Fars Dili

ANKARA ÜNIVERSITESI ILkRIYAT FAKÜLTESI
YAYINLARI
CIV
FARSÇA Dil BILGISI

(GRAMERİ)
Hazırlayan
Dr. İsmail BANGi
Dil ve Tarih - Coğrafya ve İlâhiyat Fakülteleri Farsça Uzman ı
downloaded from KitabYurdu.az

ANKARA ÜNIVERSITESI ILAHIYAT FAKÜLTESI
YAYINLARI
CIV
FARSÇA Dil BILGISI

(GRAMERİ)
Hazırlayan
Dr. İsmail BANGİ
Dil ve Tarih - Co ğrafya ve ilâhiyat Fakülteleri Farsça Uzmanı

ÖNSÖZ
1. Mart 1971 tarihinden beri Farsça Uzman ı olarak görevli bulundu-

ğum ilâhiyat Fakültesi'nde okuma dersleri aras ında Farsça gramer der-
sini vermeye çal ıştım . Fakat, Farsça'ya ayr ılan ders saatlerinin azl ığı
dolayısıyla gramerin tamam ı ö ğrencilere verilememi ştir.
Hem okutulmasına zaman kalmayan derslerin verilmesi, hem de
öğrencilerin iste ği üzerine, bugünkü Farsça'nın gramerine uygun olarak
ve aş ağı yukarı Farsça gramerinin bütün k ısımlarını ihtiva eden bir
Farsça Dilbilgisi (,- haz ırladım.
Kitab ın fihristinden de anla şılaca ğı üzere, bu kitab ı yazarken
dilbilgisi yazarı TÜRK ve İ RAN'lı hocaların kitaplarından ve Sayın
Prof. Dr. Meliha Ambarc ıo ğlunun notlarından faydalandım.
Bu kitab ın Farsça okuyan ö ğrencilere ö ğrenimleri s ırasında ve
mezuniyet sonras ı çalışmalarında, ayr ıca, Farsça'ya ilgi duyanlara yar-
dımcı olaca ğına kaniyim.
Eylül 1971 Dr. ismâil BANGİ

Dil ve Tarih - Co ğrafya ve ilâhiyat
fakülteleri Farsça Uzman ı

SUNU Ş
Farsça denen İran dili ile biz türklerin ilişkisi çok eskidir. Bir
kere orta ve batı Asyada oturduğumuz s ıralarda iranlı larla batı kom şu-
larım ız olarak uzun y ıllar birlikte yaşadık. Gaznelilerden başlayıp Sel-
çuklu türkleri, Ak ve Kara Koyunlu türkleri, Bu ortak ya şantt dahil
uzun yüzy ıllar Sürmüştür.
Bu türk devletleri, özellikle Selçuklular, orta ve bat ı Asyada ya şıyan,

K ırgız, Oğuz, Özbek, daha sonra Çağatay vesaire gibi türlü leh-
çelerle konuşan türk halklarından oluştuklarından, o zaman, tek lehçe
halinde, edebi ürünlerle bürokrasi ve diplomasi dili olarak gelişmi ş bu-
lunan farsçayı , resmi haberleşme dili kabul ettiler. Bu durum, Selçuklu
türkleri Anadoluya girip burayı yurt edindikten sonra da 1277 y ılına
dek sürüp gitti. Yani farsça, Anadolu Selçuklulart Saray ı'nda bürokrasi
ve diplomasi dili olarak kullanıldı .
1277 de Karaman Beyi Mehmet Bey, bütün i şlemlerde, yaz ışmada

ve medreselerde türkçenin tek dil olarak kullan ılacağını ilan edip bu em-
rini sıkı sık ıya ve titizlikle uyguladt. Ama farsça ülkede, uzun y ıllar
kullanılm ış ve bu dilde bir çok eser yazılmış olduğundan medreselerde
yabancı dil olarak arapça yanında okutulmakta devam edildi, bu yollarla
dilimize bir çok farsça kelime geçmi ş oldu. Bu farsça kelimeleri ve ibareleri
aydınlarım ız ve şairlerimiz bol bol kullandılar. Şairlerin ve aydınların,
türkçe yan ında arapçayı ve farsçayı bilmeleri âdeta zorunlu gibi idi. Şa-
irlerimiz yazd ıkları türkçe divanlarına küçük birer arapça ve farsça divan
(divançe) eklemezlerse divan şairi sayılm ıyorlardt.
Bu türkçe farsça ilişkilerine enteresan bir misal, Şah İsmail Safavi

ile Osmanlı imparatoru Yavuz Sultan Selimin durumudur. Şah İsmail,
İran hilkümdarı olduğu halde şiirlerini türkçe yazm ış, Yavuz Sultan
Selim Türk hükümdar ı olduğu halde farsça divan yazm ıştır.

Farsçanın türk okullarında okutulmas ı yirminci yüzy ılın ilk çeyreği
sonuna yani aş ağı yukar ı latin albabesini kabul ediş imize kadar sürdü.
Bu nedenlerle ve türk tarihi başta olmak üzere tarihimiz ve kültürümüzle
ilgili bir çok eserin yaz ılm ış olduğu bu dilin, iliihiyat, edebiyat ve tarih
öğretimi yapan yüksek ö ğretim kurumlarım ızda okutulmas ı çok faydal ı,
hatta zorunludur. Üstelik, yabancı diller içinde bizim için öğrenilmesi en
kolay olan bir dildir. Çünkü, sentaks ve gramer bakımlarından bize en
yak ın olanıdı r, bu yüzden öğrenilmesi oldukça kolayd ır. Farsçayı Fakül-
temizde okutmakla görevlendirildi ğim yedi y ıla yakın bir sürede-haftalık
ders programı iki s ınıfta altı saati geçmediği halde-öğrencilerim üzerinde
bunu yak ından müşahede ettim.
Fakültemizde bir y ıldan artık bir süredir farsça dersini üstün bir
çalışmkanl ık ve ba şarı ile vermekte olan ve bütün ö ğretim üye ve yard ım-
cıları tarafından sevilen, say ılan Dr. İsmail Bangi, 1971 Eylül ay ında
öğrencilerimiz ve bu dille ilgilenen ki şiler için "Farsça Dil Bilgisi" adı
ile bir kitap hazırladığını ve bunun, Iran şahlığı nı n kuruluşunun 2500.
y ıldönümü merasimi günlerinde bas ılm ış olması nı arzu ettiğini bildirdi.
Dost, kom ş u ve karde ş inan halkı nın büyük önem verdi ği bu törene
bizim de bir katk ım ız olmas ı dü ş üncesi ile bu isteğini sevinçle kar şıladım.
Yazar ın ve Fakültemin ortak arzusu olan bu eserin bası m ı iş i,mali
ve idari güçlükler yüzünden maalesef vaktinde yeti ştirilemedi. Ama gene
de dört beş aylık bir gecikme ile gerçekle şmi ş olması bizleri sevindirdi.
Böyle güzel bir eser haz ı rlamış olması ndan dolayı Dr. İsmail Bangiyi
tebrik eder, bu yolla türk kültür hayat ına katk ıda bulunmasından dolayı
teşekkürlerimi sunarım.
Prof. Dr. Ne şet Ça ğatay

A. Ü. Ilâhiyât Fakültesi Dekan ı islâm Tarihi
Kürsüsü Kürsü Profesörü

IÇINDEKILER
Sahife
A— 1) Önsöz 3
2) Sunu ş 5
B— 1) Isim 17
2) Sıfat 26
3) Kinâye (Zamir) 33
4) Aded 42
5) Fiil 49
6) Kayd (Zarf) 78
7) Huri:1'M izâfe 82
8) Hurûf-i rabt 85
9) Esvât (Önlem) 88
C— Cümle kuruluşu ve tahlili 90
D— Mastarlar ve sözlük 97
Bibliyografya 119

DESTUR- İ ZEBAN- İ FARS İ
FARSÇA GRAMER
1— Bugünkü Farsça İran'ın en eski dili, Pehlevi ve Deri lisan-

larından meydana gelmi ştir.
2— Her dilde oldu ğu gibi Farsçada da yaz ı yazmak ve konu şmak
için kelimeler kullanılmaktadır. Bu kelimeler de alfabedeki
harflerden te şekkül eder.
3— Farsçada otuzüç harf vard ır.
T F F T F F
Telâffuz Telâffuz Harfler Telâffuz Telâffuz Harfler
elif ,..:411 I sad .5 La, u<>
hemze k:..1. ( 1)' zad l...;, ,. 1 ,'
be L> L, ta I:. .1,
pe T za 1.I; 1;
te ,_.., àyn <5`` t.
se ,...,' ,.., gayn ':',. I
cim r'r C fe ,...:,
çe gaf ,...,1; ci
I./e' C C kaf ,._:, IS S
be ( X ) C gaf ,...31r ,±.r
dal JI.b > lam r'r J
zal JI; .:) mim r• I°
re J J nun ,,.; ,.. )
ze J J vay it J J
je ,.) he (güzel he) . —k. e—•

'')
sin. i ,. .,". ye ,..s (.5
şin. gir=

4— Elif ile hemzenin° fark ı şudur:
Hemze kelimenin ba şında gelir ve elif ş eklinde yazıhr
Örnek: j.I (Bulut) ve (Gözya şı) kelimelerinde oldu-
ğu gibi.
Elif ise sadece kelimenin ortas ında ve sonunda gelir.
Örnek: 1 ) 1, ( İsim), yU (Üst) ve (Bilgin)
5— Yukarıda göstermiş olduğumuz otuzüç harften sekizi Arap

dilinden Farsça'ya girmi ştir: Se ( Ha ( c), Sad Zad
Ta ( ), Za ( ), 'Ayn (I) ve Gaf ( ).
6— Farsça'ya harfler birle şip birle ş memelerine göre iki kısma

ayrılırlar. Kendisinden önceki harflerle birle şen fakat kendi-
sinden sonraki harflerle birle şmeyen harfler 7 tanedir: — — I
J — — •
Örnek: 1— (isim) — 1;b (Bilgili)

2— (Alim) — (Meydan)
3— (Zevk) — Sı tS" (Ka ğıt)
4— ( İ sim) — >>ly (Karde ş)
5— iı 1;.; (Kad ınlar) — (Yeşillik)
6 - 411'.) ( İsim) — y a ( İ sim)
7— (Vali) — j; (Taze)
Diğer harfler ise gerek kendisinden evvel ve gerekse kendisin-

den sonra gelen harflerle birle şirler.
Örnek: ( İyi) — a, (Kötü) — (Sadık) (Mem-
nun) ve
7— Hemze ile elif kelimenin ba şında birle ştiği takdirde birisi elif
şeklinde yazılır diğeri ise med dedi ğimiz şu ( ) uzatma i ş a-
reti onun üstüne konur.
Örnek: T (Ateş), yT (Su), (Güne ş ışığı) ve ,51.--T

(Gök).
8— • -1; • io • • z . I Harfleri d ışında kalan harfler

kelimenin ba şında ve ortasında küçük harfler ile yaz ılırlar.
Adı geçen harflerin yaz ılışlarını şu şekilde gösterebiliriz:
1 Farsçada hemze kelimenin bas ı nda gelir hareke kabul eder. Elif ise her zaman sâkindir.
10

a-
r J
r
( ve ( harfleri aslında üç di şlidir. Birle ştikleri zaman
üç dişle gösterilmelidirler. Büyük harf yaz ıldığı zaman sondaki
diş diğer iki diş e nazaran daha çukur ve daha geni ş yazılı!.
Örnek: .1,1 (Temel) ve ‘1 (Veremli). 1
Bir kelimede iki Sin harfi, iki Şin veya bir Sin ile bir Şin bir-
leştirilmek istendiğinde bunlardan birisi di şli diğeri düz olarak
yazılması uygundur, bu ise tamamen di şlerin karıştırılması ile
ortaya çıkacak güçlükleri önlemek içindir.
Örnek: s (Dağıtmak-K ırmak), (Altı) ve ,.;—.43

(Oturmak).
Ancak 'ayn ( L), gayn ( L) ve he (J. ) harflerinin kelimenin ba-

şında, ortas ında ve sonunda aldığı şekiller ayrı ayrıdır:
(L Ğ.- •) • j° )
Örnek: A— 11.0 (Bilgili) — (maıum) — (Hırs)

(Tarla)
B— (Keder) — r . (Kederli) — 11.; (Yetiş miş )—
(Bahçe)
C— — 1 9 A, (Hava) — ( Ş efkatli) — 411;

(İnleyiş) — el. (Ay)
9— Farsça'da bütün harfler kelime sonunda büyük harf olarak

yazıhr: (Elbise) — ?lz.S.- (Kitap) — (Ilim)
10— Harekeler ( ).
Farsça'daki bütün harfler Türkçe'deki sessiz harfler gibidir.
Bu harfleri okuyabilmek için onlar ın üzerine hareke koymaya
mecburuz. Harekeler iki k ısma ayrılır : kısa harekeler
( ) ve uzun harekeler ( ).
1 Sin ve şin harflerinin dişsiz şekilleri:

a) ,,„, _>.
b)
11

a— K ısa harekeler şu şekilde yazılır çizgiyi harf
olarak kabul etti ğimizde çizginin üstünde kalan ha-

rekeler Türkçe'deki a, e ve o, ö seslerine, alt ında
kalan hareke ise e ve i sesine yak ın bir ses ifade eder.
Aş ağı daki örnekler bu harekelerin Farsça'daki seslerini
daha güzel aç ıklamaktadır:
1— ..r5- 1 (Ekber) (Ehmed)1
2— Sa ,I (Ördek) (Osman)
3— (Besyar). 2 — C.,1 (Karevan) 3
Bu harekelerden harfin üzerine konulan düz i ş aret (Ekberde
oldu ğu gibi) Farsça'da Zeber ( i ;) Arapça'da Fetha, alt ına
konulan düz iş arete (Besyarda oldu ğu gibi) Farsça'da Zir ( J ;)
ve Arapça'da Kesre ve harfin üzerine konulan küçük vay ş ek-
lindeki harekeye (Ördekte oldu ğu gibi) Farsça'da Piy ş
ve Arapça'da Zamme denilmektedir.
b— Alfabenin 33 harfinden üçü olân elif, vay ve ye ( Ls . 9 . I )

harfleri di ğer harflerin sonuna eklendi ğinde uzun hare-
keleri meydana getirir ve o harflere A (T), U ( ve İ (
seslerini verir."'
Örnek:
rj I j 1 9 I; b 1
1 9 t; Y Ir Iç 1; 1;
91=;. 9-•° i^" 9 I Jj 9 J ..9; ii • J
.; J' 9J .); J; S c JP
c_s" (51) L5.2 c.S.) (5-5 ,5".— ı3 c3 c3 ı3 L5 1 • LS
Şunu da hemen ifade edelim ki bütün harfler hem üç k ısa

ve hem de üç uzun hareke ile seslendirilebilirler:
L3 _9? j 1 lı 3 1 ,1
L ) y 1.1
1 İ sim — 2- Çok 3— Kervan

4 Uzun Harekeler bütün harflerle birle ş tiğinde uzun ünlü sesler meydana ç ıkar. Bu uzun
sesler birçok Farsça kelimenin temel hecelerini te şkil ederler.
12

c5 J J J 1 J j_.> _J
14 4 4
9^" 1"" ı_r" ,L.)" ‘45.) C53 93 1 3 J 3

.9
,s; J., J., J., 1, ' (S"
• 14
‘.)"
j; u; 1; J. 1. U, J. I, J,
Iç I
1-.9. --‘.3 Li ji L:3 L LLL
d i i 11 'J J - J ır s- )5- ıse
t. J 99 )5 .; (:) rrr
(3. f ı.S (.5 S Ls.a> j o, lıo -o
11— Alâmet-i (Sâkin i ş areti). Onuncu maddede

belirtti ğimiz gibi Farsça'da bütün harfler sessiz (Sâkin) dir,
ancak Farsça'ya yeni ba şlayan ö ğrencilere bunu hat ırlatmak
için Arapça'daki sakin i ş aretini kullanmalarını tavsiye ede-
biliriz. Sakin iş areti şu ş ekilde ( ) dir.
Örnek:.LS: (Kitap) — (Hasan)

12— Sakin iş areti de dahil olmak üzere bütün k ısa harekeler zeber,
zir ve piyş dile yeni ba şlayan ö ğrenciler için kullan ıl-

ması faydalı olan i ş aretlerdir; ancak dile al ıştıktan sonra bu
iş aretlerin kullan ılmasına lüzum kalmaz.
13— Ş edde — te ş did ( ). Birbirinin aynı olan iki harf bir keli-
mede yanyana geldi ği zaman bunlardan birisi yaz ılır diğerinin
yerine Ş edde veya te ş did dediğimiz şu iş aret ( ) yaz ılmış olan
harfin üzerine konulur.
Örnek: Testere ( ) — Parça ("'‘.; )—
Kir izi ( -45J .
14— Noktalı T harfi Arapça'da yaz ılan yuvarlak noktal ı
T ( ; ) harfi Farsça'da daima yat ık ş ekilde kullanılmaktad ır.
Örnek: Rahmat ve Zahmat ( aa-_;) kelimeleri Farsça'-

da rahmet ( ve zahmet ( ) ş eklinde yazılır.
15— Tenvin bis). İki Zeber, iki Zir ve iki piy ş ş eklinde olan iş aret
Arapça'ya mahsus bir i ş aret olup, Farsça da
bu iş aret yalnızca Arapça'dan geçmi ş olan kelimelerde

kullanılır: Önceden ( `)k ş:9 ) tesadüfen ( )
13

Ancak baz ı kitaplarda yanl ış olarak Farsça kelimelere tenvin
konuldu ğu görülmektedir: can ile ( ve Dil ile (M.!;) gibi
kelimeler.
16- Vav-i mâdüle ( ). Farsça'da he - x (t) harfinden son-
ra gelen ve kendisinden sonra elif veya ye harfleri bulunan
vava ( ) vav-i mâdüle denir. Bunun d ışında vavlar kendi
seslerini verirler.
Örnek: Kızkarde ş ) - Okumak ( ) - Akraba
veya kendi ( ) Kendi ( ) Bu kurala
uymayan pek az kelime vard ır.
Örnek: Hoy - (Iran'da bir ş ehir ismidir).

17- Sonunda elif, vay ve ye (,5 . j . ) harfleri bulunan kelime-
lerden sonra cevher fiili olan est - (dir, mânas ında) gelirse
cevher fiili olan est'in elif'i dü ş er. Kelimeler şu ş ekle girerler:
1- Bilgili ( 4-- )
2- Güzel ( <-- )
3- Birisi + S?. )
18- Ço ğul eki (alâmet-i Ileride tekrar anlataca ğı-

mız gibi Farsça'da isimler sonlarına ya ha (le 4- I+ ı.) ya-
hut da an Gı l ,:ı + ) eki alarak ço ğul yapılırlar.
Örnek: Kitaplar ( le
Ağaçlar ( le )
Adamlar ( <:.31
Gözler ( ) ve Gözler ( le )
19- He harfi - Hay-i Mimi ( )1 Bu harf kelimenin sonunda
geldiği zaman okunan he ve okunmayan he olmak üzere ikiye
ayrılır. Ayrıca buna telâffuz olunan he (Hay-i melfuz) ve te-
lâffuz olunmayan he (Hay-i gayr-i melfuz) da denilir.
Örnek: A- Hay-i Melfuz için Ş ah ( ) - Ay ( )
B- Hay-i gayr-i melfuz için ev - yuva ( 4;'1)
Hay-i gayr-i melfuzun (Telâffuz olunmayan he) özellikleri:
1- Sonunda bu çe şit he (.) bulunan kelimeler, elif ve nunla
( ) ço ğul yapılırken he harfi (o) gaf-i Farislye (Farsça
Gafa-( ) döner.
1 Türkçe'de bu hey'e > ) güzel he denilmektedir.
14

Örnek: Köle ( 1.r )
Göz ( ı )
2- Aynı tipteki kelimeler, Arapça ço ğul eki olan elif ve te
( I ) ile ço ğul yapılırken he harfi (e), cim ( ) harfine
döner.
Örnek: Yaz ı I +.e.:.:_,J)-Meyva
3- Bu harfle biten kelimelere mastariyet yas ı ) eklendi-

ğinde ge (S) harfine döner.
Örnek: Yorgun ( ) Yorgunluk ( )
Diri ( ) Dirilik ( )
4- Bu gibi kelimelere vandet (birlik), nispet ve zamir yeleri
eklendiğinde ye (,$) harfi yaz ılmaz onun yerine he ( )
harfinin üzerine hemze konur.
Örnek: a- Evi ald ım ( )

b- Save'li Adam ( '0 )1. i,. )
c- Sen gitmiş sin ( *4.29 ) )
Yalnız bu günkü Farsça'da yukar ıdaki cümleler daha çok

şu şekilde yazılmaktadır:
A— '43 t.>- ,ı 4;1-4-

B — li e il., ,s1 e
C— 4;9' y
S- Bu gibi kelimelerle isim tamlamas ı yap ıldığında he (e)

harfinin üzerine hemze ( ) konulur. Bu hemze ye (,s )
sesi ile telâffuz olunur.
Örnek: a- Sizin Eviniz ( )
b- Benim Elbisem )
20- Nun ( ) harfi be ( ) harfinden önce gelirse telâffuzda Me ( r)
harfi gibi okunur, yanlış]. de ğiş mez.

Örnek: Cumartesi ( - şembe).
15

Farsça'da kelime çe şitleri ( d.J.5 )
Farsça'da 9 türlü kelime vard ır. Bu türlerin her birisini

ayrı ayrı ve bölümler halinde anlatma ğa çalış aca ğız. Kelime
çeşitleri şunlardır:
1— Isim ( I ) 2— S ıfat ( ) 3— Kinaye ( <+ l:S") (zamir)

4— Adet ( ) 5— Fiil ( ) 6— Zarf ( )
7— İ zafet Harfleri ( ) 8— Rabit Harfleri (J_ ) )
9— Önlemler ( )
16

1-Isim - r„ ı
21— Varlıklara ad olan kelimelere isim denir.
Örnek: (Hasan) — j.ap (Akıl) — (Ağaç)

22— ismin türleri:
1— (İ sm-i âm) — 1,1 (İsm-i hâs)

2— " (İ sm-i zât) — " (ism-i mana)
3— 4.1.7 " (ism-i câmid) " ( İsm-i müştak)
4— " (İ sm-i me'rife) — o,S. " ( İ sm-i nekere)
5— " (Ism-i basit) — " (İsm-i mürekkep)
6— " (İsm-i müfred) — " (İsm-i cem)
23— İ sm-i âm ve İsm-i has:
a) r lG I İsm - i âm. Kendi cinslerinin bireylerini içine alan

isme İsm-i âm denilir
Örnek: (At) — (Ş ehir)

İ sm-i has. Bir tek varl ığa ad olan kelimeye ism-i
r. I
has denilir
Örnek: (Tehran) — I j l5.fr (Ankara) — ( İbni Sina)
24— İsm-i zât ve İsm-i mâna:
a) İ sm-i zât. Gözle görülebilen varl ıklara ad olan

kelimelere İ sm-i zat denilir. Örnek y lS (Kitap) 0.3.7.
(Perd)
b) I İsm-i mâna. Gözle görülemiyen (varl ığı diğer bir
maddeye ba ğlı olan) varlıklara ad olan kelimelere İ sm-i
mâna denilir.
Örnek: „1.) (Bilgili-Dani ş) — Jk (Adalet' Adl)
17

25— ism-i camid ve ism-i mü ştak:
a) İ sm-i câmid. Di ğer bir kelimeden türememi ş keli-

meye İsm-i câmid denilir. Örnek ..,5" (Da ğ-Kah) —
(Sarımsak — Sir) (Anne-Mâder)
b) İ sm-i mü ştak. Ba şka bir kelimeden türememi ş olan
Kelimeye İsm-i müştak denilir.
Örnek: ) 1,5" (Adet-Kirdâr)

(Davranış -Reftâr)
(Göz -
Bu kelimeler ,:).5,5" (Yapmak), ,;;;, (Gitmek) ve

(Görmek) mastarlarından (Köklerinden) türemi şlerdir.
26— İsm-i mârife ve İsm-i nekere:
a) İ sm-i mârife Cümle içinde geçen, dinleyen veya

okuyan tarafından bilinen varlıklara ad olan kelimelere
İ sm-i mârife denilir
Örnek: (Kitab ı okudum-Kitab-ra hândem)

r;., (.1_,ilz..1.! (Istanbul'a gittim-Be- İstanbul reftem)
1 ) ,..1; (Mektubu yazdım-Nâme-ra neve ştem)
Bu cümlelerde kitap, İstanbul ve mektup kelimeleri dinleyen

ve okuyan tarafından anlaşılmaktadır.
b) nekere Cümle içinde geçen, okuyan veya din-

leyen tarafından bilinmeyen varl ıklara ad olan kelimelere
ism-i nekere denilir
Örnek: (Bir kitap sat ın aldım-Kitabi haridem)

(Bir cam kırıldı-Şişe-i şekest)
Bu iki cümlede dinleyen ve okuyan hangi kitab ın alındı-
ğını ve hangi camın kırıldığını bilmiyor. İ sm-i nekerenin
iş areti kelimenin sonuna eklenen bir birlik ( 5) gös-
teren ye ( is ) harfidir. 2
Örnek: (Bir at) „*.;-.).5 (Bir a ğaç) ulz.S- (Bir kitap)
1 Tok, mânasında da kullanılır

2 Bu gibi ye ( gs ) harfine belirsizlik ye'side derler.
18

27- İsm-i basit ve ism-i mürekkep:
a) İsm-i basit. Ba şka bir kelime veya ekle birle şmeden
tek ba şına bir mâna ifade eden kelimeye İsm-i basit veya
ism-i sâde ( denilir
Örnek: (Duvar-Divar) n. (Masa-Miz) (Adam-
Merd)
b) İsm-i mürekkep: Ba şka bir ek veya kelime ile
birleşerek bir mana ifade eden kelimelere İ sm-i mürek-
kep veya birle şik isim adı verilir.
Örnek: (Yiğit-Cevanmerd)
(K ap ıcı-Saraydar)
I j ,IS" (Kervansaray-Karevanserâ)
Birleşik isimlerin türleri:
1- İki isimden meydana gelen birleşik kelimeler :
4 +- 1.4- (Put evi-Buthâne) ,:,I i .)-5-

(Kervansaray-KarevanSera)
2- İki fiilden meydana gelen birleşik kelimeler:
j (Var ve yok-Hest ve nist)
3- İki mastardan meydana gelen birle şik kelimeler:
(Vurmak ve vurulmak-Zeden ve hurden).°
4- Bir isim ve bir sıfattan meydana gelen birle şik kelimeler:
(Yiğit-Cevanmerd) (Nehir ismi-Sefid-Rûd)
5- Bir ism-i fail2 ve diğer bir isimden meydana gelen keli-
meler: (Yırtıcı huylu - Derende - huy)
6- Bir ism-i mefal3 ile başka bir isimden meydana gelen
kelimeler: J.) a (Kırılmış gönül- Şikeste - del)
7- İki zarftan meydana gelen birle şik kelimeler:
j (Nasıl ve niye - Çan ve çera) - Çûn o çera
8- İki sıfattan meydana gelen birle şik kelimeler:

j (İyi ve kötü-Nik ve bed) - Nik o bed
(Soğuk ve sıcak - Serd ve germ)-Serd o germ
,...,
1 ji ,:. (Horden) kelimesinin as ıl mânan yemekdir

2 Etken Ortaç ( İ sm-i Fail bahsine bakınız)
3 Edilgen Ortaç ( İ sm-i meful bahsine bakunz)
19

9— Isim ve son ekten meydana gelen birle şik kelimeler:
(Köy-Dehkede) — JLiI, (Bahçivan - Ba ğban)
10— Önek ve isimden meydana gelen kelimeler:
(Ziyâret- Bazdid) — (Gelir-Derâmed)
11— İki isim tamlamasından meydana gelen kelimeler:
)_;.) -k, (Hanımın babası - Peder-i <—
(Karyola-Taht-i hab) vs..
28— İsm-i müfret ve İsm-i cem:
a) İ sm-i müfret. Bir tek varil& ad olan kelimedir.

Örnek: (Ağaç) — (Duvar)
b) İ sm-i cem. İki veya daha fazla varh ğa ad olan
kelimedir.
Örnek: (Ağaçlar) — (Duvarlar) — 1.(...1(Atlar)
29— Isimlerin ço ğullanması .

Farsça'da isimler iki şekilde çoğullamrlar : Ha ( la ) ve An
( ,51)
Örnek: 1.?6 (Ağaçlar) (Atlar)
Farsça'da isimler ço ğullanırken ismin canlı veya cans ız bir
varlığı ifade etmesi göz önünde tutulur.
a) Ş âyet isim canlı varlığa delâlet ediyorsa sonuna an ( ,51)
eki getirilerek ço ğul yapılır.
Örnek: Kadın Kadınlar ( )

At Atlar ( )
Adam Adamlar )
Ağaç Ağaçlar <— JI 4-
Ancak halk dilinde canl ı varlıklara delâlet eden isimlerin,

ha ( ) ile ço ğul yapıldığı görülmektedir.
Örnek: 11:_; (kad ınlar) l F l (Atlar) lz (Adamlar)

(Ağaçlar)
b) E ğer isim cans ız bir varhğa delâlet ediyorsa, ha ( la) eki
getirilerek ço ğul yapıhr.
1 Bir evli beyin hanımımn babas ı, kayın pederi.
20

Örnek: Kitap Kitaplar (l 1:5" 4- lm -+-
Meyve -› Meyveler (• j.„. F lm + )
Taş Taşlar ( )
Ancak vücut organlar ından çift olanlar hem ha (le) ve

hemde an ( ekleri ile ço ğul yapılabilir; tek olan organlar yal-
nız ha (U) ile ço ğullanır.
Örnek: Ka ş —Ka şlar ( )

Dudak—Dudaldar ( la ‘,1 = )
Burun—Burunlar ( —
Baş —Başlar ( = )
Sonunda elif ve vay ( - I ) harfleri bulunan kelimeler,

elif ve nun ( ) ile ço ğul yapıhrken elif ve nun ( dan önce
bir ye (,,s ) eklenir.
Örnek: JLLl F 4:JI 1;lz (Bilgin-Bilginler)
ZJI 14A (Gören-Görenler)
(Söz söyleyen-Söz söyleyenler)
(Sava ş an-Savaşanlar)
30- Farsçada baz ı kelimeler Arapça'daki gibi elif ve te ( ) ile

ço ğul yapıhr.
Örnek: t/e ı:J •3 (Köy-Köyler)

L1.! (Bahçe-Bahçeler)
Sonunda gayri melfuz (Okunm ıyan) hay-ı mimî (. ) bulu-

nan kelimeler elif ve te ( ile ço ğul yapılırken elif ve te den
)
önce bir cim ( ) harfi eklenir. Ve okunmıyan he ( ) dü şer.
Örnek: 4- I + (Meyve-Meyveler)
(Yazı-Yazılar)
31- Yazılışta ve okunu şta tekil oldu ğu halde mâna bakımından

çoğul olan isimlere de İsm-i cem topluluk ismi ( ) denir. e-;
Örnek: (Deste) - (Gurup)
,Si
.t , (Ordu) - (Ordu)
21

Y.
N
5
32– (Ismin durumları)
İki isim mâna ve telâffuz bak ımı ndan birbirlerine göre 3 durum
gösterirler:
1) J I ya (E ş anlamlı). Yazılışları ve telâffuzlar ı ayrı ayrı
fakat anlamca aynı olan kelimelere js .51 j; (e ş anlamlı) kelime-
ler denir.
Örnek: JJ. = 4;U- (ev) – = (güzel)
2) (Benzer). Yaz ılış ve telâffuzlar ı aynı fakat mâ-

naları ayrı olan kelimelere (Benzer — müte ş abih)
kelimeler denir.
Örnek: y 3 (Süt—Aslan—Musluk)
3) (Karşıt, zıt anlamlı) Telâffuz ve mânada z ıt olan
kelimelere (Karşıt anlamlı) kelimeler denir.
Örnek: – (gece — gündüz)
r.7r – (Soğuk — Sıcak)
33– Isim cümledeki yeri bakımından 4 kısma ayrılır:

1) (Özne durumu)
2) (Nesne veya tümleç durumu)
3) I.ı, (Önlem durumu)
4) 4;1,..:, 1 (Tamlama durumu)
22

33/1. JU (Özne durumu). Cümlede özne durumundan olan i-
simlere failiyyet ( c2..„.11; ) ismi derler.
Örnek: 4.1; (Hasan mektup yazdı)

(Cam kırıldı)
Cümlede 4S (kim-ke) ve aq (ne-çe) sorular ına cevap veren
kelime özne'dir.
(Bu sorular fiil yahut yükleme sorulmal ıdır.
Yukarıdaki örnekte özneleri bulmak için:
Mektubu kim yazdı ? -› Hasan ( )
Ne kırıldı ? Cam ( )
33 /2. (Nesne veya tümleç durumu). Cümle içinde tümleç veya

nesne yerinde bulunan kelimeye (Nesne ve tümleç
durumu — mefuliyet ismi) denir.
Örnek: (Hasan pazara gitti). Burada pazar
kelimesi mefuliyet ismidir. Yani mefüliyet (Tümleç) göre-
vini almıştır.
Mefill iki türlüdür:
a) Mef ül-i bivasıta J j..a..) ismin hiçbir vasıta-
ya ihtiyaç göstermeden meydana getirdi ği mefüle (cümle-
de kimi l i g ve neyi 1 ) 4..- sorularına cevap veren) kelimeye
Mefül-i bivas ıta veya sarih J derler. E ğer
mefül karşımızdaki tarafından bilinen bir mânaya delâlet
ediyorsa cümlede, ra (I,) eki ile gelir ki buna Türkçede
belirtili nesne ad ı verilir.
Örnek: . 431.:- (Evi satın aldım)
. r .,4;, (Babamı gördüm)
Bu çe şit mefül karşımızdaki tarafından bilinmeyen herhangi
birş eye delâlet ediyorsa ra ( ) s ız gelir ki buna Türkçe'de
belirtisiz nesne denilmektedir.
Örnek: P u csl.u1.- (Bir ev aldım)

b...5" 4 (Bir kitap getir)
b) bevasıtai ( Jy...;2..) ismin bir

vasıta ihtiyaç göstererek yani ba şına aş ağıda gösterdiğimiz
1 Türkçedeki tümleç kar şılığıdır.
23

harflerden birinin gelmesi ile ortaya ç ıkan mefule (cüm-
lede 4S-j1 kimden, 4%-. JI neden, ( ) 45-4.; kime, ( a ) 4
neye, nereye, 1..."5:31 nereden, 4 %- vl y ne için, 4SL; kim
ile, L ne ile ve bunlar gibi sorulara cevap veren kelime-
lere bevas ıta ( J ) denir. Bu
mefillun iş aretleri şunlardır: ( 4; be L ba >> (der) da
) L:,
için ve
Örnek: ;I J 1.5';_,,,T (Ö ğretmen Hasandan mem-

nundur) ,_:s (Size bu söz söylendi)
33 /3 . 1.1; (Ünlem durumu).

Kendisinden medet umulan hitap için kullan ılır Nidanın iş a-
reti ismin sonuna gelen bir elif ( I ) dir.
Örnek: 1.?.1.t. (Ey Allah — Allahım)

I (Ey Allah — Allahım)
lzU*, (Ey Padi ş ah!)
33 /4 (Tamlama durumu)
.411 (Tamlanan ve tamlayan)l darı ortaya çıkan
en az iki isme denilir. Farsçada muzaf' ın alâmeti kelimenin
sonuna gelen zir2 (kısa harekelerden birisidir). İş aretidir.
Örnek: ^y LS (Hasan'ın kitabı)

(Selvi ağacı)
İzafe 4 türlüdür:
a) I (mülkiyet tamlamas ı) Bu gibi izafede tamlama
bir mülkiyet mânasmı ifade eder.
Örnek: 1.-3" (Hüseyin'in kitab ı)

(Ahmet'in elbisesi)
b) 4;UI (Özellik ifade eden tamlama).

Tamlamada müzafn ı, müzafun ileyh'e ba ğlıhğını gösterir.
Örnek: LL (Bahçenin kap ısı)

(Devenin zili)
1 Farsçadaki tamlamada 4.11 (Müzaf ve Müzafün ileyh) s ırası Türkçedeki

tamlamamn aksinedir.
2 Şu ( ) iş aret = tamlama i'si
24

▪
c) .r:g; (Benzetme yoluyla yap ılan tamlama).

Bu çe şit tamlamada bir benzetme vard ır.
Örnek : (Ceylan gözlü)
(lâla benzer dudak)
d) (Beyan eden tamlama). Tamlamada müzafâ-
nileyh müzâfin nev'ini belirtir.
Örnek: (Cuma günü)

j ,.. (Selvi ağacı)
-
5,..:&;1 (Altın yüzük)
Not: E ğer müzaf ve müzafün ileyh bir tek kavram ı ifade
ediyorsa müzafın altında olan zir (-) i ş areti dü ş er. Ve
bazen kelimelerin yazıhşları da birleştirilir.
Örnek: J ı l o <- L., (Derviş—gönül sahibi)

j - (Evli hanımın babası)
(Ev sahibi)
34 I (Küçültme ismi). Farsçada baz ı ekler vardır ki
bunlar ismin sonuna eklendi ğinde ismin mânas ında küçültme
yaparlar.
Bu ekler şunlardır: S (ke) aY (çe) ve c. (he).
Örnek: Küçük adam ( <- ,!.5" )

Küçük kız ( ,!. s"
Küçük bahçe ( a V F 4 )
Küçük kitap (
Küçük o ğlan ( )
Küçük kız ( )
Bu eklerden ba şka küçültmek için kullan ılan bir kaç ek daha

vardır ki örnekleri az görüldü ğünden burada gösterilmemi ştir.
1 Kırmızı dudak.
2 Okunuşu: İsm-i tasgir.
25

2- SIFAT
35- Sıfat: Bir ismi niteleyen kelimeye s ıfat denir.

Örnek: (Bilgin adam)
,_? 1::S" (Güzel kitap)
36-- Mevsûf: ( j9_,..." ).) Nitelenen (Vas ıflandırılmış mânas ına gelen)
kelimeye Farsçada Mevstif ad ı verilir. Bu kelime daima s ıfat-
tan önce gelir. Ve sonu kısa harekelerden olan kesre ile okunur.
Örnek : JI:a7 y, (Tatlı portakal)

(3T .)1..c.-T (Mavi gök)
37- E ğer mevsûfun sonunda elif veya vay - I ) harflerinden bi-

risi varsa kesre yerine, izâfet ye'si denilen ye (, s ) harfi ko-
nulur.
Örnek: . csl,J, (Kısa ayak)
cs1-1..3 (Soğuk günler)
(Siyah kıl)
38- Bazen Farsçada s ıfat mevsûfdan önce gelir. Bu durumda iza-
fet kesresi kullan ılmaz.
Örnek: İyi adam ( )
Kötü ahlâkh ( -1! )
39- ((.5) fil, yesii—Birlik gösteren ye) Vandet yesi
hem s ıfatın hem de mevsufun sonuna eklenebilir.
Örnek: (Doğru söyleyen o ğlan)-›

(Do ğru söyleyen bir o ğlan)-›
I (Do ğru söyleyen bir o ğlan).
Da denilebilir.
1 Bakımz 138. maddeye
26

Günümüz gramercileri bu vandet veya birlik ye'sini ( )
mevsöfun sonuna eklemeyi daha çok uygun buluyorlar.
40– Bir mevsuf için kaç s ıfat getirilirse getirilsin bütün s ıfatlar ın
sonlarında izafet kesresi ve en sonunda at ıf yayının yazılması
gereklidir.
Örnek: . 1. a A jt› (Sanatkâr, bilgin

ve faz ıl ö ğretmenimiz).
41– Sıfat her zaman tekil yaz ılır. Mevsfıf ço ğul olsa bile s ıfat sayı
bakımından ona uymaz.
Örnek: . (Ders okuyan o ğlan)

. (Ders okuyan o ğlanlar)
42– Sıfatlar müfred (Tekil) ve mürekkep (Bile şik) olmak üzere

iki kısımda mütala edilir:
a) (Müfred—tekil) genellikle s ıfatlar tekildir.
Örnek: (Güzel–iyi) – -1; (Kötü) – 1.?3 (Güzel)
b) (Mürekkep–bileşik). Bazen s ıfatlar bile şik de olabilir:

.9 (Güzel yüzlü)
j
` i). (Yalan söyleyen)
43– (Sıfatın durumları):
43 /1– jpli (Etken ortaç S ıfat- ı fâili). Bu i şi yapan ifade eden

kelimelere s ıfat-ı fili adı verilir.
Örnek: .43; (Yakan ate ş) – (Kesen kılıç)

Buradaki yakan ve kesen s ıfatları, bir iş yapma görevinde bu-
lunmaktachrlar. Bundan dolay ı onlara J,1; R (S ıfat-ı faili-
etken ortaç) durumunda olan s ıfatlar denir. S ıfat- ı failinin iş a-
retleri şunlardır:
a) oas (nun, dal ve he) eki. Bu ek müzâri köküne eklenir.
Örnek: kesmek–Kes–Kesen ( )
Vurmak–Vur–Vuran ( )
Bu ş ekilde yapılmış sıfatlar ba şka bir isimle birle şirlerken

ekseriya bu nede ( ) eki s ıfatın sonundan kaldırılır.
27

Örnek: Söyleyen -> Söz söyleyen -> Söz söyleyen
°.4:.?,.,r
Yakan -> Gönül yakan -> Gönül yakan
( • )
b) Elif ve nun ( .)1) bu ekde muzari kökünün sonuna gelir.
Örnek: Gülmek,- Gül ->.Gülen ( 4- )

Sormak -> Sor -> Soran (
Gitmek -> Git -> Giden ( j 4- ii 4- ,...;Za )
Bu gibi s ıfatlar durum gösterdiklerinden bunlara 4,.%-

(Durum gösteren s ıfat, sıfat-i haliye) denilir
Bu ekle meydana getirilen s ıfat-i faililer tekrarland ığı zaman
elif nun ( ) eki birincisinden kald ırılır.
Örnek: Titreye titreye ( . :»31_.;) (:)1 J J 1 )

sora sora (. j, )
e) Elif (I) eki. Bu ekde müzari kökünün sonuna getirilir.

. c*J..ıı (görmek->gör->gören)
. ,:)..ı z„!, (işitmek->işit-->işiten)
Aş ağıda gösterilen ekler bir ismin sonuna ilave edildik-

lerinde o ismi l.; (Sıfat-i faili — Etken ortaç)
durumuna getirirler:
1- Ban ( ) Bahçe-ban—Bahçeban ( 4- ,.-31-! t}.! )

Sınır-ban—S ınırı bekleyen Gı l.!:> ,,,
2- Ber ( J) Zahmet-her—Zahmet çeken ( J)
Yövmiye-ber—Yövmiyeci ( )
3- Ör-ur ( )i l) Zahmet-ör ( )—Zahmetçeken .;..))
Yövmiye-ör (ur)—Yövmiyeci ( j. jj .5;3)
4- Kâr ( j 15- ) Zarar-kar — Zarar veren ( j 1.5

İyi-kar — iyilik yapan ( _,15"
5- Mend ( ) İş -Mend—İş yapan—memur ( . J I.S" F x„. j 1.5. )
6- Ger ( ir) Demir-Ger — Demirci (
7- Gin ( Öfke-Gin — Öfkeli ( • + )
8- Nak (USU) Korku-Nak — Korkan ( 4-- 4- )
28

9– Ver ( ) 1 Ilim -Ver — Bilgin ( )
10– Gar ■
(..) .:S-- ) Öğren-gar — Ö ğretmen (. j l.r3,»T )
Ar ( ) eki. Bu ek mutlak mazi fiilinin sonuna gelerek

Sıfat-i faili elde edilir
Örnek: (Satınalmak — Satın aldı —

Satın alan).
Bazen mürekkep s ıfatlarda (Birle şik sıfatlar) S ıfat-i faili olur-
lar. Bunların yapılış ş eklide şöyledir:
a) İki isimden meydana gelirler.
Örnek: . _rig. (Artist ve tiyatrocu)

112a- (Zıllüm eden)
b) Bir isim ve bir sıfattan meydana gelirler.
Örnek: ■
..t.,›;• t. .; (Gözü mavi ) mavi gözlü
(Kabadayı, haydut ve serseri)
c) Sıras ıyla bir ön ek bir isim, veya bir isim bir ön ekden
meydana gelirler:
1– Akıllı (. y)
2– Akıllı (• *- J aP - )
3– Kaplan gibi ( . ı,1" _İL
4– Ş ah gibi ( Ş aka layık) (.
d) Birle şik sıfatlar bazen bir ism-i meful (Edilgen ortaç)

ile diğer bir ismin birle ş mesinden meydana gelir.
Örnek: Gönlü rahat ( . 1,.4- 4_

Periş an ( . J ı> T)
e) Bazen de bir isim ve bir ism-i mefuldan te ş ekkül eder.
Örnek: Dertli ( . + J.> )
f) Bir zarf ve bir isimden de meydana gelebilir.
Örnek: ;.) z jj (Çabuk üzülen—alıngan)
(Geç intibak eden)
1 3 ile 9 ayın ekler olup sadece _ - kelimeleri ile ur okunur
29

43 /2- . (Sıfat-i mefuli — edilgen ortaç)
Bir işten etkileneni ifade eden kelimeye ( Sıfat,
mefuli veya edilgen ortaç denir. Bunlar ayni zamanda ism-i
mefuldürler. Yani mâzi kökünün sonuna hey-i mimi (Telâffüz
olunmıyan he (o) getirilmesi ile yap ıhrlar.
Örnek: c;,::,5" (Öldürmek->öldürdü-›
öldürmü ş)-
4- (Görmek->Gördü-»Görmü ş)
Bazen de elde edilen bu çe şit sıfat-i mefuli ( J yi. ARA )
sonuna olmu ş manas ına gelen şode ( ) kelimesi eklenir.
Örnek: Öldürülmü ş (
Görülmüş ( )
Birle şik sıfatlar ( ):
a) Bunlar bir isimle bir ism-i mefulden türerler.
Örnek: El-Pi şmiş-El ile pi şmiş veya elle haz ırlanmış .
— Uyku-Bulanmış-Uykulu
veya mahmur ( 4- c4.JJ T Bazen
birle şik mefuli sıfatların sonundaki hey-i mimi
( ) dü ş er.
Örnek: El ile pi şmiş ( -› )
uykulu ( T )
b) Faili sıfatların alâmetlerinden olan ar (,I ) eki de bile şik
mefuliyet s ıfatının manasım ifade eder.
Örnek: Tutkun veya giriftar ( ..ı.« 2
Tarz, adet veya i ş ( 3 jL5X —> 4 0-1,t, jç )
44- Mensubiyet ifade eden s ıfat ( ): Bir varlığı bir yere

veya başka bir ş eye mensub eden kelimelere s ıfat-i nisbi denir.
Örnek: şirazlı ) - Sivaslı ( )
Sıfat-i nisbinin i ş aretleri şunlardır:

1- Ye (,5 ) eki ismin sonuna eklenir.
Örnek: İ stanbullu ( —› )
1 Sıfat-ı Faili (2) Sıfat-ı mefuli (3) Sıfat-ı fiili
4 Sıfat-ı mefuli.
istisna : — c59 J m —
30

2- İn iyn ( ) eki, ismin sonuna eklenir.
Örnek: Gümü ş e mensup ( -E-- )-
( ) Ağır veya ta ş a mensup
3- İne = iyne Yene ( ) eki, ismin sonuna eklenir.
Örnek: Gümü ş e mensup ( ) - Yüne
mensup veya Yünlü ( )
4- Gan ( ,:)1r ) eki ismin sonuna eklenir.
Örnek: Tüccar (.,1;1 -› SIS>J )
5- Telâffuz olunmıyan he (o) eki, hem ismin hem de say ıların
sonuna eklenir.
Örnek: İki günlük veya iki güne mensup ( _p -› 0.3_,.> J.5)
Yüze mensup' ( ) - Ona mensup
( )
6- Aile ( T) eki ismin sonuna getirilir.
Örnek: Erke ğe mensup veya erkek için ( _
Kadına mensup veya kad ına mahsus ( .3 + dAT_ 4;1; j
45- Sıfatların dereceleri ( ).
Sıfatlar dereceleri bak ımından üç kısma ayrılırlar:
a) Mutlak sıfat ( ). Bunlar s ıfatların mukayesesiz
ve yahn ş ekilleridir.
Örnek: İyi ( ) - Kötü ( ) - Güzel (1 ;;;
b) Mukayeseli sıfat ( ). Bu gibi sıfatlar bir muka-
yese söz konusu oldu ğu zaman mutlak s ıfatın sonuna ter
( .;) eki getirilerek yap ılan sıfatlardır.
Örnek: Daha güzel ( + ) - Daha iyi
+ y --> )
Sıfatlar mukayese edilirken ez ( 31 ), ile ke ( 45' )
ve ta ( ) kelimelerinden birisini al ır.
Örnek: ) -› Hasan'ın boyu benden daha uzundur.

_31 c.L.,)-› Bar ış savaştan daha iyidir.
4S".;:t: c.1.0 )-› Bence bar ış savaştan daha iyidir.
( 13,;;.r. )-› Ölmek vatana hiyanet etmekten
daha iyidir.
1 Bu kelime Iran'da özel bir tören ve bayram anlam ınada gelmektedir.
31

e) Üstünlük sıfatı ( ) - Bu sı fatlar benzerleri ile mu-
kayese edildi ğinde en üstün dereceyi gösteren kelimelerdir.
Mutlak sıfatın sonuna terin ( ) eki getirilerek yap ılır.
Örnek: En bilgili ( ,:f )
En beyaz ( )
En yüksek ( 4- )
Beh ( 4.;), keh (45" ), meh (a.) ve biş kelimeleri hiç

bir ek almaks ızın mukayeseli s ıfat manas ı ifade eder.
Örnek: İyi -› daha iyi -> en iyi ( --> it( )

küçük—daha küçük— en küçük 45 - 5,4.5" 1,45- )
Büyük—daha büyük—en büyük ( aA --> jt.4.* -› )
Çok—daha çok—en çok ( )
Bu kelimelerden üstünlük s ıfatı yapmak istedi ğimizde son-

larına yen ( ) eki getiririz.
Örnek: En iyi en küçük ( ve en büyük ( )
46- Beraberlik S ıfatı (^ 9 l-S. Farsçada iki s ıfatın beraberli ğini

veya e şitliğini gösteren kelimeler üç tanedir:
a) Çendani ( ): Benim boyum seninki kadar büyüktür.
( i'Lı; ‘5,. )
b) Hemçend2 ( : Bu kitap o kitap gibidir.
(. )
c) Endaze3 ( .3141 ) : Benim elim Hasan' ın eli kadard ır.
(. )
47- Mutlak üstünlük s ıfatları ( )

Çok ( ) , çok ( ) , iyi = çok ( ), çok ( > )
ve. . . ..... kelimeleri s ıfatlarm ba şına geldiğinde
onlara a şırılık ve üstünlük manas ı katarlar.
Örnek: Çok güzel ( )
Çok sıcak ( )
Çok büyük ( )
Çok ağır ( )
1 Kadar — Miktar
2 Gibi
3 Miktar.
32

3 — K İNAYE — al s
48— Kinaye; mânas ı açık olmayan, karine ile anla şılabilen kelimeye
denir. Kinâyeler 5 k ısma ayrılır:
1. Zamir ( )
2. İsm-i iş are ( J UI („.1 )
3. Mevsul ( )
4. Mübhemat ( )
5. Edevat-ı İstifham ( )
49— ZAM İ R: ( ) ; ismin yerini tutan kelimelere denir.

Örnek: Behram, iranhlar İlk Okulu talebesidir; o ikin-
dileri (akşamları) İngilizce kursuna gidiyor.
. )
( • '-,?‘* (.9.4 1
Bazan da zamir bir cümlenin yerini tutabilir.
Örnek: S ıhhat en iyi ni ğmetlerdendir, ve o ak ıllılar nez-
dinde âşikârdır (kıymetlidir). )
( i J L(..tT tm
50— Zamir üç türlüdür: Ş ahıs zamiri ( ) — iş aret zami-

ri ( JUI ) — Müşterek zamir ( ).
51— A— Ş ahıs zamiri ( Ş ahıs zamirleri ayrı ( ve bi-

tişik ( J. ) olmak üzere ikiye ayr ılırlar.
1) Münfasıl zamirler:
Tekil ( ) Çoğul ( )
Ben ( ) Biz (L.)

Sen ( J; ) Siz ( 1;-• )
O ( il) ( ) Onlar ( Ut?. 1 ).=( ZJUJI )
33

13u zamirler, ismin fâiliyet, mefilliyet ve izâfet hallerini alabi-
lirler.
Fâiliyet için örnek: (Ben söyledim) —
(Sen getirdin) (O yedi)
Meffiliyet için örnek : j1,.. (Beni vurdu) veya bana
vurdu (Seni gönderdi) (Ona yazdı)
İzafet için örnek : ylzS" (Benim kitab ım) — F9 (Se-
nin kalemin) i l .i;;.5 (Onun defteri)'
Yukarıda görüldü ğü gibi, bu zamirler izâfet halinde iken,
mülkiyet de ifade ederler.
2) Muttasıl zamirler: E ğer zamirler tek ba şlarına bulunmayıp
kendilerinden önce gelen kelimelere biti şirlerse bunlara Mut-
tasıl (bitişik) ş ahıs zamirleri ad ı verilir. Bunlar üçe ayr ılır-
lar:
o— Bu zamirler fiillerin sonuna biti şirler:
Tekil ( ) Ço ğul ( )
Ben mim Biz (. yem
Sen cs ye Siz yed
O dal-te Onlar 4; ned
Örnek: (:)-ı, (Görmek)
r a?..5 Gördüm (..ı,,? Gördük

Gördün -4- Ju --> a,a Gördünüz
— Gördü2 .ı; .ı3.4,..5 Gördüler
Bu zamirlere Muttas ıl faili zamirler de denir.
b— Bu zamirler, isim, s ıfat ve fiilin sonuna eklenirler.
Tekil ( ) Çoğul ( )
1. Ş ahıs ri em 1. Ş ahıs -I iym

7 P
2. " ,51 iy 2. " .-k iyd
7
3. " c.-..•1 est 3. " ..e, I end
1 Failiyet Mefuliyet ve İzafet ço ğul zamirler içinde aynen tekil zamirlerde oldu ğu gibidir.
2 Mazide 3. Tekil ş ahısta, muttas ıl zamir olan dal ( ) harfi mazi köküne eklenmez.
34

Bunlar isim ve sıfatın sonuna gelerek yüklem mânas ı verirler.
b /1- Sıfat için Örnek lUl, (Bilgin)
Bilgin im l;I.> rl r l ı..;1.5 Bilgin iz 1J6 ( )

7.7
sin ( (sle.1.>) " siniz ( )
dir ler (
b /2 Fiil için Örnek:.
Tekil Ço ğul
Demiş im rI r ı ...ir Demiş iz.42.,i5"" 4- (.. 1 r:1

P)
sin ,si --›- 77 siniz 4:Jir -->
P,
ler 4:52..r + ...ki
e- Bu zamirlerde hem ismin hem de fiilin sonuna eklenirler:

Tekil Çoğul
I. Ş ahıs mim 1. Ş ahıs ,31. man

2. 77 te 2. " (51s tan
3.
77 3: P,
ş an
j' şin ‘.)U
e /1- Isim için Örnek:
Tekil Ço ğul
Kitab ım ( r:l..:5 ‹- r + ,ı..s- ) Kitab ımız ( ,51.c. b.S.- ‹- ,:ı l. + ,_..., 1:5- )
,P 'P
ın ( .,.....,1:..5‹- :.., --F ._.,l.S . ) ınız ( .)1.:._...
, 1.:5- ‹- elli -1- L..., b:S-
'P ,,
ı ( ,.,=-.' 1:-.-s- -<- J'' ± ,r4-'ç ) ları ( ".:.51.1..7.5" ‹- ,:.)1.!: -1- ..„ . .,1:5- )
e /2- Fiil için örnek:
Tekil Çoğul
Bana dedi ( r ) Bize dedi ( -›

Sana " ( + ) Size " ( )
Ona " ( ) Onlara " (
Bunlar ismin sonuna eklendiklerinde mülkiyet ve izâfet ifade

ederler.
1 Bu ş ahıs zamirleri — J m ) varolmak kökünden türemi ş olup yalnız Mazi-i Nak-

Irnin sonuna gelir. Bunlar hakk ında tamamlayıcı bilgileri fil bahsinde görece ğiz.
35

örnek:' -.:5" (Benim kitab ım)2
52. iş aret zamiri. Bir ş ahsı veya bir varlığı iş aret yolu ile
ifâde eden kelimeye denir.
Iş aret zamiri yakın için ıyn ( Bu- Şu), Uzak için An
( zir ) olmak üzere iki çe şittir.
Örnek: .k) J T I j y I (Bunu getirdi)
(Onu götürdü)
Bu iş aret zamirleri ço ğul oldukları vakit insan ve hayvanlarda
.)1..:? 1 (Bunlar) ve .ı l; T (Onlar) ş eklinde, bunların dışındaki
varhklar için 1.1.1 (Bunlar) ve 4: T (Onlar) ş eklinde kullanı-
lır.
Isim hallerinden olan be ( harfi bu iş aret zamirlerinin
başına geldiğinde :f79 (bu) ve (,:ı 1.9) (o) ş ekilleri ortaya ç ıkar.
Örnek: 4S (o adama dedimki buraya gelsin)
53 0 manasına gelen JT (an) ve j 1 zamirleri:

E ğer zamirin delâlet etti ği isim, insan ile ilgili ise u ( )
kelimesi kullanılır
Örnek: g 1,, (Hasan' ı gördüm ve ona dedim)
E ğer zamirin delâlet etti ği insandan gayri ile ilgili ise (an) ,:)T
kelimesi gelir.
Örnek: ,s.; (Kalemi gördüm ve onu sat ın

aldım)
54- İn ( kelimesi 1,..) (gündüz), (gece) ve JLw (yıl) kelimele-

rinin ba şına geldi ğinde, iş aret zamiri olan In ( ») Em ( )
ş eklini alır.
Örnek: -› Bugün
Bugece
Buyıl
55. Bazan, o anlamda olan ân ( ) zamiri munfas ıl (ayrı) ş ahıs

zamirleri ile tamlama te şkil ederse bu durumda an ( T) keli-
mesi mülkiyet manasını ifade eder.
1 Mülkiyet ifade ediyor.
2 isim tamlamasıdır (izafettir)
3 Be ( ‘,) harfi, Fars'çada izafet harflerindendir.
36

Örnek: (37 (Benim malım) (Senin malın) - il ,:ıT
(onun malı).
56. Müşterek zamir; Telâffuz bak ımından ayrı ayrı ke-
limeler oldukları halde, aynı manayı taşıyan (kendi),
2 „,!> j.4- (Kendi) ve (Kendi) kelimeleri de ğişikliğe
uğramadan kullanıhrlar. Bu yüzden de mü şterek zamirler

diye isimlendirilmişlerdir.
I. Örnek: (Ben kendi işimi yaptım)

(Sen kendin ile oyna)
(O kendisine söylüyordu)
II. Örnek:
Ben kendim söyledim Biz kendimiz s. dik
Sen kendin söyledin Siz kendiniz s. diniz
i l O kendisi söyledi Onlar kendileri s. di-
ler
Ekseriya müşterek zamiri olan hod ( yukarıda görüldüğü
gibi te'kid (pekiştirme) için kullanılır
57 Müşterek zamirlerde de fâiliyet, mefuliyet ve izâfet halleri gö-

rülmektedir.
Örnek: j*.; (Sen kendin dedin) — Failiyet
(Kendini büyük sayma) - Mefılliyet
(Adam üzüntüden kendi sakal ını
yoluyor) - İzâfet
58- İ SM- İ İŞARE ( 1,1 )
İsm-i İş arede, İri ( I - Bu) ve "A ıı ( - O) kelimelerinden
meydana gelir. Zamir-i İş âre ile İsm-i işâre aras ında kelime ba-
kımından fark yoktur ; fakat, bir cümle içinde kullaml ış-
lanna göre, ismin yerinde kullamhyorsa zamir-i İş âre ve isim-
den önce gelirse ism-i i ş âre olurlar.
Zamir i işecreye örnek :
- 45"
. 1_, j
Dost ve düş man ile iyilik yolunu tut ki dostun (Onun) ş efka-
tini fazlala ştırır ve dü şmanın (bunun) kinini azalt ır. Cümlesinde
1, 2, 3. ün sıra ile telaffuzları : hod, hiş, hişten,
37

görüldüğü gibi ân (J T) zamiri dostun yerine, in ( ) za-
miri ise düş manın yerine gelmektedir.
İsm-i i şâreye örnek : .

. r .› 45
Ey akıllı , düşmanlarm ile oturan o dosttan elini çek

(Ey akıllı , düşmanlarm ile oturan dost, dü ş manındır).
59— MEVSUL ( )
İki cümleyi veya bir cümlenin iki kısmını birbirine ba ğlayan

kelimeye MEVSUL ( J ) 'denir.
Örnek: .L.T (O adam ki geldi) -= gelen adam....

T (Söylediğini yaptık)
Mevsul'ün iki alâmeti vardır.

1) 4.5" (Ke), insan ve bütün varl ıklar için kullanıhr.
2) ..; (Çe), sadece insandan ba şka varlıklar için kullanıl-
maktadır. Genellikle mevsuldan önce şu kelimeler gelir:
a) Belirsizlik ve Nekere Ye'si ( (.5 ) almış olan kelimeler.
Örnek: .L.T (O adam ki geldi)

b— y I (in) ve (ân) kelimeleri.
Örnek: aS...1 (Bu ki) — 4_(; T (O ki) — a ..3 T (O ş eyki)

c— (her) kelimesi.
Örnek: .15- _,* (Her kim) — .ı>-,m (Her ne)

d— Munfasıl (ayrık) ş ahıs zamirleri.
Tekil 45" (Ben ki) — 45-5; (Sen ki)— aS 9 1 (O ki)
Çoğul 4S- 1. (Biz ki)— 45" Le'-' (Siz ki)— 4.5" Jl3 ı l (Onlar ki)
Bazan da mevsuldan önce gelen bu çe şit kelimeler cümlede
hazf edilir
Örnek: (.31- - .) • .
Y aSî
Ey adam elli sene geçti, hala uykudas ın

Meğer bu kalan günlerinde idrakedesin (uyanas ın)
Ey ki ( ) —> ey o adamki ( )
38

▪
60— .45" (Ke), Üç kısma ayrılır.

1) 4.5" (Mevsul Ke'si) bu çe şit ke ( 45" ) cümlenin iki kıs-
mını birbirine ba ğlar.
Örnek: 4:r (0 adam ki geldi)
2) .12.) (Rab ıt Ke'si), iki tam cümleyi birbirine ba ğlar.
Örnek: . 4, aç' a.T ,:ıl.t.+5 a, jlr j.:r (beyan
edici ki) Öğretmen okula geldi ki, derse girsin
(Ö ğretmen derse girmek için okula geldi)
3) rlî( İ stifham Ke'si), soru için kullan ılan Ke'dir.
Örnek: ?-1•1- ,.S" (Kim geldi?) — 45- (Kim gitti)
61. MÜBHEMAT ( )
Söz içinde herhangi bir varl ığı veyahut ş eyi kesin olarak de ğil
de, kapalı bir ş ekilde ifade eden kelimelere Mübhemat denir.
Bu kelimeler ikiye ayrılırlar.
1) Bir kelimeden meydana gelenler:
jr, (Her): — im (Her kim ki geldi, yeni
bir bina yaptı.)
,.5 (Kes: -ı;I_; .9,r-Ç( Kimse kötü fikir (idare)
ile padiş ahhk yapamadı (memleketi idâre edemedi)
.:.).)k; (Filan): .a..T (Filan adam geldi)
(Diğeri): Ljb 4S
(Biliyorsun ki o söz bir gönlü incitecektir, sen sus ki
diğeri (başkası) söylesin)
L'31-5 (Kesâni): I j a, 45- (0 kimseler ki kötüyü
beğenmişler.)
.4, 4..7 r:.14; (Bilmiyorum iyilikten ne
kötülük görmü şler.)
•.> (Heme) I 4,-ib (Hepsi onu beğenmişler-
dir)
(Hemegan) ▪ ,:ı t.r..> (Hepsi ona aferin dediler)
(Hiç) ) t,,,z 2„›. j j1,1- 4.! (Gönlünü hiçbir sevgiliye
ve hiç bir diyara verme)
1 Mubhem ) mânası açık olmayan (belirsiz) ifâdeye denir. Bu kelime Arabça olup
çoğulu Mübhemat )'tır.
39

(Bes) (Çok zaman aç uyudu)
(besa) ;,T i; j. <5" - jlr .;
(Sakın, kimselerin iyi zamanlarma kıskanma (üzülme)
çok kimseler de senin hayatını özlüyorlar)
(Ba'zı) (Tüccarlardan baz ısı iflâs
ji
ettiler)
(Berhi). j1 L?:-.). (Bazı adamların kanaatı
şu idi.
2) İki kelimeden meydana gelenler:
(Herkes) • LS (Herkes bir ş ey söylüyor)
(Hiçyek) 31 (Öğrencilerden hiçbirisi im-
.4;4:„; tihanda kalmad ı - Öğrenci-
lerden hiçbirisi s ınıfta kal-
madı)
(Hiç kodam) (Binalardan herhangi bi-
risi (hiç - biri) bozulmad ı
yıkılmadı)
(Hiç kes) .114; 1)31 ,s1A-0. r.-th (Kimse onun sesini i şit-
medi)
62- EDEVAT- İ İ STİFHAM )
Soruyu ifade eden kelimelere soru ( İstifham) edatları denir.

Bu kelimelerde ikiye ayr ılırlar.
1) Bir kelimeden meydana gelenler :
aS (Ke) Ş ahıs için 4.5- (Kim geldi?)
J.S.. (Kıl) Mekan için (Nılşirevan ne-
rede ?)
1".5" (Koca) Mekan için ,s5J.; b.,,S" (Nerede idin?)
(Çe) Cansızlar " A;- j (Masanın üstün-
de ne vardı ?)
(:)_>%.. (Çun) Durum " (Senin hâlin na-
sıldır? - Nasıl-
sın ?)
(Çend) Miktar ve ! j I.) (Kaç kitabın
ölçü için vardır ?)
(Key) Zaman için S' (Ne zaman gel-
di? - ne zaman
gitti)
40

(.145 (Kodam) Tereddüt " r i.ı.s- (Hangi ö ğrenci
gelmemi ş idi?)
(Kadomin) Tereddüt " (Kitabların han-
gisi daha iyi idi?)
(yoksa) Olumsuz <3.;[ ir.. (yoksa sen insan
soru için değil mi idin ki
dev'e esir oldun)'
77 77 77
1..,› (Hiç) (Annenin eme ği
hatırında değil
midir ?)
2) İki kelimeden meydana gelenler:
(Çegune-Nas ıl)— I (Çera—Neye)
4;9<.1.7 S (Kist—kimdir)
(Çist-nedir) gibi kelimelere birle şik soru edâtlar ı
denir.
Yukarda bahsetti ğimiz Ke ( 4.5" ) ve Çe ( ) kelimelerinin
çoğulları Kiyân (J1,5- ) ve Çehâ ( ) ş eklinde kullanı-
lır.
Örnek: (Kimler geldiler)
(Neler geçti, oldu)
63— Ismin Failiyet, Mefuliyet ve İzafet (tamlama) halleri Ke (45 )
ve Çe ( ) kelimelerinde de kullan ılmaktadır.
Örnek:
Failiyet için ?._; 45" (Kim vurdu?) 4.4- (Ne oldu?)
Mefuliyet için j 4.5" (Kim vurdu?) ■ ,) 4?; (Neyi kır-
dın ?)
İzafet için ,L.S" ? t:S". (Kimin kitab ı idi)
(Ne sesi idi?)
1 Meğer aklın yokmu idi, ki nefsine esir oldun.
41

4. ADED SAYI = .5.4P
64— Bir ş eyin sayısını gösteren kelimeye aded ( ) denir. Sayılan

ş eye ise mâdûd ( ) adı verilir.
Örnek: ( İki kitap) — (On kalem)
Yukardaki cümlelerde iki ve on kelimeleri aded ( ıo ), kitap
ve kalem kelimeleri ise mâdûd ( ) olarak bilinmektedirler.
65— Farsçada adedle mâdûd aras ında tekil ve ço ğul ilişkisi yoktur.
Yani aded birden fazla olsa bile, mâdûd ço ğul olmaz.
Örnek: j',b 4, (Üç defter) — (Be ş serçe).
Yukardaki cümlelerde: lz;;;.5 4, (Üç defterler) ve lz
(Beş Serçeler) denilmez. Ancak Farsçada baz ı yer adlarında
istisnai olarak madûdun ço ğul olduğu görülür.
Örnek: .p (İki karde şler) , (Kırk kızlar)2
(:)b.7 (Yedi vücutlar)3
66— Dört türlü adet vard ır:

(Asıl sayı)
b) (Derece veya s ıra sayısı)
c) (Kesir sayı)
d) ?..+;_"; (Üleştirme sayı)
67— Asıl sayı ( ): As ıl sayıları gösteren kelimelerdir.

Örnek: Bir ( — Yek) — İki — do) — Üç (4, —se).
Dört ( —çahar) — be ş penc) — altı şeş)
yedi (,:...,1,,-heft)—sekiz — dokuz ( -45 —nöh)
on ( — deh)4
1-2-3 Iran'da yer isimleridirler.
4 Adedlerin rakamla yanl ısı soldan sa ğadır: ( _y — o — V A
— — •)
42

Onbir ( –Yazdeh))– Onaltı ( –Ş anizdeh)
Oniki ( –Devazdeh) Onyedi ( oais –Hefdeh)
Onüç ( –Sizdeh) Onsekiz ( oa a –Hicdeh)'
Ondört ( j les> –Cahardeh) Ondokuz ( o>jy –Nuzdeh)
Onbeş ( –Panizdeh) Yirmi ( a, –Bist)
Otuz ( –Si) ikiyüz –Divist)

Kırk ( –Çehel) Üçyüz ( .z –Sised)
Elli ( –Pencah) Dörtyüz (.4,, –Çaharsed)
Altmış ( –Ş est) Beşyüz ( –Pansed)
Yetmiş ( –Heftad) Altıyüz ( . Ş eş sed)
Seksen ( –He ştad) Yediyüz ( –Heftsed)
Doksan ( –Neved) Sekizyüz –Heştsed)
Yüz –Sed) Dokuzyüz ( . a ey –Nohsed)
Bin ( –Hezar)
68– Farsça'da birden dokuza kadar olan basama ğa yekanz
( — Birler basama ğı ) derler.
69– Yine ondan doksandokuza kadar olan basama ğa dehgan3

( — Onlar basama ğı) adı verilir.
70– Yüzden dokuzyüz doksan dokuza kadar olan basama ğa sed-
gan4 ( — Yüzler basama ğı) derler.
71– Onbirden ondokuza kadar olan say ılar söylenirken önce birler
sonra onlar basama ğı telâffuz edilir. Bu söyleyi şte birler
basama ğındaki sayıların bazılarının ses özellikleri de ğişir.5
Yirmiden sonraki adetlerin telâffuzuna gelince, burada büyük
sayı önce, küçük say ı sonra getirilir. Aralar ınada bir atıf va-
vı ( J ) konur.
Örnek: (yirmibir — Bistoyek — bist ve yek)
j (Yirmiiki — Bistodo — bist ve do)
(Otuzdört — Sioçahar — Si ve çahar)
72– Atıf vavı ( ) kullanılmayan sayılarda küçük say ı önce ve bü-
yük sayı sonra gelmektedir.
Örnek: (Dörtyüz – (Altıyüz) – c.-.-‹33b (Ye-
dibin)
1 Onsekiz sayı sına tekabül eden hicdeh (,_L-„,...$ ) kelimesi cim ile yazıldığı halde J (j) ile
telâffuz edilir.
2, 3 ve 4'e sırasıyla Arapça'da l_rtp (E şerat) ve (Maat) derler.
5 Onbirden ondokuza kadar olan örnek yukar ıda sırasıyla yaz ılmıştır.
43

73- Aslî adetlerin mâdüdu say ıdan sonra gelir.
Örnek: (Yedikız) - y b:5" m (sekizkitap)

Bazen de şiirde vezin icab ı mâdüd önce gelebilir.
Örnek: - - is.? —
(Bu otuz sene içinde çok zahmet çektim böyle Farsça ile
Acemi dirilttim)2
74- Genellikle tart ılabilen mâdüdlarda aded ile madild aras ına
madısı du açıklayan bir kelime getirilir.
Örnek: (Altıyüz kilo buğday — do harvar3
gendüm) J J 14..,;.- (Yirmi gram alt ın - Çahar
misgal 4tila).
Yukarıdaki örneklerde harvar ve misgal ( keli-
meleri mâdüdu aç ıklıyan kelimelerdir.
Fakat günümüz Farsças ında her madildun açıklayıcı özel bir
kelimesi vardır. Bunların en önemlileri şunlardan ibarettir:
74 /1. İnsanlar için ten veya nefer ( "y — )
Örnek: J Ir_3.,..T j.a.; _p ( İki ö ğretmen)- (Be ş asker)
74 /2 Develer için nefer ( )

Örnek: y w _,;1; k.. (Üç deve)
74 /3. Küçük ve büyükba ş hayvanlar için res ( - baş )
Örnek: 4„, (üç at) - (be ş inek)
74 /4. Tüfek, bıçak ve kılıç için Kabza (dam )
Örnek: (Üç tüfek)

. (İki bıçak)
4 (Bir kılıç)
74 /5. Top ve tank için errade ( )
Örnek: . (Üç top geldi)

(Dört tank görüldü)
cs,„ (Otuz sene) yerine (yıl otuz) kullanmıştır.

2 İranlılar (3) Her harvar 300 kilodur (4) Her misgal-- ı- 5 Gramdır.
44

74 /6. Gemi ve uçak için fervend ( )
Örnek: .5,5" ,.;,!...5" ji aw (Üç gemi iskeleden
hareket etti)
. ;I i olr i i.) j ) ) 4'7 (Dört uçak hava
alamndan uçtu)
74 /7 . Yüzük için halka (
Örnek: . k, (Üç yüzük sat ın aldım)
74 /8. Su kanalı ( ) ve inci için ri şte ( ) kullanılır

Örnek: (İki su kanalı kazıldı)
4.z-t; 4, (Üç dizi inci satın aldım)
.
74 /9. Fil için zincir ( )

Örnek: ..ı;.) ,T ,s1 y (Hayvanat bahçesine iki fil
getirdiler)
74 /10. Eldiven, çorap ve ayakkab ı için coft ( )

Örnek: > 9 j; ) 4> (Dört çift çorap satt ım)
(Üç çift eldiven sat ın aldım)
74 /11 . Araba Fayton, telefon ve elektrik ile çal ışan cihazlar için
destegâh ( ) kelimesi getirilir.
Örnek: dz ( İki araba geldi)
. ;:41; 4,, (Üç telefon çekildi)
(Beş fayton hareket etti)
( İki televizyon satın aldım)
74 /12 . Köy için parça 4 )
Örnek: . (Hasan'ın üç köyü vardır)
74 /13. Bina ve ev için bab ( ) denir.
Örnek: a y ly ( (Üç bina yıkıldı)
j .5 ( İki ev yapıldı)
74 /14 . Hah, yorgan ve yatak için tahta ( ) kullanılır

Örnek: ( ) j.5 ( İki hah)
. (Üç yorgan)
. (Bir kat yatak)
45

74 /15 . Direk, a ğaç ve kereste için esle ( ) getirilir.
Örnek: . _7,7 dil _p (İki direk yıkıldı)
• 4.1-‘,1 4., (Üç kereste kesildi)
4, (Bir a ğaç kurudu)
74 /16 . Aslan, s ırtlan, kaplan ve köpek için Kallade ( )
Örnek: . aw 4 S y,w 4U .))1; (Bir aslan öldürüldü)

ı.!
.j j.5 ( İki pars, bebir bebr vuruldu)
,r (Üç kaplan yakaland ı)
(Dört köpek sat ıldı)
74 /17 . Yemek tak ımları ve elbise için dest ( )
Örnek: (Üç takım çay barda ğı satın

aldım)
(Bir takım elbise diktim)
74 /18 . Kitap için cild ( denilir
Örnek: . (J, _p (İki cild kitab ım var)
74 /19 . Kuma ş için gevare ( j l ii ) kullanılır

Örnek: . ‘2,1. J 1 (İki takım elbiselik kuma ş
satın aldım)
74 /20 . Mendili ve ka şkol için tâge ( 431b ) getirilir.
Örnek: 4;ti, (Bir mendil yıkadım)

j i JU: 4;11. _p (iki kaşkol satt ım)
75— Vasıflandırma veya s ıralama adedi ( )
Bunlar sıra ve dereceyi ifade ederler.
Örnek: 4? (Birinci — Yekküm) ,A (Birinci — Yekkümin)

(Birinci2)
r
J., (İkinci — Dovom) (İkinci — Dovomin)
(Üçüncü — Sevom) (Üçüncü— Sevomin)
Bu sayılar iki ş ekilde ortaya ç ıkar.
1 Mendil ) ve çorap ( ) için &Icin )de kullanılmaktadır.

2 Birinci veya ilk manas ın ı nde eden Nahost ) kelimesi eski Farsça'dan kal-
mıştır. Diğer sayılar için buna benzer adetler yoktur.
46

a) Yukarda görüldü ğü gibi asil adedlerin sonuna ötre 1 hare-
kesi verilir, sonra mim ( r ) harfi eklenir.
Örnek: 4 r r ..(, (Birinci)
b) Yine yukardaki örnekler gibi asil adedin sonuna ötre (piy ş)
harekesi verilir. Sonrada men ( ) eklenir.
Örnek: (Birinci)
76- Sıra sayı sıfatlarının mâdudu bazen önce, bazende sonra gelir.
Örnek: (Dördüncü gece) (Dördüncü gece)
77-78- Bazen Şiirde vezin gere ği ile sıra ve adi sayı sıfatlarının mâ-
dudunun hasf edildi ği görülür.
Örnek : - j 45,51
(Ey o adamki elli sene ömründen geçmi ş ve hala uykudas ın.

Meğ er bu be ş günde anhyasın ve idrak edesin).
79- KES İ R SAYI. is j .S .>.J■ L
Tam sayının parçalarını göstermeye yarayan say ılara KES İ R

sayıları ( cs„-.5" .>ap ) denir.
Örnek: (yarı)- a (yarı)- 4.. (üçte bir)

(dörtte biri)- (onda bir) -
(Yüzde bir)
günümüz Farsça's ında (üçte bir), 4.,1 4..,-; (Dörtte bir)
,L5.„ (beşte bir) yerine: 4 (üçte bir), . rj 14,, d.5.„ (dört-
te bir) (be şte bir) ve denilmektedir.
80- ; (yarım), a. i (yarım), j4 (yarım) ve (yarım) gibi

sayılara semâi ( — kulak yoluyle öğrenilen) ve r .p
(yarım- D, (üçte bir 3) d.5"..?. (dörtte bir ./) ve ...
sayılara kiyasi (l9 = Kurallı = Kaideli) sayılar
derler. 2
1 Si ( „5„ — Otuz) sayı sı derecelendirildi ği zaman sim ( ) yani gümüş ile karıştırıl-
maması için araya bir elif ( I ) getirilir. Bu şekilde yazıhr• ( (.1 ‘.9„ ) otuzuncu.
2 Unutmamahyız ki kesir sayılarm diğer ş ekilleri tıpkı yukarıda görüldüğü tertiple ifade
2 3
edilir: r.„ 1„.,. ..9 .3 (dörtte iki —) 4„, (be şte üç — ) gibi.
4 5
47

81— ÜLE ŞTIRME SAYI ( "4" )
Madudu eşit parçalarla ifade eden say ılardır.°
Örnek: J.3 jz (iki iki) 4.. 4... (üç üç) j 1.4.7-, J4..,;- (dört dört)
(on on) (yüz yüz) J I .;› j 1 ._;> (bin bin)
jt j.1- .I, (Ö ğrenciler üçer üçer s ınıfa girdiler)
15, (Binanın kerpiçlerini onar onar gö-
türdüler) 2
82— Belirsizlik, manas ına gelen a> s (kaç) kelimesi sonuna bir
ye ( ) harfi ilave edilerek biraz manas ını ifade eder.
Örnek : 4 J.15 (:)1.5-5 -
Bijen aslan gibi bağırdı ki Türklerden kaç pehlivan gitti.
Sıras ı gelmiş ken söyliyelim ki çendin hayli — bir kaç
tane ve çendan kadar) kelimeleri de belirsiz say ılar
sırasındadır.
83— (kiisur—end) kelimesi ise üçten dokuza (3-9) kadar belirsiz

sayıları ifade eden kelimedir.
Örnek : (Hasan yirmi küsur sene
yaş adı) 5
84. Miktar manas ına gelen (,5 , ) vey sayı ile zikredilirse misil ve
defa manas ım ifade eder.
Örnek: (5 (Beş defa)_,s i 0.> (on misli).
85. (.) 1 ) Bar kelimesi say ı ile söylenirse kere manas ına gelir.
Örnek (on kere).
1 Buraya kadar anlatmış olduğumuz asil ( kesri ( cs .Ş.,5) ve tevzii

j ; ) sayılar Türkçede sayı sıfatları diye adlandırıhrlar. Bunlardan asit adedlere as ıl sayı
sıfatları, tertibi adedlere s ıra sayı sıfatları, kesri adedlere kesir sayı sıfatları ve tevzii adedlere
de üle ştirme sayı sıfatları adı verilir.
2 Sayı basamakların' göstermek içinBirler (yekan), onlar ,*_,U. ;» (dehgan), yüzler
(Sedgan) ve binler ,j1.5"""ji jfr, (Hezargan) gibi
3 Buradaki çend (x.,..)kelimesini daha önce kinaye bölümünde zikretti ğimiz soru edatı
olan çend ile kan ştırmayımz.
4 Yani bir kaç ki şi.
5 Hasan yirminin üstünde ya ş adı .
48

5. Fİİ L
86— Fiil: Bir i şi veya bir olu şu, bir ş ahsa ve bir zamana ba ğlı ola-
rak ifade eden kelimelere fiil denir.
Örnek: J (gidiyorum)
(pişirdi)
(görecektir)
87— Fiiller mastardan ç ıkar. Farsça'daki mastarlar ikiye ayr ılır:
a) -den'li ( ) mastarlar: (vermek)

,:ı.ı?..3 (görmek)
b) -ten'li ( ,:; — mastarlar: (söylemek)
rs (pişirmek)
88— Mastarlar yap ı bakımından iki türlüdür:
a) Asil mastarlar b) câli (yalanc ı ve yapma) mastarlar.

a) Bu çe şit mastarlar, Farsça'da aslen mastar olan kelime-
lerdir:
(görmek), ,;;;i i (Gitmek)
(olmak), (var olmak)
b) Bu çeşit mastarlar ise, aslen mastar olmad ıkları halde,
Farsça ve Arapça kelimelerin sonuna ye, dal ve nun
(— ) eki getirilerek yap ılan mastarlard ır.
Örnek: Farsça kökten gelenler (savaşmak)
Arapça kökten gelenler (istemek)
Bu mastarlar, her kelimeden yap ılmayıp meydana geli şleri

tamamen semai ( 'dir. Ve geleneklere ba ğlıdır.
Mesela: ders ( ) ve mektub ( ) kelimelerinden
dersiden ( ) ve mektubiden ( ) ş eklinde
mastar te şkil etmek mümkün de ğildir.
49

89- Mastarlar basit ve marekkepi ( olmak üzere iki
kısıma ayrılırlar.
a) Basit mastarlar: Bunlar, ba şka bir kelime ile birle şmiş
olmayan ve ba şına herhangi bir ön ek almam ış olan mas-
tarlardır.
Örnek: va>> (görmek), (işitmek), j,*; ) (gitmek)
b) Mürekkep mastarlar: Bunlar ise, ba şka bir kelime ile
birleş erek yahut ba şına bir ek alarak meydana gelirler.
Örnek: ,BAS (söz söylemek), (geri dönmek)
90- Mastarların sonundaki nun ( harfini kald ırdığımızda ortaya

çıkan kelimeye mazi kökü veya mastar ı murahham -
denir.
Örnek: ,:J.ı.T (gelmek -› geldi)
(gitmek -› gitti)
91- Farsça'da baz ı fiiller için iki ayr ı mastar vardır:

(uyumak) - (pişirmek)
c:77„,.1 ıS (koymak J u jl t; - (okş amak, çalmak2)
„;_tr
.. (dolaşmak) " (açmak)
(sıçramak ;ı:J.: (işitmek)
(dövmek,
vurmak) 3 &;.-1.x5.>" (eritmek)
sS (süpürmek) - (bitmek)4
(kırmak
koparmak,
yırtmak) - (saldırmak)
(ütlemek) cJlmS - (kurtarmak)
yMJ (yalamak) (ve.. . . . )
92- İsm-i mastar Mastardan yap ılmış bir isim olup, mas-
tarın mânasım ifade eder.
Örnek: (gezi), J 1:3*, (davranış ), „:,,h1j - (rica),
İsm-i mastar 4 ş ekilde yap ılır:
1 Bileşik.
2 Çalgt çalmak.
3 Kafayı vurmak gibi.
4 Bitkinin bitmesi.
50

▪
a) Şin eki ( ) ile yapılanlar: Muzari kökünün veya emir

fiilinin sonuna şin ( ) eki getirilerek yap ıhrlar.
Örnek: '5.; (dön), (ver), (ba ğışla) kelimeleri
(dönmek , dola şmak), (vermek),
(affetmek, bah şiş , etmek) mastarlarm ın
muzâri kökleridirler. bunların sonlarına şin ( )
harfi eklendi ğinde gezme (gezi), j..›, (veri ş ),
(bah şiş ve af ediş) gibi ism-i mastarlar mey-
dana gelir.
b) Elif ve re ( )1) harfleriyle yap ılanlar: Mastarlar ın mazi
köküne ( j 1) harfleri ek ş eklinde getirilerek yap ılırlar.
Örnek: (gitti), c.....45." (söyledi), _,S" (yaptı) keli-
meleri ..) (gitmek), (*;:,ır (söylemek),
(yapmak) mastarlarının mazi kökleridirler. Bun-
ların sonuna elif ve re harfleri getirildi ğinde
▪ (gidiş ve davranış ) jI.) (söyleyiş ve söz),
▪ (davranış ve yapış) gibi ismi-i mastarlar
meydana gelir.
e) Güzel hel (e) ile yap ılanlar: Muzâri kökünün veya emir
fiilinin sonuna güzel he (e) getirilerek yap ılırlar.
Örnek: (gül), JU (inle), <s>" (a ğla) kelimeleri
(gülmek), (inlemek), (ağlamak) mas-
tarlarının muzârl. kökleridirler. Bunlar ın sonuna güzel he
(e) harfi eklendi ğinde : a!1; (inleyiş),
(ağlayış) gibi kelimeler meydana gelir.
d) Bazan da ye ( ) harfi ism-i meful (edilgen ortaç), isim

ve sıfatın sonuna eklenerek ism-i mastar elde edilmi ş olur.
Örnek: >E a i (yorgunluk)2 4- .5 y (insanlık)

L ş .›.)...1:4-..›,J (rahatlık) jf.,:y (büyüklük)
93- Sonunda elif ( ) veya vay ( ) bulunan kelimelere mastariyet

ye'si ( ,$) getirilmek istendi ğinde bu ye'den önce bir di ğer ye
getirilir.3
Örnek: ( ) 1•.;., (göz) - ( ) j5.,; (iyilik)
1 He-yi minti ( o )
2 Giriş'in Ha-yı gayr-ı melfuz bölümünün 3. kısmına bakınız.
3 iki ye („,...) harfi arka arkaya geldi ğinde ilk ye'nin noktas ı yerine bir hemze konur.
51

94- Bazan da kelimenin sonunda güzel he (.) bulunmad ığı halde
mastariyet ye (,..5) sinden önce kaf (,±3") harfi eklenerek ism-i
mastar yapılır.
Örnek: (yava ş ca)

(gizlice)
95- Bazan da mastariyet ye ( cs ) sinden sonra — geri ( cs,5") eki

eklenerek ism-i mastar yap ılır.
Örnek: . (sofuluk) :31 y 1 (İ ranlılık)
96- Geçişsiz ve geçi şli fiiller r iY Ju91 )
a) Geçiş siz ( ) fiil: Farsça'da mef'ule ihtiyac ı olmıyan

yahut meful alm ıyan fiillere denir.
Örnek: (Ziver gülüyor) ve

(Hasan yazıyor.) gülmek ve yazmak mastarlar ı
lazım fiil olduğundan yukardaki cümlelerde
mefılle (etken ortaca) ihtiyaç kalm ıyor.
b) Geçişli ) fili. Cümlede sarih meful ı alan fiillere mü-

teaddi fiiller denir.
Örnek: .>_; 4,?-1 (Hasan Ahmed'e vurdu.)

(Senin karde şin kitabı aldı .)
Lazım fiili müteaddi yapmak için, o fiilin emir veya mu-

zari kökünün sonuna enden ( ) veya eniden ( ) ekleri
getirilir.
Örnek: - (yanmak-›Yand ırmak)

- (ko şmak-›-ko şturmak)
97- Aş ağıda yazılan mastarlar hazan laz ım bazan da müteaddi

dirler:
J, (kesmek) (yakmak) (karıştırmak)
, y.1- (öğrenmek
(ate ş yakmak).' (incitmek)
▪ (dökmek) (koparmak) ‘'..ı.1.; (do ğmak)
vay »S (açmak, feth etmek) (kırmak)
1 İsm-i meful kısmına bakınız.
52

▪
98- Malam ve meçhul fiiller ,31..a1 Belirli ve belirsiz):
a) Belirli fil ( ): Cümlede filin gösterdi ği iş fail

(özne) ile ilgili ise bu fiile belirli veya mak= fiil denir.
Örnek: 1_, (Bijen kalemini kırdı.) Burada
kırma i şi Bijen tarafından yapılmıştır.
b) Belirsiz fiil (J j*.f Cümlede fiilin gösterdiği iş meful
(tümleç) ile ilgili ise bu fiile belirsiz veya meçhul fiil denir.
Örnek: (Ders bitti.)
(Sührab öldürüldü)
99- Meçhul fiil, müteaddi (geçi şli) fiillerin ism-i meful (edilgen
ortaç)'una olmak ( ) mastarı eklenerek yap ılır.
Örnek: azt-S- va. 4- 4:.t - (öldürmek—öldürülmek)

i.) b.L.t, — (:).x.5 (görmek -›- görülmek)
100- Lazım fiillerin meçhulleri olmaz çünkü, laz ım fillerin

mef'ule ihtiyaçlar ı yoktur.
101- Cümlede işi yapana fail ( jpl; ) veya özne denir.

Bunun di ğer bir adı da müsnedü'n-ileyh (4,)1 tir çünkü,
işin yapılışı ona bağlıdır.
Örnek: .4_7.4- I, (Hasan Kurşun kalemi satın aldı)
Burada Hasan, fail veya müsnedü'n-ileyhtir.
102- Fail canlı bir varlık olduğu zaman, fil ile fail aras ında tekil-
lik ve ço ğulluk bakımından uygunluk aranır
Örnek: (Hüseyin gitti.)

jp (Ali ve Hüseyin geldiler.)
Ali ve Hüseyin gitti ( J) şeklinde söylenemez.
103- Fâil ism-i cem r 1) veya cans ız bir varlık olduğu zaman
tekillik ve ço ğulluk bakımından fiil ile aralarında uygunluk
bulunması zorunlu de ğildir.
Örnek: (Bugün iki takım asker girdi.)
• (Bugün iki grup asker girdiler)
lm (Kalemler kırıldı .)
1.m (Kalemler kırıldılar.)
53

104— Fiilin ş ahısları ve zamanları :
Her fiilin üçü tekil, üçü ço ğul olmak üzere alt ı ş ahsı vardır.
Ş ahıs ekleri şunlardır:
Tekil Ço ğul
1. Ş ahıs r (mim) 1. ş ahıs : .. (yem)

'P
2. *. l.$ (ye ) 2. " ,.ı?. (yed)
'' P"
3. : ı:-, 4 (dal,te) 3. : ••U (ned)
105— Fiil çekimi üç zamanda yap ılır:
A— fil. L a :sr (Geçmi ş zaman)

B— ( Şimdiki zaman)
C— ı;x-,T (Gelecek zaman)
A-) c.„..;1... .42.:•, :15- (Geçmi ş zaman) : Aslında mazinin çe şitli du-
rumları vardır. Burada dört durumu anlataca ğız:
a) j1.12. (-dili geçmi ş zaman)1
(„...;1.. (dili geçmi şin devamlılık]. - istimrarisi)2
e) j:a; (-miş 'li geçmiş zaman)3
d) cs,;L. (miş 'li geçmiş zamanın hikayesi)
a) (-di'li geçmi ş zaman)' ın yapıhşı :
Mastarın sonundan nun ( :.> ) harfi kald ırılarak mazi kökü
elde edilir ve sonuna ş ahıs ekleri
Örnek: .1.55E Ja» (görmek -÷ gördü)
Tekil Ço ğul
1. r (gördüm) 1. .tı.3 (gördük)

2. (gördün) 2. (gördünüz)
3. ı» E 4 + (gördü) 3. a ı» E -u J..5. 3 (gördüler)
b) (dili geçmi şin istimrarısi). Bu çekim ş ekli,

mutlak mazinin önüne mi ( )5 eki getirilerek elde edilir
1 Geçmiş zaman.
2 istimrari mazi Türkçe'de, geni ş zamanda devamlılık manası ifade eder.
3 Duyulan geçmiş zaman
4 Mazi üçüncü tekil ş ahı s'ta fiilin sonunda; —denli mastarlarda dal ve —ten'li mastar-
larda te bulunduğundan, çekim s ırasında yeniden dal ve te ş ahıs zamirleri eklenmez.
5 Eski metinlerde mi (j) yerine hem?", (j) kelimesinin kullanıldığı görülmektedir.
54

Örnek Tekil Ço ğul
1. (görüyordum) 1. r-.44 3 s +- 3 (görüyorduk)

2. 3 (görüyordun) 2.44443 Li 4- 44443+ uf (görüyordunuz)
3. -1:.z (görüyordu) 3 .4;443 4;4.3-1- ı 3 (görüyorlard ı)
Bazan istimrari mazinin sonuna ya-y ı istimrari denilen ye (,..s )

harfi getirilir. Bu durumda ba ş a getirilen mi ( ,„4 ) eki at ı-
hr ı .
Tekil Çoğul
1. (görüyordum) 1 .,/ .443 (görüyorduk)

2. -1-,s443 (görüyordun) 2. +444.,.3 (görüyordunuz)
3. ,.5443 ,5 4- 443 (görüyordu) 3. cs4;44 34-,5 4;.443 (görüyorlardı)
e) ja; (-miş 'li geçmiş zaman)' ın yapılışı : Önce mastann

ism-i meful (edilgen ortaç)'unu elde ederiz. Sonra da buna
(var olmak) mastar ımn hafifletilmişi olan.
Tekil Ço ğul
1. rı (em ) 1. (im )
2. cSI ) 2. 41 (id )
3. (est ) 3. 4;1 (end)2
eklerini ilave ederek nakli maziyi meydana getirmi ş oluyoruz.
Örnek: .443 4- ,:ı443 (görmek—görmü ş)
Tekil Çoğul
1. rı ‹_ (görmüşüm) 1. (. 1 .443 4-r-. 1 (görmüşüz)

2. ,.;1 .443 4- (.5 1 +.44 3 (görmüşsün) 2 .441 .443 +•443 (görmüşsünüz)
3. c.,wl .443 (görmüş) 3 . 4;1 .443 4-4;1+ .443 (görmü şler)
d) (-miş'li geçmiş zaman hikayesi)'nin yap ıhşı :

Geçmi ş zaman ın bu şeklini te şkil etmek için istedi ğimiz masta-
rm ism-i mefulü ahmr, buna var olmak anlam ına gelen Miden
( - imek) mastarının -di'li geçmiş zamanının çekimini
sırasıyla ekleriz.
Örnek: ,:.>443-›- ..443 (Görmek—görmü ş)
1 Bu çekimde görülen altı ş ahıstan yalnız 1 ve 6. şahıs daha fazla kullanılmaktadır.

2 Türkçe'de bu gibi eklere eevher fiili veya i - mek fülleri de denilir.
55

Tekil Çoğul
1. r .,„ r .,,,+..x,(görmüştüm) (görmü ştük)

2. vt,yı o.X.ı 3<-,_5_,--1-o-tı.(görmü ştün) 2 (görmüştünüz)
3. . 9 1-...(görmü ştü) 3 (görmüşlerdi)
B) 1_,L.a. 1? Jlr (Geni ş veya şimdiki zaman): Farsça'da muzar ı
( ) veya hal ( ) ikiye ayrılır:
B /a) Muzâri-i ihbar! ( (.5 )

B /b) Muzâri-i iltizami ( 5,11 )
B /a) Muzari-i ihbar! ( (.5,1.>1 ) dedi ğimiz fiil Türkçe'-

deki geni ş ve şimdiki zamanı içine alır. Muzarinin çekimi için
önce mastarın muzâri kökünü bulmam ız gerekir'
Muzâri kökünü elde etme yolunu bu bölümün sonunda ayr ıca

anlataca ğız.
Muzari-i ihbarininin çekimi• Muzari-i ihbar! çekimi yukar ıda
ifâde etti ğimiz gibi hem geniş zamanı hem de şimdiki zamanı
ihtiva etti ğinden bu iki halin çekimini ayr ı ayrı veriyoruz:
Mesela, geniş zaman için vermek man:asma gelen daden ( ı.56)
mastarının muzari kökü olan deh ( .z ) kelimesini al ıp bunun
sonuna ş ahıs eklerini getirerek çekim yap ıyoruz.
Tekil Ço ğul
1. I,m, F r (veririm) 1. .z (veririz)

2. L.,› 4— Ls (verirsin) 2. (verirsiniz)
3. am, F .5 2 + o, (verir) 3. a m, F .x; -I- 0.5 (verirler)
Yukardaki geniş zaman çekimi önüne mi ) eki ilave ederek
şimdiki zamanı meydana getirmi ş oluruz.
Örnek: (vermek ver):
Tekil Ço ğul
1. r. ( Jh
∎
(veriyorum) 1. (.: f.i: 3 + J (veriyoruz)
2. L„,•,..53 F jb3 —I— J (veriyorsun) 2. ti (veriyorsunuz)
3. + J (veriyor) 3. -k:3•, ,s + J (veriyorlar)
1 Muzari kökü ayni zamanda emr-i haz ırdır Yalnız emr-i hazırm başına be harfi
ilâve edilir.
2 Muzari 3. tekil ş ahısta dal () harfi eklenmekedir.
56

Bazan da .1 (devamlılık) manasım ifade eden mi ( &) eki-
nin yerine hemi ( ekinin geldi ği görülür.
(Örnek:
Tekil Çoğul
1. (veriyorum) 1. +- (veriyoruz)
2 . J0.5 (veriyorsun) 2 „› (veriyorsunuz)
3. (504' 4.th —j— Ls> (veriyor) 3 L5..z ‹- (veriyorlar)
B /b) Dilek ve istek ( - Muzari-i iltizami) : Bu çekimi

elde etijek için, muzâri kökünün ba şına be (y) harfi, sonuna
da ş ahıs ekleri getirilir.
Yine A bölümündeki örne ğe uygun olarak dâden ( ,:.)A5 -
vermek) mastarm ın muzari kökü olan deh ( 0.5 ) ş eklini ele
alalım.
Örnek:
Tekil Ço ğul
1. r (vereyim ► 1. ,J.-4 E t-.. ..5 y (verelim)

2. (veresin) 2. (veresiniz)
3. am i, -4- .5 y (vere) 3 -t; -I- 0.5 (vereler)
C- .4:j (gelecek zaman): Gelecek zaman ın bir tek çe-
kim şekli vardır. Bu çekimi yapmak için istemek manas ına
gelen hâsten ( mastar ının geniş zaman çekiminden son-
ra, istedi ğimiz mastarm mazi kökünü (veya murahham mas-
tarını = hafif mastar ını) getiririz.
Örnek : Önce hâsten ( mastarının muzari kökünün
hâh ( ) olduğunu bilmeliyiz. Sonra bu köke
ş ahıs ekleri ilave ederek geni ş zamanı elde edelim:
Tekil Çoğul
1. I,mly F (.4-01.,- (istiyorum) 1. ml y> F ol y > (istiyoruz)

t
2. ,s+.1.y- (istiyorsun) 2. -F .1 y.- (istiyorsunuz)
3. z+ OS .9> (istiyor) 3. H- .1y. (istiyorlar)
Bu çekimin sonuna istedi ğimiz mastarm mazi kökünü ekliye-
yelim. Yine önceki örneklere uygun olmas ı için dâden ( )
1 istimrari mazi lusnuna bakınız.
57

mastarının mazi kökünü ele alal ım. Biliyoruz ki bu mastarın
mazi kökü dâd ( z1.5 ) 'd ır.
Örnek :
Tekil Ço ğul
1 . I .5 rı, ly:-<-5 I z (verec e ğim) 1 . I .51.) --‹-.5 I .5 I ..)>- (verece ğiz)

2. zlz j, I_,>-(vereceksin) 2..51z (vereceksiniz)
3 . I .5 .0 I j,..--‹-z1.5 +.1ibl i.:-(verecek) 3 ..51z .ı:J01_,..--‹-z1.5-1-.u›I j - (verecekler)
Bazan şiirde vezin zarureti sebebiyle ikinci k ısım önce gele-
bilir.
Örnek: 1...&1_,;- zlz .51.5 (istiyeceğim)
ezç
(Her yerden deyin elini kesiyorum zira ben dünyaya kral
olacağım)
106- Olumsuz fiil ( 0'; J ): Bir fiili olumsuz yapmak için o fiilin
başına nun ( ) harfi getirilir'
Örnek:
a) Mazi için z1.1; r.51.5 (verdim --> vermedim)
P
b) Muzari için f,..6,.x; F
(,->z (vereyim -› vermiyeyim)
c) istikbal için zlz (verece ğim-›vermiyece ğim)
107- Mürekkeb mastarlar ın olumlu ve olumsuz çekimleri yukarda

gördü ğümüz basit mastarlardaki çekimler gibidir. Meselâ
söz söylemek (S') birle şik mastarının çekimi şu şekildir:
Mazi ( fil.
Olumlu Olumsuz
1. rjır (söz söyledim) (söz söylemedim)

2. ( " söyledin) ( " söylemedin)
3. .c...ar ( " söyledi) ( " söylemedi)
4. f i ( " söyledik) ( " söylemedik)
5. ( " söylediniz) ( " söylemediniz)
6. ( " söylediler) ( " söylemediler)
1 Aslında bu fiil şeklinde olacaktır.

2 ismi olumsuz yapmak için, başına nâ (U) ve bi (j) edatları getirilir. örnek: müsâid
-->namusaid ( „ ıp.L„U ) ve insafh-s- insafs ız ( .j31,„.31 j,31,„,;,;1 L )
58

Muzari ( )
Olumlu Olumsuz
1. (söz söylerim) ( söz söylemem)

2. ( " söylersin) ( " söylemezsin)
3. a 9S ( " söyler ( " söylemez)
4. ( " söyleriz) ( " söylemeyiz)
5. ( " söylersiniz) .. ■ ,...;_ş‹; ( " söylemezsiniz)
6. " söylerler) 44.1‹; ( " söylemezler)
istikbal ( -
1. söyliyeceğim) söylemiyece ğim

2 ..,:j25" " söyliyeceksin) (
" söylemiyeceksin)
3. " söyliyecek) söylemiyecek)
4. " söyliyece ğiz) '
söylemiyece ğiz)
5. " söyliyeceksiniz) "
söylemiyeceksiniz)
6 .c...ar " söyliyecekler) söylemiyecekler)
108- Emir fiili ): Farsça'da emir fiili yalnız ikinci tekil ve ikinci
çoğul ş ahıslar için yapıhr.
a) İkinci tekil ş ahıs için; emir yapmak istedi ğimiz mastarm mu-
zari kökünün ba şına te'kid veya süs be ( y) si dedi ğimiz harf
getirilir. Diğ er örneklere uygun olarak daden ( ) mastarı-
nın emrini yapalım:
. y— ,3.)I.> (vermek ver)
b) İkinci ço ğul ş ahıs için aynı işlem yapılır. Fakat fiilin sonuna
ikinci ço ğul ş ahıs eki getirilir.
Örnek: - ..> (vermek-›veriniz)°
109- Mastarın muzari kökü aynı zamanda emir fiilinin de köküdür. Şu

farkla ki, çekimli emirde bu kökün ba şına be ( y) getirilir.
Örnek: J, (git), csir (söyle), (işit), . a > (gül);
j;i j (gitmek), (söylemek), (i şitmek),
c:5-1-t. >- (gülmek) mastarlar ının muzâri kökleri
veya emir fiillerinin köküdür. Bunlara Farsça'da
emr-i haz ır ) da denir.
1 Türkçe'de "verin" şeklinde de kullamlmaktad ır.
59

GELMEK MASTARININ ÇEKIM/
..ı.T
( ' ' L' ) ,.;1 ..",::.•A ) ( LA'

* )
r ı ....1.7 r .t..-1- J _ r .L.T ,
,..,1 ...k..T „5.1...T » (.5 ..L.T y
,:.......1 ...ı.T ..x..T » ..x..T 1- ;L.
r •1 ...ı..T r...k..T » r. ..L.T t
. 11 o.t.T ..l.ı..UT » .t.,.ı,T o
.4; I 0.1.T .İ. .,. ı.T » .ıi..k..T
31 5,11 (s)L..- 1
ry s (..T ı
•
• j 1,...! ( L'3 T ) ,...;.T » ,}T y
• ...1,3 )) -1[1- w loo:14
( e:T) ',. . ,.T » i,:jT t

•
•
( ..ı,.; T ) .x.J „ ..ı...j 0
•
.4.:.?. T » .e.4T ,.
t
0
60

GITMEK MASTARININ ÇEKIMI
j ı,
49 ) 0.1j jj
5 )1
(.
LA-
4:8) rı rj .-)
(s ı Y
r". 1 4:Z; )
4;;;) » 0
A; .4; 1 AZ; »
Us)
(5-1) ıı Y
» 5.)
t
-t?. J » o
J.
'4«9 .1 Y
(1) 1
1 kullanılmamıştır.
61

GERİ DÖNMEK MASTARININ ÇEKIMI
J.LAZA ,j,P1.;
•
■
.31.!
JL., r
. .
it,
•Lb_ı ..) 1!
jb, r,341_,> j1..,

(» » L5m1 ) L j1.;
(» » ) y,
(» » ) _31
» » a ml 9> ) j1.! o
(» » )
j 11.
YI
umm 31-?
( 1) 1.5 ..)S-j1..ı
1 kullanılmaz.
62

BAĞIRMAK MASTARININ ÇEKIMI
• (.0 '1
3 1 . J; (.5 1 " "311. ii J;
Y'
(...5,5" 3 .51?..); J S- .> ■.?, J
;
.1ı,ji .91 o o j5. ol,} o 1ı ja otı o

0.5 J 5**. ol Ji 4.3Z.Şki
1 .5■ 11 ,5) 1,t-1
t
0
( )
(»» )
( » 1 )
(» » f,mly )
(» ıı l mly )
(» » )
o 1:5- J; N
63

110— Fmrin olumsuzu ( ) Farsça'da emir fiilinin olumsuzuna
nehy ( ) denir. Nehy yapmak için emr-i hâz ırm ba şındaki be
( ) harfi kald ırılır ve yerine mim ( P ) harfi getirilir.
Örnek: 03 + — <— o.ı, (verme),

<. r - (söyleme).
111-- Duâ fiili ( ): Duâ fiili sâdece üçüncü tekil ş ahıs için kulla-
nılır Duâ fiili elde etmek için emr-i hâz ırın sonuna elif ve dal
( ) harfleri eklenir.
Örnek: mastar emr-i haz ı r
(yapmak) ,:),S" (yap) (

31:S. U2e j U.3 j ıa
(Tanrı size uzun ömür versin).
112— Başında hemze veya medli elif ( T) bulunan fiillere be ( y), nun
( ) ve mim ( r ) ekleri getirildi ği zaman, adı geçen eklerle hemze
(1) veya medli elif (I)'in aralar ına bir ye (,..$) harfi girer ve yaz ı-
lışta elifin üzerindeki med dü şer.
(iç), 1,jT ı (incit), „T (getir)

r UT (iç)
„I;T (incit)
(getir)
r ut...,; (içme)
,I (incitme)
ji l,; (getirme)
(içme)
,I3T (incitme)
(getirme)
113— Yardımcı ve nâkıs fiillerden olan ı (var olmak) masta-

num sadece üçüncü tekil ş ahsi çekimlidir. Bunların olumsuzları
ise nist ( . ) şeklindedir.
1 Bu araya giren ye ( (s ) harfinin görevi, okunu şta yumuşaklık ve kolaylık sağlamak olup
başka bir fonksiyonu yoktur.
2 Nöltı s fiiller hakkında ilerde bilgi verilecektir.
64

•
-
114- ,>i; r l (ism-i fail — etken ortaç) Isim bahsinde söyledi ğimiz
gibi, ism-i fail üç şekilde yapılır:
a) Emr-i hazırm sonuna elif (I) getirilerek yap ılır:
4- I -F sj - j,; j (gitmek -› giden ve uygun)
b) Emr-i hazım sonuna elif ve nun ( ) getirerek:
j jj - Jj ,..?) (gitmek — giden ve akan)
c) Emr-i hazım sonuna nun, dal ve güzel he (o H-

eklenerek yap ılır. .4; j ...1; j j (gitmek giden)
115- meful — edilgen ortaç): Yine isim bahsinde söy-

lediğimiz gibi ism-i mefulü istenilen mastarm mâzi kökünün
sonuna güzel he (o) eklenerek yap ılır.
Örnek: Mastar Mazi kökü
(vermek) .56 (ver) - (vermi ş) E- O
(gitmek) ,j+k) c....;) (git) - (gitmiş)
116- Elif, vay ve ye Gs - J - ) harfleri ile biten kelimelere - d ır

(-tır) manasında olan est ( ) yard ımcı fiili geldiğinde, est
( ) fiilinin elifi düşer.
Örnek: L:-!..j (güzel— güzeldir)

j5,..) (iyi — iyidir)
-4- (biri — birdir, e ştir)
117- Yardımcı fiiller ( JUI ) : Farsça'da dört tane yard ımcı fiil var-
dır.
a) var olmak ( -
,9
b) ( .>.!
c) olmak (
d) istemek (
Yukarıda gördüğümüz dört mastardan üçü normal çekime girmek-
tedir. a maddesinde görülen esten ( ) mastarımn sadece mazi
üçüncü tekil ş ahısı kullanılmaktadır: olumlu. (est - dır)
olumsuz (nist-de ğildir)
Hesten (,;;;.-A - var olmak) mastar ımn ise sadece mutlak mazi
çekimi kullanılmaktadır.
Örnek: (hesten-; var olmak)
65

Mutlak mazi çekimi
Tekil Çoğul
. r (varım) 1. (varız)
2. (vars ın) 2. (varsınız)
3. (vardır) 3. .x.; (vardırlar)
118– J1,31 (Fiilin durumları): Fiil mâna bakımından altı kısıma

ayrıhr, bu kısımlara vech ( - şekil) denir:
a) (vech-i ihbari — haber verme durumu): İşi kesinlik-
le haber veren ve bildiren fiilin şekline vech-i ihbar! denir.
Örnek: ri , L, (gidiyorum) 4.1- (gelecek)
b) (vech-i ş art!): Bir i şi ş arta ba ğlı olarak bildiren fiile

denir.
Örnek: rj .7. ir I (gidersem)
(yersem)
e) (Vech-i emri): İşin yapılışını emirle anlatan fiile denir.
Örnek: JJ: (git), la (gel)
d) JUI a r y (Vech-i iltizami)• fiilin yap ılışını şüphe veya tered-

diide ifade eder.
Örnek:
45" (Belki de şimdiye kadar ulaşmıştır)
,s1 a.h as a tw (Belki de bir mektup yazar ım)
e) (Vech-i vasfı): Bunlar görünü şte sıfat olup, mana ba-
mından fiildirler. Birle şik cümlelerde, yan cümlelerin yüklemi
durumunda olan fiiller vech-i vasfı şeklinde kullamhrlar.
Örnek:
0 ..>5 jl j j I .•)k5"
Ö ğretmen dersi bitirdi, ş apkas ını aldı Sınıftan ç ıktı .
I rl...c" I ) „yı j.5 Lr_j_rT <-
Ö ğretmen dersi bitirip, kendi ş apkasını alıp, sınıfı ter-
ketti. 2
1 Vech ) durum (tarz) mânas ındadır bu kelimenin ço ğulu vücuh ) olur.

2 Altı çizilen füller vech-i vasfidirler.
66

Farsça'da bir cümle içinde birbirini takib eden birkaç fil var-
sa, bunlardan yalnız sonuncusu çekimli halde kullan ılır Diğer-
leri ise vech-i vasf ı: şeklinde getirilir. Örnek:
Örnek:
j r.0 JI .jı, I j (Ata bindim ve geziye gittim)
I) I (Ata binip geziye gittim)
f) (.5 4?- 9 (Vech-i mastari): isim şeklinde kullanılmış olan fil-
lere vech-i mastari denir.
Örnek: (gitmek gerekir)
jZar L:J (söylemek gerekmez)
görüldü ğü gibi bu durumlarda fiiller mastar ş eklinde kulla-
nılmıştır. Fakat günümüz Farsças ında mastarın kendi değil de
mazi kökü olan murahham mastar kullanılmaktadır.
Örnek : ,;;Z-ı? 6 (Söylemek gerekir.)
(gitmemek gerekir)
(Layık olmak) (gerekmek)
(istemek) ly (muktedir olmak) (kurtul-
mak) (muktedir olmak) Mastarlarmdan
sonra gelen fiiller mâzi kökü veya murahham
mastar şeklinde kullanılmalıdır.
119, ‘,..913 c JUI (Nâkı s fiiller): Farsça'da Nak ıs fil diye isimlendirilen
kelimeler şunlardır:
ı lı (Gerekmek) (Layık olmak) (layık olmak)'
Bu fillerin yalnız üçüncü tekil ş ahısları çekimli olarak kullanıl-
maktadır.
Örnek:
Mastar Mutlak mazi İstimrari mâzi
(Gerekmek)
(Gerekti) (Gerekirdi)
(gerekiyordu)
(layık olmak) 2 ilw al:
(lâyıkdı) (layık olurdu)
1 Bu mastarın çekimli şekli kullanılmayıp, sadece ism-i fiili (seza 1 .;) ve sıfat olan seza-
var Gl i.;„, ) şekli kullanılır
2 Bu fiil de gerekmek fiili gibi, iki mâzi ve iki muzâri halleri için çekilmektedir Yaln ız bu
fülin mutlak mâzi, istimrari mazi ve şimdiki zaman halleri çok nadir olarak kullanılır
67

Muzari geniş zaman Muzari şimdiki zaman
(Gerekir) (Gerekiyor)
(layık olur)' (layık oluyor)
Bu çekimlerle bir çok cümleler, yapabiliriz. Ancak yukardaki nak ıs

fiiller ekseriya cümlenin veyahut ba şka fiillerin önüne getirilir.
. j a.e. (Okula gitmem gerekti)
• 2 , dj1>- a, (Eve gitmem gerekirdi)
. (Sinemaya gitmem gerekirdi)
:ı,1.! ,Ajta (Çarşıya gitmem gerekiyor
.x?.0 (Belki Istanbul'a giderim)
120– ( İktidar fiili) 2 Bir fiilin iktidar şeklini elde etmek için te-
vânisten ) mastarmın istenilen zamanına ş ahıs ekleri geti-
rilir. Son.unada ifade etmek istedi ğimiz fiilin mâzi kökünü
ilave ederiz. Mesela, gitmek manas ında olan reften ( ) mastar ı -
nın yeterlik şeklini sırasıyla bütün zamanlarda birinci tekil ş ah-
sına çekelim:
(Muzari kök – (yeterlik) – mâzi kök)
Mutlak mâzi: — Gidebildim
istimrari mazi: — Gidebiliyordum, gidebilirdim)
Nakli mâzi: — Gidebilmi şim
Mazi-i baid3 r ,„ - Gidebilmiştim
Muzari (geni ş zaman): — Gidebilirim
(şimdiki zaman): rıi«.; - Gidebiliyorum
)3
iltizami4 : — Gidebilsem
istikbal (gelecek zaman) c...;) — Gidebilece ğim

— Gidebil
Dua6 : — İnş aallah gidebilesin (gitmen mümkün olsun)
1 Bu fiil "belki" manas ında tereddüt için de kullan ılır

2 İktidar ile yeterlik aym manadad ır.
3 -miş'li geçmiş zamanın hikayesi, veya uzak mâzi.
4 Dilek - istek.
5, 6 Yeterlik fiilinin emir ve duâ şekli nadiren kullanılır
68

İsm-i fâil (etken ortaç)
İsm-i meful (edilgen ortaç)
121– <:.ı .x . 1.; — (var olmak manas ına gelen bilden ve bâşiden mas-
tarları): Var o/mak mânasnıa gelen bu iki nâkıs fiil eski Farsça'da,
özellikle, H. VII. ve H. VIII. yüzyıllarda kullanılmişlardır. Son-
radan v tµ li (bâ şiden) mastarı , (Miden) mastarıyla birle ş -
miş olup, günümüz Farsça'sında sadece (büclen) mastarı kullanıl-
maktadır.
(Muzari kök) j.1..! (var olmak) (mazi kök)
Mutlak mazi: ç ıy> ijr — Talebe idim.
İstimrari mazi: - Uyuyordum, uykuda idim...
Nakli mazi: - Pazardaymışım.
Mazi-i baid°
Muzâri (geniş zaman): jr1 — E ğer evde isem.
Muzâri ( Şimdiki zaman): e.„31 (3 4;1.4- ,N — Ben her gün
evde oluyorum.
Muzari-i iltizâmi: 4;1...- J., „5"-- 1 — E ğer evde olursam.
Istikbal : JI — Ben pazarda olaca ğım.
Emir 1, a. J.t.. — Okulda ol.
Duâ A! o.0 J - Çok yaş a
İsm-i meful (Edilgen ortaç): — imiş
fâil (Etken ortaç): — olan.
Bu mastarın eski 3. ş ahıs mazi kökü olan i yi (buved) günümüz
Farsça'sında da kullanılmaktadır.
Örnek: U1.5 (Bilgili olan muktedir olur.)
122– Yeterlik ve rıâkıs fiillerin olumsuz şekli aynen diğer fiiller gibi ba-
şına (nun) harfi getirilerek yap ılır:
Olumlu (...)? (budem( olumsuz (ne budem)
r'-' (muktedirim) (muktedir de ğilim)
123– jl.t. ,...1; c rb* (.31,.;1 (Tam, kıyâsi ve semâi fiiller):
a) Tam Fiiller ( (.t; ): Çekim sırasında mastarında bulunan

asil harfleri de ğişmiyen fiillere tam fiiller denir.
1 Bu çekimde nâdiren kullanılır. Türkçede karşılığı yoktur.
69

Örnek: (Okumak) sL (Dokumak)
JslSw (Yırtmak) U.:91 (Atmak)
b) Kıyâsi fiiller Muzâri kökü (emr-i haz ır].) kurallara
uygun olarak de ğişen fiillere kıyâsi fiiller denir.
Örnek: (yanmak) (dikmek) j -ıi I (tasar-
ruf etmek)
c) Semai fiiller ( ): Muzarı kökü (emr-i haz ır) kurallara
uygun olmayan fiillere denir.
Örnek: ,5",; j (gitmek) (do ğmak) (yapmak)
124- o.ızls 3 j ..ıp1;1..! JLiI (Kaideli ve kaidesiz fiiller): Ayr ıca fiiller,
kaideli ve kaidesiz olmak üzere iki kısma ayrılırlar:
a) Kaideli fiiller JI.;1): 123. maddenin a ve b bölümünde
anlattığımız tam fiiller ve kıyasi fiiller bu guruba girerler.
b) Kaidesiz fiiller ( .4.1; Ç3 JLÎ ); 123. maddenin c bölümünde
anlattığımız semaı fiiller bu guruba girerler.
125- Farsça'da bütün mastarlarda, mastariyet eklerinden önce a ş ağıda

sıralıyacağımı z 11 harften biri mutlaka bulunur. Bu harfler, mu-
zari kökünde (emr-i haz ır) ve türemi şlerinde (mü ştaklarında) de-
ğişirler.
De ğişen bu 11 harfi kolaylı kla hat ırlamayı sa ğlamak için şu cümle
içinde gösterelim:
. — zemin-e ho ş -e Fars (Fars' ın güzel
yeri) Ş imdi de mastariyet ekini kald ırdıktan sonra bu de ğişiklik-
lerin nas ıl olduğunu görelim:
126- ze ): Bu harf kendi halinde kal ır.
Örnek: y — (vurmak -- vur)
127- Mim ( r ): Bu harf atılır.
Örnek: . la — T ı F :).x..T (gelmek -›- gel)

Mastariyet alâmetinden önce ze (J) ve mim ( P harfleri bulunan )
mastarlar sadece yukar ıda gösterdi ğimiz vurmak ( ) ve gel-

mek ( ) mastarları dır.
1 Sonu elif (I) ile biten muz'ari köklerinde çekimi s ırasında kök ile ş ahı s ekleri aras ında bir
ye ( .5 ) harfi girer.
70

▪
128– Ye ( (.5 ): Bu harf dü şer.
Emir Mâzi kökü mastar

Örnek: (Parlamak — parla)
(Serpmek — serp)
r-L! (Üflemek — üfle)
L,' -Y, C1"' j (Yetişmek — yetiş)
74 (Satın almak — Satın al)
"t! J.) (kaçmak — kaç)
İstisnalar:
‘'..)..ı?..jr (Yaratmak — yarat)
(Seçmek — Seç)
(Görmek — gör)
(Işitmek — işit)
(Koparmak — kopar)
(dizmek — diz)
129– Nun ( c*J): Bu harf de kendi halinde kal ır.
Örnek: ,:).-t:S" (Kazmak — kaz)

(:).v.5- (doldurmak — doldur)
(Okumak — oku)
‘'.J.ı;L. (Kalmak — kal)
▪ .ı .),.;lıb i (Kurtarmak — kurtar)
I .3.t.; I j (Sürmek — sür)
130– Hı ( ): Bu harf (ze) harfine döner.
Örnek: _;1.44,. (Atmak — at)

194; 1 .)-1j1 (Tasarruf etmek — tasar-
ruf et)
s.ni .41 (Tahrik etmek — tahrik
et)
..1•! (elemek — ele)
İstisnalar:
(Tammak — tanı)
(Satmak — sat)
(Yırtılmak — yırtıl)
(pişirmek — pişir)
71

Pişirmek ( — pohten) mastarında her ne kadar h ı ( ) har-
finin ze (3 ) harfine de ğiştiği görülürse de, kelimenin aslında bir de-
ğişiklik olduğundan kaidesiz say ıyoruz.
131- Vav ( J ): Bu harf elif ( )'e dönü şür, sonra da genellikle ye ( s)

harfi getirilir.
Örnek: (sL-.! (Sürtmek — sürt)
(oymak — ov)
‘51z-, (övmek — öv)
(yol almak — yol al)
(5 14;1 j 4; I (sıvamak — s ıva)
İstisnalar:
(var olmak — var ol)
(uyumak — uyu)
(Biçmek — biç)
(işitmek — işit)
132- Şin ( ):
a) Bu harf elif (I)'ten sonra gelirse re (, ) harfine dönü şür.

Örnek: (zan etmek — zan et)
J T" (görevlendirmek — gö-
revlendir)
(koymak — koy)
(düşürmek — düşür)
-4 (malik olmak — malik ol)
Günümüz Farsça's ında "mâlik olmak" ( ) mastarının
emr-i hâzırı olan dar ( ,b) kelimesi yerine da şte baş ( )
kullamlmaktadır.
b) (şin) harfi eliften sonra gelmezse de ğişme, belirli bir kurala
bağlı de ğildir.
Örnek: 4.r?. ıj^?...) (e ğirmek — e ğir)
(yazmak — yaz)
c*.ı .0 (olmak — ol)
,t3". ,5",..:3" (öldürmek — öldür)
(koymak — koy)
(bırakmak — bırak)
.3.Jr.:).;:r (dönmek — dön)
72

133- Fe ( L:9): Bu harf be ( y ) harfine dönü şür.
Örnek: :;;;I?. (bulmak — bul)

j;.a.; (aldatmak — aldat),
J L?
(süpürmek — süpür)
(acele etmek — acele et)
yl 1.7 ,:y-‘; (parlamak — parla)
yJS- ,:riaiS" (vurmak vur)
Istisnalar:
c..;111,„; (sinirlenmek — sinirlen)
<:;;./-4 (kabul etmek—kabul et)
j.sl.(4? (yırtmak —yırt, yarmak-
yar)
(söylemek — söyle)
,:rii„5"-- (almak—al, tutmak tut.)
sy JJ j-%; (gitmek — git)
(delmek — del)
j.51„; (dokumak — doku)
_91-(;,lS (yırtmak — yırt)
(uyumak — uyu)
134- Elif ( ) : Bu harf daima dü şer:
Örnek: (ayakta kalmak — ayak-

ta kal)
(düşmek — düş)
j; (göndermek — gönder)
(koymak — koy)
İstisnalar:
,:JA (vermek — ver)
(almak — al)
I; I j (do ğmak — doğ)
135- Re ( j): Bu harf kendi halinde kalır, bazen de re (,) harfinden önce
bir elif ( ) getirilir.
Örnek: (:).kjiT (getirmek — getir)

(yaymak — yay)
73

▪ (saymak — say)
JI (incitmek — incit)
• (ısmarlamak — ısmarla)
(yemek — ye)
İstisnalar:
(ölmek — öl)
(yapmak — yap)
J (götürmek — götür)
136– Sin ( ):
a) E ğer sin ( ) den önceki harf, pi ş (ötre) harekesi olursa, sin

harfi vay ( dönüşür bazan da sinden sonra ye (,5) harfi ek-
lenir.
Örnek: (aramak — ara)

cS-9 (bitmek — bit)
(-591•:'? (59-t (yıkamak — yıka)
b) E ğer sinden önceki harf pis (ötre)'li de ğilse aş ağıda gösterece-

ğ imiz dört örnekte güzel he (o ) harfine dönü şür ve sekiz örnek-
te tamamen dü şer.
4' Örnek: olS., 01.5" (eksiltmek — eksik)

• (istemek — iste)
(kurtarmak — kurtar)
j"›.— (sıçramak — s ıçra)
8' Örnek: y (5; (yaş amak — ya ş a)

(bilmek — bil)
L5I (süslemek — süsle)
(.5,5JJ (a ğlamak — a ğla)
(.5 1 ) 1 -2 (5 1,1" (süslemek — süsle)
(benzemek — benze)
(muktedir olmak —
muktedir ol)
(muktedir olmak —
muktedir ol)
1 Bâzı şâirler, şiirde be-rûy ) yerine be rost ) kelimesini kural d ışı olarak
kullanmışlardır.
74

Kalmak ( ) ve benzemek ) mastarlarının muzari kökleri
telâffuzda ayn ı oldukları halde, mâna bakımından farklıdırlar.
Örnek: . 4?) Lc 1...".:. I -Burada kalınız

[(Babanıza benzeyiniz)1
. .ı,; 1.c ,:ı 1.;.>ı., -Babanız gibi olunuz.J
Aş ağıdaki mastarlarda, mastariyet eklerinden önce sin (,-) harfi
bulunmasına ra ğmen belirli bir kuralları yoktur:
,..,,,..! — c.(..:... -,- ,:;-5.-t (kırmak -› kır)
is-''1! —
,. &`2.3 ' j"--2:3 (oturmak -› otur)
j......; — j....r -, ,:;;.......r (koparmak --4 kopar)
.:,. — .‹-. ,:;,..1.4- (kalkmak -› kalk)
,..:-....:‘,
. — ..;...,:- -<- ,:;......- (incitmek --› incit)
(yaralamak -4- yarala)
-U:J. — ..k; J <— ■
,...): .• (bağlamak --› ba ğla)
137- Malik olmak (il a ) ve var olmak ( .., ) mastarlar ının birbirle-
rine dönüş mesi: Yüklemi malik olmak (,:;,..!..b) fiili olan bir cümlenin
yüklemini var olmak mânas ında olan esten ( j',....! ) ve Miden ( :.>..y )
fiilleriyle de ğiştirmek mümkündür. Bu de ğişiklik yapılırken, mâ-
lik olmak ( c:;:.4,1) fiilinin fâilinin sonuna ra (I J ) eki getirilerek gayr- ı
sarih meful (nesne) haline getirilir.
Ö rnek: ..>_.,.! ..,...,? 4... I i j,1...',..a I., .< - c.....!...1. ..,...,?, 4.... 4.3m1!.,.9
Bir padi ş ahın üç o ğlu vardı .
J; asla .k;_;
Ö ğretmenin iki çocu ğu var.
Bunun aksine, yüklemi esten ( veya buden ( ) olan bir

cümlenin yüklemini da şten ( mastarının çekimli bir fiili ile
de ğiştirebiliriz.
Örnek: •
Dünyanın çok acaiplikleri vard ır.

. _y. 1_,
Babanın o ğlunda çok eme ği vardır.
1.4,1
•
İstanbul Üniversitesi'nin on fakültesi vard ı.
75

138- Ye ( ,g ) harfinin çe şitleri: Farsça'da kullan ılan ye'leri s ırasıyla gös-
terelim.
a) Vandet ( -birlik) ye'si: 1.:3- (bir kitap)

(bir adam)
. I (Hasan bir adam ı gördü)
b) Liyâkat ( ) ye'si: (görme ğe de ğer)
(işitme ğe değer)
,:f l (Bu hikaye i şitilme ğe de ğer).
(Bu manzara görülme ğe de ğer)
e) Nisbet ( ) ye'si: c31 y (Tahran'l ı)
j1,1.5.; T (Ankara'lı)
:31 T aa I (Ahmet Ankara'lıdır)
. r ı „ (Behram Tahran'l ıdır)
d) Mastariyet ( ) ye'si: ;J 7 (büyüklük)
5>95" (küçüklük)
(Kıskançlık küçüklüktür)
e) istimrari ye'si: (söylüyordum)
.3,5 (yap ıyorlardı)
j
(Bir padiş aha, av yerinde bir av kebab ı

yapıyorlardı)
f) Zamir ( ) ye'si: ( *,:ar (söyledin)

(5 .1,.5 (gördün)
(Hasan'ı gördün)
il (Ona söyledin )
g) Ş art ( ) ye'si: (E ğer söylesen)

,r1 (E ğer giderlerse)
(E ğer söylediğin şeyleri yapsaydım, iyi

huylu ve padişah olurdum)
h) Nekre ( - belirsizlik) ye'si: (O serçeler)

jz (O ağaçlar)
76

45. (Havada uçan serçeler)
11! 45" cJ > jz (Bahçede kesilen a ğaçlar)
I) izâfet ye'si
Sonu elif (I) ve vay (_,) ile biten isim ve s ıfatları tamlama haline
soktuğumuz zaman, bu elif ve vavdan sonra bir ye (,5) harfi ge-
tirilir ve kesreyi ye'nin alt ına koyarız. Bu ye'ye izâfet ye'si denir.
Örnek: Yunan bilgini ( )
Zehra'nın kâkülü (
77

6— (ZARF)
139— Sıfatı n, fiili!' ve zarfın başına gelerek onlar ın manalarm.da de ğişik-

lik yapan kelimelere kayd ( a„.; ) veya zarf denir.
Örnek: 1) (Behram çok zekidir)

2) 4;LS, (Reksâne do ğru söylüyor)
3) .51. Hüseyin işini çok akıllıca
yaptı )
Besyar ( ), rast ( ve heyli ) kelimeleri s ıfat, fiil ve
zarfın önüne gelerek onların manâlarıncla de ğişiklikler yapmışlar-
dır.
140— Zarf iki türlüdür:

a) (Özel Zarf) Daima zarf olarak kullan ılan kelimelerdir.
Örnek: J9 m (halâ), (asla) ve,

j.„-4. (çok)
b) 4.,; (Müşterek zarf): Hem isim, hem s ıfat hem de zarf

olarak kullanılan kelimelerdir.
Örnek: (iyi), .1.! (kötü), ; (iyi) ve (çirkin)
141— ,_„; rL.:91 (Zarfların türleri): Zarflar, mânâ bak ımından birçok kı -
sımlara ayrılırlar. En me şhurları şunlardan ibarettir:
a) (Zaman zarflar ı):

Farsça asıllı zaman zarflar ı :
(daima), ,,,ır (bazen), (ans ızın), 4> (devamlı) j?
(geç), (hemen), (yine), Jy SI (ş u anda), .j _j (ça-
buk), (sabahleyin), (bugün), (bu gece),
15) (öbür gün), 01.:15--- (zaman zaman), Ls8.<:1_, (O zaman),
.1r1; (ans ızın), (geceleyin), J 9 u1 ( şimdi), (hemen),
(hiç bir zaman), ,,l."5;15' (baz ı zamanlar), .; (hâlâ)
78

Arapça asıllı zaman zarfları :
t;l.,1*;1 (tesadüfen), Ul al (muhtemelen), t:J1. - (şimdilik),
LJI (hemen), T,,; (derhal), (hemen) (1.:1-1 1 (şu anda),
<dizi.. (madem), (daima) v. s.
b) ,slz-ı ; (yer zarflar ı ):
Farsça as ıllı olanlar:
(arka), ,:42, (ön), ,±5.?A5., (yakın), J.I J (beraber), ya; (sol),
(sa ğ), yj (alt), J. 3 (üst), jj (iç), (dış), j _p
(uzak), (burada), ış T (orada), 1_,S" (nerede), L yn (her
yerde) 1.1:3 (yalnız), , .) (kar şı karşı ya), o,LS (kenar),
,,..r1.5,5"" (çevre), )4?) (burada).
Arapça as ıllı olanlar:

ji (üst), c s (alt), (dış), L1,..1.b (iç), (sa ğ ), ) L-?.
(sol), r14; (ön), j41., (arka),
e) cslıd4; (Miktar zarflar ı):

(kaç), )1.ı:.>-, (o kadar), .!..5"..ı.;1 (az), Ç.;I (biraz), r (az),
(biraz), 5,5-
' (daha az), (çok), 124,.! (çok), d ? (bü-
tün), ,;;,..1 (bir miktar), (bazı)' ‘5:-- J (bazı), (çok),
9
,..)1 1) (çok) çok.
(yaklaşık olarak), ti.„1; (biraz), j;i1 Y (en az), US" (ta-
mamen),
d) ,A.51:; ,strd.t„; (Te'kid zarflar ı):
(herhalde), j4 (evet), (.5 )T (evet), Zı l:S' 13 ( şüphesiz), 4.4
(belki), (itirazs ız, konuşmadan) I me , Jyy L.; (nedensiz).
`Tc .. (muhakkak), (elbette), tAl, (gerçekten),
(çaresiz).
e) (Tertip zarfları):
(ilk ba ş), r lş 1 y. (son), (gurup gurup),
(gurup gurup), (tekrar).
1 Bu zarf Türkçede belirsizlik zarf ı olarak kullanılır.
79

(birinci olarak), t„,W (ikinci olarak) V. S.
f) (51m.ı..3 (Olumsuz zarflar):

• (hayır), (hiç), (hayır) (asla)
'3k..I (asla), T. (katiyyen), 17,11, (asla), 1..tta- (katiyyen)
g) (Nasıllık zarfları):

• (yava ş), (do ğru), .9 (kötü), (iyi),
(iyice), (gülerek), c'Jb• (ne şeli), ‘'..ı's11; (inleyerek),
(süvari), o,lJ (yaya).
h) gLsl cst›.9; (istisna zarflar ı):
_;,-- (-den ba şka), (me ğer), 45,. (me ğer ki)
•srl (me ğer), (-den başka)
i) r tisk..„ı „t.,,k,; (Soru zarflar ı):

,5" (ne zaman), ? 5- 13 (ne zamana kadar), .1.. 517 (ne kadar),
(neden), ,s1 i. (ne için), !1,; T (acaba ?, (me ğer),
(ne gibi), ? r 14.5" (hangisi).
ı) ,_51›.t.,; (Tereddüt zarflar ı):

<3_,5 (dersin), 1.?_,5" (sanki, güya), (me ğer), (ş âyet).
j) ,st.z.1,3 ( Ş art zarflar ı):

• (e ğer), 4,>.,r1 (gerçi), olS m (her zaman)
,
k) c_51m.1,; (Sebep zarflar ı):

j.„b (ne sebeple), 1,7 (neden), 1.7 3 (zira), (bu se-
beple), ,:3T (o sebeple) ‘51 (bunun için), ‹.5 I j:
(onun için),
80

1) 4--rj. ,sts,ti (yemin zarfları):
Farsça asıllı olanlar:
(Allah için), Jls ( başı için)
m) L.â ,,5134; (Temenni zarflar ı)!

li (ke şke), $.,..15" (ke şke), j...1.5",,51 (ke şke)
n) (Benzetme zarflar ı):

Ul..a (hemen hemen), ( ) (böylece), ( )
(öylece) 4; .,Ç..,4,1 (böyle)
142- Sıfatın sonuna âne ( ) eki getirilerek zarf yap ılır.

Örnek: jilp 4; T -› 4;-)k;L: (ak ıllı — akıllıca)
4JT 4;9J.,.- (cahil — cahilce)
143- Yukarda söylediklerimiz dışında tek ba şına bir zarf görevi ta şıyan
cümleler de vardır.
Örnek: j`t?, ‘5,T

(Dostların gönlünü kazanmak için babanın bah-
çesini satmak iyidir)
Burada birinci mısra tamamiyle bir zarf halini alm ıştır.
81

7– 41...,;, 1 (IZ:AYET HARFLERI)
144– İki kelime aras ında ilgi kuran ve ikinci kelime ile birinci kelimeyi
mânâ bakımından tamamhyan kelimelere izâfet harfleri denir.
Örnek: 4.1- I J15.:j v Zı 1,1; (Hasan Tahran'dan Ankara'ya

geldi.)
J, L- (Biz, kendi vatan ımız için ça-
lışıyoruz.)
Yukarıdaki örneklerde birinci cümlede ez (31), be ( 4 ) ve ikinci
cümlede ise berayi (,s1 y ) kelimeleri, izâfet harfleridirler.'
145– Izâfet harfleri (basit) ve (bile şik) olmak üzere ikiye ayr ı-
lırlar:
a) Basit (,..51.-,) olanlar: 31 (ez, ismin – den hali), ,51, , (için) (

(be – ismin -e hali), L (ba, ismin ile hali), (ber - üst), (nezd,
yan), (miyan — ara), J4.1 (ender-iç) (piş , ön), 17 (ta,
2.e-- kadar), 34- (celo, ön), (behr, J (ruy, yüz), İ.3 (bi,
olumsuzluk eki), .7 ; (zir, alt), (sûy, taraf)

b) Bile şik ( ...„5",.) olanlar: ,51., 31 (ez beray, için), 31 (ez pey, pe-
şinden), yL J., (der bab, hakkında), J il (ez rûy, yüzünden),
J I! J., (der bare, hakkında).
il : JA 0:- j l f"..): (Üzüm a ğacından bir yaprak)

(S1 ,51 (Allah için)
14,■ (Allah'ın adına)
J ->Ş 14 (Anne ile gittik)
1 izâfet harfleri gramerimiz de kelime olarak kabul edilmektedir.

2 Sade olanlardan ez ), be ( ), der ( ) Türkçe'de isim halleri ekleri olarak kar-
şımıza çıkarlar.
82

I 41-4- J.5 (Hasan evde'dir)
(Atın sırtına bindi.)
(Bahçenin aras ı idi.)
45' (Gördüm ki uykuda idi.)
(Bizden önce de insan vard ı)
(Hasan' ın yanına gittik.)
(Yakına gel.)
(Buradan pazara kadar.)
: ; (Kendi önüne bak.)
ı (Onun için bu i şi yaptım.)
: csi (Masanın üstünde idi.)
146– (piş — ön), (rû, yüz), i i (zir — alt) ve ylT (celo, ön) ke-
limeleri cümlede izâfet (tamlama) durumunda iseler harf olarak
kabul edilirler. İzafet (tamlama) durumlar ı yoksa zarf olurlar.
Örnek: (Benim kitab ım sizin yanınız-

dadır.)
•J (Lambayı öne getir.)
Yukardaki örneklerden birincisinde (piş -ön) kelimesi izâfet
durumundan izâfet harfi (41„,;,I ikinci cümlede ise izâfet du-
rumunda olmadığı için zarftır.
147– İzafet harflerinden özellikle y (be), _31 (ez), l (ba), y (ber) ve

(der) harflerinin çe şitli manaları vardır.
a) (zarf) için : f„";.) (Eve gittim.)
75
zri, (yemin) (Allah'a yemin ederim)
55
aaûS (benzetme) il (Onun gibi)
77
(arkada şlık) (Bizimle beraber geldi)
75
(sebep) (Hiyânetten cezalandı-
rıldı)
57
cs. „.. (taraf) C:-; -) ii (.59*""! (Onun tarafına gitti.)
55
(yardım) lar ^ç,la (Allahın yardımıyla.)
l4 (tür gösterme) " (Kötü insanı yiğit sayma)
75
■
->:;:ç •
csl i (için) . (Onu görmek için gittim)
Bazen de tekit için fiillerin ba şına gelir:
(git), A (söyle), (ye) gibi
83

b) j1 : J..! (cins gösterme) için:
(Altından bir saat.) .') ,11,
. (Ayırdetme) için:
(Ö ğrencilerden birisini seçti.) .J.J. j1
(başlangıç) için : (Tebriz'den Tahran'a
geldim.)
(mülkiyyet) " : J1 (Bu kitap benimdir.)
es_ y (Üstünlük) " : (Behram Hasan'dan ça-
lışkandır.)
e) 1..; (Arkada şlık) ": 42-1 (Ahmed benimle s ınıfa
uT geldi.)
c_sJ. (taraf) 4aT 4;1.>1..! (Eve do ğru geldi.)
I (yardım) (evelâllah!)
at la. (karşılık) 1.;:" (Siz olduktan sonra ben
d) : y neyim ?)
(.0:4 (yükseklik) 1_, .515- (Ş apkasını başına koydu)
,J1 i; (devamlılık) ": .L11, y j.J.?, (Soydan bilgindirler.)
e) : J>
(zarf) 1 ": (Iran'da ondan ünlü ad-
am yok idi)
si. (taraf)
(
99 :
(Bana baktı .)
99 :
(yakınlık) (Onun önünde idi.)
(Çokluk) Lı, Lı, (Bir ba ştan bir ba ş a
bahçe)
148— (der), J. (ber) ve J.u1 (ender) gibi harfler, kelimelerin ba şında

bitişik olarak gelirlerse izafet2 harflerinden say ılmazlar.
Örnek: .) )5 (Kaçmak, firar etmek)
c:J.ı.r J > (içeri girmek, görünmek)
J (Aya ğa kalkmak)
j .es1 (içeriye girmek)
1 Buradaki zarf (zarf) anlam ındaki zarf

2 Bu izâfet tamlama mânasmda kullandmaz.
84

8– BA Ğ HARFLERI
RABIT EDATLARI
149– İki kelime ve iki cümleyi birbirine ba ğlıyan kelimelere rab ıt j)

veya bağ harfleri denir.
150– Ba ğ kelimeleri basit (L . ) ve bile şik ( olmak üzere ikiye ay-
rılırlar.
a) Basit ( ) ba ğlar:
aS (ke — rab ıt ki'si), (ya — ya), 4; (ne — hay ır) (me ğer,
meger), (ş ayed, şayet) ,5_)1 (bari, herhalde), r1 (eger,
e ğer), (pes-sonra,) (hah — ister), vs. (çun gibi),
t; (ta — ta), rt, (hem, dahi), 4-7 (çe — ne), .;; (niz — dahi)
b) Bileşik ("S,.) ba ğlar:

(çendan ke – o kadar ki), (45.:„..! .) (hemin ke, – ir –
mez)2 45.;1> – 45" (heman ke – o ki), (çün ke, çünkü),
(zira ke) (her çend ke, her nekadar ki), (her çend
– her ne kadar), (ba in ke–bununla beraber) 3 4.(,:S i (vek-
tiki vaktaki) ,
151– I; ı...3.)».' (Ta harfi): l; (ta) harfi, bazen ba ğlaç, bazen de izâfet harfi
olarak karşımıza çıkar.
152– 1; (ta) kelimesi, son veya nihayet manas ı ifade etti ği zaman izâfet
kelimesi hükmündedir: 1; J 1r.3_,) JI
(Peygamberin devrinden bizim zaman ımıza kadar)
153– l; (ta) kelimesi a şağıdaki manaları ifade etti ği takdirde rab ıt veya
bağ kelimesidir.
1 Bu kelime "kısaca, özet olarak" anlam ına gelir.

2 Bu kelimenin kullamh şı şöyledir: (Akşam yemeğini yer yemez uyudu)
3 Diğer (ke)'ler de bunun gibi birle ştirilebilir
85

(ş art) için : 1s (Ders çalışmazsan
muvaffak olmazs ın.)
(hemen) " (Kapıdan girer gir-
mez kitabını aldı .)
blz (son) " : 4,1:.; (Bu i şin sonunun na-
sıl olduğunu göreyim.)
(sebep) için: ..) 1_,; y (.1; —
Geçmişlerin iyi isimlerini berbâd etme, ki, senin de iyi ismin
berbâd olmas ın (kalmas ın).
45- (ki) için: 4.±7 j J o
P ayy4r —
(De ğerli ömür, yazın ne yiyeyim, kışın ne giyeyim gamıyle har-

candı .)
(devam) için: ,s_5 t; (yüz yıl yaş a.)
154— 4.5". (ke) kelimesi a ş ağıdaki manâlarda kullanılır

(sebep) manas ında: ,sj.t. g v 95., JlW „,,,;,p,
(Sene boyu çalış ki imtihanı kazanas ın)
(açıklama manas ında): c...ar 4.; — ‘:)! :k, J
(Nûşirevan ölece ği zaman Hürmüz'e şöyle söylediğini işittim.)

(ansızın) manas ında: r-?).! a (Oturmuştuk, an-
sızın hırsız geldi.)
I (e ğer) manasında: 4.17 JL(4-'
(Günahkar köle, tövbe etmesin de ne yaps ın.)
(dua) manas ında: j.ı , 14.4- 45”
(Allah, baban ı bağışlasın! dedi.)
45.1.! (belki) manas ında):
(Dünyanın başı de ğil, belki güneşidir.)
155— 4r (çe) kelimesi a ş ağıdaki manâlarda kullanılır:

I i i (zira) manas ında: j-t.; jj )■
j9.1-. 321 J:9 ( I
(Ey o ğul ilim tahsil et, zira, bilgili ki şi nereye gitse hürmet gö-
rür ve baş köşeye oturur.)
(aymlık) manas ında: ı:). j <> — ı!.51.),
CS J 4%-
(Temiz can bedenden ayr ılmak istedi ğinde, taht üzerinde öl-
mekle toprak üzerinde ölmek aras ında hiç bir fark yoktur.)
86

. 1.0 (Ha Ali Hoca, ha Hoca Ali.)
156— 4.7 (çe) kelimesi soru edat ı ( ı mevsul ( J ) zarf
( ) ve ba ğlaç ( ) görevinde kullanılır
Örnek-Soru: (Ne söylüyorsun?)

j i 4a:- (Ne getirdin ?)
Mevsul: . jiT T
(Ben, dostluk ş artını yerine getirdim.)
Zarf: ,ti;- 4.7 1i. (Hava ne kadar güzeldir.)
Bağ (rabıt):
4,7 jır
(Hiçbir keder kıskançlıktan büyük de ğildir çün-
kü; kıskanç insan, halkın mutluluğundan daima
rahatsız olur.)
157— 4> (çe) kelimesi vay ile yazıldığı zaman

( J) (çun) kelimesinin
hafifletilmişi (muhaffefi) olup, "vaktaki zaman" manas ında kul-
lanılır. Bu manayı ifâde etmedi ği zaman vay ( ) s ız yazıhr.
Örnek: y 4.7;
j — Z.3 :;;;
(Temiz can bedenden ayrılmak istediği zaman,
taht üzerinde ölmekle, toprak üzerinde ölmek ara-
sında hiçbir fark yoktur.)
158— ,..:412.0 jl, (Atıf vavı): Atıf vavı dediğimiz vay ( J) harfi, ibarede
aynen yazılır fakat telaffuzda "o" şeklinde söylenir.
Örnek: f wl, y lj j y lS
(Kitap, defter ve kalemi ald ım.)
Yukardaki cümlenin telaffuzu:
Kitabo deftero kalem ra berda ştem. Yani:
Kitab ve defter ve kalem ra berda ştem.
87

9 – mil ("ONLEMLER)
159– (Be ğenme), (hayret), (yazık), 14; (ünlem),

(uyarma), y .is (sakınma veya korunma) ve bu gibi durum-
larda kullanılan kelimelere ünlemler ( ) denilir
Örnek: 4.; ;L! (ne güzel–beh–beh)-÷ dla
(ne güzel, ne kadar çal ışkan talebedir.)

,:t if (aferin) . J,,; ,:f}T
(İmtihanları kazandın, aferin.)
160– Başlıca ünlemler şunlardır:
a) (be ğenme) için kullanılanlar:

(aferin), .9d. (ne güzel), tibi (ne hoş)
(aferin), 17...). (güzel – iyi) , Iz > ( ne kadar güzel )
(maşaallah)
b) (hayret) için olanlar:
(hayret sesi), j›:- (çok iyi), (iyi, güzel) I RS.% (acaba).
(acaba), (hayret ünlemi — Allah temizdir.)
e) (yazık ve eseflenme) için:
(vay), tT (ah), J (ah), _fr.i; (tüh, yazıklar olsun), (ha-
rf, zulüm)
d) Lu (ünlem) için:
dl (ey), GI (ey)
88

••
e) 4 .J.:3 (uyarma) için:

,51..t. (ey), Le, (ha), $J (bak), ji (hey), (sus)
Arapça asıllı olanlar:
(ey)
f) . y ıs (Korunma ve sak ınma) için:
(zinhâr, sakın), 1.s1.. (sakın), (uzaklaşma)
161— Farsça'da hayvanlar ı veya tabiatı takliden bazı sesler kullanıl-

maktadır ki, bunlara "Ses taklidi kelimeler" diyoruz:
1 . Köpek havlaması (vu vu)

5, 9,
2. (vak vak)
3 . Kedi miyavlaması (miyo miyo)
4. Yaprak hışırtısı (hış hış)
5 . Tavuk ve horozu koymak (kiş kiş)
6. Serçe ve benzeri ku şların
sesi (cik cik)
7 . Böcek sesi (cir cir)
8. Ninni sesi L5.51 (.5.)r (lay lay)
9 . Madeni para sesi (ciring ciring)
10 . Saat zilinin sesi (ding ding)
11. Çivi ve kap ıya vurma sesi ‘;'; j (tık tık)
89

—
— CÜMLE KURULU ŞU —
162— Cümle ( ), kelimelerden meydana gelir. Bu kelimeleri; isim,

sıfat, kinâye, adet, fiil, kayd veya zarf, huruf- ı izâfe, huruf- ı rabt
ve esvât (ünlemler) olmak üzere dokuz bölümde görmü ştük.
163— Cümleler, kuruluş , mâna veya hüküm bakımından ikiye ayrılırlar.

a) Cümlelerin kelimelerini tan ımak ve onların dokuz kelime gu-
rubundan hangi birine ait oldu ğunu belirtmek, birinci bölümü
yani "Kuruluş bölümü"nü te şkil eder ki buna Farsça'da
(tecziye) denir.
b) Cümledeki kelimelerin birbiriyle olan ilgisini tan ımak ikinci
bölümü te şkil eder ki buna Farsça'da (terkib) denir.
Örnek: J I _; V .ı.?..T (Ahmed pazara gitti.)
Yukardaki cümleyi a bölümüne göre tecziye edelim:
Özel isim: ırl İsim, (zat), (müştak? (marife),
(basit), (müfred) tir.
( : İzafet harflerinden (ismin-e hali)'dir.
J1.31 : İsim ( (.1. G can J.. c
: Fiil (mutlak mazi 3. tekil ş ahıs-3.11. dır.
Aynı cümleyi 2. bölümde yani Ş y bölümüne göre inceliyelim•
: fâil ( ) veya müsnedü'n ileyh ( ) — özne.
JI Meful ( ) veya müsned ( ) tümleç
: fiil ( ) veya rabıta ( A14_, )—yüklemdir.
Yukarda yaptığımız iki işleme ( Türkçe'de cümle
talihli denir.
164— (ibâre): Anlam bakımından birbirleriyle ilgili cümle guru-

buna ibâre ( ) denir.
90

165– Farsça'da cümlenin asil ögeleri fâil (veya müsnedü'n ileyh –
meful ( veya müsned – ) ve fiil ( veya rab ıta – •41 ) ) olmak
üzere 3 tanedir.
a) Bir cümlede birden fazla müsnedü'n — ileyh
• -1:-5- L'SZS .5 J-4- (anne ve baba kendi evlat-
larına yardım ediyorlar)
Yukardaki cümlede anne ve baba müsnedün — ileyh (özne)dirler.
Müsnedü'n — ileyh, İsim zamir, aded ve mastar olabilir:
,
(Hasan gitmeye haz ırdır.)

. c.;_) (O gitti.)
. JI a.. (Üç rakamı birler hanesinden'dir)
. (Yalan söylemek günahtır.)
Müsnedü'n — ileyh, hazan da ism-i mastar şeklinde görülür:

. ■••,, 9. Jj (S ıhhatın sebebi spordur.)
Fiil hiçbir zaman müsnedü'n-ileyh olamaz.
b) Bir cümlede birden fazla müsned de görülebilir:

1;1.) ,5 j 15",.r Zı l.....>1 (İnsan her işte muktedir ve bilgindir.)
Yukardaki cümlede muktedir ve bilgin müsneddir. Müsned, isim,

sıfat, kinâye ve mastar olabilir:
. „::..;b (Ilim bir hazinedir.)
11.p (Hasan âlimdir.)
. (Doğru yol budur.)
(Çare, az yemektir.)
c) Mâna bakımından müsnedi, müsnedün — ileyhe isnad eden

kelimeye rabıta veya yüklem denir:
. (Ali bilgindir.)
Yukardaki cümlede (est) kelimesi rab ıta veya yüklemdir.
166– rz... (Mütemmim): Müsned ve müsnedin'n-ideyh'in mânas ım ta-

mamlayan kelimeye denir:
(Iran memleketi mamurdur.)

Yukardaki cümlede Iran kelimesi . J i.f...5" (memleket) kelimesini
tamamhyor.
91

167— E ğer, müsned veya müsnedü'n-ileyh, muzaf (tamlanan) ve mevsuf
olurlarsa, cümlenin sıfat veya muzafü'n-ileyh (tamlayan) i mütem-
mim olur:
Müsnedü'n-ileyh:' (Bizim şehrin bahçesi ye şildir)

ıY° 1 (Beyaz gömlek çabuk kirlenir.)
Müsned: (Feridun iş başındadır)
(Hüşeng'in yüzü sarı idi.)
168— Bazan müsnedü'n ileyh, bazan müsned bazan da her ikisi mütem-
mim olabilir. Sırasıyla örneklerini görelim:
1) . (Iran devleti muktedir'dir)

2) (Hafız, tatlı sözlü ş air idi)
3) . (Bizim ö ğretmenimiz güleryüzlüdür.)
169— 4 ,4; (Cümle-i mu'tariza): Bir cümle veya ibarenin aras ında
gelip, o cümle ve ibare ile ilgisi bulunmayan cümleye denir.
Örnek:
4.; ray. m 4.! <S » aw J: I
(Gönlünde -ki hiçbir ilaçla iyileşmez- bir yara ol-

masını istemiyorsan cahil ile konu şma.
170— Cümleler, J..l5" (kamil), (nakıs) ve (mükemmel) olmak üze-

re üçe ayrılırlar:
a) Anlam birli ğine sahip cümleye kâmil cümle denir:

. 4. (Ilim, insanlığa hizmet içindir.)
b) Manas ı diğer bir cümle ile tamamlanan cümleye denir:

L:41.>13 (O cahilden uzaklaş ...) cümleyi nakıstır .
c) Nakı s cümleyi tamamlıyan cümleye mükemmel cümle denir.

45" E ,..3bU jI (Kendini alim zanneden o
cahilden uzakla ş .)
171— Bir müsnedün-ileyh, bir müsned ve bir rab ıtadan türemi ş olan
cümleye basit ( ) cümle denir:
. (ilkokul aç ıktır.)
1 Müsned ve müSnedü'n-ileyhin birden fazla mütemmimi olabilir.
92

172— Cümleler diğer bir ayırıma göre dörde ayrıhrlar:
a) 41?: (Haber cümlesi): . (Hava sıcaktır.)
b) st l <I?: (Soru cümlesi) : (5.14T S' (Ne zaman geldin?)
d) 41.•-: (Emir cümlesi) : j (Okula git.)
d) ( Şart cümlesi) : (E ğer ders çalışırsan
•,s.);:." s d9 y. muvaffak olursun)
173— j (Tahli1)• Bir ibârede cümlelerin say ısı o ibaredeki fiil-
lerin sayısına bağlıdır.
Mesela, Sadrnin bu hikâyesinde:
fil* 4J J- •° *4:••; r3° ) -i l C 5 ‘:)t.3 99.5
45- 1 .) r .L.T . p.
"
j .
Asla zamamn geçi şinden şikayet etmemi ş ve günün seyrinden yü-
zümü buruşturmamıştım. Bir gün ayağım çıplak kalmıştı ve ayak-
kabı alacak gücüm yoktu. S ıkıntılı olarak Kafe camiine girdim,
ayağı olmayan bir adam gördüm. O zaman tanr ıya şükredip ve
ayakkab ısızlığa sabrettim.
Bu ibârede görüldü ğü gibi dokuz fiil vardır.
174— Filler bazen cümlede alâmetler ve belirtilere göre dü şürülürler:

« : 45- I ) .31m »
(Ferhad'a, İrec'ten büyük olup olmadığım sordum. Evet dedi.)
Yukardaki ibârede be ş cümle vardır. Zira 4;1., (hay ır) ve L5,1-
ş- (evt)klimrndsoa;f,öekicümlnbrtsyd
müştür.
175— Şimdi de aş ağıdaki cümlenin tahlilini yapalim:
••s- 1-! -1;ib L>te‹; J5-1 «, ' ..ı T -u-1;
(Hayırsız evlat altıncı parma ğa benzer. E ğer keserlerse acır; e ğer
bırakırlarsa çirkin gözükür.)
Yukardaki ibârede bulunan be ş fiil, be ş cümleyi ifade eder. Bir
cümle veya ibâreyi tahlil etmek için, o cümle veya ibareyi a ş ağıda
olduğu gibi iki kısma (tecziye ve terkib) ay ırırız.
a) Tecziye bölümünde, sırasıyla yazdığımız bu kelime ve harf-
lerin, daha önce görmü ş olduğumuz dokuz kelime gurubundan
hangisine ait oldu ğunu belirtiriz.
b) Terkip bölümünde ise, bu kelime ve harflerin birlikte, cümle
içindeki fonksiyonlarını birbirleriyle olan ilgilerini belirtiriz.
93

„ki.;
v ) dı
(
( .4 L) ) ..x.; L.
.):<-
4;
JS I
4;
94

Yani:
Keli- TAHLİ L İ
meler
Tecziye Terkip
4;_;,:4 İsim (âm — zat — câmid — marife

— basit — müfred Özne
j t.S.--u Sıfat (Birle şik sıfat)
( 44 ) u Harf-ı izâfe
',..:-.:..."<;1 İsim (âm — zat — câmid — mârife
— basit — müfred) Dolaylı tümleç
,„:,,..:. Aded (derece s ıfatı)
4;1.. Fiil (muzâri — 3. tekil ş ahıs — lâzım) Yüklem
,r1 Bağ (Keserlerse'yi "ac ır"a ba ğlar.)
4; •j,, Fiil (muzari — 3. ço ğul ş ahıs —müte-
âddi geçi şli Özne
4; Kinâye (3. ço ğul ş ahıs zamiri)
c); Kinâye (biti şik zamir – ,:...'..:<;1 yerine) Türkçe
4:i_r .',.) Fiil (bileşik — muzâri 3. ço ğul ş ahıs
— müteaddi) ()zile ve yüklem
4; Kinâye (3. ço ğul ş ahıs zamiri) Özne
J Bağ («4;,6 .T.;» ? c .U1., ,:....::; J'e bağlıyor)
..,r1 Bağ ( 39
" 'e ba ğlıyor)
.43 ) 1.tmln Fiil (bileşik — muzâri 3. ço ğul ş ahıs
— müteaddi) ()zile ve yüklem
4; Kinâye (3. ço ğul bitişik ş ahıs zamiri) Özne
„.:: Kinâye (3. tekil biti şik ş ahıs zamiri) Türkçe
c:-.4::";I un yerine.)
,.....",..; Sıfat (sıfat-ı mutlak)
4::,. l4 Fiil (muzâri 3. tekil ş ahıs masta-
rından) Yüklem
95

Okuduğumuz konuları , aş ağıdaki tabloda şematik olarak gördükten
sonra tahlile ba şlıyabiliriz:
4.15'
(°_)-(; Aii*•) - ( - - ( L;.• - )-( -
( - - (
- - :
( ) Jyui.
) `d2' 1
• aj — — ) 4;t„,;1
— JL — U L, — — : - y
g.
• (.5".j., 4L. Ç •••P ••••••-• j..0 O .4 J.U.* - t

— U J1. _ : — O
• - - -
: —
. — —V
• — i2J J L:99 — A
. — — — — -
96

F T F T
T As. yaratmak
T Maddeli elif Yarat, Ne güzel
Şapkalı elif D oldurm ak
Su Haberdar, Bilen
Mamur Sinirlenmek
Mamur olmak Hazır
‹:)1J H. Ş . yılının 8. ayı Gelmek
yT Haysiyet Affetmek
41;T Çiçek Öğrenmek
J Mavi j .T Öğren
T Ateş Öğretmen
Birler (hanesi) Karıştırmak
g Ah c.31-
JU T
Kı sa zaman, O (zamir)
Onlar
▪ T Son-Başka
,T İnsan Orada
, ST H. Ş . yılının 9 ayı T O şey ki
▪ Süslemek f.) 1 ., T Ankara
JT Yavaş c iı Ankaralı
Arzu asa T O ki
(s ,T Evet
T Onlar
jT Hür, serbest Getirmek
j liT Eziyet T Ah
jiT Eziyet etmek Yavaş
Kolay Demir
Rahatlık, huzur Kast, Niyet
Gök >T Demirci
Rahat Acaba
J 14- ,.,T Rahat fikirli, Gelecek
Gönlü rahat Ayna
,.;;T Çorba jgll Elif
içmek Alfabenin birinci harfi
T Aşçı Başlangıç
T Karışmak, İlk- İlks el
Kız mak Daimi
• Per işan Katiyen, Ebediyyen
şikâr A Bulut
j lkT Başlangıç Kaş
Güne ş ışığı O ğul
97

T T
İbn-i sina Kemik
Ittifak, Birle ş me Dinlenmek
Tesadufen Güç, imkan
Bitirmek Soru
Araba Gelecek zaman
Kira Çay barda ğı
izin Devam
Saygı Var olmak
Saygı göstermek H. Ş . yılının 12. ayı
iyilik İskele
Aferin Isim
En beyenilmi ş Ahmet Iş aret ismi
(isim) Ço ğul ismi
Ahmak Etken ortaç
Haller, Durumlar Edılgen ortaç
Hal sormak Esir
Muhtemilen Göz ya şı
Haberler Asıl
Ihtilaf Asla
Ahlak Ünle mler
Daire, Büro Ağaçlar sayısında adedile
Edeb madud aras ında gelir.
Edebiyat Fazla, Artma, Tamlama
Edatlar Oda
Eziyet Çocuklar
İncitmek, Eziyet etmek Sayılar
H. Ş. yılının 2 ayı Daha yüce
Ucuz Düşmek
Den (ek) Yakmak
Neden Fazlalaştırmak
Nereden Yaz ık
Kimden Serpmek
At Fiiller
Bir at Atmak
Dır, Dir, Dür. Kabul etmek, Talih
Ustad, Proffesör Türler, Çe şitler.
Istanbul Hürmet etmek, Sayg ı gös-
Istanbullu termek.
Istisna Şimdi, Şu'anda.
98

F T F T
. %T1 Ancak, Me ğer I Birinci
yl Şimdi, Şu'anda. Evvelâ
Elbette i p I Iyilik tanrısı
4pl...11 Şimdi, Hemen Ey

• Alfab e 1?,I Ey
Lo ll Allahım i l Iran
1,4,1 ilâhiyat I y l ir anh

I Imtihan Burada
, ..I Emir ,:ı 9..ı ? 1 Şimdi
.5 9 _7.1 Bugün Feridunun-o ğlu İrec (isim)
JL...1 Bu sene Durmak
• Bu gece Onlar (3. ş ahıs zamiri)
imkan :;15-,1 Ke şke
4,-.1 Ümit I Bu
il Ço ğul eki Bunlar
jl.4; I Ölçü, Endaze Burada
c‘..5.4; I Az ab".<:.I Böylece
$. .0 I Biraz Bunlar
i -k.; I Biriktirmek, Tasarruf et-
— Be
mek.
▪ İlstünü örtmek, S ıvamak • be
I Sıkıntı Farsçanı n 2. Harfi.
4.::,>..ı ;1 Endişe, Korku, Dü ş ünce Lİle- İ zafet harflerinden
• I Endişelenmek, Dü şünmek. L! Kapı
L.; I İnsan Lh Peder, Baba
I Insaf Ne ile
Bahşiş Yanılmak, kaybetmek.
j .ı ;GT O kadar j 1.! Yine, yük
I Zannetmek, Tasavvur Ya ğ mak

etmek. Açık
• I Parmak jl..; Geri dönmek
I Yüzük i l JI.; Pazar
• I İngilizce, İngiltereli. . Ziyaretin iadesi.

‘.9
I Yerinden oynatmak, tah jl.; Tüccar
rik etmek, koparmak. Ütülemek
o si,"1 Sebep ,31; Oyun
i l O (3. ş ahıs iş areti) ‘5.5,5,5_31, Oynamak
Onlar (3. ş ahıs zamiri) . Ol
^ L., 9 1 Vasıflar Var olmak
99

T F T
Akıllı Birader, Erkek karde ş .
Bahçe Sür
Bahçeler ,sl_r için
Bahçivan Ne için
Küçük bahçe Kalkmak
Hayvanat bahçesi. Bazı
Dokumak Almak, kaldırmak.
K aideli ▪ Götürmek
Kim ile Yetiş
Üst vy Kar
İftihar etmek j-; J: Tesbit
Sabahleyin Yaprak
Ses I Keskin
Bayan, Hanım Kurtar

Gerekir j Çıplak
Gerekmek Kesmek
Pars ij y Büyük
Serp J lirj ), Büyük
Yol al Büyüklük
Put j .) Hemen
Put evi Yeter, K âfi

Neye, çocuk Çok
Kopar Bağlamak
Allah için 4:—.! Ba ğlı , Bağlanmış
Akıllı J L.,! Çok
Parça, bölge, bölüm. Basit, Düz
Bahşiş JA ı Sonra
B ağışlamak Bazen, Aras ıra
Kötü Uzak
Bil Nereye
Biç A Kaz
Kötü i şler yapan Seç
Üfle ,ı .4 Belki
Vücut Uzun
Kaç Evet
Buraya ali Kal
Üst 0.1,..; Köle
Beraber ▪ Var olmak (imek fiili)

•
F T F T
▪ Bostan, Bahçe P
• Öpmek • Farsçanın 3. harfi
• İyi, Ayva 1.?, Ayak
4,4.! Ne güzel ,ti,+4 Bir çe şit terlik papuç.
Daha iyi 64 Ödül
En iyi • Padiş ah
4-7)4 Parça, kısım, kumaş
Için
o j4 Parça, yırtık
r isim, Merrih, Mars lq Cevap
Hisse Serpmek.
r. H. Ş . yılının 11. ayı ,!.S- 4 Temiz
En iyi ,L5-4 Temizlemek
• İncit c-5" Zarf
İç Temize çekilen yaz ı
Doldur • 54 Onbe ş
Beyaneden ..ı„...;4 Be şyüz
J.)1.: Getir :)44 Son.
1 ,- .5 Nedensiz, Denmeksizin Pişirmek
Elemek Yayma
Uyanık Yaymak, Da ğıtmak
J1.4„; Uyanmak k?, Baba
j:4 Dış arı dr.) j . Dede
Özel isim Kayın peder
Yirmi j .4 Kabul etmek
Fazla Dolu
a-kPL; 13 Kaidesiz L317ı;,.. Portakal
j çs:u'r İtirazsız Ödemek
13 Şüphesiz Perde
• Korku i*JI...); Soran
Korkulu (*.) Tapmak
Gör ^ A2. , y Sormak
Gören J ii., Uçuş
jt:-2 Göz Uçmak
14:- At Tanrı
‘.51.4,.! Sıva Perhiz
10:-.9. Tasarruf et (*JL'..?.). Periş an
▪ Zannet Öyleyse
Burun Arka, neticeten
101

F T T
O ğlan, oğul Karanlık
Öbürgün, Yarından sonra Saldırmak
Be ğenmek
Ne zamana kadar
Arka
Kuvvetlendirme
Yün
Tam
Yüne mensup, yünlü
Tank
Kaplan
Ayırtetme
1,T Kaplan gibi
Tahlil
Be ş
Alt
Elli
Sakınma
Haftanın 6. günü
Methetmek, Takdir etme.
Be şinci
Çözümleme
Per şembe
Karyola
Be şinci
Tahta
Be şte bir
Ayırma
Düşünmek, tasavvur et-
İ darecilik
mek
Ders verme
Gizli
Yaş , taze, ıslak (Derece
Gizlice
eki)
Giymek
Tertip, sıra
Genişlik-en
Sıralama, Derecelendirme
L3 Iz-Arka
Tereddüt, Şüphe
Yaya
Korku
Süslemek
Türkler
Gömlek
Terkip, ş ekil, Tahlil.
Ön-ileri
Benzetme
Peygamber
Benzetme
Yol almak-ölçmek
Sertle ştirme
Daima
Bir harfi çift okumak için
T üzerine konulan şu iş a-
Farsçanın 4 Harfi ret ( )
Bağ, İzafet-harfi, Kadar Yatak
Tahammül, Bükme Te şekkür
Parlak Susuz, susamış
Parlamak Tesadüf
Yaz Küçültme
Ne kadar Hayret
Saldırmak, Kızmak Tatil

•
F T F T
Mukayeseli C
Tüfek
Farsçamn 6. harfi
Yaz ıklar olsun
Yer
Çivi ve kapıya vurma sesi
Cam
t,L7.a'i Yaklaşık olarak, Tahmi-
4.1> Camit-Katı .
nen
JtAIT Etraflı-Mükemmel
_I:Lal; Telaffuz, Bir harf veya ke-
ıila Ruh-gönül
limeyi söyleme.
Cahil
Telefon
Cahilâne
Televizyon
Yara
▪r ı,- Bitirmek
ûyl y
Suç-cürüm
Lr Temenııi
Madeni para sesi
Beden
Hariç-Müstesna
Uyarma, Cezalandırma.
Parça-Kesim
Sıhhat
Aramak
1..„*.; Yaln ız
Sıçramak, Atlamak
▪ Sen
Şenlik, Bayram
(,) İ J; Kuvvet
Kutlamak
Uli; Güçlü
Zulüm eden
j; Muktedir olmak, yapabil-
Çift
mek
4 Cilt
▪ Zengin
Ön- İleri
Muktedir olan
Çoğul-Toplama
yy Tövbe
• Top
e -. Toplamak
arr- Haftanın 7. günü tatil.
• Üle ştirme, E şit bölme: 2.
Cümle
2 — 3.3-5.5 gibi
Sava ş
▪ Tahran
Savaşçı
▪ Direk
Savaş mak
.)c, H. Ş . Yılının 4 ayı
Genç
S Genç adam (yi ğit)
Çorap
Farsçamn. 5. harfi Cihan, Mem
Sabit, duran •••:4?'"
•
Cihet Taraf-yön Sebep.
İkinci Sıçramak
İkinci olarak Böcek sesi
Zenginlik c.
< Serçe ve benzeri ku şların
Meyve sesi
103

F T T
Ç hanın Tanınmış Ş airi,
Hafız, Ezberebilen.
—Ç
Hal- Şimdi Keyfiyet
Farsçanın 7 harfi Çevik,
Haller-(Durumlar)
çabuk
Durum Keyfiyet
.. .)1a; Çare
Ne mutlu ne kadar güzel
Sol
Muhakkak
Neden, Niye, Niçin
Hareket etmek
Lamba
İ zafet-Harfleri
Kirlenmiş
Kıskançlık
Nasıl, Ne gibi
Kıskançlık
Göz
Hasan
Ceylan gözlü
Kıskanç
Ne kadar, kaç
Hüseyin
Nitelik
Hak, hakikat Emek
Nasıl, nebiçim
Hikaye
Şöyle, onun gibi
Halka
E ğer
Ş öyleki Ii
Kaç
O kadar, miktar —H-
Bu şekilde Böyle Farsçanın 9. harfi
Ağaç, sopa Dış
Nasıl, çünki Kalkmak
Nasıl ve Neden Has, Özel
Ne? Hatır, gönül Fikir.
Dört Sessiz, sönmü ş
Ondört Ev
Haftanın 5. günü Tanrı
Dörtyüz Allaha ısmarladık.
Dörttebir Veda etmek Allaha ısmar-
Kırk ladık demek
Koparmak Tanrı
Ş ey Hizmet
Sultan Sulta, Hıdır
H
▪ Eşek
—H— Bozuk
Farsçanın 8. harfi • Bozulmak
Katiyen, Sakın .51.5,;- H. Ş . yılının 3 ayı
104

F T F T
Akıl Hiyan et
Hayır
Akıllı
Çok, fazla
3 yüz kilo
Bağırma ( ) D
Satın alıcı _D_
Satın almak Farsçanın 10. harfi
Yorgunluk j...4-b İç
İncitmek .51.5 Adalet, Verdi
Yorgun Vermek
Hışırdama, yaprak h ışırtısı •:;,!:A.5 Malik olmak
Kuru 1.i1.5 Bilgin
Kurutmak ,..;_31.5 Bilmek
Öfke Bilgi
Öfkeli ,),.1b Öğrenci
Uyumak Fakülte Ö ğrencisi
Arka o.13 Fakülte
Gülen, şen Üniversite
Gülme, Gülüş Alim, Bilgin
Güler yüzlü Bilgin
Gülmek Devamlı
İyi güzel İlk Okul
Uyku "• Kız
Uykulu J .5 Kapı , ismin de hali
Uyumak .4.7.) Gelir
Istemek JI" J .5 S oyunmak, Çıkarmak
Okumak J .5 Ağaç
Kızkarde ş Bir ağaç
Rica .5_) Gam-Ac ı
İyi Hemen
-9 Güzel yüzlü J.> Hırsız
Kendi J .5 Ders
Yemek Çalışkan, Ders okuyan
Güne ş j .5 Faytun
Güzel Yırtıcı
Ne güzel, Çok iyi J .5 Yırtıcı huylu
Kendi j .5 Biçmek
Kendi L., ) Yalan
J.1,-4- Hayal Yalan söylemek, Yalanc ı
105

F T T
İç İkinci
Buruşturmak Kaçmak
İki yüz
Anlamak, idrak etmek
On
Yırtmak
Yer, Köy
El-takım Köyler
Elile piş miş Veri, ihsan verme
Eldiven Köy
Takım, Cihaz, Tezgah. Onlar
J Mendil Onda bir,
Gurup H. S. Yılının 10. ayı .
Gurup, Gurup Diyar.
Düşman Görmek
Dua Göz
5; Defter Geç
Gönül Diğeri, Ba şkası
Sıkıntılı Duvar
Yüre ği Yanık, dertli
Gönül yakan, Acıyan
Z
J,J.5 Pehlivan, Yi ğit —Z-
Sebep, Delil Farsçamn 11. Harfi
Nefes Z at-Asıl, Cevher
Üfle me k Zevk
Saat zilinin sesi.
J R
İki
Oniki —R-
Koşturmak Alfabenin 12. harfi.
Ko şturmak j ismin İ hali Tümleç i ş a-
Tekrar reti
Dikmek Bağ
İki, İki. Rahat
Devir, Dönme Baş
Uzak Sağ, Do ğru, Düz
Dost Do ğru söyleyen
Arkadaşlar Memnun, Razı
Sevmek Sürmek, Koymak
Haftanın 3. günü Doğru yol
Devlet Kapmak
İkinci Kurtulmak
106

F T F T
Bitmek f`j"--3 Yara
Yeti ş mek ,:).5_; Vurmak
Haset j i Altın
Davranış
.).; Sarı
,:ı &:..; ) Geçmişler, Gidenler (ölen-
ler) ‘‘.." - iJj Çevik, Becerikli, Aç ıkgöz
Gitmek j Çirkin
Süpürmek Zaman, Vakit
4;LS-J Kız ismi j Kış
Zahmet, İstırap Yer
Zahmet çeken, i şçi Kadı n, Vurmak mastar ı-
4:3 .3 j. Zahmet etmek nın müzari kökü
Hasta, Rahats ız
4;1;; Kadı na mensup, kadına
Üst, yüz
ait
ş _9 Giden, Münasip
Üveyanne
JI jJ Giden
Jj Zincir
J J: _9 Karşı, karşıya
Dirilik
Nehir
,5,51.4;3 Yaş amak
J Gündüz
“ı;j Diriltmek
Zaman, As ır, Dünya
,:S; ;Zil
vws -) Aydın
Zilçalmak
Aydınlatmak
Çabuk
Yüz, üst «
J Alıngan
Bitmek
j Çok
4:ıa;lm Bırakmk, Kurtarmak
Jlrj Zarar
(...) Kurtarmak
Zarar veren
Dökmek
Güzel
E ğirmek
Alt
Z Zeki, Akıllı
—Z- Yaş amak
Alfabenin 13. harfi. Sakın
Doğmak Isim, Süs
Do ğmak
Mavi gözlü J
Diz
—J-
Dil, Lisan
Üst, kısa hareketlerin bi- Alfabenin 14. harfi
risi. ...;) Eski, Yırtık
107

F T F T
)
S So ğuk
—S- Soğutmak
Alfabenin 15. harfi Ülke, Arazi

Bina Selvi
Yapmak Şiir söylemek
Basit, Düz, Mutlak ly Mükafat, ceza
Saat Layık
Yıl Layık olmak
Sağlam Gevşek
Gölge Mutluluk
Sebep Delmek
Temiz, Tenzih, Tanr ı Yolculuk
Hayret önlemi (Tanr ı te- Beyaz
mizdir) .) Nehir ismi
Ye şil Beyazlaştırmak
Metod, Tarz Köpek
Şükür r5k, Selâmlamak
Ordu Kulak yoluyla İşitilen
Teslim etmek, B ırakmak Yaş
Sonra Taş
Almak Taş a mensup a ğır zor
Yıldız Taraf, ışık
Methetmek Binici
Sabah jş Binmek
Zor, Güç Suvafi, Atlı
Söz, Lâf Yanmak
Edip, Bilici Sürtmek
i r Sözlü, söz söyleyen, Ko- jy (Ek) Yakan
nuşmak Yandırmak, Yakmak
aw Baraj Yemin
Yüzyıl, Bayram. Üçüncü
Baş Taraf
Sır aw Üç
Baştanbaş a isim
Başlangıç d, d_ Üçer, Üçer
rlâl J" Son, Nihayet Haftanın 4. günü (Sah)
Kapıcı Otuz
Asker Sarmısak
108

F T F T
Tok Acele
Huy- İç sıfat, Tabiat ;I:...t Acele etmek
Onüç Deve
Üç yüz
jeı..t Deveci
Gümüş
İnsan-Kişi
Üçüncü
Sinema
Ş ahsi-Hususi
Olmak
Gümüşten, Gümüş e men-
Şedde-te ş dit
sup
Ş art
Gümüşe mensup
Şeriat
Gö ğüs
Türkiye'de bir Şehir J Şeref
Şirket-Ortaklık
Sivaslı
Utanç
Siyah
Utanan
Lı; ) Mahcup-Utanan
-5- Başlama
Alfabenin 16. harfi. Başlamak
Tekil üçüncü ş ahıs bile- Ortak
şik zamir eki. Yıkamak
t_L" Boynuz Altı
Dal-Budak Altıyüz
Sevinçli Altıncı
Ne şeli, Sevinçli Altmış
Ne şelik, Sevinç _J>s" Şiir
J.0 Ş air İş -Meslek
iir Lt Talebe, çırak u.
› Sözlü
J1,« Kuş ak, Ş al Şefkat
Kaşkol Şüphe
Onaltı Av-Avcılık
.L'.; Padiş ah, Kıral .15") 1...t, Av yeri,
4.;tı,U, Kırala mensup Ş aha layık Yırtmak, Yarmak-Sök-
Ş aha layık mek
Belki- Ş ayet layık olur Şikayet
Yakış mak Toz şeker
Layık J Şükür
Gece t: 7.b Şükür etmek
Geceleyin Geceye ait Kırmak
Kış Kırılmış , Gönül
109

F T T
Meyve, Ağacının, Çiçe ği Açık, sarih
Hayret Sıra, kuyruk
Pantolon Sıfatlar
Siz, 3. ayrı zamir Sıfat
Saymak Etken, Ortaç
Kılıç Edilgen, Ortaç
Tanı mak Sayfa
Haftanın 1. günü Barış , Sulh
İşitmek Yüz, Şekil
işiten Sofu, Dervi ş
İşitmek Sofuluk
İşitmek, Duymak Av
Şehir Yaz, Mevsimi
H. Ş . yılının 6. ayı
Zad
Süt
Aslan -Z-
Musluk Alfabenin 18. harfi
Iranda bir şehir Zıt, Kar şıt
Şirazlı Zarar, Ziyan
Tatlı Zorunlu, Zaruri
Cam- Şişe Zâf, Zayıflık
Tazmin, Kefil olmak
( ) Ş ad
Zimnen, Dolayısiyle
Zamir Insanın iç yüzü
Alfabenin 17. harfi
Ta
Sabırlı
Sahip, Malik -T-
4.;1;-..-1-44 Ev sahibi Alfabenin 19. harfi.
Dervi ş , Arif Kabile, Bölük
Halis, Temiz Kuvvet
Sabah Takım, Bir parça
Sabır Tıp, Doktorluk
Sohbet, Konu ş ma Kat, Derece, Tabaka, S ı -
Yüz nıf
Ses Yön, Taraf
Ça ğırmak Yol, Cadde, Metot.
Baş , Gö ğüs, Yüce Çocuk
Yüzler Altın
Yüzdebir Dileme, isteme
110

F T T
Talepetmek Adalet
Ğ.5, Aç gözlülük Ağır silah, Takı mı
J.,1, Boy, Uzunluk Sunma.
ll^ — Za Genişlik, en
—Z- Namus, Irz
Alfabenin 20. harfi Anırma
Zülümden Ter, Rakı
Açık, Belli Damar, Kök
Kap, kılıf Mahfaza Gelin
Zafer Dilekçe
Zan, Şüphe İ zzet, itibar
Arka Asker
Öğle Bal
Ayn Ondabir
Onlar
—A- Sinir
Alfabenin 21. harfi. ikindi, Devre Asır
İbadeteden isyan, Ayaklanma
Alışkanlık, Adet. Bahşiş , Ba ğış
Adil, Adaletli Atf. Yönelme Ba ğ
Adaletli olmak Akıl
Aşık İnanç, Kani
Sıhat, Afiyet Zıt, Foto ğraf
Son, Akıbet Çare, Ilaç
Akıllı , Uslu Ilgi, Bağ ilişik, Sebep,
Akıllıca Hastalık
Dünya Ilim, Bilgi
Bilgin Bayrak, i ş aret,
Yüce, Üstün H. Z. Ali Yüce, Yücelik
Kamu, Umuma ait Bina, Umran
ibadet Kast, Niyet
ibaret Ömür, Ya ş Hayat
Şimdilik İş , Amel
Acayip Amca
Acaba, Hayret Hala
Arap olmıyanlar İranlılar Dizgin
Düşmanlık Hemen, Pek yakında
Adet, Sayı Karşılık, Bedel
111

F T T
Köpek havlamas ı 0v, oy. Unutma,
.ı..p Söz verme, Yemin. Çok
0.40 Sorumluluk, Söz verme Hazır
yil Belli, Açık Evlat
Noksan, Ayıp Göndermek
-k„0 Bayram Yorulmak
Zevk ve Sefa Eylence Farz
Göz, Aynı Fark, imtiyaz
Kaymakam, Vali
L Gayn.
Buyurmak
—G- Satmak
Alfabenin 22. harfi H. S. Yılının ilk ayı
Bulunmayan Haz ır olma- Satış
yan Tane, Takım, Adet
Bulunmamak Hava alanı
Habersiz Ferhat, Özel isim
fistüngelen Galip Eğitim, Maarif, Kültür
Ekseriya Aldatma
Maksat, Niyet Özel isim
Güne ş batmas ı Aldatmak
Yabancı , Acayip Çok, ziyade
Gazel Ayırma, mevsim
Öfke Fiil
Gam, Keder Şimdilik
Czüntülü Kederli Gurup, Gurup
Uyumak Derhal
Den başka, Öbürü, Diğeri Üst
F Fil
—F- Gaf
Alfabenin 23. harfi —G-
İranda bir bölge Alfabenin 24. harfi
Bozuk, Çürük Dilim
Açık, İfş a Güçlü
Faziletli, Bilgin Kanun, Kural, Kaide
Özne durumu Halı
Fayda, yarar Kanun
Fedakâr Silah, takımı , Sap.
Firar, Kaçma Ön, Geçen
112

F T F T
Kabul ,:) . ,s",1.5" Çalışmak
Kabul olmak, Kazanmak Memur, İş Sahibi
Boy .)1 i.) 15". Kervan
Ön
J I.S" Kervansaray
Kader
Eksiltmek
Kudret
lS Ke şke
Kur'an
Borç $...1.5" Keşke
.:ı tS" Ka ğıt
Yakın
Köy J..15 Noksansız
• Muvaffak, Bahtiyar
Yemin
• Yırtmak
Kısım, Bölüm
‘,..,1,5" Kebap
Güzel
Ceket
Niyet, Kast
• 1:45" Kitap
Hikaye, K ıssa
• Nerede
Kaside
Damla
P iaS Hangi
Hangibirisi
Kesme, Kesin
JL_75" Tarz, Adet
Parça, Krea
(:),,5" Yapmak
Zincir, Gerdanlık
Kalp, Yürek ,..S" Kimse
Kalem Kimseler
sS Noksan, Kırmak
Az
<s„...5" Kesre Ait
Biraz
3 ii Çiftçi
Ay, Isim
• Öldürmek
Yeraltındaki Örtülü su
• Öldürmüş
Boy, Biçim Bir elbiselik
kumaş
Öldürülmüş
Vapur, Gemi
Kuvvet güç
i la Kıyasen, Kurall ı Keşif, Bulmak
Zarf, Ba ğ j .i.5 Memleket
Kayıtler Zarflar Z)-1..r.:S. Çekmek
j5" Bütün
v ıSJ Kaf. ÜS Tamamen
—K- Sınıf
Alfabeniıı 25. harfi Y1.5.•- Şapka
Küçültme eki Az
j 1.5- Iş 5,5- Daha az
Bıçak SS Yardım
113

▪
▪▪
F T E T
(:) ,SSS Yardım etmek jlAr Eritmek
Biraz Z.ı .,) 1.L.S.- Koymak
j U Yan, Sahil
,:;..'.1.15" Koymak
...,L5" Kenar
4."...to ir Geçmi ş
vLS Kinaye
Kazmak .)1,"5"-- Pahalı
ys Hani, Nerede .y.1;1.5- Kıymetli
Vurmak, Dövmek ..,5"" Toz
013_0- Kısa Yuvarlak
.,,S- 4;_,Sş Kesmek, K ısaltmak .35' Pehlivan, Cesur
j 5" Küçük ▪ Çevre
Küçüklük Gezi
,15-.),Se- Çocuk Geziye ç ıkmak
Ana Okulu 4:.b5"." Boyun
MS" ,:).5ir Kabadayı, serseri
İranın 2500 sene önceki
şehin ş ah' Dolaş mak, Dönmek
▪ Çalışmak Aç
Dövmek Jlzi,5"-- Tutkun, Giriftar, Me ş gul
Kiıfe, (Irakta bir Şehir) Sıcak
j5... Dağ Isıtmak
45- Bağ, Ki Ağlamak
45" Küçük, Alçak Ağlayış, Ağlama
Nezaman. Seçmek
Ki Yaymak
,:ı t-5" Kimler Kırmak
S: Tavukları, ve Horozları Açmak
Koymak. JZ.t5"
.: . " Dolaşmak
Açmak
Gaf. ▪ Söz, Konuş ma..
Söylemek
—G- • Görevlendirmek
• Alfabenin 26. harfi .1:5"." Suç
Inek, Sığır Hazine
olS Zaman, vakit Serçe
.1"..Ç. 1.5'." Zaman zaman, Bazan ▪ Suçlu
,..,,tV.:<1.5" Bir zamanlar, Baz ı zaman- Kulak
lar. Dinlemek
›1.5' Bazan ir Sanki
Lıs Eritmek Zülüf, Kahkül, saç
114

F T F T
rY J Lam. Sıvamak
J Alfabenin 27. harfi Kalmak
j".91 * 1 Enaz, Hiç olmassa Benzemek
Çaresiz
Ay
rJY Gerekli
Ay yüzlü
(.sY Ninni sesi
Sakın, olmaya ki
‘,..J Dudak
Belirsizler, Belirsiz edat-
0.1...) Elbise
lar.
,.r.J Kırmızı dudak, Yakut
Eş anlamlı , Anlamdaş
dudak
Beraber
Yorgan
Benzer
• Çıplak
Bitişik
hJ Parça
Karşıt anlamlı
• J Bir miktar
Geçişli, Tecavüz eden.
• ıJ Lezzet
Tamamlayan
Titreme
4,75 gram a ğırlığa denk
J) Titreyen
Belirsiz, Bilinmeyen
J) Sarsmak, Titretmek
Sevgi, Muhabbet
,:)1.-J Dil, Lisan
Öz, Tam, Mahsus, Özel
Yalamak
Kurşun Kalem
Ordu
Okul
Ordugâh
Tertipli
Lütüf
İyi, Merhaba, Aferin
Lügat, Kelime
Kesmek, Mazi-Kökü
Lâkap, Ünvan
zU Liyaket, Yeterlik Adam
H. Ş . yılının 5. ayı
Yalamak
Erkeye mensup, Erkekçe,
Mim. Mertce
Halk
Alfabenin 28. harfi Ölmek
Zamir, bitiş ik zamirlerden Koğulmuş , Sınıfta kalmış .
Biz, Ayrı zamirlerden Sınır, Hudut
Yüzler Sınırı bekleyen, Hudut
Madem, Devam eden memuru
Anne Binilecek
Mâş allah Mürekkep, Biti şik
Geçmiş İnci
Mişli Geçmiş zaman. Hasta
115

F T F T
ok). Hasta olmak Milyon
Ücret, kar şılık, yevmiye Ben, zamir
Ücret alan Ev
Manzara
Işçi ücretli
Ayrı
Gelecek
Üzüm a ğacı
Dayanak
Mevsuf Nitelenmi ş
Meful, Tümleç, Özne, Fail Mevsul, Biti şik
d..S I ., w.. Di ş fırçası
Muvaffak, baş arılı
Dişi fırçalamak
Sis
,!..5"," Müşterek, Ortak
Büyük, ay
Müştak, Bir Kelimeden
Ay ışığı
türemiş .
Mühür
Mastar, Kaynak H. S yılının 7. ayı, Nikah
Harcama
En büyük
Hal, Geni ş zaman, Şim- ELA Ara
diki zaman. Masa
Tamlanan Kedi Miyavlamas ı
4.11 Tamlayan Meyva
Konu, maksad.
,;11. Mutlak, Şartsız Nun
1V—, Asla —N-
Karşıt olan, Zıt olan, Ko- Alfabenin 29. harfi
nu dışı bir cümle. İsmi olumsuz yapan ek
Sayılan, sayılı az Cahil
Marife, tanınmış Noksan, Eksik
Bilinen olS li Ansızın, Birden
Belirli bilinen Ansızın
mâna İnleyen.
Yardımcı dil; İnleyiş , İnleme
Belirli, malüm .4,1U İnlemek
Müfret, tek tekil isim, Ad
J Yapılmış iş ‘,„1.; Mektup
)14;1.- Miktar Ekmek
Mükemmel, tam Evvela, ilk Baş
Me ğer, Yoksa Ii Önlem, Ça ğırma
Melek , Yakın
d._(1.. Memleket, Yer, Ev Can çeki şmek
Mülkiyet Nisbet, ilgi, Akrabahk
116

•
F T F T
Ls. Nispi, İyilik

Oturmak Yarım
Yarım Yarım
4.k...; Yan 919 J Vay
Nimet, İyilik
Alfabenin 30. Harfi
▪ ; Kişi, fert
Ve, Veya
Lça; Olumsuzluk, inkâr
Olan, Olmuş
Gümüş
Gerçekten
Belirsiz, Kaba adam
Köpek havlamas ı
Güzel
Yüksek, Yüce
• Bakış
Ekselâns, Prens hazret-
Saklamak, Korumak, Mu- leri
hafaza etmek O zaman, Hele
Bakmak Şekiller, Durumlar
Bakmak Durum, Şekil
Göstermek, Yapmak
Birlik
Çalmak, okşamak
Spor
,:).431i; Çah şmak, Okş amak
Iflas eden
Doksan
Vezir, Bakan, Vekil
Ji; I şık
Vatan
Ondokuz
O-Zamir
Yazmak
Içmek H
J .,..%); Adaletli, Sasani, Padi ş a
hi Nuşirvan Alfabenin 31. harfi.

Yazar Ço ğul eki
;I; Dokuz Ey ünlem
ZJA: Koymak Herhalde
11, Gizli
`
Heryer
• Dokuzyüz Her kimse
L«. • Emrin olumsuzu. Asla, Hiç bir zaman
31;;; Ihtiyaç Özel isim
J:J Muktedir Güçlü Bin
• De ğildir, Yok Biner, Biner
Güzel, İyi Var
• İyi Varolmak
İyilik yapan, Varlık
İyilik sever Sekiz
117

F T F T
zl.:4> Seksen Hiç bir zaman
.1.41^—ta, Sekizyüz Y
Bırakmak, Koymak
Yedi Alfabenin 32. harfi
.51iz> Yetmi ş Ey, Ünlem
.4,1> Onyedi Hafıza, Hatırlama
4.,41: Yediyüz Ö ğretmek
Ey, Hey, Ünlem Dost, Arkada ş
r m De, Dahi Muktedir olmak
'it> Hemen hemen Kuvvet, Kudret
Öylece Yardım
Gibi Onbir
.1_, Yoldaş , Yol arkadaşı Bulmak
‘'.)1"--.> Herkes, Umum. Sol
Bütün Herkes, hep Bir
4..t1J j:UZ Devamlı , Daima Birler evi
4.4...,«4 Artist, Sanatkâr Birden bire
Sanatkâr, Hünerli Yarım, ikide bir
Hâlâ Üçte bir
1J r. Hava Haftanın 2. günü
Uçak Birinci
Özel isim Birinci
„& Hey, Ünlem Sağ .
Onsekiz Yavaş
Hiç Yavaşça
118

B İBLİYOGRAFYA
A- Gramer Kitaplar ı:
1— Abdülazim Karib, Destûr-ı Zebân- ı Fârsi Tahran 1327 H. Ş .

2— Dr. Muhammed Cevad Me ş kür, Destûr-nâme (Der Sarf Ve
Nahv-ı Zebân-ı Fârsi) Tahran 1338 H. Ş .
3— Ahmed Ş ükrü, Mi'yâr-t Kavâid-i Fârsi İ stanbul 1318 H.K.
4— Ahmed Rasim, Yeni Usul Sarf-t Fârsi İstanbul 1327 H. K.
5— Dr. Ebulkâs ı m ictihâdi-Mehmed Maksudo ğlu, Farsça Dilbil-
gisi, Ankara 1963
6— Ahmed Ate ş -Tahsin Yaz ı c ı , Farsça Dilbilgisi (ImamHatip
Okulları Ders kitapları I-II M. E. B. Yay.) İstanbul 1969
7— Ahmed Ate ş - Abdülvahâb Terzi, Farsça Grameri M.
E. B. Yay. İstanbul 1971.
8— Yakub Kenan Necef Zâde, Türklere Farsça Öğretimi İs-
tanbul 1963
B - Sözlükler:
1— Dr. Ali Ekber Nefisi, Ferheng-i Nefisi Tahran 1343 H. Ş.
2— Hasan Amid, Ferheng-i Amid, Tahran 1337 H. Ş .
3— Dr. Muhammed Milin, Ferheng-i Fârsi Tahran 1342 H. Ş .
4— İ brahim Olgun - Cem ş id D ı rah ş an Farsça-Türkçe Söz-

lük Ankara 1967
119

Fiyatı: 20.— TL.

Fars Dili

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Fars Dili

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ANKARA ÜNIVERSITESI ILkRIYAT FAKÜLTESI

FARSÇA Dil BILGISI

downloaded from KitabYurdu.az

FARSÇA Dil BILGISI

downloaded from KitabYurdu.az

1. Mart 1971 tarihinden beri Farsça Uzman ı olarak görevli bulundu-

Eylül 1971 Dr. ismâil BANGİ

downloaded from KitabYurdu.az

Bu türk devletleri, özellikle Selçuklular, orta ve bat ı Asyada ya şıyan,

1277 de Karaman Beyi Mehmet Bey, bütün i şlemlerde, yaz ışmada

Bu türkçe farsça ilişkilerine enteresan bir misal, Şah İsmail Safavi

downloaded from KitabYurdu.az

Prof. Dr. Ne şet Ça ğatay

downloaded from KitabYurdu.az

C— Cümle kuruluşu ve tahlili 90

downloaded from KitabYurdu.az

1— Bugünkü Farsça İran'ın en eski dili, Pehlevi ve Deri lisan-

je ,.) he (güzel he) . —k. e—•

downloaded from KitabYurdu.az

5— Yukarıda göstermiş olduğumuz otuzüç harften sekizi Arap

6— Farsça'ya harfler birle şip birle ş memelerine göre iki kısma

Örnek: 1— (isim) — 1;b (Bilgili)

Diğer harfler ise gerek kendisinden evvel ve gerekse kendisin-

Örnek: T (Ateş), yT (Su), (Güne ş ışığı) ve ,51.--T

8— • -1; • io • • z . I Harfleri d ışında kalan harfler

downloaded from KitabYurdu.az

Örnek: s (Dağıtmak-K ırmak), (Altı) ve ,.;—.43

Ancak 'ayn ( L), gayn ( L) ve he (J. ) harflerinin kelimenin ba-

Örnek: A— 11.0 (Bilgili) — (maıum) — (Hırs)

C— — 1 9 A, (Hava) — ( Ş efkatli) — 411;

9— Farsça'da bütün harfler kelime sonunda büyük harf olarak

1 Sin ve şin harflerinin dişsiz şekilleri:

downloaded from KitabYurdu.az

olarak kabul etti ğimizde çizginin üstünde kalan ha-

b— Alfabenin 33 harfinden üçü olân elif, vay ve ye ( Ls . 9 . I )

91=;. 9-•° i^" 9 I Jj 9 J ..9; ii • J

c_s" (51) L5.2 c.S.) (5-5 ,5".— ı3 c3 c3 ı3 L5 1 • LS

Şunu da hemen ifade edelim ki bütün harfler hem üç k ısa

1 İ sim — 2- Çok 3— Kervan

downloaded from KitabYurdu.az

9^" 1"" ı_r" ,L.)" ‘45.) C53 93 1 3 J 3

11— Alâmet-i (Sâkin i ş areti). Onuncu maddede

Örnek:.LS: (Kitap) — (Hasan)

zir ve piyş dile yeni ba şlayan ö ğrenciler için kullan ıl-

Örnek: Rahmat ve Zahmat ( aa-_;) kelimeleri Farsça'-

Arapça'ya mahsus bir i ş aret olup, Farsça da

bu iş aret yalnızca Arapça'dan geçmi ş olan kelimelerde

downloaded from KitabYurdu.az

Örnek: Hoy - (Iran'da bir ş ehir ismidir).

18- Ço ğul eki (alâmet-i Ileride tekrar anlataca ğı-

downloaded from KitabYurdu.az

3- Bu harfle biten kelimelere mastariyet yas ı ) eklendi-

Örnek: a- Evi ald ım ( )

Yalnız bu günkü Farsça'da yukar ıdaki cümleler daha çok

A— '43 t.>- ,ı 4;1-4-

S- Bu gibi kelimelerle isim tamlamas ı yap ıldığında he (e)

harfi gibi okunur, yanlış]. de ğiş mez.

downloaded from KitabYurdu.az

Farsça'da 9 türlü kelime vard ır. Bu türlerin her birisini

1— Isim ( I ) 2— S ıfat ( ) 3— Kinaye ( <+ l:S") (zamir)

7— İ zafet Harfleri ( ) 8— Rabit Harfleri (J_ ) )

downloaded from KitabYurdu.az

21— Varlıklara ad olan kelimelere isim denir.