D iG POLSKA NORMA Polski Komitet Normalizacyjny PN-IEC 60364-4-442 wrzesien 1999 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych Ochrona dla zapewnienia bezpieczenstwa. Ochrona przed przepieciami. Ochrona instalacji niskiego napiecia przed przejsciowymi przepieciami i uszkodzeniami przy doziemieniach w sieciach wysokiego napiecia Electrical installations of buildings Part 4: Protection for safety Chapter 44: Protection against overvoltages Section 442 — Protection of low-voltage installations against temporary overvoltages and faults between high-voltage systems and earth Installations électriques des batiments Partie 4: Protection pour assurer la sécurité Chapitre 44: Protection contre les surtensions Section 442 — Protection des installations basse tension contre les surtensions temporaires et contre les défauts a la terre dans les installations & haute tension © Zadna czeé¢ niniejszej normy nie moze byé przedrukowywana ani kopiowana jakakolwiek technika bez pisemne] zgody Prezesa Polskiego Komitetu NormalizacyjnegoABSTRAKT NORMY Postanowienia normy dotyza napieé zaki6ceniowych, przepieé, ukladow uziemiajacych, rozwigzah Uziemiet i ogranicznikow przepige. Podano informacyjnie uwagi wyjasniaiace. TLUMACZENIE ABSTRAKTU ‘The rules given refer to fault-voltage, stress-voltage, earthing systems and earthing arrangements, limita- tion of stress-voltage. Gives some explanatory notes. Norma opracowana w Normalizacyjnej Komisji Problemowej nr 55 ds. Instalacji Elektrycznych i Ochrony Odgromowej w Obiektach Budowlanych Pierwsze wydanie normy (rok) i lata kolejnych nowelizacji 1999 Zmiany wprowadzone do normy Numer zmiany | Data wprowadzeriawrzesiefi 1999 POLSKA NORMA Instalacje elektryczne PN-IEC 60364-4-442 POLSKI w obiektach budowlanych KOMITET Ochrona dla zapewnienia bezpieczerstwa. NORMATIERCTANY, Ochrona przed przepigciami a Ochrona instalacji niskiego napiecia przed przejsciowymi przepieciami iuszkodzeniami przy doziemieniach w sieciach wysokiego napiecia es o1.14050 IEC 364.4.442:1993 + A1:1995 + A2:1999, IDT PRZEDMOWA KRAJOWA Niniejsza norma jest tumaczeniem angielskie] wersji normy miedzynarodowej IEC 364-4-442 :1993 wraz ze zmiana A1:1995 i zmiang A2: 1999 i jest wydana jako identyczna z wprowadzona norma migdzynarodowa. W tresci normy przyjeto sposéb numerowania i stopnie podzialu wedlug PrPN-IEC 60364-1, tablica A1 W normie zastosowano odsylacze krajowe oznaczone od "" do") Norma zawiera zalacznik krajowy NA, ktérego trescia jest wykaz norm powolanych wnormie miedzynarodowe| ich odpowiednikéw krajowych. Zwraca sig uwage, ze z dniom 1 stycznia 1997 r. w IEC zmieniono numeracie norm. Wszystkie normy IEC otrzymaly pieciocytrowe bloki numeréw rozpoczynajace sie cyfra 6. W przypadku norm IEC wydanych przed 1997 rokiem numery zostaly zmienione w nastepujacy spos6b: czterocyfrowe bloki numeréw poprzedzono oytra 6, @ treycytrowe | daucytrowe odpowiednio 60 lub 600. W danym przypadku numer normy IEC 364 zostaf zmieniony na IEC 60364, a numer IEC 364-4-442 na IEC 60364-4-442. Nowe numery sq podewane w katalogach oraz w tresci norm IEC wydanych po 1997 roku (normy powolane), mimo ze w powszechnym obiegu znajduja sie normy IEC 0 numerach odpowiadajacych stare) (arzed 1997 r.) i nowej numeracji Przy wprowadzaniu norm IEC do zbiory PN przyjeto zasade, #e numer normy PN-IEC odzwierciedla nowa numeracig normy IEC, natomiast w tekScie normy PN-IEC zachowuje sie numeracje zgodna 2 oryginate normy IEC, nr ref. PN-IEC 60364-4-442:1999 Ustanowiona przez Polski Komitet Normalizacyiny dnia 13 wrzesnia 1999 r. (Uchwata nr 38/99-0)2 PNHIEC 60364-4-442:1909 NORMA MIEDZYNARODOWA, NORME INTERNATIONALE INTERNATIONAL STANDARD TEC 364-4-442:1993+A1:1995 + A2:1999 Wersja polska INSTALACJE ELEKTRYCZNE W OBIEKTACH BUDOWLANYCH (CzeSé 4: Ochrona dla zapewnienia bezpieczeristwa ‘Arkusz 44: Ochrona przed przepieciami Dzial 442 ~ Ochrona instalacii niskiego napigcia przed prze}éciowymi przepieciami i uszkodzeniami przy do- Ziemieniach w sieciach wysokiego napiecia (obejmuje zmiane A1:1995 i zmiang A2:1999) ELECTRICAL INSTALLATIONS OF BUILDINGS Part 4: Protection for safety Chapter 44: Protection against overvoltages Section 442 — Protection of low-voltage installations against temporary overvoltages and faults between high- voltage systems and earth INSTALLATIONS ELECTRIQUES DES BATIMENTS Partie 4: Protection pour assurer la sécurité Chapitre 44: Protection contre les surtensions Section 442 ~ Protection des installations a basse tension contre les surtensions temporaires et contre les défauts a la terre dans les installations & haute tension NNiniejsza norma jest polska wersja normy migdzynarodowe) IEC 364-4-442:1993 (2 wprowadzona zmiana A1:1995 oraz 2miana A2:1999). Zostala ona przetlumaczona przez Poiski Komitet Normalizacyiny ma ten sam status co wersje ofcjaine,PN-IEC 60364-4-442:1909 ‘SPIS TRESCI PRZEDMOWA ‘SLOWO WSTEPNE 442.1 Wymagania ogéine 442.1.1 Zakres i przedmict normy 442.1.2 Napigcie zakiéceniowe 442.1.3 Przepigcie 442.14 Normy powotane 442.2 Systemy uziemies w stacjach transformatorowych 442.3 Uziemienia w stacjach transformatorowych 442.4 Uklady uziemiajace ze wzgledu na rodzaje uziemien w uktadach sieci instalacji niskiego napigcia 4424.1, Oznaczenia 442.4. Uklady TN 42.4.3. Uktady TT 442.44 Uklady IT 442.5 Ograniczenie wartosci przepigcia w urzadzeniach niskiego napigcia stag} transformatorowe} 442.5.1. Uktady TNITT 442.5.2 Uktady IT Rysunki Zatacznik A — Objasnienia dotyczace postanowien 442.1, 442.1.2 | 42.1.34 PN-IEC 60364-4-442:1909 MIEDZYNARODOWA KOMISJA ELEKTROTECHNICZNA INSTALACJE ELEKTRYCZNE W OBIEKTACH BUDOWLANYCH (Czeé 4: Ochrona dla zapewnienia bezpieczefistwa ‘Arkusz 44: Ochrona przed przepieciami Dziat 442 - Ochrona instalacji niskiego napigcia przed przejéciowymi przepigciami i uszkodzeniami przy doziemieniach w sieciach wysokiego napigcia PRZEDMOWA 1) Formalne decyzie lub uzgodnienia IEC w sprawach technicenych, przygolowane przez komitety techniczne, w ktérych ‘sq reprezentowane wszystkie zainteresowane komitety krajowe IEC, sa wyrazem konsensu uzyskanego na szczeblu migdzynarodowyr —w stopniu mozliwym do osiagnigcia -w zakresie, Ktorego dotycza, 2) Decyzje to maja charakter zalecen przeznaczonych do stosowania w skali migdzynarodowe] iw tym charakterze sa _akceptowane przez komitety krajowe. 3) Dzialajac na rzecz migdzynarodowej unifkaci, Komitety krajowe IEC wprowadzaja normy miedzynarodowe IEC do swo- ich norm krajowych oraz norm regionalnych, w moziiwio najszerszym zakresie. Kazda rozbieznogé miedzy norma lEC ‘3 odpowiadajacajej norma krajowa lub regionalna powinna byé w tych ostalnich wyraénie zaznaczona, SLOWO WSTEPNE Niniejsza norma migdzynarodowa zostala opracowana przez Komitet Techniczny IEC nr 64: Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych"” ‘Tre&é niniejszej normy oraz zmian do niej przygotowano na podstawie nastepujacych dokumentow: Regula Szeicu Mesigcy Protokol glosowania GaCONI75 eacorzia 647480015 Ga7O5RDV 641 O46IFIS e406V/ADV etna informacje o wynikach glosowania nad przyjeciem niniejszej normy oraz zmian do niej mozna znalezé w protokolach glosowania wymienionych w powyzszej tablicy. Zalacznik A podano wylacznie w celach informacyinych, *” Odeylacz krajowy: Technical Committes No 64: Electrica! installations of buildings.PNAIEC 60364-4-442:1909 5 WSTEP, Wymagania podane w niniejszej normie nie dotycza sieci, ktére w catosci lub czeclowo sa w gestii energetyki zawodowej (patrz zakres normy IEC 364-1%2). Prad zakléceniowy plynacy przez uziom czesci przewodzacych dostepnych stacii powoduje znaczacy werost potencjaty na czesciach przewodzacych dostepnych te] stacji w stosunku do ziemi odniesienia, co w efekcie owoduje pojawienie sig napigcia zaktoceniowego™, ktérego wielkoSé jest wyznaczona przez: wartos¢ pradu zakiéceniowego I = rezystancje uziomu czesci przewodzacych dostepnych stac Prad zakléceniowy moze powodowac: = ogéiny wzrost potencjalu w stosunku do ziemi, np. w sieci niskiego napigcia, co w efekcie powoduje przepiecie, ktére moze uszkodzi¢ izolacle w urzadzeniach niskiego napiecia, — ogéiny wzrost potencjalu w stosunku do ziemi na czesciach przewodzacych dostepnych sieci niskiego napiecia, mogacy powodowaé pojawienie sig napigcia zakloceniowego i napiecia dolykowego. LUWAGA — W niniejsze) normie okresienie .wysokie napiecic" dotyczy napiet przokraczajacych géma granice napigcia zakresu lI, Okresienie sniskie napigcie” dotyczy napigé nie przekraczajacych gorne) granicy napieé zakresu I "2 Odsylacz krajowy: Odpowiednik krajowy - pat zalacznik krajowy NA. " Odsylacz kralowy: Stosuje sie rownie2 fermin ,naplecie uziomowe"6 PNIEC 60364-4-442:1909 INSTALACJE ELEKTRYCZNE W OBIEKTACH BUDOWLANYCH Cz@Sé 4: Ochrona dla zapewni bezpieczeistwa Arkusz \chrona przed przepigciami Dziat 442 — Ochrona instalagji niskiego napigcia przed przejéciowymi przepigciami i uszkodzeniami przy doziemieniach w sieciach wysokiego napigcia 442.1 Wymagania ogéine LUWAGA - W przedstawionych rezdzialach rozpatrzono jedynie cztery przypadki, bedace powszechna przyczyna powsta- wania najbardzie| graznych przeiéciowych przepigs, takich jak okrosione w IEV 604.0312" ~doziemienie w siec!(sieciach) wysokiego napigcia. Odnosne punkty Zaleca sie rozpatrywaé lacznie z zalacznikiem A: przerwaw przewodzie neutralnym ukladu niskiego napigcia TN ITT (palrz 442.6); ~ przypadkowe doziemienie w ukladzie niskiego napiecia IT (patr2 442.7) :zwarcie w instalagjniskiego napiecia (paz 442.8), 42.1.4. Zakres 1 przedmiot normy ‘Wymagania niniejszej_normy dotycza bezpieczeristwa oséb i ochrony wyposazenia w instalacjach niskiego napigcia w przypadku doziemienia w sieci wysokiego napiecia stacjtransformatorowych, ktore zasilaja instala- je niskiego napiecia. 442.1.2 Napigcie zaktéceniowe Wartose i czas utrzymywania sig napigcia zakléceniowego lub napigcia dotykowego podczas doziemienia w-sieoi wysokiego napiecia nie powinny przekraczaé wartosci wynikajacych z krzywych F iT przedstawionych nna rysunku 44 A, 442.13 Preepiecio Wartost i czas utrzymywania sig przepiecia 0 czestotliwosci przemyslowej w urzadzeniach instalac)i odbiorcze| niskiego napiecia, spowodowane doziemieniem w sieci wysokiego napigcia, nie powinny przekraczaé wartoSci podanych w tablicy 44 A. wast 1. Przepigcie o czestotlivosci przemysiowe) jest to napigcie pod wplywem kiGrego znaldue sig izolacia, 2 Dia wyposazenia niskiego napigcia w stacji, opuszcza sie wyzsze przepiecia, jezeli wyposazenie ma odpowiedni ppoziom izolaci | spelnione sq warunki podane w tablicy 442.3. "= Odsylacz krajowry: Ocpowiednik krajowy — patrz zalacznik krajowy NA.PNIEC 60364.4-442:1999 7 Tablica 44.4, Dopuszezalne przepigcia pradu przemiennego dla Gzas wylgezenia ‘wyposazenia instalacniskiego napigcia, v 8 Uy +250 >5 uy +1200 <5 ‘uwaat 1 W szezegélnych praypackach (np. pry doziemieniu przewed fazowego), gay (nay2s20 ) napigce znamionowe sec iskiego napigia w stosunku do ziemi nie wynost U, powinno by6 ono doklacnieokresione. ‘2 Phenwszy wiersztabicy odros ig do siecl majacych dupe czasy wylaczania, jak na pryklad siec} wysokiego napiecia 2 indukcyjnym uziemieniom. Drug wiers2 odnosi sig do sieci majace| hrkio czasy wylgczania, ak na przyklad sieci \wysoklogo napigcia 2 bazpotrednim (ekulocznym) uziemieniom, Oba to warsze dotyeza wyznaczania krytonéw da ola \wyposazenia niskiego napleta, colem uwzglednleniaprzesciowyen przepigt (pat 1.37.1 IEC 864-1") 3 Tego rodzaju przaléciowyeh przeples pradu przemisnnego nale2y spodziowae sie tak2e w podstawowe), podwojno) | wemocnionei olaci wyposazenia niskiogo napigcia, stosowanege poza stofa polgczeA wyréwnawczyen glwnych, «@ przylgcconego do ukladu TN (ktorego przewtid neurany jst uziemiony w stagi trrsformatorowe| za pomoca uziomy ‘etronnego siec! wysokiego napigcia) Ni jest Konisczne, aby takieprzepiecia uwglgdiaé w siete objet] polaczaniami wyrownawezy gkbwnymi, kore w 2laczu obiekty budowlanego sa polgczone z przewodem ochronnym ukladu TN, 42.1.4 Normy powotane™*) Wymienione nize] dokumenty normatywne zawieraja postanowienia, ktére — przez okresione powolanie sie w treSci niniejszej normy migdzynarodowej - staja sie réwnie? postanowieniami niniejszej normy. W momencie publikagj podane nize| wydania norm byly aktualne. Poniewaz jednak wszystkie dokumenty normatywne pod legaja nowelizagi, zacheca sie strony zawierajace umowy na podstawie niniejszej normy do zbadania mozliwo- $c} zastosowania najnowszego wydania wymienionych nize} dokumentow normatywnych. Rejestry aktualnych ‘norm migdzynarodowych prowadza wszyscy czlonkowie IEC i ISO, IEC 364-1:1992, Electrical installations of buildings ~ Part 1: Scope, object and fundamental principles IEC 364.4-41:1992, Electrical installations of buildings — Part 4: Protection for safety ~ Chapter 41: Protec tion against electric shock. IEC 479-1: 1984, Effects of current passing through the human body - Part 1: General aspects ~ Chapter 1: Electrical impedance of the human body ~ Chapter 2: Effects of alternating current in the range of 15 Hz to 100 Hz — Chapter 3: Effects of direct current. 442.2 Systemy uziemief w stacjach transformatorowych W stagjitransformatorowej powinien by¢ jeden system uziemienla, do kt6rego powinny byé laczone: —uziomy, = obudowa transformatora, = oslony metalowe i 2yly powrotne kabli wysokiego napiecia, "2 Odsylacz krajowy : Odpowiedhnikkrajowy ~ patrz zalacznik krajowy NA. * Odsylacz krajowy : Odpowiedniki krajowe - patrzzalacznik krajowy NA,8 PNAIEC 60364-4-442:1999 = ostony metalowe kabli i przewodéw niskiego napigcia z wyjatkiem takich, w kt6rych przewéd neutralny jest uziemiony za pomoca oddzielnego uziomu, = przewody uziemiajace sieci wysokiego napigcia, —czesci przewodzace dostepne wyposazenia wysokiego i niskiego napigcia, ~ czeSci przewodzace obce. 442.3 Uziemi ia w stacjach transformatorowych Warunki podane w 442.4 1442.5 uwaza sie za spelnione, jezel jest spelniony jeden lub oba warunki okreslone w 42.3.1, albo warunek okresiony w 42.3.2. Jezeli zaden z warunkéw podanych w 442,3.1 lub 442.3.2 nie jest spetniony, powinny byé stosowane wymagania podane w 442.4 1442.5. 442.3. Do stagji transformatorowej sa przylaczone: ~ kable wysokiego napigcia z odpowiednio uziemionymi oslonami, ub ~ kable niskiego napigcia z odpowiednio uziemionymi oslonami, lub —w kombinagji kable wysokiego i niskiego napiecia z odpowiednio uziemionymi powlokami i we wszystkich przypadkach. ~ dlugos¢ tych kabli przekracza 1 km, 442.3.2. Rezystanoja uziemienia czeSci przewodzacych dostepnych w stacji transformatorowej nie prze- kracza 10. 442.4 Uktady uziemiajace ze wzgledu na rodzaje uziemieh w uktadach sieci instalacji niskiego napiecia 442.4.1 Oznaczenia W dalszych postanowieniach stosuje sie nastepujace oznaczenia Im ©2986 pradu doziemnego po stronie wysokiego napiecia, ktéra plynie przez uziom czeéci przewodza- cych dostepnych stacji transformatorowe R rezystancja uziomu czesci przewodzacych dostepnych stacji transformatorowej U, napigcie fazowe (miedzy preewodami fazowymi a przewodem neutralnym) w sieci niskiego napiecia, U_ napigcie przewodowe (miedzy przewodami fazowymi) w sieci niskiego napiecia. U, napigcie zakiéceniowe w sieci niskiego napigcia, migdzy czeSciami przewodzacymi dostepnymi aziemia, U, preepigcie w urzadzeniach niskiego napigcia stacji transformatorowe} Up przepiecie w urzadzeniach niskiego napigcia instalacii odbiorcze} 42.4.2 Uktady TN a) Jezeli napigcie zakléceniowe R x |, jest wylaczane w czasie nie dluzszym niz podany na rysunku 44 A, przew6d neutralny (ochronno-neutralny) sieci niskiego napiecia moze byé przytaczony do uziomu czeéci przewodzacych dostepnych stagji transformatorowej (patrz TN-a, rysunek 44 B). LUWAGA - Jezel czesci preewodzace dostepne urzadzef niskiego napiecia wewnalrz budynku $4 polaczane za pomo- ‘ca przewodu achronnego z glowna szyna uziemiajaca, to napigcie dolykowe praklycznie bedzie rowne zeru (patrz 413, IEC 364-441), b) Jezeli nie jest speiniony warunek podany w a), przew6d neutralny (ochronno-neutralny) sieci niskiego apiecia powinien byé uziemiony przez elektrycznie niezale?ny uziom (patrz TN-b, rysunek 44 B). W tym rzypadku maja zastosowanie postanowienia 4425.1PNIEC 60364-4-442:1999 8 442.4.3 Uklady TT a) Jezeli w urzadzeniach instalagji odbiorczoj niskiego napigcia jest speiniona zaleznosé miedzy przepi cciem (R x I, + U) a czasem wylaczania, podana w tablicy 44 A, przew6d neutralny sieci niskiego napigcia ‘moze byé przylaczony do uziomu czesci preewodzacych dostepnych stagjitransformatorowej (patrz TT-a, rysunek 44 C). b) Jezeli nie jest speiniony warunek podany w a), przewéd neutralny sieci niskiego napigcia powinien byé uziemiony przez elekirycznie niezalezny uziom (patrz TT-b, rysunek 44 C). W tym przypadku maja zasto ‘sowanie postanowienia 442.5.1 Jezeli czesci przewodzace dostepne urzadzen niskiego napiecia wewnatrz budynku sq polaczone za pomoca przewodu ochronnego z gléwna szyna uziemiajaca, to napigcie dotykowe praklycznie bedzie rowne zeru. 442.44 Uktady IT a) Jezeli napiecie zaktéceniowe R * I, jest wylgczane w czasie nie dluzszym niz podany na rysunku 44 A, czgéci przewodzace dostepne urzadzefi niskiego napigcia instalacji adbiorczych moga byé preylaczone do uziomu czeéci przewodzacych dostepnych stacji(patrz rysunki 44 D, 44 J i 44 K). Jezell powyzszy warunek nie jest spelniony, czesci przewodzace dostepne urzadzen instalacji odbiorczych powinny byé przytaczone do uziomu elektrycznie niezaleznego od uziomu czeSci przewodzacych dostep- nych stagj (patrz rysunki 44 E do 44 H). b) Jezeli czeSci preewodzace dostepne urzadzen sieci odbiorczych niskiego napigcia sq uziemione za omoca osobnego uziomu, elektrycznie niezaleznego od uziomu stacji transformatorowej, i gdy dia urza- dzef instalagji odbiorczej speiniona jest zaleznosé miedzy przepieciem (R x I,,+ U) a czasem wytaczania, odana w tablicy 44, uziemienie przez impedancje punktu neutrainego sieci niskiego napiecia, jezeli jest ‘ono przewidziane, moze byé preylaczone do uziomu czesci przewodzacych dostepnych stagji transforma- torowej (patrz rysunek 44 E), Jezeli powyészy warunek nie jest spelniony, uziemienie przez impedancje punktu neutralnego powinno byé zrealizowane za pomoca osobnego elektrycznego niezaleznego uziomu (patrz rysunek 44 F i 44 H). W tym przypadku maja zastosowanie postanowienia 442.5.2 442.5 Ograniczenie wielkosci przepigcia w urzadzeniach niskiego napigcia stacji transformatorowe] 442.5.1 Uktady TNi TT Jezeli w uktadach TN i TT przew6d neutralny (ochronno-neutrainy) jest uziemiony za pomoca uziomu niezale2- nego od uziomu czeéci przewodzacych dostepnych stagji transformatorowe] (patrz schemat TN-b, rysunek 44 B i TT-b, rysunek 44 C), przepigcie (R * In + Us) powinno byé wylaczane w czasie odpowiadajacym poziomowi izolagji urzadzei niskiego napigcia staci transformatorowe UWAGA - Poziom izolagji urzadzer niskiego napigciastaciitransformatorowe] moze byé wy2szy nie wartosci podane wiablicy 44 A 4425.2 Uktady IT Jezeli w ukladach IT uziemienie czesci przewodzacych dostepnych instalacji odbiorczej | uzierienie przez impedancie punktu neutralnego, jezeli jest ono przewidziane, sq realizowane za pomoca.uzioméw elektrycznie niezaleznych od uziomu stagji transformatorowej (patrz rysunki 44 F, 44 G i 44 H), przepigcie (R * In + U) powinno byé wylaczane w czasie odpowiadajacym poziomow/ izolacii urzadzefniskiego napiecia stag trans- formatorowe}10 PNHIEC 60964-4-442:1900 442.6 Przepiecia w przypadku przerwania przewodu neutrainogo w uktadach TN | TT Pod uwage powinien byé brany fakt, 2e jezeli w trojfazowym uktadzie TN lub TT zostanie przerwany przewéd neutralny, to izolacja podstawowa, podwojna i wzmocniona, jak réwniez jej czesci skladowe, znajdujace sig normalnie pod napieciem fazowym, moga by¢ przejsciowo narazone na dziatanie napigcia miedzyprzewodo. wego. Przepigcie moze osiagaé wartosé az do U= »/3U:. 442.7 Przepiecie w wyniku przypadkowego doziemienia w uktadzie IT Pod uwage powinien byé brany fakt, 20 jeZeliw ukladzie IT zastanie preypadkowo uziemiony przew6d fazowy, to izolacja podstawowa, podwéjna i wzmocniona, znajdujace sig normalnie pod napigciem fazowym, jak row: nie? jej czgSci skladowe, moga byé narazone przejéciowo na dzialanie napiecia miedzypreewodowego. Prze~ pigcie moze osiagaé wartosé az do U= V3Uy. 442.8 Przepigcie w przypadku zwarcia migdzy przewodem fazowym a przewodem neutrainym Pod uwage powinien byé brany przypadek zwarcia miedzy przewodem fazowym a przewodem neutralnym, przy ktSrym przepigcie moze osiagnaé wartosé 1,45 Us przez czas aé do 5 s.PNAIEC 60364-4-842:1900 u 10 000, Czas tewaria me 5000 2000 1.000 500 200. 100 50 40 }— 101 10 20 50g, 100 200 00 g7q 1000 \V wartosé skutoczna napigcia pradu przemiennego Rysunek 44 A —Maksymalny czas trwania napigcia zaktéceniowego F | napigcia dotykowego T, spowodowanego doziemieniem w sieci wysokiego napigcia2 PNIEC 60364-4-042:1900 Stacja Instalacja Wysokie I napigcie niskiego napigcia % Niskie napigcie TN-a Niskie Wysokie napigcie napiecio Rysunek 44 B— Uklady TNPNAIEC 60364-4-042:1999 13 Stacja Instalacja niskiego napigcia q 2 Wysokie { Niskie napiecie napigcie 4% m| [a | U,= Uy TN-a Niskie Wysokie napigcie napiecie h= Rx Ip + Up UR Y, U,=0 TN-b Rysunek 44 ¢- Uklady TT4 PNIEC 60364-4-442:1909 Wysokie napigcie Niskie napigcie = Rx lg 1. Wsieci niskiego napiecia nie wystepuje uszkodzenie Wysokie Niskie napiecie napiecie alias U,= UVT % U,= U,= Uy VO Uy= BX ly 2. Wsieci niskiego napigcia wystepuje pierwsze doziemienie Rysunek 44 D— Uktad IT, prayktad aPNIEC 60364-4-442:1909 15 Wysokie napigcie Niskie napigcie U,=0 1. Wsieci niskiego napigcia nie wystepuje uszkodzenie Wysokie Niskie napiecie Napiecie 2. Wsiec! niskiego napigcia wystepuje pierwsze doziemienie Rysunek 44E— Uktad IT, przyktad b16 PNHIEC 60964-4.442:1000 Wysokie Niskie napigcie napiecie U, = AX hy + Uy U=0 1. W sieci niskiego napigcia nie wystepuje uszkodzenie Niskie napiecie ‘Wysokie napiecie Uy = Ax Ig + Uy VT U, = Uy vo Up yxy SUL 2. W sieci niskiego napiecia wystepuje pierwsze doziemienie Rysunek 44 F — Uktad IT, prayktad ctPNAIEC 60364-4-442:1909 wv Wysokie Niskie napigcie napigcie 41. Wsieci niskiego napigcia nie wystepuje uszkodzenie Niskie napiecie Wysokie napigcie U, = Rx dy + Uy VO Uv Ayxly SUL Y% Y 2. W sieci niskiego napigcia wystepuje pierwsze doziemienie Rysunek 44 G— Uktad IT, prayktad 218 PNIEC 60364-4-442:1909 Wysokie — {. napigcie Niskie napigcie 1. Wsieci niskiego napigcia nie wystepuje uszkodzenie Wysokie Niskie napigcie napigcie 2..W sieci niskiego napigcia wystepuje pierwsze doziemienie Rysunek 44 H—Uktad IT, prayklad dPNHIEC 60364-4-442:1999 19 ‘a Niskie napigcie Wysokie napiecie 1. W sieci niskiego napiecia nie wystepuje uszkodzenie Niskie napiecie Wysokie napigcie U, = AX Ig + Uy VO Uz = Uy = AX Ig ¢ UNS | Up = Rx by 2. Wssieci niskiego napigcia wystepuje pierwsze doziemienie Rysunek 44 J—Uktad IT, przyktad ot20 PNIEC 60364-4-442:1909 Wysoke Nishie nepiede napiecio = 1. W sieci niskiego napiecia nie wystepuje uszkodzenie: Niskie napiecie Wysokie napiecie Uy = Ax by + Uy VO” Up = Uy = Ax ly + UST | UA Ax ly 2. Wsieci niskiego napigcia wystepule pierwsze doziemienie Rysunek 44 K—Uklad IT, prayktad 02PREC 60364-4-442:1909 2 ZALACZNIKA (informacyjny) Objasnienia dotyczace postanowieri 442.1, 442.1.2 1 442.1.3 A.442.1 Objaénienia ogéine Postanowienia niniejszej nommy sa przeznaczone do zapewnienia ochrony osbb i wyposazenia sieci niskiego napiecia w przypadku doziemienia w sieci wysokiego napigcia. Zakiécenia miedzy systemami o réznych napigciach dotycza zaklécen, ktére moga wystapié po stronie wyso- kiego napiecia stacji zasilajace) sie¢ niskiego napiecia z sieci o wy2szym napigciu. Zaklécenia tego rodzaju powoduja przeplyw pradu przez uziom, do ktérego sa przylaczone czesci preewodzace dostepne stacji. Wielko8¢ pradu zaktéceniowego zale?y od impedangji peti zwarciowej, w tym gléwnie od sposobu uziemienia punktu neutralnego sieci wysokiego napigcia Prad zakiéceniowy plynacy przez uziom czesci przewodzacych dostepnych stagji powoduje werost potencjalu tych czesci przewodzacych wzgledem ziemi; wysokosé potencjalu jest wyznaczana przez: —wielko&é pradu zakléceniowego | ~ rezystancje uziomu czeScl preewadzacych dostepnych stag Wysokosé napigcia zakiSceniowego moze wynosié kilka tysigcy wolt6w i w zaleznosci od sposobu uziemienia, moze spowodowac: — ogélny wzrost potencjatu w stosunku do ziemi w siect nisklego napiecia, ktéry moze spowodowa¢ uszko- dzenie urzadzen niskiego napiec ‘og6iny wzrost potencjalu w stosunku do ziemi czesci przewodzacych dostepnych sieci niskiego napigcia, ‘mogacy zapoczatkawa¢ uszkodzenie i pojawienie sie napigcia dotykowego. Zune doziemicnie w sieci wysokiego napiecia utreymuje sig clutej nit w siec! niskiego napigcia, poniowaz zabezpieczenia maja zwloke czasowa, celem uniknigcia niezamierzonych wylaezef w stanach nieustalonych, Rowniez czas zadzialania aparatury laczeniowej wysokiego napiecia jest duzszy nit aparatury niskiego napie- cia, W rezultacie oznacza to, 2e czas trwania napigcia zakiéceniowego i odpowiadajacego mu napigcia doty- kowego na czesciach preewodzaeych dostepnych instalag)niskiego napigcia moze bye dhizszy niz podany w preepisach dotyezacych instalacjniskiego napigcia, Moze réwniex powstawa¢ ryzyko uszkodzenia sieci niskiego napiecia stacji transformatorowe} lub instalacji ‘odbiorezej niskiego napigcia. Dziatanie urzadzen zabezpieczajacych w anormalnych warunkach, spowodowa- nnych pojawieniem sie napigcia powrotnego w stanie nieustalonym, moze stwarzaé trudnosci z wylaczaniem ‘obwodu, a nawet powodowaé zniszezenia w tym obwodzie. Pod uwage brane sa nastepujace przypadki uszkodzefi w sieci wysokiego napiecia: Sieé wysokiego napigcia ze skutecznym uziemieniem Do siec! tego rodzaju naleza sieci, w ktérych punkt neutralny jest polaczony z ziemia bezposrednio lub przez niewielka impedance, iw ktérych doziemienia sa wylaczane przez urzadzenia zabezpieczajace w wystarczaja- (co krétkim czasio. W takie| stagi transformatorowe] nie bierze sig pod uwage potaczenia punktu neutralnego z ziemia, Zwykle prady pojemnosciowe sa pomijane.2 PN-IEC 80364-4.442:1999 Siot wysokiego napiecia izolowana Pod uwage bierze sie tylko warunki pojedynczego uszkodzenia, spowodowane pierwszym doziemieniem mig- zy czescia czynna.a czesciami przewodzacymi dostepnymi stag) transformatorowej. Prad ten (o charakterze pojemnosciowym) moze byé wylaczany lub nie, w zaleznosci od jogo wielkosci i uktadu zabezpieczen. Sieé wysokiego napigcia z clawikami gaszacymi"®) W stagjitransformatorowej nie uwaglednia sie dlawik6w gaszacych tuk Jezeli w sieci wysokiego napiecia migdzy praewodem wysokiego napigcia a ezesciami preewodzacymi do- stepnymstagjtransformatorowej nastepuje doziemienie, wystepuia jedynie male prady zaklbceniowe (prady resztkowe, najczescie| rzedu kilkudziesigciu amperéw). Prady te mozna utrzymywaé przez dlusszy czas. ‘A. 442.1.2. Napigcie zaktéceniowe Rysunek 44 A zostat sporzadzony z Krzywej C 1 podane| w normie IEC 479-1 Podozas rozpatrywania wartosci napiecia zakléceniowego, zaleca sie brat pod uwage nastepujace okolicz- nose: a) niewielkie ryzyko doziemienia w sieci wysokiego napiecia, b)w rzeczywistosci napigcie dotykowe jest zawsze nizsze ni napigcie zakloceniowe, co jest spowadowa- ne istnieniem gléwnych potaczen wyréwnawezych wymaganych w 413.1.1.2 IEC 364-4-41 | istnienie dodatkowych uzioméw w instalacii zasilajacej lub odbiorcze) Wartosei podane przez CCITT: 650 V w przypadku czasu samioczynnego wylaczenia wynoszacego 0,2 si 430 V wprzypadku czasu samoczynnego wylaczenia dluzszego niz 0,2 5 nieznacznie przekraczajq wartosci podane nna rysunku 44 A. © Odsyiacz krajowy: Dotyezy .siei skompensowane):PNIEC 60364-4-442:1909 Tabli a réznych mozliwosci w odniesieniu do uktadu IT (Pod uwage wzigto pierwsze doziemienie w instalacji niskiego napiecia) 23 pate aang 144252) a sytem | prewodzace | punktu | praowodzace dostepne neutrainego, dostgpne U, Ue Yu vanate navies q ° lees Rx UB] Tove 7 ca e a + RX Iq +U,NB | RXIqtUyN3 | RXIn wre ate son ra Bee oat ye Uo ee eA era ewes omer ee ee Foradowiec bd aypcometons py myn dcr rg Woewnych rach areas atta ea + Wulong nara sie wae pines ery ky a een ener pcan see ee ge eee Na rysunkach od 44 D do 44 K przedstawiono rézne mozliwosci ukladéw uziemiajacych, bez pierwszego doziemienia w instalagji odbiorczej oraz z pierwszym doziemieniem w te] instaladj.24 PNAIEC 60964-4-442:1999 ‘ZALACZNIK KRAJOWY NA NORMY I DOKUMENTY POWOLANE W TRESCI NORMY MIEDZYNARODOWEJ HICH ODPOWIEDNIKI KRAJOWE: UWAGA ~Zaleca sie spramdzié, czy podane w wykazie normy lich odpowiedniki krajowe nie sq zaktualizowane Normy powolane w IEC ‘Odpowiedniki krajowe JC 364-1:1992, Pr PN-IEC 60364-1 Instalacje elektryczne w obiektach _ budowlanych - Za- kres, przedmioti wymagania podstawowe IEC 364-4-41:1992 Pr PN-IEC 60364-4-41 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych — + A1:1996 (Ochrona dla zapewnienia bezpieczeristwa. Ochrona przeciwporazeniowa IEC 479-1:1984, Brak odpowiednika krajowego. Oryginat raportu technicznego jest dostepny Ww Oérodku Informacji Dokumentacii PKN, ul. Eloktoralna 2, 00-950 Warszawa"! IEC 664-1:1992 PN-IEC 664-1:1998 Koordynacja izolagji urzadzeri elektrycznych w ukladach niskiego napigcia - Zasady, wymagania i badania IEC 50(604):1987 PN-IEC 50(604): 1999 Migdzynarodowy slownik terminologiczny elektryki ~ Wytwarzanie, przesylanie i rozdzielanie energii elektryczne}. Eksploatacja "Thumaczenie raportu wydano w formie ksia2kowe pt. Skutkl przephywu pradu przez cialo czlowiekInformacie o: + nowo ustanowionych PN, zmianach do PN, + wycofaniu czeSciowym lub calkowitym PN ze zbioru Polskich Norm, + wprowadzeniu lub zniesieniu obowiqzku stosowania PN, + projektach PN i programach prac normalizacyinych Poddanych ankiecie powszechnej sq zamieszczane w Normalizacji - Aktualnogciach, wkladce do miesiecznika Normalizacja. Zaméwienia na Polskie Normy prayimuja: Zaméwienia na normy i zagraniczne preyimuia: iedzynarodowe Zaméwienia na prenumeratg i pojedyncze numery miesiecznika Normalizacja z wkladka Normalizacja — Aktualnosci lub samej wkladki przyimuia: Zaméwienia, kierowane do wszystkich wymienionych ‘bok punktow sprzedazy, mozna przesyla¢ poczta lub telefaksem Oérodek Informacji i Dokumentagji Biura PKN ul. Elektoraina 2 00-139 Warszawa tel.fax (0-22) 624-71-22 Filie Osrodka Informacji i Dokumentagji Biura PKN 40-032 Katowice ul. Dabrowskiego 22 tel /fax (0-32) 251-89-04 90-132 Lodz ul. Narutowicza 75 tel fax (0-42) 678-5460 Punkty Informacji Normalizacyjne) Instytut Technologii Nafty 31-429 Krakow Ul. Lukasiewioza 1 tel. (0-12) 617-75-64 lub 617-75-65 fax (0-12) 17-75-95 Centrum Techniki Okretowe} 80-369 Gdarisk ul. Rzeczypospolite] 8 tel. (0-58) 5586-70-62 fax (0-58) 5586-11-12 Kombinat ,PZL-HYDRAL’ S.A. 51-317 Wroclaw Ul. Bierutowska 57/59 tel. (0-71) 324-51-74 lub 324-51-46 fax (0-71) 325-25-64 lub 324-51-74 H. Cegielski ~ Poznan S.A. 61-485 Poznah ul, 28 Czerwea 1956 r. 223/229 fax (0-61) 831-11-84 Zaméwienia na Polskie Normy przyjmuje oraz sprze- daz numeréw Normalizacji, ktére ukazaly sie do konica 1998 r., prowadzi Centraina Ksiegamia Norm 00-820 Warszawa ul, Sienna 63 tel fax (0-22) 620-71-31 Informagio krajowych i zagranicenych (dotyczy krajéw bedacych czlonkami Swiatowe} Organizacji Handlu ~ WTO) pr2episach technicznych i procedurach oceny 2godnosc oraz projektach tych dokumentbw notyfixowa- riych zgodnie z postanowieniami Porozumienia w spra- wie barier technicznych w handlu (TBT) udziela dziataja- cy w Biurze Polskiego Komitetu Normalizacyinego Krajowy Punkt Informacji WTO TBT. PIN Polski Komitet Normalizacyjny 00-139 Warszawa Ul, Elektoraina 2 tel. (0-22) 620-02-41 fax (0-22) 624-71-22Polski Komitet Normalizacyjny — PKN Polski Komitet Normalizacyjny jest krajowa jednostka normalizacyina dziatajaca z mocy ustawy z dhia 3 kwietnia 1993 r. 0 normalizagji (D2U nr 55, poz. 254 z péén. zm.) jako organ kolegiainy, podlegly Prezesowi Rady Ministrow. PKN organizuje i prowadzi dziatalnosé na szczeblu krajowym oraz uczestniczy w pracach miedzynarodowych i regionalnych organi- Zagji normalizacyjnych. Organami wykonawezymi PKN sa: Biuro Komitetu (organ instytu- cjonainy) i Normalizacyjne Komisje Problemowe (organy kolegialne). Polski Komitet Normalizacyjny jest cztonkiem Miedzynarodowe| Organizacji Normalizacyj- ej ISO (International Organization for Standardization) i Miedzynarodowej Komisji Elektro- technicznej IEC (International Electrotechnical Commission), strona porozumienia z Euro- ejskim Instytutem Norm Telekomunikacyjnych ETS! (European Telecommunication Stan- dards Institute) oraz afiliantem w Europejskim Komitecie Normalizacyjnym CEN (Comité Européen de Normalisation) i w Europejskim Komitecie Normalizacyjnym Elektrotechniki CENELEC (Comité Européen de Normalisation Electrotechnique). PKN ustanawia Polskie Normy, oznacza je numerami i symbolem ,PN” na zasadzie wytacz- nosci oraz wycofuje je ze zbioru Polska Norma — PN ‘Stosowanie Polskich Norm jest dobrowolne, chyba Ze obowiazek ich stosowania zostat wprowadzony w drodze rozporzadzeri ministréw lub powolania sig na normy w ustawach (art. 19, ust. 213 ustawy 0 normalizagji. Powotanie sig na Polska Norme moze byé datowane (przez podanie numeru normy oraz roku ustanowienia) lub nie datowane (przez podanie tylko numeru normy). Oznacza to, odpowiednio, 2¢ powolane zostalo konkretne wydanie danej normy lub te2, 2 nalezy sto- sowaé wydanie najnowsze. Jezeli w przepisie worowadzajacym obowiazek stosowania normy mialo miejsce powolanie datowane, to obowigzek ten dotyczy konkretnej wersji normy, do czasu zmiany przepisu. Polskie Normy sq aktualizowane droga nowelizagji lub te2 przez wprowadzenie do nich zmian lub dodatk6w. Zaleca sie, aby uzytkownik normy upewnil sig, Ze dysponuje aktualng wersja normy (lacznie z trescia wprowadzonych modyfikacj) Propozycje aktualizacji norm lub ich wycofania ze zbioru Polskich Norm mozna zglaszaé bezposrednio do Biura Polskiego Komitetu Normalizacyjnego (00-139 Warszawa, ul. Elek- toraina 2) Informacji na temat aktualnosci PN oraz norm PN wprowadzonych do obowiazkowego stosowania udziela Oérodek Informagji i Dokumentacji Biura PKN, 00-139 Warszawa, ul, Elektoralna 2, tel. (0-22) 620-02-41, wewn. 500, 623, 354, fax (0-22) 624-71-22 wonsssnea PIN