5

MAPEH
Kagamitan sa Pinatnubayang
Kasanayang Pampagkatuto
Ikalawang Markahan – Unang Linggo

1|P ahi na
MAPEH – Ikalimang Baitang
Kagamitan sa Pinatnubayang Kasanayang Pampagkatuto
Ikalawang Markahan - Unang Linggo
Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring
magkaroon ng karapatang-sipi sa anomang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas.
Gayonpaman, kailangan muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng
pamahalaan na naghanda ng akda kung ito ay pagkakakitaan. Kabilang sa mga
maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang pagtakda ng kaukulang
bayad.
Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o
brand name, tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula, atbp.) na ginamit
sa modyul na ito ay nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsumikapang
matunton ang mga ito upang makuha ang pahintulot sa paggamit ng kagamitan.
Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at mga may-akda ang karapatang-aring
iyon. Ang anomang gamit maliban sa modyul na ito ay kinakailangan ng
pahintulot mula sa mga orihinal na may-akda ng mga ito. Walang anomang parte
nito ang maaaring kopyahin o ilimbag sa anomang paraan nang walang pahintulot
sa Kagawaran.
Bumuo sa Pagsusulat ng Kasanayang Pagkatuto

Manunulat: Beatrice B. Balagot (Music)

Gerald L. Dela Cuesta (Arts)
Jordan B. Corot (Physical Education)
Ramylle Becca Dial (Health)
Editor: Jason V. Alumpe
Tagaguhit: Dorothy E. Eclarinal
Tagapamahala: Leonardo D. Zapanta EdD, CESO V
Michelle Ablian-Mejica EdD
Manolito B. Basilio EdD
Victor M. Misola
Encarnita D. Deveraturda
Garry M. Achacoso
Rachelle C. Diviva

Inilimbag sa Republika ng Pilipinas ng Kagawaran ng Edukasyon

Rehiyon III
Schools Division of Zambales
Zone 6, Iba, Zambales
Tel./Fax No. (047) 602 1391
E-mail Address: zambales@deped.gov.ph
Website: www.depedzam
 Panimula

Ang pag-aaralan ninyo sa araling ito ay

binubuo ng apat na kasanayan: Music, Arts, P.E at
Health.

Ipinakikilala sa araling ito ang elemento ng

ritmo. Layunin nitong maiugnay ng mga mag-aaral
ang larawan sa tunog. Magkaroon ng pangunahing
pagkaunawa sa pagkakaiba ng mataas at
mababang boses at upang lubos na maunawaan
ang pagkakaiba ng mahaba at maikling tunog.
Kulay, ito ang nagbibigay buhay sa lahat ng mga
bagay sa paligid. Ang bahaghari ay may mga kulay
mula sa kalikasan gayundin ang mga bato, halaman
at kahit ang buhangin. Ang kulay ay may iba’t ibang
uri ang pangunahin, ikalawa at ikatlong kulay.
Tandaan na makabubuo ng ikalawang kulay mula
sa dalawang pinaghalong pangunahing kulay.
Matutukoy ang pagkakaiba ng kilos lokomotor at di-
lokomotor. Mapag-aaralan ang mga tamang pag-
uugali sa hapagkainan.
Ang lahat ng kasanayang ito ay magagawa
natin sa pamamagitan ng pagganap, paglikha,
pakikinig, pagmamasid at pagtugon sa mga
gawaing binigay sa atin.
 F-CLEF STAFF

Panimula

Ano ang paborito mong awit? Kadalasan, nagugustuhan natin ang

isang awit dahil sa umawit nito o kaya ay sa mensaheng nais nitong
ipinababatid.
Malimit na nakikilala at napapansin ang awit dahil sa elemento ng
musika na tinatawag na melody. Ito rin ang pinakamadaling tandaan sa
isang awit o musika.
Sa ating pagpapatuloy sa yunit na ito, malalaman natin ang iba pang
mga simbolo ng musika na makatutulong upang malinang ang ating
kakayahan sa pagbasa at pagsulat ng musika. Sa mga susunod na aralin ay
makikilala ang scale at interval na makatutulong upang higit na mapalalim
ang ating kaalaman tungkol sa kaugnayan ng mga notes at mga pitch sa
isang komposisyon.

Kasanayang Pampagkatuto

1. Recognizes the meaning and uses of F-Clef on the staff MU5MEIIa-1

2. Identifies the pitch names of each line and space on the F-Clef staff
MU5MEIIa-2

Mga Layunin

1. Nabibigyang-kahulugan ang F-Clef sa staff

2. Natutukoy ang mga pitch names at so-fa syllables sa F-Clef Staff
3. Nakikita ang kahalagahan ng F-Clef sa staff

1|P ahi na
 Balik Aral

Pag-aralan ang rhythmic pattern sa ibaba.

Tukuyin ang uri ng notes at rests.
Ipalakpak ang rhythmic patterns.

Pagtalakay sa Paksa

Pagmasdan ang mga larawang makikita sa ibaba at sa mga susunod

na pahina. Nakikilala mo ba ang mga ito?

Staff
STAFF
Ang staff ay isa sa pinakaunang simbolo na mahalagang matutunan
sa musika. Ang staff ay binubuo ng limang pahalang na guhit. May
puwang o space naman sa pagitan ng mga guhit.
Isa sa mga mahahalagang simbolong makikita sa staff ay ang clef.
Ang clef ay simbolo sa musika na matatagpuan sa pinakakaliwang bahagi
ng staff. Ito ay nakatutulong upang matukoy ang eksaktong lokasyon ng
bawat tono o pitch sa staff.

2|P ahina
 May dalawang uri ng clef na madalas ginagamit sa musika. Ito ay ang
G-Clef at F-Clef o tinatawag ding Bass Clef. Sa grand staff, ang G-Clef ay
matatagpuan sa taas na bahagi ng grand staff at ang F-Clef naman ay sa
ibaba.

G-Clef F-Clef

Grand Staff

F-CLEF
Ang F-Clef ay kilala rin sa tawag na Bass Clef. Mahalaga ang F-Clef
dahil ito ay karaniwang ginagamit para sa range ng boses ng mga lalaki. Ito
ay ang mga boses na Bass o Baho para sa mababang tono at Tenor naman
para sa mataas na tono ng boses lalaki.
Kaya ito tinawag na F-Clef ay dahil ang pagguhit o pagsulat ng
simbolong ito ay nagsisimula sa notang F o sa 4th line. Samantalang ang C
o Do ng F-Clef ay nagsisimula naman sa pangalawang puwang o 2nd space.
Tingnan ang ilustrasyon ng F-Clef Staff sa ibaba.

Ang bawat guhit at puwang o space sa staff ay may akmang pitch

names na hango sa unang pitong titik ng alpabeto. Bukod sa pitch names,

3|P ahi na
ginagamit din ang mga so-fa syllables upang mapadali ang pagbabasa, pag-
awit at pagtugtog ng musika. Ang bawat pitch name ay may katumbas na
so-fa syllable na makikita sa tsart sa ibaba.

Pitch Name So-Fa Syllable

C Do
D Re
E Mi
F Fa
G So
A La
B Ti
C Do

Magbalik-aral sa pag-awit o pagtugtog ng so-fa syllables na makikita

sa tsart.

Gawain

Panuto: Iguhit sa F-Clef Staff ang mga sumusunod na pitch

names. Gumamit ng whole notes upang ilarawan ito.
1.
FACE

2.
CAGE

3.
EGG

4|P ahina
 ANG MGA NATURAL
AT MAKASAYSAYANG LUGAR
SA PAMAYANAN

Panimula

Ang Pilipinas ay nauuri bilang isang arkipelago. Napapaligiran tayo ng

iba't-ibang uri ng natural na mga anyong lupa. Ang mga anyong lupa na ito
ay nagbibigay ng natatanging kagandahan na nakilala sa buong daigdig sa
pamamagitan ng paggamit ng sining.
Sa aralin ng yunit na ito, malalaman mo ang mga elemento at
alituntunin ng mga gawang kuwadro at ang kahalagahan ng mga
makasaysayang lugar sa pamayanang natural at gawa ng tao. Ang
pagpipinta ay isa sa mga ginamit na media bilang daluyan ng pagpapahayag
ng damdamin at ideya ng isang tao. Ito ang dahilan kung bakit ito
ginagamit ng ilang artists upang maiparating ang mga ideya at saloobin sa
iba pang mga artists at manonood.
Ayon sa Wikipedia, ang pagpipinta ay ang pagpapahayag ng mga
ideya at emosyon, na may paglikha ng ilang mga katangian na pang-
estetika, sa isang dalawang-dimensional na wikang biswal. Ang mga
elemento ng wikang ito — ang mga hugis, linya, kulay, tono, at pagkakayari
nito - ay ginagamit sa iba't-ibang paraan upang makagawa ng mga
sensasyon ng dami, espasyo, paggalaw, at ilaw sa isang patag na ibabaw.
Ang mga elementong ito ay pinagsama sa mga mapagpahiwatig na pattern
upang kumatawan sa tunay o hindi pangkaraniwang mga phenomena,
upang mabigyang-kahulugan ang isang tema ng pagsasalaysay, o upang
lumikha ng ganap na abstract na mga visual na ugnayan.
5|P ahi na
 Kasanayang Pampagkatuto

Explains the importance of natural and historical places in the

community that have been designated as World Heritage Site (e.g.,
rice terraces in Banawe, Batad; Paoay Church; Miag-ao Church;
landscape of Batanes, Callao Caves in Cagayan; old houses in Vigan,
Ilocos Norte; and the torogan in Marawi)

Mga Layunin

1. Nakikilala ang mga likas at makasaysayang lugar sa pamayanan

2. Naibibigay ang mga makasaysayang lugar sa pamayanan
3. Napahahalagahan ang kahalagahan ng mga likas at
makasaysayang lugar sa pamayanan

Balik Aral

Panuto: Gumuhit ng isang arkeolohikal na artifact na mahahanap sa

Pilipinas. Gawing basehan sa pagmamarka ang rubriks mula sa susunod
na pahina.
Mga Kakailanganin: larawan ng archeological artifact sa Pilipinas,
sketchbook, lapis at pambura
Panuto sa Paggawa:
1. Iguhit ang larawan ng arkeolohikal na artifact sa Pilipinas sa iyong
sketchbook.
2. Magsimula sa isang sketch at pagkatapos ay isunod ang balangkas
ng arkeolohikal na artifact.
3. Gumamit ng sunud-sunod na gabay sa pamamaraan sa
pagtatabing upang makabuo ng isang ilusyonaryong 3D.
4. Gawing malinis at makulay ang iyong sketch.
5. Isumite ang iyong gawain.

6|P ahina
 RUBRIKS
Criteria Kailangan ng Patas Mabuti Napakabuti
Kasanayan 2 3 5
1
1. Nasunod ang hakbang
sa paggawa ng
archeological artifact
wall décor
2. Malinis at maayos na
kulay ang dekorasyon sa
wall décor
3. Gumamit ng
pamamaraan sa
pagtatabing upang
makabuo ng isang 3D
4. Malikhaing ipinakita
ang palamuti sa wall
decor
5. Isinumite sa tamang
oras ang output
Kabuuan

Pagtalakay sa Paksa

Ang mga Natural at Makasaysayang Lugar sa Pamayanan

1.) Rice Terraces ng Banawe- Ang lugar na ito ay
bunga ng dugo at pawis na paggawa ng mga
Ifugao. Ito ay nabuo sa pamamagitan ng paggamit
ng mga kamay ng tao. Ang Ifugao Rice Terraces ay
sikat dahil sa mala-amphitheater na setting nito.
Sa loob ng 2,000 taon, ang mga contour ng
bundok ay sinusundan ng matataas na palayan.

7|P ahi na
 2.) Landscape ng Batanes- Ang Batanes ay isang
buhay na tanawin ng kultura. Ang gobyerno ng
Pilipinas ay idineklara itong isang protektadong
tanawin noong 1992. Ang landscape nito ay
distrito mula sa iba pang mga lalawigan sa ating
bansa dahil sa matarik na bangin, lumiligid na
burol, malalim na canyon at may mga hangganan na may linya.

3.) Callao Cave- ay isa sa mga limestone caves na

matatagpuan sa munisipalidad ng Penablanca,
lalawigan ng Cagayan. Ito ay isang pitong silid na
palabas na kuweba at kilala sa lalawigan bilang
isa sa ipinagmamalaking natural na atraksyon sa
mga turista.

4.) Old houses ng Vigan, Ilocos Norte- Ang

pagkakasama ng Vigan sa UNESCO World
Heritage List ay dahil sa pangangalaga ng paligid
ng 187 na istraktura ng paninirahan, pang-
institusyon, komersyal at relihiyoso na nagdadala
ng mga bisita sa nakaraan. Ang kamangha-
manghang istrakturang ito ay patuloy na ginagamit ng mga kasalukuyang
lokal tulad ng ginamit ng mga dating may-ari na nabuhay noong ika-18
siglo.

5.) Torogan ng Marawi- Ang Ancestral House ng

Maranao sultan o datu ay may isang salimbay na
hugis-salakot na bubong, mga gayak na poste, at
napakalaking poste, lahat ay nagpapahayag ng
mataas na katayuan.

6.) Paoay Church- Ang Simbahan ng San Agustin,

na karaniwang kilala bilang Paoay Church, ay
nasa munisipyo ng Paoay sa Ilocos Norte.

8|P ahina
 7.) Miag-ao Church- Ang Iglesia Miagao na kilala
rin bilang Santo Tomás de Villanueva Parish
Church ay isang simbahang Romano Katoliko na
matatagpuan sa Miagao, Iloilo, Pilipinas.

Gawain
Panuto: Itugma ang hanay A sa Hanay B sa pamamagitan ng pagsulat
ng letra ng tamang sagot sa patlang.

A B
____________ 1. Isang simbahang katoliko na
matatagpuan sa Miag-ao, Iloilo a. Rice Terraces
____________ 2. Limestone caves na mtatagpuan sa
Munisipalidad ng Penablanca, Lalawigan ng Cagayan b. Miag-ao Church
____________ 3. Ang lugar na ito ay bunga ng dugo at
c. Callao Cave
pawis na paggawa ng mga Ifugao
____________ 4. Ang mga ancestral houses ng Maranao d. Torogan ng Marawi
Sultan o Datu ay may isang Salimbay na hugis-salakot
na bubong. e. Old House ng Vigan
____________ 5. Ang pagsasama ng Vigan sa UNESCO
World Heritage List ay dahil sa pangangalaga ng paligid f. Paoay Church
ng 187 na istraktura ng paninirahan.

9|P ahi na
 ANG PHYSICAL ACTIVITY
PYRAMID GUIDE

Panimula

Mahalaga ang pagkakaroon ng malakas at malusog na

pangangatawan sa panahon ngayon. Sa panahong ito, marami sa mga
kabataan ang namulat sa paggamit ng iba’t-ibang teknolohiya. Kaya naman
ay nawawalan na sila ng gana o atensyon sa paggawa. Isang malaking
hamon ang pagkakaroon muli ng isang aktibong pangangatawan.
Sa panibagong aralin na ito, ipakikilala ang mga gawaing
makapagpapaunlad ng physical fitness. Ang pagpapayaman sa mga gawaing
makapagpapaunlad ng physical fitness ang pokus ng aralin upang
malaman ang kahalagahan ng kalusugan ng katawan. Bibigyang pansin din
sa araling ito ang Physical Activity Pyramid Guide upang lubos na
maunawaan ang kahalagahan ng mga gawaing iyong ginagawa at dalas ng
paggawa ng mga ito para sa iyong kalusugan.

Kasanayang Pampagkatuto

1. Assesses regularly participation in physical activities based on the

Philippines physical activity pyramid PE6PF-IIb-h-18
2. Observes safety precautions PE6GS-IIb-h-3

Mga Layunin

1. Naipapaliwanag ang Physical Activity Pyramid Guide;

2. Naisasagawa nang wasto ang mga gawaing pisikal na nakapaloob
sa aralin
3. Naipakikita ang kasiyahan at pag-iingat sa pagsasagawa ng mga
gawain.

10 | P a h i n a
 Balik Aral

Ano-anong mga laro ng lahi o Pinoy ang kaya mong laruin? Tingnang
mabuti ang mga sumusunod na laro sa hanay A at itambal ang sagot sa
hanay B.

Hanay A Hanay B

1. a. Syato

2. b. Tumbang Preso

3. c. Luksong Tinik

4. d. Batuhang Bola

5. e. Luksong Baka

11 | P a h i n a
 Pagtalakay sa Paksa

Tingnan at suriing mabuti ang larawan sa itaas. Alam mo ba kung

ano ang tinatawag na Physical Activity Pyramid Guide para sa batang
Pilipino? Ginagawa mo rin ba ang mga gawain na nasa larawan?
Ang Physical Activity Pyramid Guide ay isang gabay para sa mga
gawain na dapat gawin sa araw-araw upang maging malakas ang
pangangatawan. Kasama rin dito kung gaano kadalas dapat gagawin ang
mga ehersisyo at aktibidad. Ito ay naglalaman ng mga gawain para sa
buong linggo.
Ang Physical Activity Pyramid Guide ay nahahati sa apat na antas:

Unang Antas- ito ang pinakamababang antas ng gawaing pisikal. Maaring

gawin ito ng madalas o araw-araw dahil ito ay simple lamang. Ito ay
binubuo ng mga gawain katulad ng paglalaro sa loob o labas ng bahay,
paglalakad, paggawa ng mga gawaing bahay, pagpapaligo sa alagang hayop
at iba pa.

Ikalawang Antas- ay binubuo ng mga gawain na pang aerobics at

recreational, nirerekomendang gawin ito ng 3-5 beses sa isang linggo. Ang
mga gawain tulad ng pagbibisekleta, pagtakbo at iba ay nakakatulong
upang maehersisyo ang iyong baga at puso.

12 | P a h i n a
Ikatlong Antas- ay mga gawaing maaring gawin ng 2-3 beses
nirerekumendang gawin. Ito ay binubuo ng mga gawaing maaring
magpalakas ng iyong katawan, gaya ng push-up, pull-up, pagsasayaw at iba
pa. Ang mga nasabing gawain ay makapagpapabilis ng tibok ng puso ngunit
nagbibigay din ng pokus sa pagkundisyon ng iyong mga kalamnan (muscle
conditioning).

Ikaapat na Antas- ang mga gawain sa tuktok ng pyramid ay maari lamang

gawin ng 1 beses. Ito ay dahil ang mga ito ay itinuturing na sedentary
activities o iyong mga gawaing kung saan namamalagi lamang sa lugar ang
isang bata at hindi nangangailangan ng matindi niyang paggalaw. Ito ay
binubuo ng panood ng TV, paglalaro sa computer, pag-upo nang matagal, at
iba pa. Hindi nakabubuti para sa iyong kalusugan ang madalas na paggawa
ng mga gawaing nasa tuktok ng pyramid dahil kulang sa subok ang
kakayahan ng iyong katawan.

Tandaan
 Dapat isaalang-alang ang kalusugan ng isang batang katulad mo sa
paggawa ng mga gawaing pisikal. Mahalaga na iyong suriin ang mga
gawaing dapat mong gawin sa araw-araw at iayon ito sa
rekomendadung physical activities na nasa pyramid.
 Maari mo itong gamiting gabay sa paggawa ng mga pisikal na gawain.
 Nakatutulong ito na malinang ang isports, laro, sayaw at pang-araw-
araw na gawain sa loob ng tahanan.
 Kung ikaw ay hindi aktibo, dapat ay magsimula sa ilalim ng pyramid
at unti-unting dagdagan ang gawain.
 Kung ikaw naman ay aktibo, makabubuti kung ipagpapatuloy ang
mga gawaing iyo ng ginagawa o dagdagan mo pa ito.
 Hindi kailangang biglain ang iyong katawan. Pakiramdaman mo ito
upang mas makatulong ang physical activities sa iyo.
Ngayong alam mo na ang Physical Activity Pyramid Guide at mga
gawaing pisikal na nakapaloob dito, tayo ng subukin ang iyong
kakayahan.

13 | P a h i n a
 Gawain

Gawain 1: Hilig ko, Ginagawa ko!

Panuto: Mag-isip ng limang gawaing-bahay na iyong kinahihiligang
gawin at isulat ang dahilan bakit mo ito ginagawa. Isulat ang sagot sa iyong
kuwaderno.

Mga gawain Bakit ko ito ginagawa?

1.
2.
3.
4.
5.

Gawain 2
Panuto: Basahin ang mga sumusunod na tanong. Bilugan ang letra
ng tamang sagot.
1. Ano sa mga sumusunod na gawain ang dapat mong gawin ng 3-5 beses
sa isang linggo?
a. Panonood ng TV b. Pagbibisekleta
c. Paggamit ng selpon d. Pag upo
2. Alin sa mga aktibidad ang kaya mong gawin ng araw-araw?
a. Paglangoy b. Pagbibisekleta
c. Paghuhugas ng plato d. Paglalaro ng video games
3. Ang mga sumusunod na gawain ay hindi dapat ginagawa ng madalas,
maliban sa __________.
a. paggamit ng selpon b. pagpapaligo sa alagang hayop
c. panonood ng TV d. palagiang paghiga
4. Ang physical activity pyramid guide ay nakakatulong mapalakas ang
katawan ng isang batang katulad ko.
a. Oo b. Pwede
c. Hindi d. Wala sa nabanggit
5. Mahalaga ang pag-iingat sa anumang bagay na gagawin.
a. Oo b. Pwede
c. Hindi d. Wala sa nabanggit

14 | P a h i n a
 ANG NAGBABAGONG IKAW

Panimula

Ang aralin na ito ay tungkol sa iyo.

Lahat ay nagbabago at maging ikaw ay kasama rito. Ito ang panahon
na ikaw ay naghahanda na sa susunod na yugto ng iyong buhay. Ito ang
panahon ng iyong pagbibinata o pagdadalaga. Handa ka na bang malaman
ang mga pagbabagong ito?
Malalaman mo na sa iyong edad ay maaaring nararanasan mo ang
mga mabilisang pagbabago sa iyong katawan, isip, at pakikisalamuha sa
ibang tao. Ikaw ay gagabayan sa aralin na ito kung paano mo huhubugin
ang isip at kalooban upang maging ganap na handa at may kaalaman sa
maaring maging epekto nito sa iyong buhay.

Kasanayang Pampagkatuto

Recognizes the changes during Puberty as a normal part of growth

and development: physical change, emotional change, and social change
H5GD-lab-1 H5GD-lab-2

Mga Layunin

1. Nalalaman ang mga pagbabagong pisikal ng nagbibinata at

nagdadalaga
2. Natatanggap ang mga pagbabagong pisikal bilang bahagi ng
paglaki at pagtanda

15 | P a h i n a
 Balik Aral

Panuto: Gumuhit ng tsek (√) kung nagpapakita ang larawan ng

pagiging malusog na kaisipan, mental at sosyal.

3. ______ 4. _______ 5. _______

1.________ 2.______

Pagtalakay sa Paksa

Puberty
Ang puberty ay isang mahalagang yugto ng pagbabago ng isang
nagdadalaga at nagbibinata. Walang saktong gulang kung kailan ito
mararanasan. Karamihan sa mga lalaki, kadalasang gulang ng puberty ay
mula 12-14 taon at sa babae naman ay 10-12 taong gulang.

Simula ng Puberty
Ang Pituitaryo ay isang maliit na
glandula sa ilalim ng utak na naglalabas
ng mga likido o hormones. Ang likido o
hormones na ito ay naglalakbay mula sa
lokasyon nito sa utak patungo sa mga
glandulang pangkasarian o sex glands.
Ang sex glands ay dalawa: ang testis
para sa lalaki at obaryo sa babae.

16 | P a h i n a
 Ang testosterone ay ang panlalaking hormone na nagbibigay ng mga
katangiang panlalaki. Ito rin ang dahilan kung bakit nagkakaroon ng sperm
at semilya na kailangan sa pagpaparami ng lahi.
Ang estrogen naman ay ang pambabaeng hormone na nagbibigay ng
mga katangiang pambabae. Ito ang dahilan kung bakit nagiging hinog ang
ang mga itlog sa obaryo.

Mga Pagbabago sa Katawan ng Lalaking Nagbibinata

1. Pagkakaroon ng mga buhok sa mukha, dibdib, tiyan, kilikili, at sa

paligid ng ari na minsan ay kumakalat sa hita.
2. Paglaki ng Adam’s apple. Paglaki at paglalim ng boses.
3. Paglapad at paglaki ng balikat.
4. Paglaki ng kaha ng dibdib.
5. Paglaki ng mga kalamnan.
6. Pagbabago sa ari. Ang ari ay unti-unting lumalaki at humahaba
kasabay ng paghubog ng scrotum dahil sa lumalaking testicles o
testis. Ang buhok na tumutubo sa paligid ng ari ay tinatawag na
pubic hair.
7. Ang karanasan tungkol sa nocturnal emission. Ito ay normal na
nararanasan ng mga nagbibinata.

17 | P a h i n a
Mga Pagbabago sa Katawan ng Babaeng Nagdadalaga

1. Paglaki ng dibdib o ang unti-unting pagkali ng tisyu sa dibdib. Ang

nipple o utong ay lumalaki rin at parang namamaga.
2. Pagbabago sa ari sa panloob at panlabas. Nagiging matambok ang
panlabas at nagsisimulang gumawa ng estrogen.
3. Pagkakaroon ng buhok sa ibang bahagi ng katawan gaya ng sa kililiki at
paligid ng ari.
4. Pagkakaroon ng regla. Menarche ang tawag sa unang araw ng regla.
Isang tanda ng paghahanda ng isang babae sa pagdadalang tao sa
hinaharap.
5. Mga pisikal na pagbabago gaya ng lumiliit ang kalamnan sa braso,
katawan, hita, at binti at malapad na balakang. Tumitinis din at lumiliit
ang boses.

Mga Pagbabago na Nararanasan ng Parehong Babae at Lalaki

1. Pagtangkad. Ito ay parehong nararansan ng dalawang kasarian na
tinatawag na growth spurt.
2. Pagkakaroon ng tigyawat. Aktibo ang sweat at oil glands na labasan
ng langis at pawis sa mukha at katawan na nanabaharan ng mga
naghalong dumi, pawis, at langis.

18 | P a h i n a
 Gawain

Nagbabago ako!
Panuto: Ilagay ang mga pagbabago gallng sa kahon kung ito ay
pagbabago na panlalaki, pambabae, at kung ito ay parehong pagbabago ng
dalawang kasarian.

Pagkakaroon ng bigote Pagtangkad

Paglaki ng nipple Pagkakaroon ng regla
Paglaki ng Adam’s Apple Paglapad ng balakang
Pagkakaroon ng tigyawat Karanasan sa nocturnal emission
Paglapad ng balikat

Parehong

Pambabae
Panlalaki
Pagbabago

19 | P a h i n a
 Pagsusulit

I. Music
Panuto: Bumuo ng isang salita gamit ang mga pitch names sa F-Clef Staff.
Gumamit ng whole notes upang ilarawan ito.

II. Arts
Panuto: Maghanap ng isang larawan mula sa mga likas at makasaysayang
lugar sa iyong pamayanan sa mga lumang libro, magasin, tabloid,
pahayagan o flyers. Sundin ang mga pamamaraang ibinigay sa ibaba.

Unang hakbang: Gupitin ang larawan na nakuha mo mula sa mga

magagamit na mapagkukunan sa iyong bahay.
Pangalawang hakbang: Gumamit ng bond paper para sa pag-paste ng mga
larawan sa collage ng natural at makasaysayang mga lugar sa pamayanan.
Pangatlong hakbang: Maging malikhain sa paggawa ng collage. Maaari
mong gamitin ang anumang naisalokal na mga materyales sa iyong bahay.
Ikaapat na hakbang: Siguraduhin na napansin mo ang kalinisan at
kalinisan ng iyong trabaho.
Ikalimang hakbang: Kapag tapos ka na, lagyan ng marka ayon sa rubrik sa
ibaba.
Ikaanim na hakbang: Isumite ang iyong likhang sining sa iyong guro.

RUBRIKS
Criteria Kailangan ng Patas Mabuti Napakabuti
Kasanayan 2 3 5
1
Malinis at maayos ang
disenyo
Mga materyal na ginamit sa
likhang sining
Pagkamalikhain
Pagkasumite sa tamang oras
Kabuuan
20 | P a h i n a
III. Physical Education
Panuto: Sagutin ang mga tanong sa ibaba. Isulat ang sagot sa iyong
kuwaderno.
1. Ano ang Physical Activity Pyramid Guide para sa batang katulad mo?
Ipaliwanag.
2. Gaano kahalaga ang pagiging aktibo sa kalusugan ng ating katawan?
Bakit mo ito nasabi?

IV. Health
Panuto: Isulat ang Tama kung ang pangungusap ay nagsasaad ng
katotohanan at Mali kung hindi.
_______________1. Ang gulang ng pagsisimula ng isang nagbibinatang lalaki
ay mula 12-14 taong gulang.
_______________2. Ang puberty ay ang yugto bago pa man matapos ang
pagiging bata at bago dumating sa pagiging binata o dalaga ang isang tao.
_______________3. Ang estrogen ay ang tawag sa panlalaking hormone.
_______________4. Ang testosterone ang tawag sa pambabaeng hormone.
_______________5. Mula sa pituitary gland ay dadaloy sa dugo ang hormone
upang maglakbay papunta sa glandulang pagkasarian.

Pangwakas

Panuto: Ibigay ang hinihingi ng 3-2-1 Exit Card sa ibaba.

Exit Card
3 Bagay Na Aking Natutunan
2 Salitang Tumatak Sa Aking Isipan
1 Tanong Na Nais Kong Masagot

21 | P a h i n a
 Mga Sanggunian

Copiano, Hazel P., Jacinto Jr., Emilio S. 2016. Halinang Umawit at

Gumuhit 5: Batayang Aklat. Quezon City: Vibal Group, Inc.

Santiago, Kristine Angela M., Soriano, Katherine Rose S. Fun with Music,
Arts and Physical Education. Tarlac City: Books on Wheels
Enterprises.

Lindayag, Evangeline C. s. 2014. Leaps and Bounds MAPEH 5: St.

Agustine Publication, Inc.

Sabuya, M. J., et al (2015) Kagamitan ng Mag-aaral sa Edukasyong

Pangkatawan. Deped Central Office.

Sabuya, M. J., et al (2015) Patnubay ng Guro sa Pagtuturo sa Edukasyong

Pangkatawan. Deped Central Office.

(2016) Ang Philippine Physical Activity Pyramid Guide Para Sa Batang

Pilipino. Retrieved from
https://philphysicalactivityguide.blogspot.com/2016/07/ang
philippine-physical-activity.html

Llarinas, Jose. et.al. Health 5 Teacher’s Manual. 1999

Gatchalian, Helen, Gezyl Ramos, and Johannsen Yap. Masigla At Malusog

Na Katawan At Isipan. Quezon City: Vibal Group Inc. 2016

Tan Conchita. Science for Daily Use 5. Teacher’s Manual. 2002.

https://www.google.com/search?q=g-clef+staff+and+f-
clef+staff&tbm=isch&ved=2ahUKEwjxhaa03dPsAhUF4pQKHebjDKkQ2-
cCegQIABAA&oq=g-clef+staff+and+f-
clef+staff&gs_lcp=CgNpbWcQAzoECAAQHjoGCAAQBRAeULW0CVjF1Alg0dY
JaABwAHgAgAH5BYgB6TGSAQ0wLjEuMy42LjIuMy4xmAEAoAEBqgELZ3dz
LXdpei1pbWfAAQE&sclient=img&ei=ZoaXX_G6HoXE0wTmx7PICg
22 | P a h i n a
https://www.google.com/search?q=grand+staff&tbm=isch&ved=2ahUKEwiS
l7rB_tHsAhUKEaYKHUQrAyAQ2-
cCegQIABAA&oq=grand+staff&gs_lcp=CgNpbWcQAzIHCAAQsQMQQzIECAA
QQzIECAAQQzICCAAyBAgAEEMyAggAMgIIADICCAAyAggAMgIIADoGCAAQB
xAeUKaPDFiulgxgi5gMaABwAHgAgAHDAogBxweSAQcwLjQuMC4xmAEAoA
EBqgELZ3dzLXdpei1pbWfAAQE&sclient=img&ei=rJyWX5KRPIqimAXE1oyA
Ag#imgrc=Ml0N79sl4DUFoM

https://www.britannica.com/art/painting

https://en.wikipedia.org/wiki/Banaue_Rice_Terraces#/media/File:Banaue-
terrace.JPG

https://www.google.com/search?q=old+houses+in+vigan&tbm=isch&ved=2
ahUKEwiG-pr639fsAhUIdZQKHWh8DcIQ2-cCegQIABAA

https://www.google.com/search?q=paoay+church&source=lnms&tbm=isch
&sa=X&ved=2ahUKEwiBxNXD59fsAhWUMN4KHaKICig

https://www.google.com/search?q=landscape+ng+batanes&tbm=isch&sour
ce=iu&ictx=1&fir=1UX4RXAWE1NPRM%252CZiQYuLGkuDl2AM%252C_&ve
t=1&usg=AI4_-kQKgXOTZe8g1JgWL6U-
dn2cv_FNQw&sa=X&ved=2ahUKEwir9Pyt3uPsAhXF62EKHcuXAxoQ9QF6B
AgKEEk&biw=1366&bih=609#imgrc=1UX4RXAWE1NPRM

https://www.google.com/search?q=callao+cave&tbm=isch&ved=2ahUKEwi0
yNHb3uPsAhXYZd4KHRyVDnAQ2-
cCegQIABAA&oq=calla&gs_lcp=CgNpbWcQARgAMgQIABBDMgcIABCxAxBD
MgQIABBDMgIIADIFCAAQsQMyAggAMgIIADICCAAyAggAMgIIAFDNqgRYxN
EEYMTmBGgAcAB4BIABiwGIAfcNkgEEMTkuM5gBAKABAaoBC2d3cy13aXo
taW1nsAEAwAEB&sclient=img&ei=QeufX_SjD9jL-
QacqrqABw&bih=609&biw=1366#imgrc=VHPuvXrlredszM

https://www.google.com/search?q=paoay+church&tbm=isch&ved=2ahUKE
wiG7MeB3-PsAhVSyZQKHdCjCEYQ2-
cCegQIABAA&oq=pao&gs_lcp=CgNpbWcQARgAMgcIABCxAxBDMgQIABBDM
gQIABBDMgUIABCxAzICCAAyAggAMgIIADICCAAyAggAMgIIAFDlowZYpbUG
YPDDBmgAcAB4AoABaIgBnAiSAQQxMi4xmAEAoAEBqgELZ3dzLXdpei1pbW
ewAQDAAQE&sclient=img&ei=kOufX4bkL9KS0wTQx6KwBA&bih=609&biw
=1366#imgrc=RRjhNQU3dRnVAM

23 | P a h i n a
https://www.google.com/search?q=miag-
ao+church+in+iloilo&tbm=isch&ved=2ahUKEwiDgJC13-
PsAhUHe5QKHW1RDskQ2-
cCegQIABAA&oq=miag+a+church&gs_lcp=CgNpbWcQARgBMgYIABAHEB4y
BggAEAcQHjIGCAAQBxAeMgYIABAHEB4yBggAEAcQHjIGCAAQBxAeMggIAB
AHEAUQHjIICAAQBxAFEB4yCAgAEAgQBxAeMggIABAIEAcQHjoCCAA6BAg
AEEM6BwgAELEDEEM6BQgAELEDOgYIABAIEB5Q3LICWKb5AmDmkwNoA
HAAeACAAXSIAbsGkgEEMTAuMZgBAKABAaoBC2d3cy13aXotaW1nwAEB&
sclient=img&ei=_OufX4OSOIf20QTtornIDA&bih=609&biw=1366#imgrc=El7e
4FyPrZQ8pM

24 | P a h i n a
MUSIC HEALTH
Balik-Aral Balik aral
half note, quarter note, eigth note, quarter rest 1. 
2.
Gawain 3.
1. 4.
5. 

Gawain
Panlalaki:
2. Pagkakaroon ng bigote
Paglaki ng adam’s apple
Karanasan sa nocturnal emission

Pambabae:
Paglaki ng nipple
3. Pagkakaroon ng regla
Paglapad ng balakang

Parehong pagbabago:
Pagtangkad
Pagkakaroon ng tigyawat
Pagsusulit: Answers may vary.
Pagsusulit
ARTS
Balik-Aral: Answers may vary. I. Music: Answers may vary.

Gawain II. Arts: Answers may vary.

1. b
2. c III. Physical Education: Answers may vary.
3. a
4. d IV. Health
5. e 1. Tama
2. Tama
PHYSICAL EDUCATION 3. Mali
Balik-Aral 4. Mali
1. d 5. Tama
2. b
3. a Pangwakas: Answers may vary.
4. e
5. c

Gawain 1: Answers may vary.

Gawain 2
1. b
2. c
3. b
4. a
5. a

Pagsusulit: Answers may vary.

25 | P a h i n a
 Pasasalamat
Ipinaaabot ng Pansangay na Tanggapan ng mga Paaralan ng Zambales ang
taos-pusong pasasalamat sa mga sumusunod, na nakapag-ambag ng tagumpay
para sa paghahanda, pag-unlad, pagtiyak ng kalidad, paglimbag at pamamahagi
ng Ikalawang Markahang Kagamitan sa Pinatnubayang Kasanayang Pampagkatuto
sa lahat ng asignatura sa iba’t ibang antas bilang tugon sa pagbibigay sa mag-
aaral ng naaangkop na kagamitang pampagkatuto hango sa Pinakamahalagang
Kasanayang Pampagkatuto (MELCs) - ayon sa mga pagsasanay na nakabatay sa
mga pamantayan ng pinatnubayang kasanayan at tuwirang pagtuturo:

Una, ang Learning Resource Development Team na binubuo ng mga

manunulat at tagaguhit, sa kanilang iginugol na panahon at kakayahan upang
makabuo ng iba’t ibang kinakailangang kagamitang pampagkatuto.

Ikalawa, ang mga tagapatnugot sa nilalaman, tagasuring pangwika, at mga

tagasuring pandisenyo na maingat na nagwasto at bumuo sa lahat ng Kagamitan
sa Pinatnubayang Kasanayang Pampagkatuto upang matiyak ang kawastuhan at
katugunan sa mga pamantayan ng Kagawaran ng Edukasyon;

Ikatlo, ang Panlalawigang Pamahalaan ng Zambales sa kanilang patuloy na

paglalaan ng tulong-pinansyal upang mapunan ang gugugulin sa paglilimbag ng
mga kagamitang pampagkatuto na magagamit ng mga magulang at mag-aaral sa
tahanan.

Ikaapat, ang mga gurong tagapatnubay at mga guro sa bawat asignatura sa

kanilang malapit na pakikipag-ugnayan sa mga punongguro, sa kanilang
lingguhang pamamahagi at pagbabalik ng mga Kagamitan sa Pinatnubayang
Kasanayang Pampagkatuto at sa kanilang madalas na pagsubaybay sa pag-unlad
ng mag-aaral sa lahat ng paraan; at

Panghuli, ang mga magulang at iba pang pantahanang tagapagdaloy sa

kanilang pagbibigay sa mag-aaral ng kinakailangang patnubay at gabay upang
maisagawa ang mga gawain at upang patuloy na matulungan ang bawat mag-aaral
na maging responsableng indibidwal sa hinaharap.

Sa inyong patuloy na paghahatid ng kaalaman sa mapanghamong panahon

ay lubos na makamit ang sama-samang pagpupunyagi at matibay na malasakit na
pagsilbihan ang ating mag-aaral na Zambaleño.

Muli, ang aming walang hanggang pasasalamat!

Tagapamahala

26 | P a h i n a