ETF Diplomski Rad 11.1.23. 3

Izbor prekidača u VN razvodnim postrojenjima
UNIVERZITET CRNE GORE

ELEKTROTEHNIČKI FAKULTET U PODGORICI
Izbor prekidača u VN razvodnim

postrojenjima
- SPECIJALISTIČKI RAD -
Mentor: Kandidat:
Prof. dr Vladan Radulović Berin Šabazović
Br.indeksa: 25/20
Podgorica, novembar 2023
1
UNIVERZITET CRNE GORE

ELEKTROTEHNIČKI FAKULTET U PODGORICI
Specijalističke akademske studije
Studijski program: Energetika i automatika
Smjer: Elektroenergetski sistemi
Br.: __________________
Podgorica, _________ 2023 god.
Izbor prekidača u VN razvodnim

postrojenjima
- SPECIJALISTIČKI RAD -
Datum izdavanja rada: Datum predaje rada:
__________________ ________________
Mentor: Kandidat:
__________________ _________________
Prof. dr Radulović Vladan Berin Šabazović
2
IZJAVA O SAMOSTALNOM RADU
Izjavljujem da sam ovaj rad uradio/la samostalno uz pomoć mentora

i navedene literature.
Berin Šabazović
Rad je odbranjen dana ______________ 2023. godine, pred

Komisijom u sastavu:
1. ___________________________________________(Predsjednik)
2. ___________________________________________(Mentor)
3. ___________________________________________(Član)
sa ocjenom ___________(____________________________)
3
SADRŽAJ
1. UVOD........................................................................................................................7
2. VRSTE PREKIDAČA U VN POSTROJENJIMA......................................................

2.1. SF6 prekidači.......................................................................................................10
2.1.1. SF6 autokompresioni prekidači...........................................................................
2.1.2. SF6 prekidači sa magnetnom rotacijom..............................................................
2.2. Malouljni prekidači...............................................................................................
2.3. Vakuumski prekidači.............................................................................................
2.4. Pneumatski prekidači.............................................................................................
3. IZBOR VISOKONAPONSKIH PREKIDAČA.......................................................9
3.1.Nazivni napon..........................................................................................................9
3.2.Nazivna frekvencija................................................................................................10
3.3. Nazivna trajna struja prekidača.............................................................................10
3.4. Nazivna kratkotrajna podnosiva struja kratkog spoja...........................................10
3.5. Nazivna udarna struja kratkog spoja.....................................................................10
3.6. Nazivno trajanje struje kratkog spoja....................................................................11
3.7. Nazivna prekidna struja kratkog spoja..................................................................11
3.7.1. Efektivna naizmjenična komponenta nazivne prekidne struje kratkog
spoja.............................................................................................................................11
3.7.2. Jednosmjerna vremenska konstanta DC nazivne struje prekida kratkog
spoja.............................................................................................................................11
3.8. Nazivna struja uključenja kratkog spoja...............................................................12
3.9. Nazivni slijed operacija prekidača........................................................................12
3.10. Broj mehaničkih operacija..................................................................................13
3.11. Nazivna vremena prekidača................................................................................13
4. DIZAJN I IZOLACIONE OSOBINE PREKIDAČA.............................................20
4.1. Dizajn prekidača…………………………………………………………............20

4.2. Osobine ulja na prekidaču
4.3. Gasovi u prekidačima…………………………………………………………....20
4.4. Pomoćni pogonski mehanizmi prekidača................................................................
4.4. Izolacione karakteristike prekidača………………………………………...........21
4.5. Uzemljenje prekidača……………………………………………………............24
5. AMBIJENTALNI I POGONSKI USLOVI PREKIDAČA .................................... .
5.1. Uopšte o pogonskim uslovima…………………………………………………..15

5.2. Ambijentalni atmosferski uslovi………………………………………………...14
5.2.1.Napon remetilačkog pražnjenja………………………………………………. .15
5.3. Vlažnost vazduha………………………………………………………………..16
5.4. Upotreba na velikim nadmorskim visinama……………………………………..16
5.5. Temperaturni vazdušni ambijent………………………………………………...18
5.5.1. Mjerenje temperature…………………………………………1.......................18
5.5.2. Najniža i najviša temperatura prekidača……………………………................18
5.6. Napon u sekundarnim krugovima prekidača……………………………………18
5.7. Uslovi leda na prekidaču………………………………………………………...18
5.8. Statička opterećenja prekidača…………………………………………………..18
4
5.9. Pritisak vjetra………………………………………………………………….....19
6. PRELAZNI POVRATNI NAPON (PPN)…………………………………............25
6.1. Definicija prelaznog povratnog napona (PPN)…………………………….........25

6.2. Predstavljanje prelaznog povratnog napona……………………………….........25
6.2.1. Četvoroparametarska obvojnica…………………………………………........26
6.2.2. Dvoparametarska obvojnica……………………………………………...........27
6.3. Faktor prvog pola ..................................................................................................28
6.4. Linija kašnjenja…………………………………………………………….........28
6. Početni dio PPN-a (PPPN) …………………………………………………….. 29
7. KAPACITIVNE STRUJE……………………………………………………........30
7.1. Definicija kapacitivnih struja…………………………………………................30
7.2. Podjela kapacitivnih struja………………………………………………............30
7.3. Nominalna linijska kapacitivna struja prekida……………………………..........30
7.4. Nominalna kablovska kapacitivna struja prekida……………………………......30
7.5. Nominalna struja prekida
jedinstvene kondenzatorske baterije……………........30
7.6. Naznačena uzastopna struja prekida kondenzatorske baterije……………..........31
7.7. Nominalna uzastopna udarna uklopna struja kondenzatorske baterije……….....31
7.8. Klasifikacija prekidača prema načinu isključivanja kapacitivne struje…………31
8. IZBOR PREKIDAČA U 110 kV DALEKOVODNOM POLJU.................32

8.1. Nazivne karakteristike prekidača..........................................................................32
8.2. Ambijentalni faktori 110 kV prekidača.................................................................32
8.3. Izolacione karakteristike 110 kV prekidača..........................................................33
8.4. Uzemljenje 110 kV prekidača...............................................................................33
8.5. Dizajn 110 kV prekidača.......................................................................................33
8.6. Napajanje pomoćnog izvora napajanja 110 kV prekidača...................................33
8.7. Prelazni povratni napon 110 kV prekidača..........................................................33
8.8. Kapacitivna struja 110 kV prekidača...................................................................34
9. ZAKLJUČAK..........................................................................................................35
10. LITERATURA.......................................................................................................36
5
1. UVOD
Razvodna postrojenja su posebna čvorišta unutar elektroenergetskog sistema u kojima se
vrši raspodjela električne energije prema potrošačima i priključnim vodovima, povezuju
izvor (elektrana) sa potrošačima, i ako imaju transformatore, da povezuju mreže različith
naponskih nivoa.
Razvodna postrojenja se mogu podjeliti na više načina.
Prema funkciji se dijele na:
 Rasklopna postrojenja- ako spaja vodove istog naponskog nivoa, odnosno razvodi
električnu energiju u više pravaca prema potrošačima i ostalim djelovima u
elektroenergetskom sistemu.
 Traformatorska postrojenja (trafostanica)- postrojenja koja imaju transformatore

kojima povezuju mreže različitih naponskih nivoa.
Prema prostornom smještaju:
 Unutrašnje izvedbe (ona postrojenja koja se nalaze u posebnim građevinskim

objektima)
 Spoljašnje izvedbe (ona postrojenja koja se nalaze izvan, na otvoreno, okružena

posebnim metalnim, žičanim ogradama)
Prema naponskom nivou:
 Visokonaponska postrojenja (sva postrojenja koja su nazivnog napona ˃ 1 kV)
 Niskonaponska postrojenja (sva postrojenja koja su nazivnog napona od 0,4 do 1

kV)
Visokonaponski (VN) prekidači su elementi strujnih krugova razvodnog postrojenja koji

služe za trajno provođenje i prekidanje struje u normalnom pogonu, kao i kratkotrajno
provođenje, prekidanje i isključivanje struje pri pojavi kratkih spojeva
Prekidači su veoma važni sklopni i mehanički aparati koji služe za uključenje i isključenje
struje u jednom ili vise strujnih krugova elektroenergetskog sistema.
Prilikom razdvajanja kontakata, između kontakata se pojavljuje električni luk nastao uslijed
pojave metalnih para od i visoke temperature (i do 20 000° K) koje stvaraju provodnost
između prostora dodirnih površina kontakata.
Da bi se prekinuo protok struje kroz električni luk, potrebno je povećati njegovu
dielektričnu čvrstoću i odvesti toplotu između kontaktnog prostora u kojem se nalazi
određeni medijum (ulje, SF6 gas, kompresovani vazduh, atmosferski vazduh, magnetno
oduvavanje). Iskorištava se prolazak struje kroz nultu vrijednost kako bi se nakon nekoliko
takvih prolazaka električni luk ugasio, i time prekinuo strujni krug.
6
U izradi rada data je podjela prekidača prema medijumu koji se koriste za gašenje
električnog luka, njihova glavna svojstva i princip rada.
Navedene su sve nazivne karakteristike (napona, struje, frekvencije, vremena,...), odnosno
njihove dozvoljene vrijednosti za normalne režime i režime kratkog spoja, propisane
međunarodnim IEC standardima po kojima proizvođač mora da konstruiše prekidač, u cilju
normalnog, sigurnog i pouzdanog funkcionisanja u elektroenergetskom sistemu. U vezi
razmatranja daljih tehničkih karakteristika prekidača dati su podaci o fizičkim i hemijskim
svojstvima ulja i SF6 gasa koji se koriste kao koji se koriste kao medijumi za gašenje
električnog luka. Za različite vrijednost nazivnih napona, u tabelama su analizirani
izolacioni nivoi podnosivosti prekidača za kratkotrajne i dugotrajne udarne vrijednosti
napona. Radi boljeg razumjevanja principa rada prekidača, objašnjeno je kroz primjer
motorno-opružnog pogonskog mehanizma djelovanje na pokretanje kontakata prekidača.
Sljedeća poglavlja se bave uticajem ambijentalnih pogonskih faktora na ugradnju i rad
prekidača u razvodnom postrojenju. To jeste, dati su atmosferski parametri (pritisak,
temperatura, vlažnost, nadmorska visina) kojima je prekidač svojom unutrašnjom i
spoljašnjom izolacijom neposredno izložen.
Analizirani su prelazni procesi, kroz grafičke prikaze oblika i dejstva veličina koja se
javljaju kao posljedica uslijed prekidanja struje u normalnom pogonu i struje kratkog spoja.
To su prelazni povratni napon (PPN) i kapacitivne struje.
U završnom poglavlju o prekidačima, kao primjer prekidača, za kojeg proizvođač koji
konstruiše i dizajnira određeni prekidač za namjenu u eksploataciji elektroenergetskog
sistema (EES), koji treba da zadovolji sve tražene zahtjeve prethodno navedenih
karakteristika, uzet je primjer 110 kV prekidača u dalekovodnom postrojenju.
Na kraju rada je donesen zaključak u kojem je obrađena sama suština i uloga prekidača, i
rezimirano je što se obrađivalo na temu visokonaponskih prekidača.
7
2. PREKIDAČI U VN POSTROJENJIMA
U zavisnosti od medijuma koji se koriste za gašenje električnog luka, prekidači se djele na:
 uljne prekidače
 pneumatske prekidače
 vakuumske prekidače i
 prekidače s gasom SF6
 prekidače sa magnetnim oduvavanjem
U razvodnim postrojenjima visokog napona koriste se prekidači koji imaju sposobnost da

što brže i efikasnije ugase električni luk. Zato se primjenjuju prekidači sa SF 6 gasom i
malouljni prekidači.
2.1. SF6 prekidači
Kod prekidača visokog napona SF6 prekidači imaju sve značajniju funkciju zbog svojih
odličnih izolacionih karakterisitika i mogućnosti gašenja električnog luka, jer mogu ugasiti
struje kratkih spoja velikih snaga (gase struje koje su i do 100 puta veće nego u vazduhu).
Na slici 3. prikazani su djelovi SF6 prekidača.
Slika 3. Presjek kompresionog SF6 prekidača
Na SF6 prekidaču nalaze se: kompresorske jedinice, glavni kontakti, mlaznice, lučni
kontakti, izolatori. Kroz glavne kontakte se normalno provodi struja. Međutim, pri
razdvajanju kontakata, između tog prostora javlja se električni luk. Da bi se ugasio
električni luk, ispušta se na njega komprimirani SF6 gas, pod pritiskom, kroz mlaznice, koji
8
treba da hladi nastali elektroplazmeni kanal i na kraju tokom prolaska struje kroz nulu ugasi
električni luk.
2.1.1. SF6 autopneumatski prekidači
Za gašenje velikih struja koriste se efikasniji i savremeniji SF 6 autopnemuatski prekidači

koji rade na kompleksniji način. Kod njih se sagledava ravnoteža pritisaka u
kompresorskom dijelu koristeći se energija električnog luka uz djelovanje radnog
mehanizma.
Na slici 4. je prikazan autokompresioni prekidač
Slika 4. Presjek autokompresionog prekidača
Autopneumatski prekidači rade na principu da koriste pritisak plazmenog električnog luka

prekidača kako bi spriječili prolazak SF6 gasa kroz mlaznice i na taj način povećaju
unutrašnji pritisak gasa, koji kada se propusti kroz mlaznicu struji većim intenzitetom i
bolje gasi električni luk.
Kada je zatvoreni položaj struja ide od gornjeg ka donjem VN priključku. Kada se glavni
kontakti razdvoje, kontakti se pomjeraju i dolazi do povećanja pritisaka. Struja dolazi do
lučnih kontakata i stvara se električni luk. Toplota luka stvara pritisak u autokompresionom
djelu i dolazi zbog toga do zatvaranja ventila, pa se u SF 6 gasu pojavljuje dodatno, još veći
pritisak. Kada struja prođe kroz nulu pušta se gas kroz mlaznicu koji hladi i gasi luk.
Izolacionim pokretačem poluge spriječeno je dalje otvaranje pomičnog kontakta. A u djelu
kompresionog cilindra oslobađa se jako strujanje SF6 gasa.
Kod malih struja kratkog spoja princip rada prekidača je kao kod kompresionog prekidača.
2.1.2. SF6 prekidači sa magnetnom rotacijom luka
Gašenje električnog luka se može postići i djelovanjem sile magnetnog polja na luk, koje
djeluje na njega tako što rotira njegovo kretanje.
9
Pomični kontakt se pomjeri prema dolje i između djelova kontakata pojavi se električni luk,
i prvo ide od nepomičnog kontakta, pa kroz kalem namotan oko cijevi za električni luk
dolazi do pomičnog kontakta. Struja koja protiče kroz kalem namotan oko cijevi za
električan luk stvara magnetno polje koje elektromagnetnom silom djeluje na električni luk
tako što ga razvlači i rotira. Za vrijeme odvijanja procesa gašenja električnog luka, SF6 gas
je u mirnom i normalnom stanju.
Na slici 5. je prikazan SF6 prekidač sa magnetnom rotacijom.
Slika 5. Presjek prekidača sa magnetnom rotacijom
2.2. Malouljni prekidači
Osim SF6 prekidača, za visokonaponska razvodna postrojenja koriste se i malouljni

prekidači. Koriste se za nazivne napone nivoa i do 400 kV.
Unutar zatvorenih komora nalaze se kontakti prekidača obuhvaćeni uljem. Kada se desi
otvaranje kontakata, javlja se električni luk, oslobađa se visoka tempreratura koja stvara
uljne gasove i stvara veliki pritisak unutar komore. Onda dolazi do jakog strujanja ulja koj
oduvavaju električni luk i ubrzo gasi struju kratkog spoja. Oduvavanje električnog luka
može se postići poprečno, podužno ili kombinovano.
2.3. Vakuumski prekidači
Vakuumski prekidač se koristi za nazivne napone od 6, 10, 20 do 35 kV. Sastoji se od

komore u kojoj se nalazi vakuum (jako razrijeđen vazduh) koji se koristi kao medijum za
gašenje električnog luka. Iako zbog osobine vakuuma, pošto u njemu nema elektrona i jona,
električni luk ne može nastati, vakuum ipak nije potpun. Na mjestu javljanja električnog
luka tokom razdvajanja kontakata, dolazi do visokih temperatura od kojih nastaje plazma
ispunjena metalnom parom.
Nastanak tog procesa nastaje u zadnjoj dodirnoj tački katodne elektrode. To je veoma mali
dio međukontaktnog prostora, ali u kojoj je izražena visoka temperatura, prtisak i gustina
struje (prelazi 108 A/cm), ispunjen je elektronima i jonima koji se difuzno, odnosno konusno
šire prema anodi daljim joniziranjem neutralnih metalnih para. Električni luk se gasi tako
što se iskoristi prolazak struje kroz nultu vrijednost. Kako katodna mrlja nastaje u katodi,
anoda je onda u hladnom stanju i nakon prolaska struje kroz nultu vrijednost struja koja je
u suprotnom smjeru ne može se sa nje emitovati. Pored toga, uslijed smanjivanja struje
10
kondenzuju se metalne pare na zidovima vakuumske komore, kontaktima i ekranu unutar
komore,
i tako se sprečavaju uslovi za ponovni nastanak električnog luka.
2.4. Pneumatski prekidači
Pneumatski prekidači se koriste za nazivne napone do 30 kV i prva su i osnovna tehnika za

prekidanje struje u elektroenergetskom sistemu.
Pneumatski prekidači koriste atmosferski vazduh pod visokim pritiskom koji se nalazi
kompresionim stanicama (rezervoarima) gdje se oblikuje i komprimira i pušta se preko
ventila u komori za gašenje luka, pa se kao takav ubrizgava u međukontaktni prostor i na taj
način deformiše, rasteže i hladi električni luk, gdje ga na kraju prekida i gasi.
11
3. IZBOR VISOKONAPONSKIH PREKIDAČA
Izbor prekidača se vrši prema njegovim nazivnim karakterisitikama i pogonskim uslovima.
U nazivne karakteristike prekidača spadaju:
a) nazivni napon;
b) nazivni nivo izolacije;
c) nazivna frekvencija;
d) nazivna normalna struja;
e) nazivna kratkotrajna podnosiva struja;
f) nazivna vršna otporna struja;
g) nazivno trajanje kratkog spoja;
h) nazivni napon napajanja uređaja za zatvaranje i otvaranje i pomoćnih kola;
i) nazivna frekvencija napajanja uređaja za zatvaranje i otvaranje i pomoćnih kola;
j) nazivni pritisci dovoda komprimovanog gasa i/ili hidrauličkog napajanja za rad, prekid i
izolacija, po potrebi;
k) nazivna prekidna struja kratkog spoja;
l) prelazni povratni napon (PPN) koji se odnosi na nazivnu struju prekida kratkog spoja;
m) nazivna struja kratkog spoja;
n) nazivni redosljed operacija;
o) nazivne vremenske veličine.
p) broj mehaničkih opreracija( klasa M1 i M2)
Izbor pogonskih uslova prekidača radi se za normalna i specijalna stanja. Za specijalne

uslove sagledavaju se ambijentalni uslovi pod kojima je prekidač neposredno izložen kao
što su: nadmorska visina, zagađenje, temperature okoline, vlažnost zraka, vjetar, zemljotres.
3.1. Nazivni napon

Nazivni napon je naznačena vrijednost napona za koju je prekidač standardizovan i
projektovan da optimalno radi u sistemu.
Karakteristične vrijednosti naznačenog napona Ur su:

6 kV; 10 kV; 35 kV; 72,5 kV; 100 kV; 123 kV; 145 kV; 170 kV; 245 kV; 300 kV; 362
kV; 420 kV; 550 kV; i 800 kV.
3.2. Nazivna frekvencija
Standardne vrijednosti naznačene frekvencije su 50 Hz za Evropu, a u Americi iznosi 60
Hz. Naznačena frekvencija ima značajnu ulogu u prekidanju struje.
12
3.3. Nazivna trajna struja prekidača

Nazivna trajna struja prekidača je efektivna vrijednost struje koju prekidač može trajno da
provodi pri nazivnoj frekvenciji.
Karakteristične vrijednosti naznačene struje su: 1- 1,25 - 1,6 - 2 - 2,5 - 3,15 - 4 - 5 -6,3 - 8 iz
R10 preferiranog niza, koje se pomnože sa 10 n ( n=1,2,3…,n), , te se na kraju dobijaju
vrijednosti:
400- 630 -800 - 1250 - 1600 - 2000 - 2500 - 3150 - 4000 - 5000 - 6300 i 8000 A.
U literaturama [ 3 ] i [ 5 ] su date standardne vrijednosti R10 niza.
3.4. Nazivna kratkotrajna podnosiva struja kratkog spoja
Nazivna kratkotrajna podnosiva struja kratkog spoja je efektivna vrijednost struje kratkog
spoja kojom se definiše sposobnost prekidača da izdrži struju kratkog spoja koja traje tokom
nekog naznačenog vremena, a da pri tome izdrži sva toplotna naprezanja i nastavi nakon
toga da prenosi trajnu nazivnu struju, zadržavajući sva mehanička i pogonska svojstva.
Nazivna kratkotrajna podnosiva struja kratkog spoja je jednaka nazivnoj prekidnoj struji
kratkog spoja.
3.5. Nazivna udarna struja kratkog spoja

Nazivna udarna struja kratkog spoja je maksimalna vrijednost struje pri kojoj prekidač može
da izdrži sva mehanička naprezanja nastala od elektrodinamičkih sila uslijed krakog spoja.
To je prva najveća vrijednost struje na krivoj karakteristike kratkotrajno podnosive struje,
koju razvodna i prekidačka oprema može da podnese pod normalnim standardnim uslovima.
Određuje se tako što se koeficijent pomnoži sa naznačenom podnosivom strujom kratkog
spoja.
Vrijednost koeficijenta zavisi od frekvencije i jednosmjerne vremenske konstante τ .
Jednosmjerna (DC) vremenska konstanta je za većinu slučajeva 45 ms, pa bi koeficijent ako
je frekvencija 50 Hz, iznosio 2,5. U slučaju da je DC vremenska konstanta τ veća od 45 ms,
na primjer 60 ms, 75 ms ili 120 ms, onda bi se tada za koeficijent uzimala vrijednost 2,7.
Prekidači nominalnih napona većih od 800 kV, frekvencije 50 Hz ili 60 Hz, imaju nazivnu
vremensku konstantu koja iznosi 120 ms, i njena najveća podnosiva struja je za 2,5 puta
veća od nazivne kratkotrajne podnosive struje.
Nazivna udarna struja kratkog spoja je u stvari jednaka naznačenoj struji uključenja kratkog
spoja.
3.6. Nazivno trajanje kratkog spoja

Nazivno trajanje kratkog spoja t i je naznačeno vrijeme tokom kojeg traje kratkotrajna
podnosiva struja kratkog spoja. Prema IEC standardu obično se uzima da je vrijednost
nazivnog trajanja struje kratkog spoja 1 s, a ukoliko je potrebno njegova vrijednost može
biti manja na 0,5 s, ili pak veća na 2 s ili 3 s.
Poznavajući vrijednosti trajanja kratkog spoja i podnosive struje kratkog spoja mogu se
odrediti termičke karakteristike prekidača.
Relacija A=I2th∙ t , određuje dozvoljeni toplotni impuls kojim se mjeri termičko naprezanje
na prekidaču.
13
3.7. Nazivna prekidna struja kratkog spoja

Nazivna prekidna struja kratkog spoja je najveća vrijednost struje kratkog spoja koju
prekidač može prekinuti pod standardnim uslovima nominalnog napona, nominalne
frekvencije i nominalnog prelaznog povratnog napona.
Nazivna prekidna struja kratkog spoja se sastoji od svoje efektivne vriijednosti
naizmjenične komponente struje i jednosmjerne vremenske DC konstante povezane sa
određenim procentnim udjelom jednosmjerne komponente.
3.7.1. Efektivna naizmjenična komponenta nazivne prekidne struje kratkog spoja

Za naznačene vrijednosti efektivne naizmjenične komponente nazivne prekidne struje
kratkog spoja uzimaju se vrijednosti preferiranog niza R10, koji podrazumjeva standardni
niz brojeva 1- 1,25 - 1,6 - 2 - 2,5 - 3,15 -4- 5 -6,3 - 8, kao i njihovo množenje sa 10n (n=1, 2,
3……., n), tako da se na kraju dobijaju vrijednosti 10 - 12,5 - 16 -20 - 25 - 31,5 - 40 - 50 -
63 kAeff.
U literaturama [ 3 ] i [ 5 ] su date standardne vrijednosti R10 niza.
3.7.2. Jednosmjerna vremenska konstanta DC nazivne struje prekida kratkog spoja

Procentni udio jednosmjerne komponente struje kvara zavisi od više činioca, kao što su:
jednosmjerna vremenska konstanta, naznačena frekvencija, naznačeni napon i naznačeno
vrijeme isključenja prekidača. U elektroenergetskom sistemu pojedini parametri mogu imati
različite vrijednosti, tako da je potrebno posmatrati sljedeću klasifikaciju:
U literaturi [ 1 ] su navedene nazivne vrijednosti jednovremene vremenske konstante struje

prekida kratkog spoja.
a) Prekidači određeni za nominalni napon do 800 kV

Uzima se da je vrijednost vremena jednosmjerne komponente 45 ms. Međutim, ona nije
uopštena za sve slučajeve, pa se u zavisnosti od parametra nominalnog napona moraju
uzeti u obzir sljedeći uslovi:
-za nominalne napone do 52 kV, Un≤ 52 kV , τ=120 ms .
-za nominalne napone vrijednosti 72,5kV ≤ Un≤ 420 kV , τ=60 ms .
-za nominalne napone vrijednosti Un≥ 550 kV , τ=75 ms .
U okolnostima kada se prekidač nalazi blizu generatora uzimaju se veće vrijednosti DC
vremenske konstante, i onda je potrebno unaprijed specificirati odgovarajuće vrijednosti
vremenske konstante, kao mjerodavne, uprkos standardnim vrijednostima.
b) Prekidači određeni za nominalni napon veći od 800 kV

Jednosmjerna vremenska konstanta je τ =120 ms.
3.8. Naznačena struja uključenja kratkog spoja

Naznačena struja uključenja kratkog spoja je maksimalna vrijednost struje kratkog spoja
koju prekidač može da podnese pri svom uključenju, a da ne pretrpi kvar ili oštećenje,
14
unutar standardom propisanih uslova nominalnog napona i frekvencije. To je u stvari struja
koja je ekvivalentna naznačenoj udarnoj struji kratkog spoja.
3.9. Nazivni slijed operacija prekidača

Za svaki prekidač je važno da izvršava uključivanje ili isključivanje strujnog kola brzo,
sigurno, pouzdano i pravovremeno. Da bi se to ostvarilo na najbolji način, potrebno je
odrediti specificiranu naznačenu sekvencu operacija uključivanja ili isključivanja. Postoje
dva karakteristična tipa sekvenci, a svaki od njih pojedinačno može biti sa ili bez
automatskog ponovnog uključenja (APU).
Automatsko ponovno uključenje je mehanizam operacija koji se primjenjuje radi što bržeg
uključivanja prekidača pri pojavi jednopolnog kratkog spoja nakon neke beznaponske pauze
koja je dovoljno kratka da obezbijedi kvalitetno, pouzdano i nesmetano snadbjevanje
potrošača električnom energijom. Zaštitni uređaj aktivira mehanizam za APU kada se desi
isključenje prekidača i nakon određene beznaponske pauze, uređaj za APU ponovo
uključuje prekidač. Onda se uređaj za APU vraća u prvobitan položaj i postaje spreman za
naredno djelovanje.
U literaturi [ 1 ] su navedeni nazivni redosljedi operacija prekidača.
Dva tipa redosljeda za operaciju sa prekidačima su:

1) O-t-CO-t' -CO , i
2) CO-tʺ-CO
C- zatvoreni kontakti (uključenje strujnog kola)
O- otvaranje kontakata (isključenje strujnog kola)
CO- operacije u kojoj je prekidač zatvoren, pa se onda odmah otvori bez protoka
vremenskog intervala.
Vremenski interval t može imati vrijednost 0,3, a može biti i 3 min ako je bez APU-a.
Vrijednost vremenskog inetrvala t' =3 min (bez APU), i t' = 15 s ili t′¿ 1 min (sa APU)
U drugom slučaju za vremenski interval tʺ uzima se vrijednost 15 s i ona je bez
APU-a.
Vremena t, t', tʺ su vremenski intervali za koje pogonski mehanizam sakuplja energiju, kako
bi pokrenuo odgovarajući sklopni mehanizam.
3.10. Broj mehaničkih operacija

Prekidači se takođe mogu podjeliti prema broju mehaničkih operacija na dvije klase: M1 i
M2.
Prekidači klase M1 su standardni prekidači sa normalnom mehaničkom izdržljivošću, sa
naznačenim izvođenjem do 2000 operacija.
Prekidači klase M2 su prekidači koji se koriste za posebne svrhe, pa moraju imati proširenu
mehaničku izdržljivost sa naznačenim izvođenjem od 10 000 operacija.
3.11. Nazivna vremena prekidača
15
Postoji više vrsta nazivnih vremena od kojih su najvažniji: vrijeme isključenja, vrijeme
uključenja, vrijeme prekidanja struje i nazivno vrijeme uključenja šantnog otpornika.
Vrijeme uključenja šantnog otpornika se odnosi na šantni otpornik koji se postavlja
paralelno prekidačima, a služe za prigušenje prelaznih veličina koje utiču na nagle promjene
struje, zbog kojih struja ne prolazi kroz nultu vrijednost. Naročito je karakteristična za
nazivni napon prekidača iznad 420 kV.
Nazivno vrijeme uključenja i isključenja se dobijaju kod prekidača koji otvara i zatvara
strujne krugove bez opterećenja.
Nazivno vrijeme prekida je vrijeme za koje prekidač isključuje struju kratkog spoja. Od
nazivnog vremena prekida se može dobiti najveće vrijeme prekidanja struje kratkog spoja
koje se ostvaruje standardnim uslovima nominalnog napona i frekvencije, nominalnog
pritiska, izolacije, prekidača i ambijentalne temperature (20± 5) ℃ .
Vrijeme prekidanja je jednako:

tbmax= tbm+tw-(tom-tor) (1)
gdje su veličine:
tbmax- maksimalno vrijeme prekida kratkog spoja,
tbm – najduže vrijeme prekida od zabilježenih minimalnih vremena prekidanja ispitnih
provjera T30, T60 i T10.
Oznake T10, T30 i T60 predstavljaju ispitne cikluse kroz koje se provjerava ispravnost i
sposobnost rada prekidača za vrijednosti 10%, 30% i 60% nazivne prekidne struje kratkog
spoja pri nazivnom naponu, a da pri tom održi vrijednost svoje jednosmjerne komponente
ispod propisanog nivoa.
tw- je vrijeme električnog luka izraženo u ms. Za neefikasno uzemljeno zvjezdište iznosi
twe=150-dα , a za efikasno uzemljeno zvjezdište twe=180-dα .
dα − je impulsni korak okidanja u odnosu na minimalno vrijeme dobijanja električnog luka,
uzima se da je vrijednost 18 električnih stepeni.
Vrijeme twe je izraženo u vrijednostima električnog etepena koje kada se izrazi kao
t we
tw=T ∙ , dobije se kao mehanička veličina.
360
T- je period za frekvenciju mreže (20 ms za 50 Hz, i 16,7 ms za 60 Hz ).
tom- je maksimalno registrovano vrijeme otvaranja sa minimalnim pomoćnim izvorom
napajanja i pritiskom
tor- maksimalno vrijeme otvaranja bez opterećenja, sa nominalnim pomoćnim izvorom
napajanja i pritiskom.
16
4. DIZAJN I IZOLACIONE OSOBINE PREKIDAČA

4.1. Dizajn prekidača
Ispravnost rada prekidača i kontrolne opreme zavisi od količine i kvaliteta tečnosti ulja i
gasova koje moraju biti u propisanim i dozvoljenim granicama.
4.2. Osobine ulja na prekidaču
Pod osobinama ulja podrazumjeva se:

-Viskoznost
-Gustina
-Kiselost
-Sadržaj vode
-Probojni napon
-Dielektrični faktor disipacije
-Tačke sipanja
Ulje prekidača se obično smješta u komore, bubnjeve ili tankere koji su čisti i bez uticaja na
zagađenje.
4.3. Gasovi u prekidačima
Sumpor heksafluorid (SF6) je gas koji se zbog svojih dobrih dielektričnih svojstava koristi
za rasklopno postrojenje i kontrolnu opremu, kao izolaciono sredstvo za efiksno gašenje
električnog luka. SF6 gas izražene dielektrične čvrstoće, izolacione sposobnosti i hemijske
stabilnosti i sigurnosti zbog netoksičnosti. U postrojenjima i prekidačima ispunjena SF 6
gasom, SF6 gas se može naći kao smješa gasova u kojoj se osim SF6 gasa nalazi i CF4, voda,
mineralne soli udjelom od 99,7%, a koncentracija čistog SF 6 gasa je 98,5% zapremine po
fazi gasa. U literaturi [ 11] su opisane nayivne karakteristike SF6 gasa.
Da se ne bi desila kondenzacija u komori u kojoj se nalazi SF6 g as, potrebno je obezbjediti
da kod pojave vlažnosti, temperatura rosne tačke ne bude veća od -5 pri mjerenju na
temperaturi od 20 .
Sumpor heksafluorid (SF6) ima značajne izolacione mogućnosti čiji se kvalitet propisuje
standardima IEC 60376, IEC 60480 i IEC 61634.
4.4. Pomoćni pogonski mehanizmi prekidača
Iako prekidač u VN postrojenju koristi medijum (SF 6 gas, vazduh, ulje) za gašenje
električnog luka, radi bržeg i što kraćeg vremena razdvajanja kontakata, potrebno je
obezbjediti dodatnu pogonsku energiju koja se najčešće postiže motorno-opružnim
mehanizmom, smještenim u posebnim aluminijumskim ormarima.
Pogonskim mehanizmom, na koji se djeluje daljinskom signalizacijom koja djeluje na DC
motore ili asinhrone monofazne motore, sastoji se od dvije opruge od koje su jedna za
uključenje, a druga za isključivanje prekidača. Opruga ima akumulisanu energiju za
naprezanje kada radi uključivanje prekidača i za sabijanje opruge kada radi isljučivanje
prekidača. Zbog toga je opruga za uključivanje veća od opruge za isključivanje.
17
Na slici 1. je prikazan sklop motorno-opružnog mehanizma
Slika 1. Prikaz motorno-opružnog mehanizma rada prekidača

(plava opruga za uključivanje, crvena opruga za isključivanje )
Kada motor djeluje na oprugu pod sredstvom zupčanika, lanaca i vratila, energija koja se
prenosi se daje na naprezanje opruge za uključivanje prekidača, ali i istovremeno za
sabijanje opruge za isključivanje da bi prekidač bio spreman za isključenje odmah nakon
uključenja bez ponovnog navijanja opruge u cilju ostvarivanja nazivnog slijeda operacija
prekidača.
Prema načinu isljučivanja prekidača dijeli se na:
 Jednopolne prekidače- svaka faza ima svoje posebne pogonske mehanizme koji
isključuju/uključuju strujni krug faze nezavisno od drugih faza.
 Tropolni prekidači- sve tri faze imaju jedinstveni pogonski mehanizam koji
istovremeno pokreće kontakte prekidača i vrši uključivanje ili prekidanje strujnih
krugova u svim fazama.
Na slici 2. su prikazani jednopolni i tropolni pogoni prekidača
18
a) b)
Slika 2. Jednopolni (a) i tropolni pogon prekidača (b)
4.5. Izolacione karakteristike prekidača
Nazivne izolacione karakteristike prekidača određuju njegovu dielektričnu čvrstoću da

podnese naponska naprezanja i time obezbjedi neophodnu sigurnost i pouzdanost prenosa i
napajanja u elektroenergetskom sistemu, od pojave prenapona, preskoka, kratkotrajnih
(impulsnih) i dugih (tranzijentnih) poremećaja pod specificiranim atmosferskim uslovima.
Efikasnija koordinacija izolacije znači što manji broj oštećenja u elektroenergetskom
sistemu.
Svi ti poremećaji mogu nastati uslijed atmosferskih pražnjenja i komutacionih sklopnih

operacija.
Sam izbor izolacionog nivoa se radi prema normalnim atmosferskim uslovima (temperatura
20℃ , pritisak 101 , 3 kPa , vlažnosti 11g /m3), efektivne i maksimalne vrijednosti
podnosivog napona, nominalne frekvencije, nazivnog napona mreže, vrste poremećaja i
načina uzemljivanja zvjezdišta.
Prema strukturi izolacija prekidača se djeli na spoljašnju i unutrašnju. Spoljašnjoj izolaciji

pripadaju svi djelovi opreme koji su čvrstog stanja i izloženi su direktno spoljašnjim
atmosferskim uticajima i dielektričnim naprezanjima, zagađenjima i vlažnošću, itd.
Unutrašnja izolacija su unutrašnji djelovi prekidača koja se može sastojati od gasova,
čvrstih djelova opreme ili tečnosti koji se nalaze izvan uticaja spoljašnjih atmosferskih
uticaja.
19
Nazivni nivo izolacije prekidača se na kraju definiše preko nazivne vrijednosti udarnog
podnosivog napona faze prema zemlji i bira se prema standardnim IEC tabelama.
Za određivanje nazivnog izolacionog nivoa potrebno je utvrditi da vrijednosti mogućih

prenapona koje se mogu pojaviti na prekidaču budu manja od njegovog izolacionog nivoa,
radi ispravne podnosivosti i izdržljivosti.
U tabelama prema standardu IEC 60071-2 mogu se naći polja sa kolonama “zajednička
vrijednost ” i “ preko izolacione udaljenosti”. “Zajednička vrijednost ” označava nazivni
podnosivi napon faze prema zemlji, između faza i preko otvorenih kontakata prekidača.
Polje kolone “ preko izolacione udaljenosti” obuhvata posebne zahtjeve za rastavljače.
U tabeli 1. prikazani su izolacioni nivoi prekidača nazivnih izolacionih nivoa do 245 kV.
Tabela 1. Nazivne vrijednosti izolacionih nivoa nazivnih napona prema IEC standardima
Nominalni Nominalni kratkotrajni podnosivi napon Nominalni podnosivi udarni napon

napon Up
Ur Ud kV
kV kV
Zajednička Preko izolacione Zajednička Preko izolacione

vrijednost udaljenosti vrijednost udaljenosti
20 23
3,6 10 12
40 46
40 46
7,2 20 23
60 70
60 70
12 28 32
85
75
75 85
17,5 38 45
95 110
95 110
24 50 60
125 145
145 165
36 70 80
170 195
52 95 110 250 290
72,5 140 160 325 375
150 175 380 440

100
185 210 450 520
185 210 450 520

123
230 265 550 630
20
230 265 550 630
145 275 315 650 750
170 275 315 650 750

325 375 750 860
360 415 850 950

245
395 460 950 1050
460 530 1050 1200
U tabeli 2. prikazani su izloacioni nivoi prekidača nazivnih izolacionih nivoa ≥ 300 kV sa

nominalnim kratkotrajno podnosivim naponom.
.
Tabela 2. Nominalni izolacioni nivoi za nominalne napone > 300 kV sa nominalnim

kratkotrajnim podnosivim naponom
Nominalni Nominalni kratkotrajni Nominalni podnosivi udarni

napon podnosivi napon napon
Ur Ud Up
kV kV kV
Faze prema Između Faze pema zemlji i Preko

zemlji i kontakata i između faza izolacione
između faza preko udaljenosti
izolacione
udaljenosti
950 (+170)
950
300 395 435
1050 (+170)
1050
1050 (+205)
1175
362 450 520
1175 (+205)
1300
1300 (+240)
1425
420 520 610
1425 (+240)
1425
1425 (+240)
1425
550 620 800
1550 (+315)
1550
800 830 1150 2100 2100 (+455)
21
U tabeli 3. prikazani su izolacioni nivoi prekidača nazivnih izolacionih nivoa ≥ 300 kV sa
nominalnim podnosivim prekidnim naponom
Tabela 3. Nominalni izolacioni nivoi za nominalne napone > 300 kV sa nominalnim

kratkotrajnim podnosivim naponom
Nominalni Nominalni podnosivi prekidni napon

napon
Us
Ur kV
kV
Faze prema Između faza Između kontakata i

zemlji preko izolacione
udaljenosti
750 1125
300 750 (+245)
850 1275
850 1275
362 800 (+295)
950 1425
950 1425
420 900 (+345)
1050 1575
1050 1680
550 900 (+450)
1175 1760
1425 2420
800 1175 (+650)
1550 2480
- Vrijednosti podnosivih udarnih napona između kontakata i izolacione udaljenosti se

√2
dobijaju računajući taj napon kao Ur · .
√3
- Vrijednosti podnosivih prekidnih napona između kontakata i izolacione udaljenosti se

√2
dobijaju računajući taj napon kao 0,7· Ur · .
√3
4.5. Uzemljenje prekidača
Zaštita prekidača se postavlja da bi u slučajevima kada se jave poremećaji i kvarovi,

posebnim uzemljivačkim provodnicima koji su povezani posebnim vijcima i zavrtnjima,
sačuvali ili smanjili uticaj oštećenja na prekidačima i prekidačkim djelovima.
Za visokonaponske prekidače nominalne vrijednosti napona ≤ 170 kV, koristi se neefikasno

uzemljenje neutralne tačke na strani izvora ili opterećenja, ili sa obije strane. A za napone
nominalnih vrijednosti ≥ 245 kV stavlja se direktno uzemljenje i na napojnoj i na
22
potrošačkoj strani. Nulta impedansa kod sistema sa neefikasno uzemljenim zvjezdištem je

za tri puta manja od direktne impedanse, posmatrane sa strane izvora.
5. AMBIJENTALNI I POGONSKI USLOVI

PREKIDAČA
5.1. Uopšte o pogonskim uslovima
Da bi visokonaponski prekidač imao odgovarajuću primjenu u razvodnim postrojenjima, za

normalan rad pri i bezbjednost radnog osoblja, potrebno je uspostaviti normalne pogonske
uslove pod kojim prekidač radi, zatim ambijent i uticaj sredine kojom je prekidač okružen,
kao i stanje radnih parametara sistema. Svi ti faktori moraju biti specificirani od strane
proizvođača prema propisima i međunarodnim standardima IEC i ISO.
Ako se dese odstupanja u nekim novim uslovima tih faktora, onda se u tom slučaju mogu
specificirati nova radna stanja prekidača koja podrazumjevaju tolerancije odstupanja od
standardizovanih unutar kojih pekidač može biti prihvatljiv za obavljanje normalnih
pogonskih uslova.
Svaki prekidač prilikom svog rada:
- ne smije pokazivati znake elektrodinamičnog i mehaničkog naprezanja

- ne smije prikazivati štetnu interakciju polova i zemlje
- štetnu interakciju sa okolnom opremom
-da ne predstavlja opasnost za radno osoblje
Za posebne vrste prekidača koji koriste ulje kao operativni medijum ili SF6 gas, ne smije
biti curenja, emisija gasova, plamena.
5.2. Ambijentalni atmosferski uslovi
Razvodna i kontrolna oprema u razvodnim postrojenjima ima spoljašnju izolaciju koja je

okružena vazduhom. Ambijentalni vazdušni uslovi zavise od atmosferskih faktora:
temperature, vlažnosti, atmosferskog pritiska. Sam uticaj tih fizičkih veličina može se
odrediti uvođenjem atmosferskog korekcionog faktora Kt.
Atmosferski korekcioni faktor Kt zavisi od faktora gustine vazduha k1 i faktora vlažnosti

k2, pa je faktor tačnosti u stvari, Kt= k1·k2,
Poznavajući vrijednost atmosferskih faktora u normalnim prirodnim uslovima, gdje je

atmosferski pritisak p0=1013hPa (1013 mbar), apsolutne vlažnosti vazduha od h0=11 g/m3 , i
temperature vazduha t0=20℃ .
5.2.1. Napon pražnjenja
Kada se prekidač nalazi u nekim konkretnim uslovima, atmosferski faktori imaju

vrijednosti p, h i t koji djeluju na njegovu spoljašnju izolaciju, tada se pojavljuje napon
23
pražnjenja U koji se dobija na osnovu atmosferskog korekcionog faktora Kt i nominalnog
napona U0.
Odnosno:
U=Kt ∙ U0.
Napon pražnjenja je napon koji stvara gubitak dielektričnih svosjtava izolacije. To je napon
zbog kojeg uslijed električnih naprezanja nastaje, gubitak izolacionih svojstava i prolazak
struje kratkog spoja.
5.3. Vlažnost vazduha
Vlažnost vazduha nepovoljno utiče na djelove prekidača koji, naročito onda kada se javljaju
iznenadne temperaturne promjene na izolacionim površinama koje su pod stalnim naponom,
uslijed kojih kondenzacijom dolazi do pojave preskoka. To uglavnom pogađa sekundarne
krugove dodatnih unutrašnjih prekidača.
Da bi spriječili ovakve pojave, osjetljive djelove prekidača potrebno je smjestiti u posebne

komore koje mogu sušiti i vlažiti izolacionu površinu. U njoj se ubrizgava para ili raspršena
voda pod pritiskom ili ako je potrebno i korišćenje dodatnih grijača kako bi se povećala
temperatura od 25℃ do 40℃ i na taj način stvorila magla u komori.
Vrijednost relativne vlažnosti može prelaziti više od 80 %, kada se temperatura održava na

25℃ . Odnosno, kod spoljašnjih razvodnih postrojenja relativna vlažnost mjerena za
vrijeme od 24 h , ne prelazi 95% vlažnosti vazduha, ili mjerena u toku jednog mjeseca ne
prelazi 90%.
Za razvodna postrojenja nazivnog napona ispod 52 kV, uzimaju se vrijednosti parametatara

za vlažnost m i w.
Za izmjerenu apsolutnu vlažnost h>11, uzima se da je m=1, a w=0. A, ako je h<11 onda je
m=1 i w=1.
5.4. Upotreba na velikim nadmorskim visinama

Normalni uslovi rada pogodni za rad visokonaponskog prekidača i opremu postrojenja
vanjske (spoljašnje), pa i unutrašnje izvedbe, predviđeni su za nadmorsku visinu do najviše
1000 m.
Ukoliko se postrojenja montiraju na visinama većim od 1000 m, treba uzeti u obzir visinski
korekcioni faktor Ka koji se množi sa nazivnim izolacionim nivoom opreme, te se dobija
podnosivi izolacioni nivo spoljašnje izolacije opreme.
Na slici 6. prikazane su vrijednosti korekcionog faktora Ka u zavisnosti od visine.
24
Slika 6. Visinski korekcioni faktor Ka
Visinski korekcioni faktor Ka se može takođe izračunati iz obrazca:

m(H − 1000)
e
Ka= (2)
8150
H- Visina, u m
m=1
m=0,9
m=0,75
25
5.5. Temperaturni vazdušni ambijent

Potrebno je sagledati stanje prekidača, njegove unutrašnje izolacije i spoljašnje izolacije u
najnižim i najvišim dozvoljenim temperaturama ambijenta vazdušne sredine. Temperatura
ambijenta bitno utiče na čvrstinu prekidača, njegovu strukturu u zavisnosti od toga da li je
radni medijum vazduh, ulje ili SF6 gas. Prema tome, postoji podjela prekidača na klase u
zavisnosti od načina montaže. Ako je spoljašnje montaže onda je prekidač klase "-5 ", "-
15", "-25", a prekidači unutrašnje montaže, su klase " -10", "-25 ", "-40 ".
5.5.1. Mjerenje temperature

Sam postupak mjerenja temperature prekidača se radi na udaljenosti od 1 m, i na polovini
njegove visine, dok odstupanje pri mjerenju najveće temperature iznad visine prekidača ne
smije biti iznad 5 K .
U literaturi [ 3 ] su navedeni podaci o načinu mjerenja temperature.
5.5.2 Najniža i najviša temperatura prekidača

Najviša vrijednost temperature prekidača za spoljašnju i unutrašnju izolaciju je 40 ℃ ili
vrijeme zagrijavanja ne prelazi 35℃ tokom trajanja od 24h.
Najniža temperatura koja se može naći kod prekidača unutrašnje montaže je do -25 ℃ , a
kod spoljašnje montaže je do -40℃ .
U literaturi [ 3 ] i [ 5 ] se nalaze vrijednosti temperature za ambijentalne uslove prekidača.
5.6. Napon u sekundarnim krugovima prekidača

U pomoćnim i sekundarnim kontrolnim krugovima prekidača najviša vrijednost napona koji
mogu da podnesu ti djelovi je 1500 V za vrijeme trajanja od 1 min.
5.7. Uslovi leda na prekidaču

Spoljašnji djelovi vanjskih prekidača mogu se naći pod ozbiljnim i teškim situacijama u
uslovima leda. Prema debljini leda razlikujemo odgovarajuću klasu prekidača, tako da za
debljinu od 10 mm (prekidači klase 10) i debljina 20 mm (prekidači klase 20).
5.8. Statička opterećenja prekidača
Statičkim opterećenjima prekidača prikazuje se mogućnost ispravnog rada prekidača kada

se nalazi u stanju naprezanja uslijed uticaja snijega, leda, vjetra i povezanim provodnicima
(težina uslijed uticaja savitljivih i krutih provodnika) .
Na tim silama zasniva se dinamičko naprezanje prekidača.
Ako bi istovremeno pojavila težina snijega, leda i vjetra onda bi se te sve horizontalne i
vertikalne sile djelovale kao nazivna statička opterećenja
To su rezultantne sile koje se sastoje od tri komponente: vertikalne, transverlzalne i

longitudinalne sile. U tabeli 4. date su vrijednosti sila.
26
Tabela 4. Vrijednosti statičkih opterećenja u zavisnosti od nominalnog napona i struje
Nominalni napon Nominalna struja Longitudinalna Transverlzalna Vertikalna

sila sila sila
Ur Ir FthA FthB Ftv

N
kV A N N
¿ 100 800- 1250 500 400 500
¿ 100 1600-2500 750 500 750

100- 170 1250-2000 1000 750 750
101- 170 2500-4000 1250 750 1000
245- 362 1600- 4000 1250 1000 1250
420-800 2000- 4000 1750 1250 1500
1100-1200 4000-6300 3500 3000 2500
5.9. Pritisak vjetra
Visokonaponski prekidač se montira na mjestima gdje brzina vjetra ne prelazi vrijednost

pritiska više od 700 Pa, to jeste brzina vjetra je do 34 m/s ili 40 m/s.
27
6. PRELAZNI POVRATNI NAPON (PPN)
6.1. Definicija prelaznog povratnog napona
Nakon prekida struje, u sistemu se odvijaju prelazni procesi. Na djelovima kontakata

prekidača pri njihovom razmicanju se pojavljuju napon Ua, sa strane prekidača prema
mreži A i napon Ub, sa druge strane prekidača prema mreži B. Razlika ovih napona je
jednaka prelaznom povratnom naponu (PPN).
Samo postojanje prelaznog povratnog napona smanjuje dielektričnu čvrstoću između

kontaktnog prostora, i na taj način povećavajući provodnost sredine, stvara uslove za
ponovno uspostavljanje električnog luka.
Dakle, PPN se dobija kao:
|uPPN(t)|= |ua(t)-ub(t) |
(3)
Na slici 7. prikazan je prelazni povratni napon u sistemu
UPP
←←
←←
Slika 7. Prelazni povratni napon u sistemu
6.2. Karakteristike prelaznog povratnog napona (PPN)
Talasni oblik prelaznog povratnog napona može se predstaviti na više načina u zavisnosti
od oblika kola i on se može sastojati od jedne, dvije ili više oscilacije. Konkretno, za djelo-
ve sistema kod koji su nazivni naponi sa i preko 100 kV prema IEC 62271-100 standardu
oblik PPN talasa se predstavlja četvoroparametarskom obujmicom, dok se za nazivne napo-
ne manje od 100 kV primjenjuje dvoparametarska obujmica.
28
Prelazni povratni napon ima karakterisitičan inicijalni dio koji utiče na djelovanje
prekidača i naziva se početni dio prelaznog povratnog napona (PPPN).
6.2.1. Četvoroparametarska obvojmica
Oblik četvoroparametarske obujmice PPN-a se sastoji od tri prave granične linije koje
dodiruju talas PPN-a i na taj način ga oblikuju, i četiri parametara.
Na slici 8. prikazan je oblik PPN-a sa četvoroparametarskom obujmicom
Slika 8. Oblik PPN-a sa četvoroparametarskom obujmicom
Karakteristika PPN-a na početku brzo raste , da bi kod drugog perioda sporije rasla.
Četiri parametara PPN-a na grafiku su u stvari, koordinate tačaka presjeka koje čine linije
koje dodiruju talas PPN-a. To su veličine u1, t1, uc i t2.
u1- prvi referentni napon, izražen u kV.

t1- vrijeme za dostizanje napona u1, u ms,
uc-amplituda prelaznog povratnog napona, kV.
t2- vrijeme da se dostigne uc, u ms.
Prema tome, parametri prelaznog povratnog napona najprije zavise od vrijednosti nazivnog
napona (Ur), faktora prvog pola kpp i amplitudnog faktora kaf.
Pa je,
29
u1=0.75∙kpp ∙Ur∙
√ 2
3
(4)
Iz njega proizilazi sa grafika vrijednost za vrijeme t1, kao i vrijednost strmine uc/t1
prelaznog povratnog napona, a vrijednost amplitude povratnog napona se dobija kao:
uc=kaf∙kpp∙Ur∙
√2
3
(5)
Potrebno je takođe definisati vrijednosti kpp i kaf koje u zavisnosti od naponskog nivoa i
stanja u mreži mogu imati različite vrijednosti.
 Za naponski nivo do i sa 800 kV vrijednost faktora kaf je 1,4 (poremećaji napona na

završnim djelovima prekidača, bliski kratki spojevi) ili 1,25 (van fazni).
a, t2=4·t1 poremećaji napona na završnim djelovima prekidača, bliski kratki spojevi.
Gdje su poremećaji napona na završnim djelovima poremećaji koji nastaju pri prekidu struje
kada ona prolazi kroz nulu, i napon sa strane izvora ima maksimalnu vrijednost , a povratni
napon tada u tom trenutku teži da dostigne vrijednost napona sa strane izvora koji osciluje
sa visokom prelaznom frekvencijom.
 Za naponski nivo preko 800 kV vrijednost faktora kaf je 1,5 (poremećaji napona na ,
završnim djelovima prekidača) ili 1,25 (van fazni).
a, t2=3·t1 bliski kratki spojevi , bliski kratki spojevi ili t2=4,5·t1
6.2.2. Dvoparametarska obvojnica
Sa druge strane, postoji oblik dvoparametarske obujmice PPN-a koji se sastoji od dva
parametara: uc najveći napon PPN-a (kV) i t3- vrijeme, u μs. Na osnovu toga obujmica
PPN-a se podrazumjeva kao dvoparametarska.
Na slici 9. prikazan je oblik PPN-a sa dvoparametarskom obvojnicom.
Slika 9. Oblik PPN-a sa dvoparametarskom obvojnicom
30
Sa slike 4. se može zaključiti da obvojnicu čine jedna horizontalna prava koja u dodiruje
koordinati uc dodiruje PPN talas i prava koja počinje od koordinatnog početka i dodiruje
PPN krivu.
Amplitudni napon uc se određuje kao,
uc=kaf∙kpp∙Ur∙
√ 2
3
(6)
Vrijednosti amplitudnih fakotra kaf je 1,4 za kablovske sisteme ili 1,54 nadzemne linijske
sisteme.
6.3. Faktor prvog pola kpp
Po IEC 62271-100 standardu, faktor prvog pola za naponske nivoe veće od 1 kV, kod kojih
je efikasno uzemljena mreža, iznosi 1,2 ili 1,3, dok za djelove mreže čija zvjezdišta
neutralne tačke nisu efikasno uzemljena, iznosi 1,5.
Izračunavanje faktora prvog pola se može odrediti u zavisnosti od odnosa nulte i direktne
impedanse mreže Z0/Z1 posmatrane sa kontakata prekidača i amplitude prelaznog
povratnog napona uc koja se određuje kao trenutna vrijednost povratnog napona
industrijske frekvencije u momentu prekida.
Uzimaju se u obzir tropolni kratki spoj, brzinu rasta povratnog napona u1/t1 na 100 %
di
struje kratkog spoja je određena impedansom dalekovoda i jednaka je proizvodu d t nulte
struje sa ekvivalentnom karakterističnom impedansom mreže.
U literaturi [ 1 ] se nalazi objašnjenje za faktor prvog pola kpp .
6.4. Linija kašnjenja
Linija kašnjenja se posmatra od apcise vremenske ose od nazivnog vremena kašnjenja td i

kreće se paralelno liniji prvog referentnog napona prelaznog povratnog napona (PPN) i
završava u vrijednosti napona od u', to jeste tačke presjeka (t',u') na liniji kašnjenja.
Na slici 10. je prikazan linearizovan dio prelaznog povratnog napona sa vremenskim

kašnjenjem.
31
Slika 10. Linearni dio PPN-a sa vremenskim kašnjenjem vremena td.
Liniju kašnjenja čine:
-td vrijeme kašnjenja,

-u' referentni napon i
-t' vrijeme da se dostigne napon u'
 Za nazivne napone niže od 100 kV, vrijednosti parametara su
td= 0,15x t3 (u μs)

u' =uc/3 (kV)
Vrijeme koordinate t' na kojoj se nalazi u' se određuje kao,

t'= td+t3/3 (7)
 Za nazivne napone od 100kV do 800kV vrijeme kašnjenja je td= 2 μs, a u'=u1/2 (za
nazivne napone do 800kV), dok je u'=uc/3(nazivni naponi preko 800kV).
6.5. Početni dio PPN-a (PPPN)
Početni dio krive prelaznog povratnog napona ima uticaj na sposobnost prekidača da vrši
prekidanje struje. Taj dio se naziva početni dio prelaznog povratnog napona(PPPN). Vrlo je
male amplitude, a nastaje kao posljedica refleksije talasa kod prvog diskontinuiteta duž
sabirnice, tako da oblik PPPN zavisi od konfiguracije sabirnica.
U odnosu sa bliskim kratkim spojevima amplituda prvog talasa napona je veoma niska, a
vrijeme njegovog ostvarivanja je svega nekoliko mikrosekundi nakon struje nule.
Početni dio prelaznog povratnog napona može se zanemariti za prekidanje struje kratkog
spoja manje od 25 kA i naznačenih napona manjih od 100 kV, a može biti zanemarena kod
32
prekidača direktno povezanih sa sabirnicama, čija kapacitivnost zajedno sa stranom izvora

je veća od 800 μF.
U literaturi [ 3 ] je opisan početni dio povratnog napona.
Početni prelazni napon prelaznog napona ima takođe svoje karakteristične veličine: ui-
najveća vrijednost napona PPPN-a (kV) i ti-vrijeme potrebno da se dostigne napon ui (ms).
7. KAPACITIVNE STRUJE
7.1. O kapacitivnim strujama
Kapacitivne struje se javljaju uslijed kapacitivnosti neopterećenih dalekovoda, kablova,

kondenzatorskih baterija, kao i opterećenja. Kod kapacitivnih struja javlja se poseban oblik
PPN-a koji utiče na brzinu gašenja struje. Od bitne važnosti je da pri isključenju
kapacitivnih struja, ne dolazi do ponovnih proboja napona koji stvaraju iskrišta i probojna
ošećenja na unutrašnjim izolacijama. Zbog toga je neophodno da vrijeme uspostavljanja
dielektrične čvrstoće međukontaktnih djelova bude manje od vremena pojave prelaznog
povratnog napona.
Prelazni povratni napon koji nastaje od kapacitivne struje, zavisi od: uzemljenja sistema,
uzemljenja kapacitivnog opterećenja, vodova, kondenzatorske baterije, međusobnog uticaja
između faza sa kapacitivnim teretom (kod vezanih kablova), pojave zemljospojeva i dvofa-
znih kratkih spojeva sa zemljom.
7.2. Podjela kapacitivnih struja
Naznačene kapacitivne struje se dijele na:
 Naznačene dalekovodne kapacitivne prekidne struje

 Naznačene kablovske kapacitivne prekidne struje
 Naznačena struja kondenzatorske baterije
 Naznačena struja prekida povratne kondenzatorske baterije
 Naznačena uzastopna struja prekida kondenzatorske baterije
 Nazivna uklopna udarna struja kondenzatorske baterije
7.3. Nominalna dalekovodna kapacitivna struja prekida
Nominalna dalekovodna kapacitivna struja prekida nadzemnih vodova je najveća

kapacitivna struja nadzemnih vodova koju je prekidač u stanju da ugasi pod standardnim
uslovima nominalnog napona.
7.4. Nominalna kablovska kapacitivna struja prekida
33
Nominalna kablovska kapacitivne struja prekida je najveća kapacitivna struja kablovskih

vodova koju je prekidač u stanju da ugasi pod standardnim uslovima nominalnog napona.
7.5. Nominalna struja prekida kondenzatorske baterije
Nominalna struja prekida jedinstvene kondenzatorske baterije je najveća struja

kondenzatora koju prekidač može ugasiti pod standardnim uslovima nominalnog napona.
Ova struja se odnosi na prekidanje šanta kondenzatorskih baterija, onamo gdje nema
kondenzatorskih šantova povezanih na strani prema izvoru.
7.6. Naznačena uzastopna struja prekida kondenzatorske baterije
Naznačena uzastopna struja prekida kondenzatorske baterije je najveća kapacitivna struja

koju prekidač može da isključi pod nominalnim standardnim uslovima.
7.7. Nominalna uzastopna udarna uklopna struja kondenzatorske

baterije.
Nominalna uzastopna udarna uklopna struja kondenzatorske baterije je vršna vrijednost

struje koju je prekidač u stanju da uklopi pod nominalnim uslovima napona i frekvencije
udarne struje propisane standardom.
7.8. Klasifikacija prekidača prema načinu isključivanja kapacitivne

struje
U zavisnosti od mogućnosti pojavljivanja proboja međukontaktnog prostora prilikom

prekidanja kapacitivnih struja, razlikujemo dvije klase prekidača:
 Klasa C1- prekidači kod kojh postoji mala vjerovatnoća ponavljanja proboja
međukontaktnog prostora , uslijed prekida kapacitivnih struja.
 Klasa C2- prekidači kod kojh je veoma mala vjerovatnoća ponovnog proboja
međukontaktnog prostora, uslijed prekida kapacitivne struje.
34
8. IZBOR PREKIDAČA U 110 kV DALEKOVODNOM

POLJU
8.1. Nazivne karakteristike prekidača
Visokonaponski prekidač je nazivnog napona 110 kV prema IEC standardu 622271-100,

nazivne frekvencije 50 Hz.
Način isključenja i uključenja prekidača je jednopolan.
Nazivna trajna struja je 3150 A, a jednosmjerna vremenska konstanta je 45 ms.
Nazivno trajanje struje kratkog spoja je 3s.
Vrijednost prekidne struje kratkog spoja ima efektivnu vrijednost naizmjenične

komponente struje od 3150 Aeff , a jednosmjerna vremenska komponenta DC nazivne
struje prekida kratkog spoja je τ =60 ms.
Nazivna prekidna sruja kratkog spoja ima vrijednost 3150 A.
Nazivni slijed operacije prekidača je O-t-CO-t'-CO sa APU-om, gdje je vrijeme t=3 s., a
t'=1 min.
Prekidač je klase M2, sa sposobnošću izvođenja do 10000 operacija.
Na slici 11. je prikazan 110 kV SF6 prekidač.
35
Slika 11. 110 kV SF6 prekidač
8.2. Ambijentalni faktori 110 kV prekidača
Razvodno postrojenje je spoljašnje izvedbe, a montaža je na 800 m. Najviša temperatura

okoline koja okružuje okolinu izolacije prekidača je 40 ℃ , a najniža je do -40 ℃ . Srednja
temperatura za vrijeme od 24 h je do 35℃ .
Visokonaponski prekidač od 110 kV je montaže klase "-25". Prekidač je klase "20" za
debljinu leda od 20 mm.
Brzina vjetra koja postoji u okolini prekidača je 34 m/s, odnosno 700 Pa koji djeluje na
površinu prekidača.
Vrijednost napona u sekundarnim i pomoćnim krugovima prekidača je najviše do 1600 V.
8.3. Izolacione karakteristike 110 kV prekidača
"Zajednička vrijednost" nominalnog kratkotrajnog podnosivog napona prema standardu IEC

60071-2 je Ud=230 kV, a "preko izolacione udaljenosti" je Ud=265 kV. "Zajednička
vrijednost" nominalnog podnosivog udarnog napona prema standardu IEC 60071-2 je
Up=550 kV, a "preko izolacione udaljenosti" je Ud=630 kV.
Spoljašnja izolacija je napravljena od porcelanskog materijala.
8.4. Uzemljenje 110 kV prekidača
36
Uzemljenje radi zaštite prekidača je neefikasno uzemljena neutralna tačka, sa obije strane
uzemljena, prema izvoru i opterećenju.
8.5. Dizajn 110 kV prekidača
Za nazivni napon od 110 kV, po IEC 60376 standardu, u eksploataciji se ugrađuje SF6
prekidač sa samooduvavanjem električnog luka. Kao izolacioni medijum se mješavina SF6
gasa u kombinaciji sa jedinjenjima N2 nitrogen, ili karbontetrafluorid CF4, sa udijelom od
75% po zapremini u gasu, dok je za N2 10% ukupnog udjela.
SF6 gas se smješta u metalnom zapečaćenom kontenjeru koji je vodonepropusan,

nezapaljiv i neeksplozivan.
Razlaganje SF6 gasa počinje na temperaturi od 500 ℃ .
Nominalan pritisak SF6 gasa u komori je 2 MPa.
Gustina SF6 gasa na temperaturi od 20℃ i pritiska 100 kPA je 6,07 kg/m3.
Vrijednost kritične temperature je 45,58℃ , kritičnog pritisak 3,759 MPa i kritične gustine
740 kg/m3.
Visokonaponski prekidač ima ugrađene senzore za temperaturu, pritisak, i gustinu.
8.6. Napajanje pomoćnog izvora napajanja 110 kV prekidača
Nazivni napon napajanja uređaja upravljačkih i pomoćnih krugova za jednosmjerni napon je

220 V, a za naizmjenični napon je 230/400 V prema IEC 61000-4-29.
8.7. Prelazni povratni napon 110kV prekidača
Prelazni povratni napon se prikazuje se kao četvoroparametarska obujmica. Vrijednosti

faktora prvog pola i amplitudnog faktora su 1,5 i 1,4, a odatle su parametri:
u1= 92 kV
t1= 46 μ s
uc= 171 kV
t2=184 μ s
8.8. Kapacitivne struje 110 kV prekidača
Dozvoljenan nominalna dalekovodna kapacitivna struja prekida je 20 A
37
Dozvoljena nominalna kablovska kapacitivna struja prekida je 125 A
Dozvoljena nominalna struja prekida kondenzatorske baterije je 400 A
Dozvoljena naznačena uzastopna struja prekida kondenzatorske baterije je 400 A
Dozvoljena nominalna uzastopna udarna uklopna struja kondenzatorske baterije je 20 kA

(vršna vrijednost).
9. ZAKLJUČAK
Prekidači u VN su uređaji koji služe u elektroenergetskim sistemima da normalno provode,

uključuju i isključuju struju i prekidaju strujna kola u normalnim pogonskim stanjima, i
poremećajima u slučajevima struja kratkih spojeva. Zadatak svakog prekidača jeste da što
brže i efikasnije prekine struju kratkog spoja kako bi izdvojio dio sistema koji je u kvaru.
Da bi prekidač izvršavao kvalitetno sigurno, pouzdano, ekonomično svoj rad u
elektroenergetskom sistemu (EES) i bio odgovarajući za ugradnju u planirano razvodno
postrojenje mora da zadovolji opšte pogonske i nazivne karakeristike propisane
međunarodnim IEC standardima. To su prije svega: nazivni napon, nazivna frekvencija
nazivna trajna struja prekidača. Potrebno je utvrditi njegovu stabilnost da izdrži dinamička
naprezanja nastala od kratkih spojeva nazivnim veličinama kao što su: nazivna prekidna
struja, nazivna struja uključenja kratkog spoja i nazivno trajanje struje kratkih spojeva.
38
Od važnosti su i ambijentalni atmosferski uslovi sredine (temperatura, pritisak, vlažnost,

sile naprezanja), kojima je prekidač uz razvodno postrojenje neposredno izložen, i koji
moraju biti u propisanim granicama kako ne bi nepovoljno uticali na izolaciju i normalan
rad prekidača.
U radu su detaljno opisane karakteristike veličina neophodne za izbor prekidača prema IEC
standardima.
Takođe, u radu su istaknute veličine koje se javljaju prilikom prelaznih procesa sklopnih
operacija prekidača: prelazni povratni napon i kapacitivne struje.
U završnom djelu rada su date kao primjeri konkretne specifikacije i karakterisitike
prekidača u 110 kV razvodnom postrojenju koji se koristi u eksploataciji u
elektroenergetskom sistemu.
Potrebno je dalje razmotriti uticaj prelaznog povratnog napona, kapacitivne struje i
induktivne struje koji se javljaju u međukontaktnom prostoru uslijed prelaznih procesa
isključivanja strujnog kola, kao i pogonske mehanizme prekidača kojim se vrši
funkcionalan rad prekidača u razvodnim postrojenjima.
11LITERATURA
1. International Standard High-voltage switchgear and controlgear IEC 62271-100-2012,

Part 100: Alternating-current circuit-breakers, Geneva, Switzerland, 2012.
39
2. International Standard High-voltage switchgear and controlgear IEC 62271-104-2015,

Part 104: Alternating-current switches for rated voltages higher than 52 kV, Geneva,
Switzerland, 2015.
3. Indian Standard High-voltage switchgear and controlgear, Baureu of Indian Standard,

New Delhi, India, 2012.
4. Jovan Nahman i Vladica Mijailović, "Razvodna postrojenja“, Akademska misao,

Elektrotehnički fakultet, Beograd, 2005.
5. Mirsad Kapetanović, "Visokonaponski prekidači“, Elektrotehnički fakultet u Sarajevu,

2002.
6. Krešimir Meštrović, "Prekidanje struje“, Tehničko veleučilište u Zagrebu
7. Radojle Radetić, "Priručnik za održavanje visokonaponske opreme“, Elektromreža

Srbije- Beograd, Bor, 2017.
8. Razvodna postrojenja, www.elektroenergetika.info .
9. Električni luk u prekidačima opterećenja, www.optolov.ru .
10. SF6 prekidač, www.ees.etf.bg.rs .
11. Specification of technical grade sulfur hexafluoride (SF6) and complementary gases to
be used in its mixtures for use in electrical equipment IEC 60376 ED 3, Geneva,
Switzerland, 2018.
40

ETF Diplomski Rad 11.1.23. 3

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ETF Diplomski Rad 11.1.23. 3

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Izbor prekidača u VN razvodnim postrojenjima

UNIVERZITET CRNE GORE

Izbor prekidača u VN razvodnim

Podgorica, novembar 2023

UNIVERZITET CRNE GORE

Izbor prekidača u VN razvodnim

Datum izdavanja rada: Datum predaje rada:

IZJAVA O SAMOSTALNOM RADU

Izjavljujem da sam ovaj rad uradio/la samostalno uz pomoć mentora

Rad je odbranjen dana ______________ 2023. godine, pred

2. VRSTE PREKIDAČA U VN POSTROJENJIMA......................................................

3. IZBOR VISOKONAPONSKIH PREKIDAČA.......................................................9

4. DIZAJN I IZOLACIONE OSOBINE PREKIDAČA.............................................20

4.1. Dizajn prekidača…………………………………………………………............20

5. AMBIJENTALNI I POGONSKI USLOVI PREKIDAČA .................................... .

5.1. Uopšte o pogonskim uslovima…………………………………………………..15

6. PRELAZNI POVRATNI NAPON (PPN)…………………………………............25

6.1. Definicija prelaznog povratnog napona (PPN)…………………………….........25

8. IZBOR PREKIDAČA U 110 kV DALEKOVODNOM POLJU.................32

Razvodna postrojenja se mogu podjeliti na više načina.

Prema funkciji se dijele na:

 Traformatorska postrojenja (trafostanica)- postrojenja koja imaju transformatore

Prema prostornom smještaju:

 Unutrašnje izvedbe (ona postrojenja koja se nalaze u posebnim građevinskim

 Spoljašnje izvedbe (ona postrojenja koja se nalaze izvan, na otvoreno, okružena

Prema naponskom nivou:

 Visokonaponska postrojenja (sva postrojenja koja su nazivnog napona ˃ 1 kV)

 Niskonaponska postrojenja (sva postrojenja koja su nazivnog napona od 0,4 do 1

Visokonaponski (VN) prekidači su elementi strujnih krugova razvodnog postrojenja koji

U razvodnim postrojenjima visokog napona koriste se prekidači koji imaju sposobnost da

2.1. SF6 prekidači

Na slici 3. prikazani su djelovi SF6 prekidača.

Slika 3. Presjek kompresionog SF6 prekidača

2.1.1. SF6 autopneumatski prekidači

Za gašenje velikih struja koriste se efikasniji i savremeniji SF 6 autopnemuatski prekidači

Slika 4. Presjek autokompresionog prekidača

Autopneumatski prekidači rade na principu da koriste pritisak plazmenog električnog luka

2.1.2. SF6 prekidači sa magnetnom rotacijom luka

Slika 5. Presjek prekidača sa magnetnom rotacijom

2.2. Malouljni prekidači

Osim SF6 prekidača, za visokonaponska razvodna postrojenja koriste se i malouljni

2.3. Vakuumski prekidači

Vakuumski prekidač se koristi za nazivne napone od 6, 10, 20 do 35 kV. Sastoji se od

2.4. Pneumatski prekidači

Pneumatski prekidači se koriste za nazivne napone do 30 kV i prva su i osnovna tehnika za

3. IZBOR VISOKONAPONSKIH PREKIDAČA

Izbor prekidača se vrši prema njegovim nazivnim karakterisitikama i pogonskim uslovima.

U nazivne karakteristike prekidača spadaju:

Izbor pogonskih uslova prekidača radi se za normalna i specijalna stanja. Za specijalne

3.1. Nazivni napon

Karakteristične vrijednosti naznačenog napona Ur su:

3.3. Nazivna trajna struja prekidača

3.5. Nazivna udarna struja kratkog spoja

3.6. Nazivno trajanje kratkog spoja

3.7. Nazivna prekidna struja kratkog spoja

3.7.1. Efektivna naizmjenična komponenta nazivne prekidne struje kratkog spoja

U literaturama [ 3 ] i [ 5 ] su date standardne vrijednosti R10 niza.

3.7.2. Jednosmjerna vremenska konstanta DC nazivne struje prekida kratkog spoja

U literaturi [ 1 ] su navedene nazivne vrijednosti jednovremene vremenske konstante struje

a) Prekidači određeni za nominalni napon do 800 kV

b) Prekidači određeni za nominalni napon veći od 800 kV

3.8. Naznačena struja uključenja kratkog spoja

3.9. Nazivni slijed operacija prekidača