Wykład 4

• Kierunek: Zarządzanie
• II stopień, rok 2, semestr 3
• Przedmiot: Współczesne teorie firmy

• Prowadzący: dr Agnieszka Kwarcińska

pokój 611,
telefon 91 44 43 134
agnieszka.kwarcinska@usz.edu.pl
Konsultacje:
w tygodniu parzystym – piątki - 13.30 – 15.00
w tygodniu nieparzystym - poniedziałki 11.30-13.00
kod dostępu do konsultacji na MS Teams: pc2eewj
 Temat
Wybrane modele oligopolu

Model Cournota 1838r.

Model Bertranda 1883r.
Model Stackelberga 1934r.
Model Sweezy’go 1939r.
 1/4
Model Cournot’a (1838)

Firmy decydują o poziomie swojej

produkcji https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/81/Antoi
ne_Augustin_Cournot.jpg

Konkurencja ilościowa

Antoine Augistin Cournot, Recherches sur les principes mathématiques de la théorie des
richesses, Paris 1838.
 Model Cournot’a 2/4
• Zachowania dwóch firm (duopol) lub większej
liczby firm oferujących taki sam (identyczny)
produkt po takiej samej cenie.
• Identyczne krzywe kosztów u producentów –
Cournot przyjął „koszty zerowe” (MC = 0).
• Doskonała informacja o rynku.
• Producenci kierują się maksymalizacją zysku.
• Każdy z producentów podejmuje decyzje
dotyczące wielkości sprzedaży, przyjmując, że jego
konkurencja będzie kontynuowała produkcję na
dotychczasowym poziomie.
 Model dochodzenia do równowagi Cournot
3/4
Popyt rynkowy na dany produkt duopolu można przedstawić jako sumę popytu firmy A i firmy B

P Q = QA + QB
przy Q = 120 – P
120
Załóżmy, że pierwsza rozpoczyna działalność firma A i przyjmuje ona cały rynek za swój. Działając jako
monopolista ustala produkowaną ilość na poziomie 60 (MC = MR = Q) oraz narzuci cenę na poziomie 60.

Jeżeli teraz na rynku go gry wejdzie

konkurent – firma B, który przyjmuje
60 stały poziom produkcji firmy A na
poziomie 60 wycenia swój rynek na 60
(QB = Q – QA) szacuje swoją produkcję
maksymalizującą zysk zgodnie z zasadą
30 DA (MC = MR = Q) na poziomie 30 i ustala
MRB DB MRA cenę na 30.
Zmienia to sytuację na rynku i powoduje,
Q = MC
30 60 120 że firma A musi na nowo ustalić wielkość
produkcji maksymalizującą zysk.
Proces dostosowawczy będzie trwać, aż do osiągnięcia równowagi, w której obie Aktualnie zapotrzebowanie na jej produkt
firmy osiągać będą takie same rozmiary produkcji. Ostatecznie produkcja każdego z
będzie wynosić 90 (QA = Q – QB).
rywali wynosić będzie 1/3 całego popytu rynkowego. Bazując na nowej krzywej popytu ustala
Funkcje reakcji obu firm można zapisać:
nową MRA oraz nową wielkość
produkcji – 45.
QA = ½ / (Q – QB)
Działania te wywołują reakcję firmy B,
QB = ½ / (Q – QA) Opracowano na podstawie: Mikroekonomia, red. D. Kopycińska, Szczecin 2000. itd.
 Równowaga Cournot’a 4/4
QB Proces dostosowawczy będzie przebiegać wzdłuż linii łączących
punkty A-E, umieszczone na krzywych reakcji RA i RB.
RA
Funkcja reakcji – krzywa, która przedstawia poziom produkcji
maksymalizujący zysk jednego oligopolisty dla każdej wielkości
produkcji drugiego.
Punkt równowagi E pojawia się na przecięciu funkcji reakcji obu
firm.

W równowadze łączna
E wielkość produkcji jest
qB D większa niż w monopolu,
B
lecz mniejsza niż w
przypadku konkurencji
C
RB doskonałej.
A

qA QA
Opracowano na podstawie: R. H. Frank, Mikroekonomia jakiej jeszcze nie było, Gdańsk 2007..
 1/3
Model Bertranda (1883)

Firmy decydują o cenie https://mathshistory.st-

andrews.ac.uk/Biographies/Bertrand/Bertrand_4.jpeg

Konkurencja cenowa w oligopolu

Joseph Louis François Bertrand "Book review of theorie mathematique de la richesse

sociale and of recherches sur les principles mathematiques de la theorie des richesses",
Journal de Savants 67: 499–508
 Model Bertranda 2/3
• Zachowania co najmniej dwóch firm (duopol)
oferujących taki sam (identyczny, jednorodny) produkt.
• Firmy nie współpracują ze sobą.
• Firmy nie różnią się technologicznie, ich marża i średnie
koszty są takie same.
• Producenci ustalają cenę swojego produktu, przyjmując
cenę konkurenta za stałą.
• Niższa cena producenta sprawia, że popyt na jego
produkt gwałtowanie rośnie.
• Firma zwiększa wielkość produkcji, tak długo, jak długo
cena rynkowa pokrywa jej koszty.
https://pl.public-welfare.com/4113279-bertrand-model-fundamentals-and-characteristics
 Równowaga Bertranda 3/3
Firma A ustalając cenę na poziomie niewiele niższym niż firma B może zdobyć cały rynek (oferuje
identyczny produkt). Nie nastąpi to, bo firma B też może obniżyć cenę.
Część A rysunku prezentuje proces dochodzenia do równowagi Bertranda, przy założeniu zerowych
kosztów. Część B uwzględnia ponoszone koszty. Najpierw firma A zachowując się jak monopolista ustala
cenę na poziomie pA1. W odpowiedzi na to firma B ustala cenę na poziomie pB1, itd. Proces rywalizacji
będzie trwał tak długo, aż obie firmy będą sprzedawać po koszcie krańcowym. Prowadzi to do działania
modelu konkurencji doskonałej i jego rozwiązań P = MC.
PB PB
A B
RA
RA
RB pB1
pB1
RB
pB2
pB2
pBR
pB3

pA3 pA2 pA1 PA PA

pAR pA2 pA1
Opracowano na podstawie: Mikroekonomia, red. D. Kopycińska, Szczecin 2000.
 1/3
Model Stackelberga

Lider i naśladowca/y

https://media0.faz.net/ppmedia/aktuell/1
017980383/1.2837600/default-
retina/henrich-freiherr-von.jpg

https://www.economicportal.ru/img/economist/stackelberg.jpg

Heinrich Freiherr von Stackelberg, Marktform und Gleichgewicht, 1934r.

 2/3
Model Stackelberga

• Rozszerzenie modelu Cournot’a.

• Dobra produkowane przez wszystkie firmy są
identyczne.
• Każde z przedsiębiorstw przyjmuje poziom produkcji
swoich konkurentów za wielkość daną.
• Firmy nie podejmują decyzji jednocześnie. Jedna z firm
– nazywana liderem cenowym (dostarcza co najmniej
połowę podaży rynkowej) zna strukturę rynku, sposób
reakcji swoich konkurentów i ustanawia swoją cenę.
Wielkość ta jest następnie obserwowana przez innego
konkurenta, który wówczas podejmuje swoje decyzje.
 Równowaga Stackelberga 3/3
Lider ustala swoją produkcję na poziomie qL i cenę pL (MCL = MRL). Pozostałe firmy, produkujące po
wyższych kosztach, ustalają swoje ceny pR – wyższe niż lidera w oparciu o równowagę rynkową: podaży
(MC) z popytem (DR).

P
MCR

PR MCL

PL

DL DR
MRL

qL qR Q
Opracowano na podstawie: Mikroekonomia, red. D. Kopycińska, Szczecin 2000.
 P
Porównanie modeli
120
D

MR Monopol
Pm
Cournot
Stackelberg

Bertrand / Konkurencja doskonała

Qm Q

Opracowano na podstawie: R. H. Frank, Mikroekonomia jakiej jeszcze nie było, Gdańsk 2007..
 1/3
Model Sweezy’go
(P. Sweezy’go, R.L. Halla, C.J. Hitcha)

Złamana krzywa popytu

https://img.discogs.com/ugBwAFR5hsyG4bqRLk2W4Le8qnY=/f
it-
in/300x300/filters:strip_icc():format(jpeg):mode_rgb():quality(
40)/discogs-images/A-4549398-1471114260-2250.jpeg.jpg

Paul Marlor Sweezy, Demand Under Conditions of Oligopoly, 1939.

 Model P. Sweezy’go (R.L. Halla, C.J. Hitcha) 2/3
- złamanej krzywej popytu
• Bazuje na założeniu stałości cen w oligopolu.
• Nowy element – nieciągła krzywa marginalnego dochodu.
• Oligopoliści różnie reagują na podwyżki lub obniżanie cen
konkurentów.
• Jeśli jeden z rywali podniesie ceny a inni nie, spadnie jego
sprzedaż (mogą także zmniejszyć się zyski), popyt stanie się
bardziej elastyczny. Pozostali rywale mogą wówczas zwiększyć
swoje udziały rynkowe (zatem także zysk) poprzez brak
jakiegokolwiek działania (konsumenci wybiorą tańszy produkt
u konkurencji).
• Jeśli jeden z rywali obniży cenę, a inni nie zareagują, ich
udziały się zmniejszą. Zatem w przypadku obniżenia ceny
pozostali także postąpią w ten sposób.
 Równowaga Sweezy’ego 3/3
Cena,
MC1 Punkt E – przedstawia
utarg, D równowagę, czyli stałość
koszty d cen.
MC2 Jeśli jeden oligopolista
podniesie cenę, przy
braku reakcji innych, jego
E krzywa popytu
Pe
d uelastyczni się, stanie się
bardziej płaska –
przerywana krzywa d.

Jeśli oligopolista obniży

D cenę wywoła
natychmiastową reakcję
rywali, a to usztywni
popyt rynkowy – krzywa
MR D. Wywołane jest to
obawą wszystkich firm o
utratę swoich
Qe Q
dotychczasowych zysków.
Opracowano na podstawie: Mikroekonomia, red. D. Kopycińska, Szczecin 2000.
 OLIGOPOL – podsumowanie 1/1
Konkurencja cenowa na rynku oligopolistycznym prowadzi do
szybkiego odwetu (wyjątek: jeśli firma jest przywódcą
kosztowym bądź może pozwolić sobie na subsydiowanie
działalności z zysków, pochodzących z innego rodzaju
działalności).
Z powodu zjawiska złamanej krzywej popytu, firmy na rynku
oligopolistycznym konkurują niecenowo - nie opłaca się
konkurować ceną, bo podwyżka oznacza możliwość
wyeliminowania się z rynku, z kolei obniżka ceny spowoduje
dostosowanie się konkurencji do nowych warunków (poprzez
analogiczne obniżki cen).
W oligopolu firmy konkurują innymi sposobami, na przykład:
jakością, poprzez markę produktu, zabiegami marketingowymi,
dogodniejszymi warunkami sprzedaży, innowacjami, rozwijanie
sieci sprzedaży itp.
 Firma w teorii neoklasycznej – podsumowanie (1/2)
Firma jako podmiot gospodarki towarowo-pieniężnej traktowana
jako funkcja produkcji.

Firma przetwarza strumienie wejścia (surowce, materiały, siła

robocza, usługi zewnętrzne) w strumienie wyjścia (produkty
gotowe, usługi, odpady).

Brak zainteresowania procesami wewnętrznymi firmy (firma jako

„czarna skrzynka”).

Istotne są przepływy między przedsiębiorstwem a jego

otoczeniem (strumienie wejścia i wyjścia).
Jerzy Boehlke, Firma we współczesnej myśli ekonomicznej. Studium teoretyczno-metodologiczne. Wydawnictwo
Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2010, Marian Gorynia, Przedsiębiorstwo w różnych ujęciach
teoretycznych, Ekonomista 1999.
 Firma w teorii neoklasycznej – podsumowanie (2/2)
Firma jest utożsamiana z właścicielem.

Celem właściciela jest maksymalizacja zysku.

Czynniki instytucjonalne (rynek i własność prywatna) przyjmuje się zwykle

jako dane.

Istnieją związki między kosztami produkcji, ceną sprzedaży i rozmiarami

produkcji wynikają one z wypadkowej zachowań przedsiębiorstw na rynku.

W zachowaniu przedsiębiorstwa przejawia się tendencja do utrzymywania

równowagi wewnętrznej. Punktem równowagi firmy jest taka wielkość
produkcji, która doprowadza do zrównania marginalnych kosztów i cen.

Jerzy Boehlke, Firma we współczesnej myśli ekonomicznej. Studium teoretyczno-metodologiczne. Wydawnictwo

Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2010, Marian Gorynia, Przedsiębiorstwo w różnych ujęciach
teoretycznych, Ekonomista 1999.
 Niewystarczalność teorii tradycyjnej
• Nie doszło do zbudowania jednolitej teorii rynków
niedoskonałych (oligopolu).

• Ekonomia została zmuszona do uwzględniania coraz

większej liczby czynników, wcześniej nie ujmowanych
– brak możliwości przewidywania zachowań firm.

• Rezygnacja z kolejnych założeń wstępnych (np.

doskonałej informacji, łączenia własności z
kierowaniem, reakcji firm tylko na sygnały cenowe).

Opracowano na podstawie: T. Gruszecki, Współczesne teorie przedsiębiorstwa, PWN, 2002.

 Dokąd zmierzamy?

• Rozszerzenie pola analizy

• Zastosowanie nowych narzędzi opisu.
• Podejście interdyscyplinarne

Nowa ekonomia przemysłowa (New Industrial

Economics) – stworzona dla praktyki zarządzania
biznesem.

Opracowano na podstawie: T. Gruszecki, Współczesne teorie przedsiębiorstwa, PWN, 2002.

W kierunku alternatywnych teorii firmy

Dziękuję za uwagę