12/10/2023

Trình bày: PGS.TS Nguyễn Đăng Tính

Phân hiệu Trường Đại học Thuỷ lợi

PHƯƠNG PHÁP LUẬN

NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
Kỹ năng mềm cho nhà khoa học
(Nâng cao năng lực báo cáo khoa học
và xây dựng đề xuất dự án/đề tài nghiên cứu
dành cho cán bộ trẻ )

CẤU TRÚC CỦA CHƯƠNG HỌC

01 Bài 1: Khoa học & công nghệ - PPNCKH
(K/n cơ bản về KH & NCKH – PPNCKH )

02 Bài 2: Viết đề cương NCKH và LVThS

(Tiếp thị với NCKH)

03 Bài 3: Viết báo cáo KH và bài báo KH

(Kỹ năng NCKH)

04 Bài 4: Kĩ năng thuyết trình

(Kỹ năng thông tin và ngoại giao của nhà KH)

1
 12/10/2023

BÀI 1

KHOA HỌC VÀ
CÔNG NGHỆ

Một số thuật ngữ liên quan

• Khoa học (KH)
• Công nghệ (CN)
• Hoạt động KH và CN
• Nghiên cứu khoa học
• Phát triển công nghệ
• Triển khai thực nghiệm
• Sản xuất thử nghiệm
• Dịch vụ khoa học và công nghệ

2
 12/10/2023

Khái niệm về khoa học

Tri thức kinh nghiệm là
những hiểu biết được tích
lũy một cách ngẫu nhiên
từ trong đời sống hàng
ngày
Khoa học là một hệ
thống tri thức về các
hiện tượng, sự vật,
quy luật của tự nhiên,
xã hội và tư duy

Tri thức khoa học là

những hiểu biết được tích
lũy một cách hệ thống nhờ
hoạt động NCKH

Mô hình cấu trúc của hệ thống tri thức

(theo B.Kedrov)

3
 12/10/2023

KHÁI NIỆM VỀ CÔNG NGHỆ

CÔNG • Kỹ thuật (Engineering): các giải pháp thực
NGHỆ hiện một loại công việc hay công cụ được sử
dụng trong sản xuất để làm tăng hiệu quả sản
xuất (là máy móc, thiết bị và sự tác nghiệp,
vận hành của con người).

• Công nghệ là tập hợp các PP, quy trình, kỹ

năng, bí quyết, công cụ, phương tiện dùng
để biến đổi các nguồn lực thành sản phẩm.
 Công nghệ (Technology) gồm 2 phần:
phần kỹ thuật của CN (phần cứng –
Hardware) và phần thông tin của CN (phần
mềm – Software)  Máy tính?

NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

• NCKH là hoạt động phát hiện, tìm
hiểu các hiện tượng, sự vật, quy luật
của tự nhiên, xã hội và tư duy; sáng
tạo các giải pháp nhằm ứng dụng NCKH
vào thực tiễn.
 NCKH là tìm kiếm những điều
chưa biết, là sáng tạo, là tìm ra cái
mới….. (=> Đam mê và Trung thực!)

• Phát triển công nghệ là hoạt động nhằm

tạo ra và hoàn thiện CN mới, sản phẩm
mới. Phát triển CN bao gồm triển khai
thực nghiệm và sản xuất thử nghiệm.

4
 12/10/2023

PHÁT TRIỂN CÔNG NGHỆ

CÔNG • Triển khai thực nghiệm là hoạt động
ứng dụng kết quả NCKH để làm
NGHỆ thực nghiệm nhằm tạo ra CN mới,
sản phẩm mới.

• Sản xuất thử nghiệm là hoạt động

ứng dụng, kết quả triển khai thực
nghiệm để sản xuất thử ở quy mô
nhỏ nhằm hoàn thiện CN mới, sản
phẩm mới trước khi đưa vào sản
xuất và đời sống → các Viện NC?

DỊCH VỤ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ

Dịch vụ KH&CN là các hoạt động

phục vụ việc NCKH và phát triển NCKH
CN; các hoạt động liên quan đến sở
hữu trí tuệ, chuyển giao CN; các
dịch vụ về thông tin, tư vấn, đào tạo,
bồi dưỡng, phổ biến, ứng dụng tri
thức KH&CN và kinh nghiệm thực
tiễn.
→ cho lập các Công ty dịch vụ KH?
(như khoán 10 trong NN!)

5
 12/10/2023

HOẠT ĐỘNG KHOA HỌC VÀ

CÔNG NGHỆ
CÔNG
NGHỆ Hoạt động KH và CN bao gồm NCKH,
nghiên cứu và phát triển CN, dịch vụ
KH&CN, hoạt động phát huy sáng
kiến, cải tiến kỹ thuật, hợp lý hóa sản
xuất và các hoạt động khác nhằm
phát triển KH&CN.

 Gọi chung là NCKH

NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

• NCKH được tiến hành theo trình tự
sau:
- NCKH bắt đầu từ việc phát hiện đề tài NCKH
=> Xác định vấn đề NC (các mâu thuẫn, các mặt
thiếu sót của lý thuyết và thực tiễn v.v... của
một sự kiện hoặc hiện tượng nào đó và
không thể giải quyết bằng những điều đã
biết)
→ Phải NC, phát hiện, tìm tòi!
→ NCS làm LATS và HVCH làm LVThS chính là NCKH!

- Tổ chức NCKH
- Viết báo cáo KH, nêu các kết luận và
đề xuất trên cơ sở kết quả của việc NC

6
 12/10/2023

NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

- NCKH là quá trình thực hiện đề tài bằng
CÔNG con đường đề xuất và chứng minh một
NGHỆ giả thuyết khoa học về một sự kiện hoặc
hiện tượng mới => Giả thuyết khoa học?
+ Giả thuyết KH là một dự báo định hướng về
quy luật của đối tượng NC, là điều cần chứng
minh của NCKH
+ Giả thuyết KH là một giả định, một dự đoán về
bản chất của đối tượng NC, là dự kiến kết quả
đạt được…
→ Thực chất một đề tài NCKH là chứng minh một giả
thuyết KH
+ Giả thuyết KH còn gọi là Luận điểm KH
(Khi đã được chứng minh!)

PHÂN LOẠI CÁC CÔNG TRÌNH NCKH

THEO ĐẶC ĐIỂM HOẠT ĐỘNG TRÍ TUỆ
Các công trình NC
lý thuyết

( thiên về giải
pháp lý thuyết)
Các công trình NC
thực nghiệm

( thiên về giải
pháp thực nghiệm)

7
 12/10/2023

PHÂN LOẠI CÁC CÔNG TRÌNH NCKH

THEO CHỨC NĂNG NGHIÊN CỨU
Nghiên cứu mô tả:
Hiện trạng Nghiên cứu giải
thích: Nguyên nhân

Nghiên cứu giải Nghiên cứu dự báo:

pháp: Giải pháp xử lý Nhìn trước
( quy hoạch  VN?)

PHÂN LOẠI CÁC CÔNG TRÌNH NCKH

THEO TÍNH CHẤT SẢN PHẨM NCUU
NC cơ bản (Fundamental
research)
- NC cơ bản thuần túy
- NC cơ bản định hướng
+ NC nền tảng
+ NC chuyên đề
Nghiên cứu Ứng
dụng
Triển khai (Development)
- Triển khai trong phòng
- Triển khai thí điểm(pillot)

8
 12/10/2023

QUAN HỆ GIỮA CÁC LOẠI HÌNH NCKH

NC cơ bản
thuần túy
NC cơ bản Nghiên cứu
nền tảng
NC cơ bản
định hướng
Nghiên cứu
NC ứng dụng chuyên đề
Triển khai
trong phòng
NC triển khai
Triển khai
Thí điểm

Sản phẩm của NCKH

• Sản phẩm của NCKH là THÔNG TIN
- Vật mang thông tin: sách báo, băng hình, …
- Vật mang công nghệ: nguyên lý vận hành, vật liệu chế tạo, …
• Đặc trưng của sản phẩm NCKH là MỚI
và có HIỆU QUẢ => Thế nào là MỚI?
(1)- Ý tưởng và kết quả NC mới
(2)- Cách tiếp cận và PPNC mới
(3)- Cách diễn giải (phân tích, lập luận, trình bầy) mới

9
 12/10/2023

Sản phẩm của NCKH

Albert Einstein: “Dùng một vòng tròn biểu thị kiến thức tôi đã học thì
phần trắng bên ngoài đường tròn còn rộng biết bao, có nghĩa là
những điều tôi chưa biết còn rất nhiều. Hơn nữa, vòng tròn càng
to, chu vi của nó càng lớn thì sự tiếp xúc với phần trắng bên ngoài
càng mênh mông hơn. Do đó, có thể thấy điều tôi chưa biết là
nhiều vô kể”.
Biết của ta

Chỗ này là NCKH

(MỚI)
Biết
Biết của
nhân loại Học để mở rộng ra
Chưa biết (không phải là NCKH
vì mọi người đã biết)

Theo GS. Vũ Cao Đàm Theo GS. Nguyễn Đình Cống

CÁC BƯỚC CỦA NCKH

Bước 1 Lựa chọn đề tài NC PHÁT hiện ra vấn đề NC

(tìm ra đề tài NC)

Bước 2 Xây dựng luận điểm KH ĐẶT ra mục tiêu và nhiệm vụ NC

(nói theo toán học là ĐẶT BÀI
TOÁN)

Bước 3 Chứng minh luận điểm KH TIẾN hành NC (giải BÀI TOÁN)

Bước 4 Trình bày luận điểm KH KIỂM tra, đánh giá, công bố

10
 12/10/2023

CẤU TRÚC LOGIC CỦA MỘT ĐỀ TÀI NCKH

1. LUẬN ĐIỂM KH (luận đề, giả thuyết KH): là phán đoán về

kết quả NC và là điều cần chứng minh trong NCKH.
2. LUẬN CỨ KH: là bằng chứng được đưa ra để chứng minh
luận điểm KH (chứng minh bằng cái gì?)
- Luận cứ lý thuyết (đọc tài liệu, định lý, quy luật ...)
- Luận cứ thực tiễn (quan sát, thực nghiệm ...)
3. PHƯƠNG PHÁP NCKH (lập luận, luận chứng KH): là cách
thức được sử dụng để tìm kiếm luận cứ và tổ chức luận cứ
để chứng minh luận điểm.

TỔ CHỨC NCKH  LUẬT KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ

Các nguồn lực làm NCKH

1- TIN lực (phải có thông tin, tài liệu, sách vở ...)
2- VẬT lực (các cơ sở vật chất, trang thiết bị, máy móc ...)
3- TÀI lực (tài chính ...)
4- NHÂN lực: Ai là người có thể NCKH?
- Có trình độ chuyên môn, có học thức (tìm cái MỚI)
- Biết làm việc KH và có phương pháp NCKH (khả năng tư duy,
phát hiện vấn đề, có PP thu thập và xử lý số liệu, có công cụ
NC, xây dựng kế hoạch, báo cáo, trình bày ...)
- Có đức tính của nhà KH (say mê, nhạy bén, cẩn thận, kiên trì,
trung thực ...)
 Có TRI THỨC, ĐAM MÊ, DŨNG CẢM

11
 12/10/2023

PHẨM CHẤT NGƯỜI LÀM NCKH

(Theo T.L. Friedman trong "Thế giới phẳng")

1. Khả năng "HỌC PHƯƠNG PHÁP HỌC”

2. Niềm ĐAM MÊ và HAM HỌC HỎI

CQ + PQ > IQ
(Curiosity) (Passion) (Intelligence)
Quotient

PHẨM CHẤT NGƯỜI LÀM NCKH

3. HÒA HỢP VỚI NGƯỜI KHÁC  ĐHTL "Phát triển kỹ năng"
(Có kỹ năng giao tiếp  quan trọng hơn kỹ năng vi tính
- "Quan hệ, trí tuệ, công nghệ, tiền tệ")

4. Bồi dưỡng cho BÁN CẦU NÃO PHẢI như BÁN CẦU NÃO TRÁI
(Bán cầu não trái điều khiển tư duy về trật tự, học hành và phân tích.
Bán cầu não phải điều khiển cách biểu lộ cảm xúc và tư duy tổng
hợp  "suy tưởng cao, mẫn cảm cao" là sáng tạo và niềm vui!) hay
“lãng mạn”
5. Tư duy sáng tạo
 Isidor I. Rabi (giải thưởng Nobel Vật lý):
"Việc đưa ra những câu hỏi thông minh đã khiến tôi trở thành
một nhà khoa học".

12
 12/10/2023

DẠY VÀ HỌC THẾ NÀO ĐỂ THÀNH CÔNG

ASK
Kiến thức (Knowledge)

HỌC KỸ NĂNG

13
 12/10/2023

Thank You

14