BİTKİLER

Rehber El Kitabı

BİTKİLER REHBER EL KİTABI 1

Gençlik ve Kent İçin Doğa Projesi
BİTKİLER REHBER EL KİTABI
© 2019 Doğa Koruma Merkezi

Gençlik ve Kent İçin Doğa Projesi, Erasmus+ Programı kapsamında Avrupa Komisyonu tarafından
desteklenmektedir.
KA205 Gençlik Alanında Kapasite Geliştirme
Proje Referans No 2016-2-TR01-KA205-036224

www.odtudedoga.org
Facebook, YouTube, Instagram / odtudedoga #odtudedoga
e-posta: genclikvekenticindoga@dkm.org

Hazırlayanlar: Banu Binbaşaran Tüyzsüzoğlu, Vildan Acar, Nesrin Mehtap Aydıner, Ekin Yılmaz, Nur Bahar Usta,
Umut Hasanoğlu, Ahmet Furkan Ton, Ecem Kuşçuoğlu, İbrahim Kışla, Kardelen Mutlu, Fethiye Arslantaş, Aysun
Bolat, Ünzile Göç, Didem Karagence, Doruk Karalar, Melek Mercantaş, Ufuk Sarısaltık, Ceren Maden, Tuğse Su
Toğa, Olgu Gizem Birgi, Hande Gürsan, Esin Duygu Döner, Yıldıray Lise, Fatih Şahin, Yağmur Akgün
Grafik Tasarım ve Illüstrasyonlar: Güngör Genç
Editörler: Tuğba Can, Zuhal Özer
Bilimsel Editörler: Burcu Nazlıer, Uğur Zeydanlı
Kapak fotoğrafı: © FethiyeArslantaş

Basım: Dumat Ofset Matbaacılık

Tel: 0312 278 82 00

Doğa Koruma Merkezi

ODTÜ Sitesi 1594 Sok. No:3 Çiğdem Mah. Ankara
Tel: (0312) 287 81 44 Faks: (0312) 286 68 20
www.dkm.org.tr | dkm@dkm.org.tr

Bu kitapçık, Erasmus+ Programı kapsamında Avrupa Komisyonu tarafından desteklenmektedir. Ancak burada yer alan
görüşlerden Avrupa Komisyonu ve Türkiye Ulusal Ajansı sorumlu tutulamaz.
BİTKİLER
Rehber El Kitabı
© Uğur Zeydanlı
 İçindekiler

ODTÜ’NÜN DOĞASI 2
Flora 5
Fauna 7

BİTKİLER 8
Bitkiler 8
Bitki Sistematiği 9
Modern Taksonomi 9
Bitkinin Bölümleri 10
Bitkiler Nasıl Ortaya Çıktı? 12
Bitkileri Birbirinden
Nasıl Ayırt Ederiz? 14
5N + 1K Bitkiler 16

ETKİNLİKLER 18
Bozkır Krallığı 19
Bitki Avı 20
Doğa Kolajı 21
Yaprak Çeşitliliği 22
Bitki Çeşitliliği 23
Ağaçlar Birçok Canlıya
Ev Sahipliği Yapar 24
Japon Şiir Sanatı: Haiku 25
Tozlaşma 26
Bitki Cetveli 27
Amatör Botanikçi 28
Yararlanılabilecek Kaynaklar 29

BİTKİLER REHBER EL KİTABI 1

 ODTÜ’NÜN DOĞASI
ODTÜ yerleşkesi, Ankara kent
merkezinin güneydoğusunda yer
alır ve yaklaşık 45 km2lik bir alanı
kaplar.
Karakusunlar, Yalıncak ve Taşpınar
köylerinin bulunduğu çok geniş bir
arazinin kamulaştırılmasıyla OD-
TÜ’ye tahsis edilen alan, Mimarlık
Fakültesi binasının da mimar-
ları olan Altuğ ve Behruz Çinici
tarafından “Doğuda Ankara kenti
görünüşü, batıda sakin tabiat, gün-
eyde hareketli dağ peyzajları.” olarak
ifade edilmiştir.
Kampsün önemli özelliklerinden
biri, Türkiye mimarlık tarihinde
gerçekleştirilen planlı ve geniş
kapsamlı ilk proje olmasıdır. 1960’lı
yıllardan başlayarak üniversite
çalışanları ve öğrencilerinin
çabalarıyla ağaçlandırılan yerleşke,
ağaçlandırmanın yanısıra doğal
bozkır örtüsü ve bu örtünün su
kaynağı Eymir Gölü sayesinde
bitki ve hayvan çeşitliliği açısından
zengindir.
ODTÜ’de, 50’si endemik
yaklaşık 700 bitki, 23
memeli, 9 sürüngen, 126
kelebek ve 226 kuş türü
bulunur.
kınalı keklik
2
Neredeyse tüm ODTÜ’lüler,
üniversitenin bir geleneği olan
ağaçlandırma şenliğine katılmış ve
dönemin rektörü Kemal Kurdaş’ın
anılarını dinlemiştir. Rektör Kemal
Kurdaş, dere boylarına ve binaların
bulunduğu bölgeye dikmek
için yaklaşık 500 çınar fidanı
bulunmasını ister. Ancak o zaman
Türkiye’deki fidanlıklarda çınar ve
benzeri türler yetiştirilmez. Yapılan
araştırma sonucunda yalnızca 50
çınar fidanı bulunur.
Kemal Kurdaş işçileri toplar ve
iki kamyonla bir gecede Bartın
Deresi’nden fidan toplayarak
ODTÜ’ye getirir. Bugün etrafta
görülen boyları 15-20 metreye ulaşmış
çınarların böyle bir hikayesi vardır.
Ankara gibi bir metropol
merkezinden 5 km uzakta birçok
bitki, kuş, kelebek, böcek ve
memeli türü barındıran bir alanın
bulunması, çevresinde mikro iklim
oluşturması, yapılaşma için bir set
oluşturması ekolojik açıdan önemli
olduğu gibi kentliler için de bir
şanstır.
geven
 Anadolu Bulvarı
Eskişehir Yolu
27 Dumlupınar Bulvarı
Ağaç türleri / Tree species 7 22 77
12 Bitki örtüsü / Vegetation

107
1 Badem / Almond 4
Bozkır / Steppe

1 Mal
15 12
7

azgirt
7 5
2 Badem, Ahlat, Alıç, Mahlep, Kuşburnu Ağaçlı bozkır / Steppe with trees

Blv.
27 5
Almond, Wild pear, Oriental hawthorn, Mahaleb cherry, Dog rose 13 22
4 Seyrek orman / Open forest
3 Bozkır / Steppe 16
12
12 27
7 Orman / Forest
4
4 Dişbudak / Ash tree 1 7 27
22 12 Dere vejetasyonu
5 Dişbudak, Karaçam / Ash tree, Black pine 27 Riparian vegetation

arı
nt Bulv
8 27
27
6 Fidanlık / Tree nursery 8 12 Sazlık / Reedbed

Bilke
16 7
27
7 Karaçam / Black pine 7 Yol kenarı ağaçlandırması
1 7
8 Karaçam, Badem / Black pine, Almond 21
8 Roadside plantation
16 13
3

İhsan Doğram
9 Karaçam, Badem, Ahlat / Black pine, Almond, Wild pear 13 17
2 Kavaklık / Poplar plantation
1 12
7 13
ODTÜ dışı alan / Outside METU Campus

acı Bulvarı
10 Karaçam, Badem, Ahlat, Dişbudak, Saplı meşe, Kuşburnu 1 10
12 7 9
Black pine, Almond, Wild pear, Ash tree, Common oak, Dog rose 16 16 ODTÜ alanı / METU Campus
21 16 23 8 27

Mevlana Bulvarı
7 7
1 27
11 Karaçam, Kızılçam / Black pine, Turkish red pine 1 1
7
18 8 16
26 1 18 12 16
12 Karaçam, Sarıçam / Black pine, Scotch pine 16
3 13 17 7
7
222522 11 8
317
13 Karaçam, Toros sediri / Black pine, Taurus cedar 15 7
14 18 16 23 2
1
11 19 13 13 24 16
13 10 16 13
14 Karaçam, Toros sediri, Ahlat, Kuşburnu, Çakal eriği 20 23
8 2 1 7
Black pine, Taurus cedar, Wild pear, Dog rose, Blackthorn
18 16 2
20 24 1
15 Karaçam, Toros sediri, Alıç, Saplı meşe 18
16 16
7
Black pine, Taurus cedar, Oriental hawthorn, Common oak 16 16
2 13 16
13
16 Karaçam, Toros sediri, Badem / Black pine, Taurus cedar, Almond 7 3
7 7 18
17 Karaçam, Toros sediri, Badem, Ahlat 16 17 7 13
Black pine, Taurus cedar, Almond, Wild pear 13 16
2 16
18 16 16
18 Karaçam, Toros sediri, Badem, Ahlat, Alıç 18
27 8
27 7 8
Black pine, Taurus cedar, Almond, Wild pear, Oriental hawthorn 7 13
16
19 Karaçam, Toros sediri, Kızılçam 7 27
17 7

ı
lvar
Bu
Black pine, Taurus cedar, Turkish red pine 7 12 7

lana
27 Bulvarı
12 27

ev
Güneş

M
Turan
13 Ahlatlıbel Kavşağı 7
20 Kuşburnu, Alıç, Badem, Çakal eriği 3
3 16
ı
16

lu
Dog rose, Oriental hawthorn, Almond, Blackthorn 7
ar

a Yo
lv
k Bu
7 13

ny
- Ko
ce
İn
3

ra
1

ka
21 Sarıçam / Scotch pine 7

An
7 7
13 3 16
16
22 Sazlık / Reedbed 13 13
8
3
13
7
23 Sazlık, Kuşburnu, Aksöğüt, Alıç, Elma, Çınar, Ahlat 16 13 7
27
27 3
8
Reedbed, Dog rose, White willow, Oriental hawthorn, 13
8 16 22 1
8 25 24
Crab apple, Oriental plane, Wild pear 3 7
13
8
7 7
16 7 6
27 16 19 16 8
24 Toros sediri / Taurus cedar 3 7
16
1
716 7 1
13 16 22 25
25 Göl, gölet ve akarsu / Lake, pond and rivers 13
LAKE EYMİR

3 12 8
13 12
26 Aksöğüt, Karakavak, Badem 16 1 1
7
White willow, Black poplar, Almond 2713 24
16
7 3
12
27 Yerleşim / Built area 16 8 3 23
3 3 3 1
7 22
7 3 16
27

Anadolu Bulvarı
Eskişehir Yolu
Dumlupınar Bulvarı

107
1 Mal
azgirt
Blv.
arı
nt Bulv

Arkeolojik sit alanı

Bilke

Archeological protected area

Kavşak Taş ocağı / Stone quarry

İhsan Doğram

Eski mezarlık
Old cemetery
acı Bulvarı

Çeşme / Water fountain

Mevlana Bulvarı
Eski kireç fırını
Old lime kiln

Çeşme
Eski Mezarlık
Doğal sit alanı
Natural protected areas
Kelebek önemli yaşam ortamı
Taş Ocağı
Important butterfly habitat
Seyir Tepesi 1

Eski Kireç Fırını 2

Eski Kireç Fırını 1

ı
lvar
Bu
lana
ev

Bulvarı
M

Ahlatlıbel Kavşağı Güneş

Turan

ı
lu

ar
a Yo

lv
k Bu
ny
- Ko

ce
İn
ra
ka
An

Kemal Kurdaş Ekoloji İstasyonu

Seyir Tepesi 2

LAKE EYMİR

BİTKİLER REHBER EL KİTABI 3

 Ana yerleşkeden ormana birkaç
kilometrelik bir yürüyüşle
Toros sediri, karakavak, akkavak,
engerek otu, sığır kuyruğu,
geyikdikeni, söğüt, badem, alıç,
karaçam, sarıçam, pıtrak, geven
otu, devedikeni, ahlat, ökse otu,
akçaağaç, kuşburnu, adaçayı ve
hatta kızılçam gibi bitki türleri
keşfedilebilir.
alıç
tilki
4 BİTKİLER REHBER EL KİTABI
Ayrıca yol boyunca tilki yuvaları,
kör fare tümsekleri, tarla faresi
tünelleri, kuş yuvaları, yabanarısı
kovanları, onlarca kelebek, örümcek
ve çekirge türü de görülebilir.
1961 yılından günümüze karaçam,
sarıçam, Toros sediri, meşe, kavak
ve badem gibi kurak koşullara
dayanıklı yaklaşık 10 milyon
ibreli ve 23 milyon yapraklı ağaç
dikilmiştir. Zamanına göre tek tür
değil de bozkıra uyumlu birçok
türün seçilmesiyle oluşturulan
ODTÜ Ormanı, ülkemiz için örnek
sayılacak bir ekolojik iyileştirme
çalışmasıdır.
Beynam Ormanı, Anadolu
doğasında insan etkisi ile yaşanan
10.000 yıllık bozulmayı gösterirken
ODTÜ Ormanı da bu süreci tam
tersine çevirebilmek için ortaya
konan çabayı gösterir.
ağaç yediuyuru
Yaklaşık 3100 hektar genişliğindeki
ODTÜ Ormanı TC Kültür ve
Turizm Bakanlığı tarafından 1995
yılında Doğal ve Arkeolojik SİT
Alanı ilan edilmiştir.
Ayrıca ODTÜ yerleşkesi, 1995’te
“Ekolojik değerleri hızla bozulan
dünyamızda yaratmış olduğu artı
değerler” nedeniyle “yenilikçi
kavramlar” kategorisinde Ağa Han
Mimarlık Ödülü’nü kazanmıştır.
Flora
ODTÜ ormanı, büyük oranda
karaçamlardan oluşur. Karaçamın
yanı sıra sarıçam ve Toros sediri
türleri baskındır.
Toros sedirleri İç Anadolu
iklimine uyum göstermeyi
başarırken, sarıçamlarda sıkıntılar
yaşanmaktadır. Bunda sarıçamın
en iyi yetiştiği yerlerin, Kuzeydoğu
Anadolu’daki 2500 metreden
yüksek platolar olmasının da payı
vardır. Uzmanlar, iklim değişikliği
nedeniyle Ankara’nın daha
kirpi
BİTKİLER REHBER EL KİTABI
kuraklaşacağını ve sarıçamların
da bundan etkileneceğini
söylemektedir.
Ağaçlandırma çalışmaları
sırasında araziye kazandırılan yer
örtücü gevenler, çalı formundaki
kuşburnu, yaseminler, patlangaçlar,
yabani sarı güller, cehriler, yaban
hayatı için son derece önemli
ağaççıklar olan ahlat, alıç, badem
ve mahlep, Anadolu’nun yaygın
meşe türlerinden saçlı meşe,
palamut meşesi ve saplı meşe,
ayrıca dişbudak, dişbudak yapraklı
akçaağaç, ova karaağacı, iğde, dut,
ceviz, karakavak, söğüt, çınar gibi
türler florasının zenginliklerinden
yalnızca bir kısmıdır.
Yerleşkenin güneyinde bulunan Yalıncak,
doğallığını en çok koruyan alandır;
bozkırla birlikte ibreli ağaçlar, dere
yatakları ve kayalıklar barındırır. Yalıncak
yolu üzerindeki gölet, taşkınları önlemek
amacıyla kurulmuştur. Gölet, birçok tür
için önemli su kaynaklarından biridir.
ODTÜ arazisinin güneydoğusunda
Eymir Gölü bulunur. Çevresi 14 km
uzunluğunda olan 120 hektarlık bu
göl sığ bir tatlı su gölüdür. Göl, yoğun
sazlıkları ve çevresindeki ormanlık alanla
kentin çok yakınında olduğu halde birçok
canlının varlığını sürdürebildiği nadir
bölgelerden biridir.
5
 ODTÜ’nün doğal bozkır örtüsünde
yaklaşık 700 bitki türü bulunur.
Bunların yaklaşık 50’si sadece
Türkiye’de bulunan endemik
türlerdir. Ayrıca ODTÜ bozkırı
İç Anadolu’daki “alçak dağ ağaçlı
kekik-geven” dediğimiz bozkır
tipinin en iyi temsilcilerinden biridir.
Kekik ve gevenin hakimiyetini
Floranın genel yapısını oluşturan kimi yerlerde adaçayı ve ayıpençesi
bozkırın temel özelliği yağış bozar. Genel olarak baklagilller
azlığıdır. Yağış miktarı yılda 500- (Fabaceae), ballıbabagiller
600 mm’nin altındadır ve bu (Lamiaceae), papatyagiller (Asteraceae)
miktar yağışın olduğu yerde etrafta ve buğdaygiller (Poaceae) bozkırın
kuraklığa uyumlu olanlar dışında egemen aileleridir.
ağaçlara pek rastlanmaz. Elbette
bozkırın ağaç yerine otsu bitkiler
bakımından zengin olmasının tek
nedeni yağış miktarı değildir. İklim
olayları, sürekli tekrar eden doğal
yangınlar, çığlar, seller, toprak ve
anakayanın yapısı da bunda etkilidir.
Yine de Avrupa’nın bir ucundan
Çin’in doğusuna kadar yayılan uçsuz
bucaksız bozkırların temel özelliği
yağışın azlığıdır.

6
Fauna
Yerleşke, kuş varlığıyla da dikkat
çeker. Bunların bir kısmı ODTÜ’de
sürekli yaşarken bir kısmı da
alanı belli dönemlerde konaklama
amacıyla kullanır.
ODTÜ’de 224 kuş türü bulunur.
Bu sayı, Türkiye kuşlarının yarısıdır.
Saksağan, serçe, güvercin, sığırcık,
baştankara, saka, alaca ağaçkakan,
alakarga, ishakkuşu yaygın görülen
kuş türleridir. Pasbaş patka,
alaca sinekkapan, dikkuyruk,
küçük akbaba, kara akbaba,
bıldırcınkılavuzu ve gökkuzgun
gibi bazı türler korumada öncelikli
kuşlardır.
Sütlabi, paçalı şahin, küçük
suyelvesi, dağ mukallidi, zeytin
mukallidi, sarı mukallit, doğu
çıvgını, çiğdeci, ak başlı kirazkuşu ve
ak kaşlı kirazkuşu gibi türlerse nadir
görülen kuşlardır.
BİTKİLER REHBER EL KİTABI
Yerleşkenin memeli varlığına
bakıldığında yarasalar (Chiroptera),
kirpi (Erinaceus concolor) ve soreks
(Crocidura spp.) gibi böcekçiller
sayılabilir.
Otçul türler arasında tavşan (Lepus
europaeus), çayırlıklar ve yol
kenarlarında tarla tareleri (Microtus
guentheri ve M. levis), çalılıklarda
Anadolu orman faresi (Apodemus
witherbyi), açıklık ve kurak kesimlerde
avurtlaklar (hamsterler) (Cricetulus
migratorius ve Mesocricetus brandti),
çöl faresi (Meriones tristami) ve
nadir görülen gelengi (Spermophilus
xanthoprymnus) bulunur.
Toprak altında körfare (Nannospalax
nehringi) bir kilit tür olarak işlev
görür. Tilki (Vulpes vulpes), porsuk
(Meles meles), sansar (Martes foina),
alaca kokarca (Vormela peregusna),
gelincik (Mustela nivalis) başlıca
yırtıcı türlerdir.
7
 BİTKİLER
Bitki, kendi besinini üretebilen
yosun, eğrelti, ot, sarmaşık, çalı ve
ağaç gibi canlıların genel adıdır.
Bilimsel olarak da çok hücreli,
hücre yapısında selüloz içeren ve çiçek
fotosentez yapabilen organizmalar
olarak tanımlanır. meyve

Bitkilerin kök, gövde, meyve, çiçek

gibi bölümleri var. Bir bitkinin
kökü onu toprağa bağlar. gövde

Kökler aracılığıyla topraktan alınan

su ve suda çözünen mineraller
odunsu borular aracılığıyla bitkinin
diğer bölümlerine taşınır.

Gövde bitkinin dik durmasını

sağlar. Yapraksa bitkinin temel
enerji fabrikasıdır. Burada su,
mineraller ve karbondioksit tomurcuk
etkileşime girer, besin ve oksijen
üretilir. Bu besin de bitkinin diğer
bölümlerine iletilir.

yaprak
Çiçek bitkinin üreme organıdır.
Böcekler ve rüzgâr aracılığıyla
gerçekleşen tozlaşma sonrasında
meyve oluşur. Meyve tohumu
saklar. Tohum bitkinin neslini
devam ettiren birimdir. Yeryüzünde
küçücük bir düğünçiçeğinden dev
bir fıstık çamına yaklaşık 400.000 kök
bitki türü vardır.

8 BİTKİLER REHBER EL KİTABI

Bitki Sistematiği
Bitki sistematiğinin tarihi, insanın
tarih sahnesine girmesiyle başlar.
İnsan türü çevresindeki bitkileri
besin, yakacak, barınak olarak
kullanmaya başlayınca sınıflandırma
da kendiliğinden gelişir.
Bitkilerin ot, çalı, ağaç, yenen
yenmeyen, zehirli zehirsiz olarak
ayrılması ilk sınıflandırma
çalışmalarına örnektir.
Sistematik, canlıları birbirleriyle
akrabalık derecelerini göz
önünde tutarak ve filogenetik
gelişimlerine dayanarak inceleyip
gruplandırmaktır, taksonomi olarak
da adlandırılır.
Hayvanlar dünyasında belirli
gruplar için sınıflandırma yapmak
kolaydır. Yaşayan kuş türlerinden %
99’unun, memeli ve sürüngenlerin
ise % 90’ının tanımı yapılmıştır.
Ancak omurgasızlar grubundan
eklembacaklıların yalnızca
% 10’u bilinir. Buradaki zorluk
çok sayıda tür olması ve bunların
karmaşık yapılarıdır. Bitkiler için de
aynı durum geçerlidir.
Bitkileri ot, çalı ve ağaç şeklinde
sınıflandıran ve bildiğimiz ilk
yazılı eseri veren, botaniğin babası
kabul edilen Aristo’nun öğrencisi
BİTKİLER REHBER EL KİTABI
Theophrastus (MÖ 370-285)’tır.
Historia Plantarum adlı eserinde
480 bitkiyi belirtilen özelliklere göre
sınıflandırmıştır.
Modern sınıflandırmanın babası
Carolus Linnaeus (1707-1778)’dur.
Linnaeus sisteminde bitkiler
erkek organların sayısı, durumu
ve özelliklerine göre sınıflandırılır.
Bu sınıflandırma, çiçeğin cinsiyet
organlarına dayandığı için “Seksüel
Sistem” olarak adlandırılır.
Modern Taksonomi
Ondokuzuncu ve yirminci yüzyılda
modern taksonomi hızla gelişir.
Bunun en önemli nedeni, tipe bağlı
sınıflandırmanın yerini populasyon
fikrine bırakmış olmasıdır. Tür
tanımı da populasyon düzeyinde
yapılmaya başlanır.
Bu çalışmaların önemli isimleri
Lamarck (1744−1829) ve De
Candolle (1778−1841) olmuştur.
Bu yeni sistematikte bitkiler
arasında daha belirgin ve kullanışlı
morfolojik benzerlikler olduğu
kabul edilir. Ayrıca bitkiler evrimsel
açıdan basitten karmaşığa doğru
sınıflandırılır. Bu sistemlerde atasal
karakterler ve genetik ilişkiler de
büyük ölçüde yer alır.
9
 Bitkinin Bölümleri

Suyu alır ve gövdeye iletir

KÖK

Top
ra ğa b
ağla
r

- Ana kök
- Yan kök
- Emici kök

- Taç yaprak
r
- Çanak yaprak is ağla
mey
- Erkek organ Üre
- Dişi organ

Ürettiği besini üremede kullanır

ÇİÇEK

10 BİTKİLER REHBER EL KİTABI

 GÖVDE

İletim boruları
- Odunsu
- Soymuk

tutar
Dik

BİTKİ Suyu yaprağa iletir

Be
sinü
ret
ir
- Kın
- Sap
- Aya

YAPRAK

BİTKİLER REHBER EL KİTABI 11

 Bitkiler Nasıl Ortaya Çıktı?
Biyolojik Tür: Biyolojik türler,
kendi aralarında nesil veren,
Yeryüzünde yaşam yaklaşık 3,5
üreme bakımından benzer
gruplardan ayrılmış doğal
milyar yıl önce başladı. Bitkilerin
popülasyonlardır. atası yeşil alglerse yaklaşık 1,5
milyar yıl önce denizlerde ortaya
Alttür: Taksonomik olarak çıktı. Bunları damarsız kara bitkileri
türün diğer popülasyonlarından yani yosunlar, ciğerotları ve at
farklıdır ve coğrafi örtüşme kuyrukları izledi. Ardından şeker, su
içermez. ve mineralleri ileten damarlara sahip
bitkiler gelişti.
Varyete (Irk): Bazen ırk terimiyle
ifade edilen varyete, tür altı bir
birimdir ve bir türe ait varyeteler
aynı coğrafik bölgede yayılış
gösterirler.

İyi bir sistematik çalışmasının

dayanakları şunlardır:
t İncelenen örnekler arasında büyük bitkilerin atası
varyasyonlar göstermemeli,
- Genetik yönden kararlı olmalı,
- Ortam değişimlerinden
etkilenmemeli,
- Kullanılan diğer karakterlerle
karşılıklı uyum göstermelidir.
Bunlar eğreltiler, açık tohumlu ve
kapalı tohumlu bitkilerdi.
Kapalı tohumlular, son 100 milyon
yılda evrilmelerine karşın 250.000
türle en çeşitli ve en çok yayılım
gösteren bitki grubudur. Yeryüzünde
yaklaşık 300.000 bin bitki türü
olduğu tahmin ediliyor. Bilim
insanları her yıl yaklaşık 2000 yeni
bitki türü keşfediyor.

12 BİTKİLER REHBER EL KİTABI

 damarlı bitkiler

damarsız
tohumsuz bitkiler tohumlu bitkiler
bitkiler

yosunlar, eğreltiler açık tohumlular kapalı tohumlular

ciğerotları

ilk damarlı bitki ilk tohumlu bitki

BİTKİLER REHBER EL KİTABI 13

 Bitkileri Birbirinden Nasıl
Ayırt Ederiz?

Çevremizde gördüğümüz bitkiler,

genellikle tohumlu bitkilerdir.
Bunlar da karaçam, sarıçam, ladin,
göknar, sedir gibi açık tohumlular
ve papatyagiller, baklagiller,
buğdaygiller ve orkidegilleri içeren
kapalı tohumlular olarak ikiye
ayrılır.

Bitkiler deyince taksonomik

olarak ilk akla gelen tür adıdır.
Türün altında, alttür ve varyete,
üzerindeyse cins, aile, takım, sınıf ve
bölüm bulunur. Adonis annua
Düğünçiçeğigillerden bir yıllık bir otsu
Her türün genellikle iki sözcükten bitki türü. Tarlalar, bozkırlar ve taşlık
oluşan bir adı vardır. 1753 yılında alanlarda bulunur. Boyu 10-50 cm
ünlü İsveç’li botanikçi Linneaeus arasında değişir, alev rengi çiçekleri
“Biner Nomenclatür” ya da ikili Mayıs-Haziran aylarında çiçek açar.
adlandırma yöntemiyle bitkileri
adlandırmayı önermiştir. Hâlâ
kullanılan Latincenin kullanıldığı
bu yönteme göre birinci sözcük cins,
ikinci sözcükse tür adını ifade eder.

ODTÜ’de Kan damlası olarak

bilinen üç Adonis türü bulunur:
Adonis aestivalis
Adonis annua
Adonis flammua

14 BİTKİLER REHBER EL KİTABI

Adonis aestivalis
Adonis aestivalis ve Adonis annua
koyu, parlak kan kırmızısı renktedir. Bu
türler birbirinden gövdelerinin tüylü ya
da çıplak olmasına göre ayrılır. Adonis
aestivalis’in gövdesinin alt kısmı tüylüdür,
Adonis annua’nın gövdesiyse çıplaktır.
Adonis flammua
Bu tür, daha açık kırmızı, turuncuya
çalan çiçekleri ve taç yapraklarının alt
kısmındaki siyahlık ile diğer iki türden
kolayca ayrılır.

Örneğin Adonis aestivalis’in bilimsel

sınıflandırması şu şekildedir:
Tür: Adonis aestivalis
Cins: Adonis
Aile: Düğünçiçeğiller
Takım: Ranunkulalar
Sınıf: Çift çenekliler
Bölüm: Kapalı tohumlular

BİTKİLER REHBER EL KİTABI 15

 Neden?

1K
Alıç türünün her dilde adı
farklı. Ancak tek bir bilimsel

5N
adı var. O da Latince Crataegus
düğün çiçeği
+ monogyna. Peki neden iki
adı var? Canlı sınıflandırma
sistematiğinde ad soyada
B İT K İL ER
iz üreticileri
benzer bir adlandırma
kullanılır. İlk sözcük soyadını,
Yeryüzünün eşs
yani bitkinin cinsini,
ikincisiyse türün adını ifade
eder.
Altay alıcı: Crataegus altaica
Ne? Çin alıcı: Crataegus pinnatifida
Yeryüzünde küçücük bir düğünçiçeğinden dev bir fıstık Japon alıcı: Crataegus cuneata
çamına yaklaşık 300.000 bitki türü var. Peki bitki nedir?
Kendi besinini üretebilen yosun, eğrelti, ot, sarmaşık,
çalı ve ağaç gibi canlılar. Bilimsel olarak da çok hücreli,
hücre yapısında selüloz içeren ve fotosentez yapabilen
organizmalar.

Nasıl? alıç

Bitkiler nasıl ortaya çıktı? Yeryüzünde yaşam yaklaşık

3,5 milyar yıl önce başladı. Bitkilerin atası yeşil
alglerse yaklaşık 1,5 milyar yıl önce denizlerde ortaya
çıktı. Bunları damarsız kara bitkileri yani yosunlar,
ciğerotları ve at kuyrukları izledi. Ardından şeker,
su ve mineralleri ileten damarlara sahip bitkiler
gelişti. Bunlar eğreltiler, açık tohumlu ve kapalı
tohumlu bitkilerdi. Kapalı tohumlular, son
100 milyon yılda evrilmelerine karşın 250.000
türle en çeşitli ve en çok yayılım gösteren bitki
grubudur.

Alıç (Crataegus monogyna), Bitkiler aleminin, Kapalı Tohumlular

bölümünün Çift Çenekliler sınıfının, Rosales takımının Gülgiller
ailesinin Crataegus cinsinden bir türdür.
16 BİTKİLER REHBER EL KİTABI
 damarlı bitkiler

damarsız bitkiler tohumsuz bitkiler tohumlu bitkiler

Belirli bir alandaki bitki varlığı
flora olarak adlandırılır. Ülkemiz flora
bakımından zengindir; 10.000 tür
barındırır. Bunun üçte biri endemiktir.
En zengin aile papatyagiller, en
yosunlar, ciğer otları eğreltiler açık tohumlular kapalı tohumlular zengin cinsse gevenlerdir.

Kim?
Yazılı kaynaklara göre bitkileri ilk
ilk damarlı bitki ilk tohumlu bitki
bitkilerin atası sınıflandıran, botaniğin de babası sayılan
Aristo’nun öğrencisi Theophrastus.
İbn el-Baytar’ın da önemli bir
Ne zaman? botanik ansiklopedisi var. Modern
sınıflandırmanın babasıysa, ikili
İnsanoğlu çevresini her zaman merak isimlendirme sistemini getiren Carolus
etti ve etkileşime girdi. Elbette Linnaeus.
bitkilerle de ilgilendi. Bitkileri ot,
çalı, ağaç, yenen, yenmeyen, zehirli, Bir bitkinin kökü onu toprağa bağlar. Damarlı
zehirsiz olarak sınıflandırdı. Ayrıca bitkilerde kökler aracılığıyla topraktan alınan
bitkilerden yalnızca besin kaynağı su ve suda çözünen mineraller odunsu borular
olarak yararlanmadı; sazdan kulübe, aracılığıyla bitkinin diğer bölümlerine taşınır.
çam ve meşeden tekne, pamuktan Gövde bitkinin dik durmasını sağlar. Yapraksa
giysi, söğütten aspirin elde etti. Bitkiler bitkinin temel enerji fabrikasıdır. Burada su,
medeniyeti şekillendirdi, kültürü, mineraller ve karbondioksit etkileşime girer,
bilimi, ekonomiyi, edebiyatı ve sanatı besin ve oksijen üretilir. Bu besin, soymuk
borular aracılığıyla bitkinin diğer bölümlerine
etkiledi. Bitkileri inceleyen bilim
iletilir. Çiçek bitkinin üreme organıdır. Dişi ve
dalı botanik de böyle ortaya çıktı.
erken organ burada bulunur. Böcekler
ve rüzgâr aracılığıyla
gerçekleşen tozlaşma
sonrasında meyve çiçek
oluşur. Meyve
meyve
Nerede? tohumu saklar.
Tohum bitkinin gövde
Afrika’daki savannalardan neslini devam
Amazonlardaki yağmur ettiren birimdir.
ormanlarına, Antartika’dan
çöllere, okyanuslardan
sulak alanlara, barındıkları tomurcuk
ekosistemin koşullarına uyum
sağlamış bitkiler bulunur. yaprak

BİTKİLER REHBER EL KİTABI 17

kök
 ETKİNLİKLER

18 BİTKİLER REHBER EL KİTABI

© Uğur Zeydanlı
BOZKIR
KRALLIĞI
Hedef kitle: 6 -13 yaş
Süre: 40 dk
Malzemeler: Karton, makas,
yapıştırıcı, boya kalemleri
Etkinlik tipi: Elişi-sanat
Uygun zaman: İlkbahar, yaz ve
sonbahar
Hazırlık: Kartondan şeritler kesilir.
Uygulama:
Katılımcılara bozkır denince
akıllarına ne geldiği sorulur.Sonra
kısaca bozkır tanıtılır. Bozkırda
bir krallıklarının olduğunu hayal
etmeleri istenir.
Katılımcıların her birine birer şerit
verilir. Bu şeridi kafasının çevresine
uygun olacak şekilde yapışkan bant
yardımıyla tutturmaları istenir.
Böylece bir taç şablonu ortaya çıkar.
BİTKİLER REHBER EL KİTABI
Elişi-sanat etkinliğiyle bozkırdaki
bitkilerin keşfedilmesi.
Ardından kendilerinin bir
krallığının olduğunu hayal ederek
ve etraflarında gördükleri bozkır
bitkilerini kullanarak birer taç
tasarlamaları istenir. Herkes kendi
tacını tamamladıktan sonra bir
çember şeklinde dizilir ve kendi
tacını takar.
Katılımcılara krallıklarının nasıl
olduğu sorulur (Krallığınız nasıl
bir yer, krallıkta yaşayanlara nasıl
davranıyorsunuz...)
Tacı yaparken kullandığı bitkilerin
neler olduğunu bilenler var mı
diye sorulur. Gönüllü katılımcılar
seçilip taçlarındaki bitkiler rehberler
tarafından tanıtılabilir.
19
 BİTKİ
AVI
Hedef kitle: 7+ yaş
Süre: 40 dk
Malzemeler: Bitki Avı etkinlik
kağıdı, kalem
Etkinlik tipi: Gözlem
Uygun zaman: İlkbahar, yaz ve
sonbahar
Hazırlık: Katılımcıların odunsu,
otsu bitki, yaprak, tohum, çiçek,
meyve gözlemleyebilecekleri bir rota
belirlenir.
Uygulama:
Katılımcılara bitkilerle ilgili ne
bildikleri sorulur. Ardından bir bitki
avına çıkılacağı duyurulur.
Yürüyüşün başlangıcında
katılımcılar gözlerini kapatmaya,
çevredeki sesleri dinlemeye ve
kokuları hissetmeye davet edilir.
20
Gözlem yoluyla birbirinden ilginç
bitkilerin keşfedilmesi.
Sorular sorulur: Hangi renkleri,
hangi şekilleri, hangi desenleri
görüyorsunuz? Bitkilerin toprakla,
havayla, suyla ilişkisi nasıl? Diğer
canlılarla ilişkisi nasıl? Bitkiler tek
başına mı, topluluk halinde mi
yaşıyor?
Bitkilerin, yapraklarını, gövdelerini
inceleyin. Çiçekleri var mı?
Tohumları var mı, dikkat edin.
Katılımcılar yolda buldukları yaprak,
tohum vb. toplamaya yönlendirilir.
Yürüyüş sonunda bu örnekler
etkinlik kağıdına yapıştırılır.
BİTKİLER REHBER EL KİTABI
DOĞA
KOLAJI
Hedef kitle: 7+ yaş
Süre: 30 - 45 dk
Malzemeler: Sepet, renkli kartonlar,
tutkal, makas, renkli kalemler
Etkinlik tipi: Elişi-sanat
Uygun zaman: İlkbahar, yaz ve
sonbahar
Hazırlık: Kartonlar A4 boyutunda
kesilerek hazırlanır ve bir yürüyüş
rotası belirlenir.
Uygulama:
Katılımcılara bitkinin bölümleri
sorulur. Ardından Bitkinin
Bölümleri etkinlik kağıdı dağıtılır ve
bu kâğıdın doldurulması sağlanır.
BİTKİLER REHBER EL KİTABI
Elişi-sanat etkinliğiyle bitkilerin
yaprak, gövde, çiçek, kök gibi
bölümlerinin incelenmesi.
Bir yürüyüşe çıkılacağı duyurulur
ve sepetler dağıtılır. Yürüyüş
sırasında rastlanan ağaç yaprakları,
küçük dallar, tohumlar toplanır.
Yürüyüş sonrasında toplanan
hazineler paylaşılır ve her parça
üzerinde sohbet edilir. Bunların
bitkinin hangi bölümü olduğu
üzerinde konuşulur. Dokusu,
rengi ve diğer fiziksel özellikleri
incelenir. Katılımcılara birer karton
dağıtılır. Tutkal ve renkli kalemleri
paylaşmaları istenir. Topladıkları
doğal malzemeleri kullanarak
kartonların üzerine kolaj yapmaları
istenir. Sonra da bunlar sergilenir.
21
 YAPRAK Gözlem yoluyla farklı yaprak
ÇEŞİTLİLİĞİ tiplerinin ve yaprak dizilişlerinin
keşfedilmesi.

Hedef kitle: 7+ yaş

Süre: 30 - 45 dk

Malzemeler: Yaprak kartı, asetat Gruplara birer Yaprak Rehberi verilir

kalemi, Yaprak Rehberi, rehber
kitaplar
Etkinlik tipi: Gözlem
Uygun zaman: İlkbahar, yaz ve
sonbahar
Hazırlık: Katılımcıların
farklı yaprak çeşitlerini
gözlemleyebilecekleri bir rota
belirlenir.
ve yürüyüş sırasında yaprakların
benzerlerini (basit yaprak, şerit
şeklinde yaprak, yumurta şeklinde
yaprak, bileşik yaprak, elsi yaprak,
tüysü yaprak vb.) bulmaları söylenir.
Yürüyüş sonunda bulunan yapraklar
ve bunların işlevleri hakkında
konuşulur.

Uygulama:

Katılımcılar gruplara ayrılır ve her

gruba birer yaprak kartı ve asetat
kalemi verilir. Her gruptan bir sözcü
yazılanları diğer gruplarla paylaşır.
Ardından bir yürüyüş yapılacağı ve
yaprak çeşitliliğinin gözlemleneceği
duyurulur.

22 BİTKİLER REHBER EL KİTABI

BİTKİ
ÇEŞİTLİLİĞİ Gözlem yoluyla bitki
çeşitliliğinin keşfedilmesi.

Hedef kitle: 7+ yaş

Süre: 40 dk

Malzemeler: Bitkilerin Ortaya Katılımcılar gruplara ayrılır ve

Çıkışı etkinlik kağıdı, Bitki Kartları her gruba Bitki Kartları dağıtılır.
ve kalem Bir rota boyunca yürüneceği ve
katılımcıların kartlardaki bitkilerin
Etkinlik tipi: Gözlem benzerlerini bulacağı açıklanır.

Uygun zaman: İlkbahar, yaz ve Yürüyüşten sonra gruplar ellerindeki

sonbahar kartlardaki bitkileri belirli
ölçütler belirleyip sınıflandırmaya
Hazırlık: Bitki türlerini davet edilir. Çalışma sonunda
gözlemleyebilecekleri bir rota taksonomiden, bitkilerin nasıl
belirlenir. sınıflandırıldığından kısaca
bahsedilir.
Uygulama:

Katılımcılara bitkilerin nasıl

ortaya çıktığı sorulur? İlk bitkiler
hakkında bildiklerini paylaşmaya
yönlendirilirler.

Bitkilerin Ortaya Çıkışı etkinlik

kağıdı dağıtılır ve yeryüzünde
yaşamın yaklaşık 3,5 milyar yıl önce
başladığı, bitkilerin atasının yeşil
algler olduğu antarılır.

BİTKİLER REHBER EL KİTABI 23

 AĞAÇLAR
BİRÇOK Gözlem yoluyla ağaçların
ekosistemdeki rollerinin
CANLIYA keşfedilmesi.
EV SAHİPLİĞİ
YAPAR
birçok ekonomik olanak sağladıkları,
Hedef kitle: 7+ yaş gıda sağladıkları, suyu korudukları,
mikro iklim oluşturarak enerji
Süre: 30 - 45 dk korunumu sağladıkları, yaban hayatı
için barınak oluşturdukları anlatılır.
Malzemeler: Her Ağaç Birçok
Canlıyı Barındırır çalışma kağıdı, Katılımcılar gruplara ayrılır ve
renkli kalemler her grup bir ağaca yönlendirilir.
Gruplara Her Ağaç Birçok Canlıyı
Etkinlik tipi: Gözlem Barındırır etkinlik kağıdı dağıtılır.
İlk grup ağacın çevresinde 1
Uygun zaman: Dört mevsim m, ikinci grup 2 m, üçüncü ve
dördüncü gruplar da 3 ve 4 m
Hazırlık: Katılımcıların çapındaki bir alanda inceleme
farklı yaprak çeşitlerini yapmaya davet edilir. Ağaçların
gözlemleyebilecekleri bir rota barındırdığı canlılar ve bu canlılarla
hazırlanır. ilgili işaretler aranır.

Uygulama: Çalışma sonunda her grup

bulduklarını paylaşır ve ağaçlarla
Katılımcılara ağaçların önemi ilgili sloganlar yazmaları sağlanarak
sorulur. Yanıtlardan sonra etkinlik sonlandırılır.
ağaçların ekosistem servisinden
söz edilir: Karbon döngüsündeki
görevleri, havayı temizledikleri,
oksijen sağladıkları, çevreyi
güzelleştirdikleri, insan türüne

24 BİTKİLER REHBER EL KİTABI

 JAPON ŞİİR
SANATI:
HAİKU
Hedef kitle: 9+ yaş
Süre: 40 dk
Malzemeler: Haikular Doğayı
Anlatır etkinlik kağıdı ve boya
kalemleri
Etkinlik tipi: Gözlem-sanat
Uygun zaman: Dört mevsim
Hazırlık: Kısa bir yürüyüş rotası
belirlenir.
Uygulama:
Katılımcılara sanatçıların doğadan
nasıl esinlenmiş olabileceği sorulur.
Ardından bir Japon şiir yazma sanatı
olan haikudan söz edilir.
BİTKİLER REHBER EL KİTABI
Şiir aracılığıyla bitkilerin
keşfedilmesi ve doğayla bağ
kurulması.
Haikunun 3 dize ve 5-7-5 şeklinde
17 heceden oluşan bir forma sahip
olduğu, okuyucuyu ana odakladığı,
doğayla ilgili betimlemelere yer
verdiği açıklanır. Bu şiirlerin hızlı
dünyayı yavaşlatmanın bir yolu
olduğu ve
ünlü haikuculardan Başo’nun
“Haiku, bu anda, bu sürede, burada
ne olduğudur.” dediği aktarılır.
Katılımcılara çalışma kağıdı
dağıtılır ve kısa bir yürüyüş
yapmaya yönlendirilirler. Bu
yürüyüşte gözlem yapmaları ve bu
gözlemlerden esinlenip duygularını
bir haiku’yla ifade etmeleri istenir.
Yürüyüş sonunda sonunda
katılımcılar haikularını birbirleriyle
paylaşır ve doğanın nasıl bir zengin
esin kaynağı olduğu konusunda
sohbet edilir.
25
 TOZLAŞMA Gözlem yoluyla bitkilerin nasıl
çoğaldığının keşfedilmesi.

Hedef kitle: 9+ yaş

Süre: 30-40 dk

Malzemeler: Tozlaşma İnfografik

Katılımcılara isimleri verilir.
etkinlik kağıdı, boya kalemleri
Ortadaki kişi güzel nazuğum, el
ele tutuşan kişiler ise fesçitarağı
Etkinlik tipi: Gözlem-inceleme
olacaktır.
Rehberin vereceği üç yönerge
Uygun zaman: İlkbahar
vardır. Güzel nazuğum yönergesi
verildiği zaman kelebek
Uygulama:
fesçitarağından ayrılıp kendisine
yeni bir bitki bulmaya çalışır.
Öncelikle katılımcılara
Bu sırada ebe, kelebeklerden
ilkbaharda çevremizdeki havanın
birinin yerini kapmaya çalışır.
rüzgârla uçuşan çiçek tozlarıyla dolu
Fesçitarağı yönergesinde ise yerinde
olduğu hatırlatılır ve bu konudaki
kalır, ancak fesçitarakları kendi
deneyimleri sorulur. Çiçek tozlarının
aralarında yer değiştirir. Ekosistem
bitkilerin erkek üreme hücrelerini
yönergesi verildiğinde ise bütün
taşıyan mikroskobik tanecikler
katılımcılar kendi aralarında yer
olduğu,
değiştirir ve yeni üçlüler oluşturur.
tozlaşmanın, çiçek tozlarının erkek
Bu şekilde yönergelerin karışık
organdan dişi organa taşınma
olarak verilmesiyle oyun devam
süreci olduğu aktarılır. Tozlaşmada
eder. Değerlendirme olarak
kelebeklerin, arıların öneminden söz
Tozlaşma İnfografiği dağıtılır ve
edilir.
katılımcılardan bunu tamamlamaları
istenir.
Tüm katılımcılar el ele tutuşup
çember oluşturur ve üçlü gruplara
ayrılır. Üçlü gruplarda iki kişi el ele
tutuşup köprü yaparken diğer kişi
ortaya geçer. Bir kişi ebe olur ve
rehber de yönerge verir.
26 BİTKİLER REHBER EL KİTABI
BİTKİ CETVELİ Elişi-sanat etkinliğiyle bitkilerin
yaşam döngülerinin keşfedilmesi.

Hedef kitle: 7-10 yaş

Süre: 40 dk

Malzemeler: Bitki Cetveli çalışma

Katılımcılara dosya kağıdı dağıtılır
kağıdı, mukavva, yapıştırıcı,
ve cetveli kullanarak fotosentezi
maket bıçağı, dosya kağıdı ve boya
çizmeleri istenir.
kalemleri
Son olarak da katılımcılara, halkın
Etkinlik tipi: Elişi-sanat, Masal
ortak yaratısı olarak ağızdan ağıza,
kuşaktan kuşağa aktarılan, cin,
Uygun zaman: İlkbahar, yaz ve
peri, dev gibi olağanüstü kişileri
sonbahar
de olan, olağanüstü olaylara yer
veren, genellikle bir tekerlemeyle ya
Uygulama:
da bir varmış, bir yokmuş gibi bir
sözle başlayan bir tür halk öyküsü
Katılımcılara bitkilerin önemi
olan masal açıklanır ve onlardan
sorulur? Yanıtlar alındıktan sonra
fotosentezle ilgili bir masal yazmaları
bitkilerin besin zincirindeki üretici
istenir. Yazılan masallar paylaşılır.
rollerine değinilir. Bitkilerin nasıl
besin ürettiği, fotosentez olayı
konuşulur.

Katılımcılara Bitki Cetveli etkinlik

kağıdı, mukavva, yapıştırıcı ve
maket bıçağı dağıtılır. Etkinlik
kağıdından cetvel kesilerek çıkarılır
ve mukavva üzerine yapıştırılır.
Maket bıçağıyla cetvel üzerindeki
şekiller oyulur.

BİTKİLER REHBER EL KİTABI 27

 AMATÖR
BOTANİKÇİ
Hedef kitle: 9+ yaş
Süre: 15-20 dk
Malzemeler: Gözlem defteri, kalem
ve fotoğraf makinesi, bitki rehber
kitabı
Etkinlik tipi: Gözlem-inceleme
Uygun zaman: Dört mevsim
Hazırlık: Bir yürüyüş rotası
belirlenir.
Uygulama:
Katılımcılara bitkilerle uğraşan
meslekler sorulur. Biyolog,
botanikçi, ziraat mühendisi, gıda
mühendisi, kimyacı, eczacı, doğa
korumacı, fotoğrafçı, sanatçı... Bu
mesleklerden botanikçiler üzerinde
durulur. Botanikçilerin nasıl çalıştığı
aktarılır.
28
Bir botanikçinin nasıl çalıştığının
keşfedilmesi.
Amatör botanikçilikten bahsedilir.
Doğa ile ilgili konularda, kelebek
gözlemciliği, kuş gözlemciliği bu işle
amatör olarak uğraşan meraklıların
bilim dünyasına önemli katkılarda
bulundukları belirtilir. Amatör
botanikçi olmanın ilk koşulunun da
bir gözlem defteri, kalem ve rehber
kitabı edinip arazide dolaşmak
olduğu söylenir. Arazide gözlem
yapıp not tutmanın ve fotoğraf
çekmenin, bunları bir blogda
paylaşmanın, ilgili topluluklara
üye olmanın, gönüllü çalışmalar
katılmanın zamanla kişiyi bir
uzmanlaştıracağı anlatılır.
Katılımcılara Gözlem Defteri
dağıtılır ve bir yürüyüş yapılır.
Katılımcılar gözlemlerini defterlerine
kaydederler. Yürüyüş sonunda
gözlemler paylaşılır.
BİTKİLER REHBER EL KİTABI
 Yararlanabilecek Kaynaklar
Ülgen, H. ve U. Zeydanlı. ed. 2008. Orman ve Biyolojik Çeşitlilik Doğa
Koruma Merkezi, Ankara, Türkiye
http://www.dkm.org.tr/Dosyalar/YayinDosya_qHFXug0l.pdf

Kaya, Z., Zeydanlı, U., Nazlıer, B., Yılmaz, T., 1999, ODTÜ Yerleşke
Kır Çiçekleri Rehberi. Dönmez Offset

Zeydanlı, U., 1995, ODTÜ Doğa Rezervi, ODTÜ Doğa Topluluğu,

Ankara

http://www.turkiye-florasi.com/index.php?sayfa=hiyerarsi

BİTKİLER REHBER EL KİTABI 29

 Notlar

........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................

30 BİTKİLER REHBER EL KİTABI

 31
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
Doğayla bağ kurmak, bizi
çevreleyen doğayı tanımaktan
geçer. ODTÜ de bu anlamda eşsiz
bir yerdir. Yerleşke, Ankara’ya nefes
veren ormanı, el değmemiş geniş
bozkırı ve bir vaha olan gölüyle
kent merkezinde 4.500 hektarlık bir
alana yayılır.

Gençlik ve Kent için Doğa projesi,

ODTÜ’yü koruyarak Ankaralının
doğayla bağ kurması ve
sürdürülebilir kentlerin kurulması
yolunda önemli bir adım olarak
başlayan bir projedir.

Doğa Koruma Merkezi Vakfı’nın

ODTÜ, Butterfly Conservation
(UK), Anima Mundi (IT), Thessaly
Teknoloji Enstitüsü (GR)
ortaklığında yürüttüğü Erasmus+
Stratejik Ortaklıklar çerçevesinde
desteklenen proje, gençlerin
sürdürülebilirlik ve doğa koruma @odtudedoga
konularında bilgi ve becerilerle odtudedoga.org
donatılarak güçlendirilmesini
hedefiyor. dkm.org.tr

Finansmanı Avrupa Birliği

Erasmus+ Programı
kapsamında sağlanmıştır