lOMoARcPSD|36007444

ĐỀ CƯƠNG ÔN TẬP Ppnckh - tài liệu cung cấp các câu hỏi
thường gặp trong môn phương pháp luận nghiên cứu
Nghiên cứu khoa học (Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh)

Studocu is not sponsored or endorsed by any college or university

Downloaded by H?o Nh? (buinhuhao08@gmail.com)
 lOMoARcPSD|36007444

ĐỀ
CƯƠNG
ÔN TẬP
PPNCKH
1. NCKH là gì? So sánh kn KH và NCKH
 NCKH là sự phát hiện bản chất sự vật, phát triển nhận thức khoa
học về thế giới; hoặc sáng tạo PP mới và phương tiện kĩ thuật
mới để làm biến đổi sự vật phục vụ cho mục tiêu hoạt động của
con người
 Về mặt thao tác, NCKH là quá trình hình thành và c/m luận điểm
KH về 1 sự vật hay 1 hiện tượng cần khám phá
Khoa học Nghiên cứu khoa học
Khái niệm Khái niệm
Là một hệ thống tri thức, một Là sự tìm kiếm những điều mà
hoạt động XH, một hình thái ý KH chưa biết, sự phát hiện ra
thức, một thiết chế XH bản chất của sự vật, phát triển
 KH là hệ thống tri thức nhận thức KH về thế giới cũng
về mọi quy luật của vật như sáng tạo ra những PP mới,
chất, sự vận động của những phương tiện kỹ thuật
vật chất, mọi quy luật mới nhằm biến đổi sự vật phục
của tự nhiên, xã hội và vụ mục tiêu hoạt động của con
tư duy người
 KH là một hoạt động xã
hội: phát hiện bản chất
sv, phát triển nhận thức
về thế giới; lựa chọn
hướng đi giảm thiểu rủi
ro; sáng tạo ra cái mới
 KH là một hình thái ý
thức XH: khác nhau ở
đối tượng và hình thức

Downloaded by H?o Nh? (buinhuhao08@gmail.com)

 lOMoARcPSD|36007444

phản ánh; chức năng

XH và tính độc đáo của
quy luật phát triển
 KH là một thiết chế XH:
là hệ thống các quy tắc,
các giá trị và cấu trúc,
hệ thống các quan hệ ổn
định nhằm đảm bảo nhu
cầu cơ bản của XH

Phân loại: Phân loại:

Dựa theo PP hình thành  Dựa theo chức năng(4):
(4): NC mô tả, NC giải thích, NC
KH tiền nghiệm, KH hậu dự báo, NC sáng tạo (giải
nghiệm, KH tích hợp, KH pháp)
phân lập  Dựa theo tính chất SP
 Dựa theo đối tượng NC (3):
(6): NC cơ bản, NC ứng dụng, NC
KH tự nhiên, KH xã hội & triển khai
nhân văn, KH kỹ thuật & công  Dựa theo lĩnh vực NC
nghiệp, KH sức khỏe, KH (7):
nông nghiệp, KH triết học Y dược, tự nhiên, xã hội nhân
văn, nông lâm ngư, môi
trường, giáo dục, kỹ thuật

2. Đặc điểm chung nhất của NCKH là gì? Có bn đặc điểm? Kể tên ? Đặc
điểm nào quan trọng nhất? Tại sao?
 Là sự tìm tòi những sự vật hiện tượng mà khoa học chưa hề biết đến
 Có 7 đặc điểm: tính mới, tính tin cậy, tính thông tin, tính khách quan,
tính rủi ro, tính kế thừa, tính cá nhân
 Tính mới là đđ quan trọng nhất. Vì nghiên cứu KH là quá trình khám
phá thế giới của những sự vật, hiện tượng mà KH chưa biết, cho nên

Downloaded by H?o Nh? (buinhuhao08@gmail.com)

 lOMoARcPSD|36007444

quá trình NCKH luôn là quá trình hướng tới những phát hiện mới hoặc
sáng tạo mới.

3. Kết quả của NCKH phụ thuộc hoàn toàn vào nhận định của người
NC là đúng hay sai? Tại sao? Làm sao để KL rút ra trong NCKH có
độ tin cậy?
 Sai. Vì một kết quả còn phải phụ thuộc vào tính khách quan, không có
nhận định tình cảm, không đc vội vã kết luận.
 Kiểm chứng lại nhiều lần trong điều kiện quan sát hoặc thí nghiệm
hoàn toàn giống nhau và giống với kết quả thu được => khi trình bày
một KQNC, cần chỉ rõ điều kiện, nhân tố và phương tiện thực hiện

4. Có phải tất cả các NCKH đều thành công không? Nguyên nhân thất
bại? Thất bại có đc coi là một KQ NCKH không? Tại sao?
 Không.
 Các nguyên nhân chủ yếu (4): thiếu thông tin cần thiết và đủ tin cậy,
trình độ kĩ thuật của thiết bị quan sát hoặc thí nghiệm thấp, năng lực xử
lý thông tin của ng NC còn hạn chế, giả thuyết KH đặt ra là sai do
những tác nhân bất kháng khác,… Khi thử nghiệm thành công cũng có
thể gặp rủi ro trong áp dụng:
 Kỹ thuật chưa được làm chủ, khi triển khai áp dụng mở rộng
không thành công
 Khi thử nghiệm thành công cũng ko thể đưa đến quyết định áp
dụng vì một nguyên nhân xã hội nào đó
 Thất bại cũng đc coi là một KQ NCKH. Vì nó cũng mang ý nghĩa là
một kết luận của NCKH, mà nội dung giả thuyết đã đặt ra không
được xác nhận về mặt khoa học, nghĩa là sự vật không được tồn
tại theo quy luật và giải pháp dự kiến, là một kết quả KH mang ý
nghĩa quan trọng, tránh ng đi sau dẫm theo lối mòn, lãng phí nguồn
lực NC

Downloaded by H?o Nh? (buinhuhao08@gmail.com)

 lOMoARcPSD|36007444

5. Có bn cách phân loại NCKH? Kể tên? Mỗi cách có kiểu NC nào?

Cách nào đc sử dụng nhiều nhất trong NCKH?
- Có 3 cách phân loại :
 Phân loại theo chức năng NC có 4 loại: NC mô tả, NC giải thích,
NC giải pháp, NC dự báo
 Phân loại theo các giai đoạn NC có 3 loại: NC cơ bản, NC ứng
dụng, triển khai
 Phân loại theo phương thức thu thập thông tin có 3 loại: NC thư
viện, NC điền dã và NC labô

6. Trình bày một số thành tựu KH đặc biệt. Những thành tựu này giống
và khác nhau ở điểm nào?
p.44,45
7. Thế nào là trình tự logic trong NCKH? Gồm những bước nào? Mỗi
bước cho vd?
- Trình tự logic là trình tự mà bất kì NCKH cũng phải tuân theo
a. Phát hiện vấn đề NC
b. Xây dựng giả thuyết
c. Xây dựng luận chứng
d. Tìm luận cứ lý thuyết & luận cứ thực tiễn
e. Xử lý thông tin, phân tích
f. Tổng hợp kết quả, kết luận & khuyến nghị
- Gồm :
1. Lựa chọn chủ đề và đặt tên đề tài
2. Xác định mục tiêu nghiên cứu
3. Đặt câu hỏi NC
4. Đưa luận điểm( giả thuyết) NC
5. Nêu các luận cứ để chứng minh giả thuyết
6. Lựa chọn các PP chứng minh giả thuyết

8. Dựa vào tiêu chí nào để KT được lỗi logic của người NC?

Downloaded by H?o Nh? (buinhuhao08@gmail.com)

 lOMoARcPSD|36007444

Dựa vào sự tương thích trong chủ đề NC, mục tiêu NC, vấn đề NC và
các ND NC đó
9. Đề tài KH là gì? Cho vd? Đề tài KH được lựa chọn từ đâu?
- Đề tài KH là một hình thức tổ chức NCKH, trong đó có một nhóm
người (nhóm NC) cùng thực hiện một nhiệm vụ NC. Nhóm NC có thể
là 1 hoặc nhiều hơn 1 ng
- VD: Nhận dạng hiện tượng quay cóp hiện nay trong xu thế tiến bộ xã
hội
- Đề tài đc lựa chọn từ một sự kiện KH

10. Sự kiện KH là gì? Cho vd về sự kiện KH SH?

- Sự kiện KH là một sự kiện như các sự kiện thông thường, trong đó
chứa đựng những mâu thuẫn giữa lí thuyết vốn tồn tại và thực tế mới
phát sinh
- VD: p.50
11.Nhiệm vụ NC là gì? Có bao nhiêu nguồn? *
- Nhiệm vụ NCKH là những công việc mà người/ nhóm người NC thực
hiện
- Có nhiều nguồn nhiệm vụ:
 Chủ trương phát triển kinh tế và xã hội của quốc gia
 Nhiệm vụ được giao từ cơ quan cấp trên
 Nhiệm vụ được nhận từ hợp đồng đối tác
 Nhiệm vụ do người nghiên cứu tự đặt cho mình
12. Việc lựa chọn đề tài có thể dựa trên những căn cứ nào? Cho vd về
lĩnh vực NCSH?

13. Mục tiêu NC là gì? Có mấy dạng? Cho 1 vd và xây dựng mục tiêu
NC bằng cây mục tiêu?

- Mục tiêu NC là những nội dung cần xem xét và làm rõ trong NC. Mục
tiêu NC trả lời cho câu hỏi “ Nghiên cứu cái gì?”

Downloaded by H?o Nh? (buinhuhao08@gmail.com)

 lOMoARcPSD|36007444

- Có 2 dạng mục tiêu: mục tiêu chung và mục tiêu cụ thể

- P.52
14. Sự phân chia cây mục tiêu phụ thuộc những yếu tố nào? Cây mục
tiêu có ý nghĩa gì với ng NC?
- Sự phân chia cây mục tiêu phụ thuộc vào ý đồ của ng NC cũng như đối
tác đặt hàng, ngoài ra còn phụ thuộc nhân lực và các nguồn lực NC
- Cây mục tiêu sẽ giúp người NC hình dung bao quát toàn bộ nội dung
NC và các bước thực hiện, ngoài ra căn cứ vào cây mục tiêu còn có cơ
sở để lập dự toán kinh phí cần thiết cho NC
15. Phạm vi NC là gì? Có mấy loại? Cho vd về các loại? Xác định
phạm vi NC có ý nghĩa gì đối với ng NC?
- Phạm vi nghiên cứu đc xác định trong một giới hạn nhất định
- Có 3 loại:
Phạm vi về quy mô của mẫu khảo sát
Phạm vi về thời gian của tiến trình sự vật
Phạm vi giới hạn trong tập hợp mục tiêu NC
- Giới hạn mục tiêu NC đc xem xét trên cơ sở cây mục tiêu… p.54
16. Tên đề tài là gì? Làm thế nào để đặt được tên đề tài? Những điểm
cần tránh? Cho vd tên đề tại thuộc lĩnh vực SH?
- Tên đề tài phản ánh cô đọng nhất nội dung NC của đề tài.
- Các bước đặt tên đề tài:
 Tên đề tài phải thể hiện mục tiêu NC
 Tên đề tài còn phải thể hiện phương tiện mục tiêu NC
 Chỉ rõ môi trường chứa đựng mục tiêu NC
- Những điểm cần tránh:
 Không nên đặt bằng những cụm từ có độ bất định cao về thông
tin
 Hạn chế lạm dụng những cụm từ chỉ mục đích
 Các tên đề tài có dạng như “Lạm phát – hiện trạng, nguyên nhân,
giải pháp”

Downloaded by H?o Nh? (buinhuhao08@gmail.com)

 lOMoARcPSD|36007444

- Ví dụ: Nghiên cứu ứng dụng công nghệ vi sinh và enzym để chế biến
phế liệu tôm thành các sản phẩm có giá trị gia tăng (PGS.TS Lê Thanh
Hà)
17. Căn cứ vào cơ sở nào để xây dựng luận điểm KH?
Căn cứ vào việc phát hiện vấn đề NC và đặt giả thuyết NC
18. Muốn c/m 1 luận điểm KH, người NC phải căn cứ vào đâu?
Căn cứ vào đầy đủ các luận cứ khoa học
19. Thu thập và xử lí TT có vai trò gì trong NCKH? TT cần thiết trong
những trg hợp nào?
Thông tin cần thiết trong:
+ Tìm hiểu chủ đề NC
+ Tìm hiểu lịch sử NC
+ Xác nhận lí do NC
+ Xác định mục tiêu NC
+ Nhận dạng vấn đề NC
+ Đặt giả thuyết NC
Tìm kiếm luận cứ để chứng minh giả thuyết
20. Mẫu là gì? Vd về mẫu trong NC? Có phải tất cả các NC đều phải
chọn mẫu? Chọn mẫu có ảnh hưởng ntn đến KQNCKH ? Nguyên tắc
chọn mẫu?
- Mẫu là đối tượng khảo sát được lựa chọn từ khách thể
- VD: chọn một số bài toán để NC PP giải
- Bất kể NC trong lĩnh vực nào, người NC đều phải chọn mẫu
- Chọn mẫu ảnh hưởng quyết định tới độ tin cậy của kết quả NC và chi
phí các nguồn lực cho công cuộc khảo sát
- Việc chọn mẫu phải đảm bảo tính ngẫu nhiên, nhưng phải mang tính
đại diện, tránh chọn mẫu theo định hướng chủ quan của người NC
21. Có mấy cách tiếp cận chọn mẫu? phân biệt các cách tiếp cận chọn
mẫu? Cho vd thuộc lĩnh vực SH?
- Có 2 cách tiếp cận chọn mẫu: tiếp cận phi xác suất (thuận tiện) và tiếp
cận xác suất (ngẫu nhiên)
- So sánh:

Downloaded by H?o Nh? (buinhuhao08@gmail.com)

 lOMoARcPSD|36007444

+Tiếp cận chọn mẫu phi xác suất: ng ta ko quan tâm đến cơ cấu xã hội
của mẫu và tỉ lệ % mẫu so với khách thể NC.
+Còn tiếp cận lấy mẫu xác suất: ng ta quan tâm đến cơ cấu mẫu theo
nhiều tiêu chí: cơ cấu XH, cơ cấu giới, cơ cấu học vấn, cơ cấu nghề
nghiệp,…
VD: điều tra về tình hình học tập của SV, ng ta phân theo lớp như: lớp
SV I, II, III, IV. Sau đó phát phiếu ngẫn nhiên theo từng loại lớp
22. Tiếp cận là gì? Có mấy pp tiếp cận thông dụng ?
- Tiếp cận là chọn chỗ đứng để quan sát đối tượng khảo sát, xem xét đối
tượng NC
- Có 8 pp tiếp cận thông dụng:
 Nội quan và ngoại quan
 Quan sát hoặc thực nghiệm
 Cá biệt và so sánh
 Lịch sử và logic
 Phân tích và tổng hợp
 Định tính và định lượng
 Thống kê và xác suất
 Hệ thống và cấu trúc

23. Giả thiết KH là gì? Phân biệt giả thiết với giả thuyết? Cho ví dụ.
Giả thiết NC là gì? Đặt giả thiết NC dựa trên những yếu tố nào?
- Giả thiết là điều kiện giả định của NC. Điều kiện giả định là điều kiện
không có thực trong đối tượng khảo sát mà là những điều kiện giả định
do nhà NC đặt ra để lí tưởng hóa điều kiện thực nghiệm
- VD: p.75
- Giả thiết NC là những điều kiện giả định nhằm lí tưởng hóa các điều
kiện để chứng minh giả thuyết

24. Trình bày các PP thu thập TT trong NCKH?

Các PP:
- Nghiên cứu tài liệu
- Khảo sát thực địa

Downloaded by H?o Nh? (buinhuhao08@gmail.com)

 lOMoARcPSD|36007444

- Phỏng vấn
- Hội nghị khoa học
- Điều tra bằng bảng hỏi
- Thực nghiệm
- Trắc nghiệm xã hội

25. Ngôn ngữ KH khác gì so với ngôn ngữ VH?

Ngôn ngữ KH là ngôn ngữ logic, chỉ biểu ý, không biểu cảm, nhất là
không thể hiện thái độ yêu ghét trước đối tượng khảo sát như ngôn ngữ
văn học

26. Ngôn ngữ toán học là gì? Có ưu điểm gì trong trình bày NCKH?
Ngôn ngữ toán học được sử dụng để trình bày những quan hệ định
lượng thuộc đối tượng NC. Ngôn ngữ toán học làm cho nội dung trình
bày được mạch lạc, trong sáng

27. Hãy phân biệt đồ thị, biểu đồ và sơ đồ. Cho vd cụ thể thuộc lĩnh
vực SH?
- Biểu đồ: người NC có thể chuyển từ bảng số liệu sang biểu đồ để cung
cấp cho người đọc một hình ảnh trực quan về tương quan giữa hai hoặc
nhiều sự vật cần so sánh
- Đồ thị: được sử dụng khi quy mô của tập hợp số liệu đủ lớn, để có thể
từ các số liệu ngẫu nhiên, nhận ra những liên hệ tất yếu
- Sơ đồ: là hình ảnh trực quan về mối liên hệ giữa các yếu tố trong hệ
thống hoặc liên hệ giữa các công đoạn trong một quá trình. Sơ đồ được
sử dụng khi cần cung cấp khái quát cấu trúc hệ thống, nguyên lí vận
hành của hệ thống, ko cần tỉ lệ và kích thước của các bộ phận
28. Trình bày công dụng, nguyên tắc, ý nghĩa, nơi ghi, mẫu ghi và
những điểm cần lưu ý khi trích dẫn ?
P.122-124
29. Trình bày cấu trúc chung và cách viết một đề cương khóa luận
TN?
Cấu trúc chung:
1. Tên đề tài

Downloaded by H?o Nh? (buinhuhao08@gmail.com)

 lOMoARcPSD|36007444

2. Lý do chọn đề tài
3. Lịch sử nghiên cứu
4. Mục tiêu NC
5. Phạm vi NC
6. Mẫu khảo sát
7. Vấn đề NC
8. Giả thuyết NC
9. Lựa chọn luận cứ và PP thu thập TT
10. Dự kiến nhân sự NC
11. Tiến độ thực hiện đề tài
12. Dự toán kinh phí NC
13. Chuẩn bị kế hoạch NC
14. Chuẩn bị phương tiện NC
30. Trình bày cấu trúc chung của một bài báo SH đăng trên tạp chí
KH quốc tế thuộc danh mục ISI?
1. Tên tạp chí và thông tin tạp chí
2. Tên bài báo và thông tin bài báo
3. Tên tác giả & nhóm tác giả
4. Cơ quan & đơn vị công tác
5. Tóm tắt – keyword
6. Giới thiệu
7. PP và vật liệu
8. Kết quả và thảo luận
9. Kết luận
10. Tài liệu tham khảo
31. Trình bày cấu trúc chung của một bài báo SH đăng trên tạp chí
KH trong nước
Tên tạp chí & thông tin tạp chí
Tên bài báo
Cơ quan & đơn vị công tác
Ngày đăng bài & ngày được duyệt bài
Tên tác giả/ nhóm tác giả
Chỉ số xuất bản
Tóm tắt & keyword

Downloaded by H?o Nh? (buinhuhao08@gmail.com)

 lOMoARcPSD|36007444

Giới thiệu
Vật liệu & phương pháp
Kết quả & thảo luận
Kết luận
Trích dẫn tài liệu tham khảo

32. Cấu trúc chính và cách viết một đề cương đề tài NCKH của SV?
 Tên đề tài
 Các thông tin chung:
 Mã số
 Lĩnh vực NC
 Loại hình NC
 Thời gian thực hiện đề tài
 Cơ quan chủ trì
 SV thực hiện đề tài
 (Những người tham gia thực hiện đề tài
 Đơn vị phối hợp chính)
 Tình hình NC trong và ngoài nước
 Tính cấp thiết của đề tài
 Mục tiêu đề tài
 Cách tiếp cận, phương pháp, phạm vi NC
 Nội dung NC và tiến độ thực hiện
 Sản phẩm và địa chỉ ứng dụng
 Kinh phí thực hiện đề tài
33. Các bước tổ chức thực hiện đề tài NCKH?
1. Lựa chọn đề tài
2. Xây dựng đề cương và lập kế hoạch NC
3. Tổ chức nhóm NC
4. Thu thập và xử lí thông tin
5. Viết báo cáo tổng kết đề tài NC
6. Đánh giá và nghiệm thu đề tài
7. Công bố kết quả NC

Downloaded by H?o Nh? (buinhuhao08@gmail.com)

 lOMoARcPSD|36007444

34. Phân tích và cho VD thực tế để minh họa cách hiểu về các chuẩn
mực của cộng đồng KH?
 Tính cộng đồng: kết quả NC là tài sản chung của cộng đồng KH.
Các thành viên có thể tự do trao đổi thông tin khoa học nhưng phải
tôn trọng quyền tác giả
 Tính phổ biến: tất cả các nhà NC có thể đóng góp phần trí tuệ của
mình vào sự phát triển KH, ko phân biệt chủng tộc, màu da, tín
ngưỡng hoặc ý thức hệ chính trị
 Tính không vị lợi:người NC không để NC của mình vướng bận vào
những mục đích tín ngưỡng hoặc cá nhân, cần có thái độ rộng mở
cho sự tìm kiếm, trung thực và khách quan đối với NC
 Tính độc đáo: những công bố của người NC phải mới, đóng góp
một điều gì đó vào kho tàng tri thức và sự hiểu biết chung của chúng
ta
 Tính hoài nghi: đây là hoài nghi về mặt khoa học. Phản ứng đầu
tiên của người NC là đừng vội tin lời của tác giả. Mọi kết quả được
công bố cần được xem xét trước khi chấp nhận, được kiểm chứng
bằng những luận cứ
35. Phân tích và cho vd thực tế để minh họa cách hiểu về các hành vi
sai lệch chuẩn mực của cộng đồng KH?
36. Phân tích & cho vd thực tế về các hành vi gian lận trong KH?
37. …………………………………………... ăn cắp trong Kh?
38. Đánh giá NCKH là gì? PP nào đánh giá?
 Đánh giá là sự xem xét, so sánh về mặt lượng và chất của một sự
vật so với một sự vật khác được chọn làm chuẩn
 Một số PP đánh giá:
- Thống kê số lần được trích dẫn
- PP chuyên gia
39. Quy trình bảo vệ đề tài SV NCKH và các tiêu chí đánh giá?
40. Quy trình bảo vệ khóa luận TN và các tiêu chí đánh giá?
Sinh viên trình bày tóm tắt nội dung KLTN trước Hội đồng bảo vệ trong
thời gian tối đa 10 phút.

Downloaded by H?o Nh? (buinhuhao08@gmail.com)

 lOMoARcPSD|36007444

- Các thành viên trong Hội đồng bảo vệ đặt câu hỏi và đề nghị sinh viên
làm rõ thêm nhưng vấn đề liên quan đến nội dung KLTN.
- Sinh viên trả lời các câu hỏi của các thành viên của Hội đồng bảo vệ
(thời gian hỏi và trả lời trong thời gian tối đa 10 phút).
- Sau khi sinh viên hoàn thành nhiệm vụ của mình, các thành viên trong
Hội đồng độc lập cho điểm và nhận xét vào phiếu đánh giá KLTN (theo
mẫu). Chủ tịch hội đồng có nhiệm vụ tổng hợp điểm của các thành
viên (trung bình cộng các điểm thành phần) và ghi vào phiếu tổng hợp
điểm KLTN(theo mẫu).
- Chủ tịch thay mặt Hội đồng bảo vệ công bố điểm.

Downloaded by H?o Nh? (buinhuhao08@gmail.com)