40 KANAŁÓW AM/FM

Salelil®
 -----------------------------------~okbl
1'-'-'ł-l'1\t~ł-
-r: '-'J L-, _I
,&..- 7"'-l'-'-'
- ,_,
- LLl
- ....
•
UWAGA:

. U~::Ikodzenie radia spowodowane:

prat~ bez anteny lub z anteną nieprawidłową,
--; - niewłaściwym zasilaniem lub jego odwrotnym podłączeniem,
- działaniem czynników mechanicznych, chemicznych oraz wysokiej temperatury są uszkodzeniami powstałymi z
winy użytkownika, w związku z czym nie są objęte gwarancją.
2. Wszelkie naprawy i przeróbki radia dokonywane przez osoby i zakłady inne niż uprawniony
serwis wskazany przez sprzedawcę powodują utratę gwarancji.
Skm

ALAN
_.~_~_· __'5_k_m_~ _
78
Urządzenie, które powszechnie jest nazywane radiem GB jest to radiostacja krótkofalowa małej mocy, nazywana z angielska
transceiverem (od TRANSmitter - nadajnik - reGEIVER odbiornik), pracująca w przeznaczonym do tego celu paśmie radiowym

25 km określanym jako "pasmo obywatelskie" (Gitizen Band), to znaczy powszechnie dostępne.

Niestety, nikt dotychczas nie wymyślił odpowiedniej nazwy w języku polskim; używane oficjalnie w przepisach określenie
"radiotelefon" jest co najmniej archaiczne i mylące, gdyż coraz powszechniej używane są telefony bezprzewodowe (nie mówiąc
już o telefonach "komórkowych") będące radiotelefonami w ścisłym tego słowa rozumieniu, czyli telefonami działającymi z pomocą
fal radiowych, ale umożliwiającymi normalne wybieranie numerów lub sygnalizujące, że ktoś telefonuje do nas. W związku z tym
omawiane dalej urządzenia będą określane jako "radiostacje", chociaż określenie to - pochodzące z początków XX wieku - jest
bardzo nieadekwatne (bo co to za "stacja" którą można schować nieraz do kieszeni ?) lub prościej .radia",
Radiostacja GB jest to zamknięte w zwartej obudowie radiowe urządzenie nadawczo-odbiorcze, służące do nadawania i
odbierania treści przekazywanych mową. Taka definicja może wydać się dziwna, ale należy sobie uzmysłowić, że przez radio
można przekazywać sygnały bardzo różne - począwszy od prymitywnego (ale skutecznego) alfabetu Morse'a, poprzez sygnały
SOkm dalekopisowe, do transmisji ruchomych obrazów (telewizja) i danych komuputerowych, w tym także informacji z satelitów
telekomunikacyjnych, meteorologicznych, naukowych i szpiegowskich. Z definicji tej wynika, iż urządzenie nasze musi zawierać
elementy umożliwiające przetworzenie głosu na sygnały elektryczne a następnie wysyłanie go jako fale radiowe oraz odebranie
fal radiowych korespondenta, przetworzenie ich na odpowiednie sygnały elektryczne a następnie na głos. Przetworzenie głosu na
sygnały elektryczne umożliwia mikrofon, sygnałów elektrycznych na fale radiowe - nadajnik, fal radiowych na sygnały elektryczne
- odbiorniki - na końcu - sygnałów elektrycznych z powrotem na głos - znany wszystkim głośnik_
-- ------------- --_.--- ._-- _._-_. ------------ -.- ._----------- Radiostacje GB można podzielić na:
- przenośne (ręczne a nawet kieszonkowe)
~ przewoźne (samochodowe)
<1000 km - stacjonarne (bazowe).
(DX-ing) Oprócz tego rozróżniamy jeszcze jednokanałowe (ręczne, starego typu - jak spotykane często "Echa" i "Tukany" krajowej
produkcji) oraz wielokanałowe (znakomita większość obecnie używanych).
Pasmo częstotliwości radiowych określane jako ,pasmo obywatelskie" zlokalizowane jest w górnej części zakresu fal krótkich, w
okolicy częstotliwości 27,12 MHz (megaherców). Pierwotnie pasmo to było przeznaczone na pracę różnych urządzeń przemysło-
wych, takich jak zgrzewarki oraz medycznych (np. diatermie), które zresztą działają na nim w dalszym ciągu. W związku z tym _
ALAN 18 -----------------------------------~akbl
pasmo to nie było (i nie jest) przez przepisy chronione przed zakłóceniami. Z czasem - pod koniec lat pięćdziesiątych - ~ezwolono oszczędzić sporo nerwów, czasu i paliwa. Upowszechnienie należy pamiętać, że radio stacjonarne z uwagi na duży zasięg
na pracę w tym paśmie prostych i o małej mocy urządzeń do prowadzenia lokalnych łączności radiofonicznych. Na użytkowanie korzystania z kanału 19 przez kierowców jadących w trasach może oddać nieocenione usługi w sytuacjach związanych z
takich urządzeń nie wymagano żadnych uprawnień ani licencji operatorskich, co spowodowało, że z czasem pasmo z~9zęt~ j110żerydatnie poprawić bezpieczeństwo jazdy poprzez wy- niesieniem pomocy.
nazywać "pasmem obywatelskim". z racji. jego powszechnej dostępności. Rozwój elektroniki: a zwłaszcza techniki pś!P[ze~nj. j~ia~ inforlpacji o niebezpiecznych odcinkach, mgle, gołoledzi
kowe], spowodował w latach sześćdziesiątych I siederndzlesiątych szybko wzrost produkcji sprzętu, a co za tym IdZIe rowrtreż itp. DsObnej wzmianki wymaga fakt, że coraz więcej wozór Na wsi
popularności pasma wśród amatorów łączności radiowych, szczególnie w Stanach Zjednoczonych. Stan taki wymagał uporząd- pomocy drogowej jest wyposażonych w radia CB, co znacznie
kowania formalnego, czego następstwem było ustalenie norm technicznych sprzętu, podział pasma na kanały oraz opracowanie ułatwia wezwanie ich w przypadku awarii - bądź bezpośrednio W warunkach wiejskich radio CB może znaleźć nowe - oprócz
zasad prowadzenia łączności. W wyniku podziału pasma na kanały powstała siatka częstotliwości (tzw. raster) - podana w dalszej na kanale 19 lub 28, bądź za pośrednictwem kolegów pracują- opisanych powyżej - zastosowania, zwłaszcza przy pracy w
części instrukcji - na których dozwolono emitowanie sygnałów. Normalnie zasięgi łączności CB nie przekraczają kilkudziesięciu cych stacjonarnie. Te wszystkie względy wskazują na zasad- rolnictwie i leśnictwie. Duże odległości i brak jakiejkolwiek sieci
kilometrów - są to typowe łączności lokalne na tzw. fali przyziemnej. Takie fale radiowe rozchodzą się prostoliniowo z niewielkimi ność instalowania sprzętu CB w samochodach, tym bardziej, łączności - cechy charakterystyczne terenów pozamiejskich
ugięciami wzdłuż krzywizny Ziemi i są dosyć silnie tłumione. Stąd przy wysokim usytuowaniu anten i ich dobrej skuteczności że obecnie cena najtańszego zestawu nie przekracza nigdy stwarzają duże możliwości dla radia CB, które oprócz oczywis-
możliwe jest nawiązywanie łączności z korespondentami znajdującymi się niedaleko za horyzontem. Ale oprócz tego podstawo- progu 10% ceny czteroletniego "malucha", a w przypadku "do- tych walorów w przypadkach konieczności niesienia pomocy
wego rodzaju łączności możliwe jest również wykorzystanie tzw. propagacji jonosferycznej, polegającej na odbiciu fali radiowej od rosłych" samochodów jest naprawdę pomijalnie mała (max. może w pewnym zakresie zastąpić normalny telefon. Szcze-
wysokich, zjonizowanych warstw atmosfery i jej powrocie do Ziemi w odległości kilkuset, a nawet kilku tysięcy kilometrów ze 3-5% ceny samochodu). gólnego znaczenia w warunkach wiejskich - przy braku innych
znikomo małym tłumieniem. Przy kilkakrotnym takim odbiciu możliwe jest nawiązanie łączności międzykontynentalnych. Łączno- rozrywek - nabierają towarzyskie i hobbystyczne aspekty pracy
ści z wykorzystaniem takiej propagacji jonosferycznej nazywa się łącznościami DX-owymi (ze slangu radiowego), a zakłócenia od W mieście na paśmie. Zalety radia CB na wsi stają się w pełni oczywiste
dalekich stacji również zakłóceniami DX-owymi wtedy, gdy zachodzi potrzeba wezwania pomocy. Normalnie w
Wśród większości użytkowników CB zainstalowanie radia w takich sytuacjach trzeba szybko dotrzeć do miejsca, gdzie jest
domu (stacjonarne) jest naśtępnym krokiem po zastosowaniu zainstalowany (i czynny) telefon, co na ogół pomimo pośpiechu
go w samochodzie. O ile w samochodzie jego wykorzystanie trwa nadmiernie długo. Wypadki, pożary i nagłe zachorowania
jest raczej użytkowe, to stacjonarnie staje się ono typowym mają to do siebie, że czas zaczyna się liczyć na minuty. Radio
hobby. Z uwagi na pełną dostępność sprzętu i niewielkie ogra- umożliwia wezwanie pomocy natychmiast.
niczenia formalne radio CB umożliwia dużym grupom ludzi (nie
związanych profesjonalnie z łącznością ani elektroniką) zapo- W turystyce
znanie się z tajnikami i niuansami łączności radiowych oraz
skłania do zainteresowania się zagadnieniami technicznymi. Przedstawione wcześniej zalety posiadania radia CB w samo-
Radio zainstalowane w domu i połączone z dobrą, pełnowy- chodzie stają się jeszcze cenniejsze na wszelkiego rodzaju
W samochodzie jedynym zamiennikiem przyzwoitego radiotelefonu UKF - FM, miarową anteną umożliwia nawiązywanie łączności lokalnych wyjazdach. Radio ułatwia orientację w nieznanej okolicy - za-
nie mówiąc już o nieobecnej w Polsce telefonii komórkowej, na odległości do kilkudziesięciu kilometrów, a nawet przy zna- wsze można liczyć na życzliwą pomoc i informację, a także na
Najbardziej rozpowszechnionym zastosowaniem radia CB jest zapewniającej komfort posiadania normalnego telefonu w sa- cznym (do 5-10%) ograniczeniu mocy nadajnika. Wynikiem nawiązanie nowych, ciekawych znajomości. Możliwe jest zain-
łączność z samochodami i pomiędzy nimi. Zalety posiadania mochodzie. Nie bez znaczenia jest tu możliwość na przykład tego jest znaczne ułatwienie w kontaktach z osobami o podo- stalowanie radia CB na jachcie, dzięki czemu można utrzymy-
radia CB w samochodzie mogą właściwie ocenić jedynie ci, przekazania oczekującej w domu żonie informacji, że może już bnych upodobaniach i w efekcie powstanie trwałych więzi kole- wać kontakty z innymi jednostkami pływającymi i lądem. Rów-
którzy tego już spróbowali. Pomijając sportowo - DX - owe zapalać gaz pod ziemniakami na obiad. I wreszcie wzgląd żeńskich. Obecnie zdecydowana większość stacjonarnych nież radio przenośne zabrane na wycieczkę pieszą może dać
ambicje niektórych kolegów, możliwość nawiązania łączności z trzeci - bodaj czy nie najważniejszy - bezpieczeństwo i płyn- użytkowników CB traktuje pracę na paśmie wybitnie towarzy- dużo przyjemności, a w górach nawet wielkiej satysfakcji, gdy
jadącego samochodu jest bardzo korzystna z wielu względów. ność ruchu drogowego. Ugruntowuje się już u nas jako zwyczaj sko, jako ciekawą rozrywkę w wolnych chwilach. Niemniej uda się nawiązać łączność na odległości rzędu stu i więcej
Po pierwsze - psychologicznego. Kierowca samochodu za- to, co w wielu krajach jest prawem - kanał 9 służy wyłącznie do kilometrów.
wsze jest odizolowany od otoczenia, jego możliwość konta- wzywania pomocy w nagłych wypadkach: coraz więcej ko-
któw ogranicza się do ewentualnych pasażerów a znakomita mend policji oraz oddziałów Straży Pożarnej i Pogotowia Ra-
większość ludzi źle znosi stan takiej izolacji, rzadko kiedy tunkowego jest wyposażonych w sprzęt CB przez co może
zdając sobie sprawę ze stresującego działania tego zjawiska. bezpośrednio odebrać wezwanie do wypadku. Nie trzeba tłu-
Fakt, że można przez radio rozmawiać z innymi kierowcami, z maczyć jakie to ma znaczenie w sytuacjach, gdy minuty decy- ZASADY PRACY/N
kolegami a nawet z przypadkowymi korespondentami wywołu- dują o życiu i zdrowiu ludzi. Z kolei kanał 19 jest coraz po-
je uczucie przebywania w grupie, co znacznie poprawia samo- wszechniej używany wyłącznie do wzajemnej informacji kie-
poczucie kierowcy, zwłaszcza jadącego samotnie na dłuż- rowców o sytuacji na ulicach miast oraz do łączności na tra-
szych trasach. Nie przypadkiem radio CB najpierw zdobyło sach pozamiejskich. Z ciekawostek: godną naśladowania jest Podczas pracy na paśmie CB należy bezwzględnie przestrze- 1. Każdy kanał może być wykorzystywany przez wszystkich
popularność (w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych - inicjatywa warszawskiej lokalnej stacji radiofonicznej "Radio gać ustalonych zwyczajowo reguł, wynikających z właściwości użytkowników pasma. Nikt nie może sobie rościć prawa do
pomimo wysokiej jeszcze ceny) wśród kierowców dalekobież- ZET", która na podstawie nasłuchów właśnie kanału 19 (oraz łączności radiowych, a wypracowanych przez lata praktyki i wyłączności jakiegoś kanału. Wyjątkiem są kanały: 9 - prze-
nych ciężarówek w Ameryce Północnej. Drugim względem jest pomocniczo 2, na którym porozumiewają się taksówkarze) związanych nierozłącznie z kulturą osobistą użytkowników znaczony wyłącznie do wzywania pomocy w nagłych wy-
użyteczność praktyczna. W warunkach bardzo słabo rozwinię- podaje w swoich audycjach na UKF informacje o utrudnieniach pasma. Reguły te można przedstawić następująco: padkach oraz 19 - dla łączności drogowych. Wszystkie po-
tej radiotelefonii profesjonalnej radio CB jest dla wielu ludzi i korkach w ruchu ulicznym, co wielu kierowcom pozwala za- zostałe kanały są dostępne dla każdej rozmowy, chociaż

2 3
ALAN 18 -----------------Salelil
należy mieć na uwadze, że na niektórych kanałach panuje wysoko blokady szumów. Pozwoli to usłyszeć słabą stację
szczególnie ożywiony ruch - na przykład na tych, gdzie brekującą lub wywołującą innego korespondenta albo wzy-
DANE TECHNICZNE
wywołują się taksówkarze, lub na tych, gdzie rezydują stałe wającąpomocy.
"kluby" towarzyskie. Powszechnie uznawane jest swojego 7. Po uruchomieniu nowo nabytego radia korzystnie jes~rze~ \OClOLNE:
I Nadajnik:
rodzaju "pierwszeństwo" stałych bywalców na danym kana- kilka dni wyłącznie słuchać celem poznania z~yczajó~, ś'ą-
• moc wyjściowa: typowo 4 W
le, a oni z kolei na ogół bez problemów (poza taksówkarza- siadów, specyfiki poszczególnych kanałów i ich bywalców,
- zakres częstotliwości 26.960-27.405 MHz • impedancja wyjściowa: 50 n
mi, co jest zrozumiałe) "wpuszczają" niezbyt długie "obce" jednym słowem należy zapoznać się z pasmem. W trakcie
- ilość kanałów: 40 (patrz tabela) • tłumienie częstotliwości niepożądanych: zgodne
rozmowy. rozmów koniecznie należy się przedstawiać - najlepiej imie-
- synteza częstotliwości PLL z obowiązującą normą
2. Przed rozpoczęciem nadawania należy koniecznie upewnić niem i numerem wywoławczym. Popularne do niedawna
- stabilność: 0.005% • głębokość modulacji AM: do 98%
się, czy dany kanał nie jest zajęty. W razie wątpliwości (czyli przybieranie psudonimów radiowych jest obecnie - przy co-
- dokładność dostrojenia 0,002% • dewiacja częstotliwości FM: do 1.5 kHz
często) należy "rzucić w eter" krótkie pytanie, czy kanał jest raz większej ilości stacji na paśmie - często źródłem niepo-
- modulacja: przełączana AM/FM
wolny. Jeżeli kanał jest zajęty (czyli trwa na nim jakaś rozumień oraz sprzeczek o to, kto jest kim.
- napięcie zasilania: 11,3 - 14 V (typowo 12.6V) Odbiornik:
łączność) należy przysłuchać się przez chwilę, czy prowa- 8. Zapewniona fabrycznie moc wyjściowa nadajnika (ok. 4
- pobór prądu: (typowo 0,9 A) • czułość: 0.5 mV
dzona rozmowa nie dotyczy np. akcji ratunkowej, a jeżeli Watów) jest mocą stosunkowo dużą. Do łączności o zasię-
- zakres temperatur pracy: -1 oOe - +55°e • przy stosunku sygnał/szum: 10 dB (S+N)N
nie, wówczas w przerwie między nadawaniem przez kolej- gu 3-6 km na ogół wystarcza moc 1 W, a w przypadku
- wskaźniki: elektroluminescencyjne (LED) • tłumienie przesłuchu między sąsiednimi kanałami: 60 dB
nych korespondentów można przerwać rozmowę krótkim nadawania z anteny stacjonarnej nawet 0,1 W, dlatego też
- przełącznik kanałów: obrotowy na płycie czołowej • automatyczna regulacja czułości: 12 dB przy 10 mV/O.4 V
słowem "BREK", co oznacza prośbę o wpuszczenie na ka- (w celu uniknięcia zbędnej emisji zakłóceń) warto wyposa-
- gniazdo anteny: 50 n typ Ue-1 (SO 239) • częstotliwości pośrednie: 10.7 MHzJ455 kHz
nał. Osoby prowadzące rozmowę powinny możliwie szybko żyć radio w "skrót mocy" - wykonany odpłatnie przez upraw-
• max. zamknięcie blokady: typowo 1000 mV
wpuścić brekującego mówiąc "proszę brek", lub podobnie, niony zakład serwisowy - lub dodatkowy tłumik.
• moc wyjściowa m.cz. (audio): 3 W przy 5% zniekształceń
ewentualnie zasygnalizować np. słowami "zaczekaj brek", 9. Na koniec generalna zasada ogólna: należy dokładać
• pasmo częstotliwości m.cz.: 300 do 3000 Hz
że słyszą, ale w tym momencie nie mogą przerwać rozmo- wszelkich starań, aby nie przeszkadzać innym użytkowni-
• głośnik zewnętrzny: 8 n 3 W
wy. Z kolei brekujący jest obowiązany - o ile nie włączył się kom pasma.
do ogólnej rozmowy - do możliwie szybkiego "zwrotu" kanału.
3. Wypowiedzi poszczególnych uczestników rozmowy powin- Ważniejsze od przestrzegania zasad obowiązujących na
ny być przedzielane kilkusekundowymi przerwami, dla umo- paśmie jest przestrzeganie obowiązujących przepisów. Zgod-
żliwienia ewentualnego zabrekowania. W ogóle poszcze- nie z nimi każde radio musi być zarejestrowane we właściwej
gólne transmisje, jak i całe rozmowy powinny być skracane miejscowo placówce PAR (Państwowej Agencji Radiokomu- CZĘSTOTLIWOŚĆ KANAŁÓW
do minimum. Trzeba pamiętać że kanałów jest tylko czter- nikacyjnej). Praca bez posiadania stosownego zezwolenia jest
dzieści, a użytkowników setki. W każdym przypadku i na wykroczeniem i może skończyć się wysoką grzywną. Niedopu- nr kanału częstotliwość nr kanału częstotliwość UWAGA:
każdym kanale bezwzględne pierwszeństwo mają rozmowy szczalne jest dokonywanie w zarejestrowanym radiu jakichkol- 1 26,965 MHz 21 27,215 MHz częstotliwości kanalów podane są w rastrze "piątkowym" (czę-
na hasło "RATUNEK". wiek przeróbek .. Użytkowanie radia eB nie może wywoływać 2 26,975 MHz 22 27,225 MHz stotliwości wszystkich kanałów kończą się na ,,5'~,powszech-
4. Zasadniczo na jednym kanale może jednocześnie nada- zakłóceń odbioru stacji telewizyjnych i radiofonicznych. Wyma- 3 26,985 MHz 23 27,255 MHz nie stosowanym na całym świecie. W Polsce - jeszcze w
wać tylko jedna osoba. Wyjątkiem są tu lokalne łączności ga to dokładnego dostrojenia nadajników oraz starannego 4 27,005 MHz 24 27,235 MHz czasach, gdy wydawano zezwolenia wyłącznie na pracę urzą-
przy wykorzystaniu bardzo małej mocy, gdy stacje wzajem- montażu i zestrojenia anten. W razie konieczności należy 5 27,015 MHz 25 27,245 MHz dzeń jednokanalowych przenośnych ("ECHO'~ - z przyczyn
nie nie zakłócają się. Dlatego bardzo pożądane jest korzy- zmniejszyć moc emitowaną oraz zastosować dodatkowe filtry. 6 27,025 MHz 26 27,265 MHz technicznych ukształtował się raster częstotliwości kończących
stanie z możliwie najmniejszej mocy nadajnika. W każdym Jeżeli to nie pomoże, należy ograniczyć czas emisji do godzin, 7 27,035 MHz 27 27,275 MHz się pełnymi dziesiątkami kiloherców (raster"zerowy'). Częstot-
innym przypadku jeżeli nadają jednocześnie dwie stacje, gdy nie jest emitowany program TV. Pamiętamy, że sąsiedzi 8 27,055 MHz 28 27,285 MHz liwości w rastrze "zerowym" są mniejsze od podanych w tabeli
żadna z nich nie jest dobrze słyszalna, co jest zasadnie mogą wnieść sprawę wywoływanych przez nasz nadajnik za- 9 27,065 MHz 29 27,295 MHz o 5 kHz (0,005 MHz), lj. wszystkie kończą się na "O". Ma to
nazywane "deptaniem" słabszej stacji przez silniejszą i nie kłóceń do PAR-u i wówczas instytucja ta może formalną decy- 10 27,075 MHz 30 27,305 MHz swoje istotne następstwa praktyczne: wszystkie radia importo-
powinno w ogóle mieć miejsca. zją nałożyć na nas określone ograniczenia w pracy stacji. 11 27,085 MHz 31 27,315 MHz wane wymagają przestrojenia w raster dziesiątek (zerowy),
5. Łączności radiowe nie gwarantują tajemnicy rozmowy, co Zachowanie przedstawionych powyżej zasad oraz przede 12 27,105 MHz 32 27,325 MHz najczęściej jest to realizowane przełącznikiem "O - 5". Ubocz-
więcej - z założenia są całkowicie jawne. Należy o tym wszystkim wzajemnej tolerancji i zdrowego rozsądku pozwoli 13 27,115MHz 33 27,335 MHz nym, ale bardzo korzystnym efektem tego stanu jest znacznie
zawsze pamiętać, tym bardziej, że naszych wypowiedzi na uzyskanie naprawdę dużej przyjemności i satysfakcji z pra- 14 27,125 MHz 34 27,345 MHz mniejszy na kanałach "zerowych" poziom zakłóceń od mnó-
mogą jednocześnie słuchać nawet tysiące odbiorców; Nie cy na paśmie eB. 15 27,135 MHz 35 27,355 MHz stwa stacji pracujących jednocześnie w pozostałych krajach w
należy na paśmie eB nadawać reklam, ogłoszeń związa- 16 27,155 MHz 36 27,365 MHz rastrze "piątkowym". Lecz należy pamiętać o tym, że zagrani-
nych z działalnością gospodarczą czy muzyki, ani bez po- 17 27,165 MHz 37 27,375 MHz czny turysta ma w Polsce ljak również polski turysta za grani-
trzeby (strojenie) "stawiać nośnej", czyli włączać nadawanie 18 27,175 MHz 38 37,385 MHz cą) ogromne kłopoty z nawiązaniem łączności, co wynika z
bez sygnału użytkowego. 19 27,185 MHz 39 27,395 MHz różnych częstotliwości pracy urządzeń.
6. W trakcie prowadzonych rozmów należy korzystać (o ile 20 27,205 MHz 40 27,405 MHz
będzie to moi'liwe) z pełnej czułości radia i nie ustawiać
5
4
l
ALAN 18
 ALAN 78
6,7 2 5
4 12
OPIS PŁYTY CZOŁOWEJ
Na płycie czołowej znajdują się wszystkie zasadnicze elemen-
ty sterujące (poza przełącznikiem nadawanie - odbiór umiesz-
czonym przy mikrofonie) i kontrolne radia. Z lewej strony umie-
szczone jest gniazdo przyłączeniowe mikrofonu (czterostyko-
we z zewnętrznym gwintem: podłączenie mikrofonu polega na
wciśnięciu wtyczki w gniazdo i dokręceniu nakrętki).
POKRĘTŁA:
PRZEŁĄCZNIK KANAŁÓW (3)
Właściwy kanał ustawia się dużym pokrętłem przełącznika ka-
nałów umieszczonym prawie centralnie, przekręcanie w prawo
powoduje skokowe przełączanie kanałów "w górę", w lewo -"w
dół".
ON/OFFNOLUME (1)
(umieszczone ponad gniazdem mikrofonu) - regulator siły gło-
su połączony z wyłącznikiem zasilania (wyłączone w pozycji
OFF).
SQUELCH (2)
(obok gniazda mikrofonu) - pokrętło blokady szumów, którego
działanie polega na ustawieniu progu czułości odbiornika, w
wyniku czego słyszalne są tylko sygnały stacji odpowiednio
silnych: przy braku takich sygnałów odbiornik jest całkowicie
wyciszony. Właściwe ustawienie blokady polega na powolnym
pokręcaniu gałki w prawo (przy braku jakiegokolwiek sygnału
na danym kanale) aż do momentu skokowego wyciszenia szu-
mów słyszalnych w głośniku. Dalsze pokręcanie gałką (zwane
"zaciąganiem" blokady) powoduje podwyższanie progu czuło-
ści, a w efekcie uniemożliwia odbiór słabszych stacji. Blokada
8
3 10 8 9 11
. jest ustawiona prawidłowo wówczas, gdy w głośniku nie sły-
chać szumów, a nawet najsłabszy sygnał powoduje jej otwar-
cie.
MIC GAIN (4)
pokrętło regulacji czułości mikrofonu - jest ona przydatna zwła-
szcza przy pracy modulacją częstotliwości (FM), gdyż wydat-
nie pomaga uniknąć "kłopotów sąsiedzkich" - jeżeli w niewiel-
kiej odległości pracują inne stacje (zwłaszcza AM-em) to usta-
wienie tego pokrętła na 50 - 60% pozwala zmniejszyć zakłóce-
nia odbierane przez bliskich sąsiadów. Z kolei przy pracy mo-
dulacją amplitudy (AM) zmniejszenie czułości mikrofonu po-
zwala na mówienie do mikrofonu trzymanego tuż przy ustach,
co zmniejsza słyszalność hałasu otoczenia, zwłaszcza w sa-
mochodach. Zasadniczym położeniem tego pokrętła podczas
pracy jest położenie skrajne prawe (max), w którym modulacja
jest najsilniejsza: w skrajnym lewym położeniu nadajnik emitu-
je samą falę nośną bez jakiejkolwiek modulacji.
mikrofon
---------------------------------~akbl
P~ZYCISKI: WYŚWIETLACZE:
Z prawej strony czołowej umieszczone są cztery przełączniki CHANNEL(5)
ąrzyciskowe: (nad pokrętłami blokady szumów i czułości mikrofonu) - wy-
~/PA (8) -'tryb normalny (CB) lub praca w charakterze mega- świetlacz numer kanału.
fonu z dołączonym specjalnym głośnikiem. (') RX (6) - odbiór.
AM/FM (9) - przełącznik rodzaju modulacji. TX (7) - nadawanie kontrolki trybu pracy radia.
m<lLOCAL (10) - skokowe zmniejszanie (w poz. LOCAL) czu- Nad przełącznikiem kanałów umieszczony jest wskaźnik
łości odbiornika, stosowane przy pracy z bardzo bliskimi sta- (12) złożony z pięciu diod świecących (LED) pokazujący przy
cjami: normalną pozycją jest poz. DX. (') odbiorze orientacyjną siłę sygnału korespondenta, a przy na-
UWAGA: w poz. LOCAL moc nadajnika pozostaje bez zmian, dawaniu siłę sygnału wysyłanego. Jeżeli przy nadawaniu nie
tak więc można silnie zakłócać pracę stacji, których się nie zapalają się wszystkie diody, wówczas należy uznać że nie-
słyszy ze względu na zmniejszoną czułość odbiornika. sprawna jest instalacja antenowa, zasilacz albo samo radio.
NORM/CH 9 (11) - umożliwia włączenie na zasadzie nadrzęd- Zwłaszcza niesprawność anteny jest groźna, bo może dopro-
ności kanału 9 - ratunkowego. (') wadzić do poważnego uszkodzenia radia.
UWAGA: jeden z przełączników oznaczonych (') w opisie mo-
że być użyty jako przełącznik "O - 5" w zależności od wersji.
OPIS TYLNEJ ŚCIANKI
Na tylnej ściance znajdują się gniazda:
ANT (13) - służy do dołączenia przewodu antenowego za pomocą wtyku UC-1 (PL-259).
PA (14) - gniazdo typu "mini-jack" do dołączania głośnika megafonu (Public Adress) o mocy co najmniej 5 W (typowo 7 W)
i oporności 8 Q, przy pracy głośnik musi być oddalony od mikrofonu dla uniknięcia sprzężeń (głośnego gwizdu).
EXT (15) - gniazdo typu "mini-jack" do dołączania dodatkowego głośnika zewnętrznego lub słuchawek (monofonicznych),
włożenie wtyku odłącza głośnik wewnętrzny.
,- 13.8V DC (16) - zasilanie radia (przewód czerwony oznacza ,,+").
I
,
13 16 14 15
9
 ALAN 18
MONTAŻ RADIA W SAMOCHODZIE
Uwaga: Radio Alan 18 jest przeznaczone do montażu w
samochodach posiadających instalację elektryczną z ,,_"
na masie (blachach nadwozia). Jeżeli samochód, w którym
ma być zainstalowane ma nietypową instalację z ,,+" na
masie Oak np. stare Volkswageny, Trabanty, Syreny, Nysy,
Żuki) - zwróć się o pomoc do sprzedawcy lub autoryzowa-
nego serwisu. Zamontowanie radia bez takiej konsultacji
grozi jego zniszczeniem !!!
1. Miejsce zainstalowania radia w samochodzie powinno być
dobrane tak, aby kierowca (ewentualnie także pasażer) mógł
swobodnie je obsługiwać, jak też aby nie przeszkadzało ono w
normalnym prowadzeniu samochodu, co jest bardzo ważne dla
bezpieczeństwa jazdy.
2. Radio musi być solidnie przymocowane mechanicznie do
elementów wewnętrznych nadwozia, najlepiej do blachy w
okolicy deski rozdzielczej. Montaż należy przeprowadzić z wy-
korzystaniem załączonej do radia obejmy i zestawu śrub, mo-
żliwe jest także użycie specjalnych zestawów montażowych
typu "szuflada", umożliwiających szybkie wyjmowanie radia
10
przy wysiadaniu z samochodu. Niestaranny montaż meC~I~i-
czny radia powoduje, że wstrząsy i wibracje występujące pod-
czas jazdy samochodu powodują po pewnym czasie obluzo-
wanie połączeń, a w efekcie uszkodzenie lub nawet zniszcze-
nie radia.
3. Podłączenie przewodów zasilających radio do instalacji ele-
ktrycznej samochodu musi być wykonane bardzo starannie,
gdyż ma to wpływ na bezpieczeństwo (możliwość zwarcia oraz
pożaru). W pierwszej kolejności należy ustalić biegunowość
instalacji pojazdu, a następnie dołączyć przewody zasilające
do skrzynki bezpiecznikowej i masy nadwozia (blachy) pamię-
tając o tym, że czerwony przewód musi być podłączony do ,,+"
instalacji, a czarny do ,,-". Podłączenie można wykonać w ten
sposób, żeby uruchomienie radia było możliwe jedynie przy
włączonej stacyjce. Najtrudniejszym, ale najkorzystniejszym z
uwagi na minimalizację zakłóceń sposobem jest podłączenie
radia bezpośrednio do akumulatora.
UWAGA: próby samodzielnego montażu radia w samochodzie
wymagają pewnego doświadczenia elektrotechnicznego, dla-
tego też osoby nie posiadające takiego doświadczenia powin-
ny raczej skorzystać z usług specjalisty.
4. Skuteczność łączności radiowej zależy w głównej mierze od
anteny i jakości jej zainstalowania na samochodzie. Najlepsze
wyniki uzyskuje się montując antenę na środku dachu samo-
chodu w specjalnie wywierconym otworze. Możliwe jest także
zainstalowanie anteny na różnego rodzaju wspornikach dacho-
wych oraz w innych miejscach nadwozia, możliwie wysoko.
Przy każdym ze sposobów ważne jest, aby ekran (oplot) prze-
wodu antenowego - połączony z nakrętką mocującą głowicę
(izolator) anteny - był w miejscu zamocowania anteny metalicz-
nie połączony z blachą nadwozia, bezpośrednio lub za pośred-
nictwem wsporników mocujących.
5. Najłatwiejsze w montażu, lecz mniej skuteczne w łączno-
ściach są anteny mocowane do dachu na podstawach magne-
tycznych, tak zwane .maqnesówki". Zainstalowanie takiej ante-
ny polega na ustawieniu jej w wybranym miejscu dachu samo-
chodu oraz odpowiednim przeciągnięciu przewodu antenowe-
go. Silne magnesy stałe umieszczone w podstawie mocno
przytrzymują antenę nawet przy dużych prędkościach jazdy, a
przy wysiadaniu z samochodu można ją jednym ruchem zdjąć
i w całości schować. Anteny takie są najlepsze przy sporadycz-
nym korzystaniu z radia w samochodzie.
6. Każda antena niezależnie od rodzaju, typu i miejsca moco-
wania wymaga po zainstalowaniu zestrojenia, które wykonuje
się za pomocą reflektometru (miernika WFS - współczynnika
-----------------------------------~akbl
fali'9tojącej, po angielsku SWR). Zmieniając długość anteny za
po.n\ocą stroika na szczycie względnie przez jej zagłębianie i
wyciąganie z głowicy (różne rozwiązania w różnych typach
arten) naieży wartość SWR doprowadzić możliwie blisko jed-
-1~przynajmniej w okolicach kanału 20. Na kanałach krań-
cowych SWR nie powinien zasadniczo przekroczyć wartości
I 1,5 aczkolwiek można jeszcze pracować przy wartości do 2,5
godząc się na nieprzepisowo dużą emisję zakłóceń i płynące
stąd konsekwencje. Wartość SWR powyżej 3 grozi szybkim
zniszczeniem nadajnika. Dokładne reflektometry wskazówko-
we można kupić jako dodatkowe wyposażenie lub pożyczyć na
czas strojenia i okresowej kontroli.
7. Pod wpływem różnych czynników (wstrząsy, wibracje, czyn-
niki atmosferyczne) anteny samochodowe z czasem rozstraja-
ją się· Należy o tym pamiętać i okresowo dokonywać kontroli
zestrojenia anteny z ewentualną korektą. Również okresowej
kontroli wymaga czystość i pewność wszystkich mechanicz-
nych i elektrycznych połączeń zarówno radia, jak i anteny.
8. Do każdego radia załączony jest specjalny wieszak mikrofo-
nowy wykonany z blachy lut tworzywa sztucznego, wieszak ten
MONTAŻ STACJONARNY
Radio Alan 18 - jak każdy transceiver samochodowy - może
być wykorzystywane do pracy stacjonarnej. Wymaga to sto-
sownej instalacji antenowej i odpowiedniego zasilania.
1. Do stacjonarnego zasilania radia można używać akumulato-
ra samochodowego (nawet mocno zuży1ego) co jakiś czas
podładowywanego, jednak najlepiej jest zastosować do tego
celu specjalny zasilacz sieciowy 12,5 - 14 V, koniecznie ze
stabilizacją napięcia wyjściowego. Z uwagi na to, że Alan 18
oszczędnie gospodaruje energią, wystarczy niewielki zasilacz
o oddawanym prądzie znamionowym na poziomie 2-3 A.
2. Każda antena stacjonarna posiada dokładną instrukcję mon-
tażu i strojenia, której należy ściśle przestrzegać: podane niżej
uwagi mają charakter ogólny.
3. Antena zewnętrzna musi być tak zamocowana, żeby była
całkowicie odporna nawet na bardzo silne wiatry: jeżeli spada-
jąca z dachu antena lub jej element wyrządzi jakąkolwiek szko-
dę, wszelką odpowiedzialność z tego tytułu ponosi użytkownik
- właściciel anteny.
4. Na zainstalowanie anteny na dachu budynku wymagana jest
zgoda jego właściciela lub administratora.
5. Antena dachowa powinna być podłączona do instalacji od-
gromowej (piorunochronu) budynku, a w przypadku anten po-
siadających promienniki odizolowane elektrycznie od podsta-
można zamocować tak, aby mikrofon był w każdej chwili "pod
ręką" bez potrzeby jego poszukiwania wzrokiem. Wieszak mo-
cowany jest za pomocą również załączonych wkrętów.
UWAGA: montaż radia i anteny na jachcie, zwłaszcza kabino-
wym, różni się nieco od montażu w samochodzie. Poza konie-
cznością zapewnienia odpowiedniej izolacji radia od wilgoci, co
realizuje się przez umieszczenie radia w wodoszczelnej obu-
dowie (powinna zawierać minimum ok. 0,75 dm3 wolnej prze-
strzeni z tyłu radia w celu chłodzenia jego tranzystorów
wzmacniacza wyjściowego), szczególne wymagania dotyczą
anteny. Powinna zapewnić całkowitą odporność na zamocze-
nie. Ponadto podstawę anteny należy "uziemić" do pły1y mie-
dzianej spoczywającej na dnie łodzi. W sprzedaży znajdują się
anteny specjalnie przeznaczone do montażu na jachtach, z
reguły oznaczone dodatkowym słowem .rnarne" przy ozna-
czeniu typu. Wszystkie zastosowane przewody - zarówno an-
tenowy, jak i zasilające powinny być najwyższej jakości.
wy (większość anten typu GP ćwierćfalowy, np. .Skylab" nie-
zbędne jest również zainstalowanie specjalnego odgromnika
pomiędzy promiennikiem a podstawą (głowicą).
6. Połączenie pomiędzy anteną a radiem należy wykonać do-
brym jakościowo przewodem koncentrycznym 50 : przy długo-
ści doprowadzenia rzędu 30 mb lub mniejszej może to być
popularny przewód o średnicy zewnętrznej 5-6 mm, natomiast
powyżej 30 mb należy stosować przewody o małym tłumieniu,
grubsze - o średnicy 11 mm.
7. Antena dachowa powinna być zainstalowana tak, aby jej
najniższy punkt znajdował się nie niżej, niż szczy1y okolicznych
anten telewizyjnych lub anteny zbiorczej. W przeciwnym wy-
padku nasza praca będzie (prawie na pewno) wywoływać za-
kłócenia odbioru RTV, co jest niedopuszczalne. Ponadto mo-
żliwie wysokie zamocowanie anteny dodatnio wpływa na za-
sięg łączności.
8. Antena stacjonarna powinna być szczególnie dokładnie ze-
strojona, gdyż nawet minimalne rozstrojenie (SWR na pozio-
mie 1,2 i więcej) powoduje zauważalny wzrost poziomu zakłó-
ceń RTV. Dlatego też wskazane jest stosowanie specjalnych
filtrów antenowych, a w razie konieczności również innych
urządzeń umożliwiających precyzyjne dostrojenie anteny
("match-box", w gwarze nazywany .rnaczerem") przy użyciu
11
 ALAN 18
załączonego na stałe relektometru (SWR-metra). Jeżeli pomi-
mo tego nasza praca wywołuje u sąsiadów zakłócenia odbioru
telewizyjnego lub radiowego, wówczas należy zwrócić się do
zakładu serwisowego (wskazanego przy zakupie przez sprze-
dawcę) w celu wykonania w radiu płynnej regulacji mocy nadaj-
nika, co umożliwi ograniczenie zakłóceń poprzez pracę mniej-
URUCHO.MIENIE RADIA
UWAGA: uruchamianie radia bez podłączenia prawidłowej an-
teny grozi jego zniszczeniem.
Po podłączeniu zasilania i anteny (zestrojonej) radio jest goto-
we do pracy. Po jego włączeniu (pokrętłem VOL - 1) i właści-
wym ustawieniu przełącznika "0-5" (') usłyszymy szum lub
rozmowę prowadzoną na kanale, którego numer pokazuje wy-
świetlacz (15). Właściwy (żądany) kanał ustawia się przełącz-
nikiem kanałów (3) a rodzaj modulacji przełącznikiem AM/FM
(9). Jeżeli szum jest głośny, można ustawić odpowiednio blo-
kadę (2), lecz w zasadzie należy z niej-korzystać wyłącznie w
DROBNE NIESPRAWNOŚCI I ICH USUWANIE
Jeżeli w uży1kowaniu radia występują trudności, należy spró-
bować samodzielnego ich wyeliminowania przed udaniem się
po pomoc do serwisu. Niektóre usterki są na tyle drobne, że ich
usunięcie jest w zakresie możliwości każdego użytkownika.
PROBLEM 1: radio nie pracuje - wyświetlacz (5) nie świeci się,
w głośniku cisza - brak zasilania - przekręć w prawo gałkę
włącznika (1) - sprawdź podłączenie przewodów zasilających,
ewentualnie włączenie zasilacza sieciowego, sprawdź bezpie-
cznik umieszczony w rurkowej obudowie na przewodzie zasila-
jącym.
PROBLEM 2: slaby odbiór przy działającym radiu
- sprawdź podłączenie anteny do radia (13)
- skręć w lewo do oporu pokrętło blokady (2)
- sprawdź położenie przełącznika "0-5" (')
- sprawdź położenie przełącznika LOCAL-DX (10)
- sprawdź instalację antenową
UWAGA: Praca (nadawanie) stacji blisko nadających na in-
nych kanałach może wywołać efekt "zatykania" podobny w
skutkach do nagłego wciśnięcia przełącznika LOCAL-DX (10)
albo skręcania w lewo (w kierunku "min" pokrętła VOL (1) lub w
prawo pokrętła SQUELCH (2) - nagła cisza w głośniku. Zjawi-
sko to jest często spotykane w miastach o dużym zagęszcze-
Sale/iI
12
szą mocą. Ostatnim - często jedynym skutecznym - rozwi~fa-
niem jest ograniczenie pracy na radiu w godzinach emisji pro-
gramów telewizyjnych, tym bardziej, że nadal znajdują się w
użyciu odbiorniki RTV starych typów, bardzo wrażliwe'~ i' .' -
kolwiek (nawet słabe i prawidłowe) sygnały emitowane w p00,1!-i'~_I
\
FM-ie, gdzie najlepiej spełnia swoje zadanie. Przed rozpoczę-
ciem nadawania należy uważnie przez co najmniej trzy minuty
słuchać, czy na danym kanale nie jest prowadzona jakaś łącz-
ność. Jeżeli kanał jest wolny, można rozpocząć nadawanie
pamiętając, że każde naciśnięcie przycisku przy mikrofonie
powoduje "wyjście w eter" nawet jeżeli do mikrofonu nic nie
mówimy. Do mikrofonu należy mówić z odległości najlepiej ok.
°
1 cm, normalnym głosem wyraźnie i niezbyt szybko.
ŻYCZYMY UDANYCH I PRZYJEMNYCH ŁĄCZNOŚCI t!!
niu stacji CB. Od usterki technicznej radia różni się tym, że
zaniki czułości występują wyłącznie w chwilach nadawania
przez stacje sąsiednie, poza tym odbiór jest normalny.
PROBLEM 3: złe nadawanie - słaby zasięg
- sprawdź położenie przełącznika ,,0-5" (')
- sprawdź wartość współczynnika SWR: jeżeli przekracza
2, lecz jest mniejsze od 3 - dostrój antenę, jeżeli przekracza 3,
świadczy to o uszkodzeniu anteny
- na podstawie otrzymywanych od korespondentów rapor-
tów o sile sygnału sprawdź, czy zjawisko słabego zasięgu
występuje we wszystkich kierunkach, jeżeli nie, oznacza to, że
na skutek czynników lokalnych antena pracuje kierunkowo.
UWAGA: Zniekształcenia charakterystyki kierunkowości ante-
ny występują często gdy jest ona zainstalowana na budynku
niższym niż otaczające, względnie gdy w jej pobliżu znajdują
się metalowe maszty - np. inne anteny. Anteny balkonowe i
ścienne są z założenia antenami pracującymi w jednym kierun-
ku i do tego z małą skutecznością. Przy pracy z samochodu
sygnał z reguły jest słabszy niż z anteny stacjonarnej, ponadto
anteny zainstalowane na samochodach zawsze wykazują
mniejszą lub większą kierunkowość.
© MCMXCII Warszawa
tekst: Mariusz Juszczyk, Robert Sadowski
Skład: O/KOS Druk: SATART, AKI
DEALER: