Rachunek różniczkowy

Funkcja pochodna
Obliczanie pochodnych funkcji – powtórzenie wiadomości

Potrzebne wzory dotyczące pochodnych funkcji znajdziesz w maturalnej karcie wzorów w rozdziale
16. na stronach 32–33.

Zadanie 1.
Oblicz pochodną funkcji:
a) f (x) = 3x5 − 7x4 + x2 − 4x − 123
Liczymy pochodną:

f ′ (x) = 3 · 5x4 − 7 · 4x3 + 2x − 4 · 1 − 0 = 15x4 − 28x3 + 2x − 4.

√ √
b) f (x) = 6 x + 2 3x8 − 2
Liczmy pochodną:
1 √ 3 √
f ′ (x) = 6 · √ + 2 3 · 8x7 − 0 = √ + 16 3x7 .
2 x x

5 3 1
c) f (x) = x 3 + 2x 4 − 9x 6 − ex
Liczmy pochodną:
5 5 −1 3 3 1 1 5 2 3 1 3 5 5√ 3 1 3 1
f ′ (x) = x 3 +2· x 4 −1 −9· x 6 −1 −ex = x 3 + x− 4 − x− 6 −ex =
3
x2 + · √ − ·√ −ex .
3 4 6 3 2 2 3 2 x 2 6 x5
4

Uwaga.
W powyższych przekształceniach użyliśmy wzorów:
m √ 1
an = n
am , a−m = , a ∈ R, m, n ∈ N.
am

√ √
d) f (x) = x4 − 3 x + 10 x3
5

Liczymy pochodną:
4 1
′ 3
′ 4 1 1 3 3 4 1 2 2 4 1 6
f ′ (x) = − − x 3 +10 x 5 = − 2 − x 3 −1 +10· x 5 −1 = − 2 − x− 3 +6x− 5 = − 2 − √ +√ .
x2 x 3 5 x 3 x 3 3 x2 5 x2
Zadanie 2.
Oblicz pochodne iloczynu funkcji, korzystając ze wzoru:
′
f (x) · g(x) = f ′ (x) · g(x) + f (x) · g ′ (x)


√
a) f (x) = (3x2 − 4x + 100)( x − x)
Liczymy pochodną:
√ √ √
 
1
f ′ (x) = (3x2 − 4x + 100)′ ( x−x)+(3x2 −4x+100)( x − x)′ = (6x − 4)( x−x)+(3x2 −4x+100) √ − 1 .
2 x

b) f (x) = 4x3 ex
Liczmy pochodną:
′
′
f ′ (x) = 4x3 · ex + 4x3 · ex = 12x2 ex + 4x3 ex .

1
 √ 4
c) f (x) = (x5 − 3 x) · x
Liczmy pochodną:
 ′ 
√ √ √
  
4 4 1 2 4 4
f ′ (x) = (x5 − 3
x)′ · + (x5 − 3 x ) · = 5x4 − x− 3 · + (x5 − 3 x) · − 2 =
x |{z} x 3 x x
1
=x 3
 
2
4 5x4 − 31 x− 3 √ 1
4(x5 − 3
x) 4 2 x3 4 5 5 2 5
= − = 20x3 − x−1 3 −4x3 +4· 2 = 20x3 − x− 3 −4x3 +4x− 3 = 16x3 +2 x− 3 =
x x2 3 x 3 3
2 23 8
8
= 16x3 + √
3
= 16x3 + √
3
3
= 16x3 + √3
.
x 5 x 5 3x x2
Zadanie 3.
Oblicz pochodne ilorazu funkcji, korzystając ze wzoru:
′
f ′ (x) · g(x) − f (x) · g ′ (x)

f (x)
=
g(x) [g(x)]2

2
−x
a) f (x) = 3x
x3 −1
Liczmy pochodną:

(3x2 − x)′ (x3 − 1) − (3x2 − x)(x3 − 1)′ (6x − 1)(x3 − 1) − (3x2 − x)(3x2 )
f ′ (x) = = =
(x3 − 1)2 (x3 − 1)2

6x4 − 6x − x3 + 1 − 9x4 + 3x3 −3x4 + 2x3 − 6x + 1

= 3 2
= .
(x − 1) (x3 − 1)2

√
x
b) f (x) = x2 +5
Liczmy pochodną:
√ √ √ √
√
′ √
′ 1 x2√
+5 x2√
+5 2 x·2x x
x · (x2 + 5) − x · x2 + 5 √
2 x
· (x2 + 5) − x · 2x 2 x
− 2x x 2 x
− √
2 x
′
f (x) = = = = =
(x2 + 5)2 (x2 + 5)2 (x2 + 5)2 (x2 + 5)2
x2√
+5 2
x2 +5−4x 2

2 x
− 24x
√
x
√
2 x 5 − 3x2
= = = √ .
(x2 + 5)2 (x2 + 5)2 2 x(x2 + 5)2

x
c) f (x) = x23xe
−x+π
Liczymy pochodną:

′
′ 3xex )′ · (x2 − x + π) − 3xex · x2 − x + π
f (x) = =
(x2 − x + π)2

(3x)′ ex + 3x(ex )′ · (x2 − x + π) − 3xex · (2x − 1)

= =
(x2 − x + π)2
(3ex + 3xex )(x2 − x + π) − 3xex (2x − 1) 3ex (1 + x)(x2 − x + π) − 3xex (2x − 1)
= = =
(x2 − x + π)2 (x2 − x + π)2


3ex (1 + x)(x2 − x + π) − x(2x − 1) 3ex (x2 − x + π + x3 − x2 + πx − 2x2 + x)
= = =
(x2 − x + π)2 (x2 − x + π)2
3ex (x3 − 2x2 + πx + π)
= .
(x2 − x + π)2

2
Zadanie 4.
Oblicz pochodne funkcji złożonej. korzystając ze wzoru:
′
g(f (x)) = g ′ (f (x)) · f ′ (x)


a) f (x) = (3x2 − 1)12

Liczmy pochodną:

f ′ (x) = (3x2 − 1)′ · 12(3x2 − 1)11 = 6x · 12(3x2 − 1)11 = 72x(3x2 − 1)11 .

√
b) f (x) = 12x2 − x + 1
Liczymy pochodną:
1 1 24x − 1
f ′ (x) = (12x2 − x + 1)′ · √ = (24x − 1) · √ = √ .
2
2 12x − x + 1 2
2 12x − x + 1 2 12x2 − x + 1

2
c) f (x) = e5x −1
Liczmy pochodną:
2 2
f ′ (x) = (5x2 − 1)′ · e5x −1
= 10xe5x −1
.

d) f (x) = (2x − 1)100 · 3x2

Liczymy pochodną:

′
′
f ′ (x) = (2x − 1)100 · 3x2 + (2x − 1)100 · 3x2 = (2x − 1)′ · 100(2x − 1)99 · 3x2 + (2x − 1)100 · 6x =

= 2 · 100(2x − 1)99 · 3x2 + 6x(2x − 1)100 = 600x2 (2x − 1)99 + 6x(2x − 1)100 .

q
x2 −1
e) f (x) = 2x 3 +1

Liczmy pochodną:
′
(x2 − 1)′ · (2x3 + 1) − (x2 − 1)(2x3 + 1)′
 2
′ x −1 1 1
f (x) = 3
· q = 3 2
· q =
2x + 1 2
x −1
2 2x (2x + 1) x2 −1
2 2x
3 +1 3 +1

2x(2x3 + 1) − (x2 − 1) · 6x2 1 4x4 + 2x − 6x4 + 6x2 1 −2x4 + 6x2 + 2x

= 3 2
· q = 3 2
· q = q .
(2x + 1) x2 −1
2 2x (2x + 1) 2 x2 −1
2(2x 3 + 1)2 x2 −1
3 +1 2x3 +1 2x3 +1

2 4
f ) f (x) = (x x−1)
7 +8
·3x

Liczmy pochodną:

′
′ (x2 − 1)4 · 3x · (x7 + 8) − (x2 − 1)4 · 3x · (x7 + 9)′
f (x) = =
(x7 + 8)2
 

′
(x2 − 1)4 · 3x + (x2 − 1)4 · (3x)′ · (x7 + 8) − (x2 − 1)4 · 3x · 7x6
= =
(x7 + 8)2
 
(x2 − 4)′ · 4(x2 − 1)3 · 3x + (x2 − 1)4 · 3 · (x7 + 8) − 21x7 (x2 − 1)4
= =
(x7 + 8)2

3
  
2x · 4(x2 − 1)3 · 3x + 3(x2 − 1)4 · (x7 + 8) − 21x7 (x2 − 1)4
= =
(x7 + 8)2
 
24x2 (x2 − 1)3 + 3(x2 − 1)4 · (x7 + 8) − 21x7 (x2 − 1)4
= =
(x7 + 8)2
(x2 − 1)3 (24x2 + 3(x2 − 1))(x7 + 8) − 21x7 (x2 − 1)4
= =
(x7 + 8)2
(x2 − 1)3 (24x2 + 3x2 − 3)(x7 + 8) − 21x7 (x2 − 1)4
= =
(x7 + 8)2


(x2 − 1)3 (27x2 − 3)(x7 + 8) − 21x7 (x2 − 1)
= =
(x7 + 8)2
(x2 − 1)3 (27x9 + 216x2 − 3x7 − 24 − 21x9 + 21x7 )
= =
(x7 + 8)2
(x2 − 1)3 (6x9 + 18x7 + 216x2 − 24) 6(x2 − 1)3 (x9 + 3x7 + 36x2 − 4)
= = .
(x7 + 8)2 (x7 + 8)2