäc dicu kicn de phän üng (7.6) xäy ra hoän toän. Vi HCHO du
nen NH | phän irng het. Chuän do lugng HCl sinh ra bäng dung dich kiem
chuän (theo phucrng trinh 7.7) voi chi thi phenolphtalein sc xäc dinh dugc lugng
NHC1 da tham gia phän üng:
HCl + NaOH — NaCl + H20 (7.7)
M
Ö phän üng (7.7) duerng lugng gam cüa HCl = — (7. 8)
Cn(hcd = Cm(iici) (7 -9)

M
duang lugng gam cüa NaOH = — (7. 10)
CN(NaOH) = CM(NaOH) (7 .1 1 )
7.2. Cäch tien hänh
7.2.1. Pha dung djch NaOH (Xcm muc 4.2 1 )
7.2.2. Pha dung djch axit oxalic chuan tir H 2 C 2 O 4. 2 H 2O

(Xcm muc 4.2.3)
7.2.3. Chuan do dung djch NaOH bang dung dich H 2 C 2 O 4 chuan
(Xcm muc 4.2.4)
7.2.4. Chuan do muoi amoni bang phirong phap chuan do nguoc
Can coc can tren can phan tfch ta dugc khoi lugng mj gam; them mot
lucmg NH 4 C1 (khoang 0,1 g) roi can lai chinh xdc tren can phan tich ta dugc
khoi lugng m 2 gam, chuycn tokn bo lugng NH 4 CI vao cclen, hoa tan hoan
toan NH 4 CI trong 25 mL nuoc cat.
99
D üng pipet 25mL, läy chinh xäc 25,00 mL dung dich NaOH 0,1M (da
dugc chuän hoä) dua väo cclcn chüa NH 4 CI, sau dö läc deu vä dun de duöi
hoän toän am oniac thco phän üng:
NH 4 CI + NaOH — - —> NaCl + N H 3 | + H20 (7.12)
Ta chi ngirng dun khi nao dua giäy loc cö täm H g (N 0 3 )2 väo hcri nuac
böc len mä khöng hoä den ntra (kliöng cön NH3 sinh ra nira). S ä dT nhu vay vi
khi dö:
2Hg 2 (N 0 3)2 + 4N H 3 + H20 O /N H 2 NO, + 2H gl+3N H 4 N 0 3 (7.13)

Hg
Làm nguôi hôn hop phän üng, thêm vào hôn hçrp 3 giot metyl da cam, lue
này dung dich cö màu vàng rom.
Trâng buret bäng dung dich chuân HCl 0,1M sau dö nap dây dung dich
HCl 0 ,IM vào buret và dieu chinh de mât löm cùa dung dich ngang vach sô 0
trên buret (chu ÿ không dé bot khi t on lai à phân duôi khoâ buret).
Tien hành chuân dö lugng du NaOH bäng câch m à khoâ buret, nhô tù tù
tùng giot dung dich HCl tù buret xuông cclen, vùa nhô vùa läc dcu. Khi dung
dich chuyên tù màu vàng ram sang màu dö da cam thî dùng chuân dô. Doc
thê tich dung dich HCl dà chuân dô trên buret, ki hiêu là V) mL. Lâp lai phép
chuân dp 2 -f- 3 Iân, ghi thê tich dung dich HCl dà chuân dô, lân lugt ki hiçu
là: V2, V 3 ...mL.
7.2.5. Chuân dô muôi amoni bäng phuong phâp chuân dô

thay thê
Cân côc cân trên cân phân tich ta dupe khôi lupng mj gam; thêm mot
lugng NH 4 CI (khoàng 0,1 g ) rôi cân lai chinh xâc trên cân phân tich ta dugc
khôi lugng m 2 gam, chuyên toàn bô NH 4 CI vào eclen, hoa tan hoàn toàn NH 4 C1
trong 25 mL nuac cât. Thêm vào dung dich 5 mL dung dich fomalin 40% (dung
dich này phài dupe trung hoà truöc bäng dung dich kiêm và thêm khoàng 5 giot
phenolphtalein 1%). Dê yên hôn hop trong vài phüt.
100
Träng buret bang dung dich chuän NaOH 0,1M; sau do nap day dung dich
NaOH 0 ,1M vao buret vä dicu chinh dc dung dich NaOH ngang vach so 0 trcn
buret (dm y khöng con de bot khi a plum dir&i klioa buret).
Tien hänh chuän do bang cäch mcr khoä buret, nhö tir tir dung dich NaOH
tir buret xuöng cclen vä läc dcu. Khi dung dich xuät hien mäu hong nhat ben
trong 30 giäy thi dirng chuän do. Doc the tich dung djeh NaOH da chuän do
tren buret, ki hieu lä V, mL. Lap lai phep chuän do 2 -f- 3 Ian, ghi the tich dung
dich NaOH da chuän dö, län lugt ki hicu lä V ,, V3... mL.
7.3.1. T in h n ö n g d o ciia d u n g d ic h H 2 C 2 O 4 (Xcm muc 4.3.1)
7.3.2. T in h n ö n g d o ctia d u n g d |c h N a O H (Xcm muc 4.3.2)
7.3.3. T in h lirong N H 3 tro n g NH4CI th eo p h u o n g p h ä p c h u ä n

d o ngiroc
Theo quy täc duang lugng:
SÖ dig NH4 CI = SÖ dig NaOHpha,, ¿mg
= SÖ dig NaOHban däu - SÖ dig NaOHdu (7.14)
Tir (7.2) vä (7.4) ta co:
r*NH4Cl = ^NaO H phan irng = ^*Na01 i ban däu ^j\jaOH dir (7 -1 5 )
T ir (7 .9 ) vn (7.1 1) n NuCM| Ju —n , lcl ¿¡„g — C M(n c i)-V n c i(m L ). 10 (7 .1 6 )
nNaOH ban däu _ 25.0,1 _ 2 ^5 . [Q~3 (7.17)

1000
Tinh the tich HCl da düng khi chuän dö vöi NaOH du
_ v +v +v
V MCi = — ----- 1 ----- —(mL) (7.18)
Tir (7 .15), (7.16), (7.17) vä (7.18) ta co:
nNii4ci = 2 ,5 .10"3- VHci.CM(Har 1 0 3
101
Tir dó tính dugc dugo hám lugng N H 3 có trong lirgng can NH 4 CI
(m 2 - m i).
Hám lugng % N H 3 Irong NH 4CI thco lí thuyét:
mnh 17
% m NH = — ^ - . 1 0 0 = ------------------------------------------------- ^ . 1 0 0 = ------
' m NII r,
n i i 4u
M 52.5 N H 4C I
Hám lugng % N H 3 trong NH 4 CI theo thuc nghiem:
m NII ( 2 , 5 . 10 ' 3- V h c i.C M(1ic1i. 10'3)17

% m N H j= — Í™ 2_.100 = ------------------------- ------------ ------ .100 (7 .2 0 )
7.3.4. Tính lirong NH 3 trong NH 4 C1 thco theo phuong pháp

chuán dó thay thc
Ap dung quy tac duong lugng cho các phán úng ( 7 .6 ) va ( 7 .7 ) , ta có:
So dlg NH 4 C1 = só dlg HC1,?0 thinh 0 (7 .6) = só dlg N aOHphan <,„e „ (7 7) (7.21)
TÚ ( 7 .8 ) va ( 7 . 10) ta CÓ nN)i4ci = n HCl 190 thanh ó (7 .6) = ^NaOH phán úng ó (7.7)
(7.22)
Tính thé tícli NaO H da dung klii chuán dó vái H Cl sinh ra á (7.6)
— v + V+ V
V n.o h = - 1------a _ _ i.(m L ) (7.23)
Tir (7.21) => nHd t?o thánh ó (7.6) = V NaOH .NNao i|1 0
TÜ (7.11)=> nNu4ci = niICI tilo th á n h ó(7.6) = V NaOH -CM(NaOII)-10
Tir dó tính dugc dugc hám lugng N H 3 có trong lugng can NH 4 CI (m 2 -

m i) thco cóng thúc (7.19) vá (7.20).
So sánh két quá giüa hai phuang pháp vá rút ra két luán ve uu, nhugc diém
cúa mói phuang pháp.
102
BAI 8: XÄC DINH NÖNG DÖ
DUNG DICH HIDRO PEROXIT
BÄNG DUNG DICH KALI PEMANGANAT
8.1. C o sff li th u y c t
Dung dich K M n 0 4 cö tfnh oxi hoä manh, trong möi trucrng axit ion
MnO',cö khä näng oxi hoä cäc chät khti khäc de chuyen thänh ion Mn
MnOT^ + 8 H + + 5 c — M n2++ 4H->0 E° ,.= 1 ,5 IV

M n ü 4 /M n
(8.1)
Dung dich K M n 0 4 khöng phäi lä chät göc, dung dich K M n 0 4 sau khi pha
phäi duge xäc dinh lai nöng dö bang dung dich chät khti chuän. Trong thuc te
phän tich, thuang düng dung djeh chuän axit oxalic trong möi trucrng axit:
2K M n0 4 + 5H 2C 2 0 4 + 3H 2 S 0 4 ->• K 2 S 0 4 + 2M nS 0 4 + I0CC)2 + 8H20 (8.2)

M„w„n
Ö phän ting (8.2) duang luong gam cüa K M n 0 4 = ----------- (8.3)
C N (K M n 0 4 ) = 5 .C M ( K M n 0 4 ) (8 -4 )
M ., p Q
D uang luong gam ctia H 2C 2 0 4 = -----' ' 4 (8.5)
C n (H2c 2o 4) = 2 . C m (H2C20 4) ( 8 .6 )
Phcp chuän dö näy khöng phäi düng chät chi thi vi sän phäm cua phän ting
khöng cö mäu. Khi axit oxalic dä phän ting vtia het thi chi cän du mot giot dung
djeh K M n 0 4 thi dung dich cö mäu höng, khi dö ta dung chuän dö.
Düng K M n 0 4 de chuän do cäc chät khti nhu H 2 0 2:
2K M n0 4 + 5H 20 2 + 3H 2 S 0 4 — K 2 S 0 4 + 2M nS 0 4 + 5 0 2 + 8H20 (8.7)
M Kwnri
Ö phän ting (8.7) duang luang gam cüa K M n 0 4 = ----------- ( 8 .8 )
103
CN(KMn04) = 5-CM(KMn04) (8.9)
M,
D uong lupng gam cüa H 2 O 2 = H’°
2
Cn(h 2o 2) = 2 .Cm(h20 2 ) ( 8 -1 1 )
8.2. Cäch ticn hänh
8.2.1. Pha dung djch KMn ( ) 4
K M n 0 4 khöng phäi lä chät göc ncn ngircri ta khöng pha ehe dung dich
K M n 0 4 tu lugng cän chinh xäc chät rän ban däu, vi ngay cä K M n 0 4 nguyen
chät cüng chtia lugng vet MnC>2 lä chät xüc täc cho quä trinh phän hüy M n 0 4:
MnO^ + 2H20 — 4 M n 0 2 + 3 0 2 + 20H" (8.12)
M ät khäc, trong nuöc cät bao gia cüng cö cäc chät khü cö the
th tiM n 0 4thänh M n 0 2 . Vi väy, dan giän han cä lä höa tan lugng cän trong
nuöc cät, dun söi dung dich mot thöi gian, läm lanh röi loc het vet MnCb vä sau
dö xäc dinh nöng do cüa dung dich thu duge. D ung dich phäi duge bäo ve
trong binh thüy tinh nüt nhäm da duge rtia sach het chät bco vä cäc vet
MnCb neu cö. Khöng duge de dung dich tiep xüc truc tiep vöi änh säng mät
trai, vöi bui bäm hoäc cäc chät huu co cö the khü K M n0 4 tao thänh M n 0 2.
Khi cö mät ion Mn~+ thi MnO ., phän üng vöi Mn2+:
2 M nO ; + 3M n2+ + 2H20 -» 5 M n 0 2 + 4H + (8.13)
Pha che dung dich K M n 0 4 0,02M: cän 3,2 g K M n0 4 tinh khict phän tich,
chuyen väo binh 1 lit, them khoäng 200 mL nuöc cät, läc deu cho den khi cäc
tinh the K M n0 4 tan het, them nuöc cät den 1 lit, duge dung dich K M n 0 4 cö
nöng dp = 0,02M. Dung dich duge bäo quän trong binh toi mäu, tränh änh säng,
sau 7 -r 9 ngäy khi nöng dp dä ön dinh, ticn hänh xäc dinh lai nöng dp bäng cäc
dung dich chuän nhu: cäc axit oxalic, tactaric, vä cäc muöi cüa chüng.
8.2.2. Pha dung djch axit oxalic chuän tir H 2 C2 O4.2 H 2 O

(Xcm muc 4.2.3)
104
8.2.3. Chuân dô dung djch KMnOj bâng H2 C2 O4
Dùng pipct (Ingi 10 mL) lây chinh xâc 10,00 mL dung dich H2 C 2 O 4 cho
vào cclcn, thcm vào dô 5,0 mL dung dich H 2 S 0 4 IM. Dem cclcn chira dung
dich tren dun nông à 70 -r 80°C.
Trâng burct bâng dung dich K M n0 4 sau dô nap dây dung dich K M n0 4 vào
burct va dieu chinh de dung djch K M n0 4 ngang vach sô 0 trên burct (chu y
không dé but khi côn lai a phân dirai khoâ buret).
Tien hành chuân dô bâng câch m ô khoâ burct, nhô tir tù tùng giot dung
dich K M n0 4 tù burct xuông cclen, vùa nhô vùa làc deu. Khi dung djch cô màu
tim hông (ben trong 30 giây) thî dùng chuân dô. Doc the tich dung dich K M n 0 4
dâ chuân dô tren burct, ki hiçu là V 1 mL.
Lâp lai phep chuân dô 2 -r 3 lân, ghi the tich dung dich K M n0 4 dà chuân
dô, ki hiçu là: V 2 , V 3 ... mL.
Chu y: Phân ùng chuân dô H 2 C 2O 4 bâng K M n0 4 cô tôc dô châm, do vây

phâi dun nông de làm tâng tôc dô phân ùng. Tuy nhiên dung dich chùa H 2 C 2 0 4
chi duge dun à khoàng 70 -r 80°C mà không duge dun soi, vi neu à nhiçt dô cao
han H 2 C 2 O 4 se bi phân huÿ.
8.2.4. Chuân dô dung djch H 20 2 bâng dung dich KMn ( ) 4
Dùng pipct (loai 10 mL) lây chinh xâc 10,00 mL dung dich H2 C>2 cho vào
cclcn, thcm vào dô 5,0 mL dung dich H ?S0 4 1M.
Nap dây dung dich KMnC>4 vào burct và dieu chinh dê dung dich KMnC>4
ngang vach sô 0 tren burct.
Tien hành chuân dô bâng câch m à khoâ burct, nhô tù tù tùng giot dung
dich KMnC>4 tù burct xuông cclcn, vùa nhô vùa lac deu. Khi dung dich cô màu
tim hông (ben trong 30 giây) thi dùng chuân dô. Doc the tich dung dich KMnC>4
dà chuân dô tren burct, ki hiçu là V, mL. Lâp lai phep chuân dô 2 -r 3 lân, ghi
the tich dung dich KMnC>4 dà chuân dô, ki hiçu là: V2, V3... mL .
105
8.3.1. Tinh nöng dö cüa dung d|ch H 2 C 2O 4

(Xcm muc 4.3.1)
8.3.2. Tinh nong dö cüa dung djch K M n 0 4
- Tinh the tfch K M n 0 4 dä düng khi chuän dp vcri H 2 C 2 0 4
_ v +v +v
Vi(KMno4) = —----- ^ ----- - (mL) (8.14)
- Tinh nong do dung dich K M n 0 4
Ap dung quy täc duang lupng:
CN(KMn0 4)- V i(KMn0 4)= Cn( 1 I2 C20 4 )-V(II2 C2 0 4) (8.15)
Tir (8.4) vä ( 8 .6 ) => 5.CM(KMn04)- V I(K M n 0 4 ) = 2 . C m (H 2 C 2 0 4 ) V (1I2 C 2 0 4 )
Trong dö: C N(KMn04) vä C M(KMn04) lä nöng dp duang luang vä nöng dp
mol cüa dung dich K M n 0 4; Cn(h 9c 2 o 4) vä Cm(h2 c 2 o 4) lä nöng dp duang

luang vä nöng dp mol cüa dung dich H 2 C 2 0 4; V H2 c ,o 4 lä the lieh dung djch
H 2 C 2 0 4 dä läy (mL); V i(K M n 04 ) lä the lieh trung binh cüa K M n0 4 dä chuän

dp H2C2 0 4 (mL).
Tir (8.15) =>C" NN( K M n O , , ) - Cn'H:C;0<)'V'H

TT
:C- 0,)
V |(K M n ü 4 )
l - y c M m .,= (8.16)
J . V I(KM n04 )
8.3.3. Tinh nong dö cüa dung djch H 2 O 2
- Tinh the tich K M n 0 4 dä düng khi chuän dp vöi H 2 O 2
V ,'+ V 2 + V 3
-(mL) (8.17)
106
- Tïnh nông dò dung dich H2 O 2
C N ( K M n 0 4 )- V ||(KMno4)= Cn(H20 2 ) V(H20 2 ) (8.18)
Tir (8.9) và (8.11) => 5.Cm(kmh04)- V ii(KMn0 4)= 2 .Cm(h20 2 )-v (1 I2 o 2)
Trong dó:
CN(KMn0 4) và CM(KMn0 4) là nông dô duang luang và nông dô mol cúa dung

djch K M n0 4;
Cn(HoOi) yà CvidioO-,) là nông dô duang luang và nông dô mol cùa dung

djch H 2 0 2;
ViiÔt là the tích dung djch H2O 2 dà lây (mL);
V ii(K M n04) là thè tích trung bình cùa K M n0 4 dà chuân dô H 2 O 2 (mL).
T u (8.18) =>C N in.o.r

_ CNlKMnO,)^1» ^ " 0^
V,(11,0 ,)
u ^ 5.CM(KMn0 .VlKKMnO.,)
h£*y CM(H.O,,= -------- TT7-------------- (8-19)
z -v dl202)
107
BAI 9: XÄC DINH HÄM LÜO'NG SÄT TRONG FeCI3
___________________________________ •___________________________________•________________________________________________________
9.1. Co- sö’ li thuyct
Trong tu nhien sät thuöng ton tai duöi dang hop chät Fc(III) hoäc Hc(II). Vi
du cäc quäng sät chü ycu thuöng gäp lä hematit FeaC^, manhctit Fe 3 0 4 , gctit
FC2 0 3 .H 2 0 , limonit [Fc 2 O 3 .H 2 OJ.xH 2 O, xidcrit FCCO3 ... Khi chuycn väo dung
djch, thi sät tön tai duöi dang ion Fe3+ hoäc ion Fc~+ län Fc3+. Vi väy phäi düng
cäc chät khü thich hop de khü Fc3+ vc Fc~+ truöc, röi tien hänh chuän dö bäng
cäc thuöc thü thich hop.
Ion Fe3+ khöng bi oxi hoä böi dung dich KM nÜ 4 , nhung cö the xäc dinh
duge thänh phän cüa I;c 3+ trong cäc dung dich khi dä khir truöc ion Fc3+ thänh
Fc2+. Su khü näy cö the thuc hien bäng cäc chät khu khäc nhau nhu: cäc kim
loai hoäc cäc hon höng kim loai Zn, Cd, Al hoäc düng dung dich SnCl 2 . ..
Khi sü dung dung dich SnCl 2 trong möi truang axit de khü FCCI3 :
2 I<cCl3 + S nC h dir —> SnCU + 2 I"cCl2 (9.1)
M uön khü hoän toän l;c3+ thänh Fe2+ ta phäi düng Sn“+ du. Tuy nhien
Sn“+ cüng cö the bi K M n 0 4 oxi hoä. Vi väy cän phäi chuycn het SnCl 2 du
thänh SnCU truöc khi chuän dö vöi KM nÜ 4 . Muön väy ta cho H g“+ du täe
dung vöi Sn2+:
2HgCl2 dvr + SnCl2 —* SnCl4 + Hg2Cl2 X träng (9.2)

Khöng cän loc bö ket tüa Hg 2 Cl 2 ra khöi dung dich.
Tien hänh chuän do Fc“+ trong dung djch bäng dung dich K M n 0 4 chuän:
5FcC12 + K M n 0 4 + 8HC1 - » 5FcCl 3 + M nCl 2 + KCl + 4H 20 (9.3)

M
Ö phän üng (9.3) d uang luang gam cüa K M n 0 4 = — K^ln° ‘ (9.4)
CN(KMnQ4) = 5.CM(KMn04) (9-5)
108
M j.-çf'i
Duong lugng gam cùa FcCL = --------L (9.6)
C n(FcC12) = C m (I-cCI2) (9-7)
Khi tien hành phân lich cân chu y mot so diem sau:
Kct tùa Hg 2 Cl 2 cüng co khà nâng bi K M n 0 4 oxi hoà, tuy nhicn nèu nhu it
SnC h thî kct tùa Hg 2 Cl2 cüng tao ra it, tôc dô phàn irng cûa kct tùa Hg 2 Cl 2 vôi
dung dich SnCL không dâng kc và không gây sai sô cho kct quà phân tich.
N guçc lai ncu kêt tùa Hg 2 Cl 2 quâ nhicu thî se dicn ra phân ùng khir tao ra Hg
nhu sau:
Hg 2 C l 2 + SnCl 2 -> 2 Hg i xAm + SnCl 4 (9.8)
Khi dô kct quà phân tich se không chinh xâc. De co kct quà chinh xâc dieu
co bàn cùa phuong phàp này là phài dùng dung dich SnCL de khù FCCI3 vôi
luong du rât it SnCl2 . Cho tù tù tùng giot dung dich SnC li cho den khi mât màu
vàng cùa dung dich FeCl 3 , sau dô cho them I- 2 giot dung dich SnCl 2 là dù.
Viçc chuân dô cân phài kct thüc khi bât dâu xuât hiên màu hông nhat cùa
dung dich mà không mât di trong vông 30 giây. Nêu de lâu hon c 6 the mât màu
hông vi K M n 0 4 phàn ùng châm vôi Hg 2 Cl 2 - De de dàng thây dicm kct thüc
chuân dô hon, cân pha loàng dung dich bang nuôc cât.
Khi chuân dô dung dich F cC b trong môi truong axit HC1 thuông xày ra
2 phàn ùng phu càm ùng và kct hop làm kêt quà phân tich bi sai lèch nhicu. Dô
khâc phuc cân cho them vào dung dich chuân dô mot it dung dich M n S 0 4.
Thirc te, nguôi ta chuân bi hôn hop bâo vç bao gôm M n S 0 4 và H 3 P 0 4 cô nông
dô thich hop. Hôn hop bâo vç duoc chc hoà nhu sau: Lây 67 g M nS 0 4 .4 H 2 0
hoà tan trong 500 -f 600 mL nuoc cât, them vào dung dich dô 138 mL dung
dich H 3 P 0 4 cô d = 1,7 g/mL và 130 mL H 2 S 0 4 (d = 1,84 g/mL). Sau dô pha
loàng bâng nuôc cât cho den 1 lit.
9.2. Cach tien hành
9.2.1. P h a d u n g d je h K M n ü 4 (Xcm mue 8.2.1)
109
9.2.2. Pha dung djch axit oxalic chuän tir H 2 C2O 4.2 H 2 O
(Xcm muc 4.2.3)
9.2.3. Chuän do dung djch K M n 0 4 bang H 2 C2 O4
(Xcm muc 8.2.3)
9.2.4. Chuän do dung djch FCCI3 bäng dung djch KMnOa
Düng pipet (loai 10 m L) läy chinh xäc 10,00 mL dung dich FCCI3 cho väo
cclen, them väo dö 5,0 mL dung djch HCl (1:1). Dun dung djch den vüa söi.
Läy cclcn ra vä nhö tir tü tüng giot dung djch SnCl2 väo dung djch dang cön
nöng (lüc näy dung djch co m äu väng, nhö 1 giot doi väi giäy sau dö quan sät
m äu säe röi lai nhö tiep giot kliäc). Khi dung dich trong eclen dä nhat mäu thi
pha loäng dung djch SnCl2 er tren vä nhö väo cclen tüng giot SnCl 2 dä pha
loäng cho den khi giot cuöi cüng nhö väo dung djch läm dung djch mät mäu
hoän toän lä ducrc (de chäc chän Fe dä ehuyen het thänh Fe thi them 1-2
g io t dung dich SnC l 2 dä p ha loäng väo).
Chü y: Khöng dupe cho nhicu SnCl2 vi du nhicu khöng cö lgi.
Läm nguöi dung djch trong cclcn röi them dän dung djch HgCl2 0,1M väo
eclen, läc deu vä quan sät. Neu thäy xuät hien möt it ket tüa träng dang däi lua
cüa Hg 2 Cl2 lä duge. Cön thäy xuät hien ket tüa mäu xäm thi coi nhu quä trinh
khü Fc3+ khöng dat, phäi tien hänh lai quä trinh khü Fe + ve Fe2+.
Neu cö it ket tüa träng thi khöng phäi loc bö, them väo dö 5,0 mL dung
dich bäo vq (MnSC>4 ; H 2 SC>4 vä H 3PO 4).
Nap däy dung djch KMnC>4 väo buret vä dieu chinh de dung djch KMnÜ 4
ngang vach sö 0 tr 6 n buret.
Tien hänh chuän dö bäng cäch m ö khoä buret, nhö tü tü tüng giot dung
djch KMnC>4 tü buret xuöng eclcn, vüa nhö vüa läc deu. Khi dung djch cö
mäu tim höng ben trong 30 giäy thi düng chuän dö. Doc the tich dung djch
KMnC>4 dä chuän dö tren buret, ki hicu lä V, mL. Läp lai phep chuän dö 2 -f 3
län nüa röi ghi the tich dung djch KMnÜ 4 dä chuän dö, ki hieu län lugt lä:
V ;, Vv ..mL.
110
9.3.1. Tinh nöng do cüa dung djchH2 C2O4 (Xcm muc4.3.1)
9.3.2. Tinh nöng dö cüa dung djchKMn ( ) 4 (Xcm muc8.3.2)
9.3.3. Tinh nöng do cüa dung djchFcClj
- Tinh ihe tich K M n0 4 da düng khi chuän dö vai Fe~+
_ v +V +V
V||(KMn04) = —■------- ------ - ( m L ) (9 .9 )
3
- Tinh nöng dö dung dich FCCI3
C N (K M n 0 4 )- V Il(K.Mn04) = C N ( I ;eCl2)-V I;cCl2 (9.10)
Tür (9.5) vä (9.7) => 5.CM(KMn04)- V II(KMn0 4)= C m (I-'cC12)-V FcC12
Trong dö: C N(K M n04 ) C M(KMn 04 ) lä nöng dö duang luang vä nöng dö

mol cüa dung dich K M n04; Cn(FcC12) vä Cm(FcC12) 1& nöng dö duang luang vä
nöng dö mol cüa dung dich FcC12; Vpca - lä thc lieh dung dich FcCl 2 da läy
(mL); V n (K M n 0 4) lä Ihc lieh irung binh cüa K M n0 4 da chuän dö FcCl2 (mL);
CniKMuO, ).V»(KMiiQ4)
T u (9.10) => C N(,; Cl . =
V „a,
. .V UlKMnO, )
hay C M(FcCl!, = ------------- (9.11)
FeCK
hay C M(FcCI;)= C M(IWj) (9.12)
111
BÀI 10: XÄC DINH HÀM LUONG SÀT TRONG
MUÓI MO (MOHR) - (NH4)2S 0 4. F e S 0 4. 6H20
10.1. Cor sà li thuyét
Muòi Mo (NH 4 )2 S 0 4 .F cS 0 4 có chua ion Fc"+. Vice xàc dinh hàm lugng
sät có trong muòi Mo chinh là vice chuàn dò ion Fc2+ bang càc chàt oxi hoà
chuàn. Trong thuc tc nguòi la dùng K M n0 4 de xàc dinh Fc~+. Phàn ùng chuàn
dò xày ra nhu sau:
2K M n0 4 + 10 FcS0 4 + 8H 2S 0 4
-* 5Fc2 (S 0 3)3 + K2 S 0 4 + 2M nS0 4 + 8H20 ( 10.1 )
Ö phàn ùng ( 1 0 . 1 ):
M
Dirong lugng gam cùa K M n 0 4 = — K^ n° 4 ( 10.2)
CN(KMn0 4) = 5.CM(KMn04) (10.3)
M fc so
Duang lugng gam cùa F cS 0 4 = — j—— (10.4)
Cn(FcS0 4) = C.M(i'cS0 4) (10.5)
Phcp chuàn dò này khòng phài dùng chàt chi thi vi sàn phàm cùa phàn ùng
khóng có màu. Khi F c S 0 4 dà phàn ùng vùa hct thì chi càn du mòt giot dung
d ic h K M 11O 4 th l d u n g d ic h c ó m à u t in i h ò n g , k h i d ó ta d ù n g c h u à n d ò . V i
K M n0 4 khóng phài chàt gòc, do dó sau khi pha ta phài xàc dinh lai nòng dò cùa
dung dich K M n0 4 bäng dung dich axit oxalic chuàn (Xcm bài 8 ).
10.2. Cach tien hành
10.2.1. Pha dung djch K M n 0 4 (Xcm muc 8.2.1)
10.2.2. Pha dung djch axit oxalic chuàn tir H 2 C 2 0 4. 2H20

(Xcm muc 4.2.3)
112
10.2.3. Chuän dp dung djch K M n0 4 bäng H 2 C2O 4
(Xcm muc 8.2.3)
10.2.4. Chuän do dung djch muöi MO bäng dung dich K M n0 4
Düng pipet (loai 10 mL) läy chinh xäc 10,00 mL dung dich muöi MO cho
väo eclcn, thcm väo dö 5,0 mL dung dich H 2 S 0 4 IM.
Nap däy dung dich K M n0 4 väo buret vä dieu chinh de dung dich K M n0 4
ngang vach so 0 tren buret.
Tien hänh chuän dö bäng cäch mö khoä buret, nhö tu tür tüng giot dung
djch K M n0 4 tü buret xuöng cclen, vüa nhö vüa läc deu. Khi dung dich cö mäu
tim höng th'i düng chuän dö. Doc the tfch dung dich K M n0 4 dä chuän dö tren
buret, ki hieu lä V, mL. Läp lai phep chuän dö 2 -r 3 län nüa röi ghi the tich
dung djch K M n 0 4 dä chuän dö, ki hieu län lugt lä: V2, V3... mL.
10.3.1. Tinh nong do cüa dung djch H 2C2 0 4 (xcm muc 4 .3 . 1)
10.3.2. Tinh nong do cüa dung djch K M n0 4 (xem muc 8.3.2)
10.3.3. Tinh nong do cüa dung djch F eS 0 4 (trong muöi MO)
- Tinh the tich K M n0 4 dä düng khi chuän dö vai F eS 0 4
_ V + v' +V
VlKKMnO.) = —'--------------------J -------- (mL)
- Tinh nong dö dung dich F e S 0 4
Ap dung quy täc duang lugng:
CN(KMn04)- V II(KMn04)= CN(peso4) V peS04 (10.6)
TÜ (10.3) vä (10.5) => 5.CM(KMn04)-V II(KMn04) —Cm(FcS0 4) V peS04
8 -G T p h ö n Hch 113
Trong dö:
C N (K M n 0 4) vä C M(K M n04) lä nöng dp duang lirpng vä nöng dp mol cüa

dung dich K M n 0 4;
CN(FeS0 4) CM(FeS0 4) lä nöng dp duang luang vä nöng dp mol cüa dung

dich F e S 0 4;
VFeS0 4 lä the tich dung dich muöi M O da läy (mL);
V n(KMn0 4) the tich trung blnh cüa K M n 0 4 da chuän dp muöi MO

(mL);
T
T i,
u (\n
(10.6) —vr (FcS04)-— (~N'*M"04>'VlllKMn0,)
=>CN
FcS 0 4
, „ 5 . C M(KM 0 r VlI(KMn04)
hay C M(FeS0<) = ---------- ------------------ (10.7)
F cS 0 4
114
BAI 11: XÄC D |N H NÖNG DÖ DUNG DICH Na2S20 3
BANG PHU’ONG PHÄP CHUAN DO QXI HOÄ-KHÜ
11.1. Cof s d lith u y e t
Vi Na 2 S 2 C>3 khöng phäi lä chät göc, ncn dung dich NaiSoOj sau khi pha co
nöng dö chua chfnh xäc. Vi väy, de xäc djnh nöng dö cüa Na 2 S 2 Ü 3 vc nguyen
täc cö the düng cäc chät oxi hoä nhu: dung dich iot tinh khict hoä hoc, dung
dich KIO 3 , K B r0 3, K2 Cr 2 0 7, K 3 [Fe(CN)6], K M n04... Düng K M n0 4 cö iru
diem lä lien he duoc giua phuong phäp iot vä phirong phäp pemanganat nhung
kem chinh xäc hon ncn trong thirc tc nguoi ta düng dung dich K2 C 12 O 7 thöng
qua phuong phäp iot de xäc dinh nöng dö cüa dung dich thiosunfat.
VI phän üng giüa K ^C ^Cb cüng nhu Cu“+ voi Na 2 S 2 0 3 xäy ra phire tap,
khöng the bicu dien bäng möt phuong trinh phän üng, do dö phäi dua tren co so
cüa phuong phäp iot vä äp dung phuong phäp chuän dö giän tiep. Co söf cüa
phuong phäp näy lä:
Cho dung dich KI du täc dung veri K2 Cr 2 0 7 hoäc C u '+ trong möi truöng
axit H 2 S 0 4 sc giäi phöng ra möt luong I2 tuong duong:
Cr20 ," + 61 + 14H+ —> 3I 2 + 2Cr3++ 7H20 (11.1)
Thiet lap cäc dieu kien de phän üng ( 1 1 . 1 ) xäy ra hoän toän, vi I" du nen
K?Cr?Ü 7 phän irng het. So dvrong luang KnCr?0 7 bäng so duong luong T?
, k frn
Ö phän üng (11.1) duong luong gam cüa K 2 Cr 2 0 7 = ----(11.2)
6
C N ( K 2 C r2 0 7 ) = 6.CM(K2 Cr2 07) ( 1 1-3)
2Cu2+ + 41" —* 2CuI 1 + I2 (11.4)

Tuong tu cüng thiet lap cäc dieu kien de phän üng (11.4) xäy ra hoän toän,
vi I" du ncn Cu + phän üng hct. So duong luong C u '+ bäng sö duong luong I2.
Mac du ion H 4 khöng tham gia väo phän üng (11.4) nhung do cö su thuy phän
115
cua muoi Cu2+ l<im giam the oxi hoa cua cap Cu2+/ Cu+, l&m cham phan irng
cho nen nguai ta thiet lap moi truang axit.
M r cn
0 phan ung (11.4), duang lugng gam cua CUSO4 = —-y—- (11.5)
C n (CuS 04) = C m (CuS04) (1 1 -6 )
Sau d6 dung dung djch Na 2S203 de chuan lugng I2 sinh ra, vai chi thj 1^
dung djch ho tinh bot:
2Na2S20 3 + I2 -> 2NaI + Na2S40 6 (11.7)
Dung djch ho tinh bot dugc cho v&o khi phan ung giua Na 2S 203 vii I2 gan
ket thuc. Khi d6 lugng I2 c6n lai it trong dung djch se hap phu trcn be mat ho
tinh bot 1km cho dung djch c6 mau xanh. Chuan do tiep dung djch bang
Na 2S 2C>3 cho den khi dung dich mat mau xanh thi dung chuan do.
Trong phan ung (11.7) so duang lugng Na 2S 203 bang so duang lugng I2
dong thai cung bang so duang lugng ^ C n O v trong phuang trinh (11.1) hoac
bang so duang lugng Cu2+ trong phuang trinh (11.4). Tir do, mot cach gian tiep
ta xdc djnh dugc nong do cua Na 2S 203.
V. M Q f)
C) phan ung (11.7) duang lugng gam cua Na 2S 2C>3= ----- j1J—1- (11.8)
CN (N a2S20 3) = CM (N a 2S 203) (1 1 -9)
M,
Duang lugng gam cua I2 = — L (11.10)
C n (i 2) = 2 . C m (i 2) (1111)
11.2. Cach tien hanh
11.2.1. Pha dung djch chuan K 2 Cr20 7
De pha 1 lit dung dich ^ C ^ O / 0,02M thi khoi lugng K 2Cr 207 can lay la:
m K2Cr20 7= n K2Cr20 7-M K2Cr2o 7= 0,02.294 = 5,88 (g).
116
Câch pha 250 mL K2Cr2 C>7 : Tiên hành cân chinh xâc côc cân trên cân phân
tich ta duçrc khôi lugng là mi g. Thêm vào d6 mot lugng K2 Cr2C>7 (khoàng 1,47 g)
và cân lai chinh xâc trcn cân phân tich ta dupe khôi lugng m 2 g. Dua toàn bô
khôi lugng K 2 Cr20 7 vào bînh djnh mue 250,0 mL qua phèu (không duge dé rai
ra ngoài mot lugng nhô nào). Dùng bînh tia c 6 nuôc cât dê chuyôn toàn bô câc
hat nhô K 2 Cr 20 7 bâm à chén cân dua vào bînh dinh mue. Thêm khoàng 50 mL
nuâc cât, lac dêu bînh de câc tinh thê K 2 Cr 2 C>7 tan hêt. Thêm nuôc cât cho dên
vach cüa bînh dinh mire. Dây nut, lac dêu. Nông dô chinh xâc cùa K 2 Cr2 C>7
duge tinh lai theo khôi lugng FoCr^Cb dà cân (xcm mue 11.3.1).
Cô thê pha loâng tù dung dich K 2Cr 20 7 0,0200 M theo ti lç nhât dinh dê
duge dung dich cô nông dô cân thiêt.
11.2.2. Pha dung dich Na2S 20 3
Cân khoàng 6,2 g Na 2 S 2 0 3 .5 H 20 rân cho vào bînh dinh mùc 250,0 mL,
thêm khoàng 50 mL nuôc cât (vira dun soi, dê nguôi) làc cho tan hêt, thêm
nuôc cât cho dên vach dinh mùc, thêm vài giot H gl 2 0,001%, lâc dêu, ta duge
dung dich Na 2 S 2 C>3 cô nông dô = 0 ,0 1M. Bâo quân trong bînh tôi màu, trânh
ânh sâng, sau 3 -r 5 ngày thî nông dô ôn dinh c6 thê xâc dinh lai nông dô bàng
câc chât oxi hoâ chuân.
11.2.3. Chuân dô dung d|ch Na 2 S 20 3 bâng dung d|ch K 2 Cr20 7
Dùng pipet (loai 10 mL) lây chinh xâc 10,00 mL dung dich K 2 Cr 2C>7 cho
vào eclen, thêm vào dô 5,0 mL dung dich Kl 20%; 5,0 mL dung dich H 2 S 0 4
1M. Dây eclcn bâng mât kinh dông hô. dê vên trong böng tôi 5 phüt cho phân
ûng xày ra hoàn toàn, trâng I2 trên mât kinh và chuyên vào eclen.
Trâng buret bâng dung dich Na 2 S 20 3 sau d 6 nap dây dung dich Na 2 S 2 0 3
vào buret và diêu chinh dê dung dich Na 2 S 2 C>3 ngang vach sô 0 trên buret (chu
ÿ không dê bot khi con lai à phân duâi khod buret).
Tiên hành chuân dô bâng câch m à khoâ buret, nhô tir tir tirng giçt dung
djeh Na 2 S 20 3 tir buret xuông eclen, vira nhô vira làc dêu. Khi phân ûng gân kêt
thüc (dung djeh cô màu vàng nhat) thî thêm 3 giot hô tinh bôt. Luc này dung
dich c 6 màu xanh. Tiêp tue chuân dp cho dên khi dung dich mât màu thî dùng
9-G1 .phànffch 117

chuän dp. Doc the tich dung dich Na 2 S 2 0 3 dä chuän do tren buret, kf hieu lä
Vj mL. Läp lai ph 6 p chuän dp 2 -r 3 län nüa röi ghi the tich dung dich N a 2 S 2 0 3
dä chuän do, län lugt ki hieu lä: V 2 , V 3 ... mL.
11.2.4. Chuân dö dung d|ch C u S 0 4 bang dung d|ch Na 2 S2 0 3
Dung pipet (loai 10 mL) läy chinh xäc 10,00 mL dung dich CuS0 4 cho vào eclen,
thêm vào dö 5,0 mL dung dich KI 20%; 5,0 mL dung dich H 7 S 0 4 IM. Däy eclen
bäng mät kinh dông hô rôi dê yên trong böng toi 5 phüt cho phàn ùng xäy ra
hoàn toàn, trâng h trên mât kinh và chuyên vào eclen.
•
Trâng buret bäng dung dich Na 2 S 2 C>3 , sau dö nap däy dung dich N a 2 S 2 0 3
vào buret và diêu chinh dê dung dich Na 2 S 2 0 3 ngang vach sô 0 trên buret.
Tiên hành chuân dô bäng câch m à khoâ buret, nhô tù tù tùng giot dung
dich Na 2 S 2 C>3 tù buret xuông eclen, vùa nhô vùa lâc dêu.. Khi phàn ùng gân kêt
thüc (dung dich cö màu vàng nhat) thi thêm 3 giot hô tinh bôt, lue này dung
dich cö màu xanh. Tiêp tue chuân dô cho dên khi dung dich mât màu thi dùng
chuân dô. Doc thê tich dung dich Na 2 S 2 0 3 dä chuân dp trên buret, ki hiêu là V,
mL. Läp lai phép chuân dô 2 -r 3 lân nùa roi ghi thê tich dung dich Na 2 S 2 0 3 dä
chuân dô, lân lugt ki hiêu là: V ,, V3 ... mL.
11.3. Càch tinh toàn
11.3.1. Tinh nong dô cüa dung djch K î CÔ?
°K C rO = mKjrrj0, = m 2 ~ m ' (11.12)

2 2 1 M K:C, 0i 294
^ _ n K,CrA (11.13)
M ( K ,C r ,0 7 ) y (lft)
D ua vào công thùc (11.13), biêt thê tich dä pha ta sè tinh dugc
nông dô cùa dung dich
T .. lu^ ë gam (K 2Cr2Q 7)

kx,,°, 1000
118
Dura väo cöng thuc (11.2); (11.3) vä (11.14) se tinh duoc dp chuän cüa
dung dich K 2Cr20 7.
11.3.2. Tinh nöng do cüa dung djch Na2S 2 0 3
Tinh the lieh NCI2 S2 O3 dä düng khi chuän dö vöi K.2 Cr2 0 -/
— v j_ v + V
Vl(NaA o3)= ‘ (mL) (11.15)
Tinh nöng dö dung dich NCI2 S2 O3

Ap dung quy täc duang lupng:
CN(K2Cr2o 7)- V K,cr 2o 7 = sö duang lupng gam I2
= CN(Na2S20 3)- V I(Na2S20 3) ( 1 1 .1 6 )
Tu (11.3); (11.9) v ä ( l l . l l )
=> 6. CM(K2Cr20 7) V K2Cr20 7 = CM(Na2S20 3)- V l(Na2S20 3)
Trong dö: C N(K,Cr-,0 7) vä Cm(k->Cp,0 7) >ä nöng dp duong lupng vä nöng dp

mol cüa dung djch K2 Cr 20 7; CN(Na2 s.,o3) vä C M(Na, s,o 3) lä nöng dp duang
lupng vä nöng dp mol cüa dung dich Na 2 S 2 0 3 ; V K,Cr2 o 7 lä the tich dung djch
K 2 Cr 2 0 7 dä läy (mL); V i(NaiS-?o3) 'ä the tich trung binh cüa Na 2 S 2 0 3 dä

chuän dp vöi h (mL).
tv . /1 1 i£ \ l ^ N(KX'r.C);)■ (K2Cr207)
l u ( l 1.16) =>CN(NaSOi,= -------= ------------------
Vl(Na2S20j)
toy t w . . , . y * ^ 1 (11.17)
V I(N a2S20 , )
11.3.3. Tinh nöng do cüa dung djch CUSO4
Tinh the tich NC12 S2 O3 dä düng khi cliuän dö vöi CUSO4
v;+v:+v,
' IICNa,S,0 , ) = - — (mL) (11.18)
119
Tinh nöng dö dung djch CUSO 4
Cn(CuS0 4) VCuS0 4 = so duang luang gam I2
= CN(Na2 S2 0 3)' V II(Na2 S2 0 3) (1 1•19)
Tu (11.6); (11.9) v ä ( l l . l l )
=> Cm(CuS04 )-VCuS04 = CM(Na2 S2 0 3)- V II(Na2 S2 03)
Trong dö:“
Cn(CuS 04) vä C M(CuS04) lä nöng dö duang luang vä nöng dp mol cüa dung
dich C u S 0 4;
CN (N a2s 2o 3) vä C M(Na2s 2o 3) lä nöng dp duang luang vä nöng dp mol cüa

dung dich Na 2 S 2 0 3;
v CuS0 4 ^ the tfch dung dich C u S 0 4 da läy (mL);
V i(Na2s 2o 3) ^ the tich trung binh cüa Na 2 S 2 0 3 da chuän dp vai I2 (mL).
N ( N a 2S 20 3 ) •V II ( N a 2S 20 3 )
r ü ( n . 1 9 ) => c N(CuS04)-
V (C u S 0 4 )
u ^ ^M(Na2S203)-VlI(Na!s20 3) „ , , m
h a y c M (C u so 4 ) = -------------- ~ T T ----------------------------- (H -2 0 )
(C u S 0 4 )
120
BÀI 12: XÁC DINH DÒ CÌTNG CÙA NUÓC
1 2 .1 . C orsariithuyét
Nuóc cùng là nuóc chúa nhicu các ion Mg~+, Ca~+ (vói hàm luang ion
9+ 9+
Ca~ > 20,04 mg/L ; Mg" > 12,16 m g/L). Tuÿ thuòc vào anion có trong nuóc
cùng mà nguài ta chia thành hai loai nuóc cùng:
- Nuóc cùng tam thòi: nuóc cúng chúa anion H C O ^.
- Nuóc cùng vình cùu: nuóc cùng chúa các anion Cl", SO \ , NO j .
Dè xác dinh dò cúng cúa nuóc có thè düng phucmg pháp trung hoà hoäc
phuang pháp complexon.
12.1.1. Phirong pháp trung hoà xác djnh do cúng tam thòi
Chuân dò ion HCOjCÓ mât trong nuóc cúng bang dung dich axit manh.
Phuang trình phân úng xày ra nhu sau:
HCOj + H+ -» H20 + C 0 2 (12.1)
Trong phân úng ( 1 2 . 1 ) có pH-ro = 4, nên düng chât chi thi mctyl da cam.
T ú dó xác dinh duac dò cùng tam thcri cüa nuóc.
M
Ö phàn irng (12.1) ducrng lucirng gam cùa HCO” —— H^C0) (12.2)
C n(hcO j ) = C m(hcO j ) (12.3)
Chuân dò tòng nòng dò ion M g2+ và Ca2+ (ki hièu là M2+) có trong nuóc
cùng bang cách cho nuóc cùng phàn úng vói dung dich muòi C O du dà bièt
nòng dò. Phàn úng xày ra nhu sau:
M 2+ + C 0 ^ - > M C 0 3i (12.4)
Sau dó chuân dp C O , du bàng dung dich chuân axit manh:
121
CO j" + HCl —> HCO 3 + CI’ (12.5)
C O ,“ + 2HC1 —> H 2 O + CO 2 + 2C1' (12.6)
Trong phàn ùng (12.5) có pHTO = 8. Dùng chât chi thiphcnolphtalein.

Trong phàn ùng (12.6) có pHTD = 4, dùng chât chi thimetylda cam.
, M ro -
O phàn ùng (12.5) duang lugng gam cùa CO ,= — —— (12.7)
Cn(COj” ) = Cm(COj~) ( 1 2 .8 )
, M ro --
O phàn ùng (12.6) duang lucrng gam cùa CO j (12.9)
Cn(COj” ) = 2 .Cm(CO^') ( 1 2 . 10 )
M
O phàn ùng ( 12.5) và ( 12.6) duang lugng gam cùa HC1 = — p*- (12.11)
C n(HCI) = C m (hci) (12.12)

T ù phàn ùng (12.5) hoàc phàn ùng (12.6) së xàc djnh duçrc luang C O ,"
còn du, tù dó se suy ra dugc luang C O ,- dà tham già phàn ùng (12.4) và xàc
dinh dugc dò cùng toàn phàn cùa nuóc.
12.1.2. Phirong phàp complcxon xàc djnh do ctrng toàn phàn

Càc com plcxon là nhùng axit am inopolycacboxilic hoàc càc muói cùa
chúng. Trong só dó thuóng hay dùng nhàt là com plexon III (còn goi là
Trilon B). Trilon B là muói dinatri cùa axit etylen diamin tetraaxetic. Kf hièu
là N a 2 [H 2 ED TA ].2H 20 hoàc Na 2 H 2 Y.2H20 có M = 372,2g/m ol. Chat này
bên à moi trang thài, tinh khièt hoà hoc, có thành phàn ùng dùng vói cóng
thùc hoà hoc.
Công thùc càu tao:
H O O H C -C H , C H ,—COONa
\ /
N —C H ,—C H ,—HN
/ \
NaOOC-CII, C H ,—COOH
122
Trilon B phan irng voi cic ion kim loai (dac bict la ckc ion kim loai hod tri II)
tao muoi noi phuc ben trong moi truong kiem yeu (pH = 8 -r 10) thco phuong
trinh phan ung sau:
M 2+ + Na 2 [H 2 EDTA] <=1 Na 2 [MEDTA] + 2H+
P = 1 0 9 -h10 26 (12.13)
O day cdc ion kim loai thay the cho cic nguycn tu hidro trong nhom
eacboxyl, dong thcri tao lien ket phoi tri vai nguyen tu nito cua nh 6 m amin.
Neu M Id Ca thi (3 «.1011; eon neu M la Mg thi P = lO-1. Khi M la Ha thi

phuc tao thanh cdn ben han phuc cua Mg va Ca. Bang chirng la BaS 0 4 rat kh 6
tan trong tat ca cic dung moi, nhung co the tan trong Trilon B a pH = 8 -r 10.
C) trong phan irng (12.13):
Ducmg luomg gam cua Trilon B = — (12. 14)
CN(Trilon B) = 2.CM(Trilon B) (12.15)

o+ M ,+
Duang luang gam cua ion M“ = — ( 12. 16)
C nim2+) = 2.C m(m2+) (12.17)

Chat chi thi diing trong phuomg phdp complexon lk eriocromden T. Day Ik
axit huu co hai chirc ma mku a dang phan tu lk tim sam c 6 n 6 dang ion lk xanh,
ki hieu: H 2 R. Phuong trinh phan li trong dung dich nhu sau:
H2R 2H+ + R2' (12.18)

tim sam xanh
Do ckc ion Ca“+ vk Mg"+ cung c6 kha nang tao phuc voieriocromden T,
nen khi dua chat chi thi nky vko nude cung, xay ra cic phan ung sau:
Ca2 + + R2' ^ CaR (o pH = 8 -r 10) |3 = 106 (12.19)
xanh do man
Mg2+ + R2' t=t MgR (a pH = 8 -r 10) P = 107 (12.20)
xanh do man
123
Tuy nhiên, phúc tao bài các ion Ca"+ và M g2+ vài Trilon B ben han rät
nhièu so vói phúc tao bài các ion Ca_+ và M g2+ vài eriocromdcn T, nèn khi tièn
hành chuàn dò các ion Ca2+ và Mg“+ à pH = 8-1-10 vài su có mât cùa ion S2 (dê
loai bó các ion gay càn tra nhu F e*, Al3*, C u*, ...) bang Trilon B vói chi thi
eriocromden T së xày ra phàn úng:
MR + Na 2 [H2 EDTA] -> Na 2 [MEDTA] + 2H+ + R2' (ó pH = 8 4- 10) (12.21)
dò mân không màu không màu xanh
Luc này phúc MR bi phá vö, tao thành dang phúc mói Na 2 [MEDTA] ben
han, và khi du ra mpt giot Trilon B thi dung dich chuyên hän tú màu dò mân
sang màu xanh cùa thuôc thû tu do.
Dua vào tinh chât này cüa các chât phân úng và thuôc thù, nguài ta tien
hành xàc dinh dô cúng toàn phân cùa nuôc bang phuang phàp complcxon.
12.2.1. Pha dung djeh chuân Trilon B

De pha 1 lit dung dich Trilon B 0,05M thi khôi lupng Na 2 H 2 Y.2H20 cân lây
là:
^ T rilon B= nTrilon B-M Trilon B = 0,05.372,2 = 18,61 (g).
Chuân bi Na 2 H 2 Y.2H20 tù muôi ngâm nuôc bäng cách sây khô à 80° trong
vài ngày sau dô dê nguôi trong binh hüt âm.
C á c h p lia 2 5 0 m L T r it o n B : T ie n h à n h c â n c h í n h x a c c ô c c â n trcn c â n p h â n
tich ta dupe khôi lupng là mj g. Thêm vào dô mot lupng Na 2 H 2 Y.2H20

(khoàng 4,6 g) và cân lai chính xàc trên cân phân tich ta dupe khôi lupng m 2 g.
Dua toàn bô khôi lupng Trilon B vào binh dinh mùc 250,0 mL qua phêu (không
duçrc dé rai ra ngoài mot luçmg nhô nào). Dùng binh tia có nuôc cât dê lây toàn
bô các hat nhô Trilon B bàm à chén cân dua vào binh dinh mùc. Thêm khoàng
50 mL nuôc cât, lâc dêu dê Trilon B tan hêt. Thêm nuôc cât vào cho dên vach
cùa binh dinh mùc. Dây nút, lâc dèu. Nông dô chính xàc cùa Trilon B dupe tinh
theo khôi lupng Trilon B dâ cân (xem mue 12.3.1).
124
Khi cän düng dung dich vói nöng dö nhó han ta pha loäng dung djch ihco ti
lc nhät dinh den nöng dö can thict.
12.2.2. Chuän dö nuóc cúng theo phuong pháp trung hoä
- Xác dinh dö cúng tarn thcri cúa nuóc cúng
Düng pipet (Jogi 10 mL) läy chính xác 10,00 mL nuóc cúng cho väo cclcn,
them väo väo 3 giot metyl da cam, lúe näy dung djch có mäu väng ram.
Tráng buret bäng dung dich chuän HCl 0,1000 M sau dó nap däy dung djch
HCl 0,1000 M väo burct vä dicu chinh de dung dich HCl ngang vach so 0 tren
buret (chú y khöng de cön lai bot khi ö phän duói khoá burct).
Ticn hänh chuän dö bäng cäch mö khoá burct, nhö tü tü tüng giot dung
dich HCl tú burct xuöng cclcn, vüa nhö vüa läc déu. Khi dung djch chuycn tü
mäu väng ram sang mäu dö da cam thi düng chuän dö. Doc the tich dung dich
HCl dä chuän dö tren burct, ki hicu lä \ \ mL. Läp lai phép chuän dö 2 -r 3 län
nüa röi ghi the tich dung dich HCl dä chuän dö, län lugt ki hicu lä:
V2, V 3 ...mL.
- Xác dinh dö cúng toän phän cúa nuóc cúng
Düng pipet (logi 10 mL) läy chính xác 10,00 mL nuóc cúng cho väo cclcn,
them väo dó 20,0 mL Na 2 C 0 3 0 ,IM vä khoäng 5 giot phenolphtalein, lúe näy
dung dich có mäu dó höng. Ticn hänh chuän dö bäng cách mö khoá burct, nhö
tü tü tüng giot dung dich HCl tü burct xuöng cclcn,vüa nhö vüa läc dcu. Khi
dung djch mät mäu thi düng chuän dö. Doc the tich dung dich HCl dä chuän dö
tren burct. ki hicu lä V, ml I.äp lai ph<5p chuän dö 2 V 3 län nüa röi ghi the
tich dung dich HCl dä chuän dö: V3, V, ...mL.
12.2.3. Chuän dp nuóc cúng theo phmmg pháp complcxon
Düng pipet (logi 10 mL) läy chính xác 10,00 mL nuóc cúng cho väo cclcn,
them väo dó 1,0 mL Na2S IM; 5,0 mL dung dich dem NH 3 + NH 4CI (pH = 10)
vä 5 giot criocromdcn T (neu criocromdcn T a dang rän thi cho 1 lugng nhö
bäng hat do xanh lä duge), lúe näy dung dich có mäu dö man.
1 0 -G T ...p h ö n fleh 125

Träng buret bang dung dich Trilon B 0,05M sau dö nap däy dung dich Trilon
B 0,05M väo buret vä dicu chinh de dung dich Trilon B ngang vach so 0 trcn
buret (cliü y kliong de bot klii con trong buret ö phän duöi khod buret).
Ticn hänh chuän dö bäng cäch m ö khoä buret, nhö tir tu tüng giot dung
dich Trilon B tu buret xuöng eclen, vüa nhö vüa läc deu. Khi dung dich
chuyen tu mäu dö man sang mäu xanh thi dirng chuän dp. Doc the tich dung
djch Trilon B dä chuän dp trcn buret, ki hieu lä V, mL. Läp lai ph 6 p chuän dp
2 -r 3 län nüa röi ghi the tich dung dich Trilon B dä chuän dp, län lupt ki hieu
lä: V j, V, ...mL.
12.3.1. Tinh nöng dö cüa dung djch Trilon B
r n N a,H ,Y .?.ll,0 n i, - m ,
n-rriion B= ~ '— -1- = ^ (12.22)
N a - .H -,Y .2 H iO
C U,T, K = - ™ s!lb_ (12.23)

M (T rilo n B ) V (lfl)
Dua väo cöng thüc (12.23), biet the tich Trilon B dä pha ta sc tinh dupc
nöng dp cüa dung dich Trilon B.
_ C NITri,0„B,.Duomg lupng gam (N a .H .Y ^ H .Q )

Tr,lonB 1000
Dua väo cöng thüc (12.14); (12.15) vä (12.24) se tinh dupc dp chuän cüa
dung dich Trilon B.
12.3.2. Xäc d|nh do cirng cüa nu^öcthco phmrng phäp trung hoä
Dp cüng tarn thcri cüa nuöc cüng
- Tinh the tich HCl dä düng khi chuän dp vai nuörc cüng
_ V +v +v
V„hc. , = - 1— ^ ----- -(m L ) (12.25)
- Tinh nöng dp H C O ,
126
Äp dung quy täc duang lugng:
C n (hco “ )-Vkco “ = C n(hci)-V I(Hci) (12.26)
Tir (12.3) vä (12.12) => C m o ic o , ) V i i c o ” = Cm (hci)- V k h ci)
Trong dö: C n o ic o ,) vä C m (h c o ,) lä nöng dö duang lirgng vä nöng dö mol

cüa HCO , trong nuac cüng; C n (h c i) vä C m (i i c i ) lä nöng dö duang lugng vä
nöng dö mol cüa dung dich HCl; V jico, lä thc tich dung dich nuac cüng dä läy
(m l); V khci) lä thc tich trung binh cüa HCl dä chuän dö nuac cüng (m l);
Tu (12.26) =>C N,i|c0„= Cn" ^ - V '("C" (12.27)

nco;
Tu dö xäc dinh dugc dö cüng tarn thai cüa nuöc.
—Do cüng toän phän cüa nuöc cüng
Neu chuän dö theo phuang trinh (12.5), düng chät chi thi phcnolphtalcin.
Tir (12.7) vä (12.8) ta cö:
So duang lugng Na2 CC>3 = nNa,c o 3
VN a X C
O , N (N a X O ,) _
VN a X C
O , • '“ M ( N a X 'O i )
(12.28)
1000 1000
Tinh thc tich HCl dä düng khi chuän dö vai Na 2 C 0 3 du:
__ V I V I V
V „(neu = - ! --------------------------------------------------------------------------- -2----- 1 (
Theo quy täc duang lugng:
SÖ dlg Na2 CC>3dir = nNaoC0 3 du = SÖ ^ 1 & HClphan i r n g = njici phan u n g ncn.
_ C N(,ia ,.ViuiKS)
n N a 2 C 0 3 d ir - -------------------------------- (1 2 .3 U )
Sö dlg = Sö dlg Na 2C 0 3 dä [¿y - Sö dlg Na 2C 0 3 cön du
127
^Na.CO( •^"'MlNa-.CO, ) C N(HC|j.Vn(IICl)
= " N , 2c o 3 - n „ „ c o 3 d„ = ,0 0 0 = 1000 (‘ 2 3 '1
Tir (12.16) dó tinh dugc dò cúng toàn phân cùa nirác.
12.3.3. Xác djnh dô cúng cúa nirác theo phirong pháp complexon
- Tính thè tích Trilon B dä dùng khi chuân dô nirác cúng
— v'+v'+v"
VTrilonB ~ J ------- (m L ) (12.32)
- Tfnh nông dô dung dich M '+
Áp dung quy täc duang lugng:
C n (M2+)-V M2+ = C|sj(Trilon B)- V Trilon B

Tù (12.15) và (12.17)
=> 2.C m (M2+)-V m 2+ = 2.CM(Trilon B)- V Trilon B (12.33)
Trong dô:
C N(m2+) và C m (m 2+) là nông dô dirong lugng và nông dô mol cùa M"+ trong
nuóc cúng; CN(Triion B) và C m ( Trilon B) là nông dô duong lugng và nông dô mol
cùa dung djch Trilon B; V M-t là the tích dung djeh nuóc cúng dà lây (mL);
V Triion b là thè tích trung binh cùa Trilon B dà chuân dô nuóc cúng (mL);
C Q . .^/"trilon B
Tù (12.33) = » C M(MÎt= M,,nlonB1------------ (12.34)
V ’4
128
BAI 13: XAC 1)|NH NONG DO Ni2+
BANG PHUONG PHAP COMPLEXON
13.1. Cof scrlithuyet

9+ 9+ *
Cung nhu cac ion M" , ion N i' co kha nang tao muoi noi phiic ben trong
moi truong kicm ycu (pH = 8 - 10) vai Trilon B thco phuong trinh phan ung sau:
Ni2++ Na 2 [H 2 KDTA] <=> Na 2 |NiHDTA] + 2H+
P = 1 0 18’62 (13.1)
C) phan ung (13.1):
M
Duong lugng gam cua Trilon B = ■ (13.2)
Q n‘('Inlon B) = 2.CM('rrilon B) (13.3)
’+ M m,.
Duong lugng gam cua ion Ni = — (13. 4)
CN(Ni2+) = 2 .C M(Ni2+) ( 1 3 .5 )
Chat chi thi dung trong phuong phap nay la Murcxit. Murcxit
(NH 4 C 8 H 4 N 5 O 6 hoac C 8H 5 N 5 O 6 .NH 3 ) con goi lk amoni purpuratc, kf hicu Ik
M X , 1& m u o i a m o n i c u a a x i l p u i p u ii c .
Trong moi truong axit manh, MX co mau vkng, chuycn sang mau do tim
trong dung dich axit ycu vk sang mku xanh tim trong dung dich kicm ycu:
UNO,
0 -Il,N C O N II,>
129
13.2. Cach tien hänh
13.2.1. Pha dung dich chuän Trilon B

(Xcm muc 12.2.1)
13.2.2. Chuän do trire ticp dung d|ch Ni2+ thco phirong phäp complcxon
Düng pipet (loai 10 mL) läy chinh xäc 10,00 mL Ni"+ (möi trucrng axit),
thcm NH 3 väo dung dich cho den khi tao phüc hoän toän voi N i'+. Thcm chät
chi thi murexit väo cho den khi xuät hien mäu väng rö (neu chi cd mau väng da
cam chüng lö pH < 10 thi phcii tliem NH} cho den mäu väng).
Träng buret bäng dung dich chuän Trilon B 0,05M sau dö nap däy dung
dich Trilon B 0,0500 M väo buret vä dieu chinh de dung dich Trilon B ngang
vach so 0 tren buret (chü y khong de bot khi cön lai ö phän duai khoä buret).
Tien hänh chuän do bäng cäch mö khoä buret, nhö tü tü tüng giot dung
dich Trilon B tü buret xuöng eclen, vüa nhö vüa läc deu. Khi dung dich chuycn
tü mäu väng sang mäu tim xanh thi düng chuän do (gän cuöi phep chuän do cän
thcm ticp väi mL dung dich NH 3 ). Doc the tich dung dich Trilon B dä chuän do
tren b u ret, k i h ie u la V , m l . I.ä p l?i p h e p c h u ä n d ö 2 -f 3 lä n nfra r o i g h i Ih e lie h
dung dich Trilon B dä chuän dö, län lugt ki hicu lä: V2, V3 ... mL.
13.2.3. Chuän do ngiro'c dung djeh Ni2+ thco phuong phäp complcxon
Trong truang hgp khöng cö chi thi murexit, ta phäi tien hänh chuän dö Ni“+
bäng dung dich chuän Trilon B vöi chi thi eriocromden T.
Düng pipet ( loai 10 mL) läy chinh xäc 10,00 mL Ni"+; thcm 20,0 mL dung
dich chuän Trilon B 0,0500 M; 5,0 mL dung dich dem NH 3 + NH 4 C1 (pH = 10),
them 5 giot eriocromden T, lüc näy dung djeh cö mäu xanh.
130
Träng burct bäng dung dich chuän Zn~+ (hoäc M g '+) 0,05M sau dö nap
däy dung djch Zn~+ 0,0500 M väo burct vä dicu chinh de dung dich Zn“+
ngang vach so 0 tren burct (chü y khöng de bot khi cön trong burct ö phän
duöi khoä burct).
Ticn hänh chuän do bäng cäch mer khoä buret, nhö tu tir tirng giot dung
^ + X X .
dich Zn tir burct xuöng cclcn, vüa nhö vira läc dcu. Khi dung dich chuycn tir
mäu xanh sang mäu dö väng thi dirng chuän do. Doc the tfeh dung dich Zn” da
chuän dö tren buret, ki hicu lä V, ml.. Läp lai phep chuän do 2 -j- 3 län nüa röi
ghi the tfeh dung dich Z n ' da chuän do, län lugt ki hicu lä: V ,, V ,... mL.
13.3.1. Tinh nong dö cüa dung djch Trilon B (Xem muc 12.3.1 )
13.3.2. Tinh nöng do cüa dung djch Ni2+ theo phirong phäp
truc tiep
X X ■*>+
- Tinh the tfeh Trilon B da düng khi chuän dö dung dich Ni :
_ v +v +v
Vl(TrilonB) = —— — 2 3 (mL) (13.6)
—Tinh nöng dö Ni"+:
Ap dung quy täc duong lugng:
CN(Ni2 +)-VNi2+ = CNcrriion B)- V T r i l o n u
Tir (13.3) vä (13.5) => 2.Cvi(Ni2 +)-^Ni2+= 2.CM(Trilon B)- V Trilon B (13.7)
Trong dö: C[vj(Ni2+) CM(Ni2+) lä nöng dö duong lugng vä nöng do mol cüa
Ni2+ ; Cfvjci'riion B) vä CM(Trilon B) lä nöng dö duong lugng vä nöng dö mol cüa
dung dich Trilon B; V Ni2 + lä the tich dung dich Ni2+ da läy (mL); V Trilon B lä
the tich trung binh cüa Trilon B dä chuän dö Ni (mL);
T ü (13.7) => M (N r )
= CMITrilonBrVlntonB-
Y
(13.8)
Ni-4
131
13.3.3. Tính nòng dô ciia dung dich Ni2+ theo phuoiig pháp chuân
do ngiroc
Sô dirang luong Trilon B dà lay
VT rilo n B CN (Trilo n B)
V’ T rilo n 2C
B •z" v-'M (T rilo n B )
(13.9)
1000 1000
- Tinh the tich Zn2+ da dung khi chuàn dò vói Trilon B du
Va,* = Vi + ^2 + V3 (mL) (13 10)
- Tinh nông dô Trilon B du

Ap dung quy tàc duang luang, ta cô:
Sô dig Zn“+ = Sô dig Trilon B côn du
V z n ’-* .N
__ ^ ______________Zn * _
, V Trilon B du
N Trilo n B du
1000 ” 1 000
V z n :* . c .. V r
N l/n Trilon B du N(Trilon B)
h a y ------------ 5 5 -------- -
1000 1000
V z n :>. 2 .C ,
( n )
2t. V 2C
Trilon B ih r ^ •'“ M(Tnlon B)
(13.11)
1000 1000
„ ! , . . ..2 +
VT r i l o n B p u N i T r i l o n B ) c
So duomg luong Ni = ----------------------------
' 6 1000
V T rilo n B bandâu
c N ( T r ilo n B )
VY T r i l o n r
B d u - '- 'N f r r i l o n B ) _
V
v T rilo n B
2r
| W 'z " v 'M ( T n l o n B )
IOOO ÎOOO ~ ÎOOO

VT r ilo n B bandâu
2r M ( T r il o n B )
VY T r ilo n B 2r
d u ' i - '~ 'M ( T r i l o n B ) . . . . . .
1000 ~ 1000
V r
y T rilo n B p u • '■ 'M ( T rilo n B )
Vy T rilo n B c
b a n d â u • '~ M ( T r i l o n B )
VT rilo n B r
d u • '“ 'M (T r ilo n B )
n Ni2+ = --------------------------------- — ------------------------------------------------------------------------------
1000 1000 1000
(13.14)
Tir dô tinh duoc C , ^ —- (13.15)

■ mK ) v Nj,.( iit)
132
BAI 14: XÄC DINH NÖNG DO CÜA NaCl
THEO PHU ÖNG PHÄP MO
14.1. Cor sor li thuyet
Phuong phäp Mo dua trcn vicc chuän dp dung dich muöi halogcnua
(bromua, clorua) bang dung dich bac nitrat vcri chi thi lä kali cromal.
De chuän dp ion clorua, bromua nguöi ta düng dung dich Ag+ chuän:
Ag+ + X ' ^ A g X j (14.1)
Tai diem tuong duong cö AgX bät däu ket tüa, tuy nhien vicc quan sät ket
tüa AgX bät däu xuät hien lä rät khö. Khi dö nguöfi ta düng chät chäl chi thi lä
K2 CrÜ 4 . Tai diem ket thüc chuän do cö AgjCrC^ xuät hien ket tüa dö näu. Dö
nhay cüa chät chi thi phu thuoc väo nöng dö cüa chät chi thi, pH cüa dung dich,
nhiet dp,...
Trong phän üng (14.1) duong luong gam cüa Ag+ = MAg+ (14.2)
CN (A g+) = C M (A g+) ( 1 4 .3 )
duong luong gam cüa X’ = M x- (14.4)
C n(x-) = C m (x -) (1 'l -5)

Cö the tinh dupe nöng dp ion CrO 'j' de ket tüa Ag 2 CrC>4 xuät hien düng
diem tuong duong cüa ph 6 p chuän dp dua väo tich so tan cüa cäc ket tüa:
TAgci = [Ag+l . |C r ] = IO'10;
TAg2CK)4 = [Ag+]2 .[ C r 0 42- ] = 1,29. IO' 12 (14.6)
T
Tai diem tuong duong |CI"] = 10"5 nen Â g 1 j = ^ AeCl = 10 s
[er]
133
T
=> nòng dò cùa CrO Ï phài có mât là: [~CrO? 1 = ■ A-—r^ ~ = 1,29. I O 2.
' [A g f ]
Tuy vây, ó nòng dò này, màu vàng dàm cùa CrO se càn tra viçc nhân ra
_3
màu dò nâu cùa Ag 2 Cr 0 4 . Thuc te thuòng dung K2 C 1 O 4 5.10 ' M (khoàng 1- 2
mL K 2 CrÙ 4 5% dòi vói 100 mL hôn hçrp chuân dò).
Vói nòng dò này cùa CrO 2 thì dò nhay cùa ion Ag+ cân de xuât hiçn màu
dò nâu ró cùa ket tùa Ag 2 Cr 0 4 là (3-4). 10 5 mol/L. Trong dieu kiçn này:
2Ag+ + C r O <=i Ag 2 C r0 4| ; TA'g;Cl0j = IO12 (14.7)
C 4. IO' 5 5. IO' 3
[) 2x 4,98. IO' 3 + X
Ap dung dinh luât tàc dung khòi luong cho càn bang (14.7), và càc dû kiçn
dà bici, tinh duoc [Ag+] = 2x = 1,6.10 SM.
Nhùng dicm chu y khi tien hành:
- Khi chuân dò phài lac manh de chông hiçn tuong hâp phu.
- Dùng phucrng pháp M ohr de xàc dinh Cl , Br không dùng de xác dinh I"
và SCN vi hiçn tuong hâp phu trong hai truòng hop này ành huòng rât lón den
kêt quà phân tich, ngoài ra theo Smith khi chuân dò I’ eó le tai dicm tuong
duong có su hinh thành dung djeh rän giùa A giCr 0 4 và Agi, nen ket quà
thuòng sai sò lón. Vê mat nguyên tâc phuong pháp này có the duoc dùng de
xác dinh chính xác cá bromua và clorua, tuy nhien nû thuOng duoc dung d¿
chuân dò xác dinh clorua.
- Bao già cüng cho tùng giot AgNOj tù buret vào dung dich NaCl thì màu
säe cùa ket tùa Ag 2 CrÜ 4 lue ket thuc chuân dò mói thay dòi dôt ngòt.
- Chi chuân dò CI", Br’ bang A g N 0 3 vói chât chi thi K 2 CrÜ 4 trong mói
truòng có pH = 8 -r 10 (mac dù Kolthoff và Stenger de nghi có thè chuân dò
trong khoàng pH = 6,3-r 10,5) vi trong mói truòng axit khóng có ket tùa
Ag 2 CrÙ 4 dò nâu. Neu dung djch có mói truòng axit thì phài trung hoà bang
134
NaHCC >3 hay dung dich NaÎÔ?. Neu trong dung dich cö ionN H ) thi phäi
chuän do o pH = 6,54-7,2 vi ö pH cao quä 7,2 cö sir hlnh thänh rö ret NH 3 läm
tan möt phän ket tüa Ag 2 CrÜ 4 vä gay sai so.
Dung dich nghien cüu phäi khöng co ion Ba~+, Pb-+, Bi3+ vi chung tao
ket tüa voi CrO 1 .
Cäc anion P O ’ , C O 2 , C 2 O 2 ... cüng gäy cän trö ch o phep phän tfch.
14.2. Cäch tien hänh
14.2.1. Pha dung djeh AgN()3 chuän
De pha 1 lit dung dich A g N 0 3 0 , I M thi khöi luong A g N 0 3 cän läy lä:
m A gN 0 3 = n A g N 0 3- M A g N 0 3= 0,1.168 = 16,8 (g)
Cän chfnh xäc cöc cän tren cän phän tich ta duoc khöi luong lä ni) g. Thcm
möt luong AgN 0 3 (khocing 4,2 g) röi cän lai chinh xäc tren cän phän tich ta
duoc khöi luong mi g, cho toän bö khöi luong AgNÜ 3 väo binh djnh müc
250,0 m l. qua pheu (khöng duoc de rai ra ngoäi möt luong nho nc'io). Düng
binh tia cö nuöc cät de läy toän bö cäc hat nhö AgNÜ 3 bäm ö ehen cän dua väo
binh dinh müc. Thcm khoäng 50 mL nuöie cät, läc dcu de AgNÜ 3 tan het, thcm
nuöc cät väo cho den vach cüa binh djnh müc 250 mL. Däy nüt, läc dcu. Nöng
dö chinh xäc cüa dung dich AgN 0 3 duoc tinh theo khöi luong A g N 0 3 dä cän
(A 0111 m ü c 1 4 .3 .1 ) .
14.2.2. Chuän do dung djeh NaCl häng dung djeh A gN 03 chuän
Düng pipet (loai 10 mL) läy chinh xäc 10,00 mL dung dich NaCl cho väo
cclcn, thcm 2 - 3 giot K 2C 1 O 4 5%.
Träng burct bäng dung dich chuän AgNÜ 3 0 ,IM sau do nap däy dung dich
A g N 0 3 0,1000 M väo burct vä dicu chinh de dung dich AgNÜ 3 ngang vach so
0 tren burct (chü y khöng de bot khi cön lai ö phän duöi khoä burct).
135
Ticn hänh chuän dp bäng cach mö khoä burct, nhö tü tu tüng gipt dung
dich A g N 0 3 tir buret xuöng cclcn, vira nhö vira läc deu. Khi dung dich xuät
hicn kct tüa mäu dö näu thi dimg chuän dö. Doc the tich dung dich A g N 0 3 dä
chuän dp trcn burct, ki hicu lä Vj mL.
Läp la> phcp chuän dp 2 -r 3 län nüa röi ghi the tich dung dich A g N 0 3 dä
chuän dp, län lupt ki hicu lä: V 2 , V 3 ...mL.
14.3.1 Tinh nöng dö ciia dung djch A g N 0 3
_ m AgNO, _ m 2 - m ,
n A g N 0 3 — ----- --------------- ------ — — — ( I 4 -ö )
M AgNO, 168
C -- r1.AeN0' (14 9)
' “ MIAgNO,) V (lft)
D ua väo cöng thirc (14.9), bict the tich A g N 0 3 da pha ta sc tinh dupc nöng
dp cüa dung dich A g N 0 3.
Do chuän cüa dung dich dupc tinh thco cöng thüc:
C NW A . . \ 0 , ) ' A D
T AgN0, = N(AgN° : l A£N° ' (14.10)
1000
D ua väo cöng thüc (14.2); (14.3) vä (14.10) se tinh dupc dp chuän cüa
dung dich A g N 0 3.
1 4 . 3 . 2 . T i n h n ö n g dtQ c ü a d u n g d j c h N u C i
Tinh the tich A g N 0 3 dä düng khi chuän dp vöi dung dich NaCl
_ V +v +v
V AgNo, = —----- -1--------------- --------- (mL) (14.11)
Äp dung quy täc duang lupng:
C N ( A g + )- V A g+ = C n (X -)-V X -
T ü (14.3) vä (14.5) CM(Ag+). V Ag+ - C M(x-).Vx - (14.12)
136
Trong dö:
CN(Ag+) vä CM(Ag+) lä nöng dö duang luang vä nöng dö mol cüa Ag+;
C n(X‘) vä C m(X’) lä nöng dö duong lugng vä nöng dö mol cüa dung dich
muöi halogen ;
Vx- lä the tich dung dich muöi halogen dä läy (mL);
V Ag+ lä the lieh trung binh cüa Ag+ dä chuän dö X (mL);
C i .VAgt
Tu (14.12) => C M(X_}= -------- (14.13)
X
137
TAI LIEU THAM KHAO
___________ •_________________________
1. V.N. Alecxcep ( 1971), Phan tich djnh lugng, Nha xuat ban Giao due,
Ha Noi.
2. A. P. Krescop (1970), Co so Hod hoc Phan tich, Nha xuat ban Giao due,
Ha Noi.
3. Hoang Minh Chau (1981), Hod hoc phan tich djnh tinh, Nha xuat ban
Giao due, Ha Noi.
4. Nguyen Tinh Dung (2000), Cac phuong phap phan tich dinh lugng hod
hoc, Nha xuat ban Giao due, Ha Npi.
5. Nguyen Tinh Dung (2002), Hod hgc plian tich-phan I, Nha xuat ban
Gido due, Ha Noi.
6 . Nguyen Tinh Dung (2002), Hod hgc phan tich-phan II, Nha xuat ban
Giao due, H& Noi.
7. Nguyen Tinh Dung (2002), Hod hgc phan tich-phan III, Nha xuat ban
Giao due, Ha Noi.
138
Chiu trách nhiêm xuât bàri:
Chù lieh Hôi dông ihành vicn NGUT NGÔ TRÂN ÁI
'lo n g Giàm dôc kicm 'long bien tâp GS.TS VU VÄN HÙNG
Tô chûc ban tliào và chiù trách nhiêm nói dung:

Phó Tông bien tâp NGÔ ÁNH TUYliT
Giàm dôc Công ty Cô phân Sách Giào duc tai Tp. Hà Nôi CÁN HÜXJ HÂI
Bien tâp nôi dung và sùa bân in:

NGUYHN VÄN LH
Thiêt kê bia:
NGUYHN VÄN DÔNG
Thiêt kê mi thuât và chê ban:

DÒ VIHT CUÒNG
139
fían quyêrt thuôc Truòng Dai hoc Sir pliant Thái Nguyên
Côrtg ty CP. Sách Giào duc tai TP. Hà Nôi - Nhà xuât bàri Ciào duc Viét Nam
giù quyên công bô tâc phâm
GIÁO TRÌNH THÍ NGHIKM HOÁ PHÂN TÍCH

Mà sô: 7K035S4 - TTS
SÓ dàng kí KHXB: 1057-2014/CXB/7-775/GD.
In 537 bàn, (69TK), khô 17 x 24 cm. Tai Công ty CP In Thái Nguyên.
In xong và nôp luu chiê’u thàng 9 nâm 2014.

Giáo trình thí nghiệm hóa phân tích

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Giáo trình thí nghiệm hóa phân tích

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

DAI HOCTHAl NGUYÊN

RlÎCfNG DAI HOC SlT PHAM

mg& NHÀ XUÂT BÂN GIÂO DUC VIÊT NAM

DUONG TH! TÚ ANH - MAI XUÂN TRU'Ò’NG

NHÀ XUÁT BÀN GIÁO DUC VIÊT NAM

Loi noi dâu ................................................................................................................. 5

Nôi quv phong thi n g h iç m ...........................................................................................7

Thi nghiêm hoâ phân lieh 1 ....................................................................................... 9

Thi nghiêm hod phân tich 2 ...................................................................................... 62

Bài 11 : Xäc dinh nòng dò dung dich Na^SiOs bäng

Tài licu th am k h a o ............................................................................................... 138

1. Nói quy phòng th i nghièm

2. Céc bien phäp phòng ngifa bòng

3. Cap ctfu sof bô khi b{ bông

1.1. Oàc diém chung cùa càc cation nhóm I

Do vày, nguói ta àp dung tfnh chàt này dè tàch Ag+ và Hgj+ra

1.2.1. Ion Ag+

AgCIJ. + 4C1 —» [AgCl4]3'

AgCIJ, + 2N H 3 -> [Ag(NH3)2]Cl

A gC lj + 2KCN -> KLAg(CN)2] + KC1

Ag + lil » A gili J, vàng nh^it

1.2.1.3. Tàc dung vói dung dich kièm

1.2.1.4. Täc dung v&i dung dich amoniac

2Ag+ + 2NH 3 + H20 -> Ag 2 0 | näu + 2N H ;

Ag 20 | + 2NH 3 + H20 -> 2[Ag(NH 3 )2]OH

2Ag+ + H2S Ag 2 SJ, dcn + 2H+

3Ag 2 SJ, + 8H N 0 3 6 A g N 0 3 + 3 S | väng+ 2NO + 4H20

2Ag+ + CrO^‘ -> Ag 2 C r0 4| dö näu

3Hg 2 C!2| + 8 HNO 3 -» 3HgCl2 + 3H g(N 0 3 )2 + 2 N 0 + 4H20

Lugng nhó nhàt tim thäy là 30 microgam.

2Hg 2 (N 0 3 )2 + 4N H 3 + H20 -> NH 2 Hg2 0 N 0 3 1 ,rjng + 3NH 4 N 0 3 + 2 H g | dcn

1.2.2.6. Täc dung v&i dung djch mudi cromai

Hg j+ + CrO ]' -> Hg2 C r0 4 | do

1.2.2.7. Täc dung vói dung dich muöi thiéc (II)

Hg + Sn2+-> 2H gI dcn + Sn4+

1.2.3. Ion Pb2+

PbCl2| + 2C1' [PbC ^]2’

1.2.3.2. Täc dung vöi dung djeh muöi iotua

Pb2+ + 21 -> Pbl2| väng

Pbl2| + 21" -> [Pbl4]2’

1.2.3.3. Täc dung vöi dung dich kiem

Pb2+ + 2 0 H -> Pb(OH)2| träng

Pb(OH)2j + 2 0 H PbO;~ + 2H20

Pb2+ + 2NH 3 + 2H20 Pb(OH)2| lrjng + 2NH ;

Pb2+ + H2S -> PbSJ, den + 2H+

Pb2+ + S2" —» P bS j den

PbO + 2H20 + S2' PbSj, den + 4 0 H

1.2.3.6. Tàc dung vói dung djch mudi cromat

P b '+ + CrO —> PbCrCUJ, vàng

2Pb2+ + Cr 2 0*- + H20 -> 2P bC r04| vàng + 2H+

Pb2+ + S O ^ -> P b S 0 4i träng

P b S 0 4 + H 2 S 0 4 -> Pb(H S0 4)2

P b S 0 4 + 4 CH 3 COONH 4 (NH 4 )2 [Pb(CH 3 COO)4] + (NH 4 )2 S 0 4

P b S 0 4l + 4 0 H -> PbO j + SO^' + 2H20

2.1. Dac diem chung cua cac cation nhom II

2.2.1. Ion Ba2+

Ba~+ + SO ] —> B aS0 4 J.trjng

Tir dô ta thây muôn có kêt tùa B aC 0 3 thi:

2.2.1.2. Tàc dung vói dung djeh muôi cacbonat

Ba" + CO } —> BaC 0 31 tràng

B a '+ + CrO ? —> BaCrC^j Vàng

Cr20 .; + H20 <=ì 2CrO j + 2H+

2Ba2+ + Cr 2 0 " ‘ + H20 2B aC r04| vàng + 2H+

2.2.1.4. Tác dung vói dung dich mudi oxalat

Chicu tang cua tinh axit___