Professional Documents
Culture Documents
5.6. Mithilesh Kumar Case
5.6. Mithilesh Kumar Case
विशेष इजलास
विरुद्ध
विपक्षीः सम्माननीय प्रधानमन्त्री, प्रधानमन्त्री कार्यालय, सिंहदरवार काठमाण्डौ
समेत
हाम्रो जस्तो कृ षि प्रधान देशमा जग्गा कमाउने मोही वर्गको संख्या अन्य
वर्गको तुलनामा वढी र पिछडिएको कमजोर हुने हुनाले त्यस्तो वर्गको
जीवनस्तर उकासी भुमिको उत्पादनशिलता बढाई सामाजिक न्याय र राष्ट्रिय
सम्पत्तिको न्यायोचित वितरण गर्ने संविधानको धारा २५ को राज्यका
निर्देशक सिद्धान्तहरु र धारा २६ को राज्यका नीतिहरु कार्यान्वित गर्न उक्त
संशोधन भएको भन्ने हुंदा भुमि सम्वन्धी ऐन, २०२१ मा भएको चौथो संशोधन
द्वारा संशोधित दफा २६ख, २६ग, २६घ, २६ङ, र २६च नेपाल अधिराज्यको
संविधान, २०४७ को धारा १७ संग वाझिएको छ भन्न मिलेन । तसर्थ प्रस्तुत
रिट निवेदन खारेज हुने।
(प्र.नं. ३१)
निवेदक तर्फ बाटः विद्वान अधिवक्ता श्री मिथिलेश कु मार सिंह
विपक्षी तर्फ बाटः विद्वान वरिष्ठ सरकारी अधिवक्ता श्री वलराम के .सी.
अवलम्वित नजिरः ने.का.प. २०५०, अंक ४, नि.नं.. ४७२१, पृ. १८०, ने.का.प.
२०५१, अंक ११, नि.नं. ५००१, पृ. ८५२ ।
आदेश
क. निवेदक तर्फ बाटः भुमि संवन्धी ऐन, (चौथो संशोधन) २०२१ को दफा २६
ख, २६ग, २६घ, २६ङ, र २६च नेपाल अधिराज्यको संविधान, २०४७ को धारा १७ संग
वाझिएको छ, नेपाल अधिराज्यको संविधान, २०४७ अनुसार सम्पत्ति सम्वन्धी हक
मौलिकहक हो । नेपाल अधिराज्यको संविधान अनुसार साम्पत्तिक हकमा मोही
हक पर्दैन, अथवा मोही हक सम्पत्ति संवन्धी हक होइन । यो सशर्त हक
हो, नेपाल अधिराज्यको संविधान, २०४७ को धारा १७ अनुसार विना क्षतिपुर्ति
जग्गाधनीको सम्पत्ति मोहीलाई हस्तान्तरण गर्ने गरी कानून निर्माण गर्न
मिल्दैन, जग्गाधनीत्वको हक र मोहियानी हक समान प्रकृ तिका हक नहुंदा
मोहियानी हक छोडे वापत जग्गाधनीको आधा जग्गामा मोहीको हक स्थापित
गराउन मिल्दैन, नेपाल अधिराज्यको संविधान अनुसार सार्वजनिक हितको लागि
क्षतिपुर्ति दिई राज्यले नागरिकको सम्पत्ति प्राप्त गर्न सक्छ तर जग्गाधनीको
आधा जग्गा मोहीलाई दिनु सार्वजनिक हितको विषय होइन, जग्गाधनीको आधा
जग्गा मोहीलाई वांडफांड गर्ने गरी कानून बनाउने अधिकार विधायिकालाई
छै न, नेपाल अधिराज्यको संविधान, २०४७ को धारा १७(१) अन्तर्गतको कार्यबाट
पनि एक प्रकारले राज्यले सम्पत्ति माथि हक सिर्जना गर्ने हुंदा धारा १७(२)
अन्र्तगत मुआव्जा दिनु पर्दछ । संशोधित ऐनको दफा २६(घ) अन्तर्गत
जग्गाधनीको इच्छा विपरीत जग्गा वांडफांड गरिने भएको हुनाले पनि क्षतिपुर्ति
दिनुपर्ने हुन्छ, चौथो संशोधनबाट भएको पुनरावेदन नलाग्ने भन्ने व्यवस्था
समानताको हक विपरीत र अदालतको अधिकारलाई संकु चित पार्ने समेत भएकोले
असंवैधानिक छ ।
प्र.न्या.मोहनप्रसाद शर्मा
न्या.के शवप्रसाद उपाध्याय