Carnaval gaat toch over karikaturen https://www.standaard.be/cnt/dmf20200220_04858125?articlehash=542...

Carnaval gaat toch over karikaturen

Ludo Abicht

Doceert Midden-Oostenstudies (UAntwerpen). Auteur van ‘De eeuwige kop van Jood.
Een geschiedenis van het antisemitisme’ (Vrijdag).

In de discussie over het carnaval van Aalst die nog lang niet voorbij is, valt het op hoe
weinig onderscheid er gemaakt wordt tussen drie begrippen die nochtans alleen
vanwege onwetendheid of kwade wil met elkaar verward kunnen worden: intentie,
perceptie en connotatie.

Wanneer je kunt aantonen dat iemand de bedoeling heeft individuen of groepen te

kwetsen of aan te zetten tot geweld tegen hen, kun je zonder meer praten van racisme.
Niemand zal betwijfelen dat dit het geval was met de spotprenten van Joden in de
periode vóór en tijdens het Derde Rijk. Maar wie een beetje vertrouwd is met de
mentaliteit van de Aalsterse carnavalisten, moet echt wel een ‘intentieproces’ maken
om tot die conclusie te komen: ‘Jullie mogen je nog honderd keer publiek
verontschuldigen en zeggen dat dit niet jullie bedoeling geweest is, wij weten beter.’

Een tweede begrip is dat van de perceptie. Uiteraard zijn mensen gedeeltelijk
verantwoordelijk voor de perceptie die ze scheppen, maar hier moeten we een
onderscheid maken tussen de manier waarop zo’n perceptie wordt waargenomen en
geïnterpreteerd. En onze carnavalisten hebben alle pech van de wereld: dat ze het
begrip ‘sabbatjaar’ associëren met Joden is vanzelfsprekend. Dat ze de karikatuur van
de Jood – en carnaval gaat over niets anders dan karikaturen – spontaan associëren
met het beeld van de Jood dat al eeuwen de ronde doet en met het gevaarlijke idee
van de ‘geldjood’ was ronduit fout.

Zondebok

Je kunt de makers van de praalwagen wel verwijten dat ze het

wijdverspreide beeld van de ‘geldjood’ klakkeloos overnemen

Deze laatste associatie werd uitvoerig en in detail geanalyseerd door de Franse

filosoof Jacques Attali in De Joden, het geld en de wereld (2002), een meesterlijke
geschiedenis van de hypocrisie van de christelijke meerderheid die de Joden nodig
had voor de onvermijdelijke geldhandel, hen letterlijk in die beroepstak dwong en
hen daarna daarvoor met de vinger wees. Een win-winsituatie: de christen had zijn
ziel niet in gevaar gebracht door interest te vragen en zich schuldig te maken aan
‘woeker’, en de Joodse minderheid werd nog eens de zondebok wanneer het volk
begon te morren.

1 of 2 2/21/2020, 11:27 AM
Carnaval gaat toch over karikaturen https://www.standaard.be/cnt/dmf20200220_04858125?articlehash=542...

Je kunt niet verlangen dat de makers van de praalwagen Attali gelezen zouden
hebben, maar je kunt hen wel het klakkeloos overnemen van dit wijdverspreide beeld
van de Joden verwijten. En zoals de wet van Murphy werkt, ging vanaf toen alles
bergaf: de kluizen van de carnavalsgroep waren leeg, en in lege kluizen huizen de
muizen. Muizen die inderdaad van ver op ratten lijken, een van de grofste clichés van
antisemieten en nazi’s.

Anders gezegd, de perceptie werd steeds erger en kreeg nationale en internationale

dimensies: hier had men een brandhaard van zuiver antisemitisme ontdekt, een vuur
dat meteen en met alle middelen moest worden geblust. De tijd voor praten en
uitleggen, voor communicatie en rechtzettingen was voorbij: als iedereen hetzelfde
denkt en zegt, is er geen plaats meer voor nuancering en onderscheid. Want wie het
waagt te nuanceren, staat al voluit aan de verkeerde kant.

Gelachen met de Holocaust?

Als derde begrip komt in dit geval de connotatie met de judeocide (Shoah, Holocaust)
het debat verabsoluteren, want het ging hier niet langer om het overnemen van foute
en kwetsende clichés uit het verleden, maar om een directe apologie van de genocide
op de Europese Joden. Intelligente mensen verklaarden op de televisie en in de media
dat deze carnavalisten gelachen hadden met de Holocaust, terwijl dat klinkklare
onzin en laster is.

Dat zulke karikaturen inderdaad bijgedragen hebben aan het klimaat dat tot de
judeocide heeft geleid, is waar. Maar dan moeten we eerlijk het proces maken van het
hele vooroorlogse antisemitisme dat in de meest respectabele kringen, van de kerk tot
het koninklijk paleis, acceptabel geacht werd. Wanneer we echter in het geval van het
carnaval van Aalst tot zulke zware beschuldigingen overgaan, lopen we gevaar de
onmenselijke tragedie die de Shoah geweest is, tot elke onhandige en ondoordachte
uiting van vooroordeel tegen de Joden te reduceren. En dat kan toch niet de
bedoeling zijn?

2 of 2 2/21/2020, 11:27 AM