COMET voor negatief zelfbeeld Competitive Memory Training bij lage zelfwaardering en negatief zelfbeeld Kees Korrelboom | Bohn Staflea van LoghumVoorwoord 9 1 Introduetie B nr Inleiding B 12 COMET: de achtergronden 4 13 COMET: algemene kenmerken en inpassing 15 14 COMET: de effectviteit 6 2 COMET in een groep: algemene aspecten en therapeutische attitude 19 a1 Inleiding 19 2.2 Directiviteit, tansparanti, doelgerichtheid cen optitnisme 20 2.3, Individuele training in en groep ar 3 Presessie:indicatiestelling (individuee) 25 31 Inleiding 5 32 Isersprakevan een disfunctionee! lage zelfwaardering? 27 33 ISCOMETvoor lage zolfvaardering geschikt voor deze client? ar 3-4 ‘Thuiswerk na het indicatiegesprek 34 35 Mogelike complicates bij de indicatestelling 34 4 Sessie1, stap xm 3: vaststellen negate zelfbeeld, uitgangspunt en rationale, en bepalen incompatibel tegenbeeld 35 41° Inleiding 35 42 Introduetie van de training 36 43° Kennismaking en stap 1: (opnieww) vastsellen negatief zelfbeeld 36 44 Stap 2: uitgangspunten rationale 39 | =45 46 47 5a 52 53 54 6x 62 63 54 65 66 67 7 72 73 74 Ba a2 ‘tap 3: bepalen incompatiel tegenbeeld Thuiswerk na sessie x -Mogelijke complicates tijdens sessiet Sessie 2, stap 4: illustreren met concrete tegenvoor- beelden Inleiding Bespreken van het thuiswerk ‘Thuiswerks inventariseren en illustreren mec concrete tegenvoorbeelden ‘Mogelie complicates tjdens sessie2 Sessie 3, tap 5a en sb: emotioneclverstericen van tegenvoorbeelden: imaginatie en zelspraak Inleiding Bespreking van thuiswerk uit sesie 2: verhaaltjes schrijven over situates waar de positive elgenschap- pen inactie waren Individuele oefeningen in groepsverband Imaginatie en positieve zefspraak Positieve zlispraak met betrekking tot positieve eigenschappen “Thuiswerks imaginatie en zelfspraak met betreking tot positieve eigenschappen in actie -Mogelijke complicates tjdens sessie3 -motioneel versterken van tegen 2 (ichaamshouding en gelaats- Sessie 4, stap_ voorbeelden: motor uitdrukking) Inleiding Lichaamshouding en gelaatsuitdrukking ‘Thuiswerk: imaginati en zelfspraalemet betrek- king tot positieve eigenschappen in combinatie met lichaamshouding en gelaatsuitdrukking ‘Mogelike complicates tidens sessie4 Sessie’5, stap 5d: emotioneelversterken van tegen- vyoorbeelden: muziek Inleiding, Muziek a a7 a7 49 49 50 st 54 37 37 8 60 5 % 68 7 2 a m 7 80 Bo Br83 84 91 92 93 103 10.4 “Thuiswerk: imaginatie en zefspraak met betrek- king tot positeve eigenschappen in combinatie met lichaamshouding en gelaatsuitdruleking, en muziek ‘Mogelike complicates tjdens sessie 5 Sessie 6, tap 6: contraconditionering 1 jimmuun maken Inleiding Contraconditionering: immuon maken ‘Thuiswerk: contraconditionering (immuun maken): triggers voor negatieve zelfwaardering koppelen aan een positieFzelfgevoel ‘Mogelike complicates dens sessie 6 Sessie 7, tap 7: contraconditionering 2: coping Inleiding Contraconditionering: coping ‘Thuiswerk: coping door contraconditionering: van negatief zelfgevoel omschakelen naar positieve zelfvaardering ‘Mogelike complicates ijdens sessie 7 Afsluiting en evaluate Literatuur Bijlage 1 Indicatieformulier COMET Bijlage 2 Rosenberg Sel Esteem Seale Formalieren Registrateformalier 1: beschr (onterechte) negatieve zelfbeeld Registratieformulier 2: inventarisatie positieve eigenschappen Registratieformulier 3: uitwerken in korte verhaaltjes van positieve eigenschappen 8 8 85 85 85 89 9° 94 8 8 103 106 107 109 13Registratieformulier 4: verslag van ée oefeningen een negatiefzelfbeeld Over de auteur ‘Toelichting op de dvd m4 us 6 47Voorwoord -Enkele aren geleden zond de RVU een televisesere uitonder de titel “Kijken in de 2el’. Coen Verbraak was de maker en regisseur. In een aantal afleveringen sprak hij metenkele bekende psychiaters over nun vakeen hun persoon. Ik 2ag een paar uitzendingen en kocht ook het boek (Verbraak, 2009) dat naar aanleiding van de vetscheen, Teri ich onder de ‘psychiaters’slechts bevond, ging de serie vooral over de psychotherapeutische aspecten van de psychiatrie en niet of nauweliks over de medisch-biologische. Psychiaters zouden de 'speleologen van de menselike geest zijn. Ik ‘yond het boeiende uitzendingen en ook het boek las ik met plezier. Invaijwel geen enkel interview herkende ik echter iets van het vak dat ikl meet dan 25 jaar uitoefen en datikcal die tijd al ‘psychotherapie? rnoem. De collega's spraken over ‘ontmoetingen’,‘dichterbij komen’, ‘blootleggen’, ‘er doorheen gaan’, ‘inzichten’ en ‘regressie. ‘Mijn’ psychotherapie gaat veel meer over ‘oefenen’, ‘stappenplannen’, ‘evi- dente’, ‘aandacht-bias’, ‘effectmetingen’ en ‘informatieverwerking’. Enige til daama zond de NCRV de ook onder psychotherapeuten po- pulaire televisieserie ‘In therapie’ uit. Acteurszetten cen zelfstandig _gevestgd psychotherapeut neer en een aantal paiénten die gedurende dhun behandeling inde spreekamer werden gevolgd. Ook van deze setie zag ik enkeleafleveringen en ook deze wisten mijn belangstelling behootik vast te houden. Goede acteerprestaties en mooi gemaakte alleveringen, Maar opnieuw: de psychotherapie die erin werd gepre- senteerd had weinig of niets te maken met de behandelingen die ik ‘Angelis witwoer. Penal bij "Kijken in dezil" werd wat zich afspeelde tussen therapeut en patiént ogenschijalijk belangrijker gevonden dan de vraag wat de patiént moest doen (behalve goede gesprekken voeren met de therapext) om van zijn of haar klachten afte Komen en of dat ‘00k nog een beetje Iukte. Sterker zelfs de Klachten van de paiénten, Jatstaan hun diagnose, werden (althans voor de onregelmatigekifker die ik was) niet dude“kijken in de el” en ‘In therapic’ staan niet op zichzel Ook in diverse films van Woody Allen en in en film zoals ‘Analyze this’, waarin Robert De Niro als maffiabaas met een paniekstoomis onder behandeling komt van een ‘shrink, tonen een psychotherapie die mijlenverafstaat van het soort behandelingen dat tegenwoordig binnen de GGZ wordt titgevoerd, of waarvan men (financiers, plitiek, wetenschap) inieder geval vindt dat ze daar veel meer zouden moeten worden uitgevoerd. Die behandelingen bestaan dikwils uit protocollen, min of meer dui- elke stappenplannen die qua tiddsdimy beperst zijn en waarop tr- ‘men zoals ‘uitle’, motiveren’,‘oefenen’, 'tegistreren’ en ‘herhalen’ ‘veel meee van toepassing zijn dan ‘ontmoeting’ ‘inzich’, ‘er doorheen gaan’ of ‘regress ‘Moderne psychotherapic&n 2ijn in vel gevalleninderdaad vecleer ‘arainingen’ dan ‘goede gesprekken’ of ‘diepgaande ontmoctingen” Die ontwikkeling heeft de afgelopen twintig jar in een versneld tempo plaatsgevonden. Mede onder invioed van de tocnemende vraag naar {ransparantie en aangetoonde effectivitet is men protocollen gaan “ontwikkelen die voor patignten, buitenstaanders (verwijzrs,finan- tiers en andere betrokkenen) en misschien ook wel voor de therapeu- ten zlfduideliker maakten waar een psychotherapeutische behande- ting nu peecies ut zou moetenfpestaan. De meeste protocollen ken merken 2ich daarbij door een tamelifcheldere negrenzing inde tid (de meeste duren acht tot zestien sessies) en door een stapsgewiize, ttainingachtige benadering. De protocollen zi ingedeeld in enkele fases en in iedere fase wordevan de patient een actieve opstelling ver~ wacht. In ieder geval tidens de therapiezittingen zelf, maar heel vaale ‘ook daarbuiten in de vorm van thuiswerk. Brisdus een duidelike ver- schuiving te zien van ‘praattherapiegn’ naat ‘doetherapicén’. ‘Totvoor kort hadden die ‘doetherapieén’ vooral betrekking op welom schreven, officiel in de DSM geclassificeerde psychische stoornissen. Br werden protocollen ontwikkeld voor het behandelen van depres- sie, paniekstooris, boulimia nervosa, sociale fobie, psychotrauma et cetera. Ben enkele keet had een dergeli protccol betrekknig op ees ‘ndetdeel van de stoomais die men behandelde, Zo kan taakeoncentra- tietraining worden ingezet als extra interventie bij het behandelen van sociale fobie (Bagels & Mulken, 2004) en kan windfulness based cognt- tive therapy tee voorkoming van terugyal worden toegevoegd aan eet [bchandeling voor depressie (Hulsbergen, 2009) Recent is de belangstelling vor transdiagnostische benaderingen san. het toenemen. De onderzaeksgroep rondom David Barlow ontwik elt een protocol voor de unified treatment van allerleiangststoorissen (lard, Faitholme, Boisseau, Farchione & Barlow, 2010) en Fairburndoctiets soorgeliks bij etstoorissen (Fairburn etal, 2009). Deze “ontwiktkelingen hangen onder andere samen met het toenemen van de kennis over psychopathologische processen. In verschillende in de [DSM-IV geclassificeerde stoomnissen lijken vergelifkbare basale psy- chologische processen verstoord te ijn en gen sturende rol te spelen bijhet ontstaan en voortbestaan van de specificke pathologie (Harvey, ‘Watkins, Mansell & Shaftan, 2004) In deze transdiagnostische ontwikkeling past ook het voor u liggende (COMET voor negartef zoel. Laye velwaardexiny oC uegatiefzelfbeeld is geen aparte DSM-diagnose, maar wel een formeel symptoom van verschillende DSM-stoornissen. Daarmaast is lage zelfwaardering een risicofactor voor het ontwikkelen van of terugvallen in een anal van dergelike eandoeningen, Van lage 2elfvaardering is eveneens aange- toon dat het het herstel van de primaire stoornis kan belemmeren en ten slottevormit een negatif zelfbeeld, ongeacht de formele diagnose waarvan het wel oF geen deel uitmaakt, voor vel patiénten een belang sjkereden om hulp te zoeken, Voor negatief zelfbeeld zijn echter nauwelifks specifieke protocol- Jen ontwikeld, Men gaat er doorgaans van wit dat met het succesvol bebianidelen van de primaize ‘officiel’ (DSM) stoornis, het negatieve zeltbeeld vanzelf zal meeveranderen. Inde praktik it dat echter lang niet alti in voldoende mate het geval te aij, COMET is ontwikkeld als een transdiagnostische ‘doetherapie’ om deze relative leemte in het beliandelaanbod op te vullen. Op dit mo- ment is COMET voor lage zelfwaardering de empirisch best onder- steunde specfieke interventie voor lage zefwaardering, De methode bleekeffectiefin verschillende gecontroleerde studies bij diverse patidntenpoptlaties en de resultaten bleken na het bedindigen van de interventie voor langere td stabiel te blijven of zlfs verder te verbe- teren, Nietalleen het zelfbeeldverbererde gedurende COMET, tegel bleken ook depressiviteit, autonomic en depressieve ruminate dens ‘COMET in gunstige ichting te veranderen. In devolgende hoofistuken vindt u cen uitgebreide telichting op de achtergronden van COMET en de procedures en mogelije valkuilen bij het toepaesen ervan, Ook worden de helangejste onderzoeksbe- vindingen kort weergegeven. In de beschrijving wordt uitgegaan van cen groepsbehandeling, In de Klinische praktij kan het COMET-pro-tocol echter ook heel goed indivdueel worden toegepast. COMET Kan {mers worden beschouwed als individuele training in een groep, zoals later ook zal worden toegelcht. De demonstrates op de bijgevoegde dvd tonen dan ook de toepassing van COMET in cen individuele Kees KorelboonsIntroductie Inleiding Hoewel vrstoringen in de zelfvaardering wel als symptoom worden beschreven bij verschillende stoornissen, is lage zelfvaardering of ne- gti zelfheeld geen aparte stoornis in de Diagnostic and Statistical Ma- ‘ual for Mental Disorders. Wel like lage zelfwaardering in verschillende psychopathologietn een etiologische rol te spelen en het ijt een ‘isicofictor voor terugval, automutilatie en suicide (Rasch etal. 2007; ‘Overholser, Adams, Lehnert & Brinkman, r9955 Stice, 203; Van der ‘Ham, Van Stren & Van Engeland, r998; Mongrain & Leather, 2006). Lage zelfwaardering is bovenal een probleem waar veel mensen mee ‘kampen en dat, ongeacht de DSM-stoornis waaraan zijal dan niet formee!lijden, voor hen de aanleiding vormt om hulp te zoeken bij de geestelifke gezondheidsaorg Wellichtjuist omdat ht geen aparte psychische stoornis i, bestaan erbinnen de kinische peychologie nauweljks uitgebreid op effec- tivteit en toepasbaarheid onderzochte behandelingen die spectiek verbetering van de zelfwvaardering beogen. Het protocol van Fennell wordt weliswaar frequent toegepast, maar is nog niet empirisch ge- toetst (Fennell, 1997), terwill Tatir’s zelfbeeld-interventie welswaar cffecifis gebleken bij een cohort psychotische patiénten, maar nog. niet bij andere patiéntgroepen is toegepast Cartier, 200%; Hall & Tar- rier, 2003): Over het algemeen neemt men aan dat met het genezen ‘van de primaire aandoening waarvoor de patiént zich aanmelat, ook de problematiek rondom zelfvaardering zal verminderen. Ditlifkt echter lang niet alti in voldoende mate het geval te zijn (Fennell & Jenkins, 2004; Kortelboom, Van der Weele, Gjaltema & Hoogstraten, 2009; Maarsingh, Kortelboom & Huijprechts, 2010). Daarom is het de ‘moeite weard om te zoeken naar effectiev, specfiek op de verbetering “ran het zeltbeeld getichte interventies. In Nederland is daartoe de afgelopen ten tot vftien jar de Competitive Memory Training oftewel COMET, ontwikkeld en op zij effectviteitonderzocht (Korrelboom, 2000). In it boekje zal de praktische toe- passing van COMET uitgebreid worden toegelict Berst zal in deze Tatroductie kort worden stilgestaan bij enkeletheoretische achter- sgronden van COMBI, enkelealgemene kenmerken ervan, de inpassing san de interventie binnen de gehele behandeling en de stand van zaken rondom het onderzoek naar de effectvitet. 12 COMET: de achtergronden COMET is en cognitietgedragstherapeutische intrventie die door ‘ans wordt toegepas als onderdeel van een meer omvattendbehan- delplan. Br zijn verschillende COMET-protcolln beschreven voor ‘erschllende problematieken (ie voor een ovezicht Korelboom, ow) De witgangspunten van COMET gaan allereersterugop de hudige inichten in leren en ‘onteren’, Wat eenmaa is geeced blk niet omaae weer uithet langetermijageheugen tekannen vere. In Flaats van te ‘onteren’ ert men er dens het'vergten just ets bij. Dat wat men eerst voor jist held, Bk opeens nit onder alle omstandigheden te Kloppen Het vootheen gelcerde wordtals het sraregecorigetd door nieuwe eerervaringen. Maar de oude kennis verve net. In de just context kan 2 dikwils opnieuw worden ‘evetiverd en gegen gevoel opnicuw gaan bepalen (Bouton & Swartzentruber, 1999) Ook in de psychotherapie worden oudebetekenssen niet zomaar ‘ontlerd. Brewin (2006) vrgelikt het langetemijngehengen met cen database waarn allere concepten met meerdere betekenissen in verbonden, Zo kan het concept ‘ikzel ziingeassocieeré met‘een ‘goede vader zijn’, maar tegli ook met ‘Lthei’, ‘handigheid,‘spor- titi, trou’ en dombei’.Afhankelfcvan de context jn deze betekenissen van ‘ikzef’ allemaal tot op 2ekers hoogte wast. Omdat slechtséén betekenistegelk kan worden getrigetd, is het de vraag in welke content welke betekenis wordt geactiveer, Er ontstaat een ri jat-hidarhie waarbinnen de verschillende mogeikebetekenissen met tllesar stiden om te worden geactiveerd Pychopathologie zou dan jimpliceren dat te vaakniet£unetionete betekerissen van een bepaald concept worden geactiveerd,en effective peychotherapie20u deat serbaatheidbevorderen van fanetionelebeteenissen dietot an toe “nvoldoende competitiefbleken te zijn (Brew, 2006) Precis dat tract COMET te bewerkstelign. Darbj wort gebruik sgemaakt van die princpes. De enotionde sill tevan functionele betekenissen wordt vrsterke met behulp van imaginate, mororiek(ichaamshouding en gelaatsuitdrulkking) en muziek (1) Tegelij wor- den die anetionele betekenissen regelmatig herhaal, in de sessie en tijdens thuiswerktaken (2). Ten slotte wordt de assvitie versterkt van die functionele berekenissen met triggers die doorgaans uist nega- tieve oprattingen aciveren, door gebruik te maken van contraconit- | onering 143 COMET: algemene kenmerken en inpassing ‘Tot mu toe wordt COMET voor lage zelfwaardering meestal uitgevoerd als aanvalling op de primaire therapie. Patignten die, bivoorbeeld, IPT Interpersoonlie Psychotherapie), medicati, of CGT (Cognitieve Gedragstherapie) krijgen voor hun depressie, kunnen op indicatie van hun behandelaar naast, of aansluitend op die behandeling ook COMET voor lage zelfwvaardering volgen. Tet vergeliebaars geldtvoor patiénten met een persoonlijkheidsstoorns, sociale fobie of een eet- stoornis. COMET kan daatbj zovel in groepsverband as individueel ‘worden uitgetoerd. In het individuele geval wordt COMET meestal ‘gegeven door de ‘hoofilbchandelaa’bij wie ook de primaire therapie wordt gevolgd. Wanneer COMET in een groep wordt gegeven, wordt de COMET-taining doorgaans uitbesteed aan een andere therapeut. Het COMET: protocol bestaat uit verschillende stappen, die meestal in6-9 sessies worden doorlopen. De sessies vinden doorgaans weke- Iiks plaats en duren 30-50 minuten bij individuele behandelingen en ‘90-120 minuten bij groepsbehandelingen. In het laatste geval gaat het ‘om 5-10 patinten per groep die door een of twee therapeuten wordt geleid, Meestal jn die therapeuten GZ-psychologen, klinisch psycho- logen of psychotherapeuten. Maar ook anders opgeleiden (verpleeg- Jkundigen en hbo-groepswerkers, bivoorbecld) verzorgen met succes COMET-traningen. Voorwaarden voor een adequate uitvoering liken, rast voldoende kennis van en ervaring met het COMET-protocol, Yvooral te hestaan uit ffinitet met drectief werken in hetalgemeen en ervaring met de specifieke doelgroep (depressieve patiénten, eetstoor- nispatidnten, patignten met een persoonliheidsstoornis enzovoort) +y00r wie COMET is bestemd. De zittingen volgen een vaststramien, Aatis vastgelegd in een protocol. Voorafgaand 2an de eerste thera- peutische COMBY-sesse vindt en korte diagnostische ztting plaats, ‘yaarin wordt nagegaan of aan de inclusiecrteria voor COMET wordt __Yoldaan en waarin de patiént nadere informatie krigt over de te volgen ‘Procedure, Deze diagnostische zitting is alti individueel.14 COMET: de effectivitet De effeciiteit van COMBT voor lage zelfwaardering i inmiddels in cen aantal studies onderzocht. Alle studies mar COMET voor lage zelfivaardering zijn tot dusverre uitgevoerd bj groepsbehandelingen. Ineen eerste ongecontroleerde pilotstudie kregen patiénten boven op cen reguliere behandeling een module COMET voor lage elfvaarde- ring. In een completes-analyse van 75 patiéaten zonder vergelifkings- sroep bleken deve patidnten significanten in hoge mate te verbeteren tussen voor- en nameting op zelfvvaardering, depressivitet en autono- rie (Olijetal., 2006). en tweede onderzoek werd uitgevoerd bij (g)klinische patiénten die in een centrum voor klinische psychotherapie werden behandeld ‘voor eetstootnissen, persoonlikheidspathologie of een combinatie van beide. Ook hier ging het om cen compltes-analyse zonder een vooraf onafhankelik vastgelegde vergelikingsgroep. Deze keer ging hhet om 3r patignten, Terwiltidens de gemiddeld 17 weken intensieve reguliere behandeling voorafgeand aan COMET geen significante veranderingen konden worden gedetecteerd,bleken patinten ge- durende de daaropvolgende & weken COMET (in combinatie met de ‘voortgaande intensieve reguliere therapie) significant en in hoge mate te veranderen op zelfvaardering en autonomie. Ruim 70% van de pa tignten realiseerdetjdens 8 weken COMET een reliable change en bijna ‘go een dinical significant change metbetrekking tot zelfwaardering. Deze veranderingen leken betrekkelijkstabid. In een post-hocanalyse bleken patignten die tiidens hun behandeling COMET hadden gevolgd bovendien aan het eind van hun totale behandeltaject een hogerezelf- ‘waatdering te hebben dan patignten die geen COMET in hun behan- delpakket hadden gehad (Korrelboom, Van det Weel etal. 2009) De derde studie naat COMET voor lage zelfwaardering was gerando- miseerd. Er werden 52 patiénten met een eetstoormis over twee con- ” Explicit en impliciet geldtechter alia de regel dat de clignt zelf beslist“Dames en heen, adviezen aan ekaer en dus ook aon Agnes worden zer op pfs gesteld, maar we moeten niet vergeten dat het hier om het ze heed goa. Bn over je zlEbeeld ga je 2elf Agnes dus ook Dat neemt atu niet weg dat ik hoop dat Agnes sommige suggestes van de anderen goed kan geben.” Het pont binuen deze “individuele raining in een groep' ook om clién- ten de ijvoorbeeld een zitting hebben gemist in een extra individueel gesprek buiten de groep om weer even ‘bijtespifkeren’.Toch moet hierdoor de groepscohesie niet te veel geweld worden aangedaan. Met betreking tot het missen van zittingen worden doorgaans de volgen- devuiseregels gehanteerd die al tiidens het indicatiegesprek worden meegedeld: “eg ewon vt dat aj mecoet, je ook meedoet. Dat eekent voor ri dat je or edere Ker ent xe ok opt ent. Macht je eter toch ‘en ker moet ise, dais at jammer maar geen romp, zolang je de oefenngen dee hebt gens maar z0snel mage inhalt. Mac, sje tee ee mist, wordt het wel evel J het da alsa en avart on de sess of mer gest Wij gaon eran uit dat je het den niet meer goed a ppien, Bj tee eer missen stop usa de COMET-be- handling. Het maakt daarbij nit uit wat de eden was van je vezui: cen ik in, een ware vekoudhei, een oveeden derbare,veslapen, cen kate vax de vorige ond, of plaslnge in in een gi strand de denen vor afeighidzllen best belangrifkgenowg voor jen eves, mac vor verdere decname can COMET doen zene toe. Dit is uerigens geen taf. Te ker missen i gewoon te veel om voldoende baat bij detaining kunnen hebben en hei ool al sel storend voor de andere doen. Bij een volgende COMBT:raining ben eweer van hare welkor. Omdat we wllen dat wie medoet ook et meedoet, ul Jen we bj 20" heraanmeding natu wa evn stistaan bj de ede sen waom je de wrige le het ahaa.” ‘Ten slotte komt het aspect van de individuele training in groepsver- ‘band’ naar voren bij de bespreking van de individuele problematick, de indviduele oplossingen daarvoor en de individuele elementen die in het maken van thuiswerk naar voren komen. Deze zaken worden tel- ens met de beteeffende cligntz0 goed mogelic besproken en vitge-werkt in de groepssessies. Door de beperkte tid kan dan ook nietaltiid iedercen individueel aan de beuet komen. De persoonlijke ervaringen van clgnten diein de groep wel aan het worl zin geweest (tiidens de discusses, de oefeningen of het bespreken van het thuiswerk), worden ddan ook 20 veel mogelik gebruiktals voorbeeld voor de restvan de groep: {allie sion hope dat ieJosienprober te stimalern om 29 gedetallerd ‘mogelij te bescrijven hoe die postive eroaring va haar etoen uit- zag. Dat heft een dol, en dat doe! is ook belangrjk voor ule alemaal us kega dat nog eens benadruken. Hoe meer detail erin je positeve crvaringen ait, dest geralkel ker 2et het ih in je hersenen vast zie ‘ook: 3) fn dat vastzettn is just nodig om die positive eigenschappen ‘meer vooraen inj geheugen tkrjgen. En datis waar het in COMET ‘om gaat: mer og en aandach riigen vor jeposticve eigenschappen, dat die meer gescht n de schaal kunnen gacn lagen bi je efor Aeling, Ben dringend advies aan iederen is dus: probe je psiiee er ringen, net als Josen, 20 gedetallerd mogeliebeschrijun.” ‘ij herhaling words benaddruct dat het besprecen in de groep niet het Ihoogste doe is van COMET en ook geregeld niet haalbaar is. ‘Dames en here, het is bina tijd. Dat btekent dat niet edereen gam de beurt i geweest om zijn of haar posiiee eraringen te beschrjen. Dat zl waarschijlijkvakergebeuren. Het is emer, maar beslist geen ramp, COMET is individuele taining in grocpverband. Het gact er niet zoeer om wat we hier met elkaarbespeke, het swe belangrijer wat ieder voor rch inde groep en vooral staksthuis bi de itvering vam het thuswerk gaat doen. De grep is er egmlijallen om deren uidelite maken wat bij of moet doen enone helpenconcusies te treken wit de eoaringen dee tdens en naar aanliding van de oe- “Feningen ket opaedaan. Is et op dit moment z0oriedeeenvoldoende ide hoe je de Komende weak met dat beschrijuen van postive ea ringen aan de slag moet? Zo nit, vraag het algebliet Nu is daar nog even gelegenid voor”Presessie: indicatiestelling (individueel) jx Inleiding COMET voor age zelfwaardering bestaatuitzeven stappen, waarvan sommige weer uit een zantal substappen bestaan. Zoals eerder gezegd (23) kan COMET zowel individuee als in groepsverband worden _zegeven, In beide gevallen kunnen de stappen over verschillende aan- tallensessies worden verdeeld. Meestal gat het om 6 tot sessies, swaarbij voor het individuele format dikwils 30-50 minuten per sessie ‘wordt uitgetrokken en voor het groepsformat go-120 minuten. In de verdere beschriving 2al worden uitgegaan van een groepsformat dat tut 8 groepssessies van go minuten bestaat plus een individuele ‘pre- sessie’ die als indicatistelling aan die groepssessies voorafgaat. Ditis ‘en format waain COMET dilewils wordt uitgevoerd. Zietabel x oor ‘een overzicht van de verschillende stappen en tabel 2 voor de verdeling van de stappen over 8 zittingen. Indcatesteling| asennad Lgangepuntn atonal ‘eplenncompatbel posit tgenbeld aston me concrete tegemooresen {Emetone verterentegeronbeelden met imagine prask, rrteiken mie ‘Conracntontring :immuun men ontracndoneing coming Vooral wanneer COMET ij een andere behandelar wordt gevolgd dan decigen hoofbehandelaar en dus gedeeelilosstaat van de aldar lopende therapie, is ex een apart indicatiegesprek. Dat gesprelcis re-Clinch stan agai usardring aoranderen exit eimai een negate sated et upton seltcels ree en ang rinairom gedrgsieranting “raumateingin eden veleden tas cena] Clint weet geen pote ienachappen te noemen ln de COMET methade itor latieFkort (20-30 minuten) en gaat uitsuitend aver de negatieve elf ‘waardering van de liénten de behandeling daarvan. Dit indicatiege- sprek heeft wee doelstellingen, Allereerst moct worden nagegaan of cer werkeli sprakeis van lage elfvaardering, en 20 ja, of de lage zelF waardering disfunctioneel is, Dat wil zeggen dat deze voortkomt uit cen foutieve inschatting van de eigenwaarde, Daamnaast wordt tijdens de indicate ingeschat of de clientvoldoende beat kan hebben bij een behandeling met COMET. De bevindingen vant indicatiegesprek ‘worden schrifteliik vastgelegd en kunnen worden gebruikttidens de uitvoering van COMET en bij de terugkoppeling van informatie naar deprimaite behandelaar. Ze tabel 3 en Indicateformulier COMET in debijlagen, uel sap Sesse_attlen aati ted itganspe en tional bepaen in Stapstin3_compatbel posetagenbedd supe Secse3 Emme versterhen tgtovooresden netic en elie Sessey __tmotonslerserten tegemoaresden net mspint, lipase Stapss,b —moorik Semies Colonel verstean egemoorbelden net image, elpraak, nd See Contacondionerng sma maken4s dain det) Incsicerin Erin spake man cen negated 1 Cito da dt beld it hela erect it + Cito ar miimaal ea poste eigenen plu én voorbeel datrvan nomen + tnt enw meedoen san gen poepsbehandsling Qa schuants) Horst continents + Nea eleca worn hog mate bepald door acts ‘eaumatirng + Nepaerezlfbeca worden hog mate'geoed! door rnumatihe vintage” Zeerkoneschetsvan were, nls fomat cer data en ip _seggentan belanrist beingingon nineteen age) anointing heroverwegen novel methofdbandelasr 32 Isersprakevan een disfunctioneel lage zelfvaardering? Disfunctioneel lage zelfvaardering is het primaire criterium voor indicatestlling, De lage zelfvaardering kan betrekking hebben op specitieke domeinen (ileben dom, elif, saai af” enzovoort) of ij ‘kan meer globaal zi gedefinieerd (ik ben waardeloos, stl nies oor, hoor er niet te zijn, ben een lose’ enzovoor). Tijdens de indiea- tiestelling worden eerstaatd en inhoud van het negative 2lfbeeld vasigesteld: "Wot vind u verkeerd aan waelf? Wat deugt er naar uw mening niet? ‘Meteen daama wordt nagegaan of hetinderdaad gaat om zelfivaarde- ‘tng en niet om de (gepercipieerde) wiize waarop anderen de clignt be- ‘ordelen, Gevraagd naar de aard van hun negative zelfbeeld vertellen sommige lia | ‘Nioand get om mi of, ‘mag nooi ens egens bij hore.”Strike genomen gaan deze uitspraken echter niet over zelfwaarde- ‘ing en ain dus geen doorslaggevende reden vor inclusiein de zelfbeeldtainings “Wt u verte ijt mij eng veoelend en pjlijk, moar het eg igen ‘meer over die andere mensen dan over uzelf Warm geven ze niet om w en waarém mag wer niet bj horen?Zegt dat ets er wie w Bent En is dt don iets ngoinf> Rn ten slate, het belanariste in dit verband, als dereden igt in en negatiee beoordeling over wie w bent, bent whet in dat geval ens met dat negatiev oder? ‘Kortom, de therapeut gaat tijdens de indicatiestlling na ofhet nega~ tieve oordeel over de cligntinderdaad cen zelfoordee is. Wanneer dat nietonder meet duidelikis, kan hij he volgerde soort vragen stellen ‘om hierover meer duideliikheid te verkriigen: “Wat gt dat over w, dat niemand om u gee” “Wat xi dat voor mensen de, zoalsu kennel ok, nergen bij magen horen. Wanner dergelie vragen niet tot heldereuitspraken over negatieve zelfvaardering leiden, hebben de aangemelde problemen mogelik cerder betrekking op telatonele en interactieproblematiek en niet z0- zeet op zelfbeeld. en volgende kwesteis of de negative zelfwaardering disfunctionee! is, Zelfeitckis een groot goed, dat ons beschermt regen grootspraak, ‘overmoed en andere onbeschaafdheden. COMET voor negatiefzelf- beeld is dan ook niet bedoeld om mensen hun vermogen tot kritische zelfelletic te ontnemen: “Ben posi elfbeeld wil niet zggen dat sucesole clénten de est van hum leven met de Borst voorutrondlopen om iedaen te latenweten hoe gewrldigzaijn. Dat is aropanti of blaaskakeri, maar niet wat wij ‘onder een poste zelfeldvestaan.”en disfunctionee! negatiefzelfbeeld gaat echter cen stukverder dan gezonde zelfkritiek, Clgnten met een disfunctioneel lage zlfwaarde- ring beoordelen zichzelfte negatief. Ben fout maken betekent dan: ie je wel wat een stommeling ik ben. tk kan ook helemal nis.” thee betekent bij hen et (0, wat stom, ieheb een fut gmake, Wat kan ik ero ere enka ik er nog iets aa herstellen Disfimefionele negative zelfbeoordelingen leiden dan ook zelden tot adequaat gedrag. Disfunetioneel lage zelfvaardering is oorgaans globaal en niet speci- fk (ik kan ook helemaalniks), heeft eerder betrekking op kenmer ken, eigenschappen en intenties in plats van op gedragingen (‘ik ben lui) en heeft dikcwils een zefstraffende toonzetting (waarom doe ik ditsoort dingen toch altijd weer opnieuw?”). De opbouwende elemen- tendie bij gezonde zelferitiek horen, ontbreken. Tijdens de indicatiestlling moet dan ook worden beoordeeld of het negateve zelfoordee! al dan niet terechten dus al dan niet functionee! “Tk ga w tue rare kort verhaasjesvertlen enw er daarna een vraag over stellen, Het erste veraltje gaat als volg: "Ik ben ean gtroude ran met twee kinderen. kc kom federeochtend om een uur of elf ut bed Tcloop dan naa de keuken entre een krat bier it de kolkas, woarmee ik mij op de bank voor de to installer, De rst van de dag hang ik bir- dtinkend en zeppend voor deo. Als mijn kindeen its cam mij vragen 2g it “Oproten julie, ne ent dat ik rag ben.” Als mii vroww mi). dan erect, 2g ik: "Moet sams ook een Kap voor je kop?” Ik vind mijelfeen nar, agressieve en egtstische2uiplap. 1 heb dus en negatif elo Det is én verhaatje, Het andere verhaalije gaat als vlgt: "Ik ben een man, getousd en heb we knderen. Mijn vous en ikwerkenallebeme hebben eum tackverdeling. kor dere ochtend voor het ontijt tn mijn vroua helt de kinderen dan met caneden en hun schoolspul- len bi elkaar pakken. Ik breng hen oa school en mij vouw haat hen op. Bén avon in de wee heeft mijn vou er vrij avond, waar tk ‘oppas en op woensg is het rn vie avond. Dan past mijn vrouw op. tlega op die woensdagen meestalsporten met rienden en daarna drinker woe som in et café nag een bie. Mestal i niks oan de hand, maar cer enkel eer ini wel eens een glaase te vee. Een of tee ker per jar rijgen mijn vrou en ik daar asi over. Op en ker kam ik ect ‘ronken huis, mijn vrouw maakte daar een opmerking over, waarna ik aad werden haar en dun gf. Ze ve en liep en poarblawoepekken op. Ik vind mijelf een nare, agresive en egostische ipl. 1k heb dus en negatiefalfoeld.” Nu mijn agen con u: wat moet mijnheer x den om zijn negatieve xf beeldteveranderen en wat zou voor mijnher 2 de meest aangeween weg ‘jm om wat positever naar zichzefte lean kien? Mijn tweed vraag is welke van de twee verhaalijes het mest ijl of uw situatie qua negetiey zalfeld" Het gaat hier om de vraag of de clint vindt dt ij, net 2oals mijnheer 1 201 moeten doen, zijn gedrag moet veranderen (stoppen met de hele dag bier drinken en aardiger zijn voor vrouw en kinderen) om ‘2odoende positiever over zichzelfte kunnen gaan denken, of dat hij ‘meent beter het programma van mijaheer 2 kunnen volgen: vooral leven om minder overdreven kritisch tegenowr zichzelfte staan en ‘om meet 00g te krijgen voor de goede dinger, die hij ook vaak genoeg, oct. COMET voor lage zelfwaardering heeft betrekking op het tweede programma en niet op het eerste. ij verschillende vormen van negatieve zelfwsardering moet de weg van gedragsverandering niet te snel worden titgesloten als mogeli zinvolletherapeutische strategie. Luiheld, onattentheid,egoisme en gulzigheid zijn slechtsenkele voorbeelden wiarbij beslist ook, of zlfs vooral of uitsluitend, moet worden gedacht ain gedragsterandering, en net (alleen) aan herwaardering middels COME, Vootbeciden van ‘methodes weabij de cignt leert om zich postiever te gaan gedragen, zodat de zelfwaardering kan toenemen, vindtmen onder andere bij ‘Tarrier (2001) en (met bebulp van het positieve dagboek) bij Korrel- boom en Ten Broeke (2004)33 ISCOMET oor lage zelfaardering geschikt voor deze client? Behave aan de problematiek is e inderdzad sprake van disfunctione- le lage zelfaardering?) moet nog aan enkele andere criteria worden soldaan voordat een clignt aan COMET kan deelnemen. De belangrik- stewaag daarbij suit dels aan bj de vagen uit 3.2: kan declignt mi- imal 6 positiev eigenschap noemen die in tegenspraak is met ijn egatevezlfoprattingen en waarvoor hij teweinig ong heeft. Kan hi dear een coneret voorbeeld van geven? Het hebben van een disfunci- nee negatief zelfbeeld veronderstelt dat er eigenschappen zi die dat negatieve zelibeeld weerspreken. Heeft de ligne (intellectueel) weet ‘andie goede eigenschappen, de in tegenspraak zijn met zijn negatie- ve zelfordeel? Dearnaar wordt dens het indicatiegesprek gerry "Wile eigensckappen en ervaringenspreken wo negative zelfbeld tegen" ‘Ben wat minder neutrale en meer rchtinggevende vraagstelling sin ditverbands ‘Bont wer nu vor de vollehonderd procent van overtuigd dat u doar ex soo... (therapeut vu hier het door de clignt verwoorde negatieve elfbeeld in), ofschie ik dan een bette ver doo? Ik schie te ver oor Verte: waarom Kopt dat negative zlforded niet helemaal? Wel- ‘eeigenschappen en ewaringen spreken uw negateve epee enigsins tegen" Eckunnen daazop twee soorteneigenschappen naar voren worden ge- bach. Of de clint nuanceert ja negative zlfoordeelrechtstrecks: de negatieve opting over ichzalfklope nit helemaal of zl ele- ‘oul net, Het beeldbehoetcocrecte: “eden atid wel dat ik dom ben, maar eigen Wlopt dat it ke heb 4: havo zonder doubluresafjemat en ik kan mijn kinderen die het ‘theneum volgen doorgaans goed helpen met hum huiswerk.of | sc 2eg ald we tik sa bn, maor mijn vokatis jn ooh en st uontulier dan die van de meeste andere mensen die ik en op andere momenten word het negatievezelfoonde! niet rect> ‘reeks gecortigeerd, maar gaat het meet om een soort compensate: ‘tkben bong dat icinderdaad nie erg slit ben, maar ik heb wel eet goed gevel voor humor.” of ‘tebenwetiswaar behoorlifk sai, maar je kunt we! atid op ij rekenen” Wanneer de clignt nit uitzichzelf op incompatibele positieve kenmet- cen komt, helpt de therapewt een handje: “Therapeuts‘Wannee ike tien euro zou Lnen, kg i die dan van je eng?” (ligne: ‘Jo, natuurik ki edie erg. ‘herapeut:'Is dat een goede of en sekte igensthap:geleend geld terugbetalen” ‘Clignt Jo, kek, goo naturlk. Mear da is iks bizondes. Terugbe ‘ale van gelend geld is normacl." “Therapeut: Vind jesaet zn dan niet normaal” clint 2222" ‘TherapeutJ, ik vind het ern beet arom ae goede kenmerken armaat” en “nis bionderste vinden, tera jeal jemegaiene eaten uit hel zoaar lat wegen in je zefoeaoneing,Zouje ef bijwoorbedld, leer op venti goa meen sai rar berouwbacr jemand of met iemand met wieje atid wel wat see, maar de je voor gee cet kunt error? In deze raining ise an ee al je fosteeeigenschappennormaal ij moten woo niet en oe dit. paar negatieve aspeten, maar as die negatiev aspectenbolangik xin, dan moeten we ole waardering hebben voor de positive kanten. Anders sword het nis.” Clin: As je et zo gt, heb je eigen wel gelik, Het problem i l- lee dat ik het niet 2 wel, dat je gel heb.” ‘Therapeut: ‘Dat is ne er. Deze training gaat er juist om date leet vwelen wat je met je geznd verstandeigenlijal weet.” Wanneer het de clint, ok met enige hulp van de therapeut, nit ukt fm minimal één voor hem zelf althans op verstandelifk niveau) *nigszins geloofwaardige positeve persoonlijkecigenschap te noe- men die in tegenspraak is met ziin negatieve zelfbeeld, is COMET nog niet de aangewezen interventie. In dat geval kan beter cerst worden getracht met behulp van reguliere cognitieve intervenes, zoals de socrtische dialoog, op verstandelik niveau meer ruimte te ceéren ‘or positeve elfopvattingen (Ten Brocke, Van der Heiden, Meijer & Hamelink, 2008). Wanneer die bewijzen eenmaal zi verzameld, kan incen volgend stadium zo nodig alsnog worden geprabeerd deze ar- _gumenten meer ‘gevoelsmatige lading’ en dus een hogere geloofwaar- digheid mee te geven met behulp van COMET. ‘Ben ander aspect dat uitmaakt of COMBT (in groepsverband) een ge- Schilteinterventieis voor de ciént, betreft de veaag ofiemand in een ‘roep kan meekomen. Naast een vanzelfeprekende voorwaarde zoals hhetvoldoende beheersen van de (gesproken en, vanwege het werkboek voor de lit, lefst ook geschreven) Nederlandse taal, gaat het vooral om het durven meedoen met de oefeningen en besprekingen. De ‘sroepstraining duurt maar kort (8 bijeenkomsten in ons voorbeeld), heeft een sterke focus (zelfwaardering) en situates kunnen bovendien ‘soms nogal pjnlijken ook sehaamtevol zijn, Ook maakt de groep Uivocrig gebruik van oefeningen die niet iedereen even gemakkelil bitvoertten overstaan van andere, Om hierover een beslissing te kunnen nemen, schetst de therapeut in ‘ogelvlucht de procedures en werkwijze van de groep:dathet om een. ‘10¢p gaat die op voorafvastgelegde tiidstippen bij elkaar komt en ‘satin dus ook onbekende anderen kennis kunnen nemen van allerlei Detsoonlike eigenaardigheden van de clignt en dat er oefeningen moe- ‘en worden gedaan in en buiten de groep. COMET is pas geindiceerd wanneer deze aspecten voor decliént geen noverkomelijke hinderissen lifken te zijn.3:4 Thuiswerk na het indicatiegesprek Over hetalgemeen wordt na het indicatiegesprek geen explicietthuis- werk opgegeven. Wel wordt an de clit gerraagd om, als voorberei- ding op de eerste groepsbijeenkomst, in algemene zin na te denken cover positeveeigenschappen die in tegenspraak ziin met het negaieve zelfbeeld Wanner bij behandelaar enjof clignt twits bestaan over de indi catie, kan wel worden gevraagd om de reden voor verwijzing nog eens ‘met de hoofalbehandelaa te bespreken. Ook kan de COMET-therapeut nnatuurlifezelfin overleg treden met de hooflbehandelaar. 35 Mogelifke complicates bij de indicatiestelling Hierboven zijn reeds implicit en expliciet eakele complicaties ge- rnoemd waar men tegenaan kan lopen tijdens de indicatestelling. Ben nog niet genoemde complicate kan zin dathet negatieve zelfbeeld van de clign in belangaije mate wordt gevoed door (herinneringen, aan) beschadigende, het negatievezelfbeeldversterkende (of zelfs inducerende) eraringen in heden of verleden. Dat kan, bijvoorbeeld, het geval jn wanneer de cligntin cen relate gevangen zit waar hij voortdurend wordt gekleincerd, mishandelé of misbruikt (heden) of wanneer dergelie ervaringen zich in het veleden hebben voorgedaan en door de clignt emotioneel nog onvoldoende zijn verwerkt. In het laatste geval moet wellche (voorafiaand aan of gliktidig met CO- MET) een op verwerking gerichte therapie worden aanbevolen (Ten Broeke, De Jongh & Oppenheim, 2008). In het eerste geval zullen doorgaans eerst maatregelen moeten worden overwogen die het et cle geweld, misbruik of de huidige kleinering stoppen. Zo nodig kan aarna alsnog worden overgegzan tot COMET.Sessie 1, stap 1 t/m 3: vaststellen negatief zelfbeeld, uitgangspunt en rationale, en bepalen incompatibel tegenbeeld 41 Inkeiding In de eerste sessie van een groepsbehandeling metacht sessies worden :meestal de eerste dre stappen wit het COMET: protocol doorlopen. Daamaast is er ruimte voor enkel algemene onderdelen, zoals een ‘rte intzoductie en kennismaking. Er wordt afgesloten met het opge- ven van de eerste thuiswerkopdrachten. an + Undelen workbooks + Desgeverstaten inven wagelisten (Rosenberg Slee Sele en Berk Depression mentor) Vselen nai eel (tp) igangspunten atonal tap 2) . ‘epaen incmptibeltegenbecll (sap 3) Opgeren tune + "Caen wero oo deli tn ap 3 + Fomuleren negate lead egeratifrmuir) * Wenicren en noteren pose eignschappen i negtieve 2a weerspre- en Reiter) Se Chinen eben moet negate te Benoenen inde rep wordt ng stigestaan bi eget zee Post cl wort verard met argc Cittenunnen geen pst eigeschappen nace Inplats an en poste egesehap wort eon pretzel enced De ew tsoncompenseren en covigeren sls De alan vinden tassnongfandeer pave en eel optnsme (lentaoemt en heleboe negative kermerken42 duct van de training De therapeut kent alle deelnemers van het indicatiegesprek (zie hhoofdstuk 3) en heeft van dit indicatiegesprek ce belangrikste pun- ten schrifteljk vastgelegdl op het Indicatieformalier (zie bjlagen): watis het negative zelfbeeld, welke tegenvoorbeelden kan de litnt ‘noemen, en zijn er moeilieheden te verwachten bij de witvoering van COMET in groepsverband. Daamaast weet de COMET-therapeut wie de hoofadbehandelzar van de cliéntis, wat diens diagnose is en binnen ‘welk behandelprogramma hij wordt behandeld, Deze informatie heeft hij voortdurend beschikbaar tiidens de COMET:sessies en dus ook ti dens de eerste groepsbijeenkomst. De introducte is beknopt “Hartel welkom allemaal bij deze este bijeenkomst van COMET oor negate zelfeeld. Wij allen stoks ee kort tennismakingsrondje doen, zodatiedereenglobaal weet wie de anderen ejn. Daara zllen we rmeten aan de slag gaan met de erst stappen van de behandeling, de achtegronden en rationale, de bepaling va het negatiee zelfeld en debepaling van de positive eigenschappen die daar tegenover moeten worden gested, Aan dat Laatste allen wij de meee ti besteden, en dit onderer zal ook terugkoren in het thuiswerk dat aan het eine van deze bijeenkomst voor de komende week zal worden opgegeen. ‘Voor zover dat nog niet na affoop van het indicaiegesprekis gebeurd, worden de werkbocken voor de clgnt uitgedeeld en woren et vragen listen ingevala". 43. Kennismaking en stap 1: (opnieuw) vaststellen negatief zelfbeeld Van alle lignten is meestal al bij de aanmelding en in ieder geval bij de indicatestlling vastgesteld wat hun disfunctionele negatieve 1 Hoewel he geen noodzakelik onderdel is van de behandeing, wordt 2an- bevolen om vor en na COMET als ondersteuing van de ealuati een kore ragnlietaftenemea de een goede indrak geet an de effcen. De Roser bere Sel-steem Sal RSES: Rosenberg, 965; Eveaet, Kost, Schacht De Rae, 210 is daarvor een gescit instrument ie bilagn)-Men kan ‘overvegen om tvens de eek Depresion Inyentoryaf te nemen Van der Does, 2002)z2elfbceld is, Hoewel aard en inhoud van het negatieve zelfbeeld geen onderwerpen zijn die uitgebreid worden besproken tijdens COMET, is datnegatieve zelfbeeld wel het vertrekpunt van de interventie, Om die xeden wordt iedereen gevraagd nog eens kort aan te geven wat zijn of haar negatieve zelfbeeld inhoud. De therapeut waakt er darbij voor datnoch door de clignt zelf,noch door de andere clignten te uitvoerig bij dit negatieve zelfbeeld wordt stilgestaan. Het wordt meegenomen in et onderlinge kennismakingsrondje, dat ook weer kort en alee wordt gehouden: “Door he indicatiegespre ken i inmiddels edereen een beeen edereen sweetzoongeveer wie ik ben, macr de meesten on jullie kennen ear nog net Het is handig als edeeen ook even global van elkaar wet wie ties en waarvor bij oj her komt wil een kor rondje maken, Ag- rs, wil uertellen wie je bent, waar en bij wiee in behandeling bent ‘eat jez0 negate vind aan jcelf” COmuat ne iedereen het ren gemakeljcvindtom in een nog onbe- kendegroepteverten water metzichzelf aan de hands, agt de keuze met wicer in een dergeljkrondje moet worden begonnen om enige strategist overwegingen o leer de ervaring dat in gemengde groepen (mannen en vouwen dor elkaar heen) lage zlfwaardering ‘oor specfekeuiterlkeof andere min of mee seksespecifikeken- merken grote afte Kleine horsten of penis, kaalheidof ongewenste behating,utgezalthei,slecte moeder 2, sect minnaat zn éenzovoor)dikwis wat extra gevoeig ligt Over hetalgeme kan het kennismakingsrondje dus beter worden begonnen metiemand met cen ander soor zelfbeldproblematiek Hetis ook een overweging om tebeginnen met emand van wiedetherapeutal metenige zker- hid kan vermoeden dat deze ich in en groep rela gemalkelle vitgpreei Wanneereliénten ondanks deze strateische maategelen toch problemen bln houden om hun zelfbeldproblematik tens drkennicmaking meten nar voren e brengen, reten de behande- laartwee opis. Wanneerdeinschating is dat de clint een over de dremel moet worden geholpen kan de therapent oorstellen een handete helpen: “ geloof dat je het een bee astigvindt om zomaar aan een grep wildvreemden te vertelen wat er allemaal niet aan je deugt. Za ik je een' hanje helpen door, bijvoorbeeld te zeagen wate tijden de intake tegen 1m daar in grote linen over het verteld” De weede optie wordt ingezet wanneer het (ondanks de tidens het indicatiegesprek gewekte indruk) eroplijkt dat decliénter toch nog fi nietaan to is om zijn negatieve zelfbeeld metonbekende anderen te elon ‘DeCOMET-behandelng is net gebaseerd op het ondertng bespreken van alle zelfopattingn. Het is dus ook net srikt noodekelik dat iedereen van elkaarprecis wet hoe men over zikzelfdenkt, COMET is allererst ee individuelebehandeling in groepoxrband. He is ecter wel i a dat we de komende weken met elkaar in ee gogp atten en dat die _groep gaat over negative zlfioaardering. Het maakt het werken dan ook wel wat gemalelfer as iederen globaal van ekaar weet waarvaor hij of hier it. Mar en van de grondragels vende groep ie “wat niet f at, dat gaat nie”. Dus als het niet gat om op dit moment aan de andere groepsleden te verllen wat ez0 negate sind aa elf, goa ) we dus niet blijoenproberen om dat toch maar wil te doen. Het is wel be lang, en zelfessentiee, om voor jzelfte weten wat je als je megatieve kanten beschout, zodat je daarmetjdens de groepsbijenkomsten aan de slag lant gaan. Zal ie naar de volgende doorgaan en Ernst vragen om kort ar te geven wie hj is, waar en bij wie hij jn bekandeling wot en wat hij zo negatef inde aan zchzel>. Ens, ga jegang.” I Hoewel nit uitgebreid op de veronderstelde negateve eigenschap- pen en kenmerken moet worden ingegean, moet wel even aandacht worden besteed aan het eit dat zelfwaardering, en dus ook lage zlf- ‘waardering, cen inerpretatieis en Dat geeftenige ruimte om kkwestes aan de orde te stellen over hetontstaan van die lage zelfaar- i dering en over de ro die interpretatie daatin speelt: ‘As wooruend is benadrukt dat je oudere2us zo slim is, kan het na ‘aur gemakietijkgebeuren dat je gaat denken dt je ze kennel ‘dus dom bent. Dat idee heb je meegenomen en daar ben je naar gaan leven, Het is nu natuurik de vraag of ie boodsckap van vroeger ook