BCC00R34-1-150000000000000000.

txt
FABLEAC EDO ALEGUIAC. LAFONTENENETARIC…
FABLEAC EDO ALEGUIAC. LAFONTENENETARIC…
HITZTEGUI CHUMEA.
TABLA.
ACHERIA ETA AKERRA.
ACHERIA ETA BELEA.
ACHERIA ETA CIGOINA.
ACHERIA BUZTANAZ GABETUA.
ACHERIA, CHIMINOA ETA ANIMALEAC.
ACHERIA ETA MAHAX-MULCOAC.
ACHERIA ETA OXOA.
ACHERIA ETA INDI-OILLASCOAC.
ACHERIA ETA GUIÇA-ITCHURA.
ACHERIA ETA OILLARRA.
ACHERIA ETA GATHUA.
ACHERIA, BORDARIA ETA ORA.
ACHERIA, LEHOIÑA ETA OXOA.
ACHERIA, OXOA ETA ÇALDIA.
ACHERIA, ULIAC ETA SAGARROIA.
ACHERIA, OXOA ETA LEHOIÑA.
ACHERIA ETA LEHOIÑ ERIA.
AGUDEA ETA ASTOA.
AGUDEA ETA HIRUR YAUNTTOAC.
AKERRA ETA ACHERIA.
ALHARGUN GAZTEA.
ALLAUDA, BELATCHA ETA IHIZTARIA.
AMIAMOKOA ETA ARRAINAC.
ANDREYERRA, LAPINA ETA GATHUA.
ANDREYERRA SOILLARU BATEAN SARTHUA.
ANIMALEAC, CHIMINOA ETA ACHERIA.
ANIMALIAC IÇURRITEAZ ERITUAC.
APOARMATUA ETA BI AHATEAC.
APOARMATUA ETA HERBIA.
ARRAIN TTIKIA ETA ARRANTÇALEA.
ARRAIÑAC ETA AMIAMOCOA.
ARRAIÑAC ETA BUFUNA.
ARRAINTÇALEA ETA ARRAIN TTIKIA.
ARRANOA ETA PHICA.
ARRANOA ETA UNTÇA.
ARRATOINA HERMITAU.
ARRATOINA ETA OSTRIA.
ARRATOINA ETA ELEFANTA.
ARRATOIÑA ETA IGUELA.
ARRATOIÑA ETA GATHUA.
ARRATOINEN BILLTÇARRA.
ARTÇAINA ETA ARTHALDEA.
ARTÇAINA ETA ERREGUEA.
ARTÇAIÑA ETA IXASOA.
ARTÇAIÑA ETA OXOA.
ASTOA ETA CHACUR TTIKIA.
ASTOA ETA OHOIÑAC.
ASTOA ETA AGUDEA.
ASTOA ETA ÇAMARIA.
ASTOA ETA ORA.
ASTOA ETA BERE NAUSIAC.
ASTOA ERLEKIEKIN.
ASTOA IHICIAN.
ASTO CARDOZ CARGATUA, ETA ASTO GATCEZ CARGATUA.
AXOA ETA BI NESCATOAC.
BELEA ETA ACHERIA.
BELEA, ARRANOA IMITATU NAHIA.
BI ADISKIDEAC.
BI AHATEAC ETA APOARMATUA.
BI AHUNTÇAC.
BI ANDREYERRAC ETA GU-AINHARA.
BI ASTOAC, CHIMINOA ETA LEHOÑA.
BI COMPAIÑEROAC ETA HARTÇA.
BI GUIÇONAC ETA TRESORA.
Página 1

www.bidicap.org
 Les excmplaires non re- Autoraren sinadura cz
vetus de la signaturc do dakharken exemplario ·ba-
Fauteur seront rt'putéscon- khotcha ez da i~anen har-
trefaits. taz aithortua.

www.bidicap.org
f'ABLEACEDO ALEGUIAC

LAFONTENEN
BERECHIZ HARTUAC,
ETA

GOYHETCHE
APHE~AC
FRANXESETIC
ESCOARARA
1JHUH1 UW~UHLU.ML
:Bra!i'l~

foRLc ~:TA L.tSS!lRIIEC lmprimaluae,

www.bidicap.org
www.bidicap.org
 AITCIN-SOLHASAC
PUBLICOARI.

DUELA cembait dembora eracurtccarekin bi

fab!e multi;o, bata Súberotar Yaun batee, bcrt-
eea Guipuzeoaeo Yann Aphez batee bcrxutan
publieatuae : cthorri eitc;aitan gutieia Laphur-
dico bitzcuntvan lan beraren eguiteco; ez hce
haino hobeki eguin beharrez segurki; baina-
bcrtcela, eta Laphurdico mintvoarcn arabcra.
Hala nota eeen, plat bcra ivan baidaitckc hi-
rur eoeinerez diferentki aph'aindua, eta gnisa
bacotchae baidiwzke bcrc ~'.alcac eta pleac :
hala orobat Jiburu berae hirur eseribatc;aille
diferentez Ianduae eta moltlatuae, badituzkc
Pnblicoan craeurtc;aille gustu difcrentetacoac.
Aguian huncc ere baturen ditu bereac.
Batee baino guehiag·oc galdc dci;;akete :
baiií~ eer da· füblea edó alegui::t? Galde hau na-
tura lena da czdakienaren ganic. Bai11agam;a
cz hain errecha cspl'icatceco dakienarent~~at
ere : eta aseot.an guerthatcen bait:~ gani;;a bat
cembatenaz ehehatcenago, eta hami.latenaz
i
www.bidicap.org
 VJ
dela, arguitu behar bide:m goibeilcenago; bel-
durrez hori bera dakidan gucrtha, erranen
diotet beraz hobe dutela berec ikhusi; eta aski
dutela eracnrtcea alentcione eta gosturekin on-
doan dathorcen fal.Jle horiec bumrcn-1.Jurn :
eta !aster cndelgatuco dule fableac direla Eban-
yelioco parabola edo comparantccm idurico
condaira !abur bati,;u, carloac fruitua eta ara-
lac marnia bet,ala, morala edo iracaxpcn ccm-
bait bcre baithan cerratua dakhartcnac : eta
han fableguilleac fable bacotcharen oncl0tic
e¡;artccn ol.li du. Baiiia han baillo hoberic bere
cascotic edo bihotcetic eracurleac ::ithera uste
badu, cillegui 9aio egnitea.
Norbaitec baderrake oraino : bafüa fableac
gaura ariñar, erguelac eta itlhaunac dire ;
haurrenclaco baicen,on ezdire. Uada gaui;a bera
da erraiten ohi caramelu eta conl1turez ere,
haurrenti,;atecoac clire : hargatic ikhnsten ohi
da presuna handituac ere hetaz -;ale direla eta
yale : ez othe dnte ere haurrec baii10 hainitz
guehiago irexten? Ga119abera aditcen da er-
raten 1,oriz catechimaz ere; haurrendaco dela,
handiac badoazkelJ hura gabe. Enganio tris-
tea ! Ecen nahiz catechima haur-danic den ira-
khasten, orduan delacotz izpiritua eguiteco

www.bidicap.org
eta embra«;u gucietaric hux'; eta catechimaco
dotrina baitezpadacoa : bizkitartean ez «;aie
crakhasten haur direlacotz, baina handitn eta,
orduan ikhasi leguea baliatu J:¡char i:aiotela-
cotz bere bicitcearen errcguelatceco. Dada fa-
bleac ere haurrer zaizcote irakhastcn, cz he-
kienti;at baicic on cztirelacotz : ecen hec
ikhasten dituzte lorietan eta condatcen, baiña
perroketarcn pare, mamiaz edo moralaz ca-
su guti eguiten dutelaric. Handiec aldiz era-
curtcen dituzte cent<,;uzki, eta hirriz daudela
irexten dute irakhaspen on cembait, bicitceco
helant<,;a ascotan balia dakioketena hux cem-
Lait ebitatceco cdo bertirnte cembait praticat-
ceco. Hala eguin behar lukete seg"Uric : eta
hori da edo ii;an bchar da fableg·uille eta im-
primat.;:iilleen chedea. Eta Lafontencn fableez
bei:ambatean, baderraket hemen ; oradorec
bere discursetan, escribati;aillec berc liburuc-
tan eta edocein yende yakinec noiznahi hitz-
kcta edo conbcrxacioÍleetan badakharztela
hetaric hartn asco trNu eta berxu, erra ten
edo escribatccn dutenareu sustcngn cr.o eder-
gaillu bec;ala. Eztirc beraz fableac gau9a illhaun
eta funxgabeac : cztire funxgabe, funxgabc
eta fuíñcz arin dircnentc;at baicic. Ilertcclacoec

www.bidicap.org
'IIJ
badakite hirri eguiten; eta hil'riz daudelaric,
be!'c ona eta abantailla hetaric atheratc~n.
Fiiíean, ez othe da han edo hemen cembait iz-
piritu herxi edo mihi laster derrakenic: fableac,
fableac ! cer suyet edo materia Aphez baten
cascoaren eta astien ocupatceco ! Ez othe i;uen
bada bere estatu saincluan ocupamenclu ser_ios
eta solidoagoric? holaco lan ergueletan da-
billan Aphez baten cascoa, hum! solidoa othe
da hambat eta berthutea segura?
Oh! emekí, emeki, othoi, anaia edo arrc-
ba! Aithorduco dauc;ut bada hasteco laiiwki,
nerenaz caratera aski aleguera . dudala; eta
eforta guti eguin ii;atu dudala ere hortaric
correyitceco : Ez daucat ecen hori biciot¡;at
hala nola urguillua, col era, etc. Bainan erra-
nen clut halahala sobretan hortan ere iragaitc·
tic bcguiratcera eguiñ ii;atll dudala ; eta hori
aski daducadala: eta ¡;ne ere gauc;a bera eguitcu
badui;u, ederki cguin~n duc;ula. Erranen daut-
i;ut eztcla ii;atu nihoiz nihon legueric , co-
mentu ccmbaitctan ezpada, hirri eguitea eta
craguitea , eta alegueratcea debecatu dukenic,
oneski eta modeski eguiten clelaric. Erranen
derautc;ut, saindu irag::m guehienac alai eta
arrai ic;atu direla; eta bati;uec ere, ez saind,~

www.bidicap.org
 IX

ttipienec halere, bere liburutan asco izpiritu

colpe aleguera eta hirri eraguiteco tretu ereií1
i.-;an dqtela; eta gau.-;abera egun oro eguiten
dutela Yaun misionest eta Erretorec ere, be-
reciki Iucesko predicatu behar dutenean, bel-
durrez unha dakizcoten adit.;aleac edo loac
gaindi. Erranen derautQut: Yaincoac berac de-
claratcen darocula escribu Sainduetan, debo-
cino alaia eta emaille arraia dituela menerat-
cen. Bertce non nahi beQala, Aphecetan ere,
badire bat.-;u bethi serios eta goibel dabilt<;a-
nac; hortcic ederrenez ahoa mublatua dutela-
ric, nihoiz hirritto batez ere arguitaratcen ez
dituztenac : bertce bat<;u aldiz, bethi bekhoa
arrai, ezpaiñetan bethi, erran badaite, birria
hásia dabilcatenac t eta hortz guciac cenduac
i<;anarren, dituzten hobi guciac hirriric fran-
coenetan iguzkitaratcen dituztenac. Cer bada?
lehenbicico horiec iqanen dire oro saindu; eta
azkeneco hauc oro diabru '! Ez daiteke holaco-
ric : eta hortaz segurtha daiteke gorago er-
ranetaric batbedera.
Bertce alde, Lafontenen fabledeguian ezdut
ix.urat eta ahurca hartu, aitcitic ikhusiz, mi-
ratuz eta berechiz. Lafontene gaii;oac nahas-
tatu ditu bere fabletan asco arinscoac, legarxuac

www.bidicap.org
X

eta izpiriluen harrotcera eta bihotcen asaldat-

cera daronxaketenac : hec utci ditut bazter-
rera. Baldin heien bidcz eragufü ii;an badu
hirri asco, segur da azkenean berari isur-araci
iQOtudiotela nigarra franco.
Baina badenai;u bethi : Aphez batee ezduia
eguinbide seriosagoric bere dembora iragaite-
co? Bai duda gabe. Baiüa badcrrat ausarki ez
dabillala bcthi hetan, ez der;akela ere. Badea
nehor bere esta tuco c<)ooficioco lanetan pau-
sapen eta erlacharic gabe haritcen denic? Ez
segurki : ez daitckc ere. Badcia emaric ere berc
killoa edo orrati;a utciric hall(;ora bedcre yal-
guiten ez dcnic aphur bat hax eta aire hart-
cera , dakit9anac condatcera , ezdakitr;anac
ikhastera, oren bat edo bertce hitzketan Ít'a-
gaitera? Eta ochala inocentki bethi ! ochala
elhe hec guciclaric, norbaiten ornen onac galt-
cen ezbalu ~athiric ! Baditu beraz Aphei;ac ere
bere pausa orduac, t,;oinetan ocupa baidaiteke
estatuco eguinbideez bertce cerbaitetan : eta
horlatan, ordu eta asti horietaz baliatuz,
bere eguinbide herxier hatere bidegabe eguin
gahc, cphe luce batez bederc, has eta osa
de<,;akehulaco obra bat aise.
Ezdaucat bcraz holaco erant,;utc edo erre-

www.bidicap.org
 xj
})ortchuric mercci dndala; eta ene obraren
alegueratasunac nere caraterarcn errespctua
deusetall ere guti dei:akela, cdo hortan tra-
baillatccan , ncrc estaluco eguinbidecr deusic
ebaxi diotedala.
Bafüan obra bera, lanaren eguindura? gra-
maticaco eta neurthitz edo berxuen erregue~
gucicn arabera moldatua dea? Ezduta p01itm
horren gaiñean contcientciaco ausiki cembail
sentitceco? Eta nic baderrat: Badea grama-
ticaric gure lengüaiaren minti;oa osoki fixatu
ducnie? Ez duia subcrotarrac bcrea? Bacha-
nabartarrac berea? Bizcainoac berea? Guipuz-
coarrac berca? Eta gw: Laphnrtarrec gueurea?
Eta neurthitccn erreg·ucla guciez enecibitu
'eta be"rdiit praticaturic badea? Eta i\'an ere
hadaitckea? Nic cztut iklmsi holaco liburn-
t·ic. Eta iragan poeta edo bertsuguillcn era-
curtcetic ern ez i;ait guclditu holaco penxa-
Inenduric. Eztnt bcraz bilhatu baicen bcrxuac
eguitea ir;arietan ahalic yustnenac, eta bu-
l'uac ahalic hobekiena parecatuac eta clkha1·
idurienac; haritu naiz emaitcra lengiiaiaric
clarena, Iiraiüena eta endclg:itceco errechena;
enxeiatuz sartcera Lafonlencn penxatceco
eta minti;atceco laiñotasunean : eta badidu-

www.bidicap.org
XII

ritc;ait hunen tretu ospatuenetaric asco aski

uruski il9uli ere ditudala. Ebitatcera haritu
naiz frasa modorroxu eta corapilloxuac lcit-
t;;alea nekhatccn, khechatcen eta desgusta-
razten du!enac : beldur ere banaiz bat9uec
causi de9aten fabletaco nere mint¡;oa simple-
guia edo comuneguia. Baiüa cer eguiü '? Eguiiia
cguiü. Bethi axeguin bat da eracurtcen dena
aise comprenitcea : hauc ere badukete berc
rneritua : · bedere nic badakit ba9utela bere
nekhea eta ez chumea. Biz aski hemen pontn
horietan nerc escusatceco : alfe1· laite gue-
hiago lu9atcea.
Cer ! Yaun Aphei;a, ez dui;u bada oraiño
hitzñob:it, azken hitztto bat? haiñ difcrenta
othe <;are bada egnndaiñoco aphez gucictaric?
Ah! publico estimagarria ! erran baniei;ac;u
lan han eguitcan ez nnela hertce chederic,
ez gogoan bertce dcusic baicen t;uri hirri
cguiñ araztca, eta ac;ucreztatu ·pi!lula ccn.ibait
ircx-araztea; guec;urra erran niro. Desiratcen
dauti;ut bcraz obratto hunen erosteco guti-
ciaric bcrocna, eta achalaz hirriz ¡;audelaric,
mamiaz probetchatceco i;oriona.

www.bidicap.org
 FABLEACEDO ALEGUIAC

LAFONTENENETAR
BERECHIZHARTUAC.

LIBUBU LEBENA.

FABLE I:
(2.• DU LIVRE I,er)

BELEAETA ACHERIA,

MusnE bele cegoen haritz tontorroan,

Haidorric ~aducala gasna bat mokoan,
Aldiz achcri Yauna goizdanic yaili.ia,
Cebillan non eraiki bere gosaria.
Usaiñac sudurra yo dioeneco,
llcle gasna-dunaz ohartu deneco.
Egun on ;9\' aun bele, malti;urrac dioti;o:
(:oin i;ure ikhusteac gaur dcmaitan placer!
Nere beguietan ala , bahcarc cder
Eguiaz haiñ cdcr l)alitz i;ure canta.
No!a baita i;ure luma distianta ;
l.
www.bidicap.org
2 F!BLIAC.
Oíhan hautan segur ez laite garabic,
Abcre cz hegaztin, acinda ez choriric
Edcrrez i,;urekin ihard uc lironic.
Elhe legun hautaz hacia gucia,
Senti du beleac cantatu nahia: ,
l\fokho beltz cabala dueneco ideki;
Gasna badoaco Iurrerat iti,;uri.
Erne horren beira i,;agon acheria.
Segura ic;aitcco bere ase-aldia ,
Ez balitz helea ii;atu hain gaii;o.
Acheriac eguiñ eti,;ukeicn frico,
Harc urriki bai,;ukeicn
Ciñ ere eguiú omen 1,;uen
.Dainan ez berantche baicen.
Berriz eti,;utela
Atccmanen horla.

Oy! cembat mundu huntan oiñ bitaco acheri,

Dele gaii,;oen gostuz ohi diren bici!
Bethi da lausengaria
Entt;uillen gostuz hacia.

FABLE 11.ª
( t,ro DU LIVRE l,ei·)
TTIRRITTAETACIIINAURRIA,
TTIRRITTA -;agon cantari
Udac cirauciiío bcthi,

www.bidicap.org
 LIBURU(.u 5
Cenean negua ethorri
Bac;ukeien penxa ceri.
Lau ill luce pasatceco
Eta deusic ez yateco.
Ez chichari, ez marmotcha;
Etchea ceducan huxa;
Soillaruan ez bihiric,
Baukan ere ez Jaborel'ic:
IJadoa bada hauc;ora
Chinaurria aízpa baithara
Gosetea cantatcera.
Agur, aizpa, banathorc;u;
Certan naícen ikhus-ac;u:
Nau,;un, othoi, urricari,
Prest indac;u cerbait bihi:
llitz dautc;ut, duda ez c;aitela,
( <;uhore badakic;u berdiñ,
Gurekin hilc;a dela ciñ):
IJihurtuco úautc;udala
Ethorri deneoo uztailla
lntresekin capitala.
Chinaurria baita guti prestatc;aille
Gutiago are emaille:
Badiotc;o ttirrittari :
Oro <;aite elkhar iduri;
Hartcean handi promesac ,
Nasai ciña e eta hitc;ac:
Ondoan ill ephecoa
Nihoiz ez aguertcecoa.

www.bidicap.org
4 FABLIAC.
Caritatezco leguca
Ezta alferrac bazcatcea :
Nckhez tugunac uztatu
Nekhez guc utzten ditugu:
Eta c;uc uda cenean
Certan bada ciñaraman ?
Cantuz nindagoen bethi
<;;athorkidakcn nor-nahi;
Ez bekic;u gaitci hori
Ay! ay! cure celebrea !
Biba horlaco umorea !
Cantuz uda ciñararnan?
Emac;u bada orai dant{:an.
Banoa nere lanera
Bac;oazke kantatccra.

Fabetto hau certaraco?

Oror irakhasteraco,
Adin gastcan dena alfer eta nagui,
<;;aharrean maiz dela gose eta egarri.
Eta huzcur dagonac denean lan-bide.
Badukela ondoan cer yan gabc yan-bidc.
Fincan gaizki dcna ohilu gaztcan,
<;aharrcan bioa c;acua soiñcan.

www.bidicap.org
 LIBURU l.•

FABLE 111.ª
( 16.• DU LIVRE J.er)
GUl~ONA
ETA HERIOA,
Guu;oNbat c;athorren behiií oihanetic ,
Egur,-c;ama batez soiña cargaturic.
llac;acarren ere dembora berean,
Urthe askoren carga c;ama haren pean.
Oiií bat oiií bi nekhcz cebillan g"aic;oa
Hanketaric ·tlaco, ephel paparoa ;.
Hori c;uen harree arduraco taxa;
Bide-erditaraco c;aio escasten haxa.
llotatcen du c;ama harilz !)aten contra ,
Errara bera ere doaco gaiiíera
Ah! badaitekeia munduan ,guic;onic
Ni !)ec;aiií mal urus dcnic ·¡
Naicenaz gueroztic munduan aguertu,
Placeric ez dut dastatu.
Ascotan ez yatecoric.
Nihoizere ez descanxuric:
Emazte e1a haurrac nonbaitic hazt~co,
Cergac ere pagatceco :
Eta gucien gaiñera
Hartceduna eta malobra.
llau bicia, dio, hau bicia bada!
Ez, ez aboro nic eciñ yasana da.
Athor, herioa athorkit honera,
Bici gaitz htlntaric nere lechatcera.

www.bidicap.org
(¡ FABLIAC.
Ilerioa dathor itchura tcharrean.
Bere sega lat¡;a daucala soinean:
Huna ni, erradac cer eguin behar den.
Eta nere- ganic cer eskat¡;en duken.
Ah! barkhatu, bada; nahi banindui;u
.;ama hau soiñera goititcen laguudu?

Fable huni darraiona,

Da seguidan dathorrena.
Urrun déiiío he1foa,
Fanfarrun dela gogoa:
Hurbill denean ikhustcn:
Bcrtcela dela pcnxatcen.
Eta yasateco cer-nahi dukegun;
Hobe dela bethi Yauna deithu lagun.

FABLE IV.•
(5.• DU LIYHE J.er)
IGUELAID!ARENBERDINEGUINNAHI,
IGUEL bat cegoen bchiñ idi bati beguira,
Mírcxtcn baiti;uen haguitz harc ¡;ucn tailla ederra.
llanche da hau creatura galant eta yo ria!
Eta arroltcca be¡;ain ni !aburra eta llikia.
Beha ¡;adai;u, aizpa, ongui, naiz cnxeatu nahi,
Nolazpait naiteken eguiü abre hau be¡;aiü haudi.
Ecen eguia errateco yelosiae narama,
Hexi ahoa eta hor da hasten phcrma eta phcrma.

www.bidicap.org
 LIBURUl.• 7
Han naiz ?-Ez oraiñon: or:.ii?-Orai ere ez oraindic:
Orai hargatic banaite - Urrun <;ande i¡;aritic:
Azkenean simple hura hainbertce da phermatcen;
~on bertan haxac ithoric baitu !eher eguiten.

Ascoc ez dute munduan

Funts guehiago buruan.
Laborariac nahi du .
Goldea pluman trucatu :
Eta utciric capelua
Chapelaz gorde burua.
Nesca lanecoac ere
Dama aditu nahi luke:
Bai;aio estofa eciña,
Duken bedere fa<;oifía
Artecoac nahi luke
Gorago dena imitatu;
0

Beherean denac ere

Bedere artecora heldu.
Borla p_hermatuz sobera
Etcheac doaz lecera.
Baifía <;uhur ii;aileco
Batbederac ii;ar iJe<;o,
Ethorkiari tonua
Eta bolxari gastua.

www.bidicap.org
8 FABLIAC.

FABLE·V:
( 4.• DU LIVRE f_er)
BI MULA.e.

BI mula ºoaccn soiñez-soiñ bidean,

Compai compañero batasun onean:
Oloa ºaraman bizéarrean batac
Grabeleticaco dirua bertceac.
Hunec, cargaz fiertua,
Gora da rama burua,
Ocen croscoilen soinua.
llorla ºoacila gutien ustean,
Exaia aguertcen da bide sahexean:
Eta oldartcen ºaio mula aberaxari
Behatu gabe ere ºaluarc-dunari.
Hortcez eta ustarcoz curaye handian,
Eguite11 du contra alcguiií gucian :
Horla hari dela !aster cillatuá
Sistaco cembait-ez senti du !arrua:
Badoaco ordutic animu gucia;
PlaiiÍuz, eta orhoaz, badago eroria :
Hau cen beraz, dio, sari igurikia?
Badoa bertce hau oso cen gucia !
Compai, dio harree ez duc ez on bethi,
Ohore eta carguz iQaitea handi:
Ni nauken beºala bahintz hi ere i<;an,
Eyharaºain. baten. astoen arrolan;

www.bidicap.org
 LIBURUl.• !)

Bahuken bidea nic be<;ala libro

Ez eta haiñ bertce ac;alean cilho.

FADLE VI.ª
( 10.• DU LIVRE J.er)
6ILD0XA ETA OXOA.

A.RcUME bat gan cen ibai patetara,

Bere cgarriaren ur frcscoz hillLccra :
Oxo bat ere ibai beraren aldean.
Hari cen edaten gaiñeco partean.
Barur-gaitcic khecho ccbillan maistroa;
No!a ere ornen bailo yan-cliahar gaitztoa ,
Haita bildox marniz cintc;urra frianta
Laster gaichoari bademo disputa. .
Certan, erguela, yarri haiz ur bel'ean nerekin?
liail, dostetac errabill-zkic hire iduricoekin.
Gueldi hadi, ciLhala, ura cinkintccn dautac niri :
f i!ct9xac aldiz eztiki : nondic daiguike, hori?
khus-erac;u nola ura dathorkidan hor gaindi.
Ago ichilic, hitzuntcia,
Nahastcn daic ur gucia.
Duela urthe bat apen:iz
lllint~atu haiz gaíttki nitaz.
- Nondíc hori eguin nukcn '/
Yayoa oraiño ez nintcen.
~ Ez bada hirea obcna
Oukcc hire :maiare.na.

www.bidicap.org
10 FABLIAC.
- Eztut batere anaiaric ¡
Amattoc eztu ni baicic.
- Ez baduc anaiarena,
Duc iragan cembaitena.
Ilortan gaiiíera yauciric,
Harturic lepo-r;akitic
íladarama oyhan-pera;
Eta harekiií gogara
lfauxten dn bere barura.

Ez penxa hemen hargatic

Ez dela nihon oxoric,
Oyhan cilhoetan baicic.
Ilaina gui<;a-artean ere
Ez hain arraro iialere ;
Handi direnec chumcac,
Eta aberaxec pobreac,
Ez baituzte ere irexten,
Badituztcla lehertcen.
Eta ondicoz moda dela
Tcharrenac amor demala.

FAHLE vu.·
(12.• DU LIVHE 8.•)
URDEA,AHUNTCAETACIKIROA.
llaDE hat eta ahuntz bal eta cikiro bat,
Carroz !Jetan r;oácen behiñ merkaturat.

www.bidicap.org
 LIBURU l.• H
llobeki enatcco, bac;aramati;atcn,
Ecen hec bere oldcz naski ciren goanen.
Urde Yauna cioan khecho guehienic,
lchil hura ez i;aiteken currinca eguitetic;
Bideac ciraueiiio musica samiiiac,
Larrutuac ceduzcan bcharri guciac.
Ez dirau it<;aiac~ta erraten dio:
Yauna, <;uc cer '!'l"iu;ulwrla asaldatceco?
lchilic cu ere nolaz ez i;audeske,
Bertce bi pres una gocho hauien pare 1
Urdeac derra, ez naiz hoien iduriko,
Bala baita simple , bertcea aldiz gaii;o; •
Eta behar bada oraiiio
Jlauc <;ortea bercelaco.
Uste dei;akete daramati;atela
Choilki esnea, eta illca khentcera.
Nic aldiz ez ltaitut bici naicelaric
Bieiareu ordain ernaiteco <leusic :
Bainan ernaiteco dukedan bakharra
Ondicozki baita hill eta chingarra ..•
lchil nadin guero zuc erraten dm;u?
h<;ai celebrca i;uc aise dioc;u.
Baiiia iti;aiüac berriz; egonc2 oihuca
Ordea ez dukec;u c;uc <;ortca chanya ..

Arracoiiia itc;ainac bai urdcac ere;

Nic it<;aiarekin baderrat halere :
Gait<;ari denean eciü itc;uria,
Alfcr dela luce negar issuria ,

www.bidicap.org
12 FABLIAC.
Eta berdin guero eguin behar dena.
Hobe dela dadiñ cuchian eguiña,
Baita conformatu goico nahiari :
Eta sentimendu haiñ noble den hori
Ez badaite ican urdetan
Ochala balitz yendetan.

F ADLE VIII."
( 4 e DU LIVRE IX.•)

EZKURRAETA CUYA.

ÜNGUI da hethi eguina

Yainkoac eguin duena
Huncn frogakcta hada ibilli gahc
l\fontluz-nmndu, bidez-bide,
Cuyclan aurkitcen dut nic.
Pcisant batee ikhusiric,
Fruitu hori hain gonloa
Guirtoia aldiz hain tlacoa.
Buruan cer cuen dio, gure erncac,
Uaúc gucien Eguillcac Y
~oin gaitzki cucn ecarri
Horra-horco cuya hóri ! .
Pardi ! nic nukcien cman
Uarilz hoietaric batclic dilindan;
On ~aitekcn lana ordu::rn :

www.bidicap.org
 LIBURUl.•
Arbola nolaco,
Fruitua halaco,
Gauc;ari trac;a emaiteco.
Peil!o, damuric ez hintcen
Hire erreto1· Yaunac predicatcen duen
Yainco haren conxeilluco,
Hobcki lituzkec oro.
Ecen comparacionera,
Cergatic, othoi, ezcurra
Ncre erhi-chingarra
Beoambat ez dena
Haraco-han dago dilindan emana1
Segur, cguille puchanta
llemen ekibocatu da,
Nic ecen fruitu horier
Guisa hurtan ec;arrier,
Cembatez behatcenago.
Hambatez Peillori <;aio
Leguez iduritcenago,
Bat hartu hemen ustean ,
Hartu bertcea ican dela ustccabcan.
Penxaketa hortaz burua harlua
Gure guica dago net embracatua:
Haiubcrtce izpiritu ducna cascoan,
Ez daitc sar, dw, niholere lo.an.
Zuhaitz baten -pera hado a etcatera,
nadathokio ere loa betphurura.
Bada lotan dagolaric
Ezkur hat h:iritz gainetic
2

www.bidicap.org
14 FABLIAC.
Erortcen <;aiogaiñera
Colpatcen ere sudurra
Colpe hortaz at«;artua
Bere sudurrera daramala escua.
Ezkurra ukitcen dn bi<;arrean lotlma.
Sentitccarekin <;aurthua sudurra
Bertce solhasic harc derra:
Oy~i! odola dut, dio,
Cer ceu hcraz gucrthatuco
Erori izanlJalit~ arbola gainetic
Ezk1uraz lJertce cargaric7
Baiiía uruski ezkurra cen.
Ni i;oiií gaitzki mint«;o niútcen
Nere arpeguia certan cen
Ezkur hau cuya ii;an hacen!
Yaincoac nahi i1,an eztn,
Segur, arra<;oiña ukhan du;
Horren motiboa niri
Orai «;ait aguertcen clarki.

llego, bego Yaungoicoa,

Obrari soberanoa;
Bedi bethi laudatua,
Peilloc dio, chanyatua .
Dei;arla e'zcurra goicau,
Eta cuya behercan;
Eta mundua guerora
Bioa ohi guisara :
Ez dagocu plcinla guri;
Ccr den cornbcni harc dakt
www.bidicap.org
 LIBURUl.•

FADLE IX.ª
( 10.0 DU LIVRE VIL•)
PEGARESNEA,

ANETA ººªn hatteric

Hiri ham;Qcora goicic :
Pegar bat esnc buruan,
ílurute eder bat estrainan.
Baºaraman harc hargatic,
lluruau arrauya.turic;
Pegar esueaz berlccric,
llusu eta ariñ i;ioala alegucra bidean,
fiere baithan huna bada harc nolarn ,cerasan.
:Nere esnea saldu eta harree eman dirutic
A.rro[tce docena ccmbait erosico ditut nic:
Chitotaric, acheriac nahi edo ez nahi,
llrdetto bat erosieco gueldituco c;ait aski:
'1::neurdea ya ttarroa, yanga'be haiñitz bihi
A.rthatuz ongui, c;ait niri eguiñen urde bandi:
ilau saltcearekio aldiz embrac;u handi gabe ,
llrnedun behi baten naiz betan eguiñen yabe :
110rla dotea billduric falta eguiñ ez dec;ake,
l<.:zcontc;aon baten bidez naiz eguiñcn etchcco :indre.
Haiña hementch~t Aneta
Guerthuz behatztopatcen da.
Eta doaco pcgarra
füzcarra-gaiñdi lurrera.

www.bidicap.org
16 fABLIAC.
Adio chito eta urdeac;
Adio bchi, chahalac;
Adío dote eta ezcontc;ac,
Eta fortunazco amexac.
Nere nesca guelditcen da
Lehcn cen bec;ala Ancta.

Fable hunec írakaxpen haiiiichco badituzke,

<;uc har ec;ac;ugogoan ongui bederc hauche :
Gueroaren gobcrnua utz-oi;u bertce bati,
Aitcitic hots-emoc;u ,;uc oraícoari bethi.
Gogoetan dabillana maiz da behatztopatceu,
Ii;arrer beha c;oana, cílhorat crori cen:
Gaztelu eguiten harí espaiiíían bac;arc,
:Frantcian ez daiguikei;u ez borda tchar bat ere.

FABLE X.ª
{ 12.• DU LIVRE V.•)
81 MEDICUAC.
BEUIN dotor Berrigaitcec
lkhusten c;uen crí bat.
Eri bera Berrior.ec
lkhusten i;uen orobat.
Huncc cion, eri hunee eman dei;ake onera;
Harree ez, abian da han cenduen ikhustera:
Harree cion: bedi purga, hunee ez, bedi sangra:
Ondieoz seguituz huncn ordenantc;a hazkarra,
Usteeabcan ería badoa bertee aldera.

www.bidicap.org
 LIBURUl.• 17
. Biec gutiago ez dute bictoria cant:itcen;
Batee cion : hill da bada, hod nic err:in nuen:
Bertce:ic : nere manuac harree eguin balitu.
Ez choilki hura etcen hillen, baiña c;:aiten sendatu.

Baldiñ eritcen bacera

Deith c;:a¡;ualdamenera,
Medicu bakhar bat choilki:
Ona bada, hau bada aski.
Bi hoberen betan baiño,
~rteco bat lehenago.
Baiñan ez penxa -hargatic,
Bethi gaitz gucietaric
t;aituela libratuco :
Ceren Lat baita ethorrico
(:oiñetaric sendatceco
Ecin baita causituco,
Ez escoletan dotoric ,
Ez baratcetan belharric,
Ez botiketan drogaric,
Ez peisant charlatanic,
Ez ema begui-gorriric.
Orduan cofesor on bat
Deith ¡;acu 1,uc aldakera,
Ordu haiñ prociatu bat
Utz behaut1¡u itc;:urtcera.

2.

www.bidicap.org
 FABLIAC.

FADLE XV
(9.• DU LIVRE V.•)
81 PELEGRINAC
ETA OSTRIA,
BI pelegrin t;oacila costa heguian gaindi,
liara huna beha, non cer t;uketen hec ikhusi:
lkusten dute ostria bat hareao t;abaldua,
l\lami ui110 eta guichen bat ceducala aguertua :
Batee den-a : cer ostria, nerea da gucia;
Segur naiz ecen lehenic dela nic ikhusia.
Bertceac : ez, l1e<.;atukohorre.e ez daut<.;uganga;
<;uc baiiio lehen segurki nic ikhusia baila;
Lehcnac hartu nahi du hurMlldu direnean,
Bertceac dio utz-arazten pusadaco batean.
Hunec tira, harree pusa , borla direla hari,
Yaun yuyea ,hor da guerthuz iragaiten han gaindi
t;oinac bertan nahi baitu fiñatu hauci hori.
Ilere causa pletiatu bacotchac duenean,
Yuyea <.;aieprudentki yartcen bien artean :
Eta serios harturic escuelan os tria,
Hastecot<;at irexten du huncn mami guria
Coehcotaric bana guer~ demaie partideri,
Emo<.;ue, derraiela, cskcr yusticiari.

Jlauciac nihor ere eztu

Nihoiz ere aberaxtu :
Mamirican baldiñ badJ
lfora yuye yaunentc;at da.

www.bidicap.org
 UBURU La 19
Partidac doaci berdiií ,
(:oiií bere achalarekin :
Edo hobeki, doaci
Nola baita erraten ohi,
Bau athorra arras, hura billhuz-gorri.
Hauci onenari
Eguinic ihesi
Acordu tcharra ere hobe da o~hexi.

FABLE XII.ª
· ( 17.• DU LIVRE J.er)
BURUPELATUA.
CmvONbat celaric onduchea adiiíez,
Ez gazte ya aboro , ¡;abar ere arras ez :
Bi colore yadan eguiña bilhoa
Baiña den berdena oraindic gogoa
Chedea hartcen du bada ezcoutcecoa.
Beguiztatcen ditu hurbill alhargun bi;
Batee ere ya eman ceican lanic aski.
Bata cen gazte, eta eder, baiiía pobre,
Bertcea onduago, baiña bacen dote :
8aita urthen laidoac erreparatceco ,
Calitate hunec bacitnen asco.
Galaia badabill batetic berlcera ,
Amorante urusa bici da gogara :
Bi dontceillec ere hartcen dute ederki ,
Baiña beren pare dute ikhusi nahi.
Gazteac cascoa bi ezcuz harturic,
l3i!ho c;urituac kheutc~n daizca crrotic:

www.bidicap.org
20 FABLIAC.
Bertceac altfü bcltz daudenac oraiíío
Diozca ebakitcen azkenccoraiiio.
Eta biec dute yorratcen ha'in ongui,
Non baitu cascoa meloi bat iduri.
Noizbait guii;ontcho.1 denean ohartu,
Cascoa frescosco nola sentí baitu :
O dontceilla ederrac ! gosta bai;ait ere,
Lecione ontcho bat hartu dut halere;
Edocein bitaric nukeien ernazte,
Nere galti;ac !aster liare nahi lituzke;
<;oazte, dio, arrebac; eta lliphilltc,eco,
Ei;ai;ue llillha bertce cernbait casco.
Eta ordutic hura alde bat urrundu cen hetaric;
Urus ez bacioten hec biphilldu hura baicic.

Haiñitcec yoco berean

Galleen dute ustekabean,
Bilhoa ezbada cent<;ua;
Centi;uarekin dirua :
Eta azkenean badaude
Ez diru, ez eta oh ore;
Nola bertcea ille g.:ibe.
Bertee bati;uec oraindie,
Dontceilla cembaiten gatic
Dute osoki choraturic,
Erreteen bere cascoa;
Ez i;aiten harnbatekoa.
Cer heriotec ton toa!
Guciz deithoratcecoa !

www.bidicap.org
 UBURU l.• 21

FABLE XIII."
( 5.• DU LIVRE VI.•)

ASTOAETA CHACUR
TTIKIA,

Gtiruc dire ceruaz hala faboratuac

Agradatceco dohaiñaz sortcean dohatuac;
llau heier behar caie utci : eta ez i<;an gai<;oki
Fable huntan aguel'tcen den astoaren iduri:
~Oiña nausiari gostu guehiago emaiteco ,
Eta maitha garriago harenti;at igaiteco,
Care¡;atcera hurbilldu bai cit,.;aion galauki :
Hala eguiteu chacurtto bat baitguen harc ikhusi.
Nola ! chacur tcha1· hori
Ilaiñ gochoki da bici
llere n:rnsiarekin
Baiare andrearekin :
Ilor da pherccatua,
!Jaita besarcatua :
Horren merecilceco,
Cer duke eguiteco?
Palla b:it hedatceco !
Baldin hortaraco
Hori badaite aski,
~iri ere iduritcen gait daiguikedala hori.
Hortan here nausiari badoaco arraiki,
Eta adar pharkitu bat altchaturic eztiki,

www.bidicap.org
22 FABLIAC.
Erortcerat utzten dio cocoxaren gaiñera
Botatcen duela betan orho eder bat airera.
Ola! ola! cer careca, cer musica charmanta !
Nausiac dio furian : Nere baistoia non da?'
Escu biez hau harturic, come ni cen bcc;ala,
Lui;aro asto gaic;oari c;urratcen dio ac;ala :
Eta orduco comedia cen acabatu horla.

Ez bortcha c;uc cure anteca,

Gacotchac badu berea:
Baldin utciric curca
Bertcec bec;ala eguitea.
NiÍioiz badll(;u billhatcen
Onic ez dui;u eguiñen.
Ycndea yendetic, hain da bertcelaco,
Nola chacurtlo bat astotic baidago :
<;urc antcetic campo cguiten tutcunac,
Oker <laude nola, ezkerraz eguiiiac.
Ez badakharle ere bastoi ukhaldia
Badakharte yenden, burla eta hirria :
llau ere ez baita loria.

FABLE XIV.ª
(21.• DU LIVRE V.•)
ASTOAIHIC!AN.

EYHARAbateco astoa
Cascoz baitceu harroscoa,

www.bidicap.org
 LIBURUI.•
Bere lagunac utciric,
Lehoiñ larruz he,tituric,
Goan cen behiñ ihicira
Buruaren arintcera.
Bac;ahillan fanfarrona
Arras iduri lehoina;
lkhusten c;uten orduco
Lehoin hain tailla ederreco;
Laur atcetaco yendeac
lkhara handiz hetheac
lhes c;oacin guciac.
Ongui c;oacon afera
Libertitccn cen gogara.
Baina eiharaco mutilla,
lllki.a cen haren billha,
Berekin bere makilla.
lkhusten duen pontutic
Ec;agutcen du urrundic,
Bi beharri puntetaric.
Helas ! gorde eciñ cituen
Lucechcoac haitcituen.
Eta bastoi ukhaldica
Darama abrean laurenca.
Eihara -aldera masca.
Harrituac oro c;auden
Guic;on hau nola hari cen,
Eiharara Lehoi bilttcen.

llorla ándrc batc;uec ere

lhicira illkitccu dire;

www.bidicap.org
24 FABLIAC.
Bertcen arropac soiñean,
Arranyu cderrenean,
Ez dutela falta deusic,
Barneueco Iinya baicic.
Baiiía ardiexten ez dute,
Laster e.;agun baitize:
Nola astoa beharritic,
Hec bertce cerbaitetaric:
Eta illki ciren be~ala
Ongui nahiac bertcela
Doaz t;:oinbere etchetara.
(¡arpill utcien hartcera.

FADLE xv.·
( 5.• DU LIVBE VII.•)

ARRATOINA
HERMITAU.

LEBANTECOEC diote
Eguia den badaiteke,
<;iií eguin nahi ez nuke.
Arratoi bat lehenago, bere baithan sarthua,
Munduco gan-ethorriez arras desgustatua:
Gucier adio erranic erretiratu cela,
Olandaco gasna baten barnean bicitcera.
Celdatcho bat eguiñ et:Aharen crdi-erdian,
Gochoki han bici cela urus bakhe handian.

www.bidicap.org
 LIBURUl.• 25
Atcez eta horicez hariz bere bici-tolda,
Ei,;arian eguiñ t;uen gustos eta complia.
Gueroazko_griña gabe bethi i<;ai1oraicoa,
Bet11iprest bait<;agokion hazcurri gustukoa;
Yadan eguiña cen guichen eta gorddo-gorddoa:
Hain da gorphut<;arentcat on sosega barnecoa.
lJrus arras, harc ez t;uen desiratcen bcrtceric.
Baiña mundu huntan ezta urustasun osoric,
lJstecabean badathor Dahigabe nombaitic.
Yan ondoan egun batez dagolaric siestan,
Arrot<;ac badituela senti du bere borthan:
ldeki diotenean, bizpahirur Yaun gazte,
Aguertpen t;aizco, direla miñti,;atcen hunelache :
llemen, YJuna, gathorzkit<;u beharrac hartararic,
Orrun oraiño guioaz, eta gathorz urrundic:
Ba¡ ahal daldt;u naski ya aspaldi haduela,
Gathuen ta gure artean guerla bicia dela ;
llatapolis deiU1atcen den gure hiri nausia,
lleieu armadac deucala setian et;arria ;
~mbachadore goaci gorthe estranyeretara
BU~eguu erakhar cembait gure socorritcera.
pª1n~ gure errepublicac delacotz pobr'etua,
Cart1adan ez deraucu bolxa utci garnitua.
erbait emaitcez t;ue baldiñ baguinit<;at<;ulagun.
~ure. chedea uruski arren compli dei;agun;
/hoitz guiniro garxuki gure aldetic cerua,
1
AJ<;unarren doblaturic emaitt;aren pagua.
Ere~ga ukigarri hori cenean acahatu ,
rmitaiño celebrea hula 1,;aienmintcatu.

www.bidicap.org
26 FABLlAC.
Ay l nere haur bereciac
Munduco gauc;a guciac
Aldebat ditut utciac:
llemen iraganetaric
Ez t;;ait ya behatcen deusic;
Ez daiguiket deus bertceric
Othoitz eguitea baicic.
Cerua dul othoitzturen
Bere laguuti;a dit;;uen
Eta horiche erran eta;
Cerratu cioten bortha.

Nor uste dui;ue hemen

Nic dudala seiñalatcen?
Fraidea othe? - Ez fraidea
Nic daukat on-eguillea.
Aphei;a othe? - Ez oraino ,
Aphei;a ematera dago :
Cikhoitt;;a segur hobeki
Gaui;a ecen yakiña aspaldi.,
Holaco yenden doctrifla
Da, bedi nor bere diña :
Nor ere ezpaita beraren
Hambat gaitztoago haren :
Bacotcha bereti;at
Yaiocoa ororenti;at.

www.bidicap.org
 LIBURUl.• 27

FADLE XVI.ª
(9.• DU LIVRE Vlll •)
ARRATONIA
EfA OSTRIA,
LAND.l batean Qaucan bere egon tokia ,
Arratoifi gazte batee prime~az utcia:
Arbasoz-arbaso hau etllorria Qnen
Oro han bici~ic;an, han hill ere ciren:
Berac askenecoti,at atta agudiari,
lleguiac ciokit,;an hilltcean han hexi.
Landa harree bacem~m nondic ongui bici,
lla,;akhartc;an urthean bihi suerte bi.
Baiña nola baitcen cascoz arifichcoa
Mundua ikhustecq hartcen du gogoa,
Eta curri-curri gatecoa
llki deneco chilotic
Lur-muillo baten gainetic,
Bi pattac gurut¡;aluric;
Hauche da, dio, mundua
Ederra eta heda tila!
Huna Larhun, hara Haia,
Sator-lan hasi gucia
Badiduriti,o mendia,
Cembait eguncn buruan,
Aurkitcen da ixas-cantuan;
Han ¡;anden mult,;,oca ostriac
Marea ganac utciac :
Oro uste du arratoiac.
Direla liñaco untciac.
www.bidicap.org
28 FABLIAC.
Oy ! ncre atta difuntoa
<;oiñ ciñen guicagaichoa !
Mundu huntaric goan care
Haiñitz gauca ikhusi gabe :
Hori da egoitea bethi,
Hauxcan gathua iduri.
Huna bada guc mortuac,
Mendi, haran, desertuac,
Yadan iragan ditugu :
Baiña cdan hetan cztugn.
Huna erres urna hccea,
Eman caicu ikhustea.
llcre gogoan holaco gaucM darabilzcala,
Ostria bat ikhnstendu cabaltcen hari dela;
Mami guichcn, umo, e,ler bat erakhusten duela.
Hau cer da, derra arratoiñac, hadidnri chingarra,
Ene nztez ase-aldi on bat da nic eguin beharra.
Bi yauciz tirria onean aldera badoaco,
Eta mami guichenari hortcez hor loteen i;,aio:
IJaiña ostriac colpe colpez coscoac ccrraturie,
Segadan nola gaichoa lla~tcen du muturretic
Horra cer bada ez yakiñac ohi duen eguitcn :
Chilotic tristea ochala nihoiz athera ez hacen.

Arraloiñaren corlea
Ezta parcric gabea :
Oiñ bitacotan cembatac
llcre aita-amcz unhatuac,
Cingar, arto eta pitarraz
Eta bcrc capusailh1z

www.bidicap.org
 LIBURU l.• 29
Sophcrki desgustatuac,
Dohacinac hiritara :
Gait;oec uste dutela
Hetan bicico direla
Ttoina eta oillascoz gogara.
Baiüa libertinkeriac
Handic !aster miseríac,
Ondoan gaitztakeriac,
Badaramat(a tristeac
Ya guehicn-guehienac,
Bat<;uec ospitalera,
Bertceac galeretara,
Bakharrac ere urkhabcra-
Etchetan egon balire
Oraino bici laitezke,
O!Jore ere balukete.
Üchala oroc balaukate bu ruan fincatua,
Ondoco berxu hauietan dathorren crrcfaua:
llag11itz hobc dela etchcan segura dJm artoa,
~cenez ttoiua fin no111baitbadaitekelacoa:
~a cent<;uz yocatcecotz, nihoiz segurecoa,
Airccoaren mcnluran ez dela utztccoa.

l•'ABLE XVII.
( 4.0 D U L IV RE VI l.)
AMIAMOKOA
ETA ARRAINAC.
AmAllOCO lepo-luz,
Moco-luz eta ¡;:angar-luz,

www.bidicap.org
 FABLfAC.
Bere bekillen gaiñcan
Noizbait norapait cioan,
Norat ez daucat gogoan.
Ibaia baten heguitic penxaketa coala ,
Urean ikhusten ditu dosteta cebilltcala,
Icokintcho eta platucha ainguira eta amorroñac:
l'tlokoaren azpiraiño dathorzkio choroac.
Hola! dio, maitheñoac, aleguera guirade?
llobe ducue hargatic ez naicen orai gose:
Oren bat gora-behera berriz naiz pasatuco,
Orduan c;uen dostetae ditulcue ahantcico.
Jlori cerrala maistroa cen abrerai iragan :
Ay! cer asea sarriche harc berekin cerasan,
Eguin beharco dudan nic, naicenean ¡ose tu!
Oren erdi bat apenaz-cen oraiño pasalll;
Gormant handia badathor leheneco tokira
Goseac yadan baitio kilicatcen cintcurra:
Baifia arraiií gordoac ciren bertcetara gan h:mdic;
Ez dathorco bistara bi platutcha mehar baicic.
Bah! bah! dio; bechtela hauc: hau ez.ta nere plata;
Arraiií chirtchill hori bethi, erientcat u liten da.
Hortaric yan baiiío lehen. dec;agun iguriki,
Cembait gonloago oraiiío ethorrico da naski.
Badago : baina gordoric ezta agueri bate re:
Azkenean charbo cembait hurbilltcen da halere.
Cer ahotara neretcat ni amiamokoa!
Hoiií gutircntr;at eztut nic idckilccn lnocoa.
Badago oraiño ere, baiüa gosea cz duke sofri,
llamicatua azkenean partitcen da tristcki,

www.bidicap.org
 LIBURUl.• ?it
Doalaric, bide-erdian bare bat du topatcen,
Dena ere on, derralaric, mocoarekin billtcen :
llaxgorapen bat bota eta, bertcela ecin eguiña,
llaiñ gogotic irexten du, balitz nola ir,;okiña.

Yendetan asco badire

Animal e haren pare:
Egun asea badute ,
Biharraz anxia ez dute.
Denean daiguie, bon bon,
Aldiz ez denean, egon.
Ilat,;uec dute utzten ona,
Ileharrez bobea dena :
Biac galleen ohi tuzte ,
Nola rnereci baitutc.
E:ta mandotic cotchera cirenac igan nahi,
Maic;.agomandotic haiñac astora dire yauxi :
llrus e.zbadire oraino beherago erori.
Parada ona noizbait aguertu dcneco
llletaric betan !aster loth r,;akizco:
Eren itr,;urtcera r,;uc utzten badur,;u
Ondotic cz dur,;u ceren abiatu;
Ez egon haren aiduru.

FABLE XVIII.ª
(o.•DU LIVRE l.")
ORAETA OXOA.
IIEi;un cla Iarru ya oxo bat eguiña
IIaifi ceucatcn oree arthaldecn griña :

www.bidicap.org
52 FABLIAC.
Cebillala cerbait non causi cci,aken,
Barur lucescoa eguiñ ya baitQuen:
Bateen du ora bat larri ta hazcarra,
Guicen, legun, Qabal Qaucana bizcarra :
Hau alacatcea, eta c;athilcea,
(:aiteken bai haren orduco chedea.
Baiña guducatu hortaco behar cen,
Eta orac guduco hazcar cidurien.
Oxoa beraz humillki ald-era badoaco,
Eta cerbait ere moldez solhasean sartceco:
- Agur, kide, derro, cer ! QUtoki ha u tan?
- Ilai, Yauna, baztertu naiz ustekabetan.
- Ardura eder. duQU, milla demuntchoa.
- Badukec;u, Yauna, bardiñ horlacoa.
Ni bepiií gordo ere , ba¡;aitezke eguiií QU,
(:acurrac diot<;o, nahia aski dtu;u.
Oyhan horiec utz-kitQu;
Haguitz bobe iQanen ducu :
(:ure kideac hoietan
Bici dire miserian;
Ilethi gose eta hiratu,
Denac guiQa gaicho batc;u;
Ez dutela bertce fiiíic, .
Goseac hilltcea bakic ,
Cer ! deusic seguraturic.
Ilehiñere ez ase-onic!
Oro ezpataren puntalic!
(:atho, Qatho, nere ondotic:
(,orte hobe bat haguitcez dautc;ut seguratuco;.
Bertcetan, oxoac derro : cer duket eguitcco ?°

www.bidicap.org
 LIBURU¡a 55
Orac dio deusic casic :
Casatceco atheritic
Yende bastoi dun ha!'roac
Eta escai!le <;arp'ill-dunac;
Lausengatcea etchecoac :
Eta Yaunaren nahiac,
Berthetcea ongui guciac.
Hau <;uceguiten badu<;u,
Sarit<;at emanen caiti;u
Epher, uri;o eta oitlasco
Hechur mami-duna franco.
Bai eta are carei;a asco
O.xoari go<;ozdario yadañic,
Caburiña hortcetaric,
Eta nigarra beguitic.
lloria doacela oxoac orari ustekabez,
lkhusten dio lepoa Jarrutua cerbaitez.
Ron1pai,diot<;o,hau cerda? -Cer'!-:- Ikusi'dudana,
Erta deus·, dio ora e, naski , nere estecaren lana.
llertceric ezta, eta horrec aiphua ez du balio;
Cer ! este can i;aozcate ! bertceac badiotc;o;
:ta gogara ibillteera ezi;are beraz libro·¡
:ch lela c;ure oth uruntc;a, eta frico guicenec !
11
i;; bertatearen ona l.Jalioez dukete hcc ;
lJ.z ~ta ene l>eguietan trcsoric handiencc.
Eor¡ c~rrala oxoa eman citc;aion ihcsari ;
ta ga1<;oaoraindic ez omcn daite gueldi.

Badaitekc gure oxoa

Cen ciñez filosofoa.
www.bidicap.org
 FABLIAC.
Baiña nic guciac-gatic
H~uta niro bietaric:
Onxa aserie bicitcea ,
Eta azpico egoitea:
Ecen ez libre ibilltcea,
Eta goseac hilltcea.
Bacotchac du bere oldea.

FABLE XIX.ª
( 15.º DU LIVREL°')
OHOINAC
ETA ASTOA.
BI larroin behiñ yoca hari ciren goic~tic ,
Iliec ebaxi cuten asto baten gaiñetic;
Batee nahi baitcuen abre ebaxia saldu,
Bertceac aldiz hura saldu gabe goardatu.
Ukhabillcoac husu hec trucatcen cituzten,
Ya ~aatoac bien cascoec cituriten
Yabe gabe ere astoa !aster gueldi ~aiteken,
Mutillac haguitz hazcar eta aserre baitciren.
Baiña heren ohoiñ bat aguertu cen betbetan,
(:oiñac, asto a emanic bere islerren artean,
Laur atcetan sunxitu baitcen toki hartaric,
Mutill guducariez casu guti eguiñic:
Hauc caitezken orduan colpecatic baratu,
Seguitceco cz baitcaien motiboric guelditu.
Horrela dire hauciac
Fiñatcen casic guciac.

www.bidicap.org
 LIBURU l.•
Parlidac dire bai lothu,
Eta luce guducatu,
Pleliatu gathascatu;
l<'resac ere montoicatu:
Badathor heren ohoia,
Hura da andre yustici~,
Hunec badarama astoa,
Acab.o ordutic pleitoa.

FABLE XX.ª
(17.e DU LIVRE 8.•)
HIRICOARRATOtliAETABASERRICOA.
Hm100 arratoiñac behiñ
Behar ciola besta eguifí ,
Baserrico arratoiñari;
Haguitz mo-0uz eta oneski ,
Deithu <;uen b.ere-etchera
l\Unarritcez asetcera.
Napa eder baten gaiñean
Cuberta e<;arria <;at¡;an;
Penxa i;a<;ucer bici hee
(,;uten eguiñ Ctlmpai biec.
l\fahaiña arras bethea ceo,
Deusen ere escasic elccn.
Baiña noiz eta l)aitcircn
-Othurunl<;ago.;oarcn
Hoberen-hobercncan;
ikharatceo dire belan;

www.bidicap.org
liG FAl3LIAC.
Norliaitcc hoiekin liaitu
Salaco liortha higuitu.
Hiritarra saltatcen da,
Badarraio camarada.
Ilaiila abarroxic ezta ya;
Ilor cena, gana ic;anen da.
Goacen, dio herehala
liare, utci dugun lanera :
Dugun errepasa acaba.
Ez, hertceac derra, aski da.
Placer eguiüen dautac;u
Ethorri nahi hadu~u,
Ilihar chandez nere etchera
Diadecampo eguitera
Ba<lakit nic ez dudala
Escaiiítceco 1,uc bec;ala,
Gorthcco plat aheraxic :
Ordaiüez han ezta deusic,
Asaldatccn ni nauenic.
Nic yat.en dudana etchean ,
Yaten dut hakhe onean.
Ez escaiü niri placeric
Loxac trubla depkcnic.

FABLE XXI.ª
(17.• DU LIVIlE VIII.• )
ASTOAETA ORA,
ELKIÜR hehar da \agurnlu
Naturalei;ac nahi du:
www.bidicap.org
 LIBURUJ.• 57
AstQa hargatic behiñ legueaz ccn trufatu.
llandia baitcen barenti;at, eta ezduket esplica
llori nola cuen eguiñ; orh·e onetican baita.
Bacioan herriz-herri gogoan gabe deusic;
Sahexean ora eder bat, nausia guibeletic.
Nausia Iotan cen sarthu, aldiz astoa alhara
Ateca i;abal batetic gan cea phentce balera.
Bango belharra iduritu citi;aion i;alegarri;
Nahiz han astacarloric ez i;uen harc ikhusi:
Piat hunen faltan ezta iñoiz othurunti;aric utci.
Aldi huntan ~sto Yauna pasatu cen halerc,
IIarenti;at hain frianta den plat faborita gabe.
Gosetua bere aldetic <;acurrac othoitzten du ,
Aphur bat laguu· on guisa, nahi i;aion aphaldu:
Arrfn horrela atcemanic bibretaco otharrca
Athera dei;an hartaric certaz yaba! gosea .•
Arcadiaco chantreac ez dio eguiten contu,
llonz-colpe choil bat galtceaz, cercn bailuke damu:
Gormantac eguitcn dio gorrarena lui;aro;
Noizbait ahoa bethea, hula minti;atcen i;aio:
IOde, nere conxeillua duc ei;akcn iguric,
Nausia daiten athera lo duen cderretic:
Ecen berac falta galle,
Arras trankill l)ahagok'e,
Jrati;arri den pontutic
Emanen dauc. otharretic
lfüe portci ohitna:
Etccn oraiño ichildua,
Horra non oihan i;olatic ikhustcn ducn yallcu,
llertce acinda gosetu bat, oxo Yauna hura ccu.
3.
www.bidicap.org
38 FABLIAC.
Astoac oihu orari dathorcon laguntcera ;
Ora ezta muguitccn, segur ez i;agokcn hortara.
Ordainez erra ten dio : kide, di.;ut conxeillu,
Egui~un ihez, nausia dadiñ artio atr,arlu:
Ya Jui;aro egon ez daite;
llox bada hox khecha t;aite:
Ukho phentce guicenari ,
Eman c;akizco ihésari.
Eta baldiñ oxo yaunac atccmaten ba¡;aitu
Uztarco batez haidorki matrailla haux ec;o<;u:
llaiñ chuchen forra bcrriac dakhart1·u ere atcetan
Eta !Janintz c;ure plac;:an
Oxoa niro !Jetbetan
Heda Jaur at<;ac airelan.
llaiñ cderki mint<;o cela, oxo yauna aldera ccn,
Eta lepora yauciric asto yauna itho <;ucn.

lluncc ccr erran nahi du

Behar dela elkhar Jagundu
Asto, orcnt¡.at bada aski
Morala hori segurki;
Bcrtce hau ere bai naski:
Eguioc eguilleari
Baiña yendc christauent<;at
Oraiño bada bertce bat
Gaitz cguilleari, c;uc on eguioi;u ,
<,::uricguiu gaitp, oncz garai <;a<;u:
Úthoitz ere cgni<;u, ¡;uri ya¡;arlent¡;at,
1\fumlu huutaco hau, czta gocho hambal.

www.bidicap.org
 LIBURU L• 59
Ilertceco aldiz bobea da;
<;ure i;ortea hor baita
Kestione seculaz da.

F ABLE• XXII.ª
( 15.• DU LIVRE III.•)
OXOAETA AROIAC.
.
' Mu,LAurthe eta guehiago oxoec ardiekin,
Guerlan iragan ondoan, bakhea i;uten eguiñ.
Bati;uen eta bertcenti;at hobe i;aiteken hori:
Ecen, bai;uten oxoec irexten cembait ardi,
A.rti;aiecba~akharten maiz oxo !arrua estalki.
Arctiec soseguric ez here alha-lekuctan;
Oxoac nihoiz trankill ez bere ardi masacretan :
Othurunti;a bat ecin bar
Non etcen erne egon behar.
nakhea eguin i;utcn bcraz : bai eman ere erresac,
Ardiec i;acurrac eta oxoec bere umeac.
Cerratu 4,uten patua
Formal eta complitua:
Icendaturic oraiño
Hortaco comisario,
Ilere agudeac oxocc,
Ilere ahariac ardicc.
Cembait demhoren buruan ardien crrapean,
Oxo-kumeac aphur bat gothortu cirenean:
Hohiac ere ,harmatu
Odobz ere gurcndu :

www.bidicap.org
40 FABLlAC.
Sorhoan arcumieki_n dosteta 4,abillt~ala ,
Egun batez; oroc elkhar adituric be4,ala:
Art4,aiñac cirela ganac norapait bertcetara;
Ilildox laiiíoer furian yauzten 4,aizte gaiiíera:
Eta ya !anean chefo, bildoxic guiceneuac,
Ordu berean itho eta, hbrtcez herrestatuac,
Badaramat1,ate fier lasterrez oihanpera,
Aita-:imer eracuxtira:
Ya me<;ua ere gorderic her egorria c;ulen
llauc mner hehar ceraie.u
Iledere eguiií erant<;uki
Fedea bait<;uten hauxi:
Baifía ·hala eguiií et4,uten:
Alahaiñan oxo ciren
Fcde emanaren gaiñean, ora lotan ¡;aunt<;anac
ílat it<;urtcera utci gabe, cituztcn itho denac:
llaiñ !aster hau cguiií ccn non ohartu ez baitcircn;
Guciac ¡;athitan bctan emanac i<;an ciren.

Iladerrakegu guc hortic,

Ez dukcgula bakhcric,
Nihoiz iraupcnezcoric
Ycnde t,;ar, fede-gabekiií;
Traidore eta falxoekiií:
lndarra duten pontutic
llaukiekiií czta on denic,
Ez ciiííc , ez acorduric,
Lekhuco, cz e1Tesaric:
Gucrla beraz heier bcthi
Da eguitcco cdo it.;uri.

www.bidicap.org
 LIIlURUl.• 41
Badcrrakcgu oraino
Aita-amen faltaz ume asco
Billhacatcen dela gaitzto :
Onac ii;an i;aitezkcnac
Galant eta estimu-dunac :
Dituztelakotz lauda tu,
Edo aski ez c'"orreyitu ;
Bici ti;arra daramate,
Fin-gaitz ere eguiten dute.

FABtE XXIII.•
(5 e DU LIVRE ITI.•)
ACHERIA
ETAAKERRA.
AcllE1nbat cgun batez cioan biayctan
~~er adarretan hallo· cen baten compañian :
S1~arrez #taadarrcz on : aker han gaii;osco ceo,
Udurraz haratago ere harc ikhusten cz i;uen:
Áldiz acheri i;aharra malti;urrenetaric cen.
~garriac hertchaturic putc;u baten i;olara,
:u hertcearen ondotic yauxten dire cdatera.
Ur frescotic han cinti;urra _
Hei;atu eta gogara:
Achc1:iac fagunari,
lladioti;o serioski :
Diduritc;ait, compai ona,
Eguiií dugula errcchena
Yalguitea daitc lana.
Akcrrac acheriari:
Hala da bai naski hori.
www.bidicap.org
42 FABLIAC.
Heguia dago go1·asco ,
Eta pareta legunsco.
- l1aladuc, baiñan ez exi;
Fida hakit arras niri.
Ch u tic hadi guibeleco bi c;angoen gaiñean,
Eta bi patac etc;atcic arrima p¡reteau:
Guero cocoxa tiucatuz paparoaren contra,
Adarren mecauica idnc ecac goiti tchutchuta:
Bi brincoz gaiñeraco nauc hire hizcarra-gaiñdi,
Handic, atheratcen guero lagunduco haut nic hi.
Harrilua, aker gaicoac lauda leen dio asmua:
Berac alferretan cuken hauxi bere burua.
Eta nola erran, hala cguiñ, acheri madreari,
Bere bizcar eta adarrez dio eguiten curubi.
Goieratn eta eguiten dio harree sermoi"bat,
Exortatcen duelaric paccntcia- hartcerat.
Compai, ilerro, gaitztaguifiac :
Balautc;u eman cenia e,
Centc;u hainbertce cascoan
Nola bic;ar cocoxean;
Jauxico horrat etcifien;
lkhusico baitcinduen,
Gucro cer lan ic;anen cen.
Ilartu duc;u letcioa
Nihoiz ez ahantztecoa.
Adiu, balitz yatecoa,
llalaiteke edatecoa?
Aboro ni ez nagoke;
Nere aferec deithcen naute,

www.bidicap.org
 LIBURUJ.• 45
Lagun ti;arrekin ez yunta,
Belhi i;ati;u onac hanta :
Onekin ou i;are egonen,
llaita ascotan hobetul'en:
T<;arrekin ti;ar bihurturen.
Hauc .;aituzte bai erarnan,
Urrun bide rnakurrean,
Ondoratu 1,arenean;
Utcico o;aitu.ztehantche :
Eta hec bereaz eguin badukete,
Contu <;utazhartu gabe
Hirriz handic ganen dire.

FABLE XXIV.ª
(9.• DU LIVRE V.•)
LABORARIA
ETA BERESErnEAC,

LABORARI etchedun bat

~oan i;aharrez hilltcerat :
Bicitu cen ohorezki,
Lanean hariz fechoki ,
Eta gastatuz chuhurki:
Umeac cituen ere
Onxa ekharri bethiere.
Ilaiíía etcen fida sobera
Hauc hala eguinen 1,utela:
Laneco baitciren nagui,
Yateco a\diz gormantegui.

www.bidicap.org
44 FABLIAC.
Deith uric aldarnenera,
Minti;atu c;aien hunela :
Ene urneac behautc;ue sal nihoiz ontasuna;
Ecen hor bada tresor bat noizbait gorde ic;an dena:
Ene aita-arnetaric daucat hori nic ikhasia.
(:oin lekhutan onxa ez dakit dagoen ehortcia,
Parte gucietan iti;ul eta lan e,;ac;ue,
Segur nekheen pagua noizbait badukoi;ue :
Atta, diote serneec, tchit trankill bai;audezke,
Tresora atcernan artio baratuco ez gare,
Bertce iiíor hec;ain gu ere tresor ¡;ale baicare.
Nola erran, hala eguin, uzta hec sarthu duteneco,
Alhorraren itc,;ultceco lanari lothccn c,;aizco:
Lchen baiiío barnago ere hilldoa daramate,
Abre, tresna, nekhe, icerdi, guphide deus ez dute,
Esta guelditcen chocoric
Erabilli ez dutenic.
Landac ere, hara bada,
Doblea eman c;uen uzta.
Bertce trcsoric han etcen :
Trankill hill cen c;aharra ere,
mnbaiüo lehen halere,
Iracaxi baitcioten
Eguiazco den tresora
Lan seguituan datc;ala.

Certan gan urre-ketara

Ixasoaz bertce aldera ~
Edo urrungo tokitara ~

www.bidicap.org
 LIBURU l.• 45
Iletan guti da abcrax1cn,
Asco ere dire galleen ,
Asco pobrcago itc;ullcen.
Emac;u tiiíki !anean ,
Oficio edo labrantr;an:
f,;ulmrki c;ac;ugobcrna
Handic billdu duke,;una.
(.;uc hola eguiten baduc;u
Tresor handia hor duc;u,
Eta ahituren ez ¡;ait¡;u.

FABLE xxv.·
( 10.• DU L lVRE V.•)
MENDIA
ERNARI.
MENDI bat aspaldi lehen
Erdi beharrez c;agoen,
Eta emaguiñic etc;uen.
liaren ay eta plaiñuac
Urrun ciren adituac :
Yendeac ikharan i;auden
Cer yalgui behar othe cen :
Oroe r;uten i khus uste
París oso bat bederc :
Badakic;ucercen a~ucrtu mundurat?
Sagu bat.
liorJa espantu hainitz duenac aho:111,
Efetu guti du aguertceu ~doan :
Obratu gogo duenac,
Elheac ditu bakhanac.

www.bidicap.org
46 FABLIAC.

LIBUBU BIGA.R.BENA..

FABLE l.ª
(5.e DU LIVRE V .e)
ARRAIN TTIKIA ETA ARRANTCALEA.

ARRAINttiki laite handi

Utzten balit<;aio bici.
Ilaiíía utzteco, guero noizbait hartuco delacoan,
Centcu guti didurit\·ait behar dela cascoan:
l<;okiilttiki bat behin· mementeaú sorthua,
Dosteta urean cebillan, bicitceaz boztua.
Arrant<;ale batee goicic bota orduco amua
Horda gaichoa guerthatcen amu hartan hartua.
Jkhusi l'lucncan lchcn amu-colpea,
JI una, diotp guicac fricoaren bastea.
Dendelaco catura
Bioa otharrcra.
l<;okintchoac badcrro ahal duen bezala,
Nitan cer clukecu? cz naiz ahoa bcthc ahala:
Utz nacacu libro, ii;okiíí naiten eguiíí artio,
Ilcrdiil guero noiz celo noiz naiz ,;urc amutaraco;
E1a escabetchero batee nau cario erosico.
Aldiz eguiteco Jllat bat,
Ni be\.alaco ene cembat

www.bidicap.org
 LIBURU II.• 47
Eztui;u billdu beharco?
Halere cer plat oraiño !
Plat deus balio ez dukena;
Sinhets-a<;u nic errana.
Deus ez dukena balio !
Arrant<;aleac diot<;o;
Biz hala, arrai pollitñoa ,
Predicari maltr;uriíoa:
Baiña ¡;u gaur arraxean ,
Ganen <;are paderara,
Han friguitua ii;aitera,
C Bertce ascoren compañian.
ere~ hobe baidaucat nic nere iduri simplean
11
ªOdia naskian baino, tchikia segurean.

FABLE IV
(10.• DU LIVRE IX.•)
OXOAETAORAMEHEA.
~~~AIÑ ttiki nabico cen berriz urera yauci;
lí~llta ez citr;aion comeni gam;a arrainti;aleari.
1tc <;~tela arrai;oiña badiduritr;ait niri;
}Jare b1cia nahi <;uen aleguiñaz Iucatu;
E;:nec escotan t;uena guerococa ez l~~gatu:
S ran dut arrantt;aleac net onxa egum .;;uela,
n:gur~ dudacoan true nihoiz utztec~ eztela.
E; dar1ac oxo batee hau herbera egnm ¡;uen ;
Nz ~~kit haren cascoan cer iragan othe cen ;
:tsk1aprendiz oraiño oficioan baitcen.

www.bidicap.org
 FAllLIAC.
Arthaldez-arthalde beltiñ c;abillala fatchadan,
Aurki non othe cet¡;aken art,;aia eta ora lotan:
Herriaren hurbillean ora bat topatcen du,
Mehe , cirneill, eta eguifia choil he~ur eta larru.
llalarie ere costumaz ,;athitcera ¡;araman,
Herresaca ora tristeac baldifi ez balio erran :
Nausia cer diduritru?
Nolaz ikhusten eztu¡;u?
Nerc charp:rnteriatic
Ez tlukei;ula rnamiric,
Niholere ,;uc athera.
(:ure ahoa bethe ahala?
Bizpairur egun indatc;u,
Eta itc;ulico nat<;aitc;u
Eguifia guicen-guicena:
Ecen gure etchecoyauna
Dioa alaba ezcontcera :
Rehar naiz eztaietara.
Beraz nahi edo ez nahi,
llaguitz ondu behar naiz ni.
Oxoac hau sinhexiric, utzten dautc;u goatera;
Ez zaitekeien barura.
Cenean ephea iragan badathor han berera,
lkhusi behar ,;uela ,;akurraren ardura:
Ilaifla aurkitcen du cokiiía etche-barne dagola ,
Chareta baten artetic erdi-hirriz derrola:
Kide, hor c;are hitccan?
llalaber nago nerean.
Banathort~u mementean,
Athe- taia sahexean.

www.bidicap.org
 LIBURUIl.•
Athe-cain hau ora bat cen
Aspaldi oxo despeitcen
Haguitz ohitua cena:
Urrun ~oan lrnnen fama,
Oxoac derro orari:
Seguretic musicari?
Niketz, bi milla goraiñtci
Errocu athei;aiari:
.;;uc beguirautc;u bidal:i..
Non eztuc;un athc.c;aia.
~au erran eta laur atcez laurenca sunxitu cen,
ascoz bainon atcez hura haguitz hobe c;aiteken.

Oxo gaic;o haren pare

Yendetan asco badire:
Hari dire bill eta bill
Nahi dena goseac hill:
Bere seillaru gaindiac
Daozcatel,1 bexiac?
Eguiñ nahiz gueroago
lrabaci guicenago.
Baiñan atcemanac dire,
Aldi bati;uez bedere
Ochala balire bethi
No!a luketen rnereci.

www.bidicap.org
50 FABLIAC.

FABLE 111.ª
(18.• DU LIVRE I.er)
IA ETA CIGOINA.
ACHER
MURDE achcric behiñ, andere cigoiña,
Hauc;oan bcthitic hantatcen c;uena :
Gombídatu c;uen crac?lda cguitera
Eta arratxa pasatcera.
Ilaiña gaitztaguinac, beretaric bethi,
Eguif! behar, non ez, ez laitcke acheri.
Aphaiñtccn du bcraz artha bandirekin,
Achicha bat bere dagozcon droguekiñ :
Trentchoiñ barne gabe. ta c;abal batean,
Iledatcen du guero molde abillenean.
Bertce platic barc etc;uen
lfaguitzchuhurki bici cen;
Cikhoilz afre bat baitc;uen :
Hartcera prest bethi
Emaitera naiui.
Madama cigoii1a dcnean etlrorri,
Eta mahaiñean direnean yarri ,
Salxaren usaiñac baitu hctan boztu,
Nausiari dio horlaz complimendu;
Guero alaiki dire yaten abiatu.
Baiña mokoa du chorrolch eta luce,
Fricotic har deusic casic cz. de\·akc.
l\hhiz eta ezpaiiícz, aldiz acheriac,
!.astil' ditu billtcen plateco guciac.

www.bidicap.org
 LIBURUll.• 5f
Badago cigoiña lchen bezain gose,
lduriric eztn eguiten halere :
Nota baitcen ere hagnilz ikhasia;
Erremesiatu ondoan nausia,
Hauc;;o, diot;;o, nic bihar nere aldia?
- Bai andre, gogo onez, ecen ez daukat nic,
Adiskideekin ceremoniaric ..
lladathor maistroa biharamunean,
Cigoii1a baithara, hartu tcnorcan :
lladakhar madamac !aster mahaií1crat,
Yarro arbasotarie yau~irieaco bat:
Aspiz c;;abal, gaiñez luce eta herxi cen,
Mokoa aise hart:m berac i;arabillken:
llalaber bakharric !aster hu,tu c;;uen.
Aldiz acheriac baitc;;uen musua
llaguitz bertcelaco amac moldatua
Eciñ c;;ueneguiií tristeac bcrtceric,
Campotic yan·oa milicatu baicic :
Eta guelditu cen gormanta baruric.
Etche alde !aster emaiten da ahian;
l Baiña damac hauche derro partiadan:
Iaui;o, barda nere gostuz dostatu i;are edcrki:
1
/ªiiía orhoit ~aite duenac , azkcn eguiten hirri,
larrec duela bakharric hirri eguiteí1 ongni.

Ez ic;;annihoiz trufari:
Ecen gulien ustean,
Ahalke handienean
Ukhan dec;;ac;;ukeurriki.

www.bidicap.org
 FABLIAC.
Erneac baitu topatcen erneagoa bethí:
Eta abillagoa ahillac bera haíño noiz nahi.

FABLE IV.ª
( 11.• DU LlVRE TI.•)
LEHOINA
ETAARRATOINA-
EDOCE!ÑI bethi ongui eguioi;u
Gutien ustean ec:en
<;u baiño tcharragoaren
Beharra ukhan de¡;akec;u.
Eguia hau frogatceco badathorzkit bi fablo,
Guchiago bchar balitz oraiflo halaiteke.
Arratoiñ bai illkitcean lur barnetic betbetan,
Aurkitu ccn lehoiñ baten ati;aparren artean~
Jkharan c;agon tris tea biciaz exitua,
Gutiagoz ere galleen ascoc dute centc;ua.
Baiña erreguec eztituric arpegui latzgarria.
Hail, diotc;o, gaiehoñoa ! utzten daiat bic1a.
Ez dakit hal'gatic hura haiii malxo ic;anen cen,
Arratoiñ tcharraren plac,an asto bat ic;an hacen.
Eguiñ den ona ezta nihoiz erregretatcecoa,
On-cguiñae noiz edo noiz badu bere pagoa.
Oihanpetic lehoi yauna celarica11 illkitcen,
Sare socazco batean hartua guelditu eco :
Errabian yalgui nahiz hari cen efortaca,
Baiñan iti;uli guciac alfer guelditcen i;aizca :
Cembat hare sarea baitu guehiago iharrosten,
llambatez da hartan bera guehiago embrac;atcen.

www.bidicap.org
 LIBURU H.• 53
~aren plaiñu, orhotara arratoiñ eskcrtia,
nerresaca dathor, eta dakharco socc¡rria:
~e~e hortz chehe-chorrotchcz hariz emeki-cmeki,
ail[ bat azkenean dio urratcen sareari:
1
~ett~e maill guciac guero darraizco lchenari.
ta hbrantc;a bademo bcre on-eguillcari.
Colerac eta errabiac
Dute gaitzten errechena;
Soseguac eta aztiac
Errech!en aldiz gaitcena.

FABLE V.'
{ 12. 0 DU LIVRE U.e)
Q URCOAETA CHINHAURRIA,
11.AIdakhartnic aguiñdu. bigarren-exemplua,
l\nimaie ttipiago bati;;utaric hartua:
Chirripa baten heguiao,
Urc;o bat bere egarrian,
Edaten hari celaric:
Erortcen c;aio nombaitic,
Chinaurri bat aitciñera:
lthotcera c;oan hura;
Ez baita omen chinhaurria
lguericari handia :
Urc;oac urricalduric,
Lasto-izpi bat atcemanic,
Dio botatcen aldcrat:
Fixac chiuanrriarentc;at
· ldud c;ucn irla bat,

www.bidicap.org
 FABLIAC.
lganic las ter hartara,
Arribatcen da heguira.
Ordu hartan han <;abillan escopeta batekín,
Ham;oco mutill bat cembait catura nahiz eguiñ :
Oiñhux eta buru-arras herresaca yalguia,
Billlln <;uken harc nolazpait afaitaco yakia.
'Ducnccotz ur-hcguian urc;.o laiñoa ikhusi,
Ah! frico arraxecoa nic, dio, badiat eiki.
Eta miran hartua ya daramala hiltcera,
Chinaurriac ausikitcen miiíki dio ondagora¡
Uztarco bat em:rn eta guibela du behatccn,
Ilaiña oha1·turic ur<;oa hegalcz da yocatcen.
Mutillarcn afaria hegal bcreo goan <;Ílten.
Chinamriac ere <;orra borla pagatu <;uen.
Goarda ¡;aite arbuyatcetic aphalez nihor ere:
Eccn egun aphal dena bihar gora daiteke :
Aldiz gaur goican dena biharcotz eror ere.
Baiña mundu huntan czta dcus arbuyatcecoric,
Christauent<;at, gaitzkia eta bicio t<;arra baicic.

===================-""

FABLE \TI.ª
( G.eDU LIVRE XI.e)
OXOAETA ACHER
IA.
NoLAZ Eso pee othe du eguiten achcria,.
Yoco malt<;111Tctanbcthi tertcc ororen nausia;
01'aiiio eciií aurkitu dut nic horren arra~oia.

www.bidicap.org
 LIBURUII.• 55
Yaunac behar duenean
Bere bicia salbatu,
Edo bertcepa ataca tu,
Ez da haiñ yakiñ !anean 7
Baita yakiñago ere:
Nere idurico bedere.
Eta' hu nen gaiñean nic,
Contra eguiñ nec;oke casic
Esopo ene nausiari;
IJaldiñ baniñteke atrebi.
huna casu bat hargatic, c;oiñtan acheriari,
f 10ria oro emaitea leguez baita comeni.
/huntce batez i;agola putc;u baten heguian,
llargui bethea ikhusten dú barneco ur garbian:
1
~chura biribill hura gasnatc;at du harc hartcen,
nganio hori segur barkha c;aise akioken:
~raiño academiaric acheriec ez c;uten.
ra handic erauxteco, poliatic dilindan,
A.!dizcagoiti-béheiti pusader bi 1,abillt9an.
Oillo-c;alea aldi huntan, gasnaz ase nahia,
Goieco pusaderean paratcen da yarria.
:a~ yauxtean bertcea da goierat egorria.
Sª1na iklmsten du tristeac han bere enganioa,
E:egur dauca ere bereti;at bethico ondieoa:
ceu nola cen lekhutic goiera i19ul i;aiteken,
11
erice eembait gorman t hara baldiñ ez ba9athorren?
J<:
'Yta gasnafen iteh ura berac enganatua, ·
.n~Uxirichara ez bac;uen hartcen haren lekhua?
1
egunez nihor harat cz ccn yiñ urkelara ,

www.bidicap.org
56 FABLIAC.
Bi gau hetan illarguiac galdu i;ueu cantala •
Bere bidaia ohituan arrundan cebil!ala;
Exitua i;agolaric illhun urari beha,
Hor du betbetan ikhusten oxo b!l.ten mustatcha:
Goico heguian .;aguen egarriz ethorria.
Iti;uliric bula i;aio mintc;atccn acheria :
Oy! nausia, ongui-ethorri!
Huna-behar i;are yauxi
Nere bician eztut nic
Eguiñ hulaco.bcstaric:
Beba (,)o,;ugasna hnni,
(¿oin den t;abal eta yori :
Erreguiñac berac ere
Huntaz aisc laistc <;ale:
Nic diot yan cantal hori;
Gaiiíeraco horlan naski,
(:urcti;at badaiteke aski.
Pusader hortan sar i;aite,
Berehala hemen ,;are;
Ilortaco dut hor utcia,
Ez ukhan deusez ar!xia.
Nahi bei;ain acheria i;aiteken ongui minti;:o,
Hura sinhexteco orna behar cen ongui gaii;:o:
Yauxtcn da; eta acheriac iguriki hei;:ala,
Uaren carga e cgortcelf du bcra azpitic goiera:
llargatic hambat gostaric segurera denean,
.Millaesker ere oxoal'iharc ez cioen crr'4fi.

www.bidicap.org
 Lll3URUII.• 57
Oxo hura bei;ain tonto
íladire yendetan asco :
Aguintcen <;aioteneco
Aboro gasna ogui baiño :
Yauzten dire berehala;
Eta ixutuac bei;ala,
Hec galtcera doacila ,
Ez dire ohartcen ondotic
Ilerandu denean baicic.
Intresezco eguitecotan aise ez i;aitela embarga,
llaiua aitciñetic ei;a<;u i;uhur cembait consulla:
Eta <;ure iduripenaz <;aite mcsfida bethi,
llaJa nahi Iaitekena sinhexten baita errcchki.

FABLE VII.ª
(10. 0 DU LIVRE VI.e)
HERBIAETA APOARn1ATUA.

AirOARMATUAC behiñ,
Herbi cangocariari,
~oiñec lastcrrago curri,
, Desafio cion cguin.
'\:ocatcen daut!,ut, diot<;o, nahi dui;un becambat,
¡u becain !aster naicela heltcen gaiñtto hartarat.
~erhi~c derro , arroba, burutic cguiñ cait<;u ,
angria baten bcharra nere ustcz haduke<;ú:
0
\: iñ lehenca 1,uc niri ! - Bai, oraii10 hartan nago;
Goacen bada, dio, liorla nahi dur,unaz guero • ..,

www.bidicap.org
58 FABLIAC.
Hec cer (,ll'ten pariatu
Eta }uyet(¡at nor hartu:
Ez dakbar istorioac,
Guti importa du gau~ac.
Herbi ariñac heltceco aski (,Uzken laur yauci,
Nolaco behar orduan harc eguiten baidaki :
Noizeta ora huyatuez JU(;aro seguitua,
Urrun baitu utzten guibela heien oste unhatua.
Gure burchoroa beraz, baduelacotz astí,
Beha aireari badabill, han alba, hemen yauci.
Bertcea aldiz partitcen da matrona hat iduri;
Urri diramat1,a urhaxac, baiña badoa bethi.
Bide-erdia duen arren yadan hunec pasatu;
Cocµco-ariñec eztu nahi oraiñon abiatu:
Ilaiñ aise irabaztcar. baita yauna pardalcen ;
Parioaz bertcetan <la hura oraifio dostatccn.
Ohartu denean noizbail bertcea hurbill <lela;
Eta heltceco laur urhax apenaz diluela:
1-ferresaca lant~a1cen da fletcha ariñaren pare,
Baiña brinco eta yauciac orduan alfer dire.
Urhax-urric bethi ganez aitcindu du panUupan.
Oescanxatcen dagolaric , badcrro ere musican :
Oh! (¡angocari handia !
(,uc ere utz niri garaia?
Cercen beraz guerlhatuco
Ukban bacindu bidean,
Nic bil1,alabizcarrean ,
Etche bat garraiatceco ?

www.bidicap.org
 LIBURUII.• MI
Herbi choro haren pare
. . Gaztetan asco badire:
1zp1r11uzeta escolaz orratuac bai1ire,
Dosteta eta erguelkeriez baicen ez dacusate.
:eran¡ hasiric ere ustez dutela hec eguiñen,
nertcec goiz hasiric ere nekhez dutena eguiten.
ere adiñic ederrena dutenean gastatu,
Lothcen dire urthe galduac nahiz erreparatu :
Baifia ikhusten dute !aster, munduan ornen ona,
.Prenda orotaric eztela gutien beharreua.

FABLE VIII.ª
( 11.0 DU LIVRE Vl.0 )
ASTOAETA BERENAUSIAC.
BARATCE ~aiñ baten asto,;ahaztua
Ilethi bere ~orle beraz unhatua
l\iunduaren yabeari
Pleiñtai ~agokion bethi:
Alba ethorri baiño lehen
{.:utela yaiki-arazten:
Eta oillarraren cantua
llethi ~uela ailcindua,
Eta hori certaraco?
Ahalic eta goicenic
flelhar berdez cargaturic
Mercatura partitceco. •
Pardi! cer importantcia
Ilauxteco nic lo eztia !

www.bidicap.org
60 FABLIAC.
Bada roria unkitua pleiñta samiñetar2t,
lkhusteco emaiten dio nombait bertce nausi bat.
Baratce-c;aiñac utcia, curtidorrac (") hartcen du,
Baiña bere erratecoac hemen ere baditu.
Larruac c;aizca pisusco bere bizcarrentc;at,
Urriña eciñ yasanezco bere sudurrarcntc;at.
Ochala oraiño banintz ni, ciot«;an harc miñekiñ,
Haiñ aise utci leheneco nere nausiarekin !
Bedere harc c;ueneau bertce aldera bchatcen,
0

Ac;a-osto bat edo bertce, nic arra pateen nuen:

Eta caprii;a hori deus ez citc;aitan gostatcen.
Aldiz deusetaco hemen ez duket paradaric,
Ez biltceco bertce deusic bastoi colpcric baicic.
Ilerriz ere oraiño beraz c;aio «;ortea aldatcen;
Icatzkiíí baten arrolan apuntatua da azken,
llau ere ez «;aio comenl, plciíítac are darizco,
«;oria azkenean leguez coleran sartceu «;aio :
Cer bada diot«;a miííki,
Beharri luce lÍau choilki,
l¡;an !Jeha1·-da gaitc;ago
Neretc;at gobernatceco,
Ehun printce betan baiíío?
Uste ahal du hori baicic,
Eztela content ez denic?
Eta ene gl'ifia bakharra
Dela yaun honen afera?

Arrac;oiñ ~uen i;oriac

Oro garc horla eguinac:
('J Luphurllin rurratraillea.

www.bidicap.org
 LIBURUll.• 61
(:orle ukhanaz nihoiz ere
Sa1ifa1uac ez gaude.
Bethi estatu azkena
Didurit~·aicu 11,arrena:
Baila hau1,oac dukena
Ji; Orotaric hoherena.
Cstatu, athorra diüa, baguiildu chanyatceco,
eruari bethi pleintaz, halere guiñaudezco :
8
li~duke astoac urus , hemen ic;an nahia ,
llic¡huntan baidaduca, esperantc;a gucia;
lIaren filosofia oro, baila hill eta acabo,
8lllci
~~ ahal be1,ambat placer, hemen hartce ra dago;
hobe baten usna, chrislaúac aldiz baitu,
/rneu urus i1,aiteaz, haguitz ez dauca contu :
10
l) bea den hura noizbait, dukeien seguralu,
en emaille, den escaille, griña choilla hura du.

FABLE IX.ª
(6,! DU LIVRE 1.0•)
MIGA,AHUNT~AETA ARDIA, LEHOINAREKIN
PARTCUM.
A.uuNTQA eta miga aizpa ardía lagun
Lehoiü yaunarekin yarri ciren parti;un :
Part<;uner hoberic segur ba<;uketen;
Baiña eguinac eguiü, guibela ez ~.oazken.
Eguiü i;uten beraz patu gueroraco,
Ca1te, irabaciac berdiñ partitceco :
A.hunt<;acsarean orkatz bat hartcen du,
Eta part1,unerrer daie egortcen met;u :

www.bidicap.org
 FABLL\C.
<;athorzen, patuac <;akharrcn be~ala
Catura eguiñaren betan partitcera.
Bateratu direnean, lehoiiiac patarckiií,
Condatcen ditu laur parte chuchen berearekin :
Guero orka1~aren gorphut~a eguiií eta laur <;athi,
Laur <;athiac parlitcea hu la ~aio comeni.
Hartccn tlul ncre Iehena
Lehoiña baitut icena.
Birdena ere badaramat ,
Hortaco baitut dretcho bat,
Eciií ukha daitekena,
Naicelacotz hazcarrena.
Herena ere daucat nere
Ni bainaiz aithorenseme.
Laurgarrenaren hartcera
Nihor atrebitcen bada,
(.uetaric ·, yakiñada
Bertan ithoco dudala.
Eta ya apetituz ere hilleuian nausi haitcen,
Laur ~athiac hechurrekin harc irexi ciLuen.

Lehoiil tirano a e, eguiií yusticia ,

Yende artean ere, ohi da ikhusia,
Hazcarren denaren fede oneraz guero ,
Nor herearekin, guelditcen da arra ro :
Contcientcia ere bazterrera utcia,
Tontokeriat~at hurren idukia:
Guic;a-artetic goibeltlu cen,
Eta gan cen notarien

www.bidicap.org
 LIBURU11• ()5

Ez dakit bihotcetara
Baiña tintatokitara.

, FABLE X.ª
(9.• DU LIVRE6°)
ORKAT~A
BEREBURUARIBEHAITHURRI BATEAN,
On.urz bat cagola behiñ ithurri clar batean,
l!erc buruari beha uraren mirallean :
l!ere adar haltoez haguitz cagon satifatua,
Aluiz cangar mehen bistan handizki gaitcitua;
Apenaz hec ardatcaren bail.cuten tamaiñoa
~eien itcala ere urean iraupen gutikoa.
Cer diferentcia ni tan cangotaric burura,
IIarc ccrran auhenez, heien ikhusiric itchura.
Chara gorenen gaiñetic agnertcen dut copela,
Aldiz cangarrcn moldurac ahalk()tua nanea,
· Hola minti,o dela oraindic
Herbico 1,;acurbat yinic
Yauz arazten du laurenka
Bere aleguiiíaz ihesca :
Badoa oihan, ·charetara
Eiciaren salbatcera.
Baiña han edergaillua ,
Berac hambat laudatua,
Caltecor i,aio guerthatcen:
Ceren ordu gucietan
Charapeco laharretan
Baitu tristea cmbra~a1ccn.

www.bidicap.org
64 FABLIAC.
Hunen oiñ leyalec ere ,
Eciñ complitua dute,
Bere ohitu cerbi1~ua ,
Hambat aldi pre~atua.
Orduan miñekiñ dio,
Ceruac niri cerlaco
Daut eman garraiatceco
Ondicozco edergaillua
Copetaco aparaillua ~
Orkatz hura be.;ain choro garela .;ait iduri,
Probetchos ~aicuna dugu prei;atcen ohi gu1i:
Cailecor edo inntillaz, hartuagoac gaude.
lotres, ospe, edertasunac, llilluratcen gaituztc.
Berthutc, erligioneac, desgustu demaigute:
Hauc gabc hec bitartean, cer dukete balio?
Gogoari guc ochala, maiz hori baguiííerro !

FABLE XI.ª
(tl. 0 DU LIVRE IV.•)
IGUELA
ETAARRATOINA.
BADAKilARatchularrec,
Edo bertce norbaitcc,
Orhoitcen ez naiz .;oiií11c:
Bertceac hartu 11ahia,
Ileicr hedatu saretan ,
Gutien duen ustean,
Bcra dagola eroria.

www.bidicap.org
 LIBURU11."
Eguia huncut{at froga bertce a.seo balaiteke,
Baiiian ondoeo fabl~a oraingo aski daiteke.
Arraitoiü bat gordoa eta hobekien hacia,
Ez<;aucana ez garii;uma, ez gartha, ez biyilia:
lnt<;ura baten heguian egun batez cebillan,
lzpiritua arintceco bakharrie pas::lictan.
lgueJ bat dathorko, eta bere erdaran baderro:
{:atho enckin, eta ederki biac gare ascalduco.
Baietz cuchian baderro arratoiñ yaunac phocic
Gombidu luceagoen ct<;uen harc beharric.
Al!egatcen cituen bai, eta baino go<;oa,
E:ta lurrezco bidaia guciz placer;zcoa :
E:ta hambat gau<;a arraro, denac ikhuscariac,
lht<;urac be1·e inguruan hcdatcen cituenac :
Cer eti;uen harc bilduco
Bere haurrer condatceco!
Bazterheict11co eharmac,
Hetaco yendcn ohiti;ac:
Eta estatu ordueoa
Erresuma heceeoa!
llaiiía pontu batee eeuean guehien huzkurtua;
lgucriea ez baitec:m hura hambatic ohitua:
lgueJac !aster horrentc;at badu erreparua.
<:ure patta nere oiííari lothuric dateha.eola,
~iotc;o, eta ihi batee eguin c;uen afera.
Utenean hee eomplitu borla malobra hori,
1nt~uraeo uret.an dire embargateen braboki.
~aiüa eostatie dire bai c;abalerat urrundu,
estalea iguel IJanditac ondoratu nahi du:
,.
a
www.bidicap.org
{íG FARLEAC.
Eman fcdcareu ela legue gucien conl1·a;
Ase on bat baila haren mamicz eguin-gura,
(:athia ncre idurico hoberenetaric ccn,
Gormantac ya bi beguiez lrexia ere ,;nen.
Ilertceac cerna deithcen 1lu tretuaz lekhuco :
Baiña traidorea orduan aise trufatcen ,;aiQ,
Batee tira, isti bertccac, borla direla hari,
l\liru !Jalee ikhusten du goietic gudu hori:
Yan chahar han cebillala arrundaren eguiten,
Barura hauxteco cerbait aurkitu non ,;ukeien.
Arraloiarcn bizcarraz bclbetan gurendua,
llegal-ukhaldi batez da haren gaiiíeralua.
llarturic at,;aparrctan,
Badarama gora airetan;
Baiña dembora bcrcau
Oro badarraizco betan ;
lhiarekin iguela
Ri calura eguiíiic horla
Miru Yaunaren bihot,;a,
Lorian igucri daunt,;a.
Bide hortaz egun hartan, bai ,;ukcien cderki ,.
Bazca!'i on cguitcco arraiií eta haragui.

Gombidu gucier, bethi ez ihardcx,

. Elh.e ezti guciac, ez errechki sinhcx :
Ase on baten gatic, etchetic ez yalgui,
Ez illk.iaznchorc,. cztu ukhan urriki;
Baiiía i!lki i,;anaz, as cotan iiai naski.
Scgnrki campoan, ez ,;aituztc yanen,
llaiiía yuyatu_co, nola du,;un yalen:
www.bidicap.org
 LIBURUII.• G7
Yatera atrebitcen, apenaz ba<;are,
!\filia eskerca husu, hariba1,,are ere.
Pe1sant gaic;otcat, pasatuco <;are.
Aldiz baldiií haiñitz, 1,,uc) aten baduc;u,
Eta plat bat uekhez, itc;urtcen bac;ait1,,u:
Gormant ospea hor, segura <lau<;ac;u.
Segur holaco omeua
Ez baila munduan daiten ederrena.
Beh iií ere beraz, uste ez de<;a<;ula,
Nihor c;u bcharrcz hirrban dagola:
Nihoiz eren casic, ezta gombidatcen,
Errefusatuco, dclacoan baiccn.

FABLE xn.·
(4.• DU LIVRE V,•)
HERBIAREN
BEHARRIAC.,
adardun batee eguin ciot¡;ari noizbait,
AN111tALE
Lehoiií soberanoari, mamian uspcl cernbait.
llunec betbetan colera handienac harturic,
Eta cz c;akiont~.at guertha aboro horlacoric :
:NoJaabre eta acinda o roren sortcez crregue baitc<m,
llere erresuma Jargoan publica-raci c;uen:
Bestia edoceiñ adarrac, c;akhart<;ana copelan,
llarcn lurretaric urmn aldebat cediií haztan.
-Ordu bcrctic ahari, ahuntz eta ceccnac,
Sunxitu circn betbetan, baita orkartz iciperac;

www.bidicap.org
68 FABLEAC.
Conformalceco ordenari,
Bal etcen guelditu nagui.
llerbi batee atherian iguzkitan cau;ala,
Erremarcatcen du bere beharrien ilc;ala :
Eta ciren bec;ala hec Iucechco iduriluric,
Beldurrac yotcen du cembait ~alalari nahasic,
Errcporta decan eguiii erregueren gorthean
Adar eguiazco batcu dakharli;ala copetan.
Hauc;o, a dio, banoac;u, diolc;o chochoari,
Nere beharriec adar lidurikele naski :
Balire ere laburrago
lndioilloarenac baino;
Halaric ere ez ninteke
Beldurric batere gabe.
Nola ! horiec adarrac? hori ciiiez diocu?
Chochoac diotco: beraz cuyalc;at nao<;acu ~
Ez, ez, beharriac dire, Yainco onac eguinac;
Ordean adartc;at dire ic;anen idukiac,
llerbiac dio; eta contra nic nerraken gucia,
Laiteke caragocaco c;oroen erasia.

Eguiaz gure herbia.

Etcen centcuz hillhucia:
Baitcauaan berc idnria,
Nausi 1irano batentc;at,
Eztela gaitz den obra hat,
Behar orduan adana
Chanyatcea heharrira
Edo bcharria berdin adar,·era:

www.bidicap.org
 LIBUHUII.• fü)
Eta eguitea lohia
Inocentcia garbia.

FABLE XIII.•
(5.• DU LIVRE V.•)

ACHERIABURTANAZGABETUA.

Ac~mRI ~ahar bat, baina erncnetaric.

Nombre gabe lapiíí eta oillo irexiric,
lngurua11 urrun haguitz ospatua :
Fiííean i~an cen artean hartua.
No!a ez dakit handic it.;uri cen yauna,
Ez oso, baiñan han utciric bustana.
Atheraia, diot, guibela motztua,
Eta afruntu hortaz nct ahalcatua:
NoJa abilla baitcen, oro ukhaiteco
Guibel-aldardiaz bera beplaco :
Acheri guciec billtl;ar egun batez.
Ceducatelaric asco bertce gaucez:
Baderra bere chaindean :
Certaco guc guibelean
Carga alfer hori dilindan ?
Cikiñ khentcen hari dela
Ezcart.;a diduriela?
Buztan hau certaco dug·u?
Ez, ez, behar dugu motztu :

www.bidicap.org
70 FAIJLEAC.
Eta segurki nerc oldez,
Ez derrake batee ecetz
Batee badiotc;o, c;ure iduripcna,
Nere oldez ez laitc segur gaitztoena:
Baiñan itc;ul c;aite-ia placer badm;u,
Errepusla guero adituren duc;u.
llitz hoietarat eguiñ cen halaco carcaria;
Non buztan-motc;a nahiz cen ya mintc;atu nahi:i,
Mutu baitcen cgon an.as, harritua gucia.
Nola khentceco buztana,
Alfer bai c;aiteken lana;
Eta galdua dembora :
Seguitu cen moda bera.

Acheri buztan mo.tztuac, eguiñ c;uena bera,

Yenden arlean hainitcec, dute eguilen ardura:
Berec dutelacotz galdu , yendctan precioa,
Ceren duten praticatcen, haltoki bieioa:
Bertceac bere idurieo, billhaca det~akeleu
Beren hitz eta exempluez, bethi dire ensayatcen.
Eta coriz urus;igo, acheri hura baiño,
Bere ohitc;a tc;arretara, daramate asco coro:
<,,:oiñecheiekin baidute, galleen bere 01neu ona,
Ciñta urreztatua baiño, baliosago dena:
Galduz guero nekhez baicen, berriz cobra ez daitena,

www.bidicap.org
 LIBUlHJ 11.• 71

FABLE XIV.ª
(9 .• DU LIVRE 111.~)
OXOAETAClGOtÑA.
ÜXOAC yale t~ar dire,
Hcrresaca irexten dute :
Gaitz guertha dakiokete.
'IIala nola batí behiñ guerthateer baileitcaion,
\'oco tehar bat heehur batee bada eguiter baitcion:
Egun batez bestaeari bazkaitau hari cela,
Oh¡ hecala poehiñac !aster caramat<;ala;
llildox heehur bat barnaehco gueldituric trebcsca,
Eguitera prest cagoen ya bere testamenta :
llitz bat ere eciñ eguiñez, exitua dagola,
Cigoiña bat han hurhilldic badatlwr pasateera.
l{heiñu bat eguiten dio,
Ila u file hadatho1'kio:
Nola baila ere eigoiiía,
Presunarie hoberena
Bethitie hala i<;an deua :
Loteen 1,aio berchala
L:mari tenore dela ..
Mokoa sarturie barna bec;:urra dio khen:een;
llaifia cerbi.t(;uarent.,;at saria ere galdei.cen.
Cer! dio barc, cu paga nid badaitekeia hori?
!<:nearreba maitbeñoa, trufaicen carc uaski:

www.bidicap.org
Eti;are content lepoa baitrn;u i;uc osoric
Athera guThefat ntre hortz ',Orrotcen artetid
<;oaz, esker gabe bat i;are
Eta urrun ni-ganic i;andc.

Cigoiñac, eta asco bertce, cigoiiíac cz direnec,

Deus eguiií ezdute nahi, saria ez badute hcc:
Ilertce nihon ez haidute, deusic igurikitcen.
Herncn pago:i ezba<lute, haguitz dire khcchatcen.
Aldiz christauac bertcetan, uste bailu saria,
llemcn pagoa ukhaiteaz, haguitz ez cianea anxia:
liare eguiñ onguia gaitzkiz, pagatua bada ere;
Obra on hura gal<luti;at, harc ez dauca halere:
Aitciiíat ongnieguiteti cz da guelditcen ere.

FADLE xv.·
(8.• DU L IVRE V.•)
~AlillA ETAOXOA.
PRrnADERA sartceraco egun gocho-evheletan,
(:uhai'tz, lahar, belhar, oro ematcea direnean :
Bercn egoitrac utciric :mimale guciac,
Dahillti;anean non kausi bicitceco beharrac.
Oxo hat negu luceco dietaz unhatua,
Eta yakituzco yanaz aphur hat herbaldua:
Yauxtcn da menditic, eta lehén begui-colpcan,
Ikhustcn du harancco phentce guiccn batean ,
Emana ','aldi gaztebat errekcitu hecean.

www.bidicap.org
 LIBURU U.•
Penxa ,¡,ai;u ikhuscaria
(,oin cen loriagarria !
·cer i;athia, dio, hauche 1
Bahiiídaucat nic oraintche.,
llarahau mendi-gainean,
Nere cr-0catic dilimlan !
Ochala bahfotz cikiro !
Nere contua eguifi hiro.
Hemen hargatic nere ustez,
Yocatu behar naiz artez.
Ez badaite .oxoarena,
Dugun achcriarena.
toaccn beraz; eta urhaxac condatuz astiroki,
\'aunari i;aio hurbiltcen gure oxoa malt,;urki;
A.gur, cornpai, diduriti;ait du¡;ulacotz tchar-aldi,
F:rrekeitu fresco huntan i;aituztela libre utci:
Medicu celebre baten dicipulu icatua
Beihar suerte gucien piichanti;az·yakinxua:
Hanathorti;u escaintcera urriric cerbitc;ua.
~ihaurc erratea ezta oo.er, baiiía ezta ii;atu gaitcic,
lhil!i naicen tokitan , sendatu ez dudanic:
A..guercadac;u laiiíoki bada dukei;un rniiía,
Gure sendatceco eguiñen dut segur aleguiiía.
A.breac baderro atceco .;ango baten azpian
Uerriki cait handixu bat athera erdi-erdian.
Ene hanrra bcguirautcu
l'lliñ t<;arrenetaric d1u;.u;
Dioti;o yaun rnedicuac :
Hau dio tokiac bcrac.
5.

www.bidicap.org
 FABLEAC.
llor bcrean sorteen dire
Asco bertce gaitz traidore.
llaÍiia i;al,li yaunec ere ni baithan conllantqa
Iladutc; ikhasi baitut oraÍiio nic barberti;a.
I\1alti;urrac berc crasi:rn i;uen chcdc gucia,
Parada atccmatea cen irexteco cría.
(:amariac, berc baithan ccrbait idurituric,
Badcrra, eztuc ez eguiñen gaur horlaco hirriric.
Eta alcguia deusic ez hedaturic i;angarra
.Mcdicu yauna<':hurbillllu ducneco sudurra,
Uztarco scndo batez du hedatccn atccz gora,
llorti;ac bakhanduac, eta odola dariola.

Ederk1 cguiñ 1,,aítac, dio oxo gaic;oac;

Ilere baithan arras, ahalkcaz yoac:
Nahi naiz ii;atu hari, bathicariocoan
Ongui nahiz ez nakicn , baiccn carnacercoan :
Dagola bacotcha, bere ollcioan.

===================~

FABLÉ XVJ.•
(5.e DU LIVIlE VIII.•)
-
LEHOINA,OXOAETA ACHERIA
EnnmunsMAZ lothua,
Eta adiñcz cciiid11a,
Lchoiil batee uahi i;ucn.
Baitczp3Ja CÍO(_':llCII

www.bidicap.org
 LIBURUll.• 7ti
Áurki erremedioa
Adiiíaren contracoa.
Gau,;a dela eciií eguiiía
llori da gauca samiiía,
Erregucr erran eciiía.
Heitccn ditu beraz hunec arrac;:a orotacoac,
Medicunti;;a eta barbert~an yakiií direlacoac :
Badathorz lehiaz, ecen bacotcharen chedea,
Ha erregue sendatuazco ardicxtea ospea.
l"i:thorri ciren yendetan acheria esta ikhustcn,
Baiña buru-colpe.,batcz etche-alde da guclditcen.
Hortaz !aster oxoac du mintc;:a-razten gorthca;
Eta crreguercn gogoan beltzten cguitatea.
Printccac derra, cu chian acheri gaítztaguiiía,
Bere egoiti;;an bedi hcrtan prisonier eguiiía:
Bethorkit guero aitcinera amorez edo bortchaz,
Berac contu emaitera haren contra erran dcuaz.
Badathor. eta aguertcen da :
Baiiía ya yakinxu baita,
Oxoaren lana dela
Orduco tretu tchar hura:
Erratcn dio errcgueri :
Yauna, (,ure aldean naski
llala ez dena condaturic,
Naocakete heltzturic ;
l\lezprecioz orai arte
<.;uri homaia cguiií gabe
Ar:rnz egotu naiccla :
Y auna, g-aui;ada bertccl:i,

www.bidicap.org
76 FABLEAC.
Beilla bat eguina nuen,
Arren i;u senda ciñtecen:
Hau complitcen hari nintcen.
Ditut ere ikhusi nere bidaiean,
Asco yende aditu sabant medicunti;an :
Eta oroc diote i;utan bertce gaitcic
Eztela odolaren hotztasuna baicic;
Dathorrena choilki i;ure adiñ handilic.
Horren erremedioti;at huna cer den comeni;
<;;ure manuz oxo eder bat biciric larru bedi:
Eta berehala haren bero-bero lar¡ua,
Bizcarretic bar ei;ai;u cerbaitez tincatua.
Pare gabea bethitic ic;;atuda asrnu hori,
Indar ganac itc;¡ultceco natura hebaiñari.
Oxo yauna guisa hortan, hau gaitci ez bai;aitc;¡u,
Garnbaraco soiñecoti;at cerbiti;aturen i;ait<;u.
Gustatcen i;aio erregueri
Erreceta simple hori: .
Murde oxoa da hartua,
Larrutua, c;¡athitua,
Laur azpitan partitua.
Eta monarcae eguiten du mamiez afari ,
Eta beroki larruaz gorphut<;aren estalki.

Lehoiñaren gorthean, ikhusi ic;¡ancena,

Gorthe gucietan da, maiz ikhusten deua :
Elkhar eciñ yasana, eciñ ikhussia,
Elkhar engana, elkhar beltz, da hango bi<.:ia.
Ochala mihi gaitztoric,
Ez balitz g·orthclau baicic !

www.bidicap.org
 LIDURU H.• 77
Baiñan i.;urrite hori,
Alde orotara da isuri.
Lehoiñarcn gort}lea aise, corre)"itu ~aitekcn ,
Oxoaren e1empI11a, hortaco net ona cen:
llaiiía gui~a-artcan eguiñ, gau~a bera ez baidaitc,
Medisenter gosta-raci, bchar lil~aiokcle,
Larrua khenduz ezpada, bcrtce moldez bedere.

}'ABLE xvn.·
(6.• DU LIVRE V.•)
AXOAETABI NESCATOAC.
Ax.o batee baeituen bi nescato berekiñ ,
Iruten hari eit\·.aizeon, biae abillae berdiñ.
IIeien aldean hcrrico axo irnlle guciac
Etciren berteeric baicen libo gaztat~ailleac.
Ema ~aharrae et~uen nihoiz berce griñaric,
Lan egunecoa nesker marcateecoa baieie.
lguzkia bere arrutan partiteeco aitcine1ie,
Alba aguerlu baiño Jehen lebanteco uharteetic,
Ardatz, arrudac ccbillti;an yadanic farra, farra
llaratu gah e ~unl~a bat bill, bertcea tira.
Oillar diabru batee baitu, cantari albacoa,
llerresaca yauz-arazten axo diabruagoa.
llau , amarraturic erdi guerrian c;:aiat~ar bat,
Lampa batekin ba~oan chuchen chuchena oherat,

www.bidicap.org
78 FABLEAC.
Non, loric hazcarren eta go<;:oenacharluac
I)ohaxuki bait<;aunti;an bi nescame malurusac.
Batee begui bat apenaz <;:nenerdi <;:aha\tcen,
Bertceac estiran beso biac nekhez lm;atcen :
Eta biec, gaitcituac, ahopean eerraten :
Oillar madaricatua ! luce ez duc cautaturell,
Eta erran <;uten bc<;ala,
Eguiña ic;atu cen hafa :
llegastin malurnsari,
At¡;arle goiztiarrari,
lchill <;akion mokoa
hauxi citen lepoa.
'llargatic ez cit<;aien i;ortea hobetu,
Sasitic athera eta ba'itciren berhorat11.
Ceren gure axoa bere oillarra gabe
Ez baitcen guerlhatu hobe.
Ecen escapa beldurrez bere oren ohitua,
Baratceu ez cen iduri arima herratua:
Gau gucia etchea· cena ceucala asaldatua.

Gaitz bati alabaiña eguiñ, dionac nahi it<;uri, .

Uste ez cen handiago bat, harc du topatcen ohi.
Gaitcic ga!Jc mundu huntan, i<;an ez IJait<;aitezke,
Ditut<;unac paeientki, yasan hobc cintuzke:
(.;urc pairuan orhoituz, bakharric ez «;audela,
llaiña Yaiucoa lekhuco, eta lagu11du<;:ula:
(:oiñac harcn gatic hemcn , dukc{:una pairatu,
l!jrnAca bcrtcetau berac., pagaturen bai daut<;u.

www.bidicap.org
 LillURU U.• 7!.l

FABLE XVIII.ª
(2.• DU LIVRE VIII.•)
_ CAPATAlNA
ETA BANKIERA,
lhnun changoc ,;aducaten alki baten gaiñean,
l,.:apataiñtto bat hari éen cantuz bere !anean.
Goiz arrax etcen ichiltcen,
Othuruntratceco baicen;
Loria cen ikhustea
Eta areago ent~utea:
Nota ,;arabillcan bo,;a
Gora beli:era it<;ulica!
Bethi ,;agon contentago
Ema erdi berria baiño.
Aitcilic hau,;oan ,;uen aberax okhatuac,
Utciac ceuzcan aspaldi bai loa, bai cantuac.
Eciñ bertcela ,;aiteken
Bankero bat hura baitcen :
Nihoiz alba hurbilleail
Sarthu nahi bacen lotan :
~apatai erneac cantuz at,;artcen. ,;uen betan.
llankero logaleari haguitz cit<;aion gaitci
Noiaz~eru arthaxuac moda etruen e,;arri ;
Yaki eta oguiarekiü
Behar ,;aiteken orduan ,
Cediñ i<;an mercatuan,
Loa ere betan sal-kidiñ.

www.bidicap.org
80 FABLEAC.
Bere o telera harc deitcen du rnaistro cantaría,
Hauc;o, errac;u cer duc;un, urtheco irabacia?
(:apatai rnadreac aldiz
Ihardexten dio hirriz :
Nic eztut borla condatcen ,
Ez nihoiz ere idukitcen ,
Bi yornal elkharren gainzka:
Ilaiña ni con(J!nt naduca,
Yakiúac ene sabela
Yanez escas ez dagola:
Urthea buru batetic dudanean nic hasi,
Bertce burua atcernaten dudala casic-bethi :
Biba yaunaren gracia !
Bada eguneco oguia.
Erra1,u beraz egunac cer derautc;un ernaiten?
- Gutiago, guehiago, nola ere den guerthatcen
Makurtcen hargatic nau ni gauc;a batee halere,
Han hernenca urthe Iucean, asco bes ta baitire:
Gure erretorac eztitu ahantzten uihoizerc.
Hauc gure oliciocoac ohi dituzte galtcen,
Lan-gabeco egunec ceren bi caltc badakharzten :
Lehena ez irabaztea,
Birdena aldiz gastatcea.
(:apalaiiíaren lenguaya phoz eta uaturala,
Guslaluric bankerari, baderro berehala:
Petan, nahi c;aitut egua nic eguiú urusago,
Thronuan ororen nausi yarria dena baiúo.
Horra ehun luis: goarda-zkitc;u beharlcen c;arcncco:
Maislro Pctani ordulic ciñez badiy.nritc;o,

www.bidicap.org
 LIBURUIl.• 81
llura bec;ain aberaxic ceru-pean ez ,fela,
lleruco urre-miac oro etchean ditue!a.
Eta badioa aleguera
Diruareo cerratcera,
Bere cutcha c;aharrean
Guilltc;a herdoillareo pean. ·
Baiña han c;uen cerratu harc bere umore ona ere
Adio can tu ariñac: guehiagcf ez dec;ake,
IIaren cinti;ur herstuluan boc;ac aurki pasaia;
Loac ere arras ulci du, haren egon-tokia,
Suspitcha, trantce eta griñac,
Ditu harc bici-lagunac.
Egun gucia c;araman erne bethi beguia :
Gauaz sentitcen bacuen gathu baten yaucia,
Bacidurit(·O!Jdirua gathuac ebaxia.
Guica gaicoa arkenean,
Carta galtceco menean ,
Iladoatcu otelera
A.boro atc;artceu ez i;uen diru duna aurkitccra.
Ori, ori, derro, yauna, horra i;ure dirua;
llorren-gatic eztut nahi galdu loa, ez cantua.

Dirucoiac eztu choilki canta eta loa galtcen,

tta gau-egunac oro khech:igunez bethetccn:
Baiña oraiüu berthutea i;aio eguiten g:iitc;ago
llaita cerneo bidea, haguitz nekhezcoago :
Christoc erran a b:iid:ithor, :iberax denarcnl\ at,

:z
Cuciz dela gaitz hcltcca, cerneo crrcsurnarat ..
baila aise bidaiatccn, haiñbcrtce cargarck'in ,
,z athe hcrxitic sartcen, haiñbertce bagayekiü.
www.bidicap.org
82 FABLEAC.
Cablea orratcetic ecen, pasatcen da errechago
Ceruco bortha herxitic, aberax dena baiiío.
Cer yan, cer yauntz, non bici c;uc, haldiií segur
[baduc;u,
Content ~audeci: san Pabloc, horla erra ten deraut<;U•

}'ABLE xtx.·
(2.0 DU LIVRE IV.e)
ARTQAINA
ETAIXASOA,
ATIL\LDEAREN goc;otic hasoaren hauc;o,
Artc;aiií bat bici ic;an cen soscguan luc;aro:
Fortuna chumca c;uen;
Aitcitic hau segura cen.
Egun batcz ikhusiric ixas-cosla heguian
Tresor asco c;audecila descargatuac metan:
Gutici;¡. loteen c;aio,
Bere .arthaldca sallccco :
Eta negociatceco
Diru harree ciraueifio.
Bademo urnri bcraz 1.:uendiru gucia,
Baiña costa cguiñic galleen da 1,araman untcia
Ordutic herriz liartccn du utci oficioa :
naiiía ezta ya cena lehen arthaldeco maistroa ¡.
Aitcitic choilki Patchicu artc;aiñ soldatccoa.
Cemba_it m·thcrcn buruan, bere irabacitaric,
Arthaltle pollit baten da yabe egniten oraindic ~

www.bidicap.org
 LIBURU11.1c
li:ta cgun batez haiceac ichilic caudecela,
fiaren betheac costara placentki 1,athorzela
Hola he! barcu edcrrac,
Diru ketara ethorriac 1
Dio : c;oazte, c;oazte, ni~ ganic bertcerat
Ez nago segur aboro ni ncrea emaiterat.

Ez derrat ez hau airerat,

Ezta ere asmu funx-gabe bat:
fiaiña csperientciatic, hartu yakilatea;
llaguitcez batic-batean, hobe dela ukhaitea,
Sos bakhar hat escuelan ,
Ecen ez hamar mcnturan :
Eta batbcderac duela egoteco
IJere c;orteaz satifo.
Ambicionearcn
Eta ixasoaren
Dei enganagarriari.
Ez 1,aiola behar beharria ideki:
llec cnt1,un ukhanaz baldin, bat ongui bada hcldu,
lla\a eguiiíaz hamar uliller, aldiz c;aie urrikitu.
lrabaci guicencnac, urac ditu cscaiiítcen,
Baita haice eta tubonez, eJ)lanac eramatcn.

www.bidicap.org
 FABLEAC.

FABLE xx.•
( rn.•DU LIVRE l.")
HAURRAETA ESCOLA-NAUSIA.
JIAUR bat dostatcen celaric ibai baten aldean,
Ur handirat crori ccn gaichoa ustccabcan :
Cernac hala nahia, sahax bat guerthatu cen,
l;oiñac, eskcr Yaincoari, salba-raci baitQuen:
Ceucala, diot, tin-tinca sahaxarcn adarra,
Escola nausi bat handic badathor pasatcera.
Haurrac oyhu: he! 1,akizkit, non ez, galtcera noa;
Oyhu rniííetara noizbait iti;ultcen da rnaistroa :
Eta aire idor bat harturic, iduriz sasoiíí-contra :
Ah! diot<;o : cithal tcharra !
Ikhus-ai;ue ladrea ·
Certara den funx-gabea !
Canailla horiec gucro
Har eti;at,;ue arthatceco !
Ala hoien burhasoac
Baitire urricaltcecoac !
Gaitztaguiíí hoicc gogoan
Bcthi behar egon griíían.
Cer cztute sof'ritceco !
l;oiíí diren urricaltceco !
Eta erran gogoac erran ondoan harc astiro,
llaurra e~arri ,;ucn uoizbait ibai-heguian gnero.

www.bidicap.org
 .,
LIBURU II.• 8
"
13aiiia o maislro elhatia,
Utz-ac gueroco erasia .=
Duken ondoan salbatu
Eguic orduan predicu.

llemen ezta conde'.natcen errient hura choilki,

~aiña oraiño asco bertce presuna hura iduri:
Erasle eta criticari, baita hambat nau~itcho,
Eguínt.;a ororen gaiñean dutenac errateco.
llula eguiñ, hala erran bacen, hara gan, honera yin
Gau<,aeguiií eta, bethi hec ba1,akiten cer eguiñ:
Ondotic critica, abisu, Ietcioa eztute falta ,
Euscaldunac dioena bethi hill eta salda:
Edo , hill eta abrea ,
Iluztanean 1,aldarea.
l~olaco yenden arra¡;a bamba! da poblatua,
~on baididuri ceruaz choil benedicat.ua.

FADLE XXI.ª
( 8.• DU LIVRE VI.•)
AGUDEA
ETAASTOA.
4.GunEbat cioala asto baten gaiñean,
11
hentce fresco guicen baten heg11i1icpasatccan;
Abreari bademo han sartceco licentcia,
llau !aster iiíoca dahill alegnera gucia;
li
www.bidicap.org
 80 FABLEAC.
lhauska, il~ulica, hatzca,
Uztarca, irrin1ch'iñaca
Bclhar fe1·dea alba. alditan arraso daramala
Edoceiiícc casu hartan eguiñ <;uken bccal:a.
Baiña guti igurikia ,
llor aguerlcen· i;aie exaia".
Goacen ihesi diotca ikharan agudcac;
Ila ! ccrtaco ·1ihardexten dio abre leleac?
Bi basta eta bi fardelez cargatuco naule ni?
Ez, ez, derro agudcac coalaric itc uri :
Cer caíket niri importa
Norc demadan niri basta?
<;ubaur ba.;oaske itcuri ;
Laket-lekhu cait han niri.
Exai bakharra berdiií guc yabea dugu bethi;
Euscara garbienean nic baderraitc;ut hori.

Guii;ari astoarekiñ, guerlhatu citi;aiona,

Hura bera bertce ascori, da guerthatcen c;aiena :
Azpicoer baldiií brida, largatcen badiote,
Nahi orduan alderat, eciñ bill detcakete:
Ilunenbertce berec ecen, utzten diotenean,
llaiñbertce haiec diote, haricen bere chaindean.
Astoari nola, nombait laketcen bai_:aiote,
Aitec, c;ahar harc bei;ala, behar dute eguiñ Lide :
Bat<;uen eta bertcentcat, ez baita hori hobe.

www.bidicap.org
 Ll8UHU 11.• 87

FABLE XXII.ª
(20.• DU LIVRE IV.•)'
DlllU·COIATRESORAGALDURIC.
CEUTACO daite tresora,
Badago baldin alferra?
Bakharric ¡;urea dena ,
Da cerbi~atcen ¡;ait¡;una.
.Nahi nuke yakiii beraz hambat yende ¡;ol'Occ,
llrre, cillarrac metatcen bethi hari direncc,
Cer duketen guehiago
Bertce gui¡;on ba_tec haiño ?
Erromesena hec be«;aiñ aberax dago obian,
Etahura be,;ain pobre bici dire gaiñ huntan.
tliru-¡;ale bat Esopoc hemcn dakhar exemplu,
'.;oiñec gauc;a net gustoski senti-azazten baitu:
Bere i,;anez go¡;atceco harree bacidurien,
llirden bici bat oraiño ¡;uela igurikitccn :
(:uen urrea etccn haren ,
llera bai cen urrearen.
1Iaren go,;o bakharra cen bere diru maithea,
Gau, egun, ordu guciez gogoan ibilltcea :
Eta hartaric hartcea,
Sacrelio idukitcea.
Cioan edo cathorren , edan edo yau cci:.:m,
lla~t«;at ustekabea ongui behar cen i~a11,

www.bidicap.org
88 FABLEAC.
Baldin harc cz bac;akharrcn gogoan fixatua,
Harcn dirua lurpcan gordea cen lekhua.
Haiñbertce tornu harc toki hartara cguiñ cituen,
Non Icc;oiñguille bat horlaz noizbait ohartu baitcen :
Eta asmaturic yocoa
l\Iiratu c;uen cilhoa;
Eraman han cen dirua
Eta iduki secretua.
Gure cicoitc;a ccncan gucroago haratu,
Diruaren ohatcea c;uen choilki aurkitu.
Gai~oa eman ccn nigarrez 1
Auhen eta deiadarrez :
Eciñ c;aitekcn consola.
Hol'la desolan dagola,
Norbailcc galdetcen dio cere ducn hortaratn?
- Ene tresora baidautet, dioti;a, niri hartu.
- <.,:uretrcsora non bada?- Lau<;a horren heguian
- Cer hoiñ urrun c<;artceco guerla dea herrian?
Ez cinduen bada hobc idukitcea etchean
Guilt<;a segur baten pean?
Behar ordu gucietan orduan i;;uc han aise
llartn eindukeien bethi hartarie lanyer gabe.
Bethi! diot¡;a, ay ecrua ! hori ere badugu?
Doan be.;aiñ aise naski dirua datho.rkigu?
Nihoiz unkitcen ez nuen.
Orduan, bertceac, arren
Cer diabrutaco cinduen '?
liaren tokian ema<;u,
Ilarri bat nahi baduc;u;
Ilaiñ baliaturen raitc11,

www.bidicap.org
 LIBURUII • 89

F ABLE XXIII."
(21.• DU LIVRE IV.'•}
UBEAREN BEGUIA.
'OnKIIATZ bat hcrio-suhar heia bateratu ccn,
,,:oiñtan errara idi bat<;u hausnarrean bait(}andcu
Arrot<;ari baderrotc betbetan chutituric,
llertce nombait gordetcera doala fite handic.
Anaiac, dcrroic huncc, nere biciaz doha,
Othoitztcn \ aituztet arren ez na<;a<;uensalha.
Nic el'e <;uer ordainez
Nere ibilliaren bidez;
Chuchen daut<;uct erranen,
Alba-pide onac non diren.
Ascotan cerbit<;u hori
Balios cuent<;at ongui,
, Ícan daitcke' segurki.
l:er guertha ere daie idiec aguiiítccn secretua,
0
~ ko illhun batean !aster goibeltcen da bílldua :

~axa aise hartcen du eta badago trankilldua.

lihuntccan ohi guisa manyatera, arrastelac,
11elhar berde eta <;uhaiiícz nasai dire bcthcac:
!5chiac goiti-bcheiti,
Ilara-hunat chun aldi,
íladabillt<;a anxiatuac :
Are ctcl1cgui<;onac bcrac
li.

www.bidicap.org
HO FABLEAC.
Aguertce bat eguiten du :
Baina hau ere ezta ohartu
<;okoluan dagoenaz:
Huncc salbo dauca beraz,
Ordutic bere carcasa :
Ya esker biciac diot<;a,
ldien bihotz onari :
Nahi du choilki iguriki ,
Yendea oro landetara ;
Doan bere lanetara :
Lanyer gabe cen tokitie,
Illki cedinti;at gorderic.
Abre batee baderro ere; cderki doa lana,
Baiiía ezta aguertu oraino gui,;a chun begui duna :
Hunen bi,;ita <;uret<;atguciz da loxagarri,
Han arte, orkatz tristea, ez erran salbo naiz ni.
llortan nausia badathor, ikhustera bctbetan :
Ilau cerda? dio coleran;
Arrastela, manyaterac ,
Ccrgatic <laude erdi huxac?
Azpi hauc cguiü beharrac ·¡
Dcithceu tu hcre sehiac.:
Ilox ! !aster <;uhaiiíteguira.
Behint<;at hemendic hara,
Aditcen dut ene abreac
Daiten arthatuagoac.
Cergatic utz paretetan
l\larhalo lan hauc dilindan?
Golde eta uztarri hauc ere
Bertccla arrima ez daitczke '/

www.bidicap.org
 LIBURU11• 91
Beguiac darabillzkala heia c;oco orotarat,
Azkenean ikhusten du lehen etcen buru bat.
Orkatc;a da ec;agutua ,
Hilltcera condenatua;
Oroc c;oiñ-guehiagoka,
Phac;ota Iodi colpeka,
Han bcrean dute choteen:
Deus ez c;aizco baliatcen ,
Ez, beguitarte eztia ,
Ez nigarrezco isuria;
Salba ez de!,ake bicia.
Andetan badaramate,
(:athitan gacitcen dute :
Eta ham;oac bíllduric
Eguiten dute ase-onic.
- Bego bethi ,' derra Esopoc nausiaren beguia,
lkhusteco gauc;a nehor bertcec ez ikhusia :
l'lic aldiz exaiarena daducat haiñ arguia.

FABLE XXIV.ª
(2.• DU LIVRE V.•)
BURDIÑÚcoElTCEAETA LURREZCOA.
BuRDJÑEZCO eltceac lurrezco ellceari,
Erran cion , goacen biac bidaiari :
Escusatu c<m hau: ccrralaric eceu
Hobc cili;aiola haguitz iduritcen,

www.bidicap.org
92 FABLEAC.
Sukhalde chocoa goardatcca bcthi:
Ecen lukenecotz bcre tokia utci ,
Gau{!aric mendrena li{!atekcla aski
liaren colpatceco,
:Baita ehun cathitan bertan ec;artceco.
Aldiz .;uc, diotr;o, !arrua ez baitu.;u
Ilaguitcez nerea be{!aiñ dclicatu :
Bcldurtccco estU(;u holaco deus ere,
Eta nora nahi r;u bar;oazke aisc.
Burdiñczco eltccac ihardcxtcn dio ,
Lauyer guericcan r;aitut idukico.
Cogorchco cerbaitcc yotceco menean,
<;u causi r;aitczkcnean:
Colpca ,hartcctic ~u bcguiratccco,
Arlctic naiz pasatuco.
Escaiñtr;a cdcr horrec dio emaitcn gogo;
Burdifíczco aizpa ere aldcra dathorco:
Eta bi prcsunac hirurna .;angotan,
Badoaz maiiíguka daiguikctcn guisan.
llarrichcor·ic baldin to pateen badutc,
llata hcrtceari yoca hari dirc
Lurrczco cltccac haiií patitccn r;uen ,
Non, hol:i rli1rn urhax eguiií baiiío leheu,
Comi,aiac liait<;ueu pusketan cr;arri:
Baiiían cz caitekcn ~ orte horta~ plciiíi.

Aldebat chuhur badm;u, r;ure herrnncan .;audt

llandiago direnckin, cz .;aitcccla kide:
Non cz, lunczco cllccarcu, <;orLl!tldailc <;ur~.

www.bidicap.org
 LHlURU JI.• 95

==
FABLE xxv.·
(15° DU LIVRE V.•)
DIRUCOIA
ETAURREZCO
ARRAULTCE
EGUILLE
OILLOA.
t1co1T<;AC gucia nahiz, gucia ohi du galtccu
Hala nola gaic;o batee behiií eguiií baitc;uen;
Fable hunee dakarrena baldiií eguia bada,
Lafontenec edo Esopoc gauc;a condatua da.
Egun guciez cioen oillo batee leyalki
llrrezco arroltce bat chucheo erroten vabcarí
llunec aldiz penxaturic oillo harree sabela,
l'resor oso batcz betan bethea ¡;aducala;
llilltcen du eta idekitcen ,
Eta harritua aurkitcen,
Difuntuac etc;uela bere harnean deusic,
Dcus cmalen ez cioteu oilloec ez c;utenic.
F:ta bere buruari ciola haiií ¡;oroki,
Eguncco errenta ona bethico gal-araci.

Cicoitcec nahi badute

Ezco\a hor bar bcc;ate :
Cembatec gure egunetan
Aberaxtu nahiz betan,
Daueatcna segurcan
Dutcn ec;artccn meutur~n !
Nahiz ukhau ez duteua,
'l';altccn dule hadutena:

www.bidicap.org
94 FABLEAC.
Eta gaur bicitcecoa, ausarki batutenac
Aurk.itcen dire biharco, colpez rrromescnac.

LlBURU BIGARBENAREN ACAllAN'l'<;A.

www.bidicap.org
 95

I.IBUBU BIB'UBGARRENA.

FADLE J.ª
(4.• -DU LIVRE VI.•)
ACHERIA,CHIRINOA
ETA ANIMALEAC,
Lt1101Ñ bat lm;:aro oraiño bici ustea hill cen ,
<;oiña, bicia ¡;ueiño erregue puchant baitcen.
Beraz hill cenean , haren peco ciren
Animalec oroc billtcar eguiñ ~uten;
Behar .-;utela eguiñ froga bakhuncoa;
<;oiñi ¡;oacoken harc utci khoroa;
· Erregue ii;aiteco haren pla¡;acoa.
Atheratcen dule !Jioroa c:cichatic
~ointan altchatua baiti:agon bethitic.
Aldizca guciec enxaiateen dute,
Baiñan ii;arico batee ere ez duke :
Bati;uc ttikiegui baidutc case oa ,
Bertcec larriegui huncn tamaiiíoa :
llaue berriz adarrac copctan goregui,
Beharria astoac guti bat lucegui :
Chiminoac ere hirriz dagoela
Fi·oga bcra cguilen du bcrlccc bc~afa

www.bidicap.org
96 FABLEAC.
Eta dostatceco miratcen tyara.
Badabillzca inguru haiüitz inustria,
l\'lilla grimasa, eta chimiuokeria:
Brinco -,alhu batez khoroa barnetic,
Pasatcen da hala, nola uztai batetic:
Animalec hori haiñ dute ederrexi,
Non oroc baitute printcetc;;at onexi.
Bacotchac eguiten dio bcre agurra;
Orotaric choilki acheri maltc;;urra,
Eguiñ den hautuaz dago gaitcitua :
Baiña aguertcen eztu batere kherua.
Complimendulto bat harc ere egúiñ eta ,
Baderro erregueri : beraz yaun monarca,
Toki bat badakit bertcec ez yakiiía,
Trcsor aberax bat gordea daucaua.
Bada leguea da , horrelaco aurkiiítc;;ac
Bere dituela ~ure mayestateac.
Nihniz ic;;andireu bertce erreguen pare,
Erregue berria baita tresor-c;;ale :
Aiphatu lekhura bera da IJ-'111 nahi,
Ez dadintc;;at arrcn lrumpatua gueldi.
Arte bat 9agon han ongui barmatua,
Chiminoa hartan ic;;ancen hartua.
Billtc;;arraren partez acheriac dio,
Eztutela eguiiíec deuscre balio.
Heronec heure burua gobernatu eciwduc,
füa hic gobcrnatu gu guciac nahi gaituc?
Cargu emana cuchia11 heraz khcndu cioten:
Eta oroc orduau claro ikhusi ~ulen ,

www.bidicap.org
 LIBURU Ill,• 97
Erregue ic;aítea dukenic merecí,
Ez daitekela aurki baicen haguitz guti.
AnimaIeee ordu:rn ccrtan cguiñ ez c;u,ten,
Guic;oncc casu bcrean ohi dutcna cguitcn 7
Khenduric azken monarca
lphiñtcen errepublica 7
Nic cz dakít ceren gatíc :
Fableac ez dakhar deusic.
Aitcitic bert.cec cergatic
Gauc;a hura ec;artcen dute
Bada oraiíío hemcn ere ,
Berdiií díot : ez dakit nic.
, <;oiñ den hoberena, gauc;a bietaric
~uyatccco dcc;agun utz, arbola fruítutaric.
ethico esperientcíac, gaui;a da irakhaxía,
~~~daria ontcen eztela, mudatuz maíz nausia :
v_".aberaxten sehia, chanyatuz maíz tokía.
endeac ere diduri mudanti;a husutaric,
l\Tihoizguti dakharrela, cargaren gutímenic:
Gutiago onant <;aren níhoiz bcrratt;apenic.

º\'ABLE IV
(5. 0 DU LIVRE Xll•)
GATHU~AHARRAETA SAGUGAZTEA.
SAGU gazteiño bat mundura berría,
Gutí íkhusía eta haiñ guti icasia :

www.bidicap.org
98 FABLEAC.
Gathu c;ahar bati c;agocon othoitcez ,
Hura ematu nahiz bere arra,;oiií onez.
Bicitcerat utz na,;acu
Naicen be,;alaco sagu
Ttiki-ttiki pasa-errecha,
I,;an daitekeia carga
Etcbearcntc;at batere 1
Ualiduritc;aitc;ukc othe
Etchc huntan yaun andreac,
Eta daitezken bcrtceac,
IIill det,;akela goseac ,
Nic yaten dudana gatic?
Ogui bihi bat bakharric
Aski da nere asetceco;
Eltchaur bat ere scguric
Arras ni biribilltceco
l\lehe naiz oraiño : nac;a,;u utz aphur bat;
Errepas hau bego c;ure umc yaunent,;:at.
Borla sagu gazte c;ori-gaitcecoa
Gathuari mintc;o citc;aion laiiíoa
Trumpatu haiz bada, bertceac diotc;o:
Horlaco discurxac niri hcdatceco.
Gathu c;ahar batee nihoiz barkhatccá !
Bertcelacoa dun bcthitic leguea.
Legue horren arabera,
Hill-hadi , ta berchala
Hail toki goibelctara
Hire arengac eguitcra
Ene haurrec aski bertce
Errepas ukhanen diiíe.

www.bidicap.org
 LIBUR\J 111.
0
ll!l
Ez <;uen faltatu enana eguitea.
Huna fable hunen morala simplea.

Gazteac bere baithan, fidantcia nsco du,

Errechki gucietan, du uste acertatu :
Aitcitic c;aharra, gogorra da erraiez,
Ez bera, e'!: unki hau., ez daitekc deusez:
Bi defaut hautaric, <;oin da gaitztoena?
Ene oldez seguric, da (aharrarena}
Eccn gazteenac, erresurxa badu,
Esperientciac, correyitcen baitu :
Aldiz c;aharrena, da errcsurxa gabe
EspCf'ientciaz, muda ez baidaiteke

FABLE JI(.•
(6.• DU LIVRE Xll.•)
ORKHA
TZ ERIA.

?I\KATCEN herrian bchin orkatz bat critu cen;

Iaren el<;antcara !aster haiííitz kide yiñ ciren:
lkhustera, laguntcera ,
Bedere conxolatcera.
Bethi raioke eriari
Oste hori khechagarri.
~h ! ya una e, utz nacac;ue, trankill, othoi , hilllccra;
ta herioa bcrtcec becala seguitcera :

www.bidicap.org
100 FATILIAC.
Ez darilela negarrec !
Baiiían cz : conxolariec
Eguiiíbide trislc hori
llethe nahi dute osoki.
Goan ciren bada azkenean,
Yaincoac nahi ephean:
Ez hargatic cdan gabc,
Erran nahi da; eguin gabe
Alha-ahli bat bcderc.
Haritz1cgui ham;ocotan denaé barraialuric
Alhapidcac oro utci ciluzteu Iarruturic.
Errekeitua eriari cilc;aion hasrnitz motztu ,
Plat onic-·ya-ez c;ucn ceren ukhaitea penxal'IJ:
Gaitz batctíc erorí cen areago batera,
Eta azkenean ethorri osoki barurtccra
Eta goseac hilltcera.

Eriac czditu choilki contuan hartcecoac,

Medien, scndagaillutan cguiií diren gastoac:
Ahal bec;aií1!aster diru, oncz pagatcecoac.
lladitu bertce batc;uec, ez gutiagocoac.
Bisilari, conxei!lari, eta gau-beillaritan,
Arno fiií, licur, chocolot, etá mac;apanetan,
Hambal aise badoaco, nola purga, ayutetan C).
Urus, diotc;a1enean, erresurxac gutitcei'-,
Hitzkctez cz badiotc, berc gaiti;a herreteen.

(') Snheroa a!Jera, ayulari erra ten diotc l;a/Jamcn'

dia.

www.bidicap.org
 LIBURU I!l.• _101

FABLE IV
( 14.• DU LIVRE lll.•)
lEHOINA.CAHARTUA.
Unnrnz eciñdua <;agoen lehoiña
Oyhanac aspaldi ikharan <;,wzc:ma :
Eta orai galdua balore iragana.
Azpicoec beraz atacatu <;uten,
Hura ecintcean hcc hazcartu baitciren.
Ostico batez du yotcen <;amariac,
Adar-ukhaldica sistatcen idiac,
Oxoac ez daizca guphitle ausikiac.
Lchoiñ malurusac, ecindua, triste,
Orho illhun bat cgniií apcnaz de<;ake:
Bere <;orteari sumetitcen ~aio;
P!ei ilta alferric ere bate re ez dario.
Baiña ikhusw.ndu bai dagoen lekhura,
Badathorkiola are astoa bera:
Ay! ay! hau dioti;o, <;aitac soberache :
Prest nindagoken bai billtcera hementche :
Baiiía hii·e-ganic laido nic hartcea,
Ilietan \·aitac hilltcea.

Cazte, sendo, handi denac herbal eta ttipia,

J\lunduan ohi dauca dcus, gntit«;at idukia:
Tontokcria handia !
7
www.bidicap.org
102 FABLEAC.
Ecen ardura ikhusten da, puchantcna betbetan,
Gucien meneco eguiiía plaiiíu eta auhenetan:
Eta asto sendoac duke, balio guehiago
Lehoiií eri denac baiño.

l;,ABLE V.ª
( 7.• DU LIVREITI.•)
EDAILLEA
ETA BEREEMAZTEA.

BADUnorc bere defauta

<;oinetara bihurtcen hura bethi baita:
Ahalkcac ez loxac ez tlec;ake aparta.
JIunen gaineau dathorkit condaira bat gogora,
(:oiiía exemplu batez orai hainoa fincatcera.
Bakhusen (*) dehot on balee ,;aramat9an galtccra
Hcre osas una, cent9ua, baila are holxa bera.
Ecen holacoac nekhez dire bidcz erditan,
Non ya causitcen haitire bere sos ondarrctan.
Hunec guciz cmaztea c;aocan gaitQj¿ua,
Ahotic baitc;aramacon menayuco dirua.
Gni¡;a correyitu nahiz asmu hau cguiií 911en;
Behar bada ema ezconduec oraindic cz 9akitcn:
Ez derrotet nic hargatic hec pratica dcC3tcn.
Arrax batez bereciki
Cit<;aionean ethorri,
Jlarc nola bait9uen ohi:
(') Daklms, arnoaren eta debochkericn jaincol,;31
paganocn dcmboran ec;agutua eta adoratua.

www.bidicap.org
 LIBURUIll.• J05
Ecin egon guisa chutic,
Aihen-yusac hartararic,
Boleillan centc;ua utciric
Ec;artcen du damac tomba orde batean ,
Arno berriaren laiñacec coiñetan
Astiro iraki baitcioc;aketen.
Atc;artcean col pez hor da guic;a ohartcen,
Hilltceraco tresnez dela inguratua:
Chirio luce bat aldean phitzlua,
Hill-mihisea ere gaiñetic hartua,
Eta haraco-han ur bendicatua.
A.y!ay! diotc;a, hau cer da? alhargun dula :mdrea?
Orctubere;n da aguertcen haren sahcx tcndrea,
tstalki luce batean gorphutc;a troc;atua,
Masca bat bisaian eta mintc;oa mudatua:
Alde guciez arima herratu bat iduri,
11actoacoemeki-cmeki hurbill hill-ordeari.
li:scaiñtcen dio sa!xa bat satancnt«;at eguiña,
Ordutic senharrac eztu dudaric chumeena,
Egoitc;ati;at eztuela i(ernuco barrena.
Nor haicen erradac, derro fantasmari:
li:rresuma goibeleco despenxaria nauc ni;
IIuna dathorzcn orori nic cemotet yatera :
Guii;ac cuchian badcrra:
Ez demoten edatera?

Fabietto huni nere ustez, bi gau~'.aha1farraizco,

!lata, edatcco ohilc;ari, darraiona lucesco.
liaren csclabo dagola, hilltccco orduraino

www.bidicap.org
104 FABLEAC.
Baila casic haratago,
Fableco guica lekhuco.
Bigarrena, ema ezconduac, ez dukeiala ondotic
l\foyenic, correyitceco, senharra biciotic.
Aitciñetic behar dela, sahex ona hautatu,
Utciric gazte debocha, gazte prestua hartu :
Eta tristeac hautuan, trumpatu direnean,
Gocoric ez duketela, baicican othoitcean,
Gurutcearen aldean.
Non cz doten nahiago, senharrekin trincatu,
Ili burutan ctcheari, biec betan mnan su:
Nola gure tokietan, mait.ikhuslen baitugu.

FABLE VI.'.
( 17.• DU LIVRE IV.•)
!;UHURBATENERRANA,
Gmr,oNbat hari cen
Behiñ elche eguiterr
Baiña guicon handi bat cen
Icena Socrate (*) c;uen.
(') Greciaco filosoforicyakiiien eta i;ulmrrenetaric IJal1
duela bi milla eta hirur chun bat urthc bici cena. nu'
nec, bcre centi;u naturalaz baliatuz, ikhusi cuen et~
irakhaxi , Yainco bakhar bat baicic ez <laitekela. Hortai
izatu ccn acusatua crimaric handicnaz bei;,ila; preso
cr,,arria, eta presonueguian cscaiñi ciotcn edari po,;oi»-'
datua ircxtera obligatna; eta hola (;nen acab,tu bicia,

www.bidicap.org
 LIBURU111.• f05
Oroc criticatcen <;uten haren lana.
Batee cerran, eguiazki etchearen barrena,
IIoiaco yaun bati segur ezta doakokena;
hertce batee aldiz cion : etehe aitcindegui hori,
Ez <;aitiduriteen ongui ni naieen simpleari.
Guciec cioten apartimenduac
llerxi cirela eta haguitcez escasae.
Cer egon-tokia horlaeo batentcat !
Bira ere ecin casie harat eta hunat !
Yaunac, ochala, dioti;a,
Dena bethe ahal banei;a
Adiskide eguiazcoez,
Prest u, fifí eta irauncorrez !
c;uhurrac arrai;oin <;nen,
Cembait froga eguiñ 1,ukeien :
Halacoent<;at etchea
Handieguia aurkiteea.

llcthi da bere mihian adiskide nor nahi;

llaifía erhoa da fidatcen, <,:aioenahit<;ari.
lcena da comunena,
l<;ana aldiz bakhanena.

www.bidicap.org
fOG FABLEAC.

FADLE VII.ª
(J4.• DU LIVRE V.•)
ASTOAERLEKIEKIK,

ASTOBAT cioalaric
Erlekiez cargaturic,
Huruan e<;arri <;uen
Hura <;utela adoratcen.
Hartua hortaz burua
O:i<;oanfanfarrundua;
Inxenxua eta canticac
(:aduzcalaric guciac
Ciñez beret<;atecoac.
Norbait hortaz oharturic
Khentceco haren cascotic,
Penxamendu supher hori;
Baderro abre gai<;oari:
Enganatcen i;are, beharri-lucea !
(:ure idukitcean oraico ohorea:
Gloria hau oro ez doat,;u c;uri ,
Baifl.adaramai;unari.

Gau<;abat da haguitz, maiz ikhustecoa,

Doctor baten balioa,
Dela haren soiñecoa :
liare duen arropa ez balu ,
Norc luke ecen hartaz contu ?

www.bidicap.org
 LIBURU 111.• to7

FABLE VIII.'
(15• DU LIVRE V.•)
ORKATCA ETAMAHAXTEIA.
Üll.A eta ihiztariz behiñ orkatz bat bortchatua,
Mahaxti hautiñ batean sarthu cen exitua :
Eta hartan edirenic gordetceco tokia.
Salbatu i;uen bicia.
lhiztariec ordutic dute penxamendua
Orkati;aren arrastoa dutela oree galdua.
Deitcen dituzte oinetara
Aphur bat descanxatcera.
E1a orkati;a lanyeretic iti;uria doiean ,
Onguiguilleari hortcez loteen i;aio gosean.
lladaitekeia esker escas belti;agoric lurrean?
Ilaiña oree aditu dute,
Berriz hara billtcen dire:
Handic dute yauz-arazten,
Alde orotaric herstutcen.
Azkenean han berera,
Tristea dathor hilltcera.
Caztigu hau, dio, Ieguez dut merecí :
Ingrata, i;u huntaz balia i;aiteci.
Erortcen da bertan. Eta ora,: billduric
Asetcen dire hartaric.
Alfer tu ihiztarier eracuxi ncgarrac,
Haukien erraiac daude ohi bei;aiñ gogorrac.

www.bidicap.org
 108 FAl1LEAC.
!Uunduan esker escasa, da gau<;a ixusiena,
Gue<;ur eta ohoifíti;arekiit, berdiií e<;artcen (lena :
Aldiz fedearen bistan_, haguitz areago da,
Christa11 baten obcnetan, handiena hau baita.
Gaitzki cguilleari on- cg.uin behar badio,
Oneguillcari harc <;or, horlatan cer cztio?
Eskcr iti;ultceco plat;an, laido badu eguiten,
Icen gabeco mustro bat, baicen ezla guclditceu.

FABLE JX ...
( HJ." DU LIVRE 11.•)
LEHOINAETA ASTOA IHICIAN.

ANrnALEN erregueac bch.iií chede eguifí <;ucn,

Eguiteco ihizta a\di bat, bere besta baiti;uen.
Lclioifíaren ihicia
fata ez hcgastin ttikia;
Baifían cdo basurdca
Edo orkatz bar cdo cmea.
Ilada cguitccoa <;oacont<;at ongui
Astoa <;uen harc hartu cerbit<;ari.
Sortccac emanic hunec nola baitu
Hoz hazcar bat <;oifíacparcric ezbaitu:
fleharri-luz beraz cordechai;alari
Cit<;aioniptu musde lehoifíari.
llunec cman i;uen panttupa batean,
Abar hece meta handi baten pean.

www.bidicap.org
 LIBURUlll • J09
Erran cion handic orho eguiíi ce~ala,
Bulharrec eman abala.
llunen arramant<;ac penxalcen bait<;uen
Beren etchetaric colpcz eraikiren,
Cituela trantcituac
Laur atcctaco guciac,
Gutien iciac berac.
Oste hau oraino etcen ohitua
Ent<;uten haren hoz cspantagaillua;
Airctan cebíllan trurnboiaren pare:
Oyhantarrac oro foxaeta hcrabe,
c;oacela ihesi, denac ba<;alhorzen
Toki i;orizcora, <;ointan bait<;agocn
Ethortcccoaz yakiíia
Ephait<;an gure lehoiíia.
tz duta egun ederki nic irabaci yornala?
»io astoac, gloria oro bere hartcen duela,
lla¡, hai, diot<;o lehoiñac, orho eguiñ duc gothorki
11irc eta hirc arra<;aren cz banakic nic berri
Loxa ninteken nerorri.
Balitz astoa atrebitu,
Co\cran <;aitekcn sarthu:
Nahiz bada burla hori
Leguez <;oacoken hari '
tcen norc de~ake yasan fanfarrandua astoa?
Segur caratci·a haiec eztute hortacoa.

Handiec dutciiío , ttipien bcharra,

Ezdutc guphide, Iauscngu malt<;urra:
7.

www.bidicap.org
:HO FABLEAC.
Baiña cguiií dute bai, hec bcre yocoa ,
Aise dute ahantzten, «;or dutcn pagoa.
Lanarcn saria, «;aie bai cskatcen,
Urus afruntut<;at, ez hadute hartcen;
Eta laidorekin, guibelat egortcen.
~================·==="'

FABLE X.ª
(!t.• DU LIVR~ IIJ.•)
IGUELAC
ERREGUE-~ALDEZ.
JGUELAC crrcpublicaz lchenago unhatuac,
Eta erregoe batcz nahiz i«;an gobernatuac:
Eman circn Yupiterri (º) oro bctan oyhuca,
Eman cer;acotcn arren desiratu monarca.
Erori .citr;aicn lagoa gaiiícrat
Cerutic bctbctan printce bakl1ezco bat.
Baiña hambat huncc erortcearekin ,
Int,:ura gucian r;ucn ac;ant~a eguiil
Non, yende iguericaria,
Arrar;a crguel eta icia,
lkharatua gucia;
Snnxitu baitcen ihcsca;
Edo urpera pulunpaca,
Edo sesea eta ihiper::r
lntt;urac cituen cilhosca orotara;

n Jupiter, pagaholasuneco jainco falxo gncien nall'

$Í;) .•

www.bidicap.org
 LIBURU III.• 111
Lui;aro ez cirela loxaz atrebitcen
Printcea ikhustera nolacoa othe ccn :
Ronaparte bat ceucaten,
Eta hura la¡;a bat cen,
«;oifiaren bulluac bailf,;uen harrllu
Jkhusi behar i;uela,
Chilotic atheratcera
Lehen cena benturatu
Hurbilltcen da, baina ikharan dagola;
Eguiten du bertce batee harc be1,ala:
Ondoan badathorz chinaurrien pare ,
Oste erguela guero haiñ da eguiten trebe,
Non baidiote erregueri
Gaiñerat eguiten yauci.
Monarca gaii;oac oro yasaiten tu ;
Sosegutic deusec ez duke muguitu :
Yupiñec !aster du burua arraildua.
Oyhuz dagokio berriz populua,
Emagu1,u , dio, printce dabillken bat:
Lerxun liat cgortcen daie monarcati;at.
Hunec, hill eta banazca ,
lrexiz liadaramat1,a.
Igueler hula ere pleiiítac darizcote:
Yupiñcc (") orduan leguez haderroie :
Zer hada ruen nahien
Gathiho garela i1,anen,

(') Yupiñ, Yupiterri trcbcntziaz cmaitcn ciotcn iccna.

Hata noh, piarrcsentpt crraitcn haitngu : bcttiri cdu
J)eil!o.

www.bidicap.org
il2 FABLEAC.
Penxatu ahal dm;me ?
Jlehar ciñduten atchiki gobernu hastccoa:
llaiña cindutenaz guero bertcelaco gogoa ,
Aski behar citcaicuen printce hastapencoa
Cen becala cediñ ican eztia eta malxoa.
Bada ducuen hau. onhcx ecacue
Non ez, tcharrago bat, emanen .;aitcue,

FABLE XI."
(15.• DU LIVRE IV.•)
OlOA, AHUNTCAETA PITTICA.
AIIUNTQAC' behiñ coala
Haucoco belhar berrira,
Erra pea bethetcera;
Maatillaz bere bortha
Hexi cuen : erran eta
Pittica bere umeari:
Ilehautcu idee nihori !
Haurra , biciaren penan;
Non ez dautcuketen enan;
Adiskide seinaletc;at :
Gaitca dela oxoarentc;at ,
Eta harcn castarentcat.
Harc hitz hoiec erratean
Oxoa pasatu ceo han;
Ilunec, contuz billdu eta,
Gogoan tiñki badauzc:i.

www.bidicap.org
 LlllURU 111.• 115
Gormanta orduan segurki
Amac ez i;uen ikhusi.
Han gantche deneco handic,
Hunen minti;oa harturic,
Eta boi;a rneheturic
Iladoaco pitticari
Nahi dion ez ideki;
Derrolaric seiñalet~at.
Gaiti;a dela oxoarcnti;at.
Eta uste t;uen c;uchean
J>·• Sarthu behar cela ctchean.
J>1tticac, beldurti bethi, ttarttetic du behalcen:
ªlla churia ikhus? non-ez, nic ezlut idckitccn;
Da harcn lehen rnintc;oa.
Baiña pata horlacoa
Oxocn artean guti da usatua
![' Gauc;a den bei;ala oroz yakiiídua.
O1ntc;o hori aditceaz cstonitua osoki,
10 a yiñ ccn bec;ala handic goan cen prudenki

Pi1tica non ic;anen ccn

Sinhcxi ii;an ba.;ucn
Hitz sciñaleti;at emana,
Lehcnago oxoac guerthuz atccmana?

~Unduco eguitecotan, calte eztela diduri,

Eegurant<;az ukhaitea, baten plac;an babi bi :
gundaiño nihorc eztu, sobraz. guibelat utci.

www.bidicap.org
H4 FABLEAC.

FADLE XII."
(3.• DU LIVRE III.•)
OXOAARTCAIN
BILLHACA
TUA.
Oxo batee ikhusiric gutituaz {:Oala,
Inguruco '1rdietaric billtccn {:nen grabela:
Gogoratu r;uen cela harentr;at hoberena
Eguitea casu hartan harc acheriarena.
Artr;aiií guisa da beztitcen,
Capusaill batcz estaltcen :
Basloi bat ere eguiten du
Chirola ere ahantzten eztu.
Yocoa cediií complia,
Harc escrilrnz er;arria ,
Eman r;ukien gogotic
(:ariola capelutic :
a Ni naiz l\lanoel ar~iiía
« Arthalde handi hunena. »
Bere presuna horre\a duenean compondu ,
Eta bastoiaren puntan bi patac arrimatu :
Aleguiazco Manoel hurbilltccn da oiií bat oiií bi
Orduan lo r;agon tinki
Manoel eguiazcoa
Sorhopilean gair;oa
Lo r;agon ere r;acurra
Baita chirola meharra :

www.bidicap.org
 LIBURUIII.• Wi
Lo caudcn ardiac ere
Guehienxuac bedere.
ijadreac utzten dauzkiti,u oro diren becala :
Baiña ardiac billdu nahiz harc bere corralera ,
Bertce artc;aiñac bet;ala oyhu eguiñ nahi ic;an <;nen,
Comeni hala iduritcen cela baitciti,aióen.
Hementche ekibocatu ceu,
Yocoa ere aguertu cuen :
Arti,aiñac be1,ala oyhua eciñ eguiñ baiti,uen,
Baiña eguiñ i;uen orhoa
Oyhana iharrostecoa.
Hunen hoxera guciac
l\lutill, i,acur eta ardiac
Betan irati,arri ciren.
Oxoac ordutic cer eguin bai,uen.
Eciñ iti,ur, ez defenda ,
Capotea baitcen traba;
Bere contua ukhan i,uen,
Nola merecí baitc;ucn.

8 ere yocoa ez darama hipocritac Iucaro,

llstecabez prestamuzco masca erortcen baitcaio :
Eta orduau guciez da, leguez arbuiatua,
Noia baita\:aiten bethi, guezurti frogatua.
8 acotcha aguer bedi beraz, bethi den bec;alaco.
Bertce edoceiñ defaut barkha, dakioke aiseago,
Trumpalu nahia baiño.

www.bidicap.org
116 FABLEAC.

FABLE XIII.ª
(14 • DU LIVRE 11.•)

HERBIAETAJGUELAC.
lIERBI bat bere chiloan
<;agon behin penxaketan:
( Ecen ccr eguiñ celdetan
Ezpadago gogoetan !)
Gaichoa ba\;agon beraz
llartua melancoliaz.
Ani rnale hau triste da,
Eta loxac hiran dauca:
Yende iciperac, harc dio,
<;oiñ diren urricaltceco !
Yaten dutenec ere onic eguiñ ez de¡;okete
Placer garbi bat uihoiz ez : bethi tranlcean daudc.
Horra nola naicen bici
Loxa ondicozcoac uiri
Loa ere daut ebakitcen:
Niho\ere nihoiz ecen
Har ez de«;aket pausuric
Beguiac (,¡abalicbaicic.
Correyi 1;:aitederrake casco cembait ¡;uhurrec:
Ilelas ! icipertasuna khen de¡;akeia deusec?
Are, lainoki derradan, sinhexia daucat nic,
Cuicec ere badute\a nic dudan gaitz huntaric.

www.bidicap.org
 LIBURUIII • 117
Itor!a cerasala herbi beldurtiac,
Erne a!de orotara {.auzcan beharriac.
Osto bat, haice bat, ez deus, iti;al simplea bera,
A.skicen hari betbetan emaiteco sucarra.
Amex horietan <;agola sarthua,
Gure acinda triste, melancoliatua;
Hox ariñ bat <;aiobeharritaratcen ,
Eta fite <;aio ihesari loteen
lnt<;ura baten heguitic i;oalaric laurenca,
lguelac ikhusten ditu yauzten urera osteca :
A.h! dio nere beldurra bada norbait duenic ,
llertcec nola niri, bertcer hala eguiten daiet nic.
Naiceneco aguertu oro loxa dire,
Campac ere ikharan daude.
Cer! animaleac det<;adan nic ici !
Guerlaco ozpiña bat ii;ango naiz naski?
~labaiña segur ezta nehor haiñ pultrun denic;
Causi ez dukenic bera baiño pultrunagoric:
Yauuari esker munduan, bada gucietaric;
Hautaric ez gutieuic.

FABLE XIV.ª
(16.• DU LlVllE IX.•)
TRESORA
-ETA BI GUl~ONAC.
C.m1,0N bat cituen oroz gabetua,
Crcditic gabe eta sakelan diabrua;

www.bidicap.org
il8 FABLEAC.
Erran nahi da deusic ez :
Asmu eguiií {:nen ciiíez,
Haren hoberena cela ,
Bertce ascoc ohi bcc;ala,
Fiiíatceco axecabea
Bere burua urkhatcea:
Bcrdiií harc ez hacen, goseac hau bcra
Lastcr eguiüen {:uela:
(:oiiía baila segur heriotce guisa,
Bici-gura direncntc;at haguilz guti gustosa:
Badioa ordu berctic elche t<;ar batctarat
Bcre chede ondicoz;coa pratican emaitcrat;
Daramalaric soca bat.
Ilau nahi du itcc batei1 scguratu paretan,
llaiiía murru {:ahartua Ichen maÚlu colpcan
Erortccn da, eta tresor bat dathor harckin bctan,
Billtcen du gurc cxiluac, bad:irama lloztua;
Badioa urrcarekiií, ntciric caprcstua.
Condatu galle ere, suma hura da hartua.
Galaia doala han die istapeca,
Yabea badathor tresoraren cherca:
Dima aurkitcen du bcrtcctara goaua.
<;origai1z hori cen harc ecin yasana.
Ccr ! diot{:a, suma hau ni galduric nadiií bici 1
Eta ez naiz ordu berean urkhatuco nerorri?
Bai eta hala eguinen dut,
Non ez, soca ukhauen eztut
Capreslua han {:agoen;
Choilki gui{:ona falta cen.

www.bidicap.org
 LIBURUIII.• H9
llartcen du hau eskutara;
Eguiñic urkha • hillurra ,
Tincatuz hartan cintc;urra,
Badoa bertce mundura.
!la hunec ceucan naski hura consolatua,
ertce batee c;uela eguiií, lacearen gastua :
~~a horrela ukhan c;uen, guertbuaren drolea !
1ruac berea nola , socac berc yabea.

~irucoi gui.;a hilltcean, ez daite negár gabe,

~ ere tresora berekiií, harc ez baidaramake.
ekhez hilldu cituenac, utzten dilu hertcentc;at,
~~aiden, ohoiiíen edo bedere lurrarentc:at :
1/lduez goc;atu gabe, den gai~·oa_miií~kiií '.
ertce aldean agnertccn da begm Ia·rntuekm
Ilemengoa haitu, bethicotzat galdu,
llango bethicoa, ez aldiz beretu.

FABLE xv.·
( 17.• DU LIVRE IX.•)
CHIMINOA
ETAGATHUA.

i ACOT chiminoac eta :Mimigathuac lehen,

lche bera, mahaiñ bera eta nausi bera c;uten .
.i\ciiída gaitztaguiñezco horra ene ustez pare on bat:
Ausart eta maltc;ur ciren bat bcrtcea bec;amhat :

www.bidicap.org
BO FABLEAC.
Nihoren beldur etciren,
Edoceíñ i<;an <;aiteken.
Etchean hacen deus nihoiz escas edo hasiric,
Acusatcen etcen nihor halH,oco yendetaric:
Yacot cen ohoifia bethi;
Eta bere aldetic l\fimi,
Sagüer baifio erneawi (agokion gasnari.
Gnre bi fr\cun maistroac egun batez ,;audcla,
Errelcen hauxpean ,;auden gaztaiñ bat,;ue1· beira:
Hauien escamotatcea,
Hec cioten: cer col pea!
Madrcec ikhusten <;ulen hor abantaill doblca,
nere ona lehenic, eta guero bertcen cal tea :
Yacotec derro Mimiri,
Bada eguo doakic hiri
Colpe on baten eguitea;
llaux · pe tic atheratcea,
Bocado goc;o horiec:
Ya ecen dantc;atu lituzkec,
Yayo i,;an baninduc ni
Gaztai erreac hauxetic atheratceco egoki.
Eguidac axeguiü hori?
Lotccco ez <;uken Mimic
Othoitzte luce beharric.
Erran bec;aifi !aster eguiñ
Mirnic modu haifiitcekiñ,
llcdatudc palla surat,
llazlertcen du hauxa aphnr bal:
Eta guibclat erhiac
Badakhartz bcroeguiac :
www.bidicap.org
 LIBURUIII.• 121
Guero berriz lm;;aturic,
Badakhar gaztaifi bat sutic;
Bertce bat hunen ondotic:
Hirurgarren bat oraiiídic :
Yacotec ethor abala
Badararnat~a tripara.
Baiña nescatcha hor dathor : adio nere galaiac,
Penaz .utciric gaztaiac :
Handic itt;uri gan ciren
Mimi content ez ornen cen.

F:rrebolucionetan borla dire guelditcen,

Fanfarrun barricadetan, direnac guducatcen :
Gai~oec eguiñ tortilla, baitute abillcc yatcn.
l)opulu soberanoa, den ondoan nekhatu ,
Membroez, edo biciaz, dcnean han puntchatu,
Charlatanee dutenean, yocoa segura tu¡
Oyhuz diotela : biba nacione handia !
€!he edcrrez daienean , eman ferecaldia :
Doble carga bademote , laster abereari ,
Eta baldiií eciñdua, badago hura nagui,
Merke bastoi ukhaldia :
Biba populu handia !

www.bidicap.org
 FABLEAC.

FABLE XVI.ª
( 14! DU LIVRE VI.")

LEHO!NERIAETAACHERIA.

ANIMALEN erregucac
Cilhoan eri i;áunti;anac
Bere azpico gucieri
Ordena o;aien egorri :
Arrai;á ciren guciec,
Adardun, adargabeec,
Ilidal cetQaten gorthcra
Monarca bisitatcera ,
Deputatu hautatuac;
Gauzcala segurthatuac
Berac, baila are seguidac,
Lehoiñ hiti;:aren azpian ;
Aurkiluren i;utela han
Cariño eta beguitarte: .
Seguranti;:a ere berti;alde
Hortz eta at¡;aparren contra :
( Ei baitcc~hau gani;a alfcrra.)
Pasaporte on pat oraiño
Trankill bidea eguiteco.
Printcearen decretua
Ti;:atuccn complitua:

www.bidicap.org
 LIIlURUm:0 12;,
Alde orotaric gan ciren
Haiñitz yende, r;oinac lehcn.
Acheriac ciren choilki
Etche alde egotu prudenki :
Batee eguitate horren
Arrar;oin hau eman r;uen :
Ciihora gan yenden oiñen bideco arrastoac,
Dire oro haratecoac .
.t\ldiz bisitatic qihor guibelat yin othe den,
Batee ere eztu mareatcen.
Horrec gaduzca beldurti:
Haren mayestateac guri ·
Digula beraz dispenxa:
Pasaporta goarda ber;a.
Yauna usle dut ona dela:
Baiña harea gaztelura,
Ikhusten dut asco sartcen,
Eta bat ere ez illkitcen.

:ehiiiere ez balu eguiñ, aeheriac treturie

]}a.ble hunee dakharrena, baiño gaitztoagoric:
~ Uen fama tr;arra segur, ez ~uken garraiatu
Cen r;uhurtcia bera denac erraiten daucu :
UsoaNn pare, i{:-an¡;,aite laiño ,
<;uc nihor ez trumpatceco:
Suguearen pare, erne bethi c;aren..
Ilertcec engana ez c;a.ítr;aten.

www.bidicap.org
 FABLEAC.

l'ABLE XVII.ª
(15.• DU LIVRE VIII.~)
-
ARRATOINAHA ELEFANTA.

fRANXESEC gucure buruac daduzca~ net handi,

Egun guciez ikhustcn den gaui;a bat da hori:
Aire important bat da hartcen ,
Eta ezta gaii;o bat baiceu.
Hau da bereciki Frantciaco gaiti;a:
Banitate crgucla da gurc primci;a.
Espaiñolac haidor dire duda gabe;
llaiña bertcela bcdcre.
Heien urguillua niri didurit<;ait, I1ilzbatez,
Erhoago haguitz, baiíia ez haiñ gair;:ohaiñitcez.
Emakegun gurearen
llchura ccmbait bedercn.

Ttipienetaricaco arratoiñ bat ccgola,

Handienetaricaco elefant batí beira :
Estai haltoco abre huncn ibill-aira torpeaz,
Laurpatta ariñen gaiíietic trufatcen cen hura arras,
Bertcea ba.;oan hakhan eskipaia handian ;
Hirur alasetaco abre Iargoaren soiiíean ,
Printcesa turco bat haguitz farnatua,
Bere etchadia oro berekiií hartua

www.bidicap.org
 LIBURU111.• 125
Gathua, ora, chiminoa,
Perroketa, baita axoa;
Pelegriñ cioan beilla comp!itcera ;
Turcoa pendi da romerietara.
Arratoiña estonitcen cen,
F . Yendeac nola c;audecen ,
Gab~1ca moldegaitz haren bultoaren mirexten:
ll Ut¡ edo haiñitz nombait idukítccac toki,
alemake bec;ala iñoiz arabera merecí.
Baiñan, o guic;onac, dio , ccr du<;ue
Bada horren baithan mirexten hoiñberlcc?
llaur-espantagaillu gorphutz larri hori?
Eguia derradan, duc;ue aski guti. .
Garen ttikiec guc guhaur gutiago
llatere ez daucagu elefanta baiño.
ll ·~ Aboro ere erranen c;uen;
€aina gathua orduantche cayolatic illki cen:
ta gaiñera yauciric crakuxi ciocn
.t\rratoiña eta elefanta ez direla igualatcen.

FABLE XVIII.ª
(16.• DU LIVRE V.•)
CAMARIAETA ASTOA,

~luNDuhuntan bchar dugu clkhar hcthi lagundu,

-ehcn cm hori bera nombait erran dukegu~
8.

www.bidicap.org
126 FABLEAC.
Baiita gaupc hirurctan erratea calle ezw .
. Elkhar behar da lagundu :
Hau<;oa hilltccn lm<;ait<;u
Ilaren carga <;ure du<;u.

Beharri-luce bat behiñ bacioan,

<;aldi guti ikhasi baten compaiiíian.
Hunec bizcarrcan basta huxa <;uen;
Asto gai1,oa aldiz haiñ cargatua cen,
Non aboro cz baitcirauken.
Cornpaia ohoitzten ,du socorrí de<;ala :
Ileldu baiño lehen non ez hec hirira,
Ilill-hot<;a ero rico cela.
Galde hunec choca, diot«;a, ez <;ait,;:ake:
Cargaren erdia 1,uc harturic ere,
<;uretr;at dosteta laite.
<;aldiac egortcen du pasaietarat
llotaric oraiño lmrlaz uztarco bat.
Ilaiit ongui non bertan ikhusi bait«;uen,
Ilill-gogorra astoa ecindua erortcen.
Urriki ba<;uken: ecen rnementean
Carga ernan doten cena bizcarrean:
Eta pisa-goiti ona,
Larru difuntu arena.

www.bidicap.org
 LIBURUIII.ª t27

FADLE XIX.ª
(17.0 DU LIVRE V.e)
llRA AHOCOAJTgALARENTgATLARGATCENDUENA.

l\luNDUAN gaU(;abat<;uen
It¡;alari darraizconen,
llaiñ da handia nombrea ,
Non gaitz baíta condatcea.
tliñbitacotan eomun da gaic;ok.cría hori :
lltcirie funxezeo gauc;a lolcea aireeoari.
~ai¡¡a laur ateetaeotan gueiz da cstonigarri.
edariae hala bada Lafontenee derrana,
1laukictan ere osoki gauc;a czta ecin-ic;ana.
Ora bat, dio, c;oala
IIaragui zathi bat ahoan eeucala,
lbai baten bazterrean :
Ikhusi vnen urean
Haraguiaren it<;ala:
Uau ere hch:ir rnela,
Yauzten da !aster u1·cr;r,
fkhusia atecmatera:
Baiña ahoeoa du galleen
Urecoa aldiz ez hartc'cn.
fletan u rae handiturie
ltho ordean ibillirie,

www.bidicap.org
f28 FABLEAC.
Nekhez cen heldu heguira,
Haiñ gaicoki harc utcira.
Eta guelditu ceo ahalkeaz gaiñdí,
Ez caducalaric, ez itcal, ez cathi.

Ilerriz ere diot, gauca cait handia,

Orac larga decan aboco cathia
Harria non ez den, eta ez haraguia.

FABLE xx.·
(H.º•DU LIVRE III.º)
ACHERIA
ETAMAHAX·MULCOAC.
ACHERI bat behiñ caharra eta fiña , ·
Ecen ornen cen Gascoiña,
Batcuen ustez Normana :
Dena dela hortaz, batetic bertcera,
Haguitz da yauci !aburra.
Trumpatu duela Normanac Gaseoiñie,
Edo bertcaldera Gascoiñac Normanic,
Ezta nihoiz exempluric,
Nic dakidala seguric.
Acheri hau beraz goiceco frescurau
{:agon bazteretche baten inguruau
Oillo cembaiten epbai~an :
llartu cuken oillarra ere ,
Den i;aharreua halere:

www.bidicap.org
 LIBURUIIJ.a 12!}
Baiña deusic etcen yalgui.
Partiadan handic behateen du goiti;
Eta ikb usten ditu treillatic da udela
Di!indaca cembait mulco musketela
Colorea haguitz eder ceucatela.
Ah ! diotc;a, baldiñ atceman banetc;a,
Hoitaz eguiñ niro goiceco othuruntc;a !
llartaraco eguiten ditu aleguiñac:
Baiña alfer ditu guciac.
Bah! dio azkenean, beude;
Oraiño bcrdesco daude:
Ez dire on bertce iño rentc;at,
Baiccn mutico tc;arrentc;at:
Eta goan cen sereno haiñ
Gardiano aita bat bec;aiñ.

Hobeki t;ukeiena eguiií

Harc aserretcearekin?

FABLE XXI.ª
( rn.•DU LIVRE IX.')
SENHARRA
EMAZTEA
ETA OHOINA.
-
Gu1(,0NTCHO bat ezcondu cen,
Nahitua aspaldi baitcen:
Laguna ceucan maithea,
l~anic ere cmaztea :

www.bidicap.org
150 FABLEAC.
Hunec aldiz maithe eti;uen
Senharra arauz ceren i;uen.
Egundaiilo ez cion eman batere seiilaleric,
Nabico i;uken bei;ala, maithe i;uelacoric;
Nihoiz sol has gocho, nihoiz hirrittoric
Nihoiz deus ezconti;an cilleguietaric.
Gaii;oac ez i;uen .are gueroraco,
Esperanti;a-kidin- baicen gutiago.
Ez i;uen beraz ikhusten harree bertce i;orteric
Pacientcia eta barur seculacoa baicic.
llorla dagola gau batez, auhen eta plaiiíutan,
Ohoiil bat agucrtcen i;aie bere guelan betbetan.
Andcrea loxac yoa
Ilerresaca badioa ,
Guii;aren besoctara
Loxan guerice-ketara.
Oy ! ohoiil guciz maithea ! dio orduan senharrac;
llar i;ati;u, har elche huntan, nahi tuti;un guciac:
llar ei;a¡;;uetchea ere.
Ecen eneti;at ¡;;u-gabe, ·
Cen nihoiz cciií ukhana,
Orai dudan i;oriona.
Behiií erratea aski cen :
Ohoiiíac nola ohi diren,
Yende guti delicalu, malonest eta ausartac;
Ilunec gogara cituen bethe bere ati;aparrac,

Ilunec erakhusten digu daiteken clarkiena,

Pasione gucietan , daiteken gogorrena,

www.bidicap.org
 LIBURU III.• 151
lcipcrtasuna dela :
lkhusi dugun becala,
Denaz guero hazkarrago
Higuiñti;:abera ere baiño.
Amodioa baiño ere :
Yakiñec hala diote.
Eracuxten du oraino,
Ezcont<;aurus i<;aiteco
Eztela aski bolxacoa;
Behar dela amodioa.
Ecen diru gabe ezcontp, purgatorio bada ,
Irernu da1 amodioa, han aurkhitcen ezpada.

FABLE XXII."
(18.• DU LIVRE IV.•)
ITCAINABASANGUELDITUA.
~l'QAIÑ bat
almacener; chistuz i;:oa!abehin,
ezcoitceco intha urxuetan, orga bat i;:uhaiñckiñ:
Ilocic i;:oala gaii;:oa,
Ikhusten dauti;:ucarroa
Colpe-colpez guelditua,,
Cilho batean sarthua.
Baserria nola baitcen
Lagunti;:ac urrun i;:audccen.
Ez caiten aurkitu orduco apuroau,
Cen tokian baiño lekltu ti;:arragoan.

www.bidicap.org
152 FABLEAC.
c;orteac nahi ican du bai itcaiñ bat erho-araci?
Bezcoitccco muguetara, hel-araci du bethi.
Guccerua olhoitz decagun
Iduc gaitcan handic urrun.
Ematen caitcu triste a, burho, yuramentuca ,
1\fadaricatccn tuela bihotz osoz aldizca;
Cilho guciac lehenic,
Bere abereac ondo)ic,
Guero.orga ooiñ muguitua,
Askenic bere burua.
c;akiskien arneguac
Aspalditic yakinduac,
Eta orai eguiñ berriac
Erran ondoan guciac :
Arrapoa ahotic, besoac dilindan,
Cerurat oyhuca yartcen da errabian:
O cu ! san Isidro santu celebrea
Labrarien eta it<;aien habea !
Naicen apuroan urricari naucun
Ethor bekit cure besoa arren lagun.
lfandia tchit dago haren podorea,
Haiñ handia nola dauca,;un ospca :
lkhus acu nere orgaren c01·tea,
Hor dago lothua charma cembaitekin,
Cilhotic ilkiric eguicu gan dadíií.
Asco lehen ere bertce miracuillu,
Aditu dudanez, cuc cguiií dukccu.
Oracionea akabatua ez ccn ;
Hcdoipetic horra non aditceu ducn,

www.bidicap.org
 LIBURUIII.• 135
Boz bat hunela derrona :
Ent,;un ec;ac, o guic;ona !
Isidroc bada die nahi
Dadiñ batbedera mugui :
Lagun ,;ac heure burna ,
Lagun dakiken cerna.
Ikhus-ac nondicacoa,
Den hire traba oraicoa.
Hox! khcn c;otec arruderi
Mortero diabruzco hori :
Bustiñ-basa ondicozcoa,
c_;:oiñacbai dauca carroa,
Hacheraiño cikindua
Eta cilhoan lothua.
Hox! hire ond-aitc;urra har,;ac,
Harri hori porrosca ec;ac;
Nibel ,;ac panttupa hori,
Cillhasca hau bcthe bedi :
~?u¡¡¡duc ?- bai: bada oraintche noakic Iaguntcera,
lI10 boc;ac : bar ec;ac liic akilloa escutara.
artu dut : cerda hau? orga badoakit gogara.
Biba san Isidro! bedi Iaudatua.
Eta erremesiatua.
1Iemen bo,;ac derro : ikhusten duc borla,
llire abreac hortic aise irten direla.

Lagun ,;ac heure burua,

Lagun dakiken cerna.

www.bidicap.org
134 FABLEAC.

FABLE XXIII.•
(20.e DU LIVRE l.••)
ETA PERLA.
DILLARRA
0ILI,AR bat cabazca behiií hari cela,
Perla cder bat ,;uen athera arguitara:
llarri preciatu marchant baten gana
Badoa lasterrez, derrolaric. Yauna,
Uste dut perla hau dela harri fiií bat;
Baiiía diduritc;;ait laitela neretc;;at
Uaguitz habeago hihi cheheren bat.
Iñorant bat behiií liburu-gai baten,
Ondocotasunez primu causitu cen:
lmprentariari baderamakio;
Ona dela haguitz uste dut, diotc;;o:
Baiiía peceta bat baicic ez bada ere,
Ne~e oldez nereti;at nahiago nuke.
mee nola biec, anac;;oiiía c;;uten:
Bere aurkintcetaric, cer i;uketen ecen
Athera berentc;;at, bertce probetch uric ,
Oillarrac pe_rlatic, guic;;acliburutic, ·
Bacotchac c;;uhurki, c;;uenaegu.iñ baicic?
Haiñ da eguia beraz, usna eta centc;;ua
Direla haiñ dohaiñ onac
Eta guidari scgurac,
Nola yakitatcz garnilu burna.

www.bidicap.org
 LIBURUIII.•

FABLE XXIV.ª
(16.• DU LIVRE V.•)
SUGUEAETA LIMA.
EI\ll.ANA da sugne batez ( berme ez naiz hala dela),
Lehenago harolch baten hau(,6an bici cela.
( Segur harotchac hanc;oa
Ez (,Uen hambatccoa.)
Sarthu cela beraz haren suteguian,
Aurkitu (,Ukeien yateko cerbait han:
Eta ez edirenic han bertce fricoric,
l Lima altceiruzco bat baicic :
1_un¡cit(,aiola lothu carra-carra ausikica :
L1111acciola aldiz hula trankill eguiñ musica:
Cer iduritcen (,aic iñorant simplca?
Cer eguiñ gogo duc cocheo fniú gabea?
Hitaz gogorragoari ,
Hati;aio enferratcen eiki !
Hire hort(,ac oro lehcn tuc hanxico,
Ecenez baidautac hic niri khenduco
Corrado baten lanrdena :
Erguela ut(,ac hasi lana.
Ez diat beldurtcen hortcic,
Demboraren hort(,aC baicic.
~au tuer doaki(,ue, caratera bachoac,
0
rderic ausikilari, mihi ondicozcoac :

www.bidicap.org
 FABLEAC.
Yende on eta bcrthutoser, ya<;artccn dio<;uc,
Eguiaz edo gue<;urraz, berdii1 daduca<;ue :
<;uen po.,oiiía nolazpait, isur badukei;ue.
(:uen chedea hargatic, eztu<;.ueardiexten,
l¿uen íletcha samiñenac , alfcr baitirc erortcen:
Eta cembat ere -;uec, heiki ya-;arrias-o,
Hambatcz hcien ospeac, du distiatccnago
Eta ez dioi;ue, khentcen guehiago
Limari biperac, eguiil cion baino.
<;ucc idurien, ya<;armenac ceren
Denac laudorio, baitire bihurtcen.
Ilaiña da ecen bethi , mihiz ausartena,
(:oiñac baitu bcre, linya cikiñena.

FABLE XXV.ª
( 15.• DU LIVRE11.")
OltlARRA ETA ACHERIA.

01LLAR i;ahar bat lllf;aro fama handico i<;ana,

Basacurteco cargua utcia ya i;uena :
Haritz adarrean <;agonscntiñel paratua,
llori da heien artcan .;aharren emplcgua.
Esperientcia handicoa baitcen,
Oillar hau fiña eta den malt<;urrena ccn.
Acheri bat bada hm·bill badathorco
Eta cztituz bo<;a bula <;aiomint.;o ;

www.bidicap.org
 LlllUIUJ 11!.• 1;;¡
,!tgnr, anai, bakhe d11g11.
Guerlac acalrn ditugu :
Raiiía bakhc yencrala
Bethi balirau ochala !
Herri hori i;uri nathor cmailCl'a
'Yau~1aitc arrcn, ,;atho ni IJesarratrcra,
Dakheareu fincatccra.
ilemcndic aitciiíat asalduric gahc
<;;ucnaferer hox demo<;uckctc;
Gulianr ere ~uen Iagnn hagatliorzke.
<;at.ho, (¡atho dcusez cz ukh:rn amia.
Hit\arcn csclaho bethi da acheria.
Ez nai;ai;un iduc hcrnen guchiago:
llogoi-ta hortz !ecua haitu l cguítceo ;
Eta 2sc(>'!Jcrtce eguiteco :
«_,:orionhorrcnti;at eguit<;ue hestac.
Baiiía hitarlcan, balcraric J1iac,
Nahi nukc ukhan h:H·tua
(,;ure hakhezco musua.
l\i,lc, dcrro oillarrac, cz caitekcn dcnsic
l)laccr guehia~o cem,1kid:ikcnic
Bel'l'i handi hol'i haiiío.
lladcrraket ere oraiíío,
Axegniíía dela nerct..;at.doblca,
(.1urc ahotic :)ditcca.
llaiiía har:ico-han badathorz ora hi
Bcni hcrarekin hec dal.horzkc 11:iski;
l.írha,a liattc dakharte,
:\lr11H·ntcan hcmen Jire.

www.bidicap.org
 FABLEAC.
Yauxtcn naiz: eta oroc billduac or<l11.1Ii,
Bcsarcatnco aha\ clkhar dudu bclan.
Achcriac aldiz banoa, 1.liott;o,
Bidc .\ucca cccn daucat cguitcco:
Placer eta beslac bertcc aldi batcco.
Galaia lamenca badioa itt;uri,
Chara , mcndichketan gaiñdi ;
Gaurarcn seguidaz content haguitz guti.
Eta oillarra haren loxaz bm·latu cen,
ílere baithan asco hirri eguiií t;uea:
Arrai;oin bai;uen, ecen:

Axcguiiía da doblea ,.
Trumpária trumpatzea

Ll!IUllU IHRUllGAllllENAIIEN AC\llANT\'.,i

www.bidicap.org
I.IBUBU LAUBGABBENA.

FABLE l."
(7.• DU LIVRE VI.0 )
MANDOA
BEREETHORKIAZ
HARTUA.

ABADE baten mandoa

llere hidalglliaz hacia cascoa
Bere ama behorraz baicen etcen mintco
Condatcen cituen haren eguiiít«;a asco;
Harc hau eguiií, i«;atu han
Semeac segura ceucan
Cela emana i1,anen istorioetan.
Ciduriti;on aphaltcea.
Medicu bat ere soiiíera hartcea.
Baiña cenean cahartu,
Eyharaco cuten saldu.
Orduan cen choilki bere attaz orhoitu.

Malura ez l.mlitz on, deus bertcetaraco

llaiceu gai,;o baten , escolatceraco ;
llortaz beraz leguez, erran ahal laite,
Ccrbaitetaraco, on dela halere.

www.bidicap.org
140 VABLEAf..

FABLE H.ª
(13." DU LIVRE IX:)
YUPITERETABOROARIA.
,·urnEnnEc (*) lehen horda bat ba«;1w11,
F:rrcntan «;oiiíae man nahi bait<;ukeien.
Pnblicatu ¡;nen haren etchegui<;ac :
Bordaria ordutic falta ez <;uken horda c.
Bada aguertn circn baten plaGan bia :
Lalrnrra cz ¡;aiteken heien crasia.
Borda itr;uli <;utcn alde orotaric.
lluncc cerran, yanna, claro ikl111stendnt nir,
Alhor hori dela nekhe handicoa
Horco labrant<;a ere gastu hicicoa.
llanee cion. lurrac haguitz patar d:rnrle,
Hortic egarriac rnaiz pena deti;ake ;'
Sust.raiac berti;alde hurhill sobra eztin•
llorla biec hambat baíña dute e~arrí
Dcusic cguiií gabe non ya bairloaci.
Batee, nola hura ccn hcrtcéa baiiío.
~;uhurrago ez segur, n.H~Aanimosago,
Azken hiti;arent<;at Ynpiiíi baderro:
<;ure borda hartccn daut(ul:
Baiiía abantaill hat heh~r dut.
(*) lkhus, Ynpiter·eta Yupiiít'n gai11can, hirnr h(7'
g·oiga1Tcn llahle:iri irat.chiki nola<'.

www.bidicap.org
 LIBURU IV." IH
Erran suma ukhanen UU\;ll,
Baiiía aldiz i;uc cmatla<;u
Aireari manatcea,
Nere gogara eguitea.,
Edo liaice, edo u ria,
Goibela cdo iguzkia.
Tnzkedan arras aroac
Bethi nahicarazcoac. ·
IJademo Yupifíec cscatu duena.
Horra beraz nere laborari ~auua,
Sasoiiíen erregue; tlakharla gogara
Ona edo t<;arra tlembora.
Aldizca haitc, edo Ul'i,
Orai goibel, sarri iguzki,
ldor orai, hecc sani.
Eta oro bere i<;arirat;
Baiiía bakharric bercl<;at.
lloriec gucietaric
llauí oec ez dule deusic
Probetchuric guchiago
Ameri<;a-iíoec baiiío.
llauicnt<;at hobe ii;atu ceu ,
Uzta cderra eguiií baiti:uten:
Bihiz bethe soillaruac,
Ardoz ere bai guphelac
Pribilialuac aldiz
Billdu i;uen ere haWitz,
Osto, las1o, corbotch ere:
Bihiric casic halrre.

www.bidicap.org
 FABLEAC.
Hurrcu urthcraco plama itculi cuc11,
Contrara sasoinac, biratu citucn.
Baiil icatu cen fruitucz,
Ilaw;oec bai, harc berac ez.
Ordutic ccr cguiil? J.csesperatua,
Yupiili doako humiliatua.
Eta cofesatuz bere imprudeutcia ,
Othoitztcn du barkha decacon gaitzJda.
Yupiterrec yabe on guisa,
Barkhatu cion ofenxa.
Erragun beraz ausarki
Prohidentciac segurki, ·
Guerorrec baiño hohcki
Duela ikhustcu cuhurki
Comeui cer .;aicun guri.

FADLE 111."
(9.• DU LIVRE X.•)
ORABEHARRIEZ
GABETUA.
01u bati beharriac ebaki ciot.;ateu,
Nahiz berari trabaric egniten ez cioten.
Yaheac her-berac ciotcau picatu.
Cer guisa edcrrcan nautcn ni paratu !
Laguncu artcan agucrtccra oraintchc
Noudic atrebi naitcke?
Oy ! auimaleen crreguc urguillusac,
llohcki derradan, tyrano cruelac!
www.bidicap.org
 LIBURU IV.• tu
Ezta hada ii;ancn nor cdo nor bchiií,
\_:aituztcna utcico murritztuac bcnliií !
Ordca huucn saugucz,
Eta manasca miñcz ,
(.audcn guti beratuac
Motztaille costumatuac
Ac;orri baciduritc;on asco c;ucla galdu.
Baiiía guéro ceu ohartu.
Haiñitz cela probctchatu.
E:ccu nola i;ucn sortcez ardm·a bihurria,
Berc kidcr ceucatena khentccra uet pendía;
Haiñitz ocasionctan
Etchcra i;uken eraman
Mernbro enegretatua,
Dilindan sacaillatua.
Ora liscarxuac bethi
Beharria dararna eri.

Gau1,a da den hoberena

Ahal bec;aiñ gutiena.
llertcer Iot-bide emaitea.
llartcen da atentcionea,
Toki bat denean choilki goardatccco,
Hura ongui dcfendatceco.
Lekhuco da ai;or maistroa,
F.ta haren itce-puntcz gamitu lepocoa. ,
Gaiñera, nota bul'Uau, cscu-gaiñcan haiiíC\
E:zhait~akarren prudeub.i, hehani guchiago
Oxoac bcrac ez c;ukcn , han bidcl'ic lotccco.

www.bidicap.org
 FABLEAC.

1',AllU~ IV:
( 13." nu LIVHE IV.')
CALClAETA OP.KATC•·
~h::,;n1·:~'.aharretan ez eirtn i;aldiae
Sarlccz munduralccn gui~oncn schiac.
Guic;a-casta czcurre:.1cencan ucurritccn,
Mula, asto, ,;aldiac oyhanetan <;au<lcu:
E1,i;.akitcn ere capreslua cer ccn.
Ez cen ikhusten orduan mcndc ha man I.Je<;a'a,
IlaD!Jertce basta eta cela:
llamhat guerlaco harnacha,
Haiiíbcrtcc carro cz cal'!'osa.
Ez cen ikhustcu oraifio
llaifibertcc eztai eta frico.
Bada meu<le he tau <;aldibatee hch i1i,
Liscar ukhan i;ucn orkatc;.abatekin.
Eta uob baitccn han oificari oua
Eta c;am~riae eciií atccmana;
Ilau 1,aioadret,;atceu guii;on al'lechari;
Carxuki othoitzten du demon socorrí.
Cui¡;onac brida bat !aster dio C\:artccu,
Eta bizcarrean yauciz t,;aio yartcon.
Ordutic ez demo pausuric batcrc
Nou cztcu orkat<;a
Ahitmic ha~a
Guclditu hicirie ga!Je.

www.bidicap.org
 LIHURUIV.• 145
llau eguiñ eta, c;aldiac esker bihurtcen dio
Guic;a ongui-eguilleari : guero hunela derro:
Adío : cure cerbitc;al'i:
Orai nahi naiz itc;uli
Lehengo oyhanetara ni.
Guic;onae dio : ez horiehe ;
Sobera presatcen c;are.
Egonen c;are gurekiñ:
Ecen nic sobra dut yakiñ ,
Cer probetchu c;ure-ganic dudan athera- kidíii.
<;;aude beraz, arren. c;aude;
Tratatua lu:lmen onxa ic;anen \'are
Arrastela bethi berdez fornítua,
Eta triparaiño nasai ihaurtua.
Ah! mantenu onac cer goc;o demakc
Bada, liberta te gabe !
Gaic;o ic;an cela i;aldia obartu cen,
Baiñan ez herantche baicen.
Eguiiía c;agoen ya prest ec;arria,
Bici-lekhutc;at harc behar eslablia.
Bethi egoitea estecan,
Cen haren ~ortea ic;an.
l;uhurrago haguitz ~aiteken aguertu ,
llux ariñ bat lehen harc balu barkhlllu.

~ab_ibec;aiñ handia den, bengant~aren placera,

llarioegui c;ait niri, halere e rosten dela;
Cª~:ntc;at cmaiten bada, on prcciatu hura
01
na gabe bertceac deus, segur oro ezpaitira.
9.
www.bidicap.org
U6 FABLEAC.

=============

FABLE V.ª
( U.º DU LIVRE IX!}
GATHUA
ETAACHERIA.
GATHU bat eta acheri bat aleguia bi saindu,
Behin debotki pelegriñ biac ciren partitu.
Ay! cer hypocrit parea!
Cer filur-maislro cublea !
ílcrc colpca cguiteco denean loth-bidea.
llalaber hec iragaiten ciren inguruetan,
Oillo eta gasna ascoc \·uten escas eguiñ etchetan:
(.:oin guehiagoca hec hola cituzten,
Bere hidaiaco gastuac arifitcen.
Ifalea nola cen luce, horlatan unhagarri;
Unhadura ebitatceco disputan ciren hasi:
Disputac hadakhar hortaco socorri:
llau gabc eccn loa balath~rke bethi.
Gure bi debotec c;uten gora-gora,
Larrutu bere cintr;urra.
(:u ten can biec asco argudiatu;
Nahi ir;an citr;aizcon lagunari lothu.
Acheriac bada derro gathuari :
Net haicela abilla diduritr;aic hiri :
íladakica nic bcc;ambat ~
Asmu hadiat caeu bat.

www.bidicap.org
 Lll3URUIV.• 147
Bertceac derra , ez segurki;
Nic bakhar bat diat choilki :
llaiña ausarki derradana,
Milla balio tuena.
llortan berri-berritan hor dute disputa altchatccn;
Baietzca, ezetzca hec borla cirelaric berotcen,
Üra multc;o batee builla fiñaraci ceraien.
Gathuac acheriari :
Hox, mira c;ac c;acu hori.
Hire casco madre hortan
Billha c;ac hox ! ordu huntán
lnguiíiu cembait segursco,
Lanyeretic itc;urtceco.
Huna nere bakhar hura:
Ikhus-ac c;oiñ den segura.
liau erran eta cokiiía badoa herresaca,
liancen haitz batean gora laur atcez c;arrapoca.
llertccac, eguiñic asco itc;uli alferretan,
\' 0 eilho bat, yo bertce bat, ibilli cen hersturan ;
Ascotan ere c;almrrae cituen enganatu :
llaiiía asmuac oro deus ez citc;aizcon haliatu.
Lurpe batetaric illkitcen celaric,
<;acur oiiícari bi gaiñera yauciric;
Eciií eguiií gogor, ecin it<_:.uri
gan:
Itho cut.en han hercan.

Certaco asmu haiititz, eguitecoetan?

Edo haiiíitz chcde, hclant<;a gaitcetan '!
Eciií decidatnz. dcmbora da galleen;
:llaü onena utciric, t~·arrcna ere hartccn.
www.bidicap.org
t48 FABLEAC.
Bakhar bat haguilcez, hobe baicen ezta,
Ilura baldiñ ona bada.

FABLE VI.'
( 6.• DU LIVRE VIII.•)
ETA SECRETUA. '
EMAZTEKIAC

DEUSIC haiií pisuric nota secretu bat:

Garraiatcea urrun da gaitz andreenlc;;at.
Baiila lan bereco badakit<;at ere
Bi,;ardun ez guti direnac emazte.
Bere audroa frogatceco senhar bat gan batean,
Ptañu, deiadarca hasi citc;;aion sahexean.
Ay! ay! ay! cer dut nic-erdiratcen naute :
Ez dirauket huta leher eguiñ gabe.
Ila ! ... liiíean bada , soteatu naiz ni:
Arrottce eder bate:1.oraintche naiz erdi.
Arrottce bat ! derra andreac:
Bai, horra non dw;un frogatcen du berac.
Horra, ikhus-ac;;u c;;oiñlarri,
Bero-beroa, erron berri.
Bchauti;u, othoi, hargatic,
Gaui;a huntaz mintc;;atcetic;
Oillo deitha mint<;akete:
Arreo beraz ichit c;;aude.

www.bidicap.org
 LlBUIW IV! !Hí
.NoJaamlrea herri baitccu casu huulan,
Baila bertce asco af'eretau;
8ir1hexi c;uen gau<;a, eta cifíekifí pro mes cmall
Ez 1,ucla dcusic erranen seculan.
llaifía cz 1,ueii ciiíac iraun guehiago
Gauarcn it<;alecbaiño.
Aguertu dencco albarcn arguia·,
Ema simple, liilwntcia,
Yauciric oheLic erdi hillhucia;
Badoa file hauc;orat
llere comaia baitharat ,
l:lel'l'iazerdi naliia.
Adi-~an, no, bahakharrwt
Hementche llerri handi bat.
Baiiía czünat nahi erran
llaice11ndiori hic ez ¿rratecolan.
Ecen b,ihu publicatcen,
8cuilar.rac c;an1paniut(,akeu.
· Nere gui(,ac etTO!l <;autan arroltce bat,
Arroltce bat haudi bcrtcc laur he~·aml,Jat.
llaiiía misterio hori
llire eta ene artcan egon hedí hNhi.
NoJ:1! hic hoiiíbert.ce, bertceac haderro:
Eguiií nire gomendio !
Segurki hatc;:aittrufatccu,
Edo ez nauu ec;agutcen:
IIoa, traukill bahagoke,
,., Beldm·tu ual.Jedeuserc.
"''
ll,:1.º1' !l,~arc11audrca " hortau etcltcra go;m ccu:
" 11<:ea aldiz erran n:ihiz ya h,wi cen enetccn.

www.bidicap.org
E.iO FAilLEAC.
Badoa sci lckhutara
Gam;aren barraitcera.
Arl'Oltcc batcnt.;at hirur badiot4,a.
Ilaiñan acabatccn hortan ezta gau.;a
Ecen bcrtce cma bat doa laurctara;
Eta condatcen clu beharri chilora.
Precaucione hau alfer cen scgurki,
Secretua campo ya baitccn aspaldi.
Ahotic ahora nota currituz yend-artcan,
Arroltccn nombrca bethi bcnctuaz bait.;oan
Anaxa ethorri ccneco,
Baccn chunez gorago.
--:-::J

FADLE vn.·
( 8.• DU LIVR,E XL•)
AGUDEA
ETAHIRURYAUNTTOAC.
Gu1<,;0N .;ahar bat hari ccn,
Ucliiíí arbola landatcen:
Laur hogoi urthc cituen.
Etchc eguiten paso oraindic :
Ccrraten cstonituric ,
Yauntto hirur hau<;ucocc beira .;agozcolaric.
llaiíían adiíí hortan landa!
Segur erhokeria da.
Eccn t;uc i;uhailz hoitaric
t:cr go.;o, othoi, bada dct;ai;ukc iguric?

www.bidicap.org
 LIBURU IV.• Hit
~fathusalen bec;aiñ luce bici.behar cintczkc
Certan griña borrenbcrtce
Cuero batez, c;oiña czbaita c;uretc;at agucrtuco?
Ocupa ez c;aitela aboro,
Baicen c;urc iragan huxez :
Esperantc;a luce eta obra handiez,
Ocupatcea ya ez c;aitc;ucomeni :
Horiec hobeki doazkigu guri.
Ez hambatic ceuer ere,
<;aharrac aldiz derraie.
Establimendu roin nahi
Bethi dathor berant eta dirau guti.
Herio latraren sega
C1een eta nere egunez orobat yocatcen da.
Gutaric c;oiñ daitc s~gur ikhusiren duela
falta gabe biharamun goiceco argui c;ahala '?
Badui;;uia c;ure bician. orduric
Ondoco mementaz beraz segurtha .;¡aitc;akcnic'/
Nere illobasoac noizpait itc;al huntaz
Ic;an dakizkiket niri i;;ordun beraz.
Cer ! eztuc;u nahi bada
<;uhurrac dukeien artha
Bertcen placera eguiteco ?
Hau bera da neretaco
Placer bat cgundic nic hartcen duda na,
Eta bihar ere har dcc;akedana;
llaita bertce cembait eguncz oraiño :
Ezta ecen seguratceco,
t;uen tomba gaiñctaric,
Ez ditudala tristeric,
www.bidicap.org
152 FAIJLEAC.
Oraifio asco all)a fre~co condatuco.
(;aharrac arra(,oiñ osoa ukhan .,:ucu.
Hirur gaztetaric ccen bat itho cen,
Celaric ilkitccn apenaz portutic
Ameriketara partitcen ccladc.
Bertcea igau nahiz gradu goretar·a,
Guerlaco emplegutan cerbit~atceu cela ,
Colpc ustecabcco batee atccmana,
lfau c;ucu causilu bere eguncn flfta.
Hirur garreua erori ceu
Bcre escuz chertatu uahi ukhan c;ucn
Arbola baten gaifietic;
Eta guchiago cz ccu altchatu haudic.
Eta g_ui~ac nigarretan,
Ileien lomba harrietan
Cicel:11ua golhorki.
Condaira hau i;uen utci.

===============· ==

FABLB VIII.ª
(22.• DU LIV!lE XII•)
ERHOBATETA gUHJR BAT,

E1:110 bat i;arraion bchili harrica i;uhur hali;

It~ultccn ~'.aioc;uhurra, dcrrola: co111pai, tho,i:
Ongui duc eguina
llic cguiií dubna;

www.bidicap.org
 Lmmw1v.•
llar-i;:ac luis hori.
Nckhatnz gucro hoiiíbcrlcc,
Aboro ere behar hnke;
Eccn crrana dnc trabailluac het.hi
l ustu den pagoa duela merecí.
Baiiía horraco-hor dathorrl'n gni,;ona
I>ucsakelan dirn asco badue11a:
Baicta pagat~aille ona.
Egorzkioc horri hire prcscnl hcrac,
Falta cguiiíen ez dauc segur sal'i onac.
Irabaci uahiz gure crhoac hemcn ,
Laido bcra hurycs hari dio egnitcn.
Baiiía ct~uten diruz orduan pagatu :
Mutill ou mull~ouat baitcen liara hi!ldn;
Oroc harturic artcan,
(;:ampatuztinia onean,
Eho i;uten han bcrcan.

~~--:-:::-::-- --·· ·--- ~-·-·------

(i!J.e DU LIVHE V.")

LEHOINAGU:RLARAGOA:(i.

LEnrn:iicrrcg11cc\:abÚlca!!
t Chcdc hantli bal cascoan ..
•
1
<;nenhoi'laro gucrlaco co1nc1ll11:i:
'.lt1,.¡1
1
:·: a ~11crlai~·:rnccncan hart:m decidat11:1,
·llrncrcz lwl1l11i¡ucn orotara mr,;na

www.bidicap.org
154 FABLEAC.
Azpicoac oro ciren sarthu haren chedean,
lfüldu ere eguiteraco guerla, h:uen menean :
Bacotchac bcre moldean.
Elefantac hehúr 1,uen bizcar cahalarekin,
Guduraco behar diren tresnen garraioa cguiñ :
Cela bera guducatccn ohi hecala berdiñ.
Ilartc;a asautetaraco cen printceac hautatua;
Acheria yoco gordez ic;an cen cargatua.
Chiminoac exaia aldiz bchar c;uen dostatu,
Berc yusta eta grimasez gudutic barraiatu.
Baiiia batee derro yeneral yaunal'i:
Asto haü certaco. haiñ tonto eta nagui?
Eta hcrbi iciper, buru choro hori ?
lgorzkiti;u, yauna, bcren etchetara
Ez, cz, dio erreguec, ez nago hortara:
Nola astoac duen haiñ !arria orhoa,
Ycnde espautatceco nahicarazcoa;
Icanen da trumpetari.
Aldiz hC1'bisimple hori,
Cochcoa ic;an arren oiñac becain ariií,
Currier net onxa da cerbitc;akidiñ.

llorla printce 9uhur batee, crresuman hadaki 1

Emaitcn doakioken ,,cargua bacotchari.
Baldiñ handitaric haiñitz, igurikitcen badu,
Ttipienac horren gatic, arbuiatccn ez ditu.
Baditu ere harc, handiac guicentccu,
llorlaraco cz ditu, chnmcac Iarrutccn,

www.bidicap.org
 LIBURUIV.• lfü:i
llaidaki horla cguiií, dukctcn guciac,
I~alu direla, ycndcz gaitccxiac:
Ordutic dircla, segur dcsmaSiac,
Eta khoroa ebaxiac.
Ilaita buru ebakiac.

FABLE X."
( 8.° DU LIVRE VIII.")
BUFUNAETA ARRAIHAC.

Asco badabillt~a bufunen ondotic,

Aldiz nic ihes dut eguitcn hetaric.
Gaii;oent~at eccn dituzke Yaincoac
Creatu choilki bufunac.
Ilclfár bada fable huntan
Noa halaco bat e~artcera bistan.
Behar bada ere norbaili
Badidurit{:oke dudala cguiñ ongui.
Farra-eraguille bat cen bchiñ-batcan
Rankero diruxu baten mahaiñcan.
Etc;uen harc herc aldean
Arraiií iíimiiíoric baicen :
Larriac urrun ',,'audccen.
Chikittoac hartccn ditu bana-bcrtcc,
Eta bcharrira minti;atccn i;afotc.
Alcguia gucro harc igurikitccn
lleien crrepnsl.a , ha\ agon enti;utert.

www.bidicap.org
lti(i FARLEAC.
Rillcuia gucia <;agon harritna.
Eciií su111atuzasmua.
Ordu:111hul'unac, serios n1rria,
ncrroie: heldurra i;aucal; handia·,
Bcrc :idiskidc bat, ,;ucla ya 1i1tlic bat,
Fori1ma eguifí nahiz gana indictarat,
Galdua ii;an hehar cela
Entcia gauic costara.
Hortaz i;aiela mifíl.t;atu arr;1ifí g!lztciiio hr.i!,i;
Yakiií nahiz ccrhait hcrri :
Baiiía hcc gucicn crrcpusta cr,la,
Gau~a yakitcco gaztcgnr cirr•l:1:
Larricc hobeki h:ic;akikctcla.
Nahi uiokc orai yaunac, J:irri hati,
Ga!dc bcra cguiií, c1, har;ai(<;ucgaitci.
ílillcuia gustatu 1rct11azothc cen.
Nic eztut seguraturen.
lfargatic gnrc llufuna haiií ongui ce11~ocat.11,
No11arraii1ic gonlorna hait1;11encscuzatu;
Coifiac haitr;ukeien adiiíica11 :iski,
Ehun u1.thc heta_p,
:,lundn hcrri•kc1an,
lhilli i,;an cire11,
Eta rnarraroen
Tri p:1i'atll ci I Pn,
Gucif!n \'otte eta kenac, yakitcco f.P,(Hl'ki.

Noiz ere l111funh:uc, han cg11iiíhaiti;uc11,

As1orc ere ~·a, hit,;.a hat;11kete11.

www.bidicap.org
 Lll3URU IV.ª
Orai tretu horlacoa ,
Chistuz laite yocatn:l.

FABLE XI.ª
( l." DU LIVRE VII.º)
ICUP.RITEAZ
ANIMALIAC ERITUA~.
GA1Tz bat orotaric icigarriena,
Ahle gucietan ikhara demana :
Ccruac bere coleran,
Gure obeuen caztigutan,
Naski creatu ,;uena :
I1;urria bada, duen bcre iccna :
Erresuma illhuna, egun bakhar batez,
Pobla dci;akcna , nasai abit:rnrcz.
Gaitz hare abrer guerla ~ar,,en cgnitcn;
Oro ez ciren hilltcen, baiiían cri ciren.
Etcen ikhusten aboro
Iliciaren lm;at~eo
Moyen-keta ,;abillauic.
Eteen nihon yanariric
ller gura cemoketenic_.
A:heriac eta oxoac ya etciren oc.upatccn
1
~ llo eta arcumeac nondic arrapa cctt;aketen.
Ehesca tor1oila eztiac elkhar-ganic t;abillti;an;
lccu ahoro cantnric cz placeric horlatan
Oyhanetaco ostroiclctan
10
www.bidicap.org
 1:;s FAIJLK\C.
Astoac et.cion casuric cguilcn ,
Astacarloari nct ~ale ccn arre u.
Lchoi yaunac bcraz billtgarra d11dei1ce1i
f:1a auaicr bula {'.aioie mintgalcen:
llste ,Iut ccru gucenac,
lkhusiri,c g11rc obcnac,
Cigorrada han duela
Eraunxi gure ¡;aiñera .
•\ra bada, gure artcan obendunena 1fon3
Beldo ofrei ceruaren colcrari bictima:
Ardiex othe degaken ororen osasuna.
lstoriac ecen badakhar hortaco,
Horlaco casutan, c:-.cmplu horlaco:
l\fcnayatu gabe, hox, gueurc buruae,
neti;agun ~orrolzki mira gure contcieutciac.
Nitaz kestione, eguia bada ere,
Cikiro bat cdo bcrtcc ,
Guertflatu dakiket iñoiz ircxl ca;
Baila noiz edo noiz, hckien yabea:
Nuharroinsco baitut maiz apctitoa,
Eta yan-chaharra modu gabccoa.
J9ancn naiz bcraz, cz na1tekc duda,
Bictima escaiñia, hala bchar hada.
Baiña didurit¡;ah nct comeni dela,
Eguiü dc{'.annic be{'ala
Norc bere cofesioa,
Daitckcn he<;aiu laiñ1J:1.
Ecen da desiratceco
Yusticia complitceco,

www.bidicap.org
 umm.u1v•
Obeudunen daitekeua,
:Oadiñ caztigu dukcna.
Acheriac derra, ya una.
Sobera <:are erreguc oua;
~urc escrupuletarie clarlü dugu ikhusten,
f.'.ure contcientcia c;oiñ deli-catua den.
Cer ! yatea cikiroki ,
Mota gaii,0 , triste l10l'i,
Nondic daitcke hux handi ·1
li:z,ez, irextcarekiii her c;1.1chaHHtz halen~,
Eguiñ dacoi;utc ohore
Eta arti;ainaz rninti;atcece,
Edoceiüec erran diro,
Eztela gaitz suerterie
Harc mereei ez i;uenic;
Ce!acotz yendc hetaric
.;oiuac, bestien gaiiiean nausitasun 1)ano ba'l,
llaitire bere baitharic ausartatcen ha1'lccra1.
Fiñatu maltc;urrac c;ueueco arenga ,
Lausengari meta hasi cen bibaca.
li:tciren iptu sobra barna cxa.mina1tiac,
~!gre, hartz, oxo eta ber,tee pucha11tcc11cgui11dm·a1c:
C.iren ari·en gut.ienic barkhaki<;un segurki,
Ahoac baitciotc;aten loxac orori hcxi.
~aifieraco oste liscarxu, chacur simplcac !Jera,:.,
IJam•· ·-d unotc;at
uat sam - ·
c1ren ·
1<,atu pasat uac.
Astoa orduan yin cen,
Huuela cela miBlt:atcen :
Orahitche (ail gogoratceu,

www.bidicap.org
HiO FABLKH:.
Behift batcz niftdoala
Phentcc bat bera bc<;ala;
Goseac kilicaturic,
Paradac tirriaturic,
Bclhar onac tcntaturic,
Eta bchar bada 6raiftdic
niahruac escu harturic;
Phentcetic hartu nuela
Enpasantcan bec;ala
l\lihiz troc;atu ahala:
llori neretaco derradan cguia,
Etcen gaU(,a cilleguia.
llitz hauietara, oro hasi circn oyhuz;
Bedi marca beharri- luz.
Abocat aire bat {!nen
o~o bat han gucrthatcen cen.
Iluncc aisc <,nen orduan frogatu,
Abre pclatu, c;acarxu
Eta ga1tzki yayo hura,
Ileicr ethorri gait<;.aren cela causa hakharra.
Bcrtcen belharra yatea·,
Ccr oben berdiñ gabca !
llorlaco crim:\ bati i;or (,"aioheriotcea:
llala ukhan 4,uen {!ortea.

«;arenaren arabera, aberax edo pollre,

Gorthc eta tribunaletan, hala cguiñen i;aituite,
Osoki beltz edo, <,nri hethi ere.

www.bidicap.org
 LIBURll lV.2 Hil
Orohat da ikhusten, gaitztaguiñ handia,
Carrosan ibilllcen, ohorez gaindia:
Urkhatcen aldiz ttipia.

le:----===-=-====

FABLE XII:
(15.0 DU LIVRE VI.•)

PEISANTAETA SUGUEA.

'l'íASERRITAR hatez Esopec derraicu,

Neguco cgun batez baitccn atheralu
Etcheco ingurutara
It<;uli bat eguitera;
Betan ikhusi «;uela
Elhur gaiñean ~at~ala
Sugue hat hilla bei;ala :
Ilot«;ac arras pasatua,
Yc\atua, -gogortua,
Sentimcnduz gahetna,
Hilltceco mencratu:i.
Pcisantac hartcen du hadarama ctchcra,
Suondoan hcdatcera;
Ekharri gabe gogora
Bcrari faborc horren
Ccr pagu catltorkioken.
Bcrotccn du contuz eta phitz-arazll'll.
10.

www.bidicap.org
 FABLEAC.
Eztu haiií !aster bestiac scuti berotasuua ,
l\cu baidathorco guibelat arima ,;-oacona:
Ilarckiu colcra miiia.
t:(,_'.arianhor Ju a!Lchatccu huma;
Eguilen bctbctan ohitu chistua.
Ou<loan gorput¡;a plcguca hillduric,
AlJiaduran yarriric;
Yauci uahi t;ai<t-on-eguil!cari;
Salb.1111ducn aitari
Ay! haicen eskergahc:r,
Ilill lJeha1· haiz, i11famca !
Peirnntac diot<;o furian sarthua.
P.1311hau uercti;aL haucau gardatu:i·t
Eta harturic haiott;a,
Trencatccn dio gorphut¡;a.
Eta haiotz-colpe bcrlee bat emauic,
llirur eguiteu tu sugue batetaric;
Scparaturic troncoa lrnru · buztanetaric.
i'aucíca hari da hirur i¡athictau,
Nahiz hauc clkharri, yuuLaLu bcrrilan:
Baiiía finatccn tia, cforta alfe-rrt.:ta11.

Eder· da ii;aitea carílate cguillc:

lladertaicu christoc ere :
lpitca dela holJc
llartt;aillc baiüon cmaillc.
llaiüa , noiz, nola eta uori ·r
Pontu gaitccna da hori.

www.bidicap.org
 LIBURUIV.• lli3
Eccn laur alferrer, eguifí <lena baifío
1'obrc ou bati eguifí dcua ha"uitz da hol.Jca ·0 0

' " o
Hemeugo eta ccruraco.
~skergal.Jcari aldiz, harc mereci t;ortca,
l ~lla cz dakiuke nihÓiz, fifí gaitzlo eguitca,

FABLE XIII.ª
(7. ~ DU LIVRE 8.e)
ORA BERENAUS:ARrn B~ZCARIADARAMANA.
Go1c;:0NA maíz galtccu da, I.Jel'el>eguictaric :
1Iaifi maiz edo rnaii;ago, 1.JcrcatQaparrctaric.
Gutic !:ala tresor I.Jat, ohi dutc goardatccu,
Noncz t;aien nolazpait, ccrbait bartaric loteen.
<;;acur'bat bat;oan carricatic bchiií,
Bcrc uausiaren bazcariarekin.
Co!ier beQala ~aramala ¡;oan
, Dilindau lcpotic otharrc batean
80brc cen : sobreago ere nahi <,:ukicnbaifio,
Üe1· ·¡a· r.:uenean menean ccmuatt
C<.:1 '· · f rico
· :
Uaiña fu;'í,e:1:1h:1la eeu,
Aldiz gu bagare aurl,ilcea,
Gau~a 011e11 aldamcucan,
Ilirrixa dugu barn{)au :
t_;oiügau¡;a estranioa den!
01·a da rnoldatccu iptcra sobre;
f.;au~a hcra guir;ae ikhas cz dc<;akc!

www.bidicap.org
164 FABLEAC.
Ora harc cuela beraz holacoa ,
Caratera sortcezcoa :
C,acur gothorsco bat atheratcen ¡;aio ,
Eta otharrecoa khendu nahi dio.
Baiiía aurkitu r,;uen harc egb.itecoa ,
Uste baliío gait<;agoa.
Bertceac ecen c;area goardalceco hobeki,
Laster lepotic khenduric aldeau c;uen utci;
Traba eta cargatic libre gudu bacemon tinki.
Baifia orduan yiuic hara,
llethi ohi den bec;ala,
Comunetic bici diren ,
Colpccn bcldur cztircn ,
f¿acurrezco tropela bat ,
Disposatuac yateral :
Eta ikhusiric ordutic
Ez cer,;akela bakharric,
Ororen contra hariric,
Salha bere haraguia ;
Erraten diote: Yaunac, dudan nere portcia;
Guero bedi ¡;uendaco gaiiwraco gucia :
Ez gaitela samur : nic dut aski ncre ¡;athia,
Erran eta : herresaca heretcen du pusca bat :
Oroc ¡;oifi guehiagoca dute eguitcn orobat.
Burycsarcn bazcaria cuchian sunxitu cen,
Ahoro ere i¡;an balitz aise irexi ¡;uketcn.

llada or::ii 1,oincc condena

Ora harc cguiií «,;ucna?

www.bidicap.org
 LIBUHUIV.• 165
lladeia nihon dotoric
Hala eguifi ez 4,ukeienk?
Ez diduria oraiño
c;:acur harree ordu hartan
Ba<;akharrela cascoan
Cent4,u guehiago jabe Yaunac baiiío '/

}'ABLE XIV.ª
(20.• DU LI-XRE V.•)

HARTgAETA SI COfflPANEROAC-

Bt compaiíero bolxa-ariil
Yarri ciren elkharrekiií,
Ukhaiteco diru nahiz cerbait éguiñ.
Larru-pegocianl batí saldu eioten bertan
llartz eder baten !arrua, t;oiiía hunec soiiíean
Oraiiío hail~arabillcan,
llartcen printcea cen : heieu arabera,
Martchanta cioan fortuna eguitel'a,
Larrua berritz saltcera.
llolcic handienez IJurla eguiten rucn;
Aisc espos soií1 bi orra ere ce14,aken.
Pacoc ez ¡;aduzcan bere cikiroac,
Precio haiíi handicoac,
Nola hec beren !arrua
.\ho hctheka ospalua.

www.bidicap.org
rnG FABLEAC.
Bcrca bai, bcrcn ustcz ,
Baiña ez bcstiaren oldez.
Bi egun hctan luccnaz engaiatccn cirela,
Marchandii;a eroslearen escuctaratcera.
Acordaturic sariaz,
llart(;arcn billha badoaz ;
Ilau !aster agucrtcen ,;aie :
Trostcan dathorkiote.
Daiiía bi bamlitac haiií loxatccu dire,
Nola 01.piiíaz yuac ir;:llu balirc.
Acabo tratua, ordutic hauxi ccn,
llec cman erhcsac aiphatu ez ciren.
Bi mutillctal'ic bata
llaitz hatera hcncsaka
Igatu cc11 i;anapoca:
llertcca aldiz haiií hotz nula
I~aiteu baita rnarbola :
Auspcz hctbetau yartceu da,
Lurrareu contra copela;
lladago billa bei;ala,
l!axa tiüld daducala.
Aditua bait(,aducan
llartza ez i;aio!J seculan,
Aspcrtccu gurphutz hillari,
Ez mobimcndu, cz hax ez duenari.
I~atu ceu hartz mais1roa
As toa he~aiií gaic;oa,
Siuhextec:o hori hola:
lklrnsiric gucldi gorphut,;a ~au:ala,
Pematcen du arras bici gabe tlela.
www.bidicap.org
 LIBURUIV.• 167
Hargatic beldurrcz badcn trurnperia,
lliratcen du patat gorphutz croria :
Hara-huna badabillca
Bere bi patez aldizca.
Eta hurbillduz rnusua,
Badauca celatatua
llaxareu yalgui lekhua.
llaiiía hau billa da, azkenean dio :
Goacen hemcndican, usaiüa dario.
Eta goihcltcen da hau<;oco oyhaneau.
Arbola gaiüeco tratan tea onluan,
Yall\iric, doaco laguu gai<;oal'i,
Eta der1 o : ongui dela mircxgarri
Kito IJai!a hura loxarckin choilki.
E1a, anal, gurc !arrua
.Oichtin haiií oaxa saldua'/
llaiña ccr erran dauc bcha1Ti chilora '/.
Burbillsco cabillken harc eccu sutlurra ;
l!ii-c soiü-gaiüeau ¡;aucala att;aparra.
- Enan 1,;autac iiíoiz eztcla salte ceo
llart¡;arcn larrna berac tlabillcaiiío.
llill behiü, eta sal guern.

www.bidicap.org
HSS FABLEAC.

FABLE XV.ª
(l.r• DU LIVRE VIII.e)
HERIOA
ETAHILLTCERA
DOANA.
HimIOAC eztu nihoiz i;uhur <leña atcematen,
Bethi partitcera ceren hura prestie dagoen :
Bethi harc bere hurua
Bai daduea ahertitoa,
Azken urhax háren eguiteco orduaz.
Ordu harc badauzea, helas !
Bertce dembor;, guciac, •
Egunac, orenac eta memcntoac :
Bat ezta tributa i;or ez dioenic,
Ez haren dretchotie it1,•1rdaiLekcnic.
Errcgucn umccc munduan sartccco
llcguiac i;abaltcen dituzten orduco;
l\faiz ordu berean herioac daie
Becokia itc;altcen urricaldu gabe,
Mundutic partitcerac{I.
Ez cdertasunac, cz handitasunac,
Ez prcstutasunac, <Jzgaztelasunae,
Dcuscc cz dctc;akc hcc salba garabic,
Jlerio latc;aren segaren aspitic.
Noizbnit ere mundu huncc den g11ciac,
Bcrrcturcn ditu h~rcu outasunac.

www.bidicap.org
 LIBURU IV.•
Ililtcea den baiiío deus seguragoric;
llalere derragun, eztela garabic
Gutiago anxia demaicunic deusic.
Urthe ehun bici ondoan,
Buryes bat hilltcera c;oan.
Hau hcrioari ~agocon pleintaca,
Certan borla herresaca ,
Nahi c;llén bada eraman lasterca.
Testamenta araoz eguiteco utciric;
Abisatu gabe batere aitcinetic.
Cer ! hola, ez bat, ez bi, berehala parti !
Diotc;a agudeac, aphur bal c;audeci:
l;:ztu nahi nere andr'eac hura gabe noan ni.
:adagot illobaso bat oraiI1o ezcoutcecoa ;
lchean ere hegal bat oraiiío eguitecoa.
<;oin hertchacor c;aren nausi barbiil'oa !
O 1;aharkitua ! herioac derro :
Ustecabetan ez nat.;aic ni yin at~o ;,
Ene presaz eztuc hic ceren pleiiíitu.
Ez haic;a ehun urthe ya bici ic;atu ?
Paris gncian, hox, dictc;adac aurki,
Hirc bcrdiñ c;ahar agude be, tce bi. ·
Frantcia guciari hamar emadatcic.
Ilaifia abisu cembait behar hindudan nic,
F:man, huntara hi prepara-razteco !
Orduan nitian chuchea causituco,
Testamenta sinatua,
lllobasoa ezcondua,
E,tche'a ere acabatua

www.bidicap.org
liO F.\BLEAC.
Ccr ! hirc ccin ibillia ,
<;angolaco dardaria;
Beharri1aric gorlhua,
Bcgnietan laml.H·otna,
Sudur cilhotaric cikiií,1 dariau ,
Sellli ere hihaurc ez hukeien guisan:
Cent<,tia arras Oacatua
l\femorioa galdua
Galdua ahoco gustua:
Ez haudala guero dioc abertitu?
Hauc ctcircn hambat hiret,.;at abisu?
1,;atc guciac hiret9at ya ciren ,
Nola hcc batcre i,;an ez baciren :
lguzkiac berac hiretQat alferrac
Ditic bcre artha ohituac.
Balia eciñ· dakizkiken
Gam;ac tuc crregretatccn.
N1c ikhus -araci dauzkiat lagunac,
Edo hilltcen, cdo hi!lac, cuo eriac,
llauc oro bada cer dire'/
Ilai11bertce abis ezpadire?
Hox, fgudea, hox, iharduki gabe,
Gaurguero parti haitekc.
Eguiñ duken edo ez hire tcstamenta ,
Hepublicarent,;at guti die importa;
Herioac segur arra.;oiña ,;tieu:
Hoberena laiteke ecen,
Goatca mundu huntaric
Nola desterru batetic,

www.bidicap.org
 ummuIY.• ur
Leliiaz berc herrira
Sumis eta alcgucra :
Arraicia aurpcguian
Bakhea coutcientcia.
Ecen bada cembat othc
Bidaia lu{'a daitckc?
Agudea, badarasac !
Gazte hoiec ikhus-Ct(,ac
_ flillLcera dioacinac ,
Duda gabe glorioski,
Ascotan ere cruelki,
Baiiía bcthi cnrayoski.

Baiiían alferrctan, dut eguiiícn oyhu ,

Ez dukc ene kharrac, ardiex rfctu.
Nor ere ecen baila, hilla iduricna,
Hura ohi da hilltccn bethi borlchaccna.

""=================

FABLE XVI.ª
(22.• DU LIVRE 1.•r)
HARIT~AETA SESCA.

hAl\tTc;:Ac erran cioen lehenago scscari,

lladuke1,u bai scgur1,uc tristea ccrlaz plciiíi :
Erregne pellitta badm;u gaiñeau,
Aski hadlH;11cer yasan :

www.bidicap.org
172 FAilLEAC.
Eta haiceric mcndreñac ,
Apenaz ur-gaiña chimurtc.en duenac,
Gurlcera burua <;ailu obligatcen.
Nic aldiz gothorki hau<;oa hedoien
Daducat nere copela :
Larhunec (*) nola capela,
Ekhe-arraioac ditut bara-razten:
Uhar ha1:carrenez naiz ere burlatceu.
Guciac ,aikkitcu ixas-haice curi .
Aitcitic guciac iphar gocho niri.
Uacinte bedcre yayo ordu onean,
Nere o,troila-<;abal guchantaren pean;
Gaichoa, ez cindtikc hambat pairatceco,
Aski baininte ni cn dcfendatceco.
Baiiía ondicoz casic bethi sort ccn <;ar!',
Non ~re haiceac erreguc haitire :
Iladiduritcait ccrua
(:uretcat dela íuyustua.
<;ure urricalpenac, <;uhamuchcac derro,
Bihotca nct ona dukecula dio :
Baiiía utz -acu griiía hori.
IJaiceec ez dautet niri
Loxa emaitcn guehiago,
<;uri ceroniri baiüo;
Doblatcen naiz, hauxi gábe.

(') Escuál-hcrrico· memli gorenctaric bal : tlilucn•1

bcrc iugurnhn, Urruña, Azcaiñ eta Sara, frantciaco al'
llclic, eta Berra, espaiñacolic.

www.bidicap.org
 LHIIJllU IV.•
.,;:uc, cguia da, orai arte,
lleien colpe gogorrencr,
Azpiz scndo, gaiñcz fic,r,
lharduki dio¡; ute,
Bizcarra macurtu gabe.
Ilaiiía gaudcn, othoi, azkcuaren bcira.
Hitz hoiec harc ccrrati;ala,
Hor dathor furian uhartz urrunctic,
Nihoiz ere athcra berc crraietaric
Northeac i;ukeien umc tcrrihlcna ,
Harili;a iharroxten hazkarki duena.
lluncc eguiten du gogor;
Aldiz sescac baderna amor.
llaiccac, colpcac errcdoblaturic,
Bata bcrtcearcn astí gabe ondotic,
Haritz urguillusa haiñ QII tormcntalccu'
Non hedoien haf!.i;)Oburua c;ucna ,
Eta erroac hillcn herrian ,;auzcaua,
Erroz-gor~ ~-aJLf!. fifiean e<;artccn.

ltorla ikh1Jsten dire, maistcrrac ascotan ,

Mendeac irautcn, cgoit<;a bcretan;
Berth utcapraticatuz.
~ta aldiz ikhu~ten dire l.Jertcc aldera,
.l<:tchehazkarrcnac, yaustcu errecara ,
Bicioa guida hartuz
Gau,;a gucictan l.Jcthi ,
nckio heha azkcnari.

www.bidicap.org
 FAl3LEAC.

=============== ="'7

l,ABLE XVII.ª
( 15.CDU LIVRE VI!)
IHIZTAP.IA,8-ELATCHA
ETA ALLAUOA,
G.HTZTAGHÑEN obra t«;arrac
Nct- ardura dire gureen escusac :
Legue hori du munduac.
l\fonaya ha«;aten bertcec nahi baduc,
Menayatu hihaurc bertceac behar tuc.
Miraill baten bidez, mutill bat hari cen
Hegaztin chehc atccmatcn •
.Mirailleco ilchura brillanta ikhus1ric,
Aillauda ariií bat cen hurbilldu hartaric
Belatcha bat file, bisa bis goiean,
Balent«;an «;agona hegalen gaiñean,
Hura ere ihicitic bcthi bici cena,
Eta oraindic oso barura «;uena;
Yau,iric betbetan chori lañoari,
Tombatic haiñ hurbill, cantuz c;oanari,
(.aio gaiñcratcen, eta at«;aparretan
Daduca ya segurean.
llari dela haren gogara biphiltcen,
Hor ditu mutillac sareac ccrratcen,
Eta briganta da hartua guelditccn.
lhiztariari, !aster itculiric :
Utz naca.,;u, ¡forro , nioan biciric;
Egundaiiío cz dau1i:nt nic cguiií gaizkiric.

www.bidicap.org
 LIBURUIV.•
Ihardcsten dio mutillac ariñki :
Eta chori horrcc c;uri,
Ccr dautc;ukc bada nihoiz cguiñ gaizki?

FABLE XVIII.ª
(7. 0 DU LIVRE Vil.•)
-
LEHOINAREN
GORTHEA.

MONARCA lchoiñac bchiñ yakindu nahi c;ucu ,

Ccr Jcifiularic ccruac sor-aracia othc cen.
Orotara curricrac
':Mec;u bcraz cargatuac,
Pccoen gombidatcera
Errcgueren gaztelura,
Egorriac il)an ciren:
Escribu harree ,;akharren ,
Ciguillatua fa,;oiñez:
lllabethc bcth e batez,
Erreguec nahi i;uela
lduki gorthe pleniera (").
Hunen hastean banket bat
Ic;anen cela ororent«;at,
llaiíla banR.et bat handia :
Eta g_uero comedia.

(*) Az¡,ico gucien billtcar ycncrJb.

www.bidicap.org
 FABLEAC.
Trctu noble hartaz harc nahi baiti;aien
Oror erakhuxi i;oiií bothcrcxu cen,
Boro yaureguia beraz harc nobleki
Emaiten daie bill-toki.
Baiüa hura gaztelua !
llobeki ¡;aiten deithua
Carniceria-lekhua.
Odol i;allac hcmen, hara-han hci;urrac
Ez osoki garbituac;
Huna-hemen larru-puscac,
Eta urrina ecin-yasana
Sudurretan barna betan sartcen cena.
Phu ! dio hartz yaunac han sartcearekiií,
Tapalllz sudurra bere patarekin :
liare hobeki eguin <;uken
IIolaco sinoric eguiií ez ba1,uen :
Ecen erreguec coleran
Egorri i;uen cuchean,
Satanen erresumara,
Miiíardarena eguitcra :
Erran nahi da, itho i;ucn.
Chiminoari net onxa cit¡;aioen
Erreguec eguii1 bcnganti;a,
Icanic ere garrati;:a.
Guero lodituz minti;oa
Lausengari gaindizcoa,
Eman ccn laudatcen yaunarcn colora,
Ela haren atcaparra;
Gue•o cilloa ere, baila usaina hora:

www.bidicap.org
 LlBUlW IV.• 177
t;oinaren aldean !oren erreguiña (*)
Baitcen, cíon, choilki baratchuri miña.
Iluncn Iausengu soryesa
Iptu cen malurusa .
Eta ii;atu i;uen harti;arcn fin latc.;a.
Cure yaun lehoiña nombait,
Cela niri didurii;ait,
Robespierren cusi cembait.
Acheria han hurbill ccn :
Erreguec erran cioen:
Hauguia hi, eta erradac;
Cer cioc hire i;ndurrac '/
l\linti;a hakit bada oraiñtchc
lt¡;al eta ili;uli gabc.
Bertceac cuchian: burutic behcra,
Mafrundi tchar batee daut hc.11.isudurra:
Eta khcndu baitaut usna,
Brran ez dei;aket cer i;aitan urriua.
Horla ederki athera cen.
llau i;uri bekii;u balia irakhaspen.

r,,ahi badui;u ukhan, printceen gorthetan,

Eta bertce yende handien etchetan,
Biestaeta ongui ethorri,
Eti;are ii;an behar, sobra lauscngari ,
Ez erasle Iaiñoegui.

í') Arrosa.

www.bidicap.org
178 FABLEAC.
Baiiían ic;an ~aile, horlaco tokitan,
Ardura c;urc hitcetan,
Edo gascoiñ- edo norman.

FABLE XIX.•
(9.e DU LIVRE VII.•)

CARROAETA ULIA.

harexu batean,
PATAR
Ekhiaren klialda-pcan,
Carro bat behin cio,{n 1
(:ahar, audere eta frailei cargatua,
Sei r,aldi hazcarrez nekhez tiratua.
Barneco yeudeac oro yauxi ciren :
Ukho eguitera ya c;aldiac i;oo.ccu,
Hax-hauntuac, eciiíduac,
lcerdiz bocatatuac.
íladathor uli bat deua aferatua.
Gan-araci nahíz carro guelditua.
Badoacote abrer aldera lmrrumbaz,
Auimatu-uahiz hauc IJere abarroxaz,
Ilusu badabilla hegaztin hattea,
Ausic bat, guero bertcca.
lkhustcarekiu carroa doala,
Aira uste du harc demola.

www.bidicap.org
 LIBURUIV.• · 179
Yartcera badoa timoiñ muturrean,
Guero gutien ustean ,
Eraguillearen sudurraren puntan.
Mecanica doanean,
Yendea ere treiña onean,
Hegaztiñ anxiatua ,
Flere eguinduraz hartua,
Sartcen da banitatean.
1-Iarahuna dabill nihon ez llagoke;
Yeneral on baten pare ,
~oiña, bere osteac curayeztatccco,
Eta bictoria !aster beretceco,
Herruncaz-berrunca khecho bailabilkr
Herstura publico hartan gure ulia
P!eiñi da bakharric oroz dela utcia;
Haren bizcai· ere dela artha gucia ;
Nehor eztela orolaric
<;aldiac Iag.undu nahi dituenic
Oruski yalguilen empeiñu harlaric.
Hari cen fraile gaic;oa
Erraten oficioa :
Othoitccco ce1· aroa !
Cantuz tagon damatclw l.Jat;
Ceutc;u cochcoan harc etc;;ukeien hamhat:
Cer tenore hauta musica eguileco !
Cure uli !amera óoacote listo,
Deharri cantaletara
Ilerc cantua cguitcra :
Eta oraiño eguitc11 ditu
Asco horlaco haur ..trctu,

www.bidicap.org
lllO
llaiüitz nekhc iragan ct:i,
Cotchea goicratcen da.
Ila ! dio ulíac oraintchc ,
llax handia har daiteke.
llarnbat eguiií dudanean,
Huna ene ycndcac celhay ederrcan.
Hola\ 1,aldi, yaunac, norc berc contua;
Dudan nic acre pagua
Yende artean badire asco
Uli haren idurico :
Noiz nahi bertccrcn prest escolatcera.
Eta afera orotan sudurra sartccra.
Hastean badakite cer eguin behar deu,
Ondo:m badakite cer cguin behar cen.
Bcrtccenl(at bethi dotor handi dire,
Aldiz be1·et~at ez choil aprendiz ere.
llorlacoac etchetic khasatceco dirc.
Bcrtccu eguitecoez·hainilz dacusanac,
Gaitzki cguitcn ohi hare ditu bereac.

FABLE XX.ª
( t 2.° DU LIVHE XII!)

ARRANOA
ETAPHICA.
IIEGAZTINEN crrcguifia
Arranoa dcithecn dena,
Eta phica clhati l\largota madama,
www.bidicap.org
 LIBURU IV.• 1&1
Ilai;oacen paseari ,
Phentcc buru bata gaindi.
Choco baztcrlu batean.
Bateen dire ustecabean.
'Iargota icitu cen: aldiz arranoac
Ya onxa bazcaldu ~uenac,
Baderro : Comai, ez ici :
Goacen biac paseari.
Yupitcr han goiecoa
Yainco ororcn gaiííecoa,
Ardura omen da eneatccn,
Ocupatua den arren
l\lundoaren gobernatcen.
Ni cerbit9:iri harena (1),
Oroc ongui dakitena,
Noiz edo noiz naski enea naiteke
Nere nausiarcn pare.
Uox ! dembora pasa, solhas rmad:i9u;
Ceremoui:ic uzkil~u.
Mocoluch cuchean lothu cen erasten
Huntaz, har.t:iz, oroz; ga119a hortan cccu,
Ezta ema 9aharric, ez eta edaoscoric,
Hari comparatcecoric.
Etcen gure agasac (2) deus ez 9akienic.

('I) Paganoec arranoa 1,aocalcn Yu¡iiterrcn hcg,tztin

:f~boritabci;ala.
(2) Agasa, pbicarcn icen goiti:\,
u.
www.bidicap.org
 FABLEAC.
Non cer p~satccn den nahi dio ekharri
Dama arrauoari herri.
Yauci molchca dabill,ala,
Toki batctic bcrtccra ,
Espiun paregabecoa,
íaincoac badaki helas! nolacoa.
Escaintc;:a hau ga-itcituric
Eta colcran sarthuriti,
A, ranoac derro : Chuhurra badut;tt
<;ure ctchea goarda 1,;ai:u:
Ilitzuntci. l\locoluz, adi1J:
Nerc gorthcan eztut nic
(:aren lic¡;alaco hitzcari beharric;
Caratera hori haguitz da tcharra eccn.
l\fargotac et1,;uenlicrtceric galdetcen :
Sobra ccn tokian, cz baitcen lldatceu,.

Ezta gauc;:austetcen den becalacoa

Printccn cgoitcetan, sartceco dretchoa.
lletan trantce cruelenac
Estire ez falta direnae.
E~piun, encportar iac
Han dire to pateen, bccokiz arrai-ae,
Bihotcez bertcelakoac:
Gorderic yar,arlc bata bertceari;
Ororcnt{~at dirc lcgucz higuiugarri.
Urus toki he tan, Margotac be~ala,
Dituena bi yauuzcura: '
Bata hcrc hcrricoa,
Eta bcrtcca hango:\.

www.bidicap.org
 UBURU IV.a 183

""'===""=='==============

FABLE XXI.ª
( 4.• DU LIVRE XII.e)
111AHUNTgAC,

EcmÑ dutenean iJeren alha-aldía,

Loteen 1,aieahuntcer ibilli nahia :
Gogoz arinseo, eta libertate gura,
Badoaei eurri fortuna ketara.
Hurbill balinbada halaco tokiríc,
Ez bide, ez bidechca nihora ez dutenic,
Ez-ta gui«;aoiñ arrastoric,
Capri¡;ac helara daramat~a bethi.
Arroeaz-arroca, Ieee-heguiz-hegui,
Net arteehkí badabilt¡;a :
Aciñda igaillea deusez ezta loxa.
c;;oaeilabcraz horrela ahuntz bi
c;;oiiíbere aJde CUffisCutTi,
Biee i;utela ere berdiñ palla churi ,
Urrundu eiren ha1teric
Phentce beherecotarie.
Cirenean 1,oiñbere alde hola aphur bat ibilh,
Elkhar gana guerthuz (Uten bidea hee it¡;u!i.
lbai batee ditu biae separateen;
c;;ubit~athan ezta soliba bat baicen ;
()?iñtan andrcyer bi soiñez soiñ yarriric,
Pasa cz bailaiztc salhoric.

www.bidicap.org
184 FABLEAC.
llertvalde ibaiac han caraman gaiac,
Eta uren omlo handiac,
Behar cituen icitu
Eta loxaz herabetu,
Gure bi mal'imulillac.
lledariac lanyer hauc gucien bistan,
Fincatcen dire chedean.
Batee bi haiña hetaric
Eguiten du bcre aldetic
(:ubian sarlceco urhax bat,
Bertceac ere orobat.
Gogoratcen i;aizkit niri bada oraintchc
Betan erregue bi puehant eta nohle,
Luis 'hamalaurgarrena,
Eta Philip laurgarrena,
Bidasoaren uretan, (·) ,
lrlachca ospatu batetan ,
Elkhar-ganatcen direla
Ezeontca hat eguiñ han beha1· dutela.
Hala urhaxez-urhax eta musuz-mt1SM,
(:uhian badoazkit,;u
Gure andre curriti;alleac.
Baiña nola cireu biac nola biac,
Ethorkiaz fiertuac,

(*) lbaia , Frantcia Espaiñatic separatccn duena,

~oiuaren u retaco ir lachca ha lean bi go1'lhc:ic hilltlil
haitcircu, Bchohia dritccn drn, l!rruiíaco carticrMi
hisabis.

www.bidicap.org
 LIBURUIV.•
~ubi crdixura heldu direnean,
Biec amaiñatu ez t,;uten nahi it,;an.
G!orios baitcen bat, bere iraganetan,
Ba1,uela ahuntz bat, Yupiter haurrean
Bere errape urusaz bazcatu t,;uena ,
Amalthea deitcen cena.
Bertceac t,;akharla titulu bertce bat
l,;uena goratcen edoceiñ bet,;ambat :
Copetaz copeta t,;ubian yarriac
Gure andere hisitiac,
Ez beharrez elkhar utci
Pasatcera lehenbichi ,
Sobera lehiaturic ,
Eiac be tan lerraturic,
brera eiren erori.

llori bera da .guerthatccli

Maiz f'ortunaren bidean;
Batac bertceari ceren
lrabaz-bide berean
Nahi baitio yat,;arri,
Ez dadiñ yalgui hobcki.
l<:xaiaridio halabcr bcr(ceac
Eguiten bertce hainbertcé;
Hala non linean biac
Errecaratcen baitirc.

www.bidicap.org
186 FABLEAC.

·==================

FADI.E XXII.• ,
(13! DU LIVRE XII!)

ACHERIA,ULIACETA SAGARROIA.
AcnERl bat hehiií, oyhantar i;aharra,
Nihon hacen eta madre eta malt1:urra ,
Ihiztariz colpatua,
t;at~·.anbasan hedatua.
-Odol-tra~ac guida !aster harcn-gana
Suryitu cen hegaztina
Ausikilari samina
Ulia dcitccn duguna.
Ple in taca cernra hasi ccn cría,
· Nolaz i;ukcn harree haiií cxai ,;oria,
llaiií bcrtce pairatll behar ukhaiteco,
Uliez fiiíean yana ere Í(¡ait.cco.
Cer ! hauiec gaiilera dathorzkidan niri
1.)yhantar orotan bada abillcnar.i !
Noiztic hunat aoheria
Da pochifi haiií berecia ?
Eta buztan han c.ertaco !
Badea deusetaraco ?
Carga inutil bat ez dca '?
lloa ! anímale ladrea
Dakikela madarica !
-Comune1ic hadi hazca.

www.bidicap.org
 trnunu 1v.• 187
l:lagarroi bat handic hurbill bici cena,
Pres una aiphatu nic oraiiío cz duda na,
Badathorco urricalduric:
Duela or1\u beretic
Nahi gai<;oa libralu
Oste khechos, ostriñatu
Haren ausikietaric.
Ehunca nere sistetan
Sarthuco ditiat bertan :
Eta eztuc i1,anen, hau1,o,
Derra, aboro pairatceco.
Ez, bertceac derro; beguirauc ni-gatíc,
Holacoric eguitetic.
Utz-kic berc othurunt1,aren
Trankill-trankilla acabatcen :
llauc aseche dituc : tropela berri bat
Bala'thorkiket gaiñcrat,
Cruel, hamicatuago :
Ez laitec enet<;at segur hobeago.

Ycnde-artean bethiere
Falta ezta gose eta yalc.
Gorthetan , tribunalctan,
Sal-eroslen botiketan,
Nasai hauc aurkitcen dire :
Sos arrapat<;aille, ycnden chucatt;aille.
Populuac ere, noizpait unhaturic
Eta colcran sarthuric,
)~do chfü'la1:rnec, aise trurnpa.turic,

www.bidicap.org
188 FABL]j:AC,
Dukcncan cguiñ rcbolucionca,
Gam;a da duda gabca,
Ascac baditu khentccn,
Goseac lucia harLccn :
Bcre cortca ere hatere cz hobetceu :
Baiña areago bai segurcz bihurtccn.

FADLls XXIII.•
(2t.e DU LIVRE l,er)
LISTORRAC
ETAERLEAC.

ÚFICIALEA 1,oiií den '

Obrac daucu erakhusten.
Ezti-brcsca ccmbait, utciac debaldc,
Ilai;auden yaberic gabc.
Ethorriric listór bat,;u ,
Nahi ii;an i;uztcn bcretu.
Erlec cguíñ ,;utcn contra:
Eramana i1,an cen gau<:a y\iyetara ·:
Hartu cen ere yuyeti;at
Ilartaco cen lístafin bat.
Yuyatcea gam;a etcen crrech hamb:it.
Baciren bai lekhuco'ac
Haltoki hacenatcnac,
lkhusi cirela airctan
füiltccn lui;aro, bresken ingurutan,

www.bidicap.org
 LIBURUIV.a 18!)
Halaco animalc batc;u
Hegaldun , ta burrunbaxu,
Lucesco gorphutcez, colorez ubclac,
Erlcac ciduritenác.
Baiña cer ! listorrer ere
Marca. hauc badoazcote.
Arrac;oiií horietara,
Gurc listafiií !amera
Atrebitccn etta deliberatcera.
Eta nahiz ukhan argui guchiago
Ankesta berr-i bat bchar dela dio.
DcitcPn dute lekhucotc;at
Chinaurrieria oso bat.
Ilaiiía pontua halere
Arguitcen ez:a batere.
Orduan, yendeac , haue oro certaco '/
Erle i;uhur batee dio.
Sei illabeto Iª baduke nombait han,
Gauc;a ecin yuyatuz dagola dilinlian.
Ikhus-ac;ue garela
Hastean hec;ain guibela.
Horla doala dembora
Eztia doa galtcera;
Yuycac, claro crratcco,
Ordu luke khechatccco.
Ala, oraindic ez othe du,
Aski hartc;a milicatu (*)?

(') Lu~.atuz hauciac, partidac tchupa.tu, chucaln.

www.bidicap.org
190 FABLEAC.
Ilambat ankcsta eta palabria gabe,
Pondu hau trenca dailckc.
Lanean loth gaiten, gu gure parlctic,
Eta listorrac beretic.
Horla da aguerico ecen ,
(:oinec dakiten eguiten
Yusa haiñ go1,o batekiu ,
Brescac hambat antcerekiíí.
Desafio horlacoa
Et1,aiten lisLorrcr ii;an gustucoa.
Eta crrefusatuz, eracux i i;uten
Anlcc horlacotic hec 1,oiíí urrun r,;audcn.
Eta crlecn faboretan
Yuyamcndua ccn eman.

Hauci guciac ochala

Ilalire yuyatcen fablean bei;ala !
Eta causa oro1a;1 segui
Turcoen moda baledi
Ez laite bcrtcc codaric (*),
Ccnti;u naturala baicic:
Ez eta haiiibertce gastatu beharric.
Ilaiiia orai gaituzte biphiltcen, iresten,
Lur,;amenez arruinatcen.
Fiilean, hambat da eguiten,
~on ostria bethi baita yuyearen,
Coscoac choilki partidcn.

C) Leguczco hilld,uma, cdo lc~teac daduzC~IIWtlil oJ•

www.bidicap.org
 1.m1mu
,v.• J!H

FABLE XXIV.ª
(rn.· DU LIVRE m.•}
EMAZTE ITHOA.

N1c ez nerrakc : Ezla deusic,

Ema bat ithotcen baicic.
Ecen ezta guti hori :
<;or 1,aio ere sexoari
Dadiñ crregretatua;
bcJacotz gui(,a-castaren erdi prcciatua.
Ez derrat hau funxic gabe :
Denaz guero kestione
Ema batez fable huntan,
lbaso baten uretaii,
Ondico lastimoscnaz,
Bere flña ukhan c;uenaz :
Erran nahi da, itho cenaz.
Senharra cabillan gorphut~aren billha,
Nahiz, comeni bei;ala,
Eguiñ azken ohoreac,
Frogu, oracioneac.
Hala béharra ere, orduan
Ondicozco ibaso liaren heguietan ,
Yende bacabillan guerthuz pasaietan ,
Gue1:thatu cenaren berri yakiñ gabe.
Senhar hunec bcraz galdetcen diotc:

www.bidicap.org
Hl2 FABLEA<;.
Ea ikhusi duten
Haren andrearen
Nihon trai;arie batere T
Ez, derra batee hetaric·;
Baiiía beherago ganic ,
Seguituz uren yauxpena,
Dukei;u ediren ehercateen dui;una.
Bertce batee aldiz baderro eontrara:
Ilobe cla iti;ul <;aiten guibeleco aldera,
Gaiií-aldean chencatcera.
Cembat nahi gaiac deraman beheiti, .
Emen ohizco hisiac,
Eta-contra eguiií nahiac,
Segur da gorphutc;a daramala goiti.

Aski sasoiñ contra hemen

Iláiña hura cen burlatccn-
Contra-eg!,liií bcharraz bada kcstione,
Arrac;oiií c;uen-ez nic aise ez nerrake.
Baiña emaren baithan, defaut. horlacoa
Dadiñ edo ez dadii) baitezpadacoa
Gau,;a da den scgurena,
Harekiií sorthuren dena
Berarekin hillen dela:
Eta contra-eguinen harc bethi duel:i
llill eta ere ahal bada.

www.bidicap.org
 LIBURU IV.' 195

FABLE XXV.ª
(2.° DU LIVRE Ill.)
SABELA
ETAMEMBROAC..

flEHAR i,aiten ii;an erreguetasuna.

Nere obraren hastapena:
Alde guisa batetaric
Consideratoz guero,tic,
Gaster (*) yaunac dakhar harcn imayina.
Deusic harree badu falla ,
Gorphutz gucia pleifii da.
llarcnt<;at bcthi !anean
llaritceaz , azkenean
Aseac mcmbroac, cguiñ i;uten chedc,
Elkhar adituric, deusic hari gabe ,
Nor bere alde bicitceco
.i\.leaithorenseme, la¡;o.
Harree, cerra ten , gu gabc:,
Airez bici behar luke.
Cargaco abreac iduri,
Nekhalc<'n gare net, darigula icerdi.
Eta gucia norenti;at ·¡
Bakharric alfer horrenti;at:
Deusic ez dathor gurcti;at.

(') Estomaca edo sabela, grckcn lcnguaiatic hartua.

12
www.bidicap.org
194 FABLEAC.
Gurc uckhccn chcdea
Da horri asca chuchen fornitcca.
Gaiten gueldi : badiduri
Oficio bcrri hori
Nahi daucula irakaxi.
Nola erran, hala cguiñ; badaudc atcaparrac
Dcus hari gabc, eta huxac;
Dilindan bcsoac badaudc gueldiric:
Eta cz dute cguitcn oiñcc ere urhaxic.
Gasterri guciec erran c;aicn bcraz
Eguiñ cccala bereaz.
lfa!fian cz citi;aien gau~á
I~an uzte bccain pho\a;
Dolntu citi;aicn onxa.
Laslcr baitciren guelditu
llcrbal eta languiatu :
Ecen, ez cernan gucrostic
Bihoti;ac odol bcrril'ic.
Nct palitu cuen hetaric bacotchac;
Ahilu ciren in1larrac;
Eta bidc hortaz, bekhaiztiec !aster
<;uten ikhusi, hec alfcr
Eta inutil ceucateua
Cela orotan beharrena :
Baila on comunaren procuratccraco,
Hec bcrac baiño ere haguitz bcharrago.

Erregueren graduari
Ilau badoacoke edcrki :

www.bidicap.org
 LIBURUIV.•
Eguítcn du har eta cman;
Dathorkiona cerguctan,
Badoaco faboretan :
Cau1,a berdiñ da horlatan.
IIarcnt1,at guciac trabaillatcen dire;
liaren- ganic chaiodez, o roe hartccn dute
Ilere mantenimendua.
liare languilie penatua
Bicitceco du Iaguntcen ,
Negocianta aberasten,
'l'uyeac harc ditu, oneski pagatcen,
Laborariari harc nekhca ariñtcen,
Soldadua sariztatcen :
Fiñean, emait1,ac ehun tokitara
Barraiatcen dituela,
Arrimu onean harree e¡;arria
Daduca estatu gucia.

Lmunu LAURGARRENAll.Et'I ACABANT~A.

www.bidicap.org
t96

LIBUBU BORTZGAB.B.ENA•

FADLE l.ij
(8.• DU LIVRE IX.•)
ERKOA.
~UHURTCIASALTCEN.

(.¡AUDE urrunsco bcthi t;oroen menetic;

Conxeillu hobcric cz demail<;uket nic.
<,;uhurrena daile bethi:
Ihes eguilea casco arrailduari,
Aire sartcen t;aionari:
Erhoekin trebe i¡;an nahi denac
Ez duke cascoa betheena ))crac.

Erho bat ,;:ahillan carricaz carrica,

Cent,;:ua saltccco bat;uela oyhuca.
Eta yendea ostez ,
Erosi bcharrez,
Ila,;oacon hcrresaca.
Lehenic bai;uten asco ya,saite1:o
Erhoaren escamio
Bai;araman gucro b.1cotchac berekin,
Ilchar cena pagaluric,
Erho marchan taren escutic hartnric.
l\Iacclaco fin bal hari hi hracekin,.

www.bidicap.org
 LIBURU V."
Guehienac segur aserreteen ciren;
llaiña hel' balia eer i;akioketen ?
ílurlatuenac hec ¡;auden.
Ilobe ere vuketcn eguitca hirrí,
Eta ichil-ichíla goatea itpiri
Ilere <;aflacoeta hari.
Gau<;aricent<;m·ícbíllhatu nahia,
(:ailen aguertcea bere iñor:rntcia,
Mcrecitcea ere gucien hinia.
Cent~'.uaecen nondíc i~:rn ahal daite
Et'ho batee eguin ·dukenaren berme ~
Ccr nahí daitcn iragan
Casco uahasi batean,
liaren causa ezla cent<;ua,
Baiiía bakhanic guerlhua.
Trumpatu bal, bcdariac,
\;artaco erosia eta hari Lra<;ac
J•:zhaitcet<;aken harc ahantz niholcre,
Ez ulz c,plicatu gabe,
f,:uhur baten ganat eguu batez gan cc11,
Argui cerbail hortic hílt othc cc¡;akcn.
Eta erran cioeu huncc hcrehala:
llyeroglifac (*) cirela.
Eta gaui;a aplrnr bat esplicatceraco,
Erran cion hula gucro:
Yende ongni conx_eillatuec
Ello cent<;uari bethi dat'raizconcc,

(') Figur,1 111:ystcriozco

1c.
12.

www.bidicap.org
198 FAllLEAG.
Bere eta erhoen artean,
Ahal dukelen gucian,
ílaitezpada dute emanen
(:uc erosi hari horren
Lucetasuna bcderen.
Non e1., iguric bei;atc
Cembait holaco axecabe.
Eti;are ez cnganatua:
Erho harc segurki salteen du ccnt.;ua.

FABLE 11.ª
(l. 1 • DU LIVHE 111.')

, HUNEN SEMEAETA ASTOA.

EYHARA~AINA
ÜROREN gogara nahi bada cguiií,
Oro gaitcituac uzten <lire bcrd1ñ.
Frogatceco erran hau i;oiñ den eguia,
On<loco fable han daiteke balía.
Asto bat cio:rn behiií,
Eyhara baleco aila-semeekiñ :
A ita cen .;aharra,
Semea aldiz haurra:
Ez hargatic haií1 haurra ere,
Orhoit banaiz onxa, hacituzken urthc
llamabortz bat edo llamalaur bedere
Biec ~aramaLen feriara astoa,
Hau ongui saltccco i;utcla gogoa.

www.bidicap.org
 LIBURU V.ª
Sa¡ gai eta fresco ccdin i',}anarrcu ,
Laar atcac arnarraturic,
Haga gothorsco batelic
Dilindan ccarri cuten :
E:ta guero biec i,ararnaten horla ,
Lustra bat ciduriela.
Cer yrndc iñorant , bastoac,
Cornpaifies simple, tontoac!
Cerran batee gueldituric,
Uirriz caballeen celaric.
Cer comedia ltauc othe
Yocatu beha,r daucute ~
llirur hoitan astocna ,
Ezla segur uste den:t.
Agude gail;oac hitz horictara ,
laster ikhusten du ifíorant l!at dela.
Aparaillua urraturif! ,
Abrea ei;artccn du chutic.
flcharri-luz nola baitcoan gogara
Lehenbicico guisara ,
liiiflki bere erd.1ran enencuratcen da :
l'lagusia ordean casu hari ella :
l'auz-arazten dio semea gaiñera,
Darraiola ondotic bera,
Eta gucrthuz, orduantche ,
llirur tratulari hor aguertccn dire:
lkhuscari hura gustatccn et<,;aic.
(,,:aharrcna mutillari
Aleguifl gucian oyhuz caio yarri:

www.bidicap.org
200 FABLEAC.
Hola he! yaunttoa yaux bacinte hortíc-'f
Segur ez cinduken nic erran beliarric ~
Etc;are eguiña ukhaiteco
Bic;ar c,uri bat lecaio r·
f;aharrari igai tea,
l\Iorroiñari seguitcea.
Y¡unac, dio eihara c;ainac,
Duen complimendu c;nen nahicarac--.
Mulilla da yauxten, agudea igaileQ,
Hirur nescatila pasarcen bailciren¡.
Nola, ohi bei;ala, mocoluce ciren ·
Cer ahalkeria ! batee derra oihuca,
Doan nerhabea. hon:cla mamguca !
Aldiz !ele handi hori,
Abade y:rnn bat iduri,
Dioan abre gaiíiean
Morgaric h.andicnean,
Eguiñez chocol'!'arena,
Bere ustez deu i;uhurl'<!n'.l!
Ezta, guii;ac dio bere asto ¡;aiiíetie.
Nere adiiíeco diocorric .
Ncscatcha, sin hez na<;:11,u,
<;oaci aitciííat, chuhurra La.tui;u.
Oh! baiiía hirur mocoac
Eztire hoiií !abur ez guel(litcecoae.
Asco bertce ditcho oraiiío
(.aharrari badoazco;
llera ere ichilic cz dago.
llaiña uste du are hux egui!I duela;.
llartccn du scmca bcre guibelera.

www.bidicap.org
 LIBURUV.a 201
Cembait urhaxcn buruan·,
Pasatccn baitcen orduan,
llirur-garren tropcla bat ,
Uauc ere askeneco malobra hortarat ,
Causitcen dute crrateco.
Yende hauc erhoac dire, batee dio.
Ya, ya ez doake abrea;
Ukhaldicn pean hillcn da tristea.
Cer ! carga hoiiíbertce borrico malxoa !
Hoiñ gogorki schi trata adiiíecoa !
Duda gabe hoiec doaz mercatura
Horren larrua saltcera.
Ya, ya eyhara<;aiñac samiñki badio,
Ongui behar dela segur i<;anerho ,
Nabi duena eguiñ ·ororen gogara ;
Eta bere aitarencra !
llalaric ikhus dei;agun
Ea nolazpait nombaitic,
Bide bertce bat barturic ,
Acerta ahal dei;akegun
Yauxten dire biac: beharriluz phocic
Badoa aitcinean, huxic.
llandic aitciiíacheago
Topatcen dute hulaco.
Hunec, moda dea, dio :
Asto yauna doan ariñ,
Eyhararaiña aldiz incomoda dadiñ t
Yabea ala astoa -0.aiteke eguiña othc
Garraiatceco , eta yasaiteco nekhe?

www.bidicap.org
~02 FABLEAC.
Copa eder batean,
Esprcs eguinean,
Cerratcen nolaz cz dute 1
llere oiñetacoae dituzte higatcen,
1\stoa aldiz mcnayatcen !
Manechec aldiz bertcela ,
Yoaua ikhu~tera doala,
Abrcari i;aio yauzten;
Nota ere coplee dakharten.
Cer asto tricun eden·a !
l\liiikiagudcac orduan baderra:
Asto bat naiz, eguia da,
Segur da, ez de<,¡akctukha :
llaiña gaurtic hara, na<,¡atencritica ,
Edo na<;ateuaproba :
Erran dadiñ cerbait, edo ez dadiii erran ,
Nere eta cueen gaiñcan,
Ncre buruz choilki naiz ni yocaturen.
Hala <;uencguiii, eta onxa cguiñ t;uen.

C,:oazisoldadu, <,¡aitecguiñ abocat ,

llar <;a~·uandrc, cdo <;oaz comcnturat,
Edo semiuariorat;
<;oaz, i;atho, i;aude ,_ heITitic ez mugni ,
Edo hiriz-hiri <,¡oazcurri curri:
Ycndec crasico dute ,;utaz bethi.
Baiña <;uceguiucn du~u dcncz hirri ,
Baldiñ badauca<;ubethi
Sano contcentcia, chcdca ere garbi;

www.bidicap.org
 Lll3URU V.• 20~
8¡ gaui;a horicc falta badituti;u,
llakhea alferretan chcrcaturen du<;u;
Ez deusec emanen daut<;u ere asaldu.

,FABLE III.'
( 2.' DU LIVRE VII.º)

GAIZKI
EZCONDUA.

Ol'IAbethi balitz ederrareu laguu,

1'1orez ezcou bihar baiño lehen egun ·i
Baiña nola aspaldi dibort.;:,tu ciren,
Eta gorphutz eder haguiti guti baicen
Ezbaita, arima eder bat aloyituric,
Gaui;a biac betan yuntatcen tuenic :
Ez aipha ezcontcea niri;
Nahi dnena ezcon bcdi.
lkhusi ii;an ditut nic asco meuayu;
Ez<;ait i;alegarri choil bat iduritu.
llalere guii;ouen hurren laur laurdenac,
Loxatu gabe lanyerac,
Barcu hurtan phocic cmbargatccn dirc;
liurren laur laurdener dolutcen <;aieere.
Badakhart bat, i;oiñac, dolutu ondoan,
Oeusic ez bait~uen hoberic atceman
Casatcea baiño etchetic andrea.
:tmamoker, cicoi1z ta mocolucea,

www.bidicap.org
204 FABLEAC.
Deljs etcen hunen gogara,
Ez deus hehar cen guisara;
Berantegui yaiki, goicegui ohera,
llau churi, huri beltz, guero bertce hura ·
Erhoteen siren sehiac;
Ez cirauken ya nausiac;
Yauna deusez ez ohartcen,
Yaunac oro despendatcen;
Yauna curri dabill, yauna ezta muguilcen.
Ilambat harree erran c;ucn,
Non fiiíe:rnyaunac, cciií yasanez ya
Duende haren crasia ,
Baitc;uen cgorri file bascrril'a ,
Bere burhasoetara.
Uorra bada non den etcheco audrc ohia,
Nesca antc;ara-1,aiii hatc;ueu
Eta mulill urde- c;aiñen
Compaiiíian ec;arria.
Ephe hat gan den ondoan,
Aphur hat mudatu tlaitekelacoau,
Scuharrac bcrriz hal'lcen· du.
Ea bada! cer dioc;u?
Han nola c;are hicitu '!
t:am¡,ainaco hici laifio eta inoceula
(;u re gustucoa othe da?
Bai bada, diotc;a; haifian ikhustcac,
Circla hango yendcac ,
Curcac hci;ai11alferrac,

www.bidicap.org
 LlllURU V.•
Haguitz nindnen kechatccn:
Ez nic erran faltaz , ecen
Ederric aditccn i;uten.
llaiñan irabazten nic cz nuen deusic
Lai;o hec ororen exaicoa baicic.
Hola! andrea, dio senhari'ac cu chian,
Ba!diñ caractera i;uc ',Origaitcean
Haiñ tcharra bad11i;11,non, istant bat choilki
Goicean apenaz i;urekin daudcnac,
Arraxcan guero bihurtcen direnac,
Bakhean i;urekiií eciñ badathorzi :
Cer eguinen dute horlatan sehicc,
Egunac ditucn ordu gucietan,
11ekien contra furian
Ikhusico <;aituztenec?
Eta cer eguinen du r;ure senharrac,
<;ure aldean gau-egunac
Goan deti;an nahi dui;unae?
<;oaz, bihur <;aite baserrira: adio.
Baldiñ nic haxa dudaiño·,
fla~aitut be1Tita~ deitcen huna handic,
Oadathorkit ere horlaco gurarie,
Tuzked:rn hillen herrian,
Nere obenen caztigutan ,
J3isahexetan uic bethi ,
<;u iduri emazte bi,

www.bidicap.org
206 FABLEAC.

FABLE IV."
(9.• DU LIVRE IV.•)
UZKINACHO
PAONAREH
LUMEZBERREGUINOUA,
SASOifilEAN paona bati
Lumac cit(,iaizcon erori :
Uzkinacho batee , oro billdu eta,
Hetaz (,inen cguiñ berc tualeta.
Guisa hartan aphainduric,
Ampurus eta haidorric,
Gan cen fite morgatcera
Paona hati;uen ba!xara :
Uste bait(,iuen barc ha la
Persouaia eder bat cela.
Batee e(,iagutu t,ucn:
Eta bertau it;atu cen,
Burlatua, chistutua,
Trancatua , yocatua,
Jlai eta yaun Paonec t,oiñ guehiagoca ,
Furiau moco-colpeca,
Biphildu t,uten ederki.
Gan cenean gucro ihcsi ,
Handic bcrc kidetara,
Hauc fitc cman i;uten borthatic campora.

Uzkinacho horren pare

Munduan asco badirc :
IJcrtccrena hartuz, hec ondu baitirc.
www.bidicap.org
 LIBURU l.• 20'1
:Erdingotac eta fracac,
Chapel fiíiac eta botac,
Muntrac eta muntra-chenac,
Morga handirekiií, hedatcen dituzte.
Nori berea hec it<;ul balirote ,
Athorra-arras gueldi bedere laitezkc.

FABLE V.ª
( !O." DU LIVRE IV."}
.
CAMELUA
ETA ~ARO-~AMA.
;C;rnELUbat lehen i;ucna ikhusi,
Las terca gan cen ihesi:
Cauca berri harreé loxatu baitcucn.
Bigarrena hurbildu cen:
Caprcstu bat eguitcra,
Huntaz abrea totcera,
Bertce bat atrebitu cen.
Borla ohitcaz bcthi ere ,
Gauca guciekiñ gare eguitcn trebe:
Terrible eta arra1·0 cidurii;aicuna,
Gure beguitara da !aster eguiña.
Eta orai suyet hau guri
<;aicunaz gueroz crori :
E man i~atu ccn yende atalayean,
Agueri cena urrun ixas <;abalean

www.bidicap.org
208 FABLEAC.
Ccr othc ccn yuyatceco.
llauc erran t;uten hasteco:
Segurez gau~a ikhusia
Cela guerlaco untcia,
Eta bcdere fragata ;
Handic !aster etcen baicican brulota,
Gucrochcago canota ,
Oraiño gucro balota :
,\zkcnccotz ctccn deusic
llaga i;arnachea hat baicic.

Ah! rnundu "untan ccrnbatez

Ez daiteken erran lcgucz:
Cerb:iit diduri urrundic
Eta deus czta h urbildic !

Fi\BLB VI.ª
( 17.0 DU LI VRE Ill.•)
ANDREYERRA
SOILHARU
BATEANSARTHUA.
BmnÑ andrcycr madama ,
Gucl'I'i luche-lerden-duna ,
Chito herxiiío batetic,
Ez guti eforta eguiñic ,
Sarthu ccn bada azkcncan
Granera aberax batean:
Eri-ondo, onera cen emana doiean.

www.bidicap.org
 L1BURU V.•
Han bere gogara pochifi on-<,;aleac
Eguiñ citucn aseac.
Harilu cen yan eta yan;
Yaiñcoac daki orduan
Ger bici 1;uen e_guiñhan-:
Eta cingar guicen cembat cen sunxit11
Baiña cer citr;aion damari guerthatu?
Betan ccn loditu, guicendu, r;a\Jaldu;
Cortcetaric elcen oraindic asmatu.
Aste osobat gan cenean,
Bazcaria acabatcean ,
Abarrox bat adituric,
Icialdurac harturic
Badoa fite chilora,
Athera nahiz campora.
Bainan ez daiteke pasa niholerc :
Hau ccr da? dioti,a, trumpatccn naiz othe
Eta itr;uli cembait eguiñ duenean
Bira -bira granerean:
Chilo hura, dio,, een hemen berean!
Bortz edo sci cgun duela bakharric,
Iragan nintcen hemendic.
Arratoiñtto batee ikhusiric borla
Net pcnatua r;agola;
Orduan, diot<,;o, ez <,;aiten , andrea,
<;ure panti;a haiñ bcthca :
Nola i;arcn mehe cthorri:
Mehe behar: <,;areyalgni.

www.bidicap.org
':!10 FABLEAC.
1-Iemeuorai dcrradana,
Da bcrtce háiñitcer erraten ¡;aiena.
Baiña sobra barna huntan sarLhu gabc
(:urc cguitecoac eia hckicnac
Nahastatu gabe bcude.
Erragun hemen hargatic,
Fablcac gogoraturic :
Mundura mche eta, uillhuz dena ethorri ,
Nola yiñ den, hala behar dela yalgui.
Baldin ambicione ohore, ontasunez ,
~:ucen· contra ardiexiez,
Edo cicoitzki idukiez
llartu badu hcmen , andana bandia,
lragaitecot9a1 goico athc herxia
Behar d u utci gucia.

FABLF. VII.ª
(12.• DU LIVRE \'l.•)
IGUZKIAHA IGUELAC.

PRI:"iTCEbaten eztaieta.n
Oste handi bat hari cen ,
Bcre penen lorietan
Pit<;ar-arnotan ithotcen.
Esopo choillari hemeu diduritc;o
Yende hec direla segur ongui gaii;o
Agucrlccaz hartaz hamhat bozcario.

www.bidicap.org
 LIBURUV.• 211
Beraz harc erran ciote11:
Ekeac aspaldi Jehen,
Ezcont;;'eco gogo ciñez hartu i;uen.
Entcun ciren berehala
Elkhar hartuac bei;ala ,
Inti;uretaco egoilleac
Oyhuz pleiñtaca guciac.
Helas ! cer eguinen dugu
Ilaurric harc ukhaiten badu?
Hec cerroten i;oriari,
Iguzki bat ere choilki,
Apeuaz daiteke sofri :
Dotcena erdi batee ixasoa ere aisc,
Ei;arrico du ur eta abitant gabe.
Adios, ihi, adio intcurac :
Ez dirauke gure arrai;ac
Behar gaitu egarriac
Finatu garen guciac.

Animale pobre, igueliin partetic,

Nere idurico seguric ;
Arrai;oiñ iguric, cai1en tcharragoric.
Rebolucione bat, eguiteracoan,
Eta republica, iphiñtceracoan,
Ochala osteac hau, bal:111c~gogoan !
Erregue bakhar batekin,
Nasai badugu cer cguiñ:
Erregue multi;o bat, gaiiíean badugu,
Cargaren azpian , nola iraunen dugu?

www.bidicap.org
212 FABLEAC.

FABLE VIII.'
( 14.° DU LIVRE VIII.")
LEHOISAREN
OXEKIAC.
LEHOISA madama hill cen;
Laster Iehialu ciren
Yendeac tropan gorthera
Printceari doluz bisita eguitera :
Hoheki derradan miña berretcéra.
Prohintcier mec;u egorri cioten.
Oxeki, froguac, nola eguinen cireu,
Hulaco egun, eta hulaco tokitan :
l«;anen cirela haren prebostac han ,
Ceremoniaren erreguelatceco ,
Eta nori bere plac;a eracuxteco.
Penxa c;ac;uehec ea ·
Fa\tatu c;uten goatea !
Izcolaca croan cen erregue gaic;oa
Bethe aradac c;uenlamia cilhoa
Elic;abertceric lehoiñec czlute.
Ilaren exernplura file,
Aditu circn rnarrumaz
flatbedera bere erdaraz
Yaun gorthesanoac oro.
Gorthea ecen, h~men clarki errateco,
llerri bat da, c;oiñtan aleguera, triste,
Gauca orotaz amicabe,

www.bidicap.org
 LIBURU V•. 213
Prest eguitera cer nabí
Yendeac baitire bethi;
Printceac cer duken nahi,
Edo ez badukete ciñez hau gucia,
Eguiten dute aleguia.
Populu mudacor chiminozeo ostea,
Bere nausiaren imitati;aillea:
M"il!agorphutz betan dabilzeala, ehoilki
Arima batee diduri;
Segur ere erran daiteke
Yende hee direla menaniea simple.
Baiñan emogun kox gure ehedeari,
Orkati;ae eti;uen negarric isuri.
Nondic hori eguiñ i;uken 1
Ileriotee harree mendeeateen i;uen;
Erreguiñac aspal<liseo
Semea eta andrea baiteioti;an itho.
Bada nigarrie harc ecifl eguiñ i;uen.
Salateera fite gan cen
lausengari ti;ar hat : oraiño cerrala :
A.re eguiten hirri ikhusi cuela.
Erregue baten colera
Salomon <;uhurrae derraieun be(.;ala ;
Terrible da segur : eta terriblena
Erregue lehoiñarena.
Baiña orkatz hunec et<;uen
Libururic eracurteen. ·
Erreguec erraten dio :
Cithal teharra ! hirriz ago !

www.bidicap.org
2U FABLEAC.
Eta eztuc campo:i.bcdereu
Auhen hauc orotan hic;partcric hartcen !
Gure behatz sacratuec
Unkituco ere ez ditiztcc
Hire membro profanoac.
(:athozte cuec, oxoac,
<;;uen erreguina meadeca cacue:
Traidore hau ei;acue
Sacrifica hemen bertan
Jlaren orhoit-;apenetan.
Orkat¡;ac aldiz orduan:
Yauna, dio iragan da
Nigarretaco dembora,
Eta dolua alferra da.
Hemendic ez urrun loretan yarria,
Aguertu -;ait niri cure anderc ohia:
Eta erran darot, ó kide !
Ahocuba huncn gatic
Beguietaric nigarric
lsur ez bedi batere :
Lckhu urusetara ni nioaneaa.
Phentce lorexu batcutan
Hemen nabillc lorietan :
Urus, eta elheztakidiií
Ni naicen bci,ala saindu direnekin
Ut-;ac ene sahex noblearen miiía,
Den nabi be-;aiñ samiiía,
Demborarekiií hichtera:
Gutia eztuc horrec dcrnaitan placera.

www.bidicap.org
 LlllURU V.• 21:i
Apcnaz da hau aditu,
Non oroc bailule hetan ('guin oyhu;
Miracuillu! miracuillu !
Orkatcac caztigu beharraren placan
Sari handi cuen ukhan.
Erregue eta bertcc, yende handieri
Eguiotcue amex-condairac-ausarki:
Plata, lauda, inxenxa, cat«;ue guicenki.
C¿uencontra aserre
Balin badire ere ,
Laster dire eguiííen, cucn adiskidc.

FABLE IX.ª
(5.° DU LIVRE XII.")
ETACHIMINOA-
DIRU-BILLT~AILLEA

bat hari cen bill eta bill diru,

Gu11;:0N
Baiíían oroc badakigu
Enganio hau ardura,
Furiaraiño doala.
Hunec etcuen penxatcen
Carraca eta otchiííez baicen.
Icantca horiec alfer daudenean,
Deus eztire nere oldean.
Segurago bcre tresora ukhaiteco,
Gure dirukoiac bcre cgoitc;araco,

www.bidicap.org
'21G FAllLEAC.
Toki bac hautatu i;uen
(:oiña ixasoac baitc;uen
Inguraturic osoki
Ohoiií orotaric sallloan cc;arri.
Han haren placer gucia ~
Nere oldcz haguilz gutia,
Bcre ustcz haguitz handia,
Cen dir" billtcea bethi eta bethi,
Gau-cgunac c;aramati;an
Con da eta errcconda, bethi carcul 11tan:
Carcula eta conda, erreconda bethi,
Yornalcaa: hartu taxa bat iduri:
Bere carculetan ceren
Bethi cerbait escas baitc;uen aurkitccn.
Etcen gauc;a mirexgarri ;
Cimino handi bat baiti;uen presiski,
<;oiiíac, haguitz c;uhurrago
Nere uztez scguric bcre yauna baiño;
Otchiií cembait bethi , dostetaz bec;a!.,.
Baitc;ucn botatcen leihotic camp,-0ra;
Eta nausiaren nahasten carcula.
Gambara celacolz onxa gacotua,
Aisc c;aiteken utz libroan dirua.
Egun batez don Bcltrani,
Gogora citc;aion 1.:1uxi,
Cenaz eguiteco ofrenda urari.
Nitaz den bei;ambatean
Ercatccn ditudanean
Chimino haren placerac.
Eta dirucoiarenac;
www.bidicap.org
 LIBURU V.• 217
Nic ez nakike eguiazki,
Nere hautua eman f;Oiñi:
Izpiritu bati,;u laiste
Naski don Beltraneu aldc.
Baiña erraLca certaco,
Orai laiteke lucesco.
Egun batez beraz gurc animaleac
Bidegabe eguiten net laket duenac,
Harturic metalic, orai ducado bat,
Carraca bat, edo Luis bat orobat,
Guerocheago onti,;aco bat.
Bere adrecia eta abala
Froga tu nahiz bet;ala,
Etchatcen citucn gucro beso-gaiñca,
Harc leihotic bederazca,
Metal- t;athi hcc guciac;
Guii;on gaii;occ bethitic
Gaui,;agucien gaiiíetic,
Desiratcen ditnztcnac.
Baldiñ ezbalu harc aditu fiiíean
Guiltt;a sartcen sarrailleau :
Ducado guciac-, bide bera-gajndi
.;orte bcrarckiíi ci1i,;aitezken gueldi:
Eta oro 13eltrancc, azkenecoraiíio,
Ixasoaren t;olara
Uambat costa-cguite:i- hain aberaxtura,
c;;uzkcn hegalda-racico.

l•'able hunec demaizkigu

Ucguitara bi exemplu:

www.bidicap.org
218 FAULEAC.
(;ointa, ic bata cz berlcea
(:uhur cz baila hartcea.
Dathorlacolz segur, bata erhoa ganic,
ílerlcca bestia-ganic.
Ccr da praticatu, beraz behar dona!
Bien crdian dat<;ana,
Eta bict~ric, berdiñ urrun dena.
Hirua ezta behar, metatua iduki;
Ilaiii guti leihotic, camporat aurtiki.
Nota hehar tut<;un , sobrac gobernatu,
Ebanyelioan, ikhasiren dui;u.

FADl.,E X.ª
( 5.• nu LIVRE VI.•)
OILLARRA,GATHUAETA SAGUTTIPIA.

SAGU gaztcino, eta dPus guli yakin hat,

Erori cen behiií arte tchar baterat.
Huna nota amari condatu cioen ,
Cer guerthatu cit.<;aioen
Iragan et.a rnentliac
Erresuma hunen rnugarri dircnac,
Nindoala tastereari,
ílere burua 1•racuxi
Nahi arratoifia iduri :
Agnertccn caizkit betbctan
n¡ animalia hn!·hill aitcincan.

www.bidicap.org
 LH3URU V.• 219
Bata arrai ccn eta· gocho ,
llerlcea harro eta khccho :
llunec boca gogor eta clara t;ueu ;
Buru- gaiñean baauen
Uaragui pusca bat: hi besoz het;ala :
Airetara altchatcen ahiatcen cela;
Plumaia eder bat bc<;ala
Bustana t;arabilcala.
Gure saguiñoac hemen
Oillarra ~uen pintatcen,
Americatic honera
Ethorriricaco gau<;a bat bct;ala:
Yoteen cuen, cion, harc gorphut<;a col pez,
Bi aldetan bcre bi })CSO t;ahalez ,
Hambat hox 'eta at;antcekin
Non, góico graciarckin,
Falta ezdudan arren cura ya segurki,
lkharan bainintcen gan handic itt;uri :
Bihotcez eguin ah ala
Madaricatcen nue!a.
Ilaren·gatic eccn, ei;agut~.ac aise
Eguiñ nituzken nic anima le hcrtce
Haiñ gocho iduritu cit~aitan harckiu.
flelusatua da gu beQala bcrdin,
J)incardatua, eta buztana lucca,
Modest bccokia, humilla portea;
Arratoiñ yauuekin ncre ustca laitc,
!.aster laitekela kide;
Ecen tlitu hehaniac
Formaz gurcn i1luri;\r.

www.bidicap.org
220 FABLEAC.
Baniñ<loacon aldera ,
Noiz eta bertceac, botaric airera,
Izcola miñ bat luceki,
Egorri bainau ihesi.
Sagu-amac del'l'o hemen :
Haurra, gathua cin<luen;
Arpegui hypocrit, falxo haren pean,
Harree bere bihotcean,
<;ure casta guciari
Gaitz nahi ii;an dio bethi.
Bertce animalea aitcitic,
llaguitz urruu guri gaitcic eguitetic,
Egun batez gure othuruntcetaco,
Yaki i~an daite oraiño.
Al<lizgathuari, gam;a da yakiña,
Gure arra<;ac dio fornitcen cociña
Egosia e<lo errekiña.
Haurra beguirauti;u du<;uño bicia.
Arpeguitic yendez yuya.

Maíz bekhurundea, duenac beltcena

Harree berac duke, arima e<lerrena.
Aldiz birria ezpaiñetan
Eta arraicia copetan,
Dathorkii;un hura
Bera dm;.u cxai , handiena ardura.

www.bidicap.org
 LIBURU V.• 221

FABLE XI."
( 17.• DU LIVRE V.•)
HERBIA ETA EPHERBA.

MALURUSEZ inoiz ezta burlatceco,

Norc ecen derrake naiz urus bethico.
Herbia eta epherra lur berean lehen
llarturic egoit<;a, hau<;o bici ciren.
Bicia <;aramaten han
Iduriz goc;o onean.
Baiñan eguu batez, colpez hurbildurie,
Ora mult<;o batee egortccn du handic
Ilerbi gaichoa lekhora,
lhes-lekhu chercatcera.
Chilora itt;uri badoa.
Gal-arazten ere diote arrastoa.
Milor ernea are da bera trumpatecn.
Baiña berac bere burua du galleen.
Gorphutz berotutie darizcon lanhoac,
Ac;or <;aharraren sudur filosofac
Estudiatu baititu ;
Eta !aster bere herbia e<;agutu.
Kharxu badarraio : eta tambur finac
Bala eztenic nihoiz erran eztuenae >
Seguratcen du, herbia
Aspaldi dela yalguia.

www.bidicap.org
222 1-'ABLEAC.
Eta miserable hura
Badathor here chilora
Azken haxa botatcera.
Epherrac, tronco-gaiñetic,
Bere ustez net seguretic,
Burla eguiñ cion; erranic :
Haiñ abill hintce!acoa !
Non tuc hire oiñac, gaichoa ?
llorla hirriz dagolaric,
Bere chaiñdea ethorriric;
Atcemana da belhetan.
Bere gagoan harc segura .;adukan,
Bere hegalez noiz-nahi,
Lanyer orotaric .;aitekela yalgui.
Baiña eguitean contuac ·
Ahantci cituen berac
Bui;oca yaunaren, alc;apar cruelac.

FABLE xn.·
(-18.• DU LIVRE V.0 )
ARRANOA
ETAUNT~A-
ARRANOAC eta unti;ac
Utciric bere kereillac,
Bakhea elkarrekin haiñ onxa eguiñ i;uten,
Elkharri musu non eman baitcioten.
Batee eman «;uenhit,;a errcgucrrcna;
Bertceac ere untprcna;
www.bidicap.org
 LIBUHU V.• 225
Etciot(atela aboro
Umeac elkharri nihoiz irexico ;
patere ez guti, ez azco.
Ecagutcen othe ditutcu nereac ·¡
Derra hemen chori olio caleac.
Ez, derra arranoac : hambat gaitztoago ,
Berlceac aldiz badcrro :
Heien !arrua horlatau
Sobra ez daucat segurean.
Ustecabea i1,aneu da
Hetaric batere conxerbatcen bada.
No!a erregue caren, cer, ez nor daiteken
Eztu<;uconsideratcen :· ,
Erregue puchantec bethi,
Derrakioten cer nahi,
Guciac beren oldean
Dauzcate !erro berean.
Nere ume gaichoac adiu !
Atcematen baditut'.)u,
Erra1,u nolaco. diren ,
Hemen arranoac derra, edo bederen
Eracux dieti;adati;u:
Hau aise eguiñ de<;ake,;u.
Ez ditudala unkituco,
Hitz daut~ut, bici naiceiño.
Unt<;ac aldiz: nere haurrac
Ilaguitz dire guisacoac ,
Ongui- eguiñ; eta ederrac
Bere kide orotan ascoz pullitenac.

www.bidicap.org
224 FABLEAC.
Seiñale hortaric aise
c;uc ecagut detcat~mkc;
Ahantztctic beguirautcu :
Gogoan haiil onxa ema1,u
Non, cure bidez malura,
Sarthuren ez baila nihdiz ene etchera.
Bada unlz damari ceruac
Eman ciotcan prcmuac
Eta illhuntce batez celaric illkia
Familia emearen billha hazcurria:
Gure arranoac goietic
Bertceric gogoan carabilcalaric,
Bcgui-colpe batez ditu ustecabean
lkhusten cori-gaitcean
Arroca-choco batcutan,
Edo pareta t1.,-arbaten cilhoetan
( Hoiec bietaric ez baidakit 1,oiiítan)
Mustro ttiki batcu haguitz ixusiac,
Tratchu eta moldegaitcac,
Ema cahar hoz batekin.
liare bere buruarekin:
Hauc cztirc, derra , umeac
Gure adiskidearenac:
Deti;agun clica direnac.
Galaiaren othuruntcac
Eztire ez erdizcacoac.
Untca cenean iti;uli
Causitu cituen choilki,
Ume maithen atchaparrac:

www.bidicap.org
 LIBURU V.• 225
Gaitico guciac, helas !
Sunxituac ciren arras.
Samiñki da errenecuratcen ,
Cerua duela othoitzten
Puní dc(,;an brigant hura,
Ilaren gaitvaren autora.
Orduan unt(,;ari hemen
Dio norbaitec erratcn :
Cerlaraco du 1u pleiñta?
Cierorrena du(,;u falta:
llobeki derradan, legue comuna da
Cami decan bethi, norc bere duena ,
Eder, maithagarri, eta ongui-eguiña.
(:uc ciñon portreta hori ,
(:ure haurrez eman, arrano yaunari.
Hunen (,;aitekena falta
Falxoa bacen portreta?

A.ita-amen artean, aba! da unt(,;a franco

llere umen gaiñean, direnac busco :
llauc badirc ix usisco
Heier (,;aizcote guisaco;
Eta guisaco badirc,
Ederrago deus ez caie
Ume guisaco hec baiño;
Nahiago dute oraiño
Aditu bere umez, hauc direla gaitzto
Ixusi direla baiño
Nahiz icaitea hobe den segurki,
F.der gaitzto baiño, berthutos ixusi.

www.bidicap.org
22(; FATILEAC.
Eguiazco edertasuna
Baila bcrthutearena.

FADLE XIII.ª
(17.• DU LIVRE H.•)
PAONAYUNONIPLEINTACA.
PAONAlehcn bchiñ Yunon (*) Yaincos1tri
Pleiñi citcaion samiñki.
Pleiiíitceco, cerron , bai eta erasteco
Segurki badul motibo.
Emana caitan cantua
Ycnde guciez da net mezprccatua
Aldiz Ro.chiñolet chirtchilla horrena,
Bere tornutan da culle eta ocenena;
Bcra da ohorea primaderarena.
Yunonec coleraturic,
Erraten dio goietic :
Chori haicen bekhaitztia !
Ichil hobe huke atchiki mihia.
Hiri badagokikea
Rochiñoletaren boc;az yelostea?
Ez haugüia ecarri hiri
Inguru Iepoan olt.;adarra íduri

(') Yupitcr, Paganoen Yainco gucien nausiaren es'

posa eta hctan arreha.

www.bidicap.org
 LIBURUV.• 227
Cherl'enda bat ehun coloretacoa ·¡
Eta guibelcco bire abenicoa
Haiñ aberaxa, eta Ililluratceeoa,
Perlazeo uztaia iduri ,
Gucien beguien leguez ehoragarri ,
Astiz dukela i;abaltcen,
Ez hai<;a mgrgaz hampateen ?
Ceruaren pean badea choririe
Bistaeo hi bei;ain agradaganiric ·?
Anímale batee berae
Ez ditic dohaiñ gueiac.
Eta guc inobre donu,
Partitu dauzkitc;uegu.
Bati;uer i;aie eman tamaiño !arria,
Bertcer indarra handia.
B"lateha airean due bate,
Arranoa animuz bethe :
Belea eguiña due oraeletaraeo;
Aldiz Bele emea gaiti;a anonti;ateeeo:
Eta guciae musicaz
Content eáudee i;oiñ bereaz.
lehil-hadi beraz errencurateetie;
Non ez , nic orai beretie
Hire punigarri ,
Ya1mtzcura eder hori,
Khenduco daiat soiñetie.
Borla handi nah'i denac
Duenaz satifo, nihoiz ez dagonae,
Eta eztucnaren, bethi gura denac,
Lehen i;uena ere, galleen du maiz haiñae.

www.bidicap.org
228 FABLEAC.
Eta nahi <lena, bethi gan gorago
Ardura da gueldituco
Aitcine3n «;agon, beiiío beherago.
Horla gazte asco , Parisat doazi,
Plaoa cdo diru han , nahiz ardiexi;
Duten ondoan hec, luzaro iguriki ,
Pobreago handic, dire máiz it«;uli :
Lehen cituzlenac , baidituzte irexi.

:PABLE XIV.ª
( l 7." DU LIVRE V 11.•)
SUGUEARENBURU-BUZTANAC.

SUGUEAC baitu bi parte

f,;oiñac gui~onaren exaiac baitire :
Buru-buztanac hcc dire.
Biac nola biac dire ospe gorean
Errcsuma goibelean.
Halaco guisaz non lchen
Disputa handitan i«;atu baitciren
Aitciñean «;oiñ ganen cen.
Burua orduraiiío bcthi
Cen i«;an ailcinguidari.
E man cen buztana pleiñtaca cerura,
Hunela mint1,atcen cela:
Lecua asco eta asco ditut eguiten nic,
Nau&itcho hunen ondotic ,
Jlerrestan narraiolaric.

www.bidicap.org
 UBUílU V.ª 229
Usle duia horla bcthi
Nahi naiccla ni bici!
Mafua ! horren cerbitc;ari !
Yaincoari csker cccn cguiñ nautc
Horren aizpa , ez seguidante.
Odol bcr-bcretic biac nola garen,
Berdiñ gaitt;rnlc;utrata arren :
Nic ere dudan po«;oiña
na horrena be1;ai.ií laslerra eta füía.
Ez naiz aboro hedatcen:
llorra cer dudan escatcen.
Orai. «;uri manalcea
Dukedan nere chaiñdea
Aizpa buruaren abrean gateco;
Haiñ ongui dut guidatuco,
Non , cz balta i«;anen deusic errateco.
Entc;un cituen ceruac
Ondicoz hunen liotuac.
l\faiz harcn complasentciac
Baditu seguida tcharrac :
Galde ixuer hcthiere
Eguiñ gorrarena liehar liokete.
Hala eguiií eti;uen hemen.
Buzlana aitcinean e«;arria i~an ccn.
Eta guidari bcrriac
Egucrditan guehiago
Lalic beltz batean baiño
Dcus ikhusten et{:ucnac;
Yotcen citucn altlizca
t:ioala ixn mantloca, H

www.bidicap.org
250 FABLEAC.
Gaui;a topalu guciac
llarbola bat hemen, bideante bat han ,
Guero harilz bat hara han:
Etcuen harc onic ukhan,
Non etc,11enaizpa bertce aldera eraman.
«;origaitz beraz segurki !
Yende edo populuari,
Iluruaren plai;an, buztana guidari ,
Nihoiz hartcen duenari!
Falta ez dakioke hari
Trumbilca iti;uliz-iti;uli,
Ondicoz- ondico bethi ,
Goatea airoski beheiti ;
Duken artio azken, Iecea ardiexi:
Ixua eman baitu , arguien guidári.

FABLE xv.·
(18.• DU LIVRE IX.•)

MIRUA
ETAROCHINOLETA.
Mmu larroiñ famatuac,
Losatu ondoan urrun inguruac
Has-araci ere oyhuca
Herrico haurrac murruca :
<;oriz atcaparretarat
Erori cit~aion rochiñoleta bal.

www.bidicap.org
 LIBURU V.• 251
Primaderaren chantria
Dagoco galdez bicia.
Berdiñ cer khen ahal yaki
Soiñu baicen ez denari !
Entr;un ec;;ac;;u
hobeki
Cantatcera noatc;;una:
Hura da Tereo (*) , eta hirrixa harena.
'fereo cer? hura dea cembait yaki
Onc;;aienamirueri?
- Ez, baiña erregue bat c;;oinec
Pasione t.;arrez, su likix batr;uec
Baitc;;auzkidaneracuxi,
Fi!omela deithcen mintcenean niri.
Casu hortaz nahi dautc;;ut,
Aspaldi ikhasia baitut;
lstorio bat cantatu
<;oiña entc;;unnahi badu.;u,
Charmatu behar bait,;aitu.
Ezta animal e, ez yenderic
~ere boc;;aent.;uten laket ez duenic.
Miruac orduau cion ihardexi :
Hau ederra dugu, pardi L
Barur gaitcean nagola,
llathorkit musicaz niri mintc;;atcera!

~-(') Mendec;;aharretacoErregue bat, ezconduaProiñe

110
t 11Jelarenaizparckin; eta hau J,ckhatura behartu
~~elacotz,ir;atu ciren gamhiatuac, Proiñe Enadara,
0
/ 11JelaRochiñoletera eta Thereo bas-oillarrera. Or-
UticRochiñoletariematen ,;aio IDJizicena Filomela.

www.bidicap.org
 FABLEAC.
- Mint.;atccn nilt;aicn segur printcecri.
- Alta !Jada : crreguc IJati,
Bethi asea denari ,
Escntara haucnean
Eguizcoc asti-onean
llic hirc condaira cderrac.
Baiiía hoietaz miruac ,
Burla cguiüen baicen eztic:

Sahel gose dcnac ez.tic beharriri.c.

FABLE XVI.ª
(t6. 0 DU LIVRE VII.•)
ANDilEYffU\A,LAPliiA ETA GATHUA.

ANnREYF:Rmadama Yanot Japiiíarcn

Yaureguiaz cgun bate1Jyabct\t cen.
Melecia baita dena,
Aise cguiií .;ucn harc lana.
Yabea bchiií etchetic
lllkia cela goicetic
Sorropill lorcxutara
Albari gorthe cguitera :
Orduan i;ucn cuchian
I3cre menayua harc harat. era man.
Alhatu ccnean phozki
Hara yauci , huna ya uci ,

www.bidicap.org
 LIDUHU V.• 255
Eta hcrc yustac oro eguiií ondoan,
Etcheco ahlc Yanot contcntic ccn cman.
Ilurbiltcc:111 bada ctchcra
Andrcyerrarcn sudurra
Agucrtcen caio lcihora :
'Oy ! ccru yustua ! ccr ikhusteu d ut nic '/
Bcre arbasoen etchctic
Casatu bestiac dio.
llola 1 andereñua atchatcho
Tokia hux baciniro?
Non ez, mecu claict egorrico !aster,
Herrico arratoiií gucier.
Andere sudur choITotchac
lhardcxi cion , Iurrac
Etcuela bcrtce yaunic
Lehen hartcaillea baicic.
Ana<;oiií edcrra, pardi !
Gucrla emaiteraco niri !
Egon•toki bat <;oiñlara
Sar erbaidaiteke bera,
Baicen lurrean herre~la !
Erresuma balitz ere,
Mafua, yakiíí nahi nukc,
Cerran, i;oiií leguec dioken
Bethicott;at eman harcn
Yabetasuna Yoanesi
l'itrc cdo Guillenen scmc edo illouari '!
Eta cz Yaní cdo niri?
Yanot lapiñac onluan
.\lle¡i:atu i;,aizcan hctan u.
www.bidicap.org
 FABLEAC.
Costuma eta usarioa :
Horra /dio, 1.Jidenet i;ucenezco:\
Nauena egoitc;:a horren ni
Bihurtu yaun eta nausi :
Seguidan pasa-raciric
Jlaurra-ganat aita ganic:
Peilloc cmanic Simuni
Guero huncc ni Yanoti.
Lchen arrapatc;aillea,
Leguea bobea dea ?
llada orai mococa hemen hari galle
Bedi gure arican yuye,
Diotr;;i, Ilaminagr.obe.
Gathu famatu bat hau ccu,
Ermitaua iduri ~oiña bici baitccn;
Gathu santanitucha bat
ldukia oroz saindut~'.at :
Ilelusapcan sarthua
Guicen, yori, malxatua,
Causa orotan cspcrl haguitz aditua.
Yancc onhcstcn du yuyct1,at cuchcan.
lliac I.Jilldu dircucan
Mayestate orratu haren aitcinean ;
Gripaminoc baderroie :
<;athozte, haurrac, ,;:athozte,
Othoi, hurbillago yar c;akizkidate
Urthec arras gorthu nante.
Eta biac badoazco
Ezdutelacoan dcusic beldurtceco.

www.bidicap.org
 LIBURU V.•
lkhusi orduco menean partidac,
Minotz apostolu onac,
Etchaturic patac ezker-escuiñ bctan,
Nct acort cituen CJnan :
Bata eta bertcea clicaturic berlan.

llalaxu i;aiote, guerthatccn ascolan

Printcechca bati;uer ere ,
<;oiiíec bere disputetan
Errcgueac bartcen, baidituzle yuye.
Ez nahiz elkharri, barkhatu gutia,
Galtcen baitut~ gucia.

J?ADLE XVII.ª
(t6• DU LIVRE JI.•)
BEL[A, ARRANOAIMITATU NAHIA,

YUPITERREN (*) hegaztina'

llcdoictaco erreguiiía,
Bchiií bele batee ba fa ikhusi .;uen
Cikiro bici bat goiera eramaten.
llerbal.igo erraiñez, gormant hura bei;ain ,
llarc bci;ala nahi ukhan i;uen cguiií.
Bada arthalde baten badabilla inguru :
Ehun hurutaric begniz hautatcen du

(') A1nnoa.

www.bidicap.org
236 FABLEAC:.
Ederrcna, guicenena , .
Sacrificiolan ofrci <;aitekcna ,
Alto saiííduent<;at bcrechia cena.
Bclc fanfarruuac chitatcen bci;ala
Bi beguiez i;aducala :
EtQakiat, cerran, \ehen hic nor othe
I~atu duken unhide.
Baiíían orai nere ustean
Ilire gorphuti;a duc ardura cderre:rn :
Ase-on baten gaia neret9at menean.
Ilori cerralaric, abre malxoari
llirrixan gaiííera !aster i;aio yauxi.
Cikiroki creatura
Aurkitu <;nen harc cela
Aphurbat pisucheago
Demboraco gasna baii1o.
Haren illea oraii1o
Baitcen lodi ii;an ahala;
Eta nahasia hala
Ema hordi baten bilhoa be<;ala :
li;:rnciren h'.lrtan haiií engayatuac
Helearen ati;:aparrac,
Non chori tristeac ez bail<;ueu handic
Escapatceco lauyeric.
Badathor artraitia : ha1turic, cayolau
Ccrratc;en du segurean:
Eta cmaten daie !aster
Dostagaillu IJere hawTer.

www.bidicap.org
 UBURU V.• 257
Hasi baiño Ichcn tan eguiñ beharra,
lcar beca beraz, norc b.ere indarra:
Ez erran : bertcec cguiña
Ezta ncretcat eciiía.
Listorra iragan tokian-
Badago ulitcha ascotan
Eciií iragaaez bertan.
~============
FABT,E XVIIf.•
(7.º DU LIVHE11.')
ORA·EMEA
ETA BERELAGUNA.

EGU!TECO umeac ya muga ethorri.1,

E1a ez yakin non utz carga l!aiñ yoria:
Ora batee bada haiií onxa cguin i;uen,
Non erakharri harc laguna baiti;uen
Prestatccra bere elchola,
<.)oiiít:111
baitccn guero sarthu berehala.
Cembait dembora ganeta,
Prcstat,;aillca iti;ultcenda.
Ora-arnac galdctccn dio
llamabortz bat cgun demolt;au aboro.
Umeac ez c;ahillzcokcn,
Cerran, haguitz nckhcz haiccn.
Beraz ardicxi c;ucn.
Birdcn tcrmio hau iragan dcncco,
· Bcrriz g.1ldctccra hura badathorco ,
Bcrc r,tel1ca, bcrc guela,
Ohc:1 ; .ciren bc~ala.

www.bidicap.org
238 FABLEAC.
Oraicoan amac hortcac aguerturic
Baderro fier barnetic :
Nere troparekiñ illkitcera nago ,
llaldincu vacare gai ni casatceco.
llaurrac ya citucn eguiñac gothorsco.

Tcarrcr emanicacoa
llethi da urrikitcecoa ,
Non cz daducacun chedean Yaincoa,
Bi\ltccco hctaric, caiena prestatu,
Maiz ukhal<litara , IJchar da pasatu:
Behar da eman hauci, IJehar cguin gudu,
U1z-a1,cuetchcan, cscu IJat hartccrat
Laster dute berec, hartuco IJertce bat.

FABLE XIX.ª
( 6." DU LIVHE X.')

OXOAETA ARTCAINAC.

Oxo caratcraz haguitz ezti batee,

(Halacoric baldin badu mundu hunec)
<;u~la egun batez gogoan ibiltcen
<;oin cruel hura aguertcen ccn 1
Bcharrac bakharric carabillcan arren:
Sarthu cen barna ecarian
Mcditacione !Juntan.

www.bidicap.org
 LIBURU V.• 239
Ahorritua naiz, diot«;a, eta nortaz?
Oroz eta batbederaz.
Oxoa exai publico da:
Ililltcen dire nere contra
<;;acur, ihiztari, herritar guciac:
Yupiterrec beharriac
Gorthuac ditu gaiil-hartan,
Hauien haroaz betbctan.
Anguel.etarretic bide hortaz ere ,
Gure anaiac oro sunxituac dire.
Gure buruac ciren har;i
E«;arriac preciotan.
Baserritan ezta noblechca simpleric
llusu gure contra bandoa ez demanic:
Ilaur bat bada oyhuz hasten
Amac oxoaz du fite mehatchatceu.
Eta hauc oro cergatic?
Cikiro ustel cembaiten,
Asto i;aragarxu baten,
Edo ora eihar baten gatic ,
<;;oiilen gostuz iüoiz, derradan eguía,
Baiduket pasatu nere fantesia.
Eh bien! dugun ez yan aitciila hemendic
Uicia duken gau«;aric.
Gaiten haz belharrez, eta gaiten alba
Cikiro casta be(,iala ;
Edo lehenago, gaiten gosez fiña;
Gaup dea haiií samiüa?
Eta oraiüo hobe dea
Gucien higuint~a berc -ganatcea

www.bidicap.org
240 FAilLEAC.
llilz horicc erratean,
Ikhusten ditu !tara han
Artc;aiií llatc;u llildox llatcu
Guerrencan lliracatcen,
Guero hartaric asctcen.
Oh! dio harc horí·en bis1a11,
Scnti dut nic escripula,
Arra~a horren odola
Isurtcen dudalacoan.
Horra hoien goardariac
lloitaric non diren asctcen guciac
Berac eta heren orac.
Eta oxoac, nic gaic;oki
Beharco tut guphidcxi !
Ez alafcde hargatic,
Nitaz holaco hirriric.
1\lattiñarcumc )Ori:\,
lduriz guri-guria
Dcspedituco dut fitc,
Guerrenean iQan gabe :
Ez bakharric l1111·a, haiiía·
Erra pea dcmon ama,
llaita are aita dukena.
Oxoac arra~oin ~ucn.
Cu beraz garc ikhusircn
llartccn yatcco cer nahi
Abcrc, acinda cdo c)1ori;
füa hec nahico lugu
Alrguiiíaz o,bligalu

www.bidicap.org
 LIBURU V.a 241
Yanari simple helara
Urrezco mendecotara ! ('J
Eta egon beharco dire
Croca eta tupiña gabe !
Artc;;aiñac, artc;;aiñac, hor ikhus acue;
Oxoac bada ezlu , nihoiz ere obenic
Gaiña ez duencan baicic.
Ala nahi cindukete
Bici lediñ bethiere
Ermitaiño baten pare '?

FABLE XX.ª
(5.• DU LIVRE X.•)
TRESORGORDETCAILLEA
"ETA BEaE CONFIDENTA.
Sos chikitatc;;ailletratulari batee
Billdu c;;uendiru haiñ bertce, non harree
Ya non gorde ez baitc;;akien:
Abaricia nola den
lnorantciaren aizpa eta laguna;
Harc c;;ucngure guic;;ona
Griña handian e<;artcen ,
Bere sosac nori fida ciotc;aken :
Nombait seguratu nahi baitcituen.
Eta arrac;oiña hau c;;nen:
(*) Hastapcneco dembora inocent !Jec, ~oinetan
IM.,;onac ezcurrez eta baratcec,1ricz bailciren bici.

www.bidicap.org
24i FABLEAC.
Gauca da haguitz tentosa:
llaldiñ nere etchean hec iduc banet,;a,
Nere ontasunaren !aster ebaxta11le
Nihaur billhaca ninteke.
Cerorren ohoiií ! cer ! beretic hartcea
li;an daiteke ebaxtea 7
Adiskide, caitac net urricalgarri
Enganio handi hori.
Nahi deraiat nic orai irakaxi ,
Eztuela urreac nihoiz halioric
Batetic bertcera dabillala baicic:
Bertcenaz , ez on bat, baiña gailz bat dela.
Ala nahiago duc gardatu hura,
Urthe eta egun hetaraco
t;oiñetan deusetaraco
Ez baitcaic baliatuco?
Billtceraco hartu behar den nekheac,
Eta goardatceco griñac,
Khentcen caiec urreari ,
Haiñ baitezpadaco didurienari,
Bere precio gucia.
Bere buruari lan horren amia
Lanyer gabe khentceraco ,
Errechki cituzken harc ediren asco
Yende segur hortaraco:
Nahiago ic;an cen lurrari fidatu;
Eta hortaraco confident bat hartu :
Hunec bozki laguntcen du.

www.bidicap.org
 LIDURUV.ª 243
Enterratcera badoaz
Tresora lurpean beraz.
lragan denean aphur bat dembora,
Gui<;a badioa hara
Bere urrea ikhustera :
Baina eztu causitcen ohatcea baicic.
Bere confidanta leguez suspitchturic 1
Erratera badoaco :
Prest <;;aude, manech ,. biharco;
Bertce cembait sos oraiño,
Baditut han e<;artceco.
Confidanta berehala
Badoa toki hartara
Ebaxi dirua harat it<;;ultcera : .
Ceucala ordutic gog·oa,
Lehengoa eta oraicoa
Goratceco meta osoa.
Baiña t'lraicoan hargatic
BerL<-eai<;;atubaitcen abillenic :
Gucia bait«;:ueneraman etchera,
Delib!ratua han idukitcera ,
Eta hartaz go<;;atcera.
Ez aboro metatceric,
Gutiago enterratceric
Egon cen Iarroin gai<;;oa
Ez edirenic magoa •
Net illundua bekhoa,

www.bidicap.org
 FABLl<.:AC.
Eta eracuxten daucula
Gau<;abat haiñ gait<;aeztela ,
Batc,:utantrumpat<;aillea
Bere saretan hartcea.

-
FABLE XXI.ª
(22.e DU LIVRE VIIl.•)

GATHUAETA ARRATOINA,

P1Ñu <;altarbaten trunco huxaldua

Cen laur animale motez hantatua :
(:oiñec berdiñ turnatua
Baiti;uten izpiritua.
Untz olio-<;ale cen goico estaiean,
Gathu gasna-<;ale beherbehereim;
Audreyer guerri-lnch gathuaz gorago,
llortz-chorrotch arratoiñ, untc,:azbeherago.
Arrax batez oro billduac t;.audcla.
Gui<;abat gan cen, arbola
Sareaz inguratc~ra.
Galhua illki cen ichilic
Yaki cherca goiz-goicetic.
Nola ez baitcen arras argui
Sarca ez c;uen ikhusi.
Tristea sartccn da harta11
l.lilltcero lanycr handil.:m

www.bidicap.org
 LIBURU V.•
Hasteu da !aster oyliuca:
Arratoiña fite badathor laslerc11.
13at <lago desolatua,
Bertcea aldiz uet boztua
lkh'ustearekiñ sarean r;ati;ana
Bere exaic handi-ena.
Gathuac humill baderro:
Ene maithea, on nahizco
Badiat hi-ganic yadan froga franco.
Athorkít bada arren ,
Lagun nai;ac yalten
Sare hunen cartcelatic,
<;oiñtan ez-yakíñac sar-arací bainaíc.
Titchaz eta leguez oraidiño haut nic
Hire kidetan bakharríc
Amulxuki menayatu ;
Begui-ñiiíiarcn pare ere maithatu,
Hortaz doluric eztiat,
Ceruari ere eskerrac cioti;at.
Eguitera nindoaken
Gathu debot oroc nola usatcen duten,
Nerc goiceco othoítza ni:
Sare hunec eztic nahi.
Hemen nagoc preso eciñ it..,uria
Hire escuetan duc bada ene bicía.
Athor, corapillo hauc, othoi , urraz-kic.
Eta emanen dautac hortaco sarit·ic?
Erraten dio arratoíñac.
13ai, segur derro gathuac.
u

www.bidicap.org
24ü FABLEAC,
Patu eternal bat oraitic hirekiü
Eguiñen diat ciñekiñ.
Nere ati;aparra belhico
Dadiñti;at bire mcneco :
Eta hortaz segur ago.
Andreyerra nere cint<;l'lrra behcra
Ganen duc, baila unti;a bera:
Hire exaiac dituc biac nola biac.
Tontoa ! derro arratoiac:
Hi bai nere aldecoa !
Ez naue eiki haiñ astoa.
Badoaco guero handic.
Bere etchera doalal'ic.
Causitcen du andreyerra
Chilotic hurbill errara :
Gorago badioati;u
Aldiz han untc;a aúrkitcen du.
Alde orotaric lanyerac :
Badarama herstuenac.
Matchica-belari bihurtcen da tiña
Gathu presunera-gana.
Eta hariz-hariz hauxten du saretic
Maill bat : eta !aster bertce bat ondotic ;
Eta hortz chorrotchez haiñ trabaillatcen da
Non libratcen bailu bada hypocrita.
Guii;a aguertccn c;aie orduan yustuki :
Patu egui!leac badoaz iti;uri.
Dembora bat gan dcnean
Gathuac ustecabean

www.bidicap.org
 LIBURU V.• 247
Urrundic bere arratoia
(:agola ikhusten dn erne eta a1.carria.
Oy ! anai, athorkit, dio, besoetarat ;
Hire mesfidantca laido duc enetcat:
Patuz elkharrekin kideturie ere
Exai naducac halere !
Penxatcen duca nic ahantci dudala,
Yaincoaz guerostic hiri c;or haudala
li,;aitea orai biciric?
Arratoiñac aldiz : eta uste ahal duc hic
Dudala nic arras gogotic galdua
Nolaco den hire temperamendua 1
Badaitekeia paturic
Gathu bat eskerti bihur decakenic?

Eta errateco fiñean,

Nihorc othe du condatcen
Eciñ bertccz eguiña den
Acordu baten gaiñean Y

FABLE XXII."
( 18." DU LIVRE 111.")

GATHUAETA ARRATOINCAHARRA.

GATHUfamatu bat hacen

Rodilardo cen deithatcen,
Gathuen IJonaparte cen.

www.bidicap.org
2i8 FABLEAC.
Arraloiñ burreu handia ,
Gait«;:acen harc desmasia
lleien artean eguiiía .
.Munduaren asken-tiiía,
<;aducaten ethorria.
Taula pisu allchatuac
Doiean chotch batee airean dauzcanac,
Pocoindatu yanariae,
Uertce arte'guisa guciac,
Etciren dosteta baicic
Harekiñ comparaturic.
lkhusiric beraz saguac c;:audela
Bere chiloetan presuner becala
Aguertcerat choil bat etcela atrebitceu
Ihicira cela a !ferre ta illkitcen :
Nola baitcen malti;urrena ,
Eguiten du hillarena.
Goico soliba batetic
Buruaz beheiti dilinda yarriric :
Aciñda fricnnac cordel lrnztan bati
Oiií bat ciou iratchiki.
0

Arratoiñen po puluac
Penxatcen du han gathuae
Aurk1tu duela bere caztigoa,
Eguiñ duelacotz ohi chaxcoa
Gasnatic edo errekitic:
Norbaili carrapo eguiñic ,
Edo bidegabe cembait causaturic,
Han dela fiñean gaitztaguiñ handia
Orna urkhaturic ntcia.

www.bidicap.org
 LIBURU V.~
Oroc, diot, dute berdiii
Uste hiniz leher eguiii
Haren enterramenduan
Aspaldi desiratuan.
Sudurra chilotic eracuxtcn dute:
Guero aphur bat burua ere ,
Gucro barnat sartccn dire,
Guero illkiric oraifio ere ,
Urhax cembait bademate:
Baina hemen besta chanyatccn 1,aiotc.
Urkhatua i;aie phitzten,
Laur atcen gaiñera yauxten ,
Eta naguienac ditu arrapatce,n.
Badakigu holaco asco,
Yaten hari dela, dio;
Bego gucrlari i;aharra :
c;;uen chilo -lrnxelara,
Ganen <;arele alfer.rctan,
Han salbo caitclacoan :
Huntaz net segur caudcte
Oro escuraco ¡;.arete .
Eguia erran c;ucn: badu antce asco
Gure yaun Mitisec (*), biganen aldico,
Hec yoca eta trumpatceco.
Ihausiric iriñean,
t;uritcen du soiña hartan;

(') Latiñez, e:tia, malxoa.

www.bidicap.org
 FABLEAC.
Eta arras desguisatua,
Cena biribilcatua.
Maira r;abaldu batean
Emaiten da erdi-crdian.
Ostc urhax chehetaco·a
Badathor den burchóroa,
Bere maluraren billha.
Arratoiií bat da choil-choila
Ez do:rna ingurutura
Sudurraz trahaillatcera:
Parratchicu r;ahar bat ccn;
Asco itr;uliren harc berri bar;akicn:
Are batailletan buztana utci c;uen.
Iriiíez estali bula c;uri horrec,
Derro urrundic oyhuz harree
Gathucn ycneralari:
Dens onic ez r;a11tac erran nahi niri.
Beldur nauc hor ere oraiiío
Badela cembait arteiiío.
Alfer dile ir;aitea iriií : ·
<;acu bahinte ere eguiií
Ez nitr;aikec hurbill berdiñ.
Harc ederki erran r;uen;
Haren prudentcia dnt net aprobatcen :
(:uhurtcia falta etr;uen.

Eta bar;akien scgurantr;a dela

Mesfidanti;aren alaba.

www.bidicap.org
 Ln.mnu
v.• 231
""==,=========="'i=====

FABLE XXIII.•
( J5.• DU LIVR E X!)
lEHOISA ETA HARTCA,

LEHOIÑAREN damac lehen

Bere umea gali1u .;uen;
Ihiztari balee eraman cioen.
Ama malurnsac orho haiií"handia
Egniten .;uen, non oyhan ceo gucia
Bai ceucan iharrosia.
Gauac, ez hunen goibelac,
Ez hunen ichiltasunac,
Ez bertce dituen charmec
Etce.;aketen guci~
Bara araz garabic
A.;anti;a eguitetic,
Oyhanetaco erreguiña:
Haiñ cuen dolu samiña.
Etcen animaliaric
Beguiric hex cec;akeaic.
Harti;ac fincan haderro :
Comai , hitz bat, ez aboro:
Ume maite hec g11ciec,
\:ure hortcetaric iragan direnec,
Bai;ntcna aila eta amaric?
Ba1,uten, czta dudaric~

www.bidicap.org
252 FABLEAC.
Bada hol'i horla bada ,
Eta heriotce hec gucietaric
Choil bakhar bat ere czpada
llurua hauxi daucunic;
Hambat ama egotu badirade ichilic ;
lchilic -;u ere cergatic etpllde?
- Nagon ichilic ni! helas ! ez nagoke :
Naicen burhaso lristea !
Galdn dut nere serooa !
(:ahartce titchacabeua
Da iragan beM1r dudana !
- Erracu, eta cerc hortara 1;ait<;ake?
- <;oriac scgurez ere;
Exai baitut bethiere.
Oroc mende gucietan
Hitz horiec berac dituzte ezpaiiielan.

Gui.;a-ume miserableac,
llau cucr doakii;ue :
Pleiñtarie funxgabcenac
Bethi badarizkit<;ue.
<;nen maluretan ere
Conxola eciñ <;aitezkete.
Fcdea, centcua, lagun ditut~ue.
Halere gaitcetan kharric ez du<;ue :
Hambat arguirekin bethi ixu caudete.
Hambat laguntcekin herbal bcthiere :
11-0rtcebicitce bat sinhexten d111;ue,
Nola ezpalitr. bec,ain lurcoiac ,;arete ·i
Cer balio c;uen ez sortcca abere?

www.bidicap.org
 I.IBURU V.•
~=- ======-=""========

FABLE XXIV.•
( 19.' DU LIVRE IX.')
ETA ARTHALDEA.
ARTCAIIIA
CER ! bethi faltatuco i,;ait
Oste erguel huntaric cemhaitl
Eta m.oac bat cdo bat
Eramanen daut triparat !
Certaco ditut condatcen l
Millez gorago baciren ,
Eta guciec halere
Galtcera utci dautat Pette:
Pelle chikiro maithena,
Ogui-achal haten-gatic
llirian bai;arraitana,
Munduz-mundu ere phocic,
Seguiluco ninduena;
Ay! ay! nere Pette chikiro maithea 1
Guillotec hola hill-oracionea,
(:uenean acahatu,
Eta Pette gaichoaren
Orhoiti;apen maithearen
lraupena seguratu,
Mint~atu citi,;aion bere arthaldcari,
Aitciñdari, oste, bildot.chei hercri;
Cituela othoilzten gogor cguitcaz:
Hori bera askico cutcla eguiaz,
u.
www.bidicap.org
 FABLEAC.
Oxoac oro urruntceco.
Hauc populu ohorezco
Baten hitr;a bademote
Oroc segur eta firme;
Segurki hec muguituco
Ez direla guchiago
'Muga-harri batr;u baiño:
Jthoco ere dugu. derrate. gormanta.
Pettc ga1choaren eramaille ausarta.
lladema fiador norc bere burua ;
Guillotec sinhexi i;uen populua:
Eta eguiñ cioten besta eskerrezcoa ,
Naski belhar fiñezcoa.
Hargatic arraxa yin een baiiío lehen,
Oxo bat aguertu baitcen ,
Arthaldea ihesi gan cen :
Orna étcen : etcen iti;al choila baicen.

Soldadu tcharrei harenga eguitea,

Jkhatz ethenduer da haice emaitea.
Lanyeretic urrun fanfarrunen dena,
Uethi da casuan soldado tcharrena.

www.bidicap.org
 LIBURU V.• 255

FABLE xxv.l!
( 5.º DU LIVRE X!)
APOARMATUAETA 81 AHATEAC.

APOARMATU bat cen cocheo ariñecoa

Eta unhatua bethi c;aiñlceaz chilhoa:
lkhusteco mundua hartcen du gogoa.
Toki arrotc;ac bethi dire gustagarri :
Nabí hori hebainec etchea utci nahi:
Ahate biec, c;oiñer comaiac bailc;aien
Erran cer gogo c;ukeien;
lhardexi cioten, hec hareu afcra
Eguiñen aise c;utela.
lkhusten duc;u hor bide c;abal hori?
Biec eramauen .;aitugu hor gaiñdi ,
Ameriketara airetan :
Eta dembora bereran
lkhusico duc;u republica franco:
Erresuma eta yeudc asco:
Eta hetaco usantcez,
Ikhusico ditutc;uuez,
(:are .;u probetchaturen.
Colomboc (*) hala eguiñ c;uen
(*) Christobal Colomb, untci · capitaiñ ospatua, duela
!aster hirur me nde eta erdi americaco leihorra· des-
Cnbritu ~uena.

www.bidicap.org
256 FAilLEAC.
Etc;aiteken hambat igurikitceco
Segur aurkitcea hementche Colombo.
Apoarmatuac proposicioa
Aurkitu c;uen net acelatcccoa.
Tratua eguifi eta, hcgaztinec bertan,
Trabaillatuz herrcsacan,
Mecanica abill bat laster dute cguifia
Airetan goateco gure pelegriüa.
Emaiten diote trebescara ahoan
<;:arobat hortcen artean :
Tinki, derrote, atchic-ac;u,
Utz itc;urtcera behautc;u.
Guero bi ahateec clkhar adituric,
Hartcen dute c;aroa buru banetaric,
Eta apoarmatua denean goiera;
Yendeac oro <laude harritnac heira,
Guisa hortau yoaiten ikhustearckiñ
Animale naguia bere ctchearekin.
Hau cerda! cioten guciec oyhuca:
<;;athozte ikhustcra, c;athoztc lastcrca,
Apoarmatuen andcre crreguiiía
Dioana airoski hedoietan harna.
Erreguifia bai segurki,
Hala naiz ere cguiazki ;
(:uec burlatcea ezta azki.
Harc hobeki eguin c;uken
Bere bidcan gan hacen,
Deusic ez c;uela erratcn.
Ecen hortc;ac idckiric,
~anean bastoia itc;uriric,

www.bidicap.org
 LlBURU V.• 257
Erortccn ~aie, beguira
<;audecener oifietara :
Eta du mcment berean
Leher cguiten han uertan.

lmprudentcia eta banitate ariiía

Hilzkeleria eta curiostasuna,
Ahaide hurbillac dire :
Hascasi berceo haur dire b,epere.
·Ichilic egonac nehor eztu galdu,
Baiña crasteac bai husu.

LIBURUBORTZGARRENAREN
ACABANT~A.

www.bidicap.org
2:í8
@~:íi~'ll·~ .... 'Q~,;¡~._,.Qc:;;,,Q>~

LIBUI\ U S EIGAI\BE1'T A.

FABLE I.•
(2.• I>U LIVRE X.•)

GUl~O~AETA SUGUEIXUA.

Gc1<;0Nbatee sugue ixu bat

lkhnsi i,;nen behinbat.
llaicen gaichtaguiiía, dio, ni hementche,
Noac eguitera oraiñlche,
Obra bat laudatcecoa,
Ororen gogaracoa !
llitz horietara anímale ti,;arrac
(Sugueaz naiz hemen minti,;o
Ez guii;onaz: aise trumpa laitczke asco
Hitz hoietara sugueac
llcrc burua uzten du ati;amatera;
Gui.;ac hartu eta sartcen du c;acura,
Eta ccrratcen <;acua :
Areago den casua,
Emana da sententcia
llill behar dela bestia ;
Duen oben cdo cz duen:
Baiña gau«;a horri arren

www.bidicap.org
 LIBllRU V!.• 259
Cemon aphur bal colore,
Arenga hau cion harc eguiñ halere :
Hail eskergabeen modela haicena !
Gaitztoen aldcra on deoo
Duc beret<;at gaic;oena.
Hill behar haiz : hire colera eta hortcec
Daiiíuric eguiñen nihoiz ez c;autatec.
Sngue malurusac aldiz here erdaran
Ahal bec;aiñ molde onean:
Baderro : baldiíí munduan
lngrat laitezkenac oro
Balituc condenatceco ,
Nori Iaitec barkhatceco ?
Hihaurc heurc buruari
Democ lcgucz hcmen li'auci;
Ni nagoc herorren lectionetara:
ltc;ulz kic heguiac berorren gaiñera.
Escuetan d:wcac hic ncre bicia; ·
Trenca c;acharcn hal'ia.
Placera, intresa, nahia,
Horra hire yusticia.
Legue hoien arabera,
Condena nac;ae hillteera.
Ez bekic hargatic gaitci ,
Fiñatcean hoiñ tristeki ,
Derraiadau nic francoki,
Eskergabeen modela
Segurez suguea eztela;
Aicitic gui~ona dela.

www.bidicap.org
:!60 FABLEAC.
Aditcean hori, gui<;a tia tricatcen ,
Urhax bat ere du guibelat eguiten.
Baiña azkenean baderro :
lllhaunac dakhart<;ac arra<;oiiíac oro:
Decida ahal niroc : badiat nic dretcho,
Baiila emagun norbait yuye :
Ilai, dio bertceac ere.
Behi bat han pgon : deitcen dutc bertan,
Eta badathor cuchean.
Ilcdatcen <;aiocasua ;
Gait<;a etccn hunen trempua.
Balio <;uena, dio, horren· gatic.
Deithcea ni hara-handic '/
Sugueac du arra<;oiiía:
Disimula da eciíia.
Ya urthe asco baduela,
Guti guicentcen naicela,
Hari uaiz hunen neurritcen :
Egunic ezta iragaiten
Non ez diodan nic on cembait cguiten.
Guciac horrent<;at dire,
Nere csnea, haurrac ere;
Mercatutic horrec bcthi,
Escuac dakhart<;a betheac cderki.
Osasuna bera nic diot bihurtu
Urthcc <;utenean tristea herbaldu:
Eta ene pena gucien ,
Chede bakharra da , horren
Placera procuratcea
Edo beharra cstaltcea.

www.bidicap.org
 LIBUHU VI.• 26t
ílaiñan or:ii ¡;ahartua
· Naduca abandonatua
<;;ocoluan, belhar gabe :
Uzten baniñdu bcdere
Nihaur alhara nioan !
Baiña han naduca estecan.
Eta ii,;an banu nausiti,;at,
Horren plai,;an nic sugue bat,
Hau nihoiz haiñ el:'kergabe
<;akikedana ag'uer othe?
Adiu : nic erran dut nere iduria.
G'nii,;ac mirexiric haguitz sententcia,
Sugueari derro: behar da sinhexi
Elhe-i,;acu handi hori?
Ez dakike cer da rasan;
Cent¡;uric eztn cascoan
Dei,;agun sinhex hobeki
Hor dathorren idi hori.
Sugu~ac derra : biz hala :
Eguiten da erran be¡;ala.
ldia badathor urha~ bakhanetan:
Gaui,;a duenean ibilli copetan
Laster baderra : gnret<;at
Urthcc dirauteu hc~:in,h:1t.,
Bethi urthe oro1, orobat,
Nekhe handienac bada"ramat~ala:
Erlacharic gabe curritcen duela
Pena dorphecnen saillic luceena,
llururat orduco berriz basten dena;

www.bidicap.org
262 FABLEAC.
(:oiiíen bidez gure hildo aberaxtuec,
Bertcela hux lagozkenec,
Guic;oner baitaie emaiten,
Cario aldiz hoier salteen ;
Nekhe hoiec ororentcat
Hoiec diren gucient¡;at
Ez dela saritc;at deusic
Ukhaldi, sistaco nasaienac baicic:
Aldiz eskerric batere.
Hargatic guero, halere
Aski hoientc;at ohore
(:aicula, guicendu ondoan aphur bat,
.Mercatuz-mercatu goatea mustrarat;
Guero c~rniceriara,
Finean handien estomaketara.
Ilotla idia mintcatu cen.
Guicac hemen erran cuen :
Dugun erasle unhagarri,
Frasa eder eguille hori,
Ichil-araz nozpait: ecen iuxolenki,
Hartu guinduena yuye
ltcultcen da acusatc;aille.
llori ere ez dut onhexten.
Yuyetc;at «;uhaitca dute beraz bartcen.
Baiña areago Í(,atu cen,
Hunec prestic bethiere,
Beroaren, uriaren ,
Eta baice furiosen
Contra baceman guerioe.

www.bidicap.org
 LIBURU VI.ª 265
Hunec, albor, baratceac
Guret<;at bakbarric daduzca edertuac;
Cargatcen da fruituz ere.
lloien pagut\¡at halere ,
Peisant batee du picatcen
Edo erhotic atheratcen :
Horra cer duen harc sari.
Nahiz urthc orotan bethi ,
Badernaiicun yencroski
Loreac uda bastean,
Fruituac negu. sartcean ;
Egun berotan ill;ala,
Hotcetan behar be~ala
Su-phazterreco placera.
Cergatic ez ichadarra
llartu gaberic haizcora?
flcrcnaz oraiiío cen bicitcecoa.
Gaitcitua guiconttoa
Erran cit<:aizcon eguiez
Eciü ukha cet(¡akenez;
Nabi ii;an \¡Uen haucia,
Baitezpada irabacia.
Ongui naiz , dio , simplea ,
Nic horiec enti;utea !
llarturic ~·acua barnecoarekiñ
Ernaiten i;ait\;U hareki11
Ukbaldica paretari;
Eta borla hill-araci
Suguea i;uen cruelki.

www.bidicap.org
2G4 FABLEAC.
llandiac holaco dire;
Eguia gaitcitccn caie.
Buroan hartua dute,
Guciac hcientcat, yayotcen 1lirela
Guicac , bestiac be<;ala:
Baila are sugueac ere.
Ilaldiñ badu nihorc atheratccn hitcic,
Asto bat da : aise dut, aithortccn hori nic:
Baiña cer eguiñ ordutic?
Eras urrunscotic, edo cgon ichilic.

FABLE 11.ª
(21.• DU L!YRE VI.•)
ALHARGUN
GAZTEA.
EzTA alharguntcaric nihoiz auhcn gabe;
Eguiten da abarrox behiñ bethierc :
Baiña hichtcn da halcre.
Demboraren hegaletan
Changriüa badoa airetan :
Demborac badakharlz placerac berritan.
Or~i urtlie bethe alhargundu éena
Eta. at~o tic hala den a,
Haguitz dire diferentac;
Ez laitc erran haiiía bat direla biac
llunec tu egortcen yendeac ihesi
Harree bcrc charmcz dcithccntu arraiki:

www.bidicap.org
 UBURU VI.•
Badu hunec auhen asco
Aleguia edo dñezco:
Bethi musica bera da ,
Bethi bera da hitzketa;
Ecin (faiteke conxola,
íledere erra1eud a hala.
ílaiñan ezta lwlacoric,
Ondoco fable huntaric,
Are esperifmtciatic,
lkhusico den bec;ala.
Dama eder baten senharra
Ea1oan bertce mundura.
Aldean c;agocon sahex penatuac
Oyhuz cerron : Iguric-ac.
Ni ere hirekin betan banioac;
Eta nere arima, hirea bc<;ala,
~agoc ciñez bere ohatcea uztera.
Senharra hakharric gan cen.
Damac aila bat ba<;uen
Net prudenta eta i;uhurra:
Utci i;uen pasatcera
Dolu miñezco ibai lrnra.
Alaba azkenean nahiz consola tu,
Iladerro: Auhenac uz-kit<;u;
Negarric aski eguiñ du¡;u.
Cer duke probetchu difuntu gaichoac,
lthoric ere c;uc horla i;ure ch:i:-m~c?
Badircnaz g1.1crooraiño biciac,
Ah:rnzler:i uz-kit<;u hillac.
,,
1.,

www.bidicap.org
266 FABLEAC.
Ezlut erran nahi orai berehala,
<,;orlehobe batee eztci bcrritara
Chanya dcc;an ~ure dolua bctbetan :
Baiiía cphe yustu bat denean irag.rn,
Próposa dakii;;un ez bekii,u gailci-,
<;ure ona-gatic segurki,
Espos bat ii;;andun , gazte, guisacoa,
Gan dcna ez bec;alacoa.
Ah! diot~a harc samiiíki :
Ya comentu ba1 c;ait espost~at comeni.
Ulzlcn du bruma hall' aitac pasatcera&.
Holn iragailen da ill bat.
Bcrtcea aldi1.,h. pasatcen
Egun oroz ccrhait khentccn,
Soiiiari, linyari, baila coffari:
A phaiñdnra !aster doluac diduri.
Oostctac eta hirriac ,
Dantc;ac eta erhokcriac,
Egundaiiío bcc;aiñ billhatuac dirc:
Goiz-arrax maiñatcen garc
Yubantciaco urctan (•).
Aita onac ere eztu yadan
Difunt11haiñ maithe cenaren beldurric:
Baiña ez bailcerron harc deusic

(') llhurri bat, i;;oiñenurce bail<;utcn,i;;ahartuaLer'

riz gaztetceco herlhutea. Uaiñan i1l11irria, nil,oi~ poe1co
e<loberxolaricn cascoan baicic i<;atuczlena.

www.bidicap.org
 UBURU VI• 2(ií
i\horo gure ede1·rari;
ll;idcrro berac ailal'i :
Eta non ducu guicona
Gazte, eder eta ican duna
Aguindu ciñautacuna '!

FADLE JU.•
(9.• DU LIVRE XII.•)
DIDAETAACHERIA.
NoLAZ czta uihor content mundu huuran
Ez nihor satifo ducn estatuan!
Batee soldadu gan guciz nahi liro ;
Altfü sohladua haren yelos dago..
Acheri bat lehen, ornen,
Oxo eguiñ nahi ican cen.
Ha ! eta norc ahal. erran
Eztela icatu seculan
Han e<lo hemen oxo.ric
Desiratu dukeienic-
Cikiro oficioa?
Baiiía decagun has gure istorioa.
Acheriac cion erran oxoari :
Maithe, yak.itcat ya eztiat aspaldi,
Oillar cahar edo oillasco tchar baicic:
Yakihuncc unhatu naic.
Bici hatcait hobeki hi
Cutiago lanyer dukala segurki :

www.bidicap.org
2ü8 f'ABI.EAC.
\
Hurbilllcen naac etchetaríc;
Uahagoke hi urruudic.
Eracux det;adac beraz, ó kide, arrcrr.
Hire oficioa nola den eguilen.
Bihur nar;ac nere castaco lehena
Cikiroric guicenena
Crocatic dilindan ukhanen duena.
Ez uauc segurk.i behareo
Em:m ingraten nombreco.
Biz, dio oxoac : hill (.;aitac anaiá bat.
Goacen hma den tokirat
Haren larrua hi!ltcera:
llau hartaren duc soiüera
Yoan ci1.en: orduan &xoac baderro·:
lluna ccr den cguiteco
Ora arthaldecoac urrun-arazteco.
Acheriac ~uenean
!<;man!arrua soiñean;
Contuz berc nausiaren
Lectioac oro chuchen·,
Cituen ahalaz hartcen.
llastean lothu cen gaitzki ,
Guerocheago hobeki ·
Guero ongui , gucro perfetki-
lkhasi eitueneco;
Arras e:,;pada , onguisco
Harc yakitecoac oro;
Arthalde bat aguertcen da.
File oxo berria badoaco bada :..

www.bidicap.org
 LIBURUVI.• 26ll
Joguru guciac hetan
Tuela e1J1aten ikharan.
Ostc marracariari
Hain icipera denar.i,
Badirela diduritt;o
Bederc berrogoi oxo.
<;acur, artc;aiñ eta ardiac
llirirat ihesi badoaz guciac.
Ela czta liahi guelditccu
Ardi golatu bat liaicen.
Bl'igantac hartcen du llte.
Handic hairiitz urhax gabe,
Aditcen du cantaz oillar haui;oco bat:
Berehala haren ganat
Yauzten da dicipulua,
Aurtikiric capa, escolan Jia1itua :
Ahantciric cikiroac
Eta hartu lectioac ,
ílai ·eta yaun errienta,
Urraxac batteric, goan cen hcrresaca ..

Certaco desguisa norc bere arpeguia?

Certaco bar bertce Laten iduria?
Hauezta enganio baicen ;
Luc;aro ezbaitu irauten :
Lehen urbaxean ecen ,
Aitciñean cena, da bcthi aguertcen.

rn.
www.bidicap.org
'270 FABLEAC.

====-=============="

FADLE IV.ª
(10.6 DU LIVRE Xll.')
LANGOSTA
ETA BEREALABA.

<,;uuunnEc
ascotan, idmi langosta,
Curritccn dute guibclca:
Portuari iti;ultcen ere maíz ezpalda:
Mariñcl abillen usaia hori da.
llori da oraiño asuma
Bcrtce ascoc praticatua,
Nahi dutenean exaia enganatu,
Eta colpe hand1 cembait scguratu ,
Pontu batetara exaia dcithcea,
Eta aldiz bertcetic yocoa cguitea.
Eguiten da ascotan isti
Saltatcecoti;at hoheki.
Baiña lot gakizcon gurc fahleari.
Langosta amac behiñ cctTOD rAabarí:
Nesca, cer dun planta hori ?
Cerna! cer ! hori dun bada ihiltcca?
Hobekichcago ce°r! ez habilkea?
Ama, derra al;~bac, nabill i;u llei;ala;
Ezlut ikhusten nic ibilltcen bcrtcela
Nehor gurc famillatic:
Qro hartan okcr dabillti;an pontutk

www.bidicap.org
 LIBURUVI.• 271
Nahi ducu bada ni nabiJ.lan chuchen ·1
Neseac arracoiña cuen.

Etchcco exempluac ahal handia du:

Gazteac segurez hare eguiten ditu
<;uhur edo coro, deboeh edo prestu.
Aita hordi batee, seme arloteari,
Ama !ele batee, alaba ariñari
Nondie eguiñ erreportehu?
Edo erreportchuae nondie duke efetu?
Seme arloteae baderroke aitari:
Errate:rdeusic ez doat~u i;uri;
<;aitudaneco nie ikhusten hordia,
Ya gangan dut egarria.
Alabac aldiz amari:
Cer ! ene erreportehu niri !
Ez ahal eiiíen eeroni
Ni becain ariñ gaztean?
Et¡;are ere easic hala caharrcan '?
Nola ehitoee amekiií
Cabazea duten ikhastcn;
·[:fata umee burhasockiñ
lkhastcn dute biciteen:
Chuchen edo okcr iuilltecu.

www.bidicap.org
272 FAilLEAC.

FABLE V.ª
(19.• DU LIVRE XII.•)
CHIMINOA.
CnnnNObati Parisen
Andre bat eman cioten:
ChimiQoa cenaz guero
Ilertce asco senharrec be¡;ala eguileco,
Andrea <;arnpatcen <;uen.
Andretchoac hambat nigar isurtcen du
Non leher eguiten azkenecotz baitu.
Semea pleiuitcen r,aio harrigarri:
Bai¡;¡an aitac horlaz eguiten du hirri:
Emaztea ecen hil i;aio
Ya bertcetara ere gura badoaeo:
llar ahalac oro tuela yo gogo
Alabaiña dabill ostatuz-ostatu,
llorditcen ere da hnsu.

Chirninoaz bcrtce aseori,

Hau badoaeote ederki:
Olhe da nihon herriric
Ema yot(,aille gaberic !
Erran ez ne{:ake baietz nic seguric.
Eta nondic dathor hori?
Ceren gui~ac casic bethi

www.bidicap.org
 LIBURU VI.• 275
Baidohaz etchera ostatuetaric
Tripa onxa heihea, a!diz boltxa huxic:
Boteillaren <;olan e~uti;ua ahantcit ic.

FADLE VI.a
( 17." DU LIVRE XII.")
ACHERIA,OXOAETA~ALDIA.

GAZTE ii;ana-gatic, malt<;urrenctaric

Ccn acheri batee, mundura guerostic,
(;uen lehcn-aldicoti;at
lkhusten omen i;aldi liat.
Oraiño' berri cen hau<;oco oxo bati
Badiot(O : i;atho' i;atho !aster cusi;
Abre bat bada a!han gure phentceetan
Ederra, !arria; oraiño ordu huntan,
Nere bi beguiac dauzca charm"atuac
lkhusiaren itchurac.
Oxoac baderro hirriz : sendoago
Othe da hura gu baiño?
Eguidac bada, othoi , y aun haren port reta.
Pintorea baniñtz edo estudianta,
Derro acheriac, eman necai;uke,
Haguitz gogotic halere,
Aitdiíctic axeguiña
Bistac emanen dautcuna.
Baiña i;atho i;uhaur; ecen, behar hada
llor guret¡;at ccmhait hada
www.bidicap.org
274 FABLEAC.
Ustecabeco calura.
Badoaz; eta (,aldiac
Ferdean (,aducatenac.
Halaco bisita segur gura etcenac,
Ya, ya ateca yauciz nahi du pasatu,
Eta helaric urrundu.
Yauna, derro acheriac,
Gu, (,Ure cerbit.,ariac ,
<;ure iccna yakiií nahiac guiiítezke.
<;aldiac, ezbaitcen arras fuiñic gabe,
Baderroie: Yaunac, eracur-a.,ue
Ceuec nere icena, badaidike.,ue;
· Nere (,apataiac escribus eman du
Nere \;apataco (,Olaren inguru.
•Escusatcen da achcria,
Allcgatuz hemcn bere iiíorantcia :
Nere aita-amec, cioen,
Educatu ez ninduten :
Pobre erren : eta et(,uten
Muuduan deus ontasunic
Garabic, cilho bat baicic.
Ilaiiía oxoarenec, buryes aberaxac,
Eman diozkite letrac.
llitz hoietaz gure orna
Ilalacatua gaitoa,
Hurbilldu cen : baina orduco urguillua,
Gostatu cil(,aion laur hortcen con\ua :
Uztar bat cioen (,aldiac igorri,
Haidor allchaturie bi i;:rngarrac goití.

www.bidicap.org
 LIBURUVI.a
Borra g'úre oxoa et,;ana lurrean ,
Estaturic tcharreneau
Ehoa, odola darian.
Anai, derro acheriac,
Oraico guerthacariaé
Clarki d:rncu cracusten
Persona izpirituxucn
Errana, i;oiñ eguia den:
Abere horrec. derauti;u
Matrailletan escribatu :

<;uhurra (.;aiola betj1i

Mesfida yende :trroti;ari.

FAIJLE VII.ª
( 5.º DU LIVRE II. •)
~6.ll-AINHARA
ETA 81 ANDREYERRAC,

GAU-AIÑIIARA bat bctbetan

Sarthu cen ustccabctan
Andrcyer cifera baten ohatcean.
Hau, nola aspaldi baii4,uen
Herra handia sagüen
Contra bcre bihotcean
Yin cen hura irexi beharrez cuchean.
Ccr ! dio , ,;aren a u sarta,
<;u nere etchean presenta!
<;ure arra~ac hambat duen arren cguiñ
Eguiñ beharrcz nirí miií !
www.bidicap.org
2i6 FABLEAC.
Etcare sagua? mintca caite clarki :
Bai, hala care scgurki :
Non ez , andreycr cz naiz ni.
Oh ! barkha cadacu , 'tristcac di oteo,
Ez naiz estatu hortaco
Ni sagua naiccn ! mihi
Tcarrcn enana da hori:
Eskerrac guciz-gorari,
Chori naiz; huna hegalac
Biba , biba ycude ariñac
Airetan bici direnac !
Eman cuen arracoia,
lcatu cen onhexia
Baitcidurien eguia;
Eta eguiñ cuen haiñ ongui,
Non libro bait<;uten utci.
Handic biharamunean,
Gure, -choroa, illhunpean,
Sartcen caitcu ti pustean ,
11egaztiñen exaia cen
Andereyer bertce baten
Egon-toki _trankillean.
Horra berritan ncm den gure chori a
llur_pill galtcetic bicia.
Dama muttur luche-dunac
Yan-chahar aurkitccn eenac
Tirria hoberenean
Berehala b~ccraman
Uegastina celacoan.

www.bidicap.org
 UBUHU Vl.• 2i7
Ba1ñan oyhuz da abiatcen;
Laido c;aioela eguiten:
Cer ! holacoti;at iduc ni!
Ez dw;u beiratcen ongui:
Cerc du eguiten choria?
Lumcc : gauta da agueria.
Sagu naiz : biba arratoinac !
Yupiterrec betca confundí gathuac.
Artechki borla lenguaia
Mudatuz, gurc choriac
Bi casutan hill bcharrac,
Salbatu c_;uenbicia.

lllhunbeco chori haren idurico

lkhusten da bertce charlatana franco:
Chanyaturic mugaz charpa edo cocarda,
Cantaleen ahotaraca,
Circonstantcicn arauca ,
Biba monarca! edo Biúa re publica !
Lafontenen (') arahera
Yendc horlacoa da guciz i;uhurra:

~ (') Lafoulece sorlhu ceo Ch:'itcau·Thierry deritt;on

r~tttciaco biri balean, 1621 ª". Hau ira tudafableguille
~Ucietanpcríetena. Sorlcez izpiritu ederrenaz eta abe-
;ª.Xeuazdobatua I ela iragao fableguillc gucien obren
!l~llurazneurritua, eguiñ i~an ditu fableac llombre ban -
'ªll, yakiñenec berec gusluric handienarekin eracurt-
:e.n dituztenac, eta baren icenari ospe seculacoa eman
10
tenac.
~&opo sc,rthu cen bi milla eta laur ehun urtheen in-
www.bidicap.org
278 FABLEAC.
Ailcitic ucre oldcz badaitckc al!ílla ,
Baiña agueria da dela ere canailla.

FABLE VIII.'
(8.• DU LI V RE X.•)

EPHERRA
ETAOILLARRA.

OILLAn guti icasi, nahasi bat,;uen ,

Bere arican bcthi liscarra <;utcueu
Lagun, ephcrlto bat emana cen ii;au
Aphur bat pensionean.
Oillar haukien partetic;
Oste emecoi hu nen ganic,
Cidurit,;ou ephe1· hari,
llehar 1,uela iguriki
Cariño eta tratu ona,
Eme eta arrotccri bethi ,;or ,;aiena.

gnr~a duela, Fl'iyia deitcen dPn !PhenagocQ asiaco e~

r~suma batean, Amorío ccri\i;on IH·rri cbume batea 0
1
sorlhu c·en gorplrntcez arras ,lesgraclalua, moldcgii1
1
eta ixusia; ordaiñez izpiriturle ederreuaz, corro1ce11a·
eta hedatuenaz dolutua. Hura d11 fablt•guille lcht'U3'
eta bcrtce ii;atn direa gucicn modt:la eta printcca.

www.bidicap.org
 LIBUBU VI.• 279
Duda gabe eguiñcn i;uzten ohorcac
Hec menayeriacoac (*).
Baiiía populu harroa
Eta neurri gabecoa,
.Maizfuriac i;oratua.
Etcen i¡;atu net errespetu·xua ,
Gure andere arrot.,:arentc;at;
Etcioti;an ccen guphidestcn hambat
Moco-colpe cruelcnac.
llastean uet guen penatcco tretuac:
i.laiiía ikhusi ¡;uenean
Osle hura phernesian,
Batee bertcea atacatcen,
c,,:auritccn eta 01lolstatce11,
Egon cen consolatua :
Aranz hauc bici modua ·
Dio, hau dute ohitua.
Ez ditugu nahi yuyatu segurki,
Urricaldtl bai hobeki :
Modcl beraren gaiñean,
Yupiterrec mundn huptan
Egniñ ez ditu guciac.
Badire naturalec;ac
011larren eta epherrenac.

(•) Menayeria da establimendu handi bat, Pariscn

~laasco berlce hiri handitan aurkitcen llena, ceinctan
/ªtten eta arlhatcen baitire, rnunLluco loki urruncnc-
ar¡e bihluricaoo ~nimalc arr..ro eta salhaJenac.

www.bidicap.org
280 FABLEAC.
Ah ! nere oldez duda gabe
Ricia nic neramake
Billcuia hobe batean :
Baiña ene c;origaitcetan,
Toki huntaco nausiac
Bertcelaco ditu bere fantesiac.
llarrapatcen gaitn bere sareetan,
Aloyitcen guero oillarrekin betan ,
Motzturic hegalac bertan.
Ez, ez, guit;onez scgurki ,
Dugu plciñitceco choilki.

FABLE IX.ª
(5. 0 -DU LIVRE XI.e)
BORDARIA,
ORA ETA ACHERIA.
Oxo eta acheri, biac nola biac
Haguitz dire hauc;o tcharrac.
Ez nuke eguifíen etcheric
Hurbill hcie'n egoitc;atic;
Chedea banu seguric
Tlazteco nic han oilloric
Edo orobat cikiroric.
Bigarrentto hori ordu gucietan
(¿agokioten celatan
Borda bateco oílloeri;
Eta nahiz cen segurki

www.bidicap.org
 LIBURUVI.• 2S!
Castan abillenetaric,
Etcion cgniñ oraiñdic
Oilladiari daiñuric.
Batetic apetituac,
Eta bertcetic lanyerac
Baccmoten maistroari
Griña eta embra,;u ez guli.
Ccr hada , diot<;a , phildcria hori
Dcusen beldur gabe trufatccn <;ait niri !
Banoa, banathor, hartccn dut trabaillu.
Eguiteu di tul milla asmu:
Eta peisant gai,;o hori,
Dagola etchcan trankilki
Gucieta1: diru da hari eguitcn ;
Moneda ditu bihurtcc¿
Oillasco eta gapoiñac:
llaitu ere crocan dilindan dau.zcanac.
Aldiz ni, maistr-0 chefoa ,
Baduket seguratua
Oillo cihar baten truncoa ,
Banago gaiñdiz boztua !
Murde Yupiñec ccrtaco
Acheri oficioco
Eguin ninduen bada ni?
Ez, lepoa falta niri,
Ad1tcen ezpada !aster cerbait berri.
Bere mendecuac borla
Cascoan <;arabillzcala;
llautatcen du gau illhun !Jat,
<;oiñac nasai orotarat 1IJ

www.bidicap.org
'282 FABLEAG.
Bailu ereiñ Io-belharra.
Aurkitcen cen batbedera
Yadan loan egoitcia:
Toki hartaco nausia,
Sehiac, oilloac ,
Gap-0iñ, oillascoac,
Baita ora bera: fiñeán,
Denac ,;anden tieso lotan.
Bainan etcheco nausia
l{atu cen gait;o askia •
Bere oilloteguia uzteco idekia,
Inguru larroina hambal ibilli cen,
Non citadelara noizhait sarlhu baitren.
Dcspoblatcen du tokia.
E¡;uilen du haguitz masacre handia:
Lurra estalia da dena gorphutz hillez.
Trempatua odol ibaiez.
fiaren furiaren tra,;ac
Aguertu ciluen albac:
Ya, ya ikhuscari hortara\
Ekia 'cihoan laz\uric guibelat.
Acheriac badarama
Berekiñ bar de,;akena.
Badago eciñ eramana
Lurrean ,;aba! ereina.
Yabeac ezduke bertce erresurxaric
Oyhuca egotea baicic
Bere yenden eta ,;acnrraren contra :
Usaia bethi borla da.

www.bidicap.org
 LIBURU VI.• 283
Ay! haicen bestia c;origaitcezcoa !
Urera botatcecoa !
Nolaz eztuc eman seiña,
Masacre hasiarena ?
- Ceronec nolaz eztur;u :
lfasi gabc guibclatu?
Lana lasterrago c;aiteken cguiiía.
Cer ! 1,u yabea 1,arena,
Eta gaur;a doatc;una,
Amicabe lo bat;aude,
Dortha hexi den-ez yakfü ere gabe;
Nahi dut;u ni <;acurra
Nerca ez dela afera,
Loric gabe nagon erne ?
c.;acurra cderki miñt-;o cen:
Arra-;oiñatce hau net ona c;aitcken
Nausi baten baithan baldiñ i-;an baeen.
Baiña baitcen ora simple baten-ganic,
Eman cen balio eti;uela deusie.
Eta ora arra¡;oiñatua
Egon cen bereac ederki hartua.

Famillaco aita, nor nahi haiteken,

(Eta ohore hortaz ez nalGaic yelostcn),
Hire ontasunen gaiñeau
Bertceac ati;arri daudecelacoan,
Trankil lotara goatca,
Duc cnganio tristea.
Habill oherat azkenic,
Eta hihaurc bortha hesten ikhusiric.

www.bidicap.org
284 FABLEAC.
Eta dukenean cembait afera miií,
Bertcez hobe duc ez eguiií.
Ecen holaco casutau
Oxo yaunac ere ez dikec seculan
Atceman mandatariric
Bera den baiño hoberic,

FADLE X.•
(15. DU LIVRE
0 IX.•)
YUPITERETA PASAIERA.
BALUKE ontasun ceruac
Lanyerean eguiñ ic;atu botuac
Balire oro complituac.
Baiña iragan da lanyera,
Aise utzten dirc ahantztcra
Ccruari cman hitc;ac :
Lurrean tuzkegun c;orrac
Dir~.unkitcen gaituztcnac.
• Yupitcr hartcedun onac han goietic
Egortcen eztn hucherric.
Oy ! haicen buru ería !
Cer duc bada ihurtc;uria?
Eta abisu hoier erradac bada arrcn.
Cer icen daiec emaiten?

Pasaicr batee ikharan

Tcmpesla baten crdian,

www.bidicap.org
 LIBURU VI.• 285
Cioti;au aguiiídu behin ehun idi
Titancn garhaileari (•¡.
Bakhar baten yabc ere etccn :
Haiií aise erran cituzkeien
Harc ehun elefant idi lteien plai;an.
Leihorreratu cenean,
Hei;ur cembait suan erre it;an cituen;
(:oiiíen Janhoa igan baitcen
Yupiterren sudur-pera.
Yupiií yauna, dio , horra
Nere botua; bar 1,ai;u;
Idi urriií huxa hor badathorkit;n :
Khea i;uret1,at bakharric,
l¿or ez dauti;ut bertce deusic.
Yupiterrec tretu horri
Eguiií cion bada aleguia hirri.
Baiiía eguo batc;uec ciren bai iragan,
Onxa atceman ,;uen harc bere chaiñdean;
Egorriric amexetan
Abisu, bacela hulaco tokitan
Gordea lresor handi bat.
Gure botu-coia herresaca harat
Goan cen nota su hilltcerat.

(') Yupiterri. Titanac cirPn yigante batc;u lehenago,

i'agaooen uslcaren arabera, ceruari asaut eman ciote-
nac, memliac elkharren g~iñca e9arriz. Baiña Yupiter-
rec ihurt,;uri colpeca chahutt1 ciluea eta egotci bere-
llleodien azpian. Horrengatic da deilhua fable hu11-
lan : Tita nen l,Jent,;utc;ail)ea,

www.bidicap.org
286 FABLEAC.
Bateen ditu guerthuz ohoiñac bidean :
Eta nota orduan ez baitc;uen bohan
Luis bakha1· baten erresurxa baicic,
Aguiñtcen daizkie ehun onti;aco urre
Bat escas gabe halere;
Bertan hartcecoac diru hulacotic,
Ilulaco herriren hulaco partean
Ehortcia lurbarnean
Aspaldi i;agoenetic,
Lekhua i;aie ohoiíieri
ldurilcen suspitchgarri:
Eta hortan gure aguiñtc;ailleari
Batee baderro : hi hemen
Compai, duda gabe haiz gutaz trufatcen;
Hil hadi bada, eta hail Satanen ganat
Ehun ontcez hari dohaiíi eguiterat.

FABLE XI.ª
( 3.• DU LIVRE IV.•)

ULIAETA CHINAURRIA,
ULIA eta chinaurria ,
Net pare elkhar iduria ,
Uehiíi bat disputan ciren
Guehiago coiíiec balio othe c;uen.
O Yupiter ! cerran lehen aiphatuac:
A.modio propialac

www.bidicap.org
 LIDURUVI.• 287
Hadaitckeia ixu det«;an
)llanera haiñ lerriblcan
Gucien adimenduac?
Bestietan chirtchillena
Lurrean herrestan nekhez dabillana
Atrebi dadint«;at erratera niri,
Airearen ume brillant, ariñari,
Berdiñtcen 1,aitala niri !
Palaciotan banabilc ,
Mahaiñean yartcen nat9aic,
Jñoiz 1,aikenean idi bat ofreitcen ,
:Oastatcen hartaric dial hitaz lehen.
Aldiz hunaco hau, chirtchill, miserable,
Noiz-nahi bicko duc laur egun bethe,
Etchera herrestan eraman nombaitic
Duen izpi baletarfo.
Baiña, mamiñuna, erra«;u,
Nihoiz oampatcen «;are «;u,
Printce edo cmperadore
Edo are cembait andre
Ederren buru-gaiñean?
Ni banaiz: eta are nahi dudanean,
Nerorrec nahi tokiau,
Pot ere bademot gorphutz eder bati:
Baieta oraifio noiz nahi
Andreen bilho-bucletan
Banabilla ni dostetan,
Orai , 1;athorzkit laiiioa,
~ure soillaruez haustera cascoa l

www.bidicap.org
'!88 FABLEAC'.
Erran ,lil11tc11guciac?
Berro aldiz mena)'Crae.
Bacabilltca gaztelutau !
Baiiía aztio caituzte han.
Eta oroc baiiío l'ehen
Bali@adm;u dastatcen
Yaincoer ofreitutaric,
Uste ducu deus hoberic
Badathorrela hortaric?
Lekhu gucietan bacare cu sartcen .
Yendetcarrec ere berdiñ dute eguite11.
Erregue eta astoen berdiií lrnruetan,
(:are plantatcen ascotan;
Acort naiz curekiií hortau :
Baiiía badakit hau ere,
Ausartcia hori net fite halere,
Ilcrio- colpeaz punitua dela.
Aboro banta ez caitela
Hoic oro curctcat balire becala
Haiiíbcrtcc merecimendu.
Gucien buruan, oroc badakigu ,
Deneco eke,a gan crreguiiíatcera
:Munduaren hertce aldera;
Laster .;arela acabatcen:
Goseil eta hotca tristeki pairatuz:;
Nihondic cure flakia
Eta ororcn escasia
Eciií erremediatuz.
Nerc nekhe ganez aldiz orduan ni
Gor,aturcn naiz lrankilki.

www.bidicap.org
 LIBURU VI.a
tbillico ere ez naiz ni segurki,
Yoc;ac haran, yoc;ac mendi,
Burutic gan bat iduri ,
Dela haice, dela uri.
Bicico naiz ni holache
Melaucoliaric gabe;
Lehen hartu nuen griiíac
Khenduco derauzkit oraico guciac.
~iiíean, laburzki c;uri errateco,
Certan aurkitcen den ospe eguiazcoa,
Eta aldiz certan falxoa,
Dauc;ut horla irakaxico.
Adiu: badoat dembora :
Utz benac;a ene lanera :
Nere soillarua eta banca, bemen
Elheketa egonez etc;aizkit bethetcen.

FADLE XII.ª
(16.• DU LIVRE X 11.•)
EGllRGUILLEA
ETAOYHANA.
EGURGUILLE batee, c;ukeien bakharra,
Galdu c;uen bchin haizcora guiderra,
Edo hauxi behar bada:
Guti du gauc;ac importa,
:tü.

www.bidicap.org
 FABLEAC.
Ordaiña eguiñ baiño lehen.
Ephe aphur bat iragan cen;
Eta oyhana oso .;:agoen.
Azkenean guii;ac humill du othoitzten
Haritz-adar bakhar baten
Utz de.;:an arren hartcerat
Eguiteco bere harmari g·uider ba\.
Goanen cela bertcetara
Bere oguia iraba:.::tera :
Eta utcico cituela
Chutic, .;:audecen bec;ala,
Ametz eder eta haritz hec'guciac;
<;;.oiñenadiña eta charmac
Baitciren guciez errespetatuac.
Bada oyhan Iaiñoac hartcerat utzten du:
Baiña i~atu .;:uen dolu.
Eguiñ dioneco bere haizcorari
Gui.;:atcharrac guider berri,
Hasten da ebakilcen on-eguilleari ,
Adar tuzken ederrenac:
Husu dire aditcen hareu plaiñu miñac.
Bcre emait.;:a bera c;aio
Uillhacatcen. suplicio.

llola-holaco tla treiiía

Muntluan ikhusten <lena.
Ongui eguiñaz ezta baliatcen ohi
Baicen laido eguiteco on-eguillcari :
llorlaz mint~atceaz unhatua naiz ni.

www.bidicap.org
 LIBURUVI.• 291
Baiña ya(;ar dakioten
lt(;a1 gocho bat dematen
(:uhaitz maithe bat(;ueri !
Barbaria hortaz nor ez Iaile pleiñi ·¡
Helas ! dcbalde naiz oyhuca harico,
Guciac unhatceraiño :
Eskergabe icigarriac
Eta moldegaitzkeriac
Ez dirade gutiago
l(;anen bethi modaco.

F ABLE XIII.ª
( 5.• DU LIVRE XL•)
LEHOINA,CHIMINOA
ETA BI ASTOAC.
LEJIOIÑAC bere erresuman,
Nahiz baitezpada gobernu ona eman,
Nahi ii;an (;nen (;uhurki
Moral pusca bat ikhasi.
Hortaraco beraz ordena eman (;Uen
Cuchian deith-cio(;aten
Gaztelura chiminoa
Nausi pare gabecoa :
Animaleetan dotor ospatua,
Celacotz balchiller yadan pasatua.
Yaun errientaren lehen lcctioa
I~atu cen hulacoa:

www.bidicap.org
292 l<'ABLEAC.
Monarca handia, printco
Guciec nahi baituzte
lkhusi bere estatuac
<;;ulrnrkigobernatuac,
Bihotceau behar dute
(;arraiatu bethiere
lfamenic sentitcecoa
On comunarcn celoa.
Eta eguin eceztatcerat
Bertce sentimendutto bat,
Oroc dakiten be{,ala
Amodio propiala
Bethitic deithatcen dena :
Ecen gaui;a da clarena
Casic choilki dela hura
Animalia gucieu
Artean ikhusten direu
Defauten aita eta autora.
Baiiía -,ure ganic sentimendu hori
Athera dadifi osoki,
Ezta chede haifi ariña,
Ez egun bateco lana :
Guti ere ezta segurki
Yabaltcéa aphur bat amodio hori.
<;ure rnayestateac, bide hortaz ecen
Eztu nihoiz onhexiren
Deusic hirrigarri denic,
Edo 1¡uce11 · coutracoric.
Erreguec haden·o hemcn :
Baten eta bertcearen

www.bidicap.org
 LIBURU Vl.• 295
Exemplu cembait indatcic.
Dotorac baderro phocic :
Bai ya una , mota orotaric;
Eta hasten naiz guretic.
Estatu bacotcha bere b,eguietan
Dago estimu handitan.:
Ilertceac dauzca aldiz den iiíorantenac,
Funxic batere ez dutenac :
Eta bertce asco holaco
Erraten dil·en aisesco.
Amodio propialac
Contrara, bere kideac
Ahal bei;ain gora daramati;a bethi
Hec goratuz bera baidioa goiti.
Orai arte erranetaric
Ausarki yuyatcen dut nic,
Beber !Juntan talendua
Dela grimasa purua ;
Banderi<;a, edo halaco
Norc bere burua balia-razteco
Dukeien antce arte,.ua :
Iiíorantez bethi yakiñxuez baiño
Hobeki praticatua.
Aitciñ hortan behiií, arrastoa seguí,
Banindarraioten asto bi ederrei,
-;oiñac, i;oiií guehiagoca
llari baitciren chaiiídezca
Batee bertcea inxeruatcen,
Nola bethi baita usatcen.

www.bidicap.org
294 FAflLEAC.
Bata aditu uuen cerrola anaiari :
Et«;ait«;u'ia, ya una, idnri
Gui«;ona, animale haiií perfet den hori,
Dela inyustu eta gai«;o segur ongui ~
Gure icen noblea gaizki darabillcu,
Net profanatcen deraucu;
Astoa ecen deithatcen du
Yende yakinxu eztena
Caii;o eta pobre izpirituz dena:
Ilertce hitzcunt<;a bat ere
Usatccu du gaizki rnaicegui halere :
Guc dugun miiit¡;oa baieta hirria,
liaren oldez dire orho icigarria.
Istorio cderra, pardi !
Badagocote bai segur gui«;oneri
Gu baiiío hobeac daiten i¡;an nahi !
Norc ez eguüi hortaz hirri?
Ez, ez, mint«;atcea «;uri dohaki«;u :
Ileien oradorer egotea mutu:
Hauc dire eguiazco marruma eguilleac :
Baiiía begotz apart holaco yendeac.
Comprenitcen nau¡;u,
Baita· nic ere ¡;u.
Aski J.,edi; bego hortan.
Eta c;ure cantaz den be«;ambatcan
<;oiñac haiií gochoki beharri guciac
Ilaitauzca kilicatuac,
Filomela (') eguiaz ezta aprendiz baicic
<;urc aldean e<;arriric
(*) Rochiñolctarcn bcrtcc icena.

www.bidicap.org
 LIBURU VI.•
Lambert (*) bera chitcen ducu.
Ilertce astoac bihurtcen du:
Yauna, cu-baithan nic, duen bide eguiac,
Admiratcen ditut calitate berac.
Ez content oraiño nere astoac beraz
Horla elkhar pherecatceaz,
Goan ciren hirietara
Itculi bana emaitera :
llacotchac uste guela
Colpe ona eguiñ cecakcla
Ocasione orotan
Bere anaiac laudatcean
Hec goratuz, bera goiti
<;ohakelacoan bethi.
Borla direnean ikhusten gaico bi
Inxenxu ahurca emaiten elkharri
Yendec ohi dute erraten:
Horra bi asto, hatz elkharri eguiten.
~:uhur, heier dena heguira tricatcen ,
Hfrriz ohi da lehertcen.
Baderrat bada orai naski guehiago
Erran behar nuken baiño.
<;ure mayestateac uste dut hargatic.
Nabico ez dautala horren gatic gaitcic.
Berac desiratu cuen ,
Ikhastea ahal bacaiten,
Hortaco exemplu cembait ekharriric,
Eta gucien gaiñetic,
(') Franxes musicari ospatuenetaric bat.

www.bidicap.org
296 FABLEAC.
Amodio propialac
Nola cituen yendeac
Llilluraturic tristeki,
Eguiten haiñ hirigarri.
lnyustuac bere chaindea baduke:
Astr guehiago hunec nahi luke.
Pontu hau tratatu harc othe ¡;uencz
Orai arte nago ni eciñ yakiñei.
Gure dolora hargatic,
Nere arabera seguric,
Eti;aiteken aski choro
Orduan cz pematceco
Ilalaco cscolicr bati,
Erregue deithatuari,
Sobra etcela fidatceco.
Ba¡;akiken , ccn madrea ,
Oroc ongui dakitena,
Printcer eguia erratea
Eztela gam;a errechena.

FABLE XIV.ª
( 11.• DU LIVRE VIII.•)
81 ADISKIDEAC.

Múl'íú;IOTAPA deithatcen
Den irla batean leheu
Adiskide bi baciren

www.bidicap.org
 LIBURU VI.•
<_;ointarie, batee ¡;nena
Baiteen orobat hiena.
Hango adiskidee garabie
Ez ornen diote hemengoer corrie.
Gau batez baeoteha ¡;agoela lotan
Morfeoren (1) besoetan:
Bi maithetarie baL da yauzten ohctie
Cerbaitee alarmaturie :
Badoa lasterrez bertcea baithara ,
Othc den han bcrri deusie, yakitera :
Sehiae airoski ditu eraikiten:
Morfeoe yaureguiaren
Portalia unkitu <;nen (2).
Adiskidea lo-hordi,
Estoniteen da handizki.
íloha euehean harturie,
Herresaca harmaturie,
Badoaco bertceari,
Eta badiotco : Anai,
Ardura ezta cure oldea,
Lotan denean yendea,
Gu yaikiric ibilteca;
Badakicu ,;;ne hobeki
Bali-araztcn segurki
Lotaraeo den ephea.

( 1) Morfeo, paganoen jaínco falxoetaríc bat, loaz eta

iauazco crrcpausuaz cargatua cena.
(2) Oro harnear. loríc sotillcncan s::rthnac puilen.

www.bidicap.org
298 FABLEAC.
(¿ure dirua oro <;audeia galduric,
Yocoan sobra hariric?
Huna nere bolxa ez it,an griñaric.
Edo duc;u churitceco
Cembait afora ohorezco?
Huna nerc czpata c;urc cerbiti;uco.
Ez, dio bertccac phocic :
Casu hoiec bietaric,
Ez bat, ez bertcea cztut nic.
Esker daut9ut nere ahalaz
<;uc cracuxi lehlaz.
Baiña agucrtu c;aizkit, lo nindagocla,
Tristesco cinduriela.
Reldurtu naiz eguia cen :
Horra herresaca nola ethorri naicen.
Eta orai guerthatuaren
Bertce deus hemen causaric,
Ezta amex t9ar hori baicic.
Hec bietaric 1,oiñ cena
Adiskide hoberena '/
Hobeki maithe 1,uen,a1
Ccr c;:aic, nere leitc;:alea?
Eztuc errech yuyatcea.
Etc;:aic cela casu hori
l'roposa-kidiñ segurki ?

<;oiñ den gauc;:abat goc;:oa

Adiskide cguiazcoa !

www.bidicap.org
 LIBURU VI.• 2!)!)

llarc chcrcatcen ditu bcrac

Maithatuaren beharrac :
Doacolaric hortaco
Rihot<;aren kolaraiíío :
Eta haren laguntceco
Beira eskearen ez dago.
Ondicoan bereciki
Dagoco lcyal constanki.
Amex bat, ez deus bat, harcnt~.at da askico
Maitheaz dioanean,
Hari bctan bihotccan
Trantcea sar-arazteco

}'ABLE xv.·
(9.• DU LIVRE ll.•)
LEHOINA
ETA ULIA,
HAIL ! marmotcha ez densa!
Lurrarcn corotc,;a !
Ccrron Ichoiñac haidorki
Eguo batez ulitchari.
Hunec ! cioela gucrla dcclaratccn,
Uste duca, derro, nauela loxatccn
Edo batere anxiatcan
Ilire errcgue-tituloac ?
Hi haiífo puchautagoac
rntuc indarrcz idiac:

www.bidicap.org
 FAilLEAC.
Eta hauc bai;arabilzcat
Nic nahi dudan alderat.
Erran dueneco hori,
Guerlari bera, eta bera trumpctari,
Guduaren seiiía yoric,
Eta aphur bat urrunduric ,
Abiaduran sarthuric,
Lchoiííari badoaco;
Buru · guibelean ausikiz datchaco.
Gure monarca da yartcen herehala
Erhoa diduriela ;
Arrapoa ezpaiííetaric,
luharrac beguietaric
Phernesian darizcola:
Uunen orrotara, illguru gucian,
Oro sarthuac ikharan,
Gordetcen dire cuchian.
Eta hox handi hau dena
Da !una uli1cha batena.
Uli-muki batee haiíí du tormeutatcen,
Ehuu tokitan sislatcen,
Orai bizcar-hei;urrean,
Handic bustau· ingnruan,
Guero file muturrean;
Azkenean sartecn 1,aio
Sudurraren 1,olaraiíío.
Errahia ordutic gaiñdiz badoaco :
Exai eciñ ikhusia,
Eramanic bictoria,
llirriz hadago hacia;

www.bidicap.org
 LIBURU VI.•
lkhustearekin abre bcnl{:utua
Errabiac {:Oratua,
tlere hortz eta at{:aparrez
Segur ez hala ohituez,
Bere a{:ala sacaillatcen,
Parte orotan odolztatcen:
Buztana ere badabillca ,
Bi sahexetan aldizca,
Airea alferretan yoca :
Eta bere guduetan,
lfaiñ da hebaiñdu fiñean,
Non, akitua. ahitua,
l\futurraz lurrean baidago ecindua.
llfarmotchac utzi du glorios gudua :
Yo ,;uen be~ala gombataren scifía,
Yotccn du halaber bictoriarcna.
Badoa alde orotara
Berria puhlicatccra:
Eta baturic bidean
Marmalo bat enboscadan,
Hunen sarc traidorean
Finatcen da ordu gaitcean.

Bada hernen guri cer ~aicu aguerten?

Bi gau~a hautchec bedcrcn:
Bata, exai lanycrosenac
Dircla maíz ttipien~c.
Bcrtcea aldiz, lanyer handienetarie
Uruski dena atheratcen,
17

www.bidicap.org
302 FABLEAC.
M:iiz afora tchar batelic
Ecifi yalguiz dela ialtctm.
lbaia iraganic, chirripau ithotcen.

=================

FABLE XVI.ª
(2.• DU LIVRE H.•)
ARRATOINEN
BILLTCARRA.

RooILARD icena c;:uen gathu bat cen,

<;oiñac arratoiñez eguiten bait<;uen
llaiíí bertce masacre,
Non ya ez baitcen nihon ikhusten batere.
Haiñ cen yadan ifiobrea
Harree sepulluratt emanen nombrca.
Gueldilu ciren bakharrac,
Eciñ atrebituz uztera chiloac,
<;autlecen tripac cimurrac.
Oste miserableari
Murde Rodilardo hori
Etcidurit1,on gathua,
Baiña ifernuco diabrua.
Bada, egun batez galaia
Nola baitcen atheraia
Urrun toki goretara,
Ornen, cinazte-ketara,
Usaiarcn araber~ ;

www.bidicap.org
 LIBURU VI.• 505
Han berc cguitecoctan
Harree <;araman demboran,
Ciren arratoin guciec
Choco batera billduec
Comeillu iduki ¡;uten,
Orduco hcrsturan ccr eguiií behar cen.
Hasteco, presídent yaunac ,
Persona guciz prudentac,
liaren oldez, erran <;uen,
Sarri baiiíon, orai lehen,
Behar citc;aiola ei,arri
Lcpotic Rodilardori
Croscoíla ocen bat dilindan :
Ecic ordutic, cenean
Guerlaraco atheratcen,
Noiz eta non pasatccn cen
Aise i;utcla yakiiíen;
Eta hola abisatuac,
1.urpera iti;urico circla guciac:
Harc et<;ucla garabic
A.urkitcen bertce moyenic.
Aguertu ciren bada oro
Presidcntaren boceco :
Ciduriti;on hacotchari
Gau~a hobcric deus ez ¡;aitekcla aurki.
Baiiía lana cen dorphea
llari croscoila lotcea.
Batee cerran : ni cz noa,
Ez naiz segur haiií astoa.

www.bidicap.org
304 FABLEA<::.
Bertccac : ere ez noa ni,
Nahi duena gan bedi,
Hala non , deus eguiñ gabe,
Goan baitciren i;:oiñbere alde.

Ikhusi dut nic duba asco

Eguiten espantu franco,
O!Jratcen aldiz gutisco:
Ez cluba arratoiñezcoac.
Baiña citoyeoezcoac,
Baita yakinxunezcoac.
Behar da deliberatu?
Ezta falta conxeillari ,
Elhe eta baro ausarki.
Behar da o!Jrara pasatu?
Ez daiteke nehor aurki ~
Larrua da maithieguL

www.bidicap.org
 LIBURUVI.ª 305

FABLE XVII.ª
(10.e DU LIVRE JI.•)
ASTOCARDOZ
CARGATUA,
ETAASTOGATCEZ
CARGATUA.
AsTO-QAIÑ bat behifi cetro (*) bat escuan,
Ale emperadorc romano , cioan
Beharri lucc-dun bi abre aitciilcan.
llat, cardoa 9aramala,
Arifi bacioan currier bat bc9ala,
llcrlcca, carga arrolcez iduri 9ucla
Ardura othoilztu bchar ceo
Lagunari 9arraioen :
( Asto ~aiñaren othoit(}a
Ezta lucca , ez gai19a ¡
Urhaxa haiñ nagui (}uen,
Ülrgat9at gati;a baitr;ucn.
Gure pelegriíi harroac
Iraganic mendi, bid e, eta haranac,
· Arribatu ciren azkenean hol'!a,
lbaso baten heguira,
Asto-(}aiñac c;oiiía, toki hartan bcrlan,
Asco bertce hclaotcctan ,
Galtr;ac altchaturic bait«;ucn iragau.

(') Errcguc edo cmperadorccc, lhrontun yartccu di.

tcncan, bscuan daocatcn cigor urrczeolJat, dutcn po
llore aren marc;¡ bcpla.
1í.

www.bidicap.org
306 FABLEA<.:.
Astoac barateen dira
Net cmbrai;atuac urari beguira.
Asto -i;ainac dio han cardo-dunari
ílizcarrera cguitcn yauci :
Bertcea yoilen duela
Bere aitciiíean urera;
Hau nahi ii;:rn baitcen
Bere buruz yocatu,
Tulubi batean cen
Ustekabetan sarthu:
Baiiía bihurlu cen !aster ur-gaiiíera ,
Eta cilhotic athera :
Eccn iguerica cebillan dembpran ,
Gatz gucia bizcarrean
Urtlm citi;aion haiií ongui,
Non sorbaldetan deus ez baiti;ucn senti~
Hunec bei;ala eguiií hemen
Compai cardo-dnuac nahi ii;an c;;ucn,
Eta cikiroa iduri ,
Lehen goauari yarraiki.
Horra astoa embraptua
Lepoaz-gorago urean sarthua
Cardoz eta guidaz betan cargatua :
Ilirur gaui;ac iguerica
Uretic edaten c;;oifiguchiago_ca,
Cardoa, astoa eta guii;a.
Cardoa eguin cea hain pisu,
Eta urez haiií ccn hampalll ,
Non borrico cciiídua,
llcre cargaz gainditua,,

www.bidicap.org
 LIBURU VI.• 507
Heguira eein baitcen heldu.
Gui~a bi besoez ~agocon lothua,
Biciaz ordutic arras exitua:
Baiña laguntcera norbait yiñ cit<;aien:
Guti duke importa yakitea nor cen;
Biz aski dadiñ yakifia.

Bertcec eguiten dutena,

Bethi eztela eguiteco ,
Ez bada ant<;ara, edo bedere cikiro,
Hori nuen errateco.

FABLE XVIII~ª
( 18.• DU LIVRE XII.•)

ACHtRIAETA INDl·OILLASCOAC,

INDI-OILLASCO mult<;o bat

~uhaitz baten adarrerat
llcthi cioazcon hegaldaca it<;uri
Acheri gosetu bati:
lfandic beil'a <;~gozcola,
Citadela segur bate tic be<;ala,
Hartaz trufatcen cirela.
Ez citl;'aion sobera eder
Biaya suciac alíer'

www.bidicap.org
508 FABLEAC.
lkhustea bcthi , harc bere burua
Hetaz mistificatua.
Cer bada! ciotcan harree,
Oillasco nini horiec
Bethi naute yocaturen !
Eta legue comunari
Nigota horiec choilki
(,;aizco beth i it~uriren !
Ez hargatic, diabruen den!
Errana complitu c;uen.
lllarguia orduan baitcen churi-churí,
Maistroaren contra bacuen iduri
Piruac lagundu cituela nahi.
Bainan hura ez baitcen aprendiz laneau
Toki setiatcecoau ,
Amarru tcar hau ordulic
Athera c;uen cacutic.
Aleguia nahi cuhaitcerat igan,
Yauzten c;aio abiaduran,
Eta dagokio laur atcez yosia;
Handic lurrera eroria,
Eguiten du hi!larena, '
Fite errepitztuarena.
Arlekiñec (*) nihoiz eztu
Ilaiñbertce destu, ez yusta eguiñ iratu ;
Orai cocorico uzkia lurrean,
Uzkiz gora guero cangoac airean,
(*) Arlekino, ccn duela hcrrclrnn hat urthc, cou1C'
diaco lrcitadorc éta hirri 1'rilgt1illcospc handico bnt.

www.bidicap.org
 LIBURU VI.• 509
lluztana darabilcala
Abenico bat be1,ala :
Eta bertce ehun dosteta,
(:oiñeri beguira citho maluruse·c
Aspaldi logaletuec,
Ez baitce1,aketen locumaric dasta.
Exaiac idukiz hekien beguiac
Toki bat berera bethi iraciac,
Haiñ cituen unha-raci
Logaleaz tontotuac
Eta loxaz c;oratuac
Hainbertce llillura-raci:
Bederazca crortcen non baitciren hasí.
Brigantac eror-ahala
Bacemat1,an bazterrcra ,
Goratceco dcspenxara (')
Ilobeki lana et1,oaken ,
Erdiac bcderen erori baitciren.

Lanyera gogoan sohera cgoitca ,

Ezta hoberen moldea
Ilartaric escapatccco;
Aitcitic houekiago
Hartan arras crortccco:
Eta laket du fortunac
Laguntcen animo-dunac.

(') Cuarto cdo cerrateguia sukhaldeari datchacona ,

eta 4,óíñtan e9artcen baitire mahaineco bchar gan,;ac,
yanari ola adari eta gaiñcral ícoac.

www.bidicap.org
510 FABLEAC.

FABLE XIX.ª
(2.e DU LIVRE Xll. 0
)

GATHUA
ETA BI GARRAIOAC.
GATIIUbat adiñez berdiñ
Garraio gazle batek.iñ ,
Haren hurbillean c;uten aloyitu,
<,;uenaz guerostic sehasca kitatu :
Cayola otharretic net hurbill ~agoen,
Biec bethiti<'an laratz bera c;uten.
Choria cit~.aion hari casic bethi
Tentan gathu malxoari :
Harc mocoa yoco hortan.
Hunec pattac i;arabilzcan :
Baiña halerc etcioen ,
Batere miñic eguiten;
llaiñitz cioen barkhatcen.
Are bai;ukeien escrupula handi
Ematea punttac bere palotari.
Choriac , burchoroago ,
Moco ·colpe cemon asco.
Maistroa nola cen persona prudenta
Escusatcen cion dos teta inprudenta:
Adiskide artean cti;aio iñoiz ere
Colera ixuari behar eman bide.
Nola biec elkhar haur danic haiti;utcn
Den ongniena ei;agutcen,

www.bidicap.org
 UBURU VI.• 511
Bac;auzcan bakhcan ohitc;a luceac:
Ciñelara iiíoiz ez c;oacen dostetac.
Noiz eta ere egun batcz,
Qndicoz hala beharrez ,
Hau90 hurbilleco garraiotaric bat
Yin baitcitc;aioLen bisita eguiterat.
Eta eguiñ ere bai file
Pierrot gaichtaguinaren,
Eta manun zuhurraren
Dostetaco !aguo trebe.
Bi choriec liscar hor. altchatcen dutc :
l\lanun ere cz dago nutre.
Arrotz hunen cer frescura !
Diot,;:a, ethortcea borla
Pierroten laidatcera !
llaucoco chorla c;aicu beraz yinen,
Eta gurea du yanen !
Ez hargatic hori, gathu gucien den!
Eta sarthuric guduan ,
Arrotc;a irexten du bertan.
Mafltl ! derra ihiztariac ,
Secula ez nuen erranen
Garraio grosier hoien
Gostua hain ona c;uela yakiac!
Penxamendu hori egmetearekin
Bertcea irexten du placer haudirckiü.
Cer moral albera fabletto huntaric?
Fableac ez duke chede hori baicic:
Eta deus cztn balio
Bsldiñ dens ez badarraio.

www.bidicap.org
512 FABLEAC.
Bada guri hunec iracaxten daucu
Gormantari ceren eztela fidalu :
Bere cintc;urraren esclaboa denac,
Jrexten tuela !aster ontasunac,
Bereac eta bertcenac,
Bai bere haurrenac ere ,
flaita andrearenac are ,
Ahal badu uiholere;
Damac ere yaunarenac
Beite ican den guiccncnac ,
Guiltca non ez daucan yauuac:
Halere eztu ceren fidatu sobera,
Non cz luken eman guilt<;apean !Jera.
Horla da ascotan guerthatcen,
Urus bici c;:aitekena,
Yayo ohe gochoan cena,
Lastoan !Jaita acabatcen.

==================-=--

FABLE xx.·
(8.e DU LIVRE. IV.•)
GUl~ONA
ETACUREZCO
1DOLA.
YENTILLhatee ha<;aducan
«;urezco yainco hat maitheki etchc:rn:
Yainco gor dircn hetaric
Beharri-dun direlaric.
Pagano harree halerc
llanilz harcn hailhan hai;ucn siuhcxte.

www.bidicap.org
 LIBURUVI.• 515
Deusic etcen haren-ganic
Esperatcen ez {luenic ;.
Gostatcen cit«;aion ere
Bertce laur be1,ambat aise.
Harent«;at botu , ofrendac
Eta sacrificioac,
Idi chingolatuzcoac
Ciren nihon ez cirenac;
Nihoiz nihon idolaric
Mahaiñ bain nasayc i«;atu i;uenic:
Dehocino horren•gatic ..
Yabeari deus ez «;athorkiolaric,
Ez 1,orion, ez ontasun,
, Tresor, edo ondocotasun ;
Yocoan ere ez fortuna,
Ez faboreric mendrena.
Guehiago oraiao , ba[diñ hacen nombait
Tempesta edo harri formateen nolazpait,
Segur hartaric partea,
Eta bolxa gutitcea,
<;urezco Yaincoac bethi 1,aramala
Bere pitant~a ber-hera.
Azkenecotz bada, coleran sarth uric
Ez hilltceaz nihoiz haren-ganic deusic,
Athelaga daut1,u hartcen;
Idola ~athitan ukhaldica e~artoen:
Eta urrez bethea aurkitcen.
Ilari nintcenean on eguiten hiri ,
Eguiñ derautaca, dio, chaiñdez niri

www.bidicap.org
5U FABLEAC.
Couado batenic choilki?
Iloa ! ncre egoit,;atic yalgui hadi berta u;
Billha-zkic oraitic omaiac bertcctan:
I.;an bchar haiz segurki
Yende torpe, groser, tonto. hec iduri
Athera i;oiñtaric ez baidaitc dcusic
Makillaren bidez baicic.
Cembat baihiududan nic bethetcenago ,
Hambat naduzcaken escuac huxago :
Chaindatcea tonuz
Eguiñ diat buruz.

FABLE XXI.ª
( 14.º DU LIVRE IV.")

ACHERIA
ETAGUlgA-ITCHURA.

IIANDIAC hurren guciac

Dire theatreco mascac iduriac.
Yendc aphalac bethierc,
Senxuec baidabilzcate,
Hekien campoaz hartuac daude aise.
Astoac ez ditu gaii;oac yuyatcen ,
Agueri denetic baicen :
Acheriac aldiz !Jethi
Ditu beguiztalcen funxki,
Alde orotaric behatuz artholilki.

www.bidicap.org
 LIBURU VI• 315
Eta ohartcen den pontutic ,
Hetan eztela deus itchura ona baicic,
Hetaz baderra trankilki
Lehen behiñ apreposki
Iragan baten portretac ,
Ornen , guerlari baten a e,
Cioena erran-araci.
Gui<;a-itchura bat cen guerriraiñocoa,
Metal edo 1,urezcoa,
Eta harnean huxcoa,
Naturalac baiño handiagocoa.
Acheriac beraz laudatcen cuela
Net eguillearen obra:
« Cer buru ederra, dio,
Fuiñez bethea halago ! ,,
Eta cembat yaun handiri
E1.loacokelen complimendu hori !

FADLE XXII.ª
( to.• DU LIVRE X.')
ART~AINAETA ERREGUEA,

fl1diabruc gure bicia daucate partitua,

llere thronutican ere cent1,ua casatua :
Ez ahal da bihotz haguitz guti baicic
Tributa pagatcen her ez diotenie.
IIeien puchantca eta icena galdetcen badauztat~u ,
Handi-nahia, lamurra deitcen ohi ditugu.

www.bidicap.org
 FABLEAC.
tchenarcn erres urna urrunago dioa,
Amodioan berean harc baitu nausicoa.
Hau aise eracux niro nic;
Baiña eztut bertce chcderic
llcmen erratea baicic
Printce batee behiñ nola
Eraman ,;uen gorthcra
Artc;aiñ bat haran batetic.
Derradan istorioa.
Arbaso cenduen da demboracoa,
Eta ez gure mcndecoa.
lkhusiric ·errcgueac
Arthaldc eder batei estaliac landac ;
Alhan c;audecen ardiac
Gorphutcez yori guciac;
Artc;aiñarcn arthen bidez
<.;akhorztela urthe guciez
Yabeari suma ederrac:
Art,;aiiía errcgucri aditcc ona-gatic
Guciz agradatu citc;aion ordntic.
Mereci duc, derra, hic bertce arto,¡aicoric:
Cikiro hoiec utciric,
Athor nerekiñ gnrthera
Guic;on-artc;aiñ ii,aitera;
Eguiten haut yuye soberano bertan.
Horra gure artcaiña balentcac escutan ;
Nahiz etcuen garabic
, Arti,aiñ harc egundaiñotic
(khusi gauo,¡abertceric,

www.bidicap.org
 LIBURU YI.• ~{7
Berc arthaldca, caicoa ,
Bere cacurra eta oxoa
Eta ermitaiiío bat baicic.
Bacuen cascoan seso ;
Gaitia badathor gucro.
Funiean onxa athera ceo.
Errnitaua nola lcllen hauco cuen;
Erratcra ethorri bula citc;aiocn:
Alcarria othe naiz, ala amexetan ni'!
Ccr ! cu gortheco , cu handi !
Ez fida, othoi , printceeri :
Lcrracor da bethí hcicn faborea;
Trumpacor ere bai her eman fedea ;
Areago dena oraifio ,
Gostatcen baita cario :
Enganio hoier ecen
E:r.darraie nihoiz gailz handiric baiceu.
Eztucu ikhusten charma
Llilluratcen cailuena :
Adiskide guisa ni miutco natcaitcu;
Oro beldurtceco tutcu.
Guicac hirri baicen eguiten ez dio.
Ermitauac aldiz aitcina badcrro:
c;ure centcua ikhus acu
Nola dautcun yadan gortheac gutitu.
Diduriti;ait hemcn ikhustcu dndala.
hu titchacabe hura,
<;oiiíac bidaia batea'!
Baitcuen aurkitu catcala bidean
.18

www.bidicap.org
 FAIJLE\C.
Suguc hotcac gogortu bat;
Hartu cucn acotct,;at:
llerea galdu baiti;uen
Guerritic erori nota cit<;aioen.
Eskerca cagocon titchaz ceruari:
Bidcante batee noiz ota berari
Oyhuz baitcioen erran : o guii;ona !
Cer da cscuan dakharti;una?
Aurtic-acu arren lite
Animalia traidore-
Eta gaitz-emame hori:
Sinhesten aha! nau<;u ni.
Sugue hori-, diot, bada !
-Acotca da hau: - Ez, cz suguea da.:
Cer in tres du ket bada nic
Erraiteco orai gu~url'ic
Nagola haiñ khechaturic?
Tresor hori iduk.i nahs d:11,u, ala-cz. ?-
- Baina funxean, nulaz ez.?
Nere acotea tcartu c,.n ;
Nct on bat dut edirei1en !
Ett;arc cu mintco yelosi:11.baicic.
Eta ctcion eguiñ batere casuric:
Halaber bicia !aster galdu cucn ~
Atcartu bipcra baitcc n ;
Eta ausiki miñki bcsotic ktitcucn. •
<;utaz daitckcnaz a!cliz,
EÚatcra atrcbitcco uaiz .•

www.bidicap.org
 LIDURUVI.• 5t9
Bai;aitcula arribatuco,
Are cerbait gailztoago.
- Ah! heriotcea ezi;ada
Cer dakiket niri guertha?
Axecabe milla i;aizkitcu yauxircn
Ermitau profetac bada erran cioeu,
Ethorri citi;aizcon ere :
Ermitaiñoa etcen trumpatu batere.
Gortheco icurri diren,
Milla iamarru gorde han darabilzcatcn
Ycnde ti;ar batcuec, haiñ onxa eguin i;utcn;
Yuyearen yusticia
Eta hunen merecía,
Non printce oneguiari ,
Elhe tc;arrez suspitchgarri ,
J.lec eguiñ baitcioti;aten.
Banderic;a da formateen ,
Eraikiten !aster lekhuco falxoac,
Harree bere arrastez c;aurthuricacoac.
Horra non, derrate, gure ontasunekiñ
Yuye horrec duen yauregui bat cguiñ.
Erreguec nahi ican i;uen,
Ic;antc;ac ikhusi c;oiñ handiac circo.
Orotan eztu ikhusten
Fortuna arteco bat baicen;
Dcscrtua laudatua,
Pobrecia prei;atua
Horiec dirc nausiac
lkhustcn dituen manificentciac.

www.bidicap.org
320 FABLEAC.
Baderrate orduan: bertce amarru bat du,
Malti;ur horrec praticatu.
Borren tresor handia oro ,
Diamante eta perla fiflenetau <lago:
llor dauca cutcha bat inobre handia,
Ilctaz mucuru gaiñdia
Hamar sarraillcz hexia.
Bcrac arca ideki i;uen:
Eta nct cstouituac,
Eta ahalkez gaiñdituac
Bere exai atrebituac
Ederki utci citueu.
Cutcha ceneau i;abaldu
Han etcen deusic aguertu
~arpilleriaric baiccn;
ArtQai-capusailla han cen,
Gapelu bat ere hacen,
Yaketa, dibeciera,
Calti;oiñac eta cimitQa
Bastoia eta, naski chirola han cireu.
Oy ! ncrc ·tresor goQoac,
Babi QOrionezcoac,
Ez yelosia cruelic,
Ez traidorekeriaric
~uen gaiñera iñoiz ez deithu iQanac !
«;athozte , dio, Qathozte ,
Nere onac (.!UCC Qarete:
Yauregui brillant hautaric
Yalgui gaiten oraicotic ,
Hala-nota amex batetic.

www.bidicap.org
 LlBURU VI.• 52f
Errcgue yauna, barkhatu,
llaldiii baiñ samiñki banaiz ni mintc;atu :
Aitciiíctic usnaz yoa
Nanean nere eroricoa ,
Nintcenean c;oratua
Colpez haiii goraaltchatua.
Sobera c;ait han bketu :
Baña , yauna, badakic;u
Eztela nehor munduan
Bruma aphurño bat ez duenic buruan.

FABLE XXIII.ª
( t,er DU LIVRE VI.•)

ARTCAINA
ETA LEHOINA.

ART<,:AIÑbateearraxean
Bere ardiac condatcean ,
Aurkitu c;uen contua
Goii;azgueroz macurtua ,
Arthaldea gutitua.
Nahi ic;an cuen eguin aleguiña
Atcematcco larroiña.
Lurpc hatera badoa
Hara sartceco cilhoa
Oxo-artez du ereitcn
Haukien arraQa baiti;11cnsuspitchtcn.

www.bidicap.org
 FABLEAC.
Nihaur hemen nagoela,
Eta axeguiñ horren gocoa dudala
De1Ta, ó Yaincoen nausia !
Baldiñ nere ohoiñ handia
Arte hoietan sar-arazten badm;u;
llogoi aratchetan nahi dut hautatu
Guicenena, eta hau curetcat goardatu,
llunen hitz horietarat
Yauzten da betan campo1·at
Lehoiñ Jarrita hazcar bat :
Cucuilltcen da artcaiña biri-biribilla
Eta baderra erdi billa :
Ala guica iñulac ez baidaki hambat
Cer galde adre,;a cerurat !
Nahiz atceman larroiña
Arthalde maithea bakhantcen dautana;
Eta hura lace hautan
Harturic ikhustecotan,
Aguindu dautc;;ut, ó Yaincoen nausia !
Aratche bat net yoria;
Orai bada bertce alderat ,
Nahi baducu c;uceguiñ
Ni-ganic urrun goan dadiíi,
Aguintcen daut~ut idi h(lt,

Fableguille batee bada , eguin c;uen hau hola ,

Bertce batee aldiz bera, eguiñ ~uen bertcola<:
Seguidaco fable huntan, emana den bc<;ala,

www.bidicap.org
 LIBURU VI.•

FABLE XXIV.•
{2.• DU LIVRE VI.•}

tEHDINA ETA IKIZTARIA,

Guu;:oNKIfanfarrun ihicikei bati

Hill báitcitcaion berrfkt
«;:acur arra,;a t,neco bat ,
Coiña, cifiez baitcaducan
Lehoiñ baten sabelean
Cela gan aloyitcerat :
Artcaiñ bat ikhusi cuen:
Eracux ,;:ada,;:uarren
Diotco , nere ohoiiíaren
Etchea nonxu othe den;
Dukedan orai beretic
Arracoiña haren-ganic,
Artcaiñac baderra. bada :
Mcndi horren aldera da :
Illean pagatcen chuchen diodala
Cikiro baten grabela ,
Campaiña guciau lib1·e
Gogara ni banabilke ,
Eta traukill banagoke
Doria candela hitzketa,
Lehoiña ho.r yalguiten da:;

www.bidicap.org
 FA.BLEA.<.:.
Fanfarruna !aster gordetccra dago:
O Yupiter oyhuz dio:
Eracu1 cadacu ihes-lckhu cembait
Escapa nadiñ nolazpait.

Curaya eguiazcoa ezta ohi frogatcen,

Erhiez unkitcen den, lanyerean baicen:
Hulaco bacabillan, lanyeraren billha,
I3erac ecen cerran hala ;
(:oiña, bcrtceríc derrala,
Ikhusi dueneco , ciñea dathorrela,
Jhesari baiti;aio loteen berehala.

FABLE XXV.•
( 5.º DU LIVRE II. '}
OXOAHAUCITAN
ACHERIAREKIN
CHIIIIINOARU
AITCINEAN,
Oxo batee cerran noiibait
Ciotela cbasi cerbait :
Acheri bat haucocoa
Aski bici gaitztocoa,
Lastcr cuen acusatu,
Eta yuyeiara deithu :
Chiminoa cmanic yuye
Pletiatu ciren luce:
Ez abocaten mihiaz
Baiña bacotcha bercaz

www.bidicap.org
 LIBURU VI,•
Nihoiz chimino orhoitean
Nihongo tribunaletan,
Etcen aguertu garabic
t:ausa nahasiagoric,
Yuyatceco gait1,agoric:
Yuyea bere foteillan
t;agon icerdi-phaxetan.
Pletiac lUf;aro cirenean eguin
E!he eta baro ascorekiñ;
Yaun yuyeac baitt;akien
Biac t;oiñ gaitztoac ciren ,
Maitheac, derroie, duela ya aspaldi ,
Nic ongui badakit cuen bien berri :
Horren-gatie, biec badm;ue hemen
Yustu den amanda berdiñ pagaturen.
Hi ecen, 010a, haiz crrencuratcen
Hartu deus cz t;aiken arreo :
Aldiz, acheria, hie duc eramana
Hemen galdetceu pikena.

Yuyeari hemen ciduritcon·naski,

Yuyaturic ere, casi e nola · nahi ,
Condenatcean bandil bat,
Trompa ez daitekela hambat.

LIBURU SEIGARREN ETA AZKENAREN ACABANTl;A,

www.bidicap.org
www.bidicap.org
 527

HITZTEGUICHITMEA
LIBURU
HUNTAN DlllENUSAYAZ
EMPLEGATUAO
CAMPOCO ur·rz DAT¡;UEN END:ELGUTAN.

A.,

.\.boro .............•. Guehiago.

A.iaia................ Pho9a, aleguera .
.\.ieguiña ............ Eguin-ahala .
.\.raoz, arauz ......... I duri:&, aparantcia::.
Atchatcho ........... Cuchean, istant berean.

B.
llaceman ............ Ematen -cuen.
llacematcan .......... Ematen 'cituen.
ll . .
acemon ............ Ematen cion.
llacerratenac ......... Erraten cutenac.
lladakhar ........... Ekhartcen' du.
lladakharzte ......... Ekhartcen ditu.zte.
lladakhart ........... Ekhartccn dut.
lladakhartz .......... Ekhartcen ditu.
lladakharte .......... Ekhartcen dute. .
lladagot ......••..... Egoten, edo Guelditcen cait.
~adema ............. Ematen du. '
·.lademait~ut .......... Ematcn daut9ut.

www.bidicap.org
528 IIITZTEGUI
CllüllE.\.
Dademaizcun ........ Ematen dau.:.kig11n.
Dademate ............ Ematen dute.
Dademo •............ E-maten dio.
Bademot ............ Ernaten diot.
Daderra ............. Erraten du.
Baderrakegu ........ ."Erran defakegu cdo badiokcgU•
Baderraket .......... Erran dcfaket.
Daderraicu .........• Erraten darocu..
Iladerrait~ut ......... Erraten dautfUt.
Baderro .•..•........ Erraten dio.
Ilaguiñerro .......... Erran bagui1íefo.
Bahakharnat ........ Ekhartcen daunat,
Baididur;i\,'Oke ....... lduri baidakioke.
Baidathor ........... Heldu, edo Yiten baita.
Baidathorco •........ l!eldu, edo Titen baitraio.
Baitcerron ........... Erraten baitcion.
Balemake ........... Eman lefake.
Baliduritfuke •....... Iduri litfaitruke.
Balirote ............. Baliofate.
Biz ................. Dela, bedi.

c.
i;aizte ............... eai:.cote.
¡;akhorztela ......... Ekhartcen ciotfatela.
~aroen .............. Ciotcn.
Ceican .............. Ciofaken.
Cemacon ............. Eman ciofan.
Cemakidakenic ...... Eman ciefakedanic.
Cemoketenic ......... Eman cefoketenic.
Cemon .............. Ematen. cion.
Cemotet ............. Ematen ciotet.
Cerrala .............. Erraten pie/a. cdo cioela.

www.bidicap.org
 UITZTEGUI cnmlEA.
Ccrran .............. Erraten fuen edo cioen.
Cidurit~on ........... Iduritce,¡ cit9aíon.
Cinduriela ........... Id11ri cindue/a.

D.

l>aizte ............... Diot9ate.

l>akhar ............. Ekhartcen du.
l>akharco ........... Ekhartcen dio.
l>akharla ............ Ekhartcen d1tela.
l>akhart ............. Ekhartccn dut.
l>emadan ............ E man de¡;adan.
l>emaicunic .......... Ematen daucunic.
l>emaicute ........... Emaitcn daucntc.
l>cmaitan ............ Ematen dautan.
l>emait~uket ......... Eman dic9afllkct.
l>emaizkigu ......... Ematen dauzkigu.
l>cmako ........•.... Eman d11fake.
l)emala ............. Eman defala.
))emana ............. Ematen duena.
bemo ............... Ematen dio.
iemo~uekete ........ Eman dfr909ueke.
emot~an ............ Eman dttr,on. ·
berra ............... Erraten dn.
berraiela ............ Errate-n diotela.
borraicu ............ Erraten dattcu.
berrakiotcn .......... Erran dakioten.
))erro ............... Erraten dio.
l)crroie ............. Erraten diote ( batee ccmbaitei).
l)erralaric ........... Erraten duelaric:
l)crralaric ........... Erraten diolarie,,

www.bidicap.org
350 IIITZTEGUI
CHUllEA.
'E,
Erkhatcoa ........... Comparatcea.
Etccit\'aten .......... Etciot9aten.
Ez-baitcirauken ...... Ez baitce9aken iraun.
Ez-~athorcolaric ..... Heldu edo Yiten etcit9aiolaric.
Ez-dcmoten ......... Ez dioten ematen.
Ez-demait~uket ...... Ez die9a91,keteman.
Ez-dcrrat. ........... Eztut erraten, cuo Ex diot.
Ez-ncrrake .•........ Ez ne9ake erran.

G,
Garabic ............. Bathere, niholere.
Gathorz ............. Hcldu cdo Yiten gare.
Gathorzkitru ........ Jleldu euo Yiten gaükitfu.
Guiradc ( berxutan )... Gare.

JI.
Her ................. Heier, hciki, hlkieri.
llercna ............. H irur-garrena.
Iliro ................ Hefakc

1,
Iñoiz ................ Nihoi:r.
Iphiiü ............... E9arri, pla9at1t.
Irten ................ Ilki, athera.

L.
LiQatekcla ........... Laitckela.
Liduriketc ........... ld1'ri 11,kete.
Lironic .............. Le9akmic.

www.bidicap.org
 HITZTEGUI CHUMEA.

M.
Morroiiia ............ Jlutico gaztea.

N.
Nathor .............. Heldu edo fiten nai::.
Nerraken ............ Erran nefaken.
Niro ................ Neyake.

T.
'l'ipustcan ........... JJetbetan, ustecabean.
'l'ontorroan .......... Goi-goiean, punta-puntan.
'l'ortilla ............. Ometeta. arraulce yoac.

www.bidicap.org
www.bidicap.org
 555

EDO,

FABLEENAURKI-BIDEA.

LIDURU. PLAMA.
Acheria eta Akerra,.,, ••...• ,... Lª" 4t.ª"
Acheria eta Bclea ....•.......••. 1 t
Acheria eta Cigoiña • . • . . • • . . . . . • 2 50
Acheria Buztanaz galJctua . . . . . . . . 2 69
Acheria,Chiminoa eta AuLualcac ... 5 9.ti
Acheria eta Mahax-111ulcoac •...... 5 128
Acheria eta Oxoa .•...... , ... , . . 6 267
Achcria eta Indi-Oillascoac., ...•• 6 507
Acheria eta Gt1i<;J-ltchur~... . . • . . 6 314
Achcria eta Oillarra • . . . • . . . . . • • . 3 t56
Acheria eta Gathua .•........ ,... 4 146
Achcria, Bor,laria eta Ora .•...•..• G 280
Acheria , Lehoiiía eta Oxoa . . . . . • . 2 74
Achcria, Orna eta (.aldia ..•..... G 273
Achcria, Uliac eta Sagarroia .... , . 4 186
Acheria , (hoa eta Lchoiiía... . . . . 2 74
Achcria eta Lchoiií cria • . . . . . . . . . 3 \22
19

www.bidicap.org
554 TABLA.
LIDURU. PLAMA.

Agudea eta Astoa. . . . . . . . . . . . . . . . 2."º 85.ª"

Agudea eta hirur Yauntloac . . . . . . 4 150
Akerra eta Acheria. . . . . . . . . . . . . 1 4t
Alhargun gaztea . . . . • • . . . . . . . . . . . 6 264
Allauda, Belatcha eta lhiztaria ... 4 t 74
Amiamocoa e1a Arraiñac . . . . . . . . . 1 29
Andreyerra, Lapiña e!J Gathua ..... 5 252
Audreyerra soillaru batean sarihua, 5 208
Ammaleac, Chimiuoa eta Aclieria .. 5 95
Animaleac ii;urriteaz erituac ...... 4 t:i7
Apoarmatua eta Bi Aha teac ...... 5 255
Apoarmatua eta Herbia . . . . . . . . . . 2 57
Arraiií ttikia eta Arrairll<;Jlea....•. 2 46
Arraiñac eta Arniamoc11a.. : . . . . . . 1 29
ArraiñJc eta Bufuna ............. 4 155
Arrainl<;alea eta Arra in ttikia. . . . . . 2 46
Arrauoa eta Phica ............... 4 180
Arrauoa eta Unl{a ............... 5 222
Arratoiña errnitau . . . . . . . . . . . . . . . 1 24
Arratoiiía eta Ostria . . . . . . . . . . . . . . 1 27
Arratoiiía eta .Elefanta . . . . . . . . . . . . 5 i '24
Arratoiña eta lgucla .............. 2 64
Arratoiiía eta f;:11irna............. !'i 244
Arratoiiíen bilti;arra . . . . . . . . . . . . . 6 502
Al'ti;aiña eta Arth:ildca . . . . . . . . . . . 5 255
Art<;aiña eta .Eneguca. . . . . . 6· 515
Arti;aiña eta lxasoa . . . • . . . . . . . . . . 2 82
Arti;aiiía eta Oxoa . . . . . . . . . . . . . . . 5 258

www.bidicap.org
 TABLA. 335
LIBURU. l'J,A~Ll.
Astoa eta Chacur ttikia.. . . . . . . . . . Lª" 21.ª"
Astoa eta Ohoiñac . . . . . . . . . . . . . . . t 54
Astoa eta Agudea . • . . . . . . . . . . . . . 2 85
Astoa eta (:amaría ..•............ 3 t21>
Astoa eta Ora . . . . . . . . . . . . . . . . . . t 56
Astoa eta bere Nausiac . . . . . . . . . . 2 59
As toa alekiekin .. .. ... .. .... . .. 3 106
Astoa ihician. . . . . . . . . . . . . . . . . . . t 22
Asto cardoz cargatua, eta Asto gat-
cez cargatua... .. . . . . . . . . . . . . 6 505
Axoa eta Bi Nescatoac...... ...... 2 77
Helea eta Acheria.. . . . . . . . . . . . . . . l t
Belea, Arranoa imitatu nahia. . . . 5 235
Bi Adizkideac . . . . . . . . . . . . . . . . . . • 6 29ü
Bi Ahateac eta Apoarmatua ....... 5 255
Bi Ahuut¡;ac . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 181
Bi Andreyerrac eta Gau-Ainhara... 6 275
m Astoac, Chimiuoa eta Lehoiña . . . 6 29(
Bi Compaiñeroac eta Ilart,;:i. , . . . . 4 1Gfi
lH Gui<;onac eta Tresora . . . . . . . . . 3 1t 7
Ui 1\ledicuac •.. , . . . . . . . . . . . . . . . . 1 t6
Bi J\fulac. . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . f 8
l3i Nescatoa,: eta Axoa. . . . . . . . . . . . 2 77
lli Pelegriñac eta Ostria . . . . . . . . . . t i8
llildoxa eta Oxoa . . . • . • . . . . . . . . . . i 9
Bordaría, Ora eta Acheria . . . . . . . . 6 280
llordaria eta Yupiter .. , . . . . . . . . . . 4 140
Bufona eta Arraiiiac .............. 4 15'>

www.bidicap.org
 TABLA.
LinUilU. PLAlLL

Burd'iiíezco cltcea eta Lurrezcoa . . . 2 91

Buru pelatua. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . t t9
«;al<lia eta Oxoa ................ 2 72
«;aldia, Oxoa eta Acheria . . . . . . . . • 6 273
«;al<liaeta Orkat~a... . . . . . . . . . . . . 4 144
«;amaria eta Astoa . . . . . . . . . . . . . . • 3 125
<;;apataiiía eta Bankiera . • . . . . . . . . . 2 79
~aro-(:ama eta Carnclua . . . . . . . . . . 5 207
Camdua eta <;aro--,;arna . . . . . . . 5 207
Carroa eta Utia.. . . . . . . . . . . . . . . . . 4 178
Chirninoa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 272
Chimiuoa, Acheria eta Animalcac, 3 9:'t
Chinünoa eta lliru bilt~aillea ...... 5 2t5
Chirninoa eta (;athua........ ...... 5 11
Chirninoa, Lehoiiía eta B-iAstoac. . . 6 291
Chinaurria eta Ttirriua. . . . . . . . . . I 2
Chinaurria eta UHa. . . . . . . . . . . . . . 6 299
Chinaurria eta Ur(_;oa. . . . . . . . . . • 2 53
<;;uhur baten errana. . . . . . . . . . . . . . 3 toí
(:uhur bat eta El'ho hat. . . . . . . . . . . .i, 152
Diru-bilti;aillca eta Chiminoa ...... 5 215
Dirucoia eta Urrczco ar!'aultce-
eguille oilloa. . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 !)3
Dirucoia tresora galduric . . . . . . . . . 2 87
Edaillea eta berc Emaztea ......... 3 102
Egurguillea eta Oihana . . . . . . . . • . • U 289
Elefanta eta Arraloiiía........ 5 t24
Eiharai_;aiua, huncn Semea et.1 .\,-
toa..................... 5 rns
www.bidicap.org
 TABLA. 357
LIBUllU, PLAMA.

Emaztc ithoa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.ªu 191.ª 11

Emaztekiae eta Seeretua. . . . . . . . . . 4 148
Epherra eta Herbia. . . . . . . . . . . . . . 5 221
Epherra eta Oillarrac. . . . . . . . . . . . 6 278
Erhoa c;uhurteia salteen.. . . . . . . . . 5 196
Erho bat eta <;uhur bat. . . . . . . . . . . 4 i.52
Ezeurra eta Cuya . . . . . . . . . . . . . . . . t 12
Gaizki ezcondua. . . . . . . . . . . . . . . . . 5 205
Gathua eta Acheria . . . . . . . . . . . . . 4. 146
Gathua eta Arratoiñ c;aharra. . . . . . 5 247
Gathua eta Chimiuoa. . . . . . . • . . . . 5 119
Gatua, Oillarra eta Sagu gaztea ... 5 218
Gathu c;aharra eta Sagu gaztea . . . 5 97
Gathua eta Arratoiña... . . . . . . . . . . 5 244
Gathua eta Bi Garraioae.. . . . . . . . . 6 510
Gau -Aiñhara eta Bi Andreyerrae.. . (i 275
Guic;ona eta <;urezco idola.... . . . . 6 512
Guic;ona eta llerioa... . . . . . . . . . . 1 5
Guic;ona eta Sugue irna ....•..... 6 258
llarit,;a eta Sesea . . . . . . . . . . . . . . . 4 171
Hartta eta Bi Compaiñeroac . . . . 4 165
llartc;a eta Lehoisa . . . . . . . . . . . . . . 5 251
Haurra eta Escola-nausia ....... : 2 84
llerbia eta A poarmatua . . . . . . . . . • 2 57
llerl.>ia eta Epherra . . . . . . . . . . . . . 5 221
llerhia eta lguelae.. . . . . . . . . . . . . . ::; 116
llerl.>iaren l.>eharriae. . . . . . . . . . . . . 2 67
Uerioa eta Guic;ona...... . 5

www.bidicap.org
558 TABLA.
LIDURU. l'LAMk

Herioa eta hiltcera dohana.. . . . • . 4.ª" 168.ª"

Ilirico Arratoiña eta baserricoa . . . 1 55
Iguela eta Arratoiña . . . . . . . . . . . . . 2 6,i
Iguelaldiarenberdiñ eguiiinahia ... 1 6
Iguelac eta Herbia. . . . . . . . . . . . • . . 5 Hti
lzuclac eta lg¡¡z!..ia. . . . . . . . . . . . . 5 210
Iguelac Erreguc galdcz. . . . . • . . . . . 5 110
Iguzkia eta lguelac. . . . . . . . • . . . . . . 5 210
lhiztaria, llelatcha eta Allauda..... 4 174:
It~aiña basan guelditua. . . . . . . . . . 5 151
Laboraria eta bere Scmeac. . . . . . . l 45
Langosta eta bei:e Alaba .......... 6 270
!.apiña-Andreyerra eta Gathua . . . 5 252
Lehoiña eta AÍTatoiña . . . . . . . . . . . 2 50
Lehoiiia eta Astoa ihician . . . . . . . . 5 t08
Lehoiiia eta Ulia . . . . . . . . . . . . . . . . 6 299
Lehoiíia ~aharlua ....... ,.. ..... 5 101
Lehoiíia, Oxoa eta Acheria . • . . . . . 2 74
Lchoiñ eria eta Achcria. . . . . . . . . 5 12'::!
Lehoiña guerlara goaki. . . . • . . . . . . 4 155
Lehoiiiarcn Gorthea ............. 4 175
Lehoiña, Chiminoa eta lli Astoac, G 291
Lehoisa eta Hart.,:a. . . . . . . . . . . . . . . 5 251
Lchoisaren Oxekiac t.' .. , . , ...... · 5 212
Lima eta Suguea.. . . . . . . . . . . . . 5 155
Listorrac eta Erleac. . . • . . . . . . . . 4 188
Mahax-rnulcoac eta Achcria. . . ..• 5 128
Mahaxteia eta Orka.l~a... . • . . . . . . . 5 -107

www.bidicap.org
 TABLA. 559
LIBURU, PLAMA·
Mandoa bere ethorkiaz hartua . . . . . 4."" 159.""
Membroae eta Sabela • • • . . . . . . . . . 4 195
l\Jendia ernari . . . . . . . . . . • . . . • . . . . 45
Miga, Ahuntva eta ardia Lehoiña-
rekin partvun.. . . . • . . . . . • . . .. . . ~ ~I
Mirua eta Roehiiíoleta. . . . . . • . . . . . 5 250
Oillarra eta Ae heria . . . . • . . . . . . . . 5 i 56
Oillarra eta Perla ............... 5 ta4
Oillarra, Gathua eta Sagu ltipia ... 5 218
Oillarrae eta Epherra,. . . . • . . . • . . . 6 278
Ohoiñae eta Astoa . . . . . . . . . . . . . . . 1 54
Ora, ahoeoa it~·alarentvat largateen ·
duena ....................... 5 i27
Ora cmea eta bere Laguna . . . . . . . • 5 257
Ora eta Astoa .......•........ f 56
Ora eta Oxoa. . . . . . . . . . .. . . . . . . . . i 51
Ora, Aeheria _etaBordaría .......•.. 6 280
Ora beharriez g.ahetua ........... . 4 f42
Ora nausiaren bazcaria daramaua, 4 165
Ora mehea eta Oxoa. . . . . . . . . . . . • 2 47
Orkatz eria . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 99
Orkatva eta <.,:aldia. . . . . • . . . . . . . 4 14t
Orkatva eta Mahaxteia . . . . . . . . . . . 5 107
Orkat<;a bere buruari beba ithurri
batean ....................... 2 65
Oxoa artvaiñ billkaeatua . . . . . . . . . 5 H4
Ou,a eta Aeheria . . . . . . . . . . . . . . . 2 54
Oxoa eta Dildoxa ............ ,... f. !),

www.bidicap.org
 540 TABLA.
LtnUllU. PLAMA.
Oxoa eta Ardiac . . . . . . . . . . . . . . . . f 59
Oxoa, Ahunt~a eta Pittica. . . . . . . . 5 H2
Oxoa eta Ora mehea . . . . . . . . . . . . 2 47
Oxoa eta Al't~aiñac. . . . . . . . . . . .. . 5 258
Oxoa eta Aeheria. . . . . . . . . . . . . . . 6 267
Oxoa eta Cigoiña. . . . . . . . . . . . . . . . 2 71
Oxoa eta Ora. . . . . . . . . . . . . . . . . . . t 31
Oxoa, L~10iña eta Acheria . . . . . . . 2 71
Oxoa, <;aldia eta Acheria . . . . . • . 6 275
Paon,l Yunoni pleiñtaca ........... 5 226
Peg;lr-esnea .... , • . . . . . . . . . . . . . . f 15
Pcisanta eta Suguea ... , • . . . . . . . . . 4 161
Pasayera eta Yupiter ............. 6 284
Perla eta Oillarra. . . . . . . . . . . . . . . . 5 154
Phica eta Arranoa . . . . . . . . . . . . . • • 4 180
Pittica, Ahunt~a eta Oxoa......... 5 112
Hochiñoleta eta Mirua. . . . • . . . . . . 5 230
Sabela eta Memhroac. . . . . . . . . . . . . 4 171
Sagarroia, UJiac eta Acheria . . . . . 4 186
Senharra, Emaztea eta Ohoiña . . . 5 12\l
Sesea eta llariti;a, . . . . . . . . . . . . . . . 4 !93
Suguea eta Lima................ 5 135
Sugucaren buru huztanac. . . . . . . . . 5 228
Trcsora eta Bi Gui~onac. . . . . . . . . • 5 117
Tresor - gonlet~aillea eta here Cou-
fldenta ....................... 5 241
Ttiritla etil Chinaurria. . . . . . . . . . . . t 2
I.Jliaeta Chi11aurria . . . . . . . . . . . . . . 6 28(i

www.bidicap.org
 TABLA. 541
LIBURU. !'LAMA.
Ulia eta Carroa. . . . . . . . . . . . . . . . . . 4."~ 1.78."'
Ulia eta Lehoiña. . . . . . . . . . . . . . . . 6 299
Uliac, Acheria eta Sagarroia .•..... 4 1.86
Urcoa, eta Chinaurria.. . . . . . . . . . . 2 55
Urdea, Ahuntca eta Cikiroa ....... i rn
Uzkinachoa, Paonaren lumez ber-
reguindua ................... 5 206
Yabearen beguia. . . . . . . . . . . • . . . . . 2 89
Yupiter eta Bordaria. . . • . . . . . . . . . 4 140
Yupiter eta Pasayera.. . . . . . . . . . . . 6 284

TABLAREN ACADANT(,A.

www.bidicap.org
www.bidicap.org
 545

EDO

HUX IMPRIMATCEAN
IT<;URIAC.
----@---=---
24.'" Plaman 6 '" berxua,1, baitize, eracur-ai;;u bai.
tire.
50.'" PI. t2.•n berx., abreraie, eracur-a,;u abrerat-
51."" PI. 20.'" berx., eren, er:icur-ai;;u ecen.
40.'" PI. s.e"berx., eracuxtira, eracur-ai;;u era-
cuxlera.
55.'" PI. f6.°" berx .. caue akioken, eracur-a,;u aise
r,akioken.
59.·" PI U.'" berx., rahaztua, eracur-ai;u ca•
h:irtua.
65.'" PI. 26!" berx., comptilu, eracur-a<;u com-
plitu.
71.'" PI. 8."' bcrx., barnacheo, cracur-a<;u bar-
nachco.
72.'" PI. 15."' berx, onguieguiteti, cracur-a~u on-
guieguitotic.
95:" l."' fablcaren tituluan, C111NINOA, cracur- a<;u
CIIBUNOA,

www.bidicap.org
544 EBRATA.
:156.""PI. l9.'" bcrx., escuzatu, cracur-ai;uescuratu.
172."" PI. l 2.'" berx., kuchantarm, eracur-ai;u pu-
chantarcn.
2f5."' PI. l2." 11 berx., kox, eracur-ai;u hox.
225."" PI. fO.'" berx., cierrena, eracur-acu ceror-
rena.
255.'" PI. 15.""berx., bereran, eracur-ai;u berean.
265."" PI. 25.'" ben:., ne,qarric,eracur-ai;u negar.
299!" PI. 4!" berx, kolaraifío, eracur-acu ,;ola-
raiño.
'509."" P!aman azken hiti;a gaifieraticoac cracur-ai;u
gaüieracoac.
515!" PI. fO!" bel'X., nasaye, eracur-acu nasayic.
514."" PI, L'" bon:., co11ado,eracur-a1,u corrado.

www.bidicap.org