PROGRAMLAMA TERİMLERİNİN ETİMOLOJİSİ
Avatar
Bir bilgisayar oyununda ya da internet forumunda bir kişinin
grafiksel sembolü olan avatar kelimesi, insan biçiminde yeryüzüne
inen bir tanrıya gönderme yapan Hint mitolojisinden gelir. İlk olarak
1980’lerde programlama alanında kullanılmıştır. “İniş” anlamına
gelen Sanskritçe avatāra kelimesinden gelir.
Açmak
Bilgisayarı çalıştırmak anlamına gelen açmak, “çalıştırma süreçi”nin
kısaltmasıdır ve kendi çabanla başarıya ulaşmak anlamına gelen
“botunun kulağından tutarak kendini yukarı çekmek” ifadesinden
gelir. Bu söylem, saçını kullanarak kendisini bir bataklıktan kurtaran
ana kahramanın anlattığı bir masal serisinden oluşan “Baron
Munchausen’in Maceraları” (1785) kitabından esinlenmiştir.
Hata
Bir bilgisayar programında veya sisteminde oluşan arıza anlamına
gelen hata, 1800lerin sonlarında teknik arızalar için kullanılmıştır.
Terimin popülerleşmesine katkı sağlayan Thomas Edison, 1889’da
"Bir güçlüğü çözmek için kullanılan ve hayali bir böceğin içinde
kendini gizlediğini ve tüm soruna neden olduğunu ima eden bir
ifade" olarak yazdı.
Önbellek
Hızlı bir şekilde alınabilen ve aktarılabilen geçici bir veri deposu olan
önbellek, ilk olarak 18. Yüzyılın sonlarında Fransız Kanadalı avcılar
tarafından malları ve erzakları depolama yerini ifade etmek için
kullanılıyordu. Fransızca “saklamak” anlamına gelen cacher ve
Latince “sıkıştırmak” anlamına gelen coactare’den türemiştir.
Bulut
İnternet ile çalışan bilgi işlem yazılımı ve hizmetleri anlamına gelen
bulut veya bulut bilişim, ilk olarak 1996 yılında bilgisayar şirketi
Compaq tarafından icat edilen bir kavramdı. Bulut, asıl kullanımı
diyagram içindeki ağ veya interneti belirtmek için olan bulut
kümesinden gelir.
Çerez
Küçük bir veri paketi olan çerez terimi, ilk olarak 1970’lerde Unix
programcıları tarafından kullanılmış ve muhtemelen içinde kısa fallar
içeren şans kurabiyelerinden esinlenilmiştir. “Ağ çerezi”, programcı
Lou Montulli tarafından 1994’te icat edilmiştir. Çerez (cookie)
kelimesi, Flemenkçe “küçük kek” anlamına gelen koekje’den gelir ve
1600’lerde Hollandalı sömürgeciler tarafından Amerika’ya getirildi.
Casus
Unix sistemlerinin arka planında çalışan program olan casus,
1960’larda MİT’teki programcılar tarafından icat edildi. 19. Yüzyılda
gaz moleküllerinin akışını kontrol eden bir cinin olduğu düşünce
deneyi olan Maxwell’in Cininden ve kötüden daha çok insan ve tanrı
karışımı bir figür olan canavarın olduğu Yunan Mitolojisinden
esinlenilmiştir.
Varsayılan
Bir bilgisayar programında veya yazılımında önceden seçilen
seçenekler olan varsayılan, “başarısız olma”, “suç veya günah”
anlamına gelen Fransızca defaute kelimesinden ilham alınmıştır.
Programlama alanında, bir kullanıcı belirtmediğinde program
tarafından seçilen seçenekler veya ayarlar olarak kullanılmaya
1960ların ortalarında başlanmıştır.
Alan
Bir alt ağ veya büyük bir ağın birimi olan alan, “bir efendiye ait olan”
anlamına gelen Latince dominicum ve Fransızca demaine den gelir.
Programlama alanında, bir ağ adresindeki tanımlayıcı bir dize olan
alan adı 1985’te ilk kez ortaya atılırken alan kelimesi yaklaşık
1978de kullanılmaya başlandı.
Ethernet
Kablolu bir ağdaki cihazları birbirine bağlamak için geleneksel bir
yöntem olan ethernet, ether (bulutların da ilerisindeki uzayın üst
katmanları) ve net (ağ) kelimelerinin birleşmesi ile oluşmuştur, bilim
adamlarının ışık dalgaları içerdiğine inandığı alan olan ve bunu “ışık
saçan eter” olarak adlandıran Dr Robert Metcalfe tarafından
bulunmuştur.
Günlük
Bir sistem veya program çalışırken meydana gelen olayları kaydeden
bir dosya olan günlük veya sistem günlüğü dosyası, gemi jurnalinden
gelmektedir ayrıca 16. Yüzyılda geminin hızını ölçmek için bir tahta
ve halat kullanılırdı. Gemicilikle ilgili olan bu günlük kelimesi, seyir
defterini, günlük tutmak fiilini, oturum açmak eylemini ve oturum
açma kelimesinin yaratılmasına sebep oldu.
Yama
Bir hatayı düzelten veya bir programı ilerleten kısa bir kod olan yama
terimi, 1940larda programcıların ilk bilgisayarları programlamak için
kullandıkları delikli kartlardaki deliklerin üzerine banttan yama
yapıştırmalarından gelmektedir. Yama muhtemelen “parça” anlamına
gelen Fransızca piece’ten gelmektedir.
Spam
İstenmeyen e-posta veya gönderiler anlamına gelen spam, Monty
Python’un …
Wiki
Kullanıcılar tarafından düzenlenebilen bir web sitesi olan wiki, Havai
dilinde “hızlı” anlamına gelen kelimeden gelir. İlk wikinin kurucusu
olan Ward Cunningham-WikiWikiWeb, Honolulu’ya yaptığı bir
gezide onu havaalanından alan ve Havai dilinde “çok hızlı” demek
olduğunu öğrendiği Wiki Wiki otobüs servisinden ilham aldığını
söyledi.
Sıkıştırılmış dosya
Kayıpsız veri sıkıştırmayı destekleyen bir arşiv dosyası biçimi olan
sıkıştırılmış dosya, 1989’da icat edildi ve yaratıcısı Phil Kratz’ın
ardından PKZİP olarak anıldı. Bu ad arkadaşı Robert Mahoney
tarafından önerildi çünkü “yüksek hızda hareket etme” anlamına
geliyordu ve o sırada diğer mevcut sıkıştırma programlarından daha
hızlı olduğunu çağrıştırıyordu.