౨. అబ్భ న్తరమాతికావణ్ణనా
Abbhantaramātikāvaṇṇanā
౨. తదత్థా నీతి పటిచ్చ సముప్పా దత్థా ని. పటిచ్చ
సముప్ప జ్జతి సఙ్ఖా రాదికం ఏతస్మా తి హి
పటిచ్చ సముప్పా దో, పచ్చే కం అవిజ్జా దికో
పచ్చ యధమ్మో . తథా హి వుత్తం సఙ్ఖా రపిటకే
‘‘ద్వా దస పచ్చ యా, ద్వా దస
పటిచ్చ సముప్పా దా’’తి. తేసన్తి
ఖన్ధా దీనం. తథాదస్సి తానన్తి
గణనుద్దేసవిభాగమత్తేన దస్సి తానం. కస్మా పనేత్థ
పటిచ్చ సముప్పా దో ద్వా దసభావేనేవ గహితో, నను
తత్థ భవో కమ్మ భవాదిభేదేన, సోకాదయో చ
సరూపతోయేవ ఇధ పాళియం గహితాతి చోదనం
సన్ధా యాహ ‘‘తత్థా ’’తిఆది. తత్థ తత్థా తి తస్మిం
‘‘పఞ్చ వీసాధికేన పదసతేనా’’తి ఏవం వుత్తే
అట్ఠకథావచనే. కమ్మ భవస్స భావనభావేన,
ఉపపత్తిభవస్స భవనభావేన. పదత్థతో పన
కమ్మ భవో భవతి ఏతస్మా తి భవో, ఇతరో భవతి,
భవనం వాతి. తన్ని దానదుక్ఖభావేనాతి
జరామరణనిదానదుక్ఖభావేన.
‘‘సబ్బా పి ధమ్మ సఙ్గణీ ధాతుకథాయ మాతికా’’తి
ఇదమ్పి ధాతుకథాయ మాతికాకిత్తనమేవాతి
‘‘సబ్బా పి…పే॰… మాతికాతి అయం
ధాతుకథామాతికాతో బహిద్ధా వుత్తా ’’తి వచనం
అసమ్భా వేన్తో ‘‘అథ వా’’తిఆదిమాహ
. పకరణన్తరగతా వుత్తా ధాతుకథాయ
మాతికాభావేనాతి అత్థో . కామఞ్చే త్థ మాతికాభావేన
వుత్తా , పకరణన్తరగతత్తా పన అఞ్ఞతో గహేతబ్బ రూపా
ఇతో బహిభూతా నామ హోన్తి, సరూపతో గహితావ
పఞ్చ క్ఖన్ధా తిఆదికా అబ్భ న్తరా. తేనాహ ‘‘సరూపతో
దస్సే త్వా ఠపితత్తా ’’తి. మాతికాయ అసఙ్గహితత్తా తి
మాతికాయ సరూపేన అసఙ్గహితత్తా , న అఞ్ఞథా. న
హి మాతికాయ అసఙ్గహితో కోచి పదత్థో
అత్థి. వికిణ్ణభావేనాతి ఖన్ధవిభఙ్గా దీసు విసుం విసుం
కిణ్ణభావేన విసటభావేన.
2.
2. Tadatthānīti paṭiccasamuppādatthāni. Paṭicca samuppajjati
saṅkhārādikaṃ etasmāti hi paṭiccasamuppādo, paccekaṃ
avijjādiko paccayadhammo. Tathā hi vuttaṃ saṅkhārapiṭake
‘‘dvādasa paccayā, dvādasa paṭiccasamuppādā’’ti. Tesanti
khandhādīnaṃ. Tathādassitānanti gaṇanuddesavibhāgamattena
dassitānaṃ. Kasmā panettha paṭiccasamuppādo
dvādasabhāveneva gahito, nanu tattha bhavo
kammabhavādibhedena, sokādayo ca sarūpatoyeva idha
pāḷiyaṃ gahitāti codanaṃ sandhāyāha ‘‘tatthā’’tiādi.
Tattha tatthāti tasmiṃ ‘‘pañcavīsādhikena padasatenā’’ti evaṃ
vutte aṭṭhakathāvacane. Kammabhavassa bhāvanabhāvena,
upapattibhavassa bhavanabhāvena. Padatthato pana
kammabhavo bhavati etasmāti bhavo, itaro bhavati, bhavanaṃ
vāti. Tannidānadukkhabhāvenāti
jarāmaraṇanidānadukkhabhāvena.
‘‘Sabbāpi dhammasaṅgaṇī dhātukathāya mātikā’’ti idampi
dhātukathāya mātikākittanamevāti ‘‘sabbāpi…pe… mātikāti
ayaṃ dhātukathāmātikāto bahiddhā vuttā’’ti vacanaṃ
asambhāvento ‘‘atha vā’’tiādimāha . Pakaraṇantaragatā
vuttā dhātukathāya mātikābhāvenāti attho. Kāmañcettha
mātikābhāvena vuttā, pakaraṇantaragatattā pana aññato
gahetabbarūpā ito bahibhūtā nāma honti, sarūpato gahitāva
pañcakkhandhātiādikā abbhantarā. Tenāha ‘‘sarūpato dassetvā
ṭhapitattā’’ti. Mātikāya asaṅgahitattāti mātikāya sarūpena
asaṅgahitattā, na aññathā. Na hi mātikāya asaṅgahito koci
padattho atthi. Vikiṇṇabhāvenāti khandhavibhaṅgādīsu visuṃ
visuṃ kiṇṇabhāvena visaṭabhāvena.