Bumuo ang United Nations ng Food and Agriculture
Pagtangkilik sa mga Produktong Pilipino Ang yaman
ng bansa ay tila hindi napahahalagahan kapag
tinatangkilik ang mga dayuhang produkto. Dapat
pagsikapan na tangkilikin ang mga produktong
Pilipino at iwasan ang pag-iisip na kolonyal.
Tamang Pagboto Ang paghahalal ng opisyal ng
pamahalaan ay isang gawain na dapat pagtuunan ng
pansin ng isang mamamayan kung nais niya na
mapaunlad ang bansa.
Ang sektor ng agrikultura ang pinagmumulan ng
mga hilaw na sangkap na ginagamit sa sektor ng
industriya upang makagawa ng mga bagong
produkto o serbisyo
Pagsasaka Ito ang pagtatanim ng iba't ibang
halamang namumunga
Pagghahayupan Ito ang pag-aalaga ng iba't ibang
hayop na kinokonsumo ng mga tao bilang pagkain
Pangingisda Ito ang panghuhuli ng isda sa mga ilog,
lawa, o dagat. Maaari rin itong tumukoy sa pag-
aalaga ng mga isda sa mga anyong tubig.
Paggugubat Ito ang pagpuputol ng mga punong-
kahoy sa kagubatan upang gawing mga
kasangkapan o pundasyon ng bahay o gusali.
Pagmimina Ito ang pagkuha ng mga yamang
mineral mula sa loob ng mga bundok at ilalim ng
kweba.
Ang sektor ng agrikultura sa Pilipinas ay
pinangangasiwaan ng Kagawaran ng Agrikultura o
Department of Agriculture. Ang kagawaran ay
nabuo noong 1898 matapos iproklama ni Pangulong
Emilio Aguinaldo ang kalayaan ng bansa. Layunin ng
kagawaran na paunlarin ang sektor ng agrikultura
ng bansa sa pamamagitan ng pagbubuo ng mga
programa at proyektong tumutugon sa
modernisasyon ng kakayahang agrikultural ng
Pilipinas.
pagsusulong ng mga programa para sa staple food
commodities upang masiguro ang seguridad at
magandang kalidad ng pagkain, at pagbibigay-
halaga sa mga high value crops upang
makapagbukas ng mga bagong trabaho at mapalago
ang kita ng mga nasa sektor ng agrikultura.
“golden crops” ng bansa—tulad ng saging, niyog, at
pinya
Mahalagang tandaan na ang sektor ng industriya ay
palaging maiuugnay sa sektor ng agrikultura. Kaya
naman, ang pag-unlad ng sektor ng industriya ay
may dalang epekto sa sektor ng agrikultura
Mga Patakarang Piskal at Pakikipagkalakalan ng
Bansa Ang mga patakarang ipinatutupad ng isang
estado ay para sa kabuuang pagpapatakbo ng
bansa. Kaya naman, kahit na nais paunlarin nang
mabuti ng isang bansa ang sektor ng agrikultura
nito, hindi maiiwasan na mayroong mga patakarang
hindi gaanong makabubuti para sa sektor
Halaga ng Kita sa Sektor ng Agrikultura
Dahil sa mas maraming oportunidad na makukuha
mula sa iba pang sektor ng bansa, mas pinipili ng
mga mamamayan na lumayo sa sektor ng
agrikultura.
Mga Natural na Suliranin Ang mga natural na
suliranin sa sektor ng agrikultura, tulad ng kawalan
ng suplay ng tubig, matabang lupa, at likas na
yaman, ay dala ng mga natural na kaganapan sa
bansa,
Mga Suliranin na Dulot ng Tao Ang mga man-made
challenges na kinahaharap ng sektor ng agrikultura
ay may kinalaman sa hindi matalinong paggamit ng
tao ng mga likas na yaman ng bansa.
Organization (FAO) upang tugunan ang mga
pandaigdigang suliranin sa larangan ng agrikultura
kailangang magkaroon ang mga bansa ng isang
moderno at industriyalisadong sistemang
agrikultural na magagamit pati ng mga maliliit na
magsasaka.
Kinakailangan din ang urbanisasyon upang
mapalaganap ang magagandang dulot ng sektor ng
agrikultura sa ekonomiya ng isang bansa
Ayon sa Millenium Ecosystem Assessment, ang
pagkasira ng ecosystem o kalikasan ay isang hadlang
upang makamit ang mga layunin sa pag-unlad ng
isang bansa.
Ang matatag at magandang makroekonomikong
polisiya ay nakatutulong sa pagpapataas ng antas ng
kaunlaran at pagpapababa sa implasyon
Nagiging malaking tulong ang polisiyang ito upang
magkaroon ng isang magandang investment
environment para sa mga kompanyang agricultural
Ang pakikipagkalakalan ay nakatutulong sa
pagpapabuti ng daloy ng ekonomiya sa pamilihan. A
Naiimpluwensiyan ng kalakalan at pamumuhunan
ang pagpapaunlad ng siklo ng suplay ng pagkain
mula sa input supplier hanggang sa retail firm. Ang
gawaing ito ay nagbibigay-tulong sa pambansang
kaunlaran.
Sa pamamagitan ng pagpapaunlad sa mga rural na
lugar ay naiiwasan din ang urban to rural migration
na nagpapalawak ng agwat ng kita o sahod sa
pagitan ng dalawang lugar.
Ang mga patakaran sa edukasyon at teknolohiya ay
nakapagbibigay ng mas maraming inobasyon sa
pamamagitan ng siyentipiko, pananaliksik, at
teknolohikal na pagpapaunlad sa larangan ng
agrikultura.
Noong 1980s, nagkaroon ng malawakang polisiya sa
estruktura ang Pilipinas upang tugunan ang
kawalang-balanse sa prosesong pang-ekonomiya ng
bansa. Kabilang sa mga polisiyang ito ang trade
policy reforms na naglayong tanggalin ang mga
limitasyon sa pakikipagkalakalan, babaan at
limitahan ang taripa, tanggalin ang mga buwis sa
Ang industriya ay tumutukoy sa pagpoproseso ng
mga hilaw na produktong agrikultural upang gawing
produkto o kalakal na napakakinabangan ng mga
tao at ng bansa sa pang-araw-araw na gawain. Ayon
kay Colin Clark, isang ekonomistang Ingles, ang
industriya ay nahahati sa dalawang uri:
Primaryang Industriya
Utilities o Palingkurang Bayan • Ito ay tumutukoy sa
mga pangunahing serbisyo na kailangan sa isang
produksyon.
Maliit (Cottage Industry) hanggang 99 hanggang 50
milyong piso Nakatuon sa produksyon
Katamtaman (Small and Medium-scale Industry)
100-199 51-54 milyong piso May espesyalisadong
manggagawa ng produkto gamit ang modernong
makinarya at teknolohiya
Malaki (Large-scale Industry) 200 at mahigit pa 55
milyong piso at mahigit pa Nangangailangan ng
malaking puhunan at may espesyalisado at
komplikadong estruktura ng pangasiwaan

Mga industriya na mula sa: • agrikultura •

paggugubat • pagmimina

Sekondaryang Industriya

Tumutukoy ito sa mas kompIikadong gawain, mula

sa pagpoproseso ng mga pangunahing produktong
agrikultural patungo sa mas malaking produksiyon
na kalimitan ay gumagamit ng iba't ibang uri ng
makinarya.

Ang tinutukoy na tunay na industriyalisasyon ay ang

mga industriyang ang ginagawa o nililikha ay mga
gamit at makinarya para sa produksyon. H

Pagmimina • Tumutukoy ito sa pagkuha sa mga

mineral na kalimitang matatagpuan sa ilalim ng lupa
tulad ng iron, ore, ginto, pilak, chromite, nikel,
marmol, at tanso.

Konstruksyon • Tumutukoy ito sa pagpapatayo ng

mga impraestraktura na kailangan sa negosyo at iba
pang gawaing industriyal.

. Pagmamanupaktura • Ito ay tumutukoy sa

pagsasama-sama ng mga organiko at di-organikong
materyal para makabuo ng panibagong produkto
Ang pag-unlad ay tumutukoy sapagtaas ng antas ng
pamumuhay.
Full employment, at mapanatili ang magandang
takbo ng ekonomiya ng bansa
may tatlong pangunahing panahon kung kailan
natatamasa ng isang bansa ang pambansang
kaunlaran:
1. Ang pagkakadiskubre ng mga bagong
economic resources
2. Ang paglago ng lakas-paggawa
3. Ang paglago ng kapital o puhunan
Ang Human Development Index (HDI) ng United
Nations Development Program (UNDP) ay isang
kilalang pamamaraan upang masukat ang
kakayahan ng isang bansa kumpara sa lahat ng mga
bansa sa mundo.
Ang Pilipinas ay maituturing na isang moderately-
developed na bansa at isang mixed-economy
country
Ang mga maunlad na bansa ay mga bansa na mas
industriyalisado at mayroong mas mataas na
income per capita
Ang mataas na Gross National Product (GNP) at
Gross Domestic Product (GDP) ay mga
pangekonomiyang salik na nagpapakita ng
kaunlaran
Ang kalagayan ng kalusugan ng mga mamamayan ay
isang pangunahing palatandaan ng isang maunlad
na bansa.
Haba ng buhay – Ang mga mamamayan ng
mauunlad na bansa ay tinatayang mas mahaba ang
buhay
Dami ng sanggol na namamatay bago mag-isang
taon – Dahil sa makabagong kagamitan at gawi, mas
maliit ang bilang ng mga sanggol na namamatay
nang wala pang isang taon sa mga papaunlad na
bansa.
Dami ng protina sa pagkain – Sagana sa suplay ng
masusustansiyang pagkain ang mga bansang
maunlad.
Dami ng manggagamot at mga medikal na
propesyonal – Mas nabibigyang-pansin sa maunlad
na bansa ang kalusugan ng mga mamamayan nito
Ang edukasyon ay isang mahalagang salik ng
anumang pamahalaan sa mundo
Mga bansang maunlad, ang literacy rate o ang
kakayahan ng tao na makapagsulat at makapagbasa
ay inaasahang mataas
Ang maayos na kapaligiran ay isang palatandaan ng
kaunlaran.
Ang isang bansang maunlad ay may mainam na
estratehiya upang makontrol ang suplay ng mga
pangangailangan nito
Ang mga bansang maunlad ay may mabagal na
paglago ng populasyon.
Ang mga mamamayan ay mahalagang sangkap sa
isang maunlad at matatag na ekonomiya. I
Ang sektor ng agrikultura ang nagsusuplay ng mga
produktong agrikultural sa loob ng bansa
Ang mga siyentipiko naman mula sa sektor ng
agham at teknolohiya ay nagsasagawa ng mga
pananaliksik upang mapaunlad pa ang sistema at
paraan ng pagsasaka, pangingisda, at
paghahayupan sa bansa
Ang mga nasa sektor ng paglilingkod ay nakapag-
aambag din sa kaunlaran ng bansa. Ang mga
nagtatrabaho sa larangan ng turismo, pananalapi,
transportasyon, at komunikasyon ay nagbibigay ng
kanilang lakas at kaalaman para makapaglingkod sa
kanilang mga kliyente.
Ang mga Overseas Filipino Worker (OFWs) ay
nagpapasok ng malaking halaga ng dolyar sa bansa.
Ang kanilang pagtatrabaho sa ibang bansa at
pagpapadala ng pera sa kanilang pamilya rito sa
Pilipinas ay nagsisilbing isa sa mga pinagkukuhanan
ng suplay ng dolyar sa bansa.
Tamang Pagbabayad ng Buwis Ang tamang
pagbabayad ng buwis ay makatutulong upang
magkaroon ng sapat na perang magagamit sa mga
serbisyong panlipunan ang pamahalaan
Pakikialam sa mga Isyung Panlipunan Bilang
mamamayan ng bansa, kailangang maging aktibo
ang mga tao sa mga isyung kinahaharap ng lipunan
Ang kooperatiba ay ang pagsasamasama ng kapital
o puhunan ng mga miyembro upang magtayo ng
negosyo na ang makikinabang at tatangkilik ay mga
kasapi rin
Lumahok sa Pagnenegosyo Dapat matutuhan ng
mga manggagawang Pilipino na magkaroon ng
business mindset upang mapasakamay nila ang
kontrol sa ekonomiya ng Pilipinas.
Pakikilahok sa Pamamahala ng Bansa Ang aktibong
pakikikasama at pakikilahok sa pamamahala ng
barangay, lokal na gobyerno, at pambansang
pamahalaan upang maipahayag ang mga adhikain
at pangangailangan ng mga Pilipino ay kailangang
gawin ng bawat mamamayan upang umunlad ang
bansa