ુ

સ
લેખકો: જયંતીભાઈ અને અ ય

M
O
.C
AY
AL
AK
ST
PU
 માર કહવા ંુ
ભાઈ ી િવજયકુમારે શ કરે લા સિહયારંુ સ નમાં આ નવલકથા મ ૂકવામાં આવેલી. આ
નવલકથા મારી અ ય નવલકથાઓથી ત ન િભ કથાવ તુ લઈને આવે છે . એમાં કેટલીક નવી

M
કલમોએ પણ સાથ આ યો છે . કથાનો િવષય ઘણો અટપટો હોવા છતાં આ લેખકોએ એને યાય

O
આપવામાં ઘણી કુનેહ વાપરીને એને લોકભોગ્ય બનાવી છે એ બદલ હુ ં તેમને ધ યવાદ આપુ ં .ં

.C
પાિક તાન આતંકવાદને પોષત ું ર ું હોવાની કાગારોળ આપણે છાપાંઓમાં કાયમ સાંભળતા
ર ા છીએ પણ લિલત સાિહ યમાં એ િવષે ખાસ કાંઈ લખાયુ ં નથી. ગોધરા અને અક્ષરધામ પરના

AY
આતંકવાદી હમ ુ લાઓ પછી અનાં પિરણામો અને િહંદુઓની મનો યથા આમાં આલેખાઈ જ ર છે
છતાં આ કથા મ ૂળ તો પાિક તાની ઘુસણખોરી અને જાસુસી ષડયંત્રોને ખુ લાં પાડવાના આશય

AL
સાથે જ લખવાના હેતથુ ી શ કરવામાં આવી હતી. મને લાગે છે કે એ આશય મહદ અંશે ફિળભ ૂત
પણ થયો છે .
AK
આ નવલકથા પુ તકાલયની વેબ સાઈટ પર તો મ ૂકું જ ં પણ સાથેસાથે તેને ક્રીએટ
પેસના મા યમથી પુ તક પે પણ પ્રિસ ધ કરી ર ો .ં મને આ પુ તક ખરીદવુ ં હોય તમને
ST
એમેઝોન.કોમ પરથી તે મળી શકશે.
મારી અ ય નવલકથાઓની મ આ નવલકથાને પણ વાંચકો આવકારશે એવી આશા રાખું
PU

તો તે અ થાને નહીં જ ગણાય.

આ નવલકથા અંગે આપનાં કોઈ સ ૂચનો હોય તો મને આ સાથેના ઈમેલ પર જ રથી
મોકલશો. મારંુ ઈમેલ છે : jd4books@gmail.com
હુ ં ં આપનો
જયંતીભાઈ પટેલ
15મી ઑગ ટ, 2014
 અ ુ મ
1. અડવા રુ ની પોલીસ ચોક - જયંતીભાઈ પટલ

M
2. અ ુ લ કાદ ર આવે છે - જયંતીભાઈ પટલ

O
3. અ ુ લ કાદ રની પનોતી- જયંતીભાઈ પટલ

.C
4. આફતાબ શેખ- જયંતીભાઈ પટલ

AY
5. નવો દો ત- જયંતીભાઈ પટલ

AL
6. નવો ુ - જયંતીભાઈ પટલ
સ
7. સ AK
ુ ી ક ઐસી ક તૈસી- જયંતીભાઈ પટલ
8. અ ુ લનો નવો ુ ો- િવજય ુ માર શાહ
ST

9. ફ મી ુ િનયાના ખણખો દયા- િવજય ુ માર શાહ

PU

ુ ન-
10. કો ડ ફ ઝ ુ ાલ ટાટાર આ ‘ ફુ ાર ’
લ
ુ ન- િવજય ુ માર શાહ
11. પા ક તાની કો ડ ફ ઝ
12. ગોધરા કાંડ- હમાબેન પટલ
13. અ રધામ પર આતંક- ક પના ર ુ
14. અ ુ લમ યાં ગભરાયા- ા દાદાભવાલા
15. અ ુ લમ યાં બ યા ક ફસાયા!- વીણા કડ કયા
16. અ ુ લની વલે- જયંતીભાઈ પટલ
 1. અડવા રુ ની પોલીસ ચોક

M
O
-જયંતીભાઈ પટલ

.C
કોઈ પણ નાનકડા ગામની ક પના કરીએ તો તરત મનમાં એક પાળા ગામની યાદ આવી

AY
જાય. ગામને પાદર નાનકડી પાળી નદી વહી જતી હોય. નદીનાં કોતરોમાં કાયમ લીલી હિરયાળી
લહેરાતી હોય અને એ હિરયાળીમાં ગામનાં ઢોરાં ચરતાં હોય. ગામનાં છોકરાં એ હિરયાળીમાં

AL
ઊગેલાં ઝાડ પર ચડી કેરી આંબલી કે કોઠાંની ઉજાણી કરતાં હોય ગામની પનીહારીઓ માથે હેલ
લઈને મ મ કરતી નદીએ પાણી ભરવા કે કપડાં-વાસણ કરવા આવતી હોય. પોતાની ગાગરોને

AK
નદીની રે તથી ચમકાવીને માથે પાણીની ગાગરો લઈને હારબંધ ગામમાં પાછી જતી હોય.
ચોમાસામાં નદી બંય કાંઠે વહેતી હોય યારે એમાં તણાઈને આવેલાં પશુધન અને
ST
ઘરવખરી જોવા ને જ ર જણાય તો મદદ કરવા ગામના લોકો જાણે ખડી ચોકીદારી કરતા હોય
તેમ નદીને બેય કાંઠે રાત િદવસ જાગતી નજર રાખતા હોય. કદીક નદીનાં પાણીથી ગામને ખતરો
PU

થાય એવાં લક્ષણ વરતાય તો ગામના મુખી ને ગામલોકો ભેગા મળીને વાજતે ગાજતે નદીને
વધાવવા ને ખેમૈયા કરવા નદીની પ ૂજા કરવા જતા હોય.
ગામનાં બધાં લોકો હળીમળીને રહેતાં હોય. કોઈને બીજા સાથે ક્યારે ક મનદુ:ખ થાય તો
ગામનુ ં પંચ ભેગ ું મળીને તેન ુ ં સમાધાન કરાવત ું હોય ને પંચના શ દને ભગવાનની આગ્ના માનીને
બધા તેને માથે ચડાવતા હોય. ગામ પર કોઈ આફત આવે તો બધા એક જુથ થઈને તેનો સામનો
કરતા હોય. સારામાઠા સૌના પ્રસંગો બધા ભેગા મળીને ઉજવતા હોય.
એ તો બધી કિવયોની ક પના, એને કશાં બંધન ન હોય. આજના યુગમાં એવાં ગામ તો
શો યાંય ન જડે. પણ આવી ક પના યાં જરાય બંધબેસતી ન આવે એવુ ં એક ગામ છે અડવાપુર.
એને પાદર ક્યારે ક એક નદીય વહેતી હશે પણ અ યારે તો આજુબાજુનાં ગામડાંઓની
ખારકૂંડીઓનાં પાણીથી ગંધાતો અને વરસના છ મિહના સ ૂકોભઠ થઈ જતો વેંકળો જ ર ો છે . એ
નદીનુ ં નામ ક્યારે સુખી હશે પણ અ યારે તો એની આ હાલતને અનુ પ એવુ ં નામ ગામલોકોએ
એનુ ં પાડી દીધું છે . લોકો એને સ ૂકી કહે છે . એને પાદર નથી રહી હિરયાળી કે નથી ર ાં પેલાં
આમલી કે કોઠીનાં ઝાડ.
ગુજરાતની ઉ રમાં અમદાવાદથી લગભગ બસો-અઢીસો કીલોમીટર દૂ ર આવેલ ું આ
અડવાપુર નગર હજુય પોતાની રાજાશાહીના ખ્વાબમાં જીવી ર ું હોય એમ લાગે છે . ગામની વ તી
માંડ સાતેક હજારની હશે પણ ઉ જડ ગામમાં એરં ડો પ્રધાન એ યાયે આજુબાજુનાં નાનાંનાનાં
પંદરે ક ગામનુ ં એ મુખ્ય બજાર બની રહેલ ું છે .
અહીં અમદાવાદના શુક્રવારી બજારમાંથી આવેલો જૂનો કે નુકસાની માલ નવાના લેબલ
સાથે વેચાય છે . કદીક ચોરીનો કે હાથફેરીનો માલ પણ અહીંના બજારમાં ખડકાય છે ને વગર
રોકટોકે વેચાઈ પણ જાય છે . આવા ધંધાને અહીંની પોલીસની પણ બીક નથી. ઘણી વખત પોલીસ
જ રે ડ પાડીને આવો માલ સરહદ પરથી જ ત કરે છે ને બી જ િદવસે અહીંના બજારમાં વેચવા
માટે પોલીસ જ મોકલી આપે છે . પછી બજારને પોલીસની બીક હોય ખરી? બધાનેય આગળ પેટ
છે ને.
 અહીં કાયદો ને યવ થા જાળવવા માટે સરકારે આખા ગુજરાતમાંથી વીણીવીણીને બે
અમલદાર અને દસ કો ટેબલોની િનમણકં ૂ કરી છે . આ માણસો એક યા બીજા કારણે સારાં
શહેરોમાં કામ લાગે તેવા ન જણાતાં તેમને જાણે આ કાળાપાણીની સજા કાપવા જ અહીં મોકલી
આપવામાં આ યા હોય એવા છે ને આ માણસો કામ પણ એમની આ પ ૂરવાર થયેલી લાયકાત
મુજબ જ કરતા રહે છે .

M
એમને કાયદાનુ ં કોઈ બંધન નથી પણ જાણે કાયદાને એમનુ ં બંધન છે . એ લોકો એમને

O
મનફાવે તેવા કાયદા ઘડતા રહે છે ને અમલમાં મ ૂકતા રહે છે . ગામમાંથી કોઈ એમને પડકારવા
આગળ આવવાની િહંમત કરે તેવ ું નથી. બેપાંચ જણા એમની સામે અવાજ ઉઠાવી શકે એવા છે

.C
એ લોકો તો પોલીસની સાથે ભળી ગયેલા છે . મ આવા લોકોને પોલીસની જ ર પડે છે તેમ

AY
પોલીસનેય આવા લોકોની જ ર પડતી હોઈ એમની આ અરસપરસની સમજૂિત અમલમાં રહેલી
છે .

AL
પોલીસના આ કમીર્ કે અકમીર્માંનો મુખ્ય છે પોલીસ ઈ સપેક્ટર ભ ૂખડી. નામ તો એનુ ં
ભુપતિસંહ ખડકિસંહ ડીમોર છે પણ એના કામ કરવાની પ ધિતને અનુ પ લાગે એવુ ં નામ પ્રજાએ
એને આપી દીધેલ ું છે
સમજાયું કે પોતાનુ ં આ હલ AK
એની બદલી-તડીપારીની સાથે જ અહીં આ યુ ં છે . એને હજુ એ નથી
ુ ામણું કે વગોવણુ ં નામ એના કરતાંય વધારે ઝડપથી અડવાપુર કેવી
રીતે પહ ચી ગયું હશે!
ST

પણ આ નામ પણ એની સરકારી વધીર્ના એક ભાગ પ હોય એવુ ં હવે તો તેને લાગવા
PU

માંડ ું છે . એનુ ં આ નામ એની સાથે આવેલા કોઈ માણસે જ અહીં પ્રચલીત કયુર્ં હશે એવી એને
હજુસ સુધી શંકા આવી નથી પણ આ નામ એના સાગિરતોએ જ અહીં જાણીત ું કયુર્ં છે એ હકીકત
છે . હા હજુ સુધી કોઈ પ્રજાજને એની સામે એ નામનો ઉ ચાર કરવાની િહંમત કરી નથી એટલું સારંુ
છે . પણ ભ ૂખડીને ખબર છે કે લોકો એની પીઠ પાછળ એ નામનો ઉપયોગ કરે જ છે . ભ ૂખડીને એની
િચંતા કે નથી એની શરમ.
એના આવા કામને અનુ પ નામની અહીં પ્રિસિ ધ કરવામા મુખ્ય ફાળો કો ટે બલ
મહભાડેનો છે . એક-બે વખત ભ ૂખડીએ મહાભાડેની ડ ૂટી પર મોડા આવતાં કડક શ દોમાં ઝટકણી
કાઢી હતી એટલે મહાભાડેએ આ કયુર્ં હત.ું આ મહાભાડેને સવારમાં વહેલા ઊઠવાનુ ં ને વહેલા
પરવારવાનુ ં કોઈ રીતે અનુકળ ૂ આવત ું ન હત.ું જો કે ભ ૂખણડીની આ ચેતવણી બાદ એણે પોતાનો
ક્રમ થોડો ફેરવી નાખ્યો છે . હવે એ કામ પર વહેલો આવી જાય છે ને કોઈને કોઈ તપાસનુ ં બહાનુ ં
કાઢીને એ ચોકીએથી નીકળી જાય છે . પછી ધેર જઈ ચાપાણી કરી એ બે કલાકની બાકીની ઊંઘ
ખેંચી કાઢે છે .
એની આ ગાપચી મારવાની ટેવ હજુસધ ુ ી ભ ૂખડીના યાન પર આવી નથી કારણ કે ભ ૂખડી
પોતે કાયમ ચોકીની બહાર જ ડ ૂટી બજાવતો હોય છે . એની આ ડ ૂટીમાં પોતાનુ ં ખી સુ ં ભરવાનુ ં
કામ જ મુખ્ય હોય છે . મોટાં કામમાં એ પોતાના હાથ નીચેના માણસોનો ખ્યાલ પણ રાખતો હોય
છે . જો કે એના આ માણસો પણ આવી વધારાની આવક ઊભી કરી લેવાની આવડત અહીં આવતા
પહેલાં જ કેળવી ચ ૂકેલા છે એટલે એમને ભ ૂખડીનો આ યવહાર કોઠે પડી ગયો છે .
એમાંનો એક છે હેડ કો ટેબલ મદન ભાગે. એના નામ પ્રમાણે બધાની આવકમાં એનો
ભાગ પડે છે પણ એની આવકમાં કોઈનો ભાગ પડતો નથી. એની કમાણી કરવાની રીત પણ
બધાથી અલગ અને બધાથી ખાનગી જ છે . એ અડવાપુરના બજારમાંથી ખરીદાએલા માલ પર
પોતાનો લાગો વસુલ કરે છે . કોઈ અજા યો માણસ બજારમાંથી માલ ખરીદીને નીકળે એટલે મદન
ભાગેનો સવાલ એની સામે ખડો જ હોય: ‘કીધર સે લાયા?’
 પછી પેલાને પરસેવો ન પડી જાય યાં સુધી ભાગે એની પ્ર ોતરી અને દાટી ચાલુ જ રાખે
ને પેલાએ ખરીદે લો માલ ચોરીનો જ છે એમ પરાણે પેલાના મનમાં ઠસાવીને જ છોડે. પછી માલ
ચોરીનો હોય કે સાચા બજારનો પણ ભાગેની નજરે તો એ ચોરીનો જ દે ખાવાનો ને પેલા
ખરીદનારને ભાગેનો લાગો ચ ૂકવવો જ પડવાનો.
જો કોઈ માણસ પોતે ખરીદે લો માલ બજારનો જ છે એમ સાિબત કરવા પ્રય ન કરવા જાય

M
તો એને એ માલ ચોકીએ લઈ જવાની ને ચૌદમા રતનની ભાગેની ધમકીથી જ પેલાના પગ

O
ૂજવા માંડે અને ભાગેનો આ લાગો ચ ૂકવીને એ એવો તો ભાગે કે એના ગામની ભાગોળ સુધી
એની પા ં વાળીને જોવાનીય એનામાં હામ ન રહે.

.C
ભાગેની આ વસુલીની વાત કદીક ભ ૂખડીને કાને પડે છે પણ ખરી પણ એવી નાની વાતમાં

AY
એને શો રસ પડે? જો કે ભાગેની આ વસુલીની સાચી આવકનો અંદાજ એને આવી જાય તો એ
ભાગેના આ લાગામાંય ભાગ પડાવવાનુ ં ચ ૂકે તેવો નથી. હજુ સુધી એને ભાગેના આ લાગાની

AL
આવકનો સાચો આંકડો નથી મ યો યાં સુધી ભાગે અને એનો આ લાગો સલામત છે .
આ િસવાયના પોલીસ કમીર્ઓ પણ એવી જ નામના (નામચીની) ધરાવનારા છે . હા, આવા
AK
બધા નામીચા આ પોલીસ અડવાપુરમાં કાયદો અને યવ થાની જળવણી કેવી કરશે એની ન તો
સરકારને િચંતા છે કે ન તો તેની અબુધ પ્રજાને.
ST
અડવાપુરમાં બધી મળીને બે પોલીસ ચોકીઓ છે . એક ઈ સપેક્ટર, એક સબ ઈ સપેક્ટર
અને બાકીના દસ જમાદારોના હાથમાં જ હાલ તો અડવાપુરનુ ં રાજ છે . પણ એ લોકો એકલા જ
PU

અડવાપુર રાજના ધણી નથી. આ નગરમાં બીજા પણ ઘણા રાજાઓ છે . એમાંના મુખ્ય છે ધરમિસંહ
ભવાન.
આ ભવાન શેઠ એક ટ્રકમાં કંડક્ટરી કરતાં આવી ચડેલો. પણ રે િડયેટરમાં પાણી ખલાસ થઈ જતાં
ડ્રાઈવરે એને અંધારી રાતે પાણી લેવા ધકેલેલો.
અંધારી રાતે પાણી શોધવા નીકળે લા આ ભવાનને પાણીને બદલે સોનાનુ ં આખું કેટ હાથ
લાગી ગયેલ.ું કેટ હાથમાં આવતાં જ એ દોડીને ગાઉ ટલે દૂ ર જઈ કેટને ગાંડા બાવળના એક
ડં વ ચે ખાડો ખોદીને જમીનમાં ઊંડે સંતાડી આવેલો. એને ખબર પડી જ ગઈ હતી કે આ સોનુ ં
પાિક તાની દાણચોરીનુ ં જ સોનુ ં હોવું જોઈએ. એણે િવચાયુર્ં કે જો એકાદ બે િદવસમાં પેલી
જગ્યાએથી કાઢીને બીજી કોઈ જગ્યાએ ફેરવી લેવામાં ન આવે તો કોઈકને હાથ ચડી જાય તેમ હત.ું
પણ મ કહેવાય છે કે િપયા અક્કલ લાવે છે તેમ આ સોના િવષે િવચારતાં એની છ ી
શિક્ત કામે લાગી ગઈ હતી. વળી પેલા દાણચોરોને પકડીને પોલીસ વડી કચેરીએ લઈ ગઈ હતી.
યાં સુધી એ લોકો જામીન આપીને કે તોડ કરીને બહાર ન આવે યાં સુધી આ કેટને કશો વાંધો
આવે તેમ ન હતો. પણ ભવાનને એની ક્યાં ખબર હતી?
એ રાતે જ એણે મસમોટી કંડક્ટરની નોકરી છોડી દીધી. ડ્રાયવર બબડતો અકળાતો શહેરમાં
પાછો ગયો. ભવાને બીજી રાતે જ એ કેટને એ જગ્યાએથી બીજી વધુ સારી અને સલામત
જગ્યાએ િનરજન વગડામાંના ગાંડા બાવળના એક ધગામાં ંૂ ખાડો ખોદીને સંતાડી દીધુ ં ને એના પર
કાંટા એને ઝૈડાં પાથરી દીધાં. પછીની સવારે એ પાતાની રહેવાની જગ્યાની શોધમાં ઊપડયો. પછી
એને ભવાનમાંથી ભવાન શેઠ બનતા ભાગ્યે જ છ મિહના થયા હશે!
હાલમાં આ ભવાન શેઠનો દે ખાવ પ ૂરતો એક મુખ્ય ધંધો છે લાકડાં કપાવવાનો, વહેરવાનો
ને વેચવાનો. હા એની આડશમાં એમના બીજા અનેક ધંધા ચાલે છે . પોલીસખાતાનેય એમના આ
ધંધામાંથી સારી એવી કમાણી થયા કરે છે એટલે એમ કહેવાય કે પાલીસ એમના આ ધંધાની
ચોકીદારી કરે છે . એટલું તો કહેવ ુ ં જ પડશે કે પોલીસ ચોકીદારીની આ ફરજ બહુ સારી રીતે બજાવે
છે .
 આ ધરમિસંહ ભવાન ભલે નાિમચી યિક્ત છે પણ એમની સાથે રહેનારને િખ સે ખેંચ ન
રહે એની એ ખબર રાખે છે . પણ સામે પડે એની તો એ ખબર જ લઈ નાખે છે . એમનો એક
િસ ધાંત છે કે પોતાના દો તોના નજીક રાખવા પણ દુ મનોને તો વધારે નજીક રાખવા. જો કે
એમની દુ મની કરનાર હાલ તો ગામમાં કોઈ હયાત હોય એવુ ં લાગતું નથી.
એમના આ લાકડાંના ધંધામાં એમના વતી હરાજીમાં બોલનાર અને હરાજીમાં રાખેલા કરતાં

M
વધારે ઝાડ કપાવીને ભવાન શેઠની લાટીમાં પહ ચાડનાર લાલુ ફકીર જાણે ભવાન શેઠના આ

O
ધંધામાં અડધનો (અડધાનો તો નહીં પણ અડધાના અડધાનો તો ખરો જ.) ભાગીદાર બની રહેલો
છે . ફક્ત લાકડાંના જ ધંધામાં. ભવાન શેઠના બીજા ધંધામાં એને કશી લેવાદે વા નથી. કદીક એની

.C
લાકડાંની ટ્રકમાં ભવાન શેઠનુ ં કોઈક પારસલ પાઈ જાય યારે એને લાયક મહેનતાણુ ં લાલુ

AY
ફકીરને મળી જાય છે .
ઝાડ હરાજીમાં મ ૂકવામાં આ યાં હોય એના થડ પર સરકારી માણસો લાલ રં ગથી પ ા

AL
દોરે પછી હરાજી પતે એટલે એ જ સરકારી રં ગનાં ડબલાંમાંથી લાલુ ફકીર વધારાનાં ઝાડ
કાપવાનાં હોય એના પર પ ા પાડી દે . પછી કાપનાર કાપે ને માલ ભવાનશેઠની લાટીમાં

AK
કાયદે સરના લેબલ નીચે પહ ચી પણ જાય. આ એમની કાયમની ગોઠવણ.
આ લાલુ ફકીર પણ આમ તો ભેદી જણ છે . મ ૂળથી એ પણ આ ગામનો નથી. દસેક વરસ
ST
પહેલાં એ મેલાંઘેલાં કપડાં પહેરેલો ગામની ભાગોળે બેભાન હાલતમાં મળી આવેલો. એનો આવો
વેશ અને આવી હાલત જોઈ ગામના કોઈકે ક ું કે એ કોઈ ફકીર હોય એવો લાગે છે . પછી તો
PU

ગામલોકોએ એને મદદ કરી ને બેચાર િદવસમાં એ હરતો ફરતો થઈ ગયેલો. એને બધા હજુ ફકીર
જ સમજતા હતા એટલે એનેય એ ઓળખ માફક આવી ગઈ. એ આમેય મ ૂળમાં તો વાદી જ હતો
ને બધા વેશ ભજવી ચ ૂકેલો હતો. તો એમાં આ એક વેશ વધારાનો ફકીરનો એમાં શો વાંધો હતો
એને!
પોતે ફકીર તરીકે ઠસી ગયો પણ મનમાં એણે એક ગાંઠ પહેલા િદવસથી વાળી દીધી હતી
કે પોતે ભલે ફકીર હોવાનો ઢ ગ કરે પણ ક્યારે ય મીંયાંવાળી ન કરવી કે ક્યારે ય પાિક તાનની
તરફેણ ન કરવી.
ગામમાં ભ ૂખડી કે ભવાન શેઠ ગમે તે કાળાંધોળાં કરતા હોય તો ભલે પણ પોિક તાનની
વાત આવતાં ગામના લોકો રાતાપીળા થઈ જતા હતા. કોઈ અજા યો માણસ ગામની સીમમાં
ભટકાઈ જાય તો એને પાિક તાની જાણીને હલકો કરી નાખવાની અહીં નવાઈ ન હતી. અહીંના
લોકોએ જાણે એક િસ ધાંત બનાવી મ ૂક્યો હતો કે સો િનદ ષ કુટાઈ જાય તો વાંધો નહીં પણ એક
પાિક તાની તો ગામમાંથી કુટાયા વગરનો જવો ન જ જોઈએ.
અડવાપુર ગામ પાિક તાનની સીમાથી બહુ દૂ ર નથી એટલે યાંથી શ ો, દા ગોળો અને
નશીલા પદાથ દે શમાં ધ ૂસાડનારાઓને સાથ આપવાનો ભવાન શેઠનો યવસાય ધમધોકાર ચાલે
છે . કદીક પાિક તાની ઘ ૂસણખોરને બેચાર િદવસ પનાહ આપી દે શના અંદરના ભાગમાં રવાના
કરવાનુ ં કામ મળી જાય યારે ભવાન શેઠને અને પોલાસખાતાને ઉજાણી જ થઈ જાય છે . અરે ,
ઘણી વખત તો આવા ઘ ૂસણખોરને પોલીસના જા તા નીચે જ પોલીસની ગાડીઓમાં જ હાથકડી
પહેરાવીને મોકલવામાં આવે છે અને સલામત જગ્યાએ હાથકડી ખોલી નાખીને એને છોડી મ ૂકવામાં
આવે છે . ને પેલા લોકોય સમો વહેવાર કરવાનુ ં ચ ૂકતા નથી. આવી એક જ ખેપમાં પોલીસને
એમના આખા કાફલાના બેચાર મિહનાના પગાર કરતાંય વધારે બિક્ષસ મળી જાય છે .
હમણાંના આતંકવાદી હમ
ુ લા વધી ગયા છે એટલે દે શની પોલીસ પર દબાણ વધી ગયુ ં છે
ને અહીંની પોલીસ ચોકી પર પણ ઉપરથી દબાણ વધી ગયુ ં છે . એટલે ધ ૂસણખોરોને ઘ ૂસાડવાનુ ં
વાધારે જોખમવા ં થઈ ગયું છે એમ ભ ૂખડીએ કહેવા માંડ ું છે . અડવાપુરની પોલીસ ચોકી પર
ઉપરથી કશું દબાણ આ યું નથી પણ છતાં ભ ૂખડીએ આ બહાનુ ં આગળ કરીને પોતાનો કટકીનો દર
વધારી દીધો છે ને આ દર સામેથી વીકારી લેવામાં પણ આ યો છે . એટલે હાલ તો ભ ૂખડી એ ડ
કંપનીનાં પાચેય આંગળાં ઘીમાં છે . હા, યાં સુધી એ ઘી ઉકળે નહીં ને આંગળાં દાઝી ન જાય યાં
સુધી તો ખરાં જ. એનાં આંગળાં જો ઘીમાં હોય તો ભવાન શેઠનો તો આખો હાથ જ ઘીમાં હોય ને!
દે શનુ ં થવાનુ ં હોય એ થાય એવી એક મા યતા અડવાપુરના આ બેતાજ બાદશાહોનાં

M
મનમાં ઘર કરી ગયેલી છે . આમ કેટલાય આતંકવાદીઓ અડવાપુરની મહેમાનગિત માણીને દે શમાં

O
ઘ ૂસી ગયા છ ને આતંકવાદ ફેલાવીને પાછા પાિક તાન જતા પણ ર ા છે . અહીંના આ નામીચા
બાદશાહોને પાિક તાનની સાથે દે શના લોકોના લોહીનો સોદો કરવામાં કોઈ પાપ દે ખાત ું નથી.

.C
અહીંના આ નામીચા લોકોને મન સબ ભ ૂિમ ગોપાલ કી વો ઘાટ છે . એમને પાિક તાન

AY
પારકું નથી કારણ કે એ એમનાં ખી સાંને ગરમ રાખે છે . ને ભારત પોતાનુ ં નથી કારણ કે એ લોકો
એમનાં આવાં કામમાં દખલ કયાર્ કરે છે .

AL
ગમે તેમ પણ આ અડવાપુરનુ ં રાજ બરાબર ચાલે છે એમ સરકાર માને છે . ક્યારે ક કોઈ
એકલદોકલ લુખ્ખા ઘ ૂસણખોરને પકડીને ભ ૂખડી સરકારને હવાલે કરી દે છે ને પેપરમાં પોતાનો
AK
ફોટોય છપાવી લે છે . એટલે પેપરમાં ક્યારે ક ભ ૂખડીનો ફોટો જોવા મળે તો એમાં આ યર્ પામવા
વું નથી. ક્યારે ક એનાં આવાં કારનામાંથી એને કોઈ ઈ કાબ મળી જાય તોય નવાઈ નહીં. આવા
ST
માણસોના ઉપરીઓ પણ એક કારખાનાની પેદાશ છે ને! ને એમને અહીં મોકલનારાં મોટાં માથાં
પણ એમના વાં જ છે ને!
PU

હાલ તો એમની આટલી ઓળખ પ ૂરતી છે વખત આ યે એમની બાકીની ઓળખ પણ

થવાની જ છે ને!
અ ુ મ→

2. અ ુ લ કાદ ર આવે છે

-જયંતીભાઈ પટલ
પાિક તાનમાં હાલ લ કરી સાશન છે , ને ક્યારે નથી હોત?ું અંગ્રેજોએ એ પ્રજામાં ગુલામીનાં
બીજ રો યાં છે એનો ફાલ યાં હજુય ઊતયાર્ કરે છે .એમને લોકશાહી જાણે સદતી જ નથી. ઝાઝા
માણસો ભેગા મળીને કોઈ કોઈ િનણર્ય લઈ શકે એ વાત હજુ યાંની પ્રજાના માનસમાં ઊતરતી જ
નથી. સાચી વાત તો એ છે કે યાં ટલાં માણસો છે એટલા જ મતમતાંતર છે . એટલે થાકીને કે
મદમાં ચ ૂર થઈને કોઈ લ કરી વડો રા યની દોર પોતાના હાથમાં લઈ લે યારે જ પ્રજાને હાશ
થાય છે . યાંની પ્રજાને ગુલામીમાં જ જ ત નજર આવે છે .
આવો સાશક સૌ પહેલાં તો પોતાની સરમુખ યારી કાયમ કરવા માટે ટોચના પાંચ પંદર
અિધકારીઓને ઉદાર હાથે િમલકતો અને સ ાની લહાણી કરે છે તો કેટલીક સાફસુફી કરાવી નાખે
છે . બસો ચારસો માણસો એમાં કબર નસીન થઈ જાય છે ને બેચાર લાખ બીજા િવરોધી માણસો
ગભરાઈને ચ ૂપ થઈ જાય છે . પછી સરમુખ યાર સારો હોય કે નઠારો પણ કોઈથી એ મીંયાંની
ભેસને ડોબુ ં કહેવાત ું નથી.
આવા અમલદારોના હાથમાં લહાણીમાં ખેતીની જમીન આવતી જાય છે ને પ્રજા િદવસે
ૂ મટીને ખેતમજૂરમાં ફેરવાતી જાય છે . પેલા સરમુખ યારને આની કાંઈ પડી હોતી નથી
િદવસે ખેડત
ને અબુધ પ્રજાને આ વાત સમજાતી નથી. પેલાને પોતાની આ સ ા ટકાવવી હોય તો એણે આમ
કરવું જ પડે છે . ને એને ક્યાં પોતાની જમીન આપવાની છે ?
 એ દે શની કોઈ લોકશાહી સરકાર ભલે યાં ક્યારે ય પાંચ વરસ પ ૂરાં કરી શકી ન હોય પણ
આવી સરમુખ યાર સરકાર પાંચ કરતાંય વધારે સમય ટકી જાય છે . આવી સરકાર પ્રજાને રોજરોજ
નવાનવા પ્રકારનો નશો કરા યે જોય છે . ક્યારે ક કાિ મર લે કે રહગે તો ક્યારે ક િદ હી પર
પાિક તાનનો ઝંડો લહેરાવવાનો નશો પેલા ગુલામ માનસમાં નશો પેદા કરાવી જાય છે . વળી
આતંકવાદની સફળતાના ખોટા આંકડા તો યાંની પ્રજાને ખુશ કરવાની અકસીર દવા ગણાય છે .

M
આ દવા એવી તો અકસીર છે કે એની અસર પોઢીઓ સુધી કાયમ રહે છે .

O
અમેિરકાને પૈસે નેતાઓને તાગડધી ા કરવાની યાં આદત પડી ગઈ છે . એ લોકો પ્રજાને
ઈ લામ, આતંકવાદ, કાિ મર વગેરે શ દોની માળા જપા યે જાય છે . ભારતની િવરુ ધની કોઈ પણ

.C
વાત હોય તો તેને વધારીને તેનો ડોઝ પ્રજાને વારં વાર આપવામાં આવે છે . આમ છતાં ક્યારે ક

AY
પ્રજામાં અસંતોષ વધી ગયો હોય એવુ ં લાગે યારે યાંના નેતાઓ આંખ આડા કાન કરીને તેમને
ભારતની િફ મોની પાયરસી થવા દઈને જોવા દે છે . હા, એમાંની કેટલીક િફ મોમાં વાંધા પડતાં
એટલે કે પાિક તાની સરકારની નીિતની િવરુ ધનાં દૃ યો હોય તો એવી િફ મોને પાયરસીમાં ગણી

AL
લઈને પાંચ પચાસ માણસોને પ ૂરી પણ દે વામાં આવે છે .

AK
કેળવણીથી પ્રજા બંડખાર બને છે એની આવા બની બેઠેલા નેતાઓને ખબર છે એટલે તેઓ
પ્રજાનુ ં યાન કેળવણી તરફ ન જાય એની સતત કાળજી રાખતા હોય છે . એમના પાળે લા મુ લાઓ
પોતાનુ ં વચર્ વ જામેલ ું રાખવા એમની આવી નીિતમાં સ ૂર પ ૂરાવતા રહે છે . ક યાકેળવણી
ST
ઈ લામની િવરુ ધ હોવાની એ લોકો કાયમ બાંગ પુકારતા રહે છે . યાંના સરકારી આંકડા ભલે ગમે
તે કહેતા હોય પણ યાંન ુ ં સાચી કેળવણીનુ ં પ્રમાણ ૩૩ ટકા કરતાંય ઓ ં છે . અને એટલે તો પેલા
PU

સરમુખ યારોની ગાદી સલામત રહેતી હોય છે .

િવ બૅંક અને બીજી આંતર રા ટ્રીય સં થાઓ આ અંગે વારં વાર માત્ર કહેવા પ ૂરતો અવાજ
ઉઠાવે છે પણ અમેિરકાની રહેમ નજર નીચે એ બધુ ં સબસલામતના લેબલ નીચે આવી જાય છે .
અમેિરકાએ પાિક તાનને ગોદ લીધું છે એમ અમેિરકાની જનતા ને સમગ્ર િવ માને છે છતાં કોઈ
જોરદાર વાંધો ઉઠાવત ું નથી. બધાને અમેિરકાની જ ર પડે છે ને અમેિરકાને દિક્ષણ એિશયાના
સમતોલનમાં પાિક તાનની જ ર પડે છે એટલે બધુ ં દાબાદાબ રહેલ ું છે .
અમેિરકાએ યારે પાિક તાનમાં એમનુ ં લ કરી થાણુ ં થા યુ ં યારે એમની નજર ભલે
ચીનને આંખ બતાવવાની હોય પણ અ યારે તો એ આખા એિશયાને આંખ બતાવી ર ું છે .
પાિક તાન ભલે ન વીકારે પણ એનેય અમેિરકાની ગુલીમી વેઠવી પડે છે . પણ એ તો સનાતન
સ ય છે જ કે ગોળ ખાય એને ચાડાંય પહેરવાં જ પડે.
નેતાઓ પાિક તાન પર રાજ કરે છે ને નેતાઓનાં છોકરાં ઈંગ્લે ડ કે અમેિરકામાં ભણે છે ને
ગુલામી પ્રજાને ફાળે આવે છે . યાંની પ્રજા ક્યારે ક અમેિરકા સામે કાગારોળ મચાવે છે પણ પેલા
લ કરી સાશકોને જ યાં અમેિરકાએ ખરીદી લીધા હોય યાં એમની એ વાત સાંભળે છે જ કોણ?
આમ તો પાિક તાન એક વ છ દે શ હોવો જોઈએ કારણ કે યારે યારે કોઈ લ કરી વડો
રા યની ધ ૂરા સંભાળી લે છે યારે એ ઘણી બધી સાફસુફી કરી દે તો હોય છે . પણ યાંનાં ગરીબી
અને િનરક્ષરતાના આવરણ નીચેન ુ ં પાિક તાન હજુ સો વરસ પહેલાં હત ું એટલું જ ગંદું છે .
યાના લ કરમાં કેટલાક બહાદુર હોય છે પણ મોટા ભાગના તો માત્ર બહાદુર હોવાનો
ભભકો જ કરતા હોય છે . આવા માણસોમાં યાંના લ કરનો એક અમલદાર અ દુલ કાદીર આવી
જાય છે . એની બઢતીની વાત પણ જાણવા વી છે .
આમ તો એ એક સામા ય સૈિનક જ હતો પણ છે લી લડાઈ વખતે એણે પોતાને નામે
એકબે એવી િસિ ધયો ચઢાવી દીધી હતી કે એ બહુ ઝડપથી લ કરમાં ઉપર આવી ગયો હતો. એના
મનમાં દે શના વડા તો નહીં પણ એની નીચેના મુખ્ય પદ સુધી પહ ચવાની ઉ મીદ ક્યારે ક જાગવા
માંડી હતી કે પછી એના ઉપરી અિધકારીઓને એમ લાગવા માંડ ું હત ું એટલે એમણે અ દુલ
કાદીરને બેચાર ચંદ્રકો ને કહેવા પ ૂરતી એકબે બઢતીઓ આપીને મ કોહેલ ું ઘી ઉકરડે નાખવામાં
આવે છે તેમ એને પરદે શી જાસુસી ખાતામાં ધકેલી મ ૂક્યો હતો.
છે લી લડાઈમાં એણે કરે લા કારનામાની વાત હતી પણ અજાયબ. એની સાચી ખબર તો
એક એને હતી ને બીજી હતી એના ખુદાને. હા, એક બીજા માણસને હતી ખરી પણ એ તો બાપડો

M
અ દુલ કાદીરને હાથે જ જ ત નસીન થઈ ગયો હતો.

O
વાત એમ બનેલી કે અ દુલ કાદીર અને એનો એક સાથી િહ દુ તાની લ કરથી બચવા

.C
ભાગતા એક એવી જગાએ પહ ચી ગયા હતા કે યાં બે િદવસ પહેલાં ખુનખાર જગં ખેલાયો હતો
અને એમાં ઓછામાં ઓછા પચાસ પાિક તાની સૈિનકો સાયાર્ ગયા હતા. યાંથી કુચ કરતાં

AY
િહ દુ તાની જવાનોની ભ ૂલને કારણે એક મશીનગન યાં રહી ગઈ હતી. ભાગતાં ભાગતાં એની
સાથેના અહમદની નજરે એ પડી એટલે એણે એ ઉઠાવી લીધી હતી.

AL
યારે એ બેય જણા સલામત જગ્યાએ પહ ચીને િનરાંતનો દમ લેતા હતા યારે પેલાએ
પોતાના સાથીદાર અ દુલને આ ગન બતાવી ને અ દુલ કાદીરના કુિટલ મનમાં એક યોજના
AK
ઘડાઈ ગઈ હતી. એણે એ મશીનગન પેલા પાસે જોવા માગી ને એને ફેરવી ફેરવીને જોવા માંડી
હતી. એમ કરતાં એણે પાલાની છાતીમાં ચાર રઉ ડ ધરબી દીધાં હતાં.
ST
બે કલાક પછી અ દુલ કાદીર પેલાના શબને ખભે નાખીને બે માઈલ ટલેની દૂ રની
પાિક તાની છાવણી સુધી પહ ચી ગયો હતો.
PU

એણે પછી પોતાના આ કારનામાની બનાવટી વાતથી પોતાના ઉપરીઓને આંજી દીધા.
પોતે દસ િહ દુ તાની જવાનોને મોતને ઘાટ ઉતારી દીધા હતા પણ એમાં એનો આ સાથી ઘવાયો
હતો. પોતે એને પાંચ માઈલથી ઉપાડીને લઈ આ યો હતો એમ પણ એણે જણા યુ ં હત.ું તે છે ક
છાવણીમાં આ યો યારે જ એને ખબર પડી કે એ જ ત નસીન થઈ ગયો હતો.
પણ એના એ અિધકારીઓને ક્યાં ખબર હતી કે એ મરી ગયો હતો એની પ ૂરી ચકાસણી
કયાર્ પછી જ એ એને યાં ઊંચકી લા યો હતો? પેલા અિધકારીઓ પીછે હઠની હરીફાઈના જ
પિરપાક હતા એટલે એમને અ દુલની આ વાત કાિબલેદાદ લાગે એમાં કશી નવાઈ ન હતી.
એમણે પોતાના ઉપરી અિધકારીઓને અ દુલની આ જાનેફેસાનીની વાત વધારીને જણાવી અને
અ દુલ કાદીરને એક મેડલ અને મેજરનો હો ો એનાયત કરવામાં આ યો.
પછી તો અ દુલ કાદીરને આવાં બહાનાં ઊભાં કરતાં ને બીજાની િસિ ધયો પાતાને નામે
ચડાવી દે વાની ફાવટ આવી ગઈ હતી. એની આ બધી વાતોની પાછળના સાચા ભેદની કોઈને કશી
ખબર ક્યાં હતી? હવે તો એના જાસુસી ખાતાના ઉપરી અિધકારીઓ પણ તેનાથી ગભરાવા માંડયા
હતા. એમને પોતાના હો ાની િચંતા થાય એટલી હદે આગળ વધતા આ અ દુલ કાદીરમાં એમને
એક ગાંડપણનુ ં ઝન ૂન દે ખાવા માંડ ું હત.ું એટલે એમણે આ પાપ બીજાને માથે મારવામાં જ
પોતાની સલામતી સમજી એને પરદે શી જાસુસી ખાતામાં ધકેલી મ ૂક્યો હતો. એટલે અ યારે અ દુલ
કાદીર પરદે શી જાસુસી ખાતામાં પાતાનુ ં થાન જમાવવા પ્રય ન કરી ર ો હતો.
એનાં આ કારનામાંની વાતો એની સાથે જ પરદે શી ખાતામાંય જાણીતી થઈ ગઈ હતી.
યાંના ઉપરી અિદકારીઓ પણ તેનાથી ડરવા માંડયા હતા. એમને એનાં આવાં કારનામાંમાં
ગાંડપણની ગંધ આવતી હતી. લ કરની નોકરીને કોઈ ગાંડો માણસ જ આટલી ગંભીરતાથી લે એમ
તેમને લાગત ું હત.ું એટલે એમણે એક વખત લાગ જોઈને િહંદુ તાન જાસુસી ખાતામાં એને તબદીલ
કરી દઈને મીશન િહ દુ તાનને માથે મારી દીધો.
 લગભગ ત્રીસ લાખ િપયાની માતબર રકમ સાથે એને િહ દુ તાન માકલવાની પેરવી
કરવામાં આવી. અલબ આ ચલણી નોટો પણ બનાવટી જ હતી પણ અ દુલ કાદીર નસીબનો
બિળયો હતો. એને પોતાના એક દો ત મારફત ખબર પડી ગઈ કે એને આપવામાં આવનાર નોટો
બનાવટી હતી.
એણે પોતાના વડાઓને પ ટ જણાવી દીધુ ં કે પોતે એક અગ યના મીશન પર જતો હોવાથી

M
બનાવટી નોટો ઘુસાડવા વા નાના કામ સાથે એને જોડતાં આખું મીશન જોખમમાં આવી પડશે.
એટલે એની સાથેનો બધો વહેવાર સાચી કર સીથી જ કરવો.

O
એનુ ં સાલ પોતાને માથેથી કાઢવા માગતા પેલા અિધકારીઓએ એની આ વાત માની પણ

.C
ખરી ને એને સાચી નોટો સાથે રવાના કય . અ દુલને ક્યાં ખબર હતી કે એને કોઈ અગ યના

AY
મીશન પર નહીં પણ એક સામા ય જાસુસ તરીકે ભારત મોકલવામાં આવી ર ો હતો!
એને ભારતમાં ઘુસાડવાની જવાબદારી પાિક તાનની કોઈ એજ સીને સ પવામાં આવી હતી.

AL
એક વખત એ ભારતમાં દાખલ થઈ જાય પછીની જવાબદારી ભવાન શેઠને માથે આવી હતી.
એમને અ દુલ કાદીરને પનાહ આપવાની ને યાંથી અમદાવાદ પહ ચાડવાની કામગીરી કરવાની
હતી.
AK
આ વખતે આવનાર માણસ ઘણી મોટી રકમ સાથે લાવવાનો હતો એટલે એની કામગીરી
ST
પણ એવી જ અગ યની હશે એનો ખ્યાલ ભવાન શેઠને આવી ગયો હતો એટલે પેલા ત્રીસ
લાખમાંથી પોતાનો પાંચ લાખનો ભાગ એમણે અગાઉથી માગી લીધો હતો. જો કે એમના યાનમાં
PU

હત ું જ કે એમાંથી ભ ૂખડીની કંપનીનેય બે લાખ તો આપવા જ પડવાના હતા.

આમ એક અંધારી રાતે અ દુલ કાદીર િહંદુ તાનની સરહદમાં ઘ ૂસી ગયો. એ ઘુસવામાં તો
જાણે સફળ થયો પણ એના પેલા ઉપરીઓ મ ધારતા હતા એમ બધુ ં પાર ન ઊતયુ.ર્ં અ દુલ
કાદીર ઘ ૂસી તો ગયો પણ એની પાછળ ગોળીઓની તડાફડી બોલી એટલે એને પોતાનો સામાન
મ ૂકીને ભાગવું પડ ું હત.ું એનો સામાન તો ભારતની પોલીસને હાથ પડયો એટલે એ સાવ
કડકાબાલુસ વો ભવાન શેઠને માથે પડયો. એની સાથેના પૈસામાં ભવાન શેઠનાય પાંચ લાખ
િપયા હતા એ પણ સલવાઈ ગયા.
પણ ભવાન શેઠ એમ કાચી માયા ન હતો. એમણે અ દુલને આશરો તો આ યો પણ
પાિક તાની ભેિદયા મારફત સંદેશો મોકલી આ યો કે તકલીફ વધારે પડી છે એટલે પાંચને બદલે
સાત લાખ પાતાના જોઈશે. જો પૈસા નહીં મળે તો પોતે અ દુલને િહ દુ તાનની સરકારમાં સ પી
દે શે. ને અ દુલ કાદીરનુ ં સાલ પોતાને માથેથી કાઢવા માગતા પેલા જાસુસી ખાતાએ ભવાન શેઠના
સાત લાખ અને અ દુલના બીજા પચીસ લાખ િપયા મોકલી આ યા ને એમ બધુ ં રાગે પડ ું એમાં
સાત િદવસ નીકળી ગયા.
પેલા પાિક તાનીઓ ગમે તેવી ગણતરીઓ કરતા હોય પણ ભ ૂખડીના મનમાં જુદો જ લાન
ઘડાઈ ર ો હતો. એ આખો લાડવો હજમ કરવાની ગોઠવણમાં પડયો હતો. એણે અ દુલ કાદીરને
ટ્રા સફર કરતા પહેલાં પોતાના માણસોને આ યોજના સમજાવી દીધી. એની યોજનાના અમલ માટે
એણે આગલે િદવસે જ એક ગાડીમાં એક સબ ઈ સપેક્ટર સાથે પાંચ પોલીસવાળા રવાના કરી
પણ દીધા હતા.
આ તરફ અ દુલ કાદીર પણ એક વખતના અનુભવે થોડો ચોકંદો થઈ ગયો હતો એટલે
એણે પોતાના સામાનમાં બધી રકમ રાખવાને બદલે બ ે પગનાં મોજાંમાં, બુટનાં તિળયાંમાં અને
પોતાનાં કપડાંનાં િખ સાંમાં બધા મળીને લગભગ દોઢેક લાખ િપયા સંતાડી દીધા હતા. બધી
કર સી સોસોની નોટોમાં જ હતી એટલે બાકીના પોતાના સામાનમાં રાખ્યા િસવાય એનો ટકો જ
ન હતો.
 ને એમ અ દુલ કાદીરનો વરઘોડો અડવાપુરથી નીક યો. પોલીસે બતાવવા પ ૂરતાં
કાગિળયાં તૈયાર કરી સાથે રાખ્યાં હતાં એટલે વખત છે ને કોઈ પોલીસ પાટ સામી મળી જાય તો
કશો વાંધો ન આવે. એમણે અ દુલ કાદીરને પણ હાથકડી પહેરાવીને જ જીપમાં બેસાડયો હતો.
અડવાપુરની આ પોલીસને આવાં કામનો સારો એવો અનુભવ હતો. એમણે સમય અને માગર્ પણ
એવી રીતે પસંદ કયાર્ હતા કે પોતાના અગાઉથી મોકલી આપેલા પોલીસો ને અ દુલનો આ

M
વરઘોડો યારે ભેગા થાય યારે રાતના દસેક વાગ્યા હોય અને જગ્યા પણ વેરાન હોય.

O
ભ ૂખડીના લાન મુજબ બધું પાર પડત ું આવત ું હત.ું આ વરઘોડો િનયત થળે પહ યો યાં
લગભગ દસેક વાગ્યે અચાનક એક પોલીસ ઝીપ ગાડી ધસી આવી ને એમણે ભ ૂખડીવાળી ગાડીને

.C
ઘેરી લીધી. એમણે પોતાની રાયફલો તાકી ને બધાને જીપમાંથી બહાર નીકળવા હક ુ મ કય .

AY
જીપમાંથી બહાર નીકળતા પહેલાં ભ ૂખડીએ અ દુલના હાથની બેડીઓ ખોલી નાખી ને એના કાનમાં
ક :ું ‘હમ ઉન લોગો કે સાથ દલીલબાજી કરગે ઉસ દરિમયાન તું ભાગ જાના વનાર્ આજ તેરી યહીં
પર કબર બન જાયેગી.’ કહેતાં તેણે અ દુલને એની ગઠરી સંભાળવાની તક ન આપતાં બહાર

AL
ધકેલી દીધો ને એ સામે ઊભેલા પોલીસની સામે ચા યો.

AK
યાં એક પોલીસવાળાએ બ ૂમ મારી: ‘કોન ભાગ રહા હૈ. ઠહર જો વનાર્ ગોલી માર દુંગા.’
કહેતાં તેણે હવામાં ફાયર કય . ને બીજા બધાએ પણ હવામાં ગોળીઓ છોડવા માંડી. પછી
અ દુલમીંયાં એવો ભગ્યો છે કે ન પ ૂછો વાત. પછી અ દુલ કાદીરને અંધારી રાતમાં વગડામાં
ST
દોડતો મ ૂકીને બધા હસતા ને એકબીજાને તાળી દે તા અડવાપુરને ર તે પડયા.
PU

ભ ૂખડીએ બધાને તાકીદ કરી દીધી કે કોઈએ ભ ૂલેચ ૂક્યેય ભવાન શેઠને કે કોઈનેય આ વાત
કરવાની ન હતી. યારે ફરતી ફરતી એમને કાને વાત આવશે યારે એ પોતે જ એને ખુલાસો કરી
દે શે. એ કેવો ખુલાસો કરવાનો હતો એ પણ એણે પોતાના માણસોને જણાવી દીધુ.ં ‘હુ ં કહીશ કે
સે ટ્રલની પેિશયલ ગેંગ સામી ભટકાઈ ગઈ એટલે તકલીફ થઈ ગઈ. ગમે તેમ કરીને અમે
અ દુલને તો ભગાડી મ ૂકવામાં સફળ થયા છીએ પણ અમારે તો ઉપરથી તપાસ ટુકડી આવશે એને
જવાબ દે વાના થયા છે . આ પૈસામાંથી તમને દરે કને પચાસ પચાસ હજાર િપયા મળશે. મારા
ભાગના પૈસા થોડા વધારે હશે એ બધા સંતાડી મ ૂકવા પડશે કદાચ એ લોકો કશુકં લફરંુ ઊભુ ં કરે
તો કહેવા ચાલે કે અ દુલના સામાનમાંથી આટલા જ મ યા છે .’
જો કે એની આ વાત સાચી હોવા બાબતમાં બધાને શંકા હતી પણ દરે કને પચાસ હજાર
િપયાની વાતથી સંતોષ થઈ ગયેલો હતો એટલે કોઈએ કશો વાંધો ન ઉઠા યો. અને એની પાછળ
બીજી પણ એક વાત હતી. જો ભ ૂખડી આગળ પડે ને મંજૂરી આપે તો જ આવુ ં કામ થઈ શકે એટલે
એનો ભાગ વધારે હોય એ બરાબર હત.ું જો એમને ભ ૂખડીના આ ભાગનો સાચો આંકડો ખબર હોત
તો એમાંનો કોઈક કદાચ કંઈક કહત. આમેય આ પચાસ હજારનુ ં બોનસ એ બધાને મન દુકાળમાં
હેલી થયા વુ ં લાગ્યુ ં હત.ું
ભવાન શેઠે આ વાત જાણી કે તરત એ ભ ૂખડીને મળવા દોડી આ યા. ભ ૂખડીએ એમને પોતે
નક્કી કરે લી વાત જ જણાવી ને પૈસાની બાબતમાં કાને હાથ દઈ દીધા. ‘મને લાગે છે કે એમાંના
થોડાક અ દુલ કાદીર પોતાની લાથે લઈ ગયો છે . એક પોટલી જીપમાંથી પોલીસને હાથ ચડી છે .
જો એમાં મોટી રકમ હશે ને એમની દાનત બગડશે તો વાંધો નહીં આવે. પણ એ લોકો જો
સરકારમાં એ રકમ જમા કરાવશે તો અમારી તો માઠી જ બેસશે. બે લાખ ખાવા જતાં અમારામાંના
કેટલાકની નોકરીય જોખમમાં મ ૂકાઈ જશે.’
‘એ તો ભાઈ, માલ ખાય એ કદીક મારે ય ખાય. પણ મારાથી એમાં કાંઈ થઈ શકે એમ
હોય તો મને કહેજો. તમને તમારા બે લાખ તો કાલે મળી જશે.’ કહેતાં ભવાન શેઠ િવદાય થયા.
ભ ૂખડીને એક વાતે આનંદ થયો કે એમને પોતાની વાતમાં કશી શંકા પડી ન હતી.
 ભવાન શેઠે પાિક તાન બધો રીપોટર્ મોકલી દીધો ને તાકીદ કરી કે હવે અ દુલ કાદીરને
માટે કોઈ રકમ મોકલવી હોય તો એમને મોકલશે તો એ યાં હશે યાં એને બ પહ ચાડી દે શે.
પણ હજુ એના તરફથી કશા સમાચાર આ યા પછી વાત.
પાિક તાનમાંના અ દુલના ઉપરીઓને થયુ ં કે અ દુલની કાશ કાઢવાનુ ં આ તરકટ મોઘુ ં ને
મોઘું થતું જાય છે . અ યર સુધીમાં લગભગ સી ેર લાખ તો એમાં હોમાઈ ગયા છે . જો ઉપરથી

M
ઊંડી તપાસ કરવામાં આવશે તો એના જવાબ આપતાં એમને તકલીફ પડવાની હતી. પણ એમને

O
ખાતરી હતી કે યાં આખું તંત્ર જ લાિલયાવાડી વુ ં હત ું યાં એમને ખાસ વાંધો આવશે નહીં.

.C
વળી આ તો હત ું મીશન િહંદુ તાન આવા જોખમી મીશનમાં તો ખચર્નો િવચાર જ ન
કરવાનો હોય. એમાં આવી તકલીફ ઊભી થવાની શક્યતાની ઉપરના અિધકારીઓને પણ જાણ

AY
હોય જ. એમને િહંદુ તાની પોલીસનો ને યાંના લ કરનો અનુભવ ક્યાં ઓછો હતો!
અલબ બધાને એ વાતે અનંદ હતો કે મીશન િહંદુ તાન શ થઈ ગયુ ં હત ું અને એની

AL
બાગડોર ખખારંૂ દરીંદા અ દુલ કાદીરના હાથમાં હતી. જો એ મન મ ૂકીને આ કામમાં વળગી પડશે
તો વખત છે ને િદ હી પર પોિક તાની ઝંડો ફરકાવવાની વાત નહીં બને તો વાંધો નહીં પણ
AK
કાિ મર તો હાંસલ કરી જ લેવાશે. પણ એમના એ અ દુલ કાદીરને માથે શી વીતતી હતી એની
એમને ક્યાં જાણ હતી?
ST
અ ુ મ→
PU

3. અ ુ લ કાદ રની પનોતી

- જયંતીભાઈ પટલ
રાતના અંધારામાં અ દુલ કાદીર જીવ બચાવીને મ ૂઠીઓ વાળીને ભાગ્યો હતો! ઠોકરો
ખાતો, પડતો ઊભો થતો એ લગભગ દોઢેક માઈલ દો઼્યા પછી જ ાસ ખાવા ઊભો ર ો. તોય
એના મનમાંથી િહંદુ તાની પોલીસની બીક ઓછી થઈ ન હતી. એ ગભરાતો ચારે તરફ નજર
નાખ્યા કરતો હતો કે પાછળ પોલીસની ઝીપ ગાડી આવતી તો નથી ને! પણ દૂ ર સુધી ગાડીના
પ્રકાશનો લીસોટો ન જણાતાં એને સહેજ શાંિત વળી.
એને તરસ લાગી હતી પણ આ અંધારામાં પાણી શોધવુ ં કેમ? યાં એને પોતાનો હાથ પણ
દે ખાતો ન હતો એવા અંધકારમાં પાણી શોધવુ ં એ તો અશક્ય જ હત ું એમ એને લાગ્યુ.ં સાથે સાથે
પોતાને આવા જોખમી મીશન પર ધકેલી મ ૂકનારા પોતાના ઉપરી અિધકારીઓને પણ મનમાં મણ
મણની ચોપડાવી ર ો.
પેલા પચીસ લાખમાંથી એણે ઓછામાં ઓછી પાંચ લાખ િપયાની કટકી કરવાનો લાન
મનમાં પહેલેથી ઘડી મ ૂક્યો હતો એ તો હવે ભ ૂલી જવાનો હતો. હવે પોતાના ખાતાવાળા પૈસા
મોકલશે એનો હવે પાકો િહસાબ માગશે એ વાત એને સમજાઈ ગઈ હતી. પણ અ યારે ભ ૂખ, તરસ
અને થાકની આગળ એ બાબતમાં િવચાર કરવાની તેને જ ર જણાતી ન હતી.
થાકને કારણે એનામાં આગળ ચાલવાની શિક્ત જ રહી ન હતી. વળી તરસથી ગ ં સ ૂકાત ું
હત ું એટલે એણે અઠે જ ારકા કરીને રોતીમાં લંબા યુ.ં સ ૂતાંની સાથે એણે મનમાં પોતાના
આગળના લાન ઘડવા માંડયા. સવાર થયે પોતે સૌ પહેલાં તો પાણી શોધવુ ં પડશે. પછી પોતે
અ યારે િહંદુ તાનના કયા ખ ૂણામાં છે એ શોધવુ ં પડશે. અહીંથી અમદાવાદ કેટલું દૂ ર હશે! પહેલાં
અમદાવાદ તો પહ ચવું જ પડશે, પછી આગળનુ ં િવચારીશુ,ં એણે િવચાયુ.ર્ં
 એટલું સારંુ હત ું કે એની પાસે પોતાનાં બનાવટી ઓળખપત્રો ખી સામાં સલામત હતાં. એને
એક વાતે સંતોષ થયો કે પોતે પાિક તાની જાસુસ તરીકે તો નહીં જ પકડાય.
સરકારના આટલા બધા પૈસા ગુમા યા પછીય એને એક વાતે આનંદ થયો કે પોતાની પાસે
લગભગ દોઢેક લાખ િપયા ટલી રકમ સલામત હતી અને તે પોતાની હતી. એણે આ પૈસાનો
િહસાબ ક્યાં પોતાના ખાતામાં આપવાનો હતો! અમદાવાદ પહ ચીને પોતે પોતાની કથની પોતાના

M
ઉપરીઓને જણાવે નહીં ને યાંથી બીજી રકમ આવે નહીં યાં સુધી પોતાને પોતાની આ અંગત મ ૂડી

O
પર જ રહેવા, ખાવા ને ઓળખ પાકી કરવાનાં કામ પતાવવાનાં હતાં. પણ હજુ તો એ પહેલાં
પોતાને અમદાવાદ પહ ચવાનુ ં હત.ું ને એના પહેલાં પાણી…

.C
એનુ ં ગ ં સ ૂકાઈ ર ું હત ું એટલે પાણીની િચંતામાં એની ભ ૂખ ક્યાંય િવસરાઈ ગઈ હતી.

AY
રાત વીતતી જતી હતી. એમાં એક તરફ િદવસ ઊગવાનો આછો ઉજાસ િક્ષિતજમાં દે ખાયો ને એ
ઊભો થઈ ગયો. એણે એ જાંખા ઉજાસમાં પાણી માટે તપાસ કરવા માંડી. એની નજરે દૂ ર પાંચસાત

AL
છાપરાં હોય એવું જણાયું ને એ ખુશ થઈ ગયો. એને થયુ ં કે હજુ અ લાતાલાના એના પર હાથ
હતા. એણે પોતાના બહારના ખી સામાં ફક્ત પાંચસોની નોટો રહેવા દઈને એમાંના બીજા પૈસા

AK
અંદરનાં ખી સાંમાં પરાણે ઠાંસી દીધા ને એ પેલાં છાપરાં તરફ ઊપડયો.
પેલાં છાપરાં જોયાં એટલે એની તરસ પાછી બમણા વેગે એના મન પર વાર થઈ ગઈ. એ
ST
છાપરાં તરફ થઈ શકે એટલી ઝડપથી ચાલવા માંડયો. પણ એ છાપરા દૂ ર ને દૂ ર જતાં હોય એમ
એને લાગવા માંડ .ુ એને એક વખત તો થયુ ં કે એ મ ૃગજળ તો નહીં હોય નો! પણ યાં જ એની
PU

નજર એક તલાવડી અને એની આસપાસનાં બેચાર ઝાડવાં પર પડી. એણે અ લાને પાછા યાદ
કયાર્ ને એ દોડયો. તલાવડીનુ ં પાણી થોડું ગંદું હત ું અને એના પર સેવાળના થર બાઝી ગયા હતા
તોય આ એને એ અમ ૃત વું લાગ્યુ.ં
અહીં આવતા પહેલાં એણે ગંગા નદી િવષે વાં યુ ં હત ું એ એને યાદ આવી ગયુ.ં એણે મનમાં
િવચારે લ ું કે ગમે તેમ કરીનેય પોતે એક વખત તો એ ગંગામાં ડૂબકી મારી આવશે જ. બધા િહંદુ
લોકો ગંગાને બહુ પિવત્ર ગણે છે તે અમ થા તો નહીં જ ગણતા હોય ને! પણ અ યારે તો આ
તલાવડી જ એને મન ગંગા હતી.
બીજો કોઈક િદવસ હોત તો એણે તલાવડીના આવા ગંદા પાણીમાં પગ બોળવામાંય સ ૂગ
અનુભવી હોત પણ આ એની તરસ એને એવુ ં બધુ ં િવચારવા દે તેમ ન હતી. એણે ખોબાથી
પીવાને બદલે ઘટં ૂ ણીએ નીચા નમીને પાણી પીવા માંડયુ.ં એને અણીને સમયે આવુ ં અમ ૃત વુ ં
પાણી આપવા માટે એણે પાછા અ લાને યાદ કયાર્ . પાણી પીને હાશકારો અનુભવતાં એણે તલાવડી
તરફ મમતાથી જોવા માંડ .ું હવે તો અજવા ં પણ વ યુ ં હત ું એટલે એ અજવાળામાં એણે
તલાવડીને સામે િકનારે પાણીમાં એક મરે લ ું કૂતરંુ પડ ું હત ું તોય એને ઉપકોય ન આ યો. એણે
મનમાં િવચાયુર્ં જમીન પર પડા વો સબ હલાલ. ને એણે પેલાં છાપરાં તરફ ચાલવા માંડ .ું
નજીક પહ ચતાં એણે જોયું કે એ તો દસપંદર નાનાંનાનાં પડાંઓનુ ં નાનુ ં સરખું ગામ જ
હત.ં એણે દાતણ કરી રહેલા એક વ ૃ ધ માણસને જોયો. એની પાસે જઈ એણે પ ૂછ :ું ‘મોટા, મારે
ુ
અમદાવાદ જવુ ં છે . અહીંથી અમદાવાદ જવાની કશી ગોઠવણ થઈ શકશે? અમદાવાદ અહીંથી
કેટલું દૂ ર હશે?’
‘શહેર તો અહીંથી બહુ આઘુ પડે. અહીં વગડામાં શહેરમાં જવાની શી ગોઠવણ હોય! અહીંથી
પંદરે ક ગાઉ રાણાપાદર મોટું ગામ છે તીયાંથી તમને અંદાવાદ તો નહીં પણ ખોડા જવાનુ ં ગાડું કે
ઘોડાગાડી મલી જાહે.’ પેલાએ ક .ું
‘પંદર ગાઉ? અહીંથી રાણાપાદર જવાનુ ં કશુ ં સાધન હોય તો હુ ં પૈસા આપીશ. મને તમે
એટલી સગવડ કરી આપો તો તમારો પા’ડ.’
 ‘પેલી લાલ ગા બેઠી છે એ છાપરાવાળા મેઘાને પ ૂછો. એની પાંહ ે હાંઢણી છે . એ જો તીયાર
થાય તો તમારે વેંટ પડી જાય.’ પેલા માણસે દાતણ પતાવીને કોગળા કરતાં ક .ું
એટલે અ દુલ પેલા લાલ ગાયવાળા છાપરા તરફ ચા યો. યાં મેઘાને પ ૂછ ું તો એ કહે:
‘ના ભાઈ, મારે એવો લાંબો ફેરો કરવાની પલ નથી. મારાં ઢોરાં ભ ૂખે મરી જાય જો હુ ં એમને
ચરાવવા ના લઈ જાઉં તો.’

M
પણ અ દુલે એને સોની નોટ બતાવી કે એ તૈયાર થઈ ગયો. એણે અ દુલને છાપરાની

O
અંદર બેસાડયો ને દૂ ધ અને રોટલાનો ના તો પણ કરા યો. રોટલો કાલ સાંજનો ઘડી રાખેલો હતો

.C
એટલે સ ૂકો હતો પણ અ દુલમીંયાંએ દૂ ધના ઘુટડા ં સાથે એને ટે સથી આંબળવા માંડયો. કાલે બપોર
ુ ુ
પછી એણે કાંઈ ખાધુ ં ન હત ં પણ તરસના દ:ખ પાછળ એની ભ ૂખ ઢંકાઈ ગઈ હતી તે આ રોટલા

AY
જોતાં તી થઈ ગઈ હતી. આવું હફ ુ ં ા ં દૂ ધ અને રોટલા મળતાં એણે શરમને નેવે મ ૂકીને ખા સા બે
વાટકા દૂ ધ અને ત્રણ રોટલાના ભુક્કા બાલાવી દીધા.

AL
આ દરિમયાન મેઘાએ પણ પેટપ ૂજા કરી લીધી હતી. પછી એણે સાંઢણી પર સાજ મ ૂ ું ને
હાથને ટેકે અ દુલને સાઢણી પર બેસાડયો. સાજમાં બે જણ બેસી શકે એવી અલગ જગ્યા કરે લી

વ ચે લાકડાનો ખધ ંૂ
AK
હતી. એમાં હાંકેડું આગળ અને એની પાછળ બીજુ ં એક માણસ બેસે એવી જગ્યા કરે લી હતી. બેયની
વો ઉપસાવેલો ભાગ હતો તે પાછળ બેસનારને પકડવા ચાલે તેવો
ST
બનાવેલો હતો.
મેઘાએ ભાડાના સો િપયા માગીને પોતાની ઘરવાળીને સાચવવા આપી દીધા ને પોતે
PU

સાં અંધારંુ થયા મોર આવી જશે એમ કહી એણે સાંઢણીને ઊભી થવા ઈશારો કય . સાંઢણી પહેલાં
તો આગળ નમી ને પછી ઝડપથી ઊભી થઈ. અ દુલે વચમાંની આડસ બેય હોથે ચપસીને પકડેલી
હતી તોય એ આગળ મેધા પર જાણે ઢળી જ પડયો. એણે પોતાને ઊથલી પડતાં માંડ બચા યો.
સાંઢણી ઊપડી એટલે મેઘાની જીભ પણ ચાલુ થઈ. ‘રાણાપાદરથી તમને ખોડા જવાની
ઘોડાગાડી કે થેકડો મળી જાહે. ને ખોડાથી અંદાવાદની એસટીની મોટર મલહે.’
‘રાણાપાદર કેવડુક
ં ગામ હશે?’
‘બધાં થઈને હોએક ઘર ખરાં. બધાં ખેતીબંધાં. કેટલાંક તો ખેતરમાં છાપરાં બાંધીને તીયાં
જ પડયાં રીયે.’
‘એમાં કઈ જાતનાં લોક?’
‘બધું આપણી િહંદુ વરણનુ ં લોક. આ આખા પંથકમાં કોઈ મુસલમાન કે િક્ર તી ના મલે. કોક
મુસલમાન ભ ૂ યો ભટક્યો આઈ ચડે તો લેક એને ઢેખલે મારીને પ ૂરો જ કરી નાખે. તમારી કઈ
નાત?’
‘હુ ં ં તો બાંમણ પણ શા તર બા તર ભણેલો નહીં. નાનમીમોટી નોકરી કરી ખાઉં .ં ખાવા
ટલું સમાઈ લઉં !ં , મારા ભાઈ. એટલી મારા ભગવાનની દયા છે .’ મેઘાની પેલી મુસલમાન
અંગેની વાત જાણી સજાગ થઈ જતાં અ દુલે ક ું ને ભેગા ભગવાનને પણ યાદ કરી લીધા.
‘ભણેલા હશો એટલે તમને તો નોકરીય મલે ને હો િપયાની નોટે ય જોવા મળે . અમે ભ યા
ગ યા નહીં એટલે અહીં વગડામાં રખડયા કરીએ ને ઢોરાં ચરાવીયા કરીએ. પાંહ ે રોકડા િપયા ના
મલે પણ ભગવાનની દયાથી દૂ ધ ઘીની તંગી નહીં.’
‘આ જમાનામાં એટલું મળે તોય ભયો ભયો. શહેરમાં લોકોને પૈસા મલે પણ આ પીધુ ં
એવુ ં દૂ ધ તો જોવાય ના મલે.’ અ દુલમીંયાંને ઊંઘ આવતી હતી પણ મેઘો તો જાણે વાતો
કરવાના મ ૂડમાં હતો.
 અ દુલ વાત ભલે મેઘા સાથે કરતો હતો પણ મન તો એનુ ં ભાિવની પગદં ડી કંડારવામાં
પડ ું હત.ું એણે મનથી નક્કી કરી લીધુ ં કે અહીં મુસલમાન બનીને જીવવા કરતાં િહંદુ બનીને
જીવવું વધારે સારંુ છે . વળી તોમાંય બ્રા ણ બનીને જીવવુ ં હોય તો અતીશય સારંુ છે . જો
મુસલમાનના લ ામાં રહેવ ું હોય તો મુસલમાન અને િહંદુ એવુ ં બેવડું જીવન જીવવાની કોઈ
તરકીબ િવચારવી પડશે. એક વખત અમદાવાદ પહ ચીને પોતાના ભેિદયાને મળીને પહેલાં તો

M
મુસલમાન તરીકે ઠરીઠામ થયા પછી બીજી વાત.

O
‘તમારંુ નામ મહારાજ?’ પોતાનો સાથી બાંમણ છે એ જાણતાં મેઘાએ એને મહારાજ કહીને
સંબો યો હતો એ અ દુલના ખ્યાલમાં આવી જ ગયુ.ં

.C
‘મારંુ નામ રામજી ગોર.’

AY
‘મારા નામની તો તમને ખબર પડી જ ગઈ છે . મારુ નામ મેઘો. ફરી ક્યારે ક આ તરફ
આવવાનુ ં થાય તો મારે ઘેર ચોક્કસ આવજો. તમારા વાનાં પગલાં અમારે ઘેર ક્યાંથી? આ

AL
મને પહેલી ખબર નહીં એટલે તમને અમારા રોટલા આ યા. તમે પહેલાં ક ું હોત તો તમને બહાર
ચ ૂલો કરી આલત ને લોટ આ યો હોત તો તમે તમારે હાથે બે રોટલા ટીપી નાખ્યા હોત.
AK
અજા યામાં મારાથી પાપ થઈ ગયુ.ં ફરી આવશો યારે તમને લાડવા, શાકભાજી ને ભાતદાળનુ ં
સીધું આલીશુ.ં તમારામાંથી અમને બે કોિળયા પરસાદ મલશે તો અમનેય લગાર પ ૂ ય મલશે.
ST
અ દુલ આ ભોળા માણસની ભાવભરી વાતો સાંભળતાં િવચારી ર ો: ‘જો િહંદુ તરીકેની
બીજી િજંદગી જીવવી હોય તો એ બ્રા ણ તરીકેની જ બરાબર છે . એમાં લોકો તરફથી આદર મળે
PU

ને એમાં આબ ને પ્રિત ઠાય ઘણાં. પણ બ્રા ણ તરીકે રહેવ ુ ં હોય તો થોડું આશીવાર્ દ આપવા
ું સં કૃત આવડવુ ં જોઈએ એનુ ં શુ?ં પણ એ તો પડશે એવા દે વાશે એમ માની અ યારે તો
પ ૂરતય
એણે મન મના યુ.ં
ૂ ો થાય!
ં ૂ ો બેસી રહે તો મારગ કેમ ટંક
‘તમારી સરકારી નોકરી હશે.’ મેઘો મગ
‘આમ તો સરકારી જ ગણાય. હુ ં િનશાળમાં મા તર .ં ’ અ દુલે અચકાતાં ક .ું ને પેલાની
ૂ ી કરવા ઉમેય:ર્ં ુ ‘મને તો ઊંઘ આવે છે .’
વાત ટંક
‘પણ મહારાજ, સાંઢણીની સવારીએ જો ઊંઘે ચડયા તો પડશો નીચે ને હાથપગ ભાગી
બેસશો. એટલે તો હુ ં તમને ક્યારનોય વાતો કરા યા કરંુ .ં ’ મેઘાએ સાંઢણીની સવારીનુ ં િવજ્ઞાન
સમજા યુ.ં
અ દુલને હવે આ ગામિડયા અભણ માણસની વાત સમજાઈ. ને એણે સામેથી એને વાતોમાં ખેંચવા
માંડયો. ઊંઘીને હાડકાં ભંગાવવાનો એનો િવચાર ન હતો. વગર પડયેય એનાં હાડકાં ભાગ્યા વુ ં
ક્યાં નહોતું થયુ?ં એણે પ ૂછ :ું ‘હવે રાણાપાદર કેટલું દૂ ર ર ું હશે?’
‘હજુ તો મહારાજ, આપડે અડધેય પહ યા નથી. ભગવાનની દયાથી આપણે સ ૂરજદાદો
માથે આવે એ પહેલાં રાણપાદરે પહ ચી જઈશુ.ં તમારા વા હવ
ુ ં ાળાં માણસને આ કછડાનો તાપ
આકરો લાગે. અમારે તો રોજનુ ં થયુ.’
ં
‘તે તમારે અહીં કાયમ આવી ગરમી પડે છે ?’ મહારાજને હવે ઊંઘ આવતી હતી એય
પડીને હાડકાં ભાગવાની બીકે ઊડી ગઈ.
‘કાયમ તો નહીં. િશયાળામાં દાદો માથે આવે તીયાં લગણ તાઢું રહે. કદીક વાયરો હોય તો
બપોરે ય હારંુ લાગે. તોય તમારા એ બાજુ કરતાં તો તાપ વધારે ખરો.’
‘તમારે કદી અમદાવાદ આવવાનુ ં થાય છે ખરંુ ?’ પેલી હાડકાં ભાગવાની બીકે અ દુલ
મહારાજ મેઘાને મનમાં આવે એવા સવાલ કરીને ઊંઘને દૂ ર ભગાડવાના પ્રય નો કરતો હતો. બાકી
ગઈકાલ રાતનાં ઉજાગરો ને રઝળપાટ એવાં થયાં હતાં કે સહેજ આંખ બંધ કરે તો ઊંઘ આવી
જાય તેમ હતી. વળી સાંઢણીની સવારી એણે િજંદગીમાં પહેલી વખત કરી હતી એટલે એનાં હાડકાં
તો વગર ભાગ્યેય દુખવાનાં જ હતાં એટલે નીચે પડીને હાડકાં ભાગવાની એની ઈ છા ન હતી.
‘એક વખત અંદાવાદ ભા યું હત.ું મારા છૈ યાને ડાકોર પગે લગાડવા ગયાં હતાં તીયારે
પહેલવે’લું અંદાવાદ ભા યુ.’
ં

M
મારે ય પહેલવહેલ ું જ જોવાનુ ં છે ને! અ દુલે મનમાં િવચાયુ.ર્ં આ અમદાવાદ કરાંચી વડું

O
હશે કે પેશાવર કે લાહોર વડું હશે એના િવચારમાં એ ખોવાઈ ગયો. એમના ઉપરીઓએ ઘડી

.C
રાખેલા લાન મુજબ તો એણે અમદાવાદમાં એક નાનકડી હાટડી માંડીને બેસી જવાનુ ં હત ું ને
પોતાની સરકારનાં ચીં યાં કામ કરવાનાં હતાં. હા, એ હાટડીમાં ખોટ જાય કે નફો થાય એની

AY
પરવાહ કરવાની ન હતી. એમની સરકાર આવી બાબતોમાં િહસાબ ગણે તેવી ન હતી. ઘ ૂસણખોરી
ને આતંકવાદ એ બે એમની સરકારનાં યેય હતાં. એ હાંસલ કરવામાં આવા ખચાર્નો િહસાબ તો

AL
કરાય જ ક્યાંથી!
‘અમદાવાદ બહુ સારંુ શહેર છે . બધાને ગમી જાય એવુ ં છે .’
AK
‘તમે મહારાજ અંદાવાદમાં રહો એટલે તમને બધુ ં હારંુ લાગે પણ મને તો તે િદ મારા
છૈ યાની બાધા કરાવવા ગયો તીયારે એવા બીક લાગતી હતી કે જીવતા પાછા અવાશે કે નહીં એનો
ST
જ વશવા પડતો નહોતો.’
‘એમાં બીવા વુ ં શું હત?ું બીજાં નાનાં ગામ હોય એવુ ં એ મોટું ગામ.’
PU

‘મોટું તે કેવ!ું માણહાંય એટલાં ને મોટરો, િરક્ષાયો ને સાયકલોય પાર જ નહીં. હાચુ ં કહુ ં ં
તીયાં તો મારી ર તો ઓળંગવાનીય હામ ના ચાલે. એક પગલું ભરંુ તો લાગે કે આંમથી આવશે કે
બીજી કોરથી આવશે! એક ભલા માંણહે મારો હાથ ઝાલીને અમને ર તાની હાંમી પાર પહ ચાડયાં
તારે જીવમાં જીવ આયો.’
‘એ તો પહેલાં પહેલાં એવું લાગે પણ તમારે કાયમ યાં રહેવાનુ ં હોય તો તમને એ બધું
કોઠે પડી જાય. પછી તમને ર તો ઓળંગતાં બીકેય ના લાગે કે વારે ય ના લાગે.’ અ દુલે ક .ું
એને લાગ્યુ ં કે આ માણસ ખોટો ગભરાઈ ગયો હશે.
‘અમારે કંઈ અંદાવાદ જઈને રહેવ ુ ં છે ? આ તો વાત નીકળી એટલે યાદ આયુ.’
ં મેઘાએ
અમદાવાદની વાતનુ ં પ ૂણર્િવરામ મ ૂકતાં ક .ું
ગમે તેમ તોય એમની આવી વાતોમાં એમનો ર તો ઝડપથી ખ ૂટી ગયો હોય એમ લાગ્યુ.ં
દૂ ર રાણાપાદરનાં ખોરડાં દે ખાવા માંડયાં. સાંઢણીની સવારીથી થાકેલા અ દુલને મનમાં આનંદ
થયો. બજારમાં જઈ મેધાએ સાંઢણી ઝોકારી અને અ દુલ નીચે તો ઊતય પણ ક્યાંય સુધી એના
પગ જમીન પર િ થર રહેતા ન હતા. એ નજીકની હોટે લના બાંકડા પર બેસી ગયો.
એની આવી િ થિત જોતાં બીજા બાંકડા પર બેઠેલા એક વ ૃ ધ માણસે માધા સામે આંખ
મીંચકારતાં ક :ું ‘મહેમાન સાંઢણી પર પહેલી વાર બેઠા હોય એમ જણાય છે .’
‘હા, મહારાજ અંદાવાદી સુખી જીવડા છે . સરકારી નોકરીવાળા છે .’
‘તઈં તો એમને આવી મુસાફરી ગોઠતી નો આવે. મહારાજ, તમારે અંદાવાદ જવુ ં છે ?’
‘હા.’ થાક અને ઊંઘથી ઘેરાએલા અ દુલે ક .ું
‘તઈં તમને ખોડા હધ ુ ીનો થેકડો મળી જાહે. પહેલાં હાથમો ધોઈ તાજા થાવ તીંયાં હધ
ુ ીમાં
આયો દે ખાડુ.ં ’ પેલાએ ક .ું
 ‘અહીં કોઈ સારી હોટલ નથી? અહીં સારી ચા ક્યાં મળશે?’ અ દુલે પ ૂછ .ું
‘અમારે યાં તો ગણો એ આ જ હોટલ છે પણ એમાં ચા સારી મલે છે .’
‘તો આવો, આપણે બધા ચા પીયે.’ અ દુલે ક ું ને હાથમો ધોવાનો િવચાર આવતા જુ મા
સુધી પાછો ઠેલતાં એ બધાની સાથે હોટલમાં પેઠો.

M
પછી પેલા બેયને એણે પાિક તાનને ખચેર્ ચા ને સાથે ના તો પણ કરા યો. પછી મેઘો એના
ઘર તરફ પાછો ફય પણ પેલા માણસે થેકડો આ યો અને એમાં આ મહારાજને બેસાડયા યાં સુધી

O
સાથ આ યો. ને થેકડો ઊપડતાં એમણે અ દુલને જય ી કૃ ણ પણ કયાર્ં ને સામે અ દુલે પણ

.C
જય ી કૃ ણ કયાર્ં, બાવા બ યા દે તો િહંદી બો યા િસવાય ટકા હૈ, એ યાયે તો.

AY
એના થેકડાની સવારી પણ સાંઢણીની સવારી કરતાં કંઈ વધારે આરામદાયક ન હતી.
થેકડાવાળાએ થેકડામાં દસેક મુસાફરો બેસાડયા હતા ને એમાં બે તો શાકભાજીનાં પોટલાં ખોળામાં

AL
મ ૂકીને બેઠા હતા. બધા જાણે એકબીજાના ખોળામાં બેઠા હોય એમ લાગતું હત.ું અ દુલમીયાંએ
મનમાં કોચવાતા હોવા છતાં મો પર એ જણાવા દીધુ ં ન હત.ું ને એમ એ સંઘ સાથે મીંયાં ખોડા તો
પહ યા.
AK
ખોડાથી અમદાવાદની બસ જો સમયસર હોય તો સાંજના સાડા ચાર વાગ્યે ઊપડતી હતી.
ST
એમાં બેસીને અ દુલમીંયાં અમદાવાદ ઊતયાર્ . એણે થાક અને ઉજાગરો ભેગાં થયાં હતાં એટલે
નજીકની હોટેલમાં જઈ મ યું તે ખાઈ લીધુ.ં પછી સામેના ગે ટહાઉસમાં ખોલી લઈ એ સ ૂઈ ગયો
ને પડતાંની સાથે જ ઊંઘી ગયો. નહાવાનુ ં તો જુ માને િદવસે હત ું જ ને!
PU

અ ુ મ→

4. આફતાબ શેખ
- જયંતીભાઈ પટલ

અ દુલ કાદીર કેટલું ઊંઘ્યો એની તો એને ખબર ન હતી પણ એ જાગ્યો યારે અંધારંુ થઈ
ગયેલ ું હત.ું હવે જ એનુ ં કામ શ થત ું હત.ું ઘણા િદવસ પછી એને શાંિતથી ઊંઘવાનુ ં મ યુ ં હત ું
અને હોટેલમાં નહાવાની સારી યવ થા હતી એટલે જુ માની વાટ જોયા િસવાય એ આરામથી
નહાયો.
બીજાં કપડાં હતાં નહીં એટલે એક જોડી એણે પહેરેલાં હતાં એ જ આ પણ એને
પહેરવાં પડયાં. એની પાસે બેચાર જોડી કપડાં એ લા યો હતો એ તો એના બીજા સામાન એને
પૈસાની સાથે પોલીસને હાથ પડી ગયાં હતાં. એને થયુ ં કે સૌથી પહેલાં બજારમાંથી થોડાં સારાં
કપડાં ખરીદી લેવાં પડશે.
બહાર નીકળી એણે સૌથી પહેલ ું કામ કપડાં ખરીદવાનુ ં કયુ.ર્ં એણે ત્રણ પાટલુન અને ત્રણ
શટર્ ખરી ાં. સાથે અંદર પહેરવાનાં બંડી જાંિગયા તથા હાથ માલ વગેરે પણ ખરી ાં. ને તરત જ
હોટેલમાં પાછા આવી તેણે નવાં કપડાં પહેરી લીધાં. હવે તે પોતાની ફરજ પર તૈયાર હતો.
પછી પાછા બહાર જઈ એક ઈરાની હોટલમાં જ યો યારે બપોરના બાર વાગ્યા હતા. પછી
એ પોતાના પાિક તાની ભેિડયાને મળવા ઊપડયો. એની પાસે એનુ ં પાકું સરનામુ ં હત ું પણ
અમદાવાદ એણે ક યું હત ું એના કરતાં એને ઘણુ ં મોટું લાગી ર ું હત.ું બહાર નીકળી એણે િરક્ષા
કરી અને પોતાને જવાની જગ્યાનુ ં નામ આ યુ.ં પેલો ઘડીભર તો અ દુલ સામે તાકી જ ર ો પછી
મનમાં મુ કુરાતાં િરક્ષા ઉપાડી.
 એને લાગ્યું કે મુસાફર અજા યો છે એટલે એણે છે ક ઘીકાંટાનુ ં ચક્કર મારીને પાછી
જમાલપુર લાવીને અ દુલે કહેલે સરનામે િરક્ષા ઊભી રાખી. અ દુલે ભાડું કેટલું થયુ ં એમ પ ૂછતાં
એણે મીટરમાં જોવાનો ઢ ગ કરતાં ક :ું ‘બેતાલીસ િપયા.’ જો કે મીટર તો વીસ િપયા જ
બતાવતું હત.ું
અ દુલે એને સોની નોટ આપી તો પેલો કહે: ‘મારી પાસે પચાસ જ છે . બીજા ટા નથી.’

M
અ દુલ પાસે પણ ટા ન હતા એટલે એણે ક :ું ‘વાંધો નહીં પચાસ ચાલશે, લાવ.’

O
‘પેલાએ એને પચાસની નોટ પકડાની દીધી ને ક :ું ‘ખુદા હાફીઝ.’

.C
અ દુલેય સામે ખુદા હાફીઝ કયાર્ એટલે પેલો િરક્ષા હંકારી ગયો. અ દુલ કાદીર મનમાં

AY
મલકાયો: ચાલો, આઠ િપયા વધારે ગયા તોય પોતાના જાતભાઈ પાસે જ ગયા છે .
તો પેલો િરક્ષાવાળોય મનમાં િવચારતો હશે કે ચાલો પોતાના જાતભાઈ પાસેથી જ રોકડી થઈ છે .

AL
પાંચ િપયાના ફેરાને બદલે ત્રીસ િપયાનો ફેરો કય ને ઉપરથી વીસ િપયાની બિક્ષસ. રોજ
આવો એક પેસેંજર મલી જાય તો લહેર પડી જાય.

AK
અ દુલ સામે જ આવેલા આફતાબ ટોસર્માં પેઠો. ગ લા પર અક જુવાિનયો બેઠો
હતો.અ દુલે એને પ ૂછ :ું ‘આફતાબ શેઠ છે ? મારે એમને મલવુ ં છે .’
ST
‘વો તો તીન બ આયેંગે. ક્યા કામ થા?’
‘જો બુલા સકો તો રહેમત હોગી. મેરા ઉનસે િમલના બહોત જ રી હૈ. અ દુલમીંયાંએ િહંદી,
PU

ઉદુર્ ને ગુજરાતીને ખીચડો કરતાં ક .ું

‘ક્યા નામ કહા તુમારા?’
‘મેરા નામ અ દુલ કાદીર. નામ દે તે હી પહચાન જાયેંગે.’
પેલાએ દુકાનની અંદર માલ ગોઠવી રહેલા એક છોકરાને હાંક મારી: ‘જા બદરુ, બવા કો
બુલા આ. કહેના અ દુલ કાદીર નામ કા કોઈ આદમી ઉન કો િમલને કું આયા હૈ.’ ને પેલો છોકરો
આફતાબને બોલાવવા ગયો એટલે પેલા જુવાિનયાએ લાકડાના એક ખોખા ઉપર કંતાનનુ ં ખાલી
બારદાન પાથરી અ દુલમીંયાંને બેસવા ક .ું
બેઠા પછી અ દુલે દુકાનમાં ચારે તરફ નજર કરવા માંડી. એને થયુ ં કે આવી દુકાન જમાવી
હોય તો વરસે િદવસે લાખેક િપયા કમાવાય, એ આવકમાંથી ઘર ચાલી જાય અને પગાર બેઠે
પડયો રહે. ‘તો ત ુમ આફતાબમીંયાં કે લડકે હો? ક્યા નામ હૈ તુમારા?’
ુ . આફતાબમીંયાં મેરે ચાચાજાન હૈ.’ પેલાએ ક ું ને સામેની હોટે લવાળાને
‘મેરા નામ મહેબબ
બે ચા મોકલવા ઈશારાથી કહી દીધુ.ં
‘ઈધર સે એસટી કા ટે ડ કીતના દૂ ર હોગા?’
‘માનો સામને હી હૈ. યહાં સે તકરીબન આધા કીલો મીટર હોગા. ું આપ કો એસટી મેં
જાના હૈ?’
‘નહીં મેં એસટી કે સામને કી હોટલ સે ઈધર િરક્ષા મે આયા તો ઉસને મુ આધા ઘંટા
ઘુમાયા ઔર બયાલીસ િપયા કા િકરાયા લે લીયા.’
‘ઈતને મેં તો તુમ એરપોટર્ તક જા સકતે થે. યહાં આને કે લીયે તે યાદા સે યાદા પાંચ
િપયા બહોત હો ગયા.’ મહેબબુ ે ક .ું અ દુલને થયુ ં કે પોતાની જાતવાળાએ જ એની લોટી કરી
નાખી હતી. એને થયું કે કદાચ કોઈ િહંદુની િરક્ષા હોત તો એણેય આવુ ં ના કયુર્ં હોત. ગમે તેમ પણ
એને વધારે ગુ સો એ વાતનો હતો કે પોતાના જાતભાઈએ જ આવુ ં કયુર્ં હત.ું
યાં ઘેરથી આફતાબ આવી પહ યો. એ અ દુલને અંદરના બીજા ખંડમાં દોરી ગયો. પછી
એણે પ ૂછ :ું ‘તુમારા નામ ક્યા કહા થા ત ુમને?’
‘મેરા નામ અ દુલ કાદીર હૈ. મેં પેિક તાન સે આયા હ.ુ ં મરે કું યહાં કોઈ ધંધા લે કે સેટ હો

M
જાને કા હૈ.’

O
‘પેસા હાથમેં હો તો યહાં ધંધે કી ખોટ નહીં હૈ. બોલો, ક્યા કરના હૈ?’

.C
‘ધંધા કોઈ ભી ચલેગા. આપ કા યે ધંધા ભી અચછા હૈ. ઐસા કોઈ ચાલુ ધંધા િમલ જાય

AY
તો લે લેતે હૈ. ઉપરસે મુ યહી હક ુ ુ મ હૈ. સો અબ તક તો યહી ખ્યાલ હૈ. બાકી કા તો બાદ મેં
સોચના હૈ. મુ તો તુ હે િમલને કા ઔર સેટ હોને કા હી કહા ગયા હૈ અભી તક તો.’

AL
‘દે ખો, યહાં અબ પહેલે સા નહીં રહા હૈ. પોલીસવાલે બહોત સખ્ત હો ગયે હૈ. બેનકાબ
હોને પર જાન કા ભી ખતરા હો સકતા હૈ. એકએક કદમ સોચ િવચાર કે ચલના પડતા હૈ. યે લોગ
AK
અબ તો બાતબાત મેં એ કાઉ ટર કર દે તે હૈ. સ ચી બાત તો યે હૈ કી ત ુ હે યાદા િમલને કા મેરે
લીયે ખતરે સે ખાલી નહીં હૈ. ઔર ત ુમારે લીયે ભી મુનાિસફ નહીં હૈ.’
ST
‘ સા તુમ કહો. મેં અભી તો ત ુમ કો િસફર્ યે કહને કે લીયે આયા હુ ં કી મેં આ ગયા હુ ં ઔર
ુ ુ મ હૈ. તો મેં ચલુ?ં ’
અહમદાબાદમેં મુ સેટ હોને કા હક
PU

‘હાલ તો યહી ઠીક રહેગા. ઈસ જુ મેકી નમાઝ કે બાદ મેં ત ુ હે મિ જદ કી સામને કી પાન
કી દુકાન પર િમલુગં ા. તબ યાદા બાતે કરગે. મગર દો બાત મનમેં સે નીકાલ દે ના. એક તો યે
ભ જાના કી ત ં પાિક તાન સે આયા હૈ ઔર દુસરી એ કે ત ું મુ પહચાનતા હૈ. તું સમજા મેરે
ૂલ ુ
કહને કા માયના? યે િહ દુ તાન હૈ.’
‘મેં સબ સમજ ગયા. તુમ મેરે બારે મેં બેિફકર રહના. મેં ઐસે કામ મે નયા નહી હ.ુ ં ’ અ દુલે
ક ું ને એ બહાર નીક યો. એને આફતાબની આ બીક પાયા વગરની લાગી. પણ હજુ તેને
િહંદુ તાની પોલીસનો ક્યાં પિરચય હતો! આ આફતાબ પર કેટલો િવ ાસ મ ૂકવો એ એનો થોડો
અનુભવ થાય એ પછી નકક્કી કરવાનુ ં એણે મનથી નક્કી કયુ.ર્ં
પછી તો કોઈ ચોક્કસ કામ કરવાનુ ં એના ખ્યાલમાં ન હત ું એટલે એ બજારમાં ફરવા નીકળી
પડયો. એને થયુ ં કે કોઈ સારો દો ત મળી જાય તો એને એ આફતાબડાની ગરજ જ ન રહે. યાં
સુધી પોતે અમદાવાદથી પ ૂરો વાકેફ ન થઈ જાય યાં સુધી તો એને કોઈના સહારાની તો જ ર
પડવાની જ હતી.
પણ એવો શાગીદર્ શોધવો કેવી રીતે એની જ એને સમજ પડતી ન હતી. છે વટે પડશે એવા દે વાશે
માની એણે મન મના યુ.ં
એને પોતાના કરાંચી કે ઈ લાબાદ કરતાં અહીંનો માહેલ ઘણી બધી રીતે જુદો લાગ્યો. એને
એ લાગ્યા વગર ન ર ું કે પોતે અહીં મિહનાઓ સુધી રખડતો રહે તોય કોઈ એને ટોકવાનુ ં ન હત.ું
પોતે કેવાં કપડાં પહેયાર્ં છે કે કઈ ભાષા બોલે છે એનીય કોઈને નવાઈ લાગવાની ન હતી. અહીં તો
જાણે બધી જ ભાષાઓ બોલાતી હોય એમ લાગતું હત.ું કોઈ સાફ ઉદુર્ જુબાની બોલતું હત ું તો કોઈ
હૈદરાબાદી િહંદીય બોલત ું હત ું તો કોઈ ચીપીચીપીને શુ ધ અમદાવાદીય બોલતું હત ું તો ક્યાંક
કાિઠયાવાડી લ ઠકી બોલીય સંભળાતી હતી.
અ દુલ પોતાને આ બધામાં ક્યાં ગોઠવવો એની જ િવમાસણમાં અટવાયા કરતો હતો. એ
માનતો હતો એટલું અમદાવાદ નાનુ ં ન હત.ું એને લાગવા માંડ ું હત ું કે પોતે કામ માટે અહીં
આ યો હતો એ કામ એટલું સહેલ ું ન હત.ું આફતાબ તો પોતાના ધંધા અને પોતાની જાતને
બચાવીને ટલું થાય એટલું જ કામ કરવાનો હતો એની તો એને એક જ મુલાકાતમાં ખબર પડી
ગઈ હતી. હવે તો પોતે નવા કો ટે ક્ટ ઊભા કરવા પડશે અથવા પોતાની જાતે જ કાંઈ થઈ શકે
એ કરવું પડશે. હા, પોતેય પોતાની લગ ં ૂ ી બચાવીને જ તે કરવુ ં પડશે એની તો એને અહીંનો
માહોલ જોયા પછી ખબર પડી જ ગઈ હતી.

M
જુ માની નમાજ પછી આફતાબ શેખ એને વાયદા મુજબ પાનને ગ લે મ યો ખરો પણ

O
એની પાસે અ યારની પિરિ થિત અંગે રોદણાં રડવા િસવાય વધારાનુ ં કશુ ં કહેવાનુ ં હત ું નહીં.
અ દુલે ક :ું ‘કશો વાંધો નહીં. તમારાથી ન થાય તેમ હોય તો મને કોઈના ભેગો કરાવી આપો

.C
એટલે હુ ં મારી જાતે ને મારી રીતે બધુ ં ગોઠવી દઈશ. અને તેય બને તેમ ન હોય તો હુ ં

AY
ઉપરવળાને કહી દઈશ કે તમારાથી આ અંગે હાલ કશી ગોઠવણ થઈ શકે તેમ નથી. પછી એ લોકો
એમને ગમે એમ કરશે.’ અ દુલમીંયાંએ ગુજરાતીમાં બોલવાની થોડીઘણી ટે વ પાડી હતી તેમાં
બોલતાં ક .ું

AL
એની આવી સીધી વાતથી આફતાબને ગભરામણ થઈ ગઈ. એણે ક :ું ‘મેં એમ ક ું નથી કે

AK
મારાથી આ કામ નહીં થાય પણ આવાં કામમાં એમ ઉતાવળે આંબા ના પાકે. રહેતે રહેતે હુ ં બધુ ં
ગોઠવી આપીશ. એમને કહેજો કે બધું ગોઠવતાં બેથી ત્રણ મિહના તો લાગે જ. આપણી પાસે પૈસા
હોય તોય આપણે લાયકની કોઈ જગા વેચનારોય કોઈ મલવો જોઈએ ને! હુ ં બેચાર અંગત
ST
માણસોને વાત કરી રાખીશ કે મારો એક દો ત વડોદરાથી આ યો છે ને એને અમદાવાદમાં ધંધો
લેવો છે . ક્યાંક ને ક્યાંક તો ઠેકાણું પડી જશે.’
PU

‘યે ભી ઠીક હૈ. પેસે મેરે પાસ હાજીર પડે હૈ એસા હી સમજના. યાદા રોજ હોટલમેં રહના
મુનાિસફ નહીં હૈ. મેં રહને કી જગા કા તલાસ કરતા હ.ુ ં ’ અ દુલમીંયાં પાછા એમની ભાંગીટટ
ૂ ી
િહંદી-ઉદુર્ જબાન પર આવી ગયા.
‘પહલે ધંધે કી જગા મીલ જાય બાદમે ઈસ કે પાસ કોઈ અ છી સી રહને કી જગા દે ખના
ઠીક રહેગા. મેરે સાથ રહના પુલીસ કી નજર મેં આ જા સકતા હૈ ઐસા હૈ. સો અબી તો હોટલ મેં
રહના હી અ છા રહેગા. ધંધે કી ઓર રહને કી જગા જ દી હી િમલ જાય એસી તરકીબ મેં
લડાઉંગા. પેસે થોડે યાદા લગેં ગે મગર કામ હો જાયગા.’ આફતાબને તો ખબર હતી જ કે અહીં
બોરસદી િહંદી બોલવામાં કશો વાંધો ન હતો.
‘બ ચુ પેસે યાદા તે પડને વાલા હે યે તો મેં તેરી બાત સે હી સમજ ગયા હ.ુ ં તું તેરે
કિમશન કી સોચ રહા હુ ં યે મેં સમજ ગયા હ.ુ ં ’ અ દુલ મનમાં જ બબડયો. પણ પ્રગટમાં એણે ક :ું
‘ઠીક હૈ. મેં મેરી તરફ સે ભી કોિશશ કરતા રહગ ુ ં ા. ત ુમ ત ુમારે સે હો સકે યે કરના ચાલુ કીજીયે.
ઐસે દસ પંદ્રહ રોજ લગ જાય તો ઉસમેં કોઈ હ નહીં હૈ.’
પછી આફતાબ એની દુકાન તરફ ચાલતો થયો પણ અ દુલને એવી કોઈ ઉતાવળ ન હતી
એને આ એિરયા પણ પોતાને લાયકનો હતો એટલે એ બે ઘડી ઊભો ર ો. એણે મોમાંન ુ ં પાન થકી
ંૂ
ુ
નાખ્યું ને પોતાને ગમતું મલબારી પાન બનાવવા ગ લાવાળાને ક .ં પેલો પાન બનાવતો હતો
યાં એક માણસ મિ જદ તરફથી ગ લે આવીને ઊભો ર ો. એ જાણીતો હોય એમ ગ લાવાળાએ
એની સામે માથુ ં હલાવી એને માટે પછી પાન બનાવશે એવો મ ૂક ઈશારો કરી દીધો.
‘ત ુમ કો પહલે ઈસ ઓર કભી નહીં દે ખા. તુમ ઈધર નયે હો?’ પેલાએ અ દુલને પ ૂછ .ું
‘બડોદે મેં િમલે હોતે તો મેં નયા નહીં થા મગર ઈધર મેં નયા હ.ુ ં ક્યા નામ આપ કા?’
‘અરે જનાબ, આપને તો આપ કહ કે મેરા દર જા હી બઢા દીયા. યહં તો ત ું હીં ચલતા હે.
મેને તુમ કો આજ નમાઝમે દે ખા થા. મેરા નામ મ સુર ઓર ત ુમારા?’
 ‘મેરા નામ અ દુલ કાદીર. અભી તો મેં યહાં રહને કી ઓર ધંધે કી તલાસ કર રહા હ.ુ ં ’
‘યહાં કોઈ ચીઝ કી કમી નહીં હૈ. બમેં પેસે હો તો ઘર ભી િમલ જાયેગા એર ધંધા ભી
િમલ જાયેગા. અગર શાદી કરની હો તો ભી ઉસ કા ભી ઈમતેઝામ હો જાયેગા. બોલો કૈ સા ધંધા
કરના હૈ?’ હસતાં મ સુરે ક .ું
‘ધંધા જો તુમ બતાઓ. બડોદે સે થક ગયા હ.ુ ં અબ અમદાબાદ મેં રહના હૈ. દાનાપાની

M
િમલ જાય એસા કોઈ ભી ધંધા ચલેગા. લાખ િપયા તક લગા સકતા હ.ુ ં મેને આફતાબ સે ભી

O
બાત કી હૈ.’

.C
‘ઈતનેમેં તો પાન કા ગ લા ભી નહીં િમલ સકેગા. આજકલ મેંઘાઈ બહોત બઢ ગઈ હૈ.’

AY
‘પેસે મેરે બાદમેં આને વાલે હૈ. તબ મેં યાદા લગા સકતા હ.ુ ં મગર બડોદા વાલે ધંધે કે
પેસે આને મેં દો તીન મિહનો લગ જાયેંગે એસા લગતા હૈ.’

AL
‘મેં તલાસ કરંુ ગા, કહાં ઠહરે હો તમ
ુ ?’
‘અભી તો હોટલમેં ઠહરા હ.ુ ં મેં હર જુ મે કું તુમસે મીલતા રહગ
ુ ં ા.’
AK
આ વાત યારે તો આટલેથી જ અટકી પણ મ સુરના િદમાગની ધંટડી રણકવા માંડી. ઘંટડી
તો અ દુલના િદમાગનીય ક્યાં રણકતી ન હતી!
ST

પછી તો સારો ધેટો હાથમાં આ યો છે જાણી મ સુર અને આફતાબ બેય અ દુલ કાદીરને
PU

માટે ધંધાની જગા જોવાના કામે લાગી ગયા. જો કે મ સુરને તો એ શોધવાની પણ જ ર ન હતી.
એની એક દુકાન જમાલપુર મંિદરની બાજુમાં જ આવેલી હતી. એમાં નીચે દુકાન અને ઉપર
રહેવાની જગ્યા પણ હતી. મકાન ખખડી ગયેલ ું હત ું પણ મ સુરે બે વરસથી એ વેચવા કાઢ ું હત ું
એટલે એને સમરાવવાનો િવચાર કય ન હતો.
એ મકાન મંિદરની બાજુમાં જ આવેલ ું હત ું એટલે રથયાત્રા પર વરઘોડા વખતે યારે પણ
તોફાનો થાય યારે સૌથી પહેલ ું એ જ હાથમાં આવી જતું હત.ું તોફાન િહંદુઓ કરે કે મુસલમાનો કરે
પણ મ સુરમીંયાંની આ દુકાન તો હાથમાં આવી જ જતી હતી. અ યાર સુધીમાં આવાં તોફાનોમાં
થયેલા નુકસાનની સામે એને મકાનની િકંમત કરતાં ચારગણી મળી ગઈ હતી. જો કે આ
નુકસાનીની રકમ મેળવવા માટે કેટલાય ધક્કા ખાવા પડતા હતા ને કેટલાય અિધકારીઓનાં
ગજવાં ભરવાં પડતાં હતાં. એનોય વાંધો ન હતો, સરકારી પૈસામાંથી જ લાંચ આપવાની હતી અને
છતાંય નુકસાની કરતાં બમણી રકમ તો બચતી જ હતી.
પણ વાંધો બીજો જ હતો. ઘણો માલ અને મોટો ધંધો બતાવીને બેત્રણ વખત આવી
નુકસાની વસુલ કયાર્થી એ મોટા વેપારી તરીકે સરકારી ચોપડે ચડી ગયો હતો. એટલે સે સટે ક્સ
અને ઈ કમટે ક્સવળા એની પાછળ પડી ગયા હતા. મ સુરમીંયાં પાસે એવી ખોટા િહસાબો રજૂ
કરવાની આવડત તો હતી નહીં એટલે એને કોઈ જાણકારની મદદથી એ આંકડા રજૂ કરવા પડતા
હતા તોય એના મનમાં એક ફડક તો રહેતી જ હતી કે ક્યારે ક તો એ પકડાઈ જ જશે તો આજ
સુધીનુ ં ખાધેલ ું બધું યાજ સાથે પરત આપતાંય ટકો થવાનો ન હતો.
એટલે મીંયાં હવે દુકાન અને મકાન વેચી નાખવા તૈયાર થયા હતા. કોઈ મુસલમાન બોડર્ ર
પરની આ જોખમી િમલકત ખરીદવા તૈયાર થતો ન હતો. ને કોઈ િહંદુ તો આવા જોખમથી બાર
ગાઉ દૂ ર જ રહે ને!
હવે અ દુલ કાદીર વો ધેટો હાથમાં આ યો હતો એને કેમનો હલાલ કરવો એની જ
વેતરણમાં એ પડી ગયો. એને લાગ્યું કે આફતાબને હાથમાં લીધા વગર એ કામ પતશે નહીં ને
આફતાબ એને કશો લાભ થવાનો ન હોય તો આમાં રસ લેશે નહીં. એટલે એ વખત બગાડયા
િસવાય એ આફતાબને મળવા ઊફડયો. એને ખાતરી જ હતી કે આફતાબ મોટો લોચો લીધા વગર
માનશે નહીં પણ પોતાની આ બે લાખની જગ્યા જો ત્રણ કે સાડા ત્રણ લાખમાં વેચાઈ જતી હોય તો
એને પચાસ હજાર આપવા પડે તોય વાંધો નહીં.
આફતાબ પાસે જઈ એણે સીધી જ વાત શ કરી: ‘આ નમાજ પછી મને અ દુલ કાદીર
મ યો હતો. એને રહેવાની ને દુકાનની જગ્યા જોઈએ છીએ એમ કહેતો હતો. ને તમે તો જાણો છો

M
કે મારી જમાલપુરવાળી દુકાન મેં વેચવા કાઢી છે . એનુ ં રહેવાનુ ં ને દુકાનનુ ં બેય સચવાઈ જાય

O
એવી એ જગા છે .’

.C
‘જો દો ત હુ ં એને એવી જોખમવાળી જગ્યા અપાવુ ં તો ક્યારે ક મારે ઠપકો સાંભળવો પડે કે
જગા જોખમવાળી છે એવુ ં જાણતા હોવા છતાં એવી જગા કેમ અપાવી? જો કે એ મારો કોઈ સગો કે

AY
ઓળખીતો નથી. આ તો મારા વડોદરાવાળા એક દો તની સીફારીસ લઈને આ યો છે એટલે…’
અફતાબે પોતાની લગ ં ૂ ી બચાવવા ભળતી જ વાત કરી.

AL
‘તો પછી આ સોદો પતાવવામાં શો વાંધો છે ? જો આ સોદો પતશે તો તમને નહીં ભ ૂલી
જાઉં.’
AK
‘એ તો વહેવારની વાત છે . બોલ, કેટલી િકંમત ધારી છે તારી દુકાનની?’
ST
‘આજની પીઠે એની િકંમત નાખી દે તાંય સાડા ત્રણ લાખની તો ગણાય જ.’
‘અ યા તું તો મનેય ઊઠાં ભણાવવા માંડયો. એના તો બે લાખ ઉપ તોય ઘણા ગણાય. હુ ં
PU

કાંઈ અિલબાગમાંથી નથી આ યો.’

‘સાવ એમ નાખી દે વા વી વાત ના કરો આફતાબશેઠ. ગયે મિહને જ પેલા ઈિ તયાઝે
એને અઢીમાં તો માગી હતી પણ તોય મેં એ આપી ન હતી. તોય જો એના સાડા ત્રણ ઉપજાવી
આપો તો જાવ પચાસ હજાર તમારા.’ મ સુરે ક .ું આ કાળ વરસમાં પચાસ હજારની વાત
સાંભળતાં આફતાબના મ માં પાણી આવી ગયુ.ં એણે મનમાં બીજી ગણતરીઓ કરવા માંડી.
‘એટલું બધુ ં તો નહીં ખેંચાય મારી તો ત્રણ કહેતાંય જીભ નહીં ઉપડે.’
‘જુઓ શેઠ, પચાસ હજાર તમારા હોય તો એટલાય મારા વધારાના તો હોય જ ને!
‘જો હુ ં તને કૉલ નથી આપતો પણ એના જો સાડાત્રણ ઉપ તો મારા પંચોતેર હજાર હોય
તો હુ ં વાત મ ૂકું. બાકી મારી યાનમાં બીજી પણ બેચાર જગ્યાઓ છે .’
‘તમે મોટા માણસ છો. આમ આખું ખાવાની વાત ના કરો તો સારંુ . જાવ, તમારા પચાસને
બદલે સાઈઠ પાકા, હવે આગળ ન બોલતા, શેઠ.’ મ સુરે ક .ું
ને એનુ ં માન રાખતો હોય એમ અફતાબે ક :ું ‘જો હુ ં પ્રય ન કરીશ પણ તારે ય મક્કમ રહેવ ું
પડશે. તું પાંચની માગણી મ ૂક ને હુ ં ત્રણની વાત કરીશ પછી તો વી અ લાતાલાની રહેમ. ને તું
પૈસાય રોકડા માગ . ગરજમાં છે એટલે કાઢશે. મને તો લાગે છે કે એને વડોદરાના ધંધાના પૈસા
મલી ગયા છે પણ આવવાના છે કહીને આપણને બનાવે છે .’
પછી તો આ બે ગિઠયાઓએ ભેગા મળીને પાિક તાનની સરકારનુ ં કરી નાખ્યુ.ં આફતાબને
કોરે બરડે સાઠ લાખ િપયાની દલાલી મળતી હતી ને મ સુરને પોતાની દુકાનનાં બમણાંનાણાં
મળતાં હતાં પછી એ લોકો વાતોમાં વખત બગાડે ખરા!
બી જ િદવસે અફતાબે અ દુલને પોતાની દુકાને બોલા યો. જુઓ, એક દુકાનની ભાળ
મળી છે . મ સુરની જ દુકાન છે . દુકાનની ઉપર રહેવાનુ ં પણ છે . આજ સુધી એ વેચવા તૈયાર ન
હતો પણ હમણાં એ ફસાઈ ગયો છે એટલે મારી પાસે ખાનગીમાં વાત આવી છે કે એ હવે વેચવા
તૈયાર છે . આમ તો એ બીજાને પાંચ લાખની વાત કરે છે ને મારા મત મુજબ એ જગા પાંચ
લાખની છે પણ ખરી પણ મને પાકી ખબર છે કે એ ફસાયેલો છે એટલે કદાચ ચારની અંદર પણ
કાઢી નાખે.’
‘કયા એિરયામાં છે ?’
‘એિરયા બહુ સારો છે એટલે તો ભાવ માગે છે . એક બાજુ આપણો લ ો ને બીજી બાજુ

M
િહંદુઓનો. માફકસરનો િવ તાર છે .’

O
‘પણ આ િવ તારમાં તો અવારનવાર તોફાનો થતાં હોય છે એટલે િહંદુઓની બાજુમાં

.C
રહેવાનુ ં બરાબર ના કહેવાય ને!’ અ દુલની બીક બોલી ઊઠી.

AY
‘તમેય મારા ભાઈ મુસલમાન થઈને એટલુય ં સમજતા નથી? અમદાવાદમાં તોફાનો કરે છે
કોણ, આપણે જ ને! આપણે તોફાનો કરીને બેપાંચને પાડી દઈએ યાં પોલીસ આવી જાય અને

AL
આપણી સલામતી પાકી થઈ જાય. પોલીસ આવતા પહેલાં આપણી જ બેચાર દુકાને આપણા જ
માણસો સળગાવી મ ૂકે ને પછી બધુ ં રાગે પડયા પછી એ દુકાનોની નુકસાનીના ડબલ પૈસા વસુલ

AK
કરે . આ તો અહીંની ખ ૂબી છે . તમે થોડો વખત અહીં રહેશો એટલે આવી બાબતેની તમને બધી
ખબર પડી જશે.’
ST
‘તમને એ ઠીક લાગતું હાય તો વાંધો નહીં પણ િકંમતની વાતમાં મારુ મન માનત ું નથી.
તોય દુકાન ને મકાનનો એિરયા મારે જાતે જોઈ લેવો પડશે. એ પછી પેલાની સાથે વાત કરવાનુ ં
વધારે સારંુ પડે.’ અ દુલે ક .ું
PU

‘તમને બતા યા પહેલાં આપણે એ જગા ઓછી લઈ લેવાના છીએ! આ તો વાત કરી. અને
િકંમતેય એ માગે છે એટલી આપણે ઓછી આપી દે વાના છીએ! આપણે જરાય ગરજ બતાવવાની
નથી. હજાર વાંધા કાઢીશું ને એને પાછો પાડવા પ્રય ન કરીશુ.ં પછી જો તમારંુ મન માનત ું હશે તો
જ સોદો કરીશુ ં નહીં તો ચાર છો મિહના રાહ જોવી પડશે એટલું જ ને!’ અફતાબે ચાર છો મિહનાની
વાત કરી અ દુલને ઉતાવળ કરવાની આડકતરી ચીમકી આપી.
‘રાહ તો બહુ જોવાય તેમ નથી. ઉપરથી દબાણ છે કે વહેલામાં વહેલી તકે ધંધો લઈને
બેસી જવુ.ં પણ આપણે એની સામે એવી ગરજ બતાવવાની નથી.’
‘એ તો છે જ ને. આપણે એને જાણવા દે વ ુ ં નથી કે આપણે ઉતાવળ છે . બોલો, ક્યારે દુકાન
જોવા જવું છે ? એવોએ યાં નજીકમાં જ રહે છે તે એનેય બોલાવી લેવાશે.’
‘જો હમણાં જ જવું હોય તોય હુ ં તો તૈયાર .ં ’
‘ઠીક, તો ચારે ક વાગ્યે નીકળીએ. હુ ં એને સંદેશો કહેવડાવી દઉં .ં તમારે મોકાને બદલે
મકાનની હાલત અંગે એને પાછો પાડવાની વાતો કરવાની અને હુ ં એને એિરયા અંગે પાછા પાડવા
પ્રય ન કરીશ.’ અફતાબે સાંજના ચારનો વાયદો એટલા માટે કય કે મ સુરને મળીને પોતાના
કિમશનનો આંકડો સુધારવાની એક તક એ લેવા માગતો હતો.
અ દુલને રવાના કરીને એણે દુકાનમાંથી એક છોકરાને આફતાબને બોલાવી લાવવા
રવાના કય . કલાક પછી એ આ યો એટલે અફતાબે પોતાના કિમશનની વાત શ કરી: ‘મને એક
તરકીબ સ ૂઝી છે . એને સાડા ત્રણથી પણ ઉપર ખેંચી ખેંચી શકાય તેમ છે . પણ આપણે મારા
ભાગની વાત ફરીથી િવચારવી પડશે.’
‘તમેય શુ ં સારા શેઠ, બો યા પછી ફરી િવચારવાની વાત કતા હશો? મારા વા માણસને
બે પૈસા વધારે મળતા હોય તો એમાં તમારે રાજી થવુ ં જોઈએ.’
 ‘આ તો ભાઈ ધંધાની વાત છે . જો આપણે સાડા ત્રણની વાત થઈ છે . હવે ધાર કે હુ ં એને
દસપંદર હજારમાં વધારે ખેંચ ું તો એ ઉપરની રકમ તો મને જ મળવી જોઈએ ને. હુ ં મારી બધી
તરકીબો લડાવીને એ કરંુ તો એનો લાભ તો મને જ મળવો જોઈએ ને! ને તને તો તારા નક્કી
કરે લા પૈસા મળી જ જાય છે ને!
‘સાવ એવુ ં તો કેમ ચાલે? જાવ, સાડા ત્રણ લાખથી વધારાના ઉપ એમાં આપણા

M
બેયનો અડધો અડધો ને તમને સાઈઠ હજાર આપવાના નક્કી કયાર્ છે એ તો ખરા જ.’

O
આફતાબને લાગ્યુ ં કે આખું ખાવા જતાં ક્યાંક બધુયં છટકી જશે એટલે એણે નમત ું જોખ્યુ:ં

.C
‘ભલે તારંુ માન રાખું ં પણ િકંમતની બાબતમાં ત ું પાંચથી શ કર ને ચારની અંદર ઊતરવાની
તો ઘસીને ના પાડ . છે વટે મને જો એમ લાગશે કે વાત ટટ ૂ ી જવાની અણી ઉપર છે તો હુ ં તને

AY
ઈશારો કરીને છે વટનો આંકડો બોલીશ. પછી તારે મારંુ માન રાખતો હાઉં એમ એ વીકારી લેવો.’
નક્કી કયાર્ પ્રમાણે અ દુલ અને આફતાબ દુકાન જોવા ગયા. મ સુરે એમને બધે ફેરવીને

AL
બતા યું ને ક :ું ‘આ આખા એિરયામાં મારી જ દુકાન એવી છે કે માં દુકાનની ઉપર જ માિલકને
રહેવાની સગવડ છે . બીજી દુકાનોમાં ઉપર માળ છે ખરા પણ એકેયમાં દુકાની ઉપર એનો કબજો
AK
નથી. દુકાન એકની ને ઉપર રહેનાર બીજા. આમાં ઉપર ને નીચેવાળાનાં મન કાયમ ઊંચાં રહે. તો
ક્યારે ક બોલવાનુ ં પણ થાય.’
ST
‘એ બધું તો ખરંુ પણ મકાનની િકંમત તમે માગો છો એ બહુ વધારે લાગે છે . મારા ધારવા
મુજબ તો એના વધુમાં વધુ બે લાખ ઊપ .’ અ દુલે ક .ું
PU

‘તો તો અ દુલમીયાં તમે દુકાન રાખી ર ા. હા અમદાવાદની બહાર જાવ તો તમને

એટલામાં દુકાન મળી જાય પણ આવો ધંધો ના મળે . બાકી અમદાવાદના ખરાબમાં ખરાબ
એિરયામાં જાવ તોય આવી જગ્યા કોઈ તમને ચાર લાખમાં ના જ આપે. વળી આ તો િહંદુઓના
મંિદરની બાજુમાં જ છે . એટલે શાંત અિરયા ગણાય.’ મ સુરે પોતાની દુકાનનાં થાય એટલાં વખાણ
કયાર્ં.
‘તોય તમે એની યાજબી િકંમત માગતા દો તો બરાબર કહેવાય પણ સાવ ધડમાથા
વગરની િકંમત કરો તો એ તો પેલી ન વેચવાવાળી જ વાત કહેવાય. અમારે વડોદરામાં મારી પાસે
આનાથીય સારી ને મોટી જગ્યા હતી તોય એના બે લાખ ઊપ યા.’
‘તમે તમારા વડોદરાની ને અમદાવાદની સરખામણી ન કરતા. યાંના ભાવ યાંના ધંધાને
િહસાબે હોય અને અહીંના એહીંના ધંધાને િહસાબે. તમે આફતાબની સાથે આ યા છો એટલે
પાંચદસ હજાર ઓછા લઉં પણ તમારા વડોદરાની પીઠ પ્રમાણે આ તો શુ ં પણ આખા અમદાવાદમાં
તમને આવી જગ્યા ના મલે.’
અફતાબે અ દુલ સાથે મસલત કરીને ક :ું ‘અમે એટલી ઓછી િકંમતમાં તમારી દુકાન
માગતા નથી. બધા મળીને અમે ત્રણ લાખ આપીશુ.ં ’
‘તમેય અફતીબ શેઠ સાવ નાખી દે વાની વાત શુ ં કરતા હશો! તમને તો અમદાવાદની
પીઠની ખબર છે તોય. જો તમે સાચી િકંમત કરી હોય તો જાવ તમને મારી જગ્યા ત્રણ લાખમાં
આપી પણ બદલામાં તમારી જગા મને તમે પાંચ લાખમાં આપો. મારીના ત્રણ તો તમારીના પાંચ,
બસ?’
‘અ યા, મારી દુકાન ક્યાં વેચવાની છે ? આપણે તો તારી દુકાનની વાત કરીએ છીએ. મારી
દુકાન પર તો સાત લાખના લોબાન બળે છે .’
 ‘હવે તમે જ અ લાને માથે રાખીને કહો કે તમારી દુકાન સાત લાખની ગણાતી હોય તો
મારી પાંચની તો ગણાય જ ને!’
‘હવે ફાલતુ વાતો પડતી મ ૂકો ને મ ૂળ વાત કરો. જો અમે તમને વધારે માં વધારે ચાર લાખ
િપયા આપી શકીએ. એકબાજુ દ તાવેજ ને બીજી બાજુ પૈસા.’ અફતાબે ક .ું
‘પૈસા તો શેઠ રોકડા જ હોય ને! પણ જાવ તમારંુ માન રાખું .ં જાવ સાડા ચાર લાખ

M
િપયા આપજો. હવે એમાં પગિથયાં માંડવાની વાત ન કરતા.

O
આ બાજુ અ દુલ મનમાં િવચારતો હતો કે જો આવોએ કહે છે એટલી િકંમત આપવી પડે

.C
તો પોતે કરવા ધારે લી કટકીની આશા એમાં જ તણાઈ જાય. એ બોલી ઊઠયો: ‘પગિથયાં માંડવાની
વાત નથી પણ ચાર લાખ ને દસ હજાર આપીશુ.ં એ િકંમત મંજૂર હોય તો હા નહીં તો તમે બીજો

AY
ઘરાક શોધજો ને અમે બીજી દુકાન શોધીશુ.ં ’ કહેતાં એણે ઊઠવા કયુ.ર્ં

AL
‘તમે તો ભાઈ, ભારે ઊતાવળા હજુ આપણે િકંમત આપી દીધી નથી કે મ સુરે એ લઈ
લીધી નથી. તમારા બેઉનુ ં ર ,ું જાવ ચાર લાખ ને વીસ હજાર િપયા આપીશુ.ં મ સુર હવે બીજુ ં

AK
ના બોલતો.’ અફતાબે મ સુરને ઈશારો કરી દીધો યાં બેય જણા હાં હાં કરી ઊઠયા.
‘શેઠ તમે આ મને ત્રીસ હજારના ખાડામાં પાડયો છે . ફરી તમારંુ કામ પડે યારે તમારે
ST
ુ
મારં માન રાખવુ ં પડશે.’
અ દુલને મનમાં થતું હત ું કે િકંમત વધારે બોલાઈ ગઈ છે પણ બીજી તરફ અમદાવાદની
PU

પીઠનીય એને ક્યાં ખબર હતી એટલે એને એમ પણ લાગત ું હશે. વળી એને પોતાના ખી સામાંથી
ક્યાં આપવાના હતા ઊલટું એને તો આમાંથી ત્રીસ હજારની કટકી મળવાની હતી. એણે તો પચાસ
હજારની ગણતરી રાખેલી.
ગમે તેમ પણ અ દુલમીંયાંની ગાડી પાટે ચડવા માંડી હતી.
અ ુ મ→

5. નવો દો ત
- જયંતીભાઈ પટે લ
અ દુલમીંયાંન ુ ં મન પહેલાં તો કચવાતું હત ું પણ પાિક તાનથી પૈસા આ યા તેમાંથી
પોતાની કટકીની રકમ જુદી તારવીને બૅંકમાં પોતાનુ ં એક અલગ ખાત ું ખોલાવીને તેમાં જમા
કરાવી દીધી યારે એનો કચવાટ ક્યાંય ઊડી ગયો. હા, િપયરથી સંદેશો આ યો હતો એ િચંતા
કરાવે એવો હતો. એમણે િહંદુ તાનના લ કરની ગુ ત માિહતી એકઠી કરીને મોકલવા દબાણ કયુર્ં
હત.ું
પહેલાં તો એને થોડી િચંતા થઈ પણ બીજી એક વાતે આનંદ પણ થયો કે અહીં તેમના
માણસો હતા એ પણ પહેલ ું પોતાનુ ં કરવાવાળા હતા. વળી લ કરી માિહતી કાંઈ એમ ર તામાં
ઓછી પડી હોય કે હક ુ મ થતાં જ પેક કરીને મોકલી અપાય? આ વાત એ લોકોય સમજતા જ હોય
ને! છતાં એણે મોઘમ જણાવી દીધું કે પોતે એક વખત બરાબર સેટ થઈ જાય પછી જ એ
બાબતમાં કશુ ં થઈ શકે.
આમ છતાં એણે મનથી િવચારવા તો માંડ ું જ. એમાં કોણ મદદ પ થઈ શકે એનુ ં
િવચારતાં જ એક વાત એના મગજમાં ઝબકી ગઈ. પોતે હજુ અહીં ભાગ્યે જ દસપંદર જણને
ઓળખતો હતો. એમાં નજીકથી તો આફતાબ અને મ સુરને જ જાણતો હતો અને તેને ખાતરી હતી
કે આફતાબના પર િવ ાસ મ ૂકી શકાય તેમ ન હતો. હા, મ સુર પર કદાચ િવ ાસ મ ૂકી શકાય
એવુ ં લાગે છે પણ થોડો વધારે પિરચય થયા પછી નક્કી કહી શકાય.
યાં સુધી પ ૂરે પ ૂરો પિરચય ન થાય યાં સુધી આવી બાબતમાં વરાળ પણ ન કાઢી શકાય
તો સાથ લેવાની તો વાત જ શી! વળી અફતાબે ગુજરાતની પોલીસની ને એ કાઉ ટરની વાતો
એને કરી હતી એનાથી એ થોડો ગભરાયો પણ હતો. એટલે એમ કહેવાય કે એ છાશ પણ ંકીને

M
પીવા માંડયો હતો.

O
ુ
પણ એકલા મ સુર પર આધાર રાખીને એનાથી બેસી રહેવાય એમ પણ ક્યાં હત.ં આ નહીં ને
આવતે મિહનેય એને પોતાના ખાતામાં જવાબ આપવો જ પડવાનો હતો ને!

.C
એમના મનમાં એક વાતનુ ં રંુ ધ ું ભરાય એટલે એ લોકો પાછળ જ પડી જતા હતા. વળી

AY
પોતે એ લોકોને મન અણગમતો થઈ પડયો હતો એટલે એણે હવે વધારે તકેદારી રાખવી પડશે
એય એણે અહીં આવતા પહેલાં મનથી નક્કી કરી મ ૂકેલ ું હત.ું

AL
પણ એમની બાબતમાં એ કશું કરી શકે એમ ન હતો. એ હજુ તો અહીં ભાગ્યે જ પાંચસાત
માણસોને ઓળખતો થયો હતો, એમાંય કોઈની સાથે પેટ ટી વાત કરી શકાય એવો તો એક
AK
આફતાબ જ હતો અને એ કેવો છે એની ખબર તો અ દુલને પડી જ ગયેલી હતી.
એના ઉપરી અિધકારીઓ ગમે તે િવચારતા હોય પણ અ દુલના મનમાં જુદો જ લાન
ST
આકાર લઈ ર ો હતો. એણે િહંદુ તાનની આજ સુધી ફક્ત વાતો જ સાંભળી હતી પણ એને નજરે
જોયા પછી એને લાગવા માંડ ુ હત ું કે બને તો પાિક તાનને પડત ું મ ૂકીને અહીં જ રહી પડવા વુ ં
PU

હત.ું દૂ રના કોઈ નાનકડા ગામમાં જઈને એક નાની સરખી હાટડી માંડીને બેસી જઈને શાંિતથી અહીં
રહી પડવાની એને ખેવના જાગવા માંડી હતી. એને પૈસાની િચંતા ન હતી કારણ કે એ પોતાના
પગાર અને કટકીમાંથી એકાદ વરસમાં દસેક લાખ િપયા બચાવી લેવાની ગણતરી રાખતો હતો.
હવે એ કામ કેવી રીતે પાર પાડવું અને એના ઉપરીઓને કેમ ચકરાવામાં પાડવા પછી
એમને કેવી રીતે હાથતાળી આપવી એને િહંદુ તાનના કયા ખ ૂણામાં લપાઈને બેસી જવુ ં એની એની
િવચારણા પણ એના િદમાગના બીજા ખ ૂણામાં ચાલુ થઈ ગઈ હતી.
પણ એ બધી તો બહુ દૂ રની વાતો હતી. વળી એમ કરતા પહેલાં સારી એવી બચત પણ
કરી લેવાની હતી. અને આ બચત થવાની એક જ તરફથી હતી. માદરે વતન પાિક તાનથી તો!
પણ હાલ તુરત તો એને જ ર હતી એક એવા માણસની પેલા અિધકારીઓની માગણીઓ
સંતોષવામાં પોતાને સાથ દઈ શકે. એને થયુ ં આવો માણસ પોતાને હોટલમાં બેઠે તો નહીં જ મળે .
એને બીજી એક વાતનીય ખાતરી હતી કે આવો માણસ મળશે તોય મિ જદમાંથી જ મળશે. એટલે
પોતે દર શુક્રવારે નમાજમાં િનયિમત જવાનુ ં રાખવુ ં પડશે. યાં આંખ-કાન ઉઘાડા રાખીને તપાસ
કરતા રહેવાથી એમાં સફળતા મળશે એમ તેને લાગતું હત.ું
એનુ ં દુકાનનુ ં પ યું એટલે એણે પોતાનુ ં ઘર ગોઠવવા માંડ ું અને દુકાનનુ ં ફરિનચર
બનાવવા માટે પણ એક માણસને કામ સ પી દીધુ.ં ઉપર રહેવાનુ ં પણ સરખું કરવુ ં પડે તેમ હત.ું
ફરિનચરવાળાનેય જાણે કોઈ મોટો ઘેટો હાથમાં આવી ગયેલો લાગ્યો હશે એટલે એણે પણ કામ
શ કરતા પહેલાં કોઈ જાણકાર પાસે પ્રોપર લાિનંગ કરાવવાનો આગ્રહ રાખ્યો. અ દુલને છે વટે
એની વાત વીકારવી પડી. એને ક્યાં પોતાના ખી સામાંથી પૈસા કાઢવાના હતા!
પણ યારે પેલો પ્રોપર માણસ ફીલીપ લાન બનાવીને એને બતાવવા લા યો યારે
અ દુલ પણ ખુશ થઈ ગયો ને એને ઉપરની રહેવાની જગ્યાનુ ં લાિનંગ કરવાનુ ં કામ પણ સ પી
દીધુ.ં વળી અ દુલે એને સામેથી ક ું કે યાં સુધી કામ ચાલે યાં સુધી રોજ આંટો મારતા રહેજો.
તમને એના પૈસા મળી જશે. પછી તો કામ થત ું ર ું ને એમ કરતાં અ દુલને પેલા માણસની સાથે
દો તી જામતી ગઈ. એક િદવસ પેલો કહે: ‘તમારા મીંયાંભાઈના કામમાં એક વાતની ભારે તકલીફ.
મારે તો સાંજ પડે એટલે ગ ં સ ૂકાવા માંડે છે .’
અ દુલ એનો આ ઈશારો ન સમ એવો બેવકુફ ન હતો કે એની સાથે સામેલ ન થાય
એવો પાકો નમાઝી પણ ન હતો. એનેય અહીંના બીજા મુસલમાનોની મ ઘરને ખ ૂણે બેસીને
એકલા પીવામાં બહુ મઝા પડતી ન હતી. એણે ક :ું ‘તો આટલા િદવસથી બોલતા કેમ ન હતા?

M
આ કામ પતી જાય પછી આપણે બેય બેસીશુ ં અંદર, બસ?’ ને પેલાને તો જાણે સાતે કોઠે

O
અજવાળાં થઈ ગયાં.

.C
એ સાં કામ પતાવીને બધા વેરાયા એટલે અ દુલે પેલાને વીસની નોટ પકડાવીને ક :ું
‘તમે સામેથી એક કીલો ગરમાગરમ ગોટા લેતા આવો યાં સુધીમાં હુ ં અંદર બેસવા વુ ં કરી દઉં.

AY
પછી એ સાં બેય જણા જામી પડયા ખાવા-પીવામાં. પેલાને તો એમ જ હત ું કે અ દુલ દે શીને
બદલે કદાચ હલકી બ્રા ડની સ તી બોટલ ખોલશે પણ યારે એણે બેચાર પરદે શી જાણીતી બોટલો

AL
ટેબલ પર મ ૂકીને ફીલીપને પ ૂછ :ું ‘કહો તારી કઈ ચોઈસ છે ? અને હા એક વાત પહેલાં કહી દઉં કે
આ એક જ પેગ હુ ં ભરી આપીશ. પછી તો તમારે જાતે જ મન ફાવે એ બોટલમાંથી વડો જોઈએ

AK
એવડો પેગ જાતે જ ભયાર્ કરવાનો. જો પીવા જ બેઠા હોઈએ તો પછી નો િલમીટ. વધારે થઈ જાય
તો અહીં જ લંબાવી દે વાનુ.’ં પછી પેલાને તો પ ૂછવુ ં જ શુ?ં
ST
પેગ ભરાતા ગયા ને ખાલી થતા ગયા. મ મ અમલ વધતો ગયો તેમ બેયની જીભ પણ
ખુલતી ગઈ. પેલાએ પોતાના હૈયાની વરાળ કાઢવા માંડી: ‘અરે યાર, હુ ં પહેલેથી આવો મુફલીસ
PU

માણસ નથી. હુ ં િફ મ લાઈનનો માણસ ં પણ મુબઈમાં

ં તકલીફમાં આવી ગયો હતો એટલે અહીં
ુ
આવી ગયો .ં મને એમ હત ં કે અહીં મને મારે લાયક કામ મળી રહેશે પણ અહીં એવુ ં કામ મળતું
હશે? અહીં તો બધા પૈસે પૈસાનો િહસાબ કરવાવાળા. પૈસા તો દો ત યાં મુબઈમાં
ં છે .’
‘મુબઈની તો દો ત, મેંય બહુ વાતો સાંભળી છે પણ હજુ સુધી મુબ ં ઈ જવાનો ચા સ મ યો
નથી. તે યાં ફક્ત પૈસાની જ રે લમછે લ છે કે બીજી બધીય?’ આંખ ફાંગી કરતાં અ દુલે પ ૂછ .ું
‘અરે યાં શું નથી એમ પ ૂછો ને! છોકરીઓ તો રમાડતાં થાકો. આવડવુ ં જોઈએ. એમાં તો હુ ં
ફસાઈ ગયો.’
‘કેમનો ફસાઈ ગયો?’
‘એક લફરંુ કરે લ.ું છોકરી હતી માલ પણ એ પરણેલી હતી. એક િદવસ એના જ લેટમાં
અમે બેય મઝા કરતાં હતાં ને એનો ધણી આવી ગયો. પોલી છોકરી તો સરકીને બેડની પાછળ
ભરાઈ ગઈ. મને લાગ્યું કે જો ઢીલા પડયા તો સોએ વરસ પ ૂરાં જ સમજો. એટલે મેં પેલાના
માથામાં લાવરવાઝ ઝીંકી દીધુ.ં પેલો એક જ ઘામાં ખતમ થઈ ગયો ને હુ ં સીધો ભાગ્યો આ તરફ.
મારે મારો લાખોનો સામાન અને બૅંકમાંના પૈસા બધુ ં જ છોડી દે વ ુ ં પડ .’
ું
‘ યાં કઈ લાઈન હતી તારી?’
‘હુ ં યાં ફોટો ટે ક્નીશીયન હતો. તને એમાં સમજણ નહીં પડે. હુ ં કાલે મારંુ આ બમ લઈને
આવીશ અને તને બધુ ં સમજાવીશ.’
‘ત ું કહે તો ખરો. મને તમારી િફ મની લાઈનનુ ં જાણવાનુ ં મન થાય છે .’
ૂ માં સમજાવુ.ં તું િફ મોમાં
‘જો હુ ં તને ટંક મોટી અને ભભકદાર િસનેરી જુએ છે તેમાં
એમાંન ુ ં કશુય
ં સાચુ ં નથી હોત.ું ઘણી વખત તમને એક દિરયો દે ખાય છે પણ યાં હોય છે એક
નાનકડું તળાવડુ.ં બધી અમારી ફોટોગ્રાફીની જ કરામત. હુ ં કાલે તને મારંુ આ બમ બતાવીશ અને
સમજાવીશ એટલે તને બધી ખબર પડી જશે.
 ‘તો કાલે તું તારંુ આ બમ ચોક્કસ લેતો આવ .’
‘ચોક્કસ લેતો આવીશ. કૉલ એટલે કૉલ.’ ગળા સુધી પીધા પછીય પેલો પોતાનુ ં બીજા
િદવસનુ ં પાકું કરતો હતો પણ એને ક્યાં ખબર હતી કે એ પોતે અ દુલના િદમાગી તરં ગમાં સામેલ
થઈ જવાનો હતો?
યાં સુધી ભિજયાં પહ યાં યાં સુધી બેયનુ ં પીવાનુ ં ને બબડવાનુ ં આમ જ ચાલત ું ર .ું

M
પછી તો ફીલીપભાઈનામાં એવા હોશ જ ક્યાં ર ા હતા કે ચાલીને પાતાની ખોલી સુધી જઈ શકે!

O
અરે ચાલવાની તો વાત જ શી? એ ખુરસીમાથી ગબડયો ને એમ જ સવાર સુધી જમીન પર પડી

.C
ર ો. અ દુલનામાંય ક્યાં એવા હોશ ર ા હતા કે તેને ટે કો આપીને પથારી સુધી લઈ જાય? હા,
એનામાં પોતાની પથારી સુધી જવાના હોશ ર ા હતા ખરા.

AY
સવારે ઊઠયા યારે ફીલીપને તો પોતે રાતે શુ ં ક ું હત ું એય ક્યાં યાદ હત!ું જતી વખતે
એને યારે અ દુલે આ બમ લેતા આવવાનુ ં યાદ દે વડા યુ ં યારે એણે પ ૂછ :ું ‘શુ?ં ’

AL
‘કેમ, તારંુ ફોટાનુ ં આ બમ! રાતે તેં લેતા આવવાનુ ં ક ું હત ું એ યાદ છે કે ભ ૂલી ગયો ?
ં

AK
‘એ તો યાદ છે ને! હમણાં ઘેરથી આવતાં લેતો આવીશ ને તને રાતે બતાવીને િવગતવાર
સમજાવીશ.’ યાં સુધી આ બમની વાત હતી યાં સુધી તો અ દુલને મનમાં ગં રીનાં ગ પાં જ
ST
લાગતાં હતાં પણ ફીલીપ િફ મ લાઈનનો માણસ હતો ને બોલવાચાલવામાં સરખો હતો એટલે
અ દુલને એ ગમી ગયો હતો. વળી પોતાને આફતાબ કે મ સુર કરતાં એની સાથે વધારે સારંુ
ગોઠશે એમ એને લાગવા માંડ ું હત.ું
PU

લગભગ બપોરના બે વાગ્યે એ આ યો યારે પોતાની સાથે એ બે મોટાં મોટાં આ બમ લેતો

આ યો હતો. આવાં મોટાં આ બમ જોઈને અ દુલની ઈંતેજારી બમણી થઈ ગઈ હતી. એ સાં બેય
જણાએ ફરીથી પાછી જમાવી. શરાબનો દોર શ કરતા પહેલાં ફીલીપે ક :ું ‘પહેલાં હુ ં તને મારાં
આ બમ બતાવી દઉં. એક વખત પીવાનુ ં શ કયાર્ પછી બતાવવા બેસીશ તો પીવાની ને
આ બમની બેયની મઝા મારી જશે.’
‘તો ચાલ, પહેલાં એ પતાવી દઈએ. લાગે છે કે મનેય તારી િફ મ લાઈનમાં રસ પડવા
ં ઈ આવીને બધુ ં નજરે જોવુ ં હત ું પણ ત ું ફસાઈ પડયો ં એટલે
માંડયો છે . મારે તો તારી સાથે મુબ
શુ ં થાય?’
‘એનોય તાલ પાડી દઈશ. હુ ં ફસાઈ પડયો ં પણ ત ું તો ફસાઈ પડયો નથી ને! મારે યાં
હજુ પણ તારા વા બેચાર દો તો મારી સાથે દો તી િનભાવી ર ા છે . યારે ત ું અહીં બરાબર સેટ
થઈ જાય યારે મને કહે ને! તારે િફ મનુ ં શુિટંગ જોવુ ં હશે તો એનીય યવ થા હુ ં અહીં બેઠાં
ગોઠવી શકું તેમ .ં ’
‘લે ચાલ હવે, ભિજયાં ઠંડાં પડી જાય છે . બતાવવા માંડ.’
ને ફીલીપે આ બમ બતાવવા માંડ .ું એક ફોટો બતાવી એણે પ ૂછ :ું ‘જો, આ ફોટામાં તને શુ ં
દે ખાય છે ?’
‘એક બહુ મોટો બંગલો છે ને તેના પોચર્માં એક બહુ મોઘી કાર પડી છે .’
‘એ બંગલોય નથી ને યાં કારે ય નથી. પ ૂઠામાંથી બનાવેલ ું એક છોકરાંને રમવા બના યું
હોય એવું એ મકાન છે . ને તેય આખું મકાન નથી. ફક્ત આગળની િદવાલો જ છે ને એમાં પ ૂઠાનાં
બનાવીને બારી તથા બારણાં ગોઠ યાં છે ને રં ગ કય છે . આગળ ઊભી છે એ કાર પણ રમકડાની
જ કાર છે ને બાગમાં ઝાડ દે ખાય છે એય નાનાં ને બનાવટી છે . પણ એ બધુ ં એવુ ં આબેહબ
ુ
બના યું છે કે જોનારને એ સાચુ ં જ લાગે. પછી લાઈટની ગોઠવણી કરીને એ બધુ ં િફ મમાં એવી
રીતે બતાવવામાં આવે છે કે બધા તારી મ થાપ ખાઈ જાય છે .’
‘એ બધુ ં એટલું નાનુ ં હોય તો એમાં યારે માણસોને આવતાંજતાં બતાવવાં હોય યારે કેવી
રીતે બતાવી શકાય?’
‘પહેલ ું આ ઘર બતા યું હોય એટલે બધા તો એમ જ માનતા હોય છે કે એ લોકો એ જ

M
ઘરને જુએ છે પણ એ વખતે તે બીજુ ં જ ઘર હોય છે . ઘણી વખતે એ પણ માત્ર િદવાલો અને

O
બારીબારણાં ગોઠવીને જ પ ૂઠાંન ુ ં બનાવેલ ું માત્ર ખોખું જ હોય છે .’ કહેતાં એણે આ બમનાં એક પછી

.C
એક પાનાં ફેરવવા માંડયાં.
ુ
ને એમાં ફીલીપને પોતાની કારીગરી બતાવવામાં અને અ દલને એ જોવામાં એવો તો રસ પડયો કે

AY
એમનાં ભિજયાં ઠડાં પડી ગયાં એનુય ં એમને ભાન ન ર .ું
પછી તો બેયને પીવાની એવી તો તલપ લાગી હતી કે બહાર જઈ ભિજયાં ફરીથી તરીને

AL
ગરમ કરાવી લાવવાનીય એમને જ ર ન જણાઈ. બેય જણા પીવા બેસી ગયા. જો કે પીતાં પીતાંય
એમની આ વાતો ચાલતી જ હતી. આ વાતોમાંથી અ દુલના િદમાગમાં એક લાન ઘડાવા માંડયો
AK
હતો. એણે પીવામાં કાળજી રાખીને મનમાં આવેલા લાનના બરાબર આંકડા ગોઠવવા માંડયા.
ફીલીપની આ આવડતનો સાથ લઈને પોતાના ઉપરીઓને કેવી રીતે ઊઠાં ભણાવવાં એની
ST
આછીપાતળી પરે ખાય એણે મનમાં ને મનમાં કંડારી લીધી. એની આ આવડતનો ઉપયોગ કરીને
િવશાળ લ કરી સાધનોની ત વીરો એમને મોકલીને પોતાને માથેથી હાલ પ ૂરતો દાવ કાઢવાની
PU

વાત એના મનમાં પાકી થઈ ગઈ હતી. પણ અ યારે ફીલીપની સાથે વાત કરીને કશુ ં નક્કી કરી
શકાય તેમ ક્યાં હત?ું ફીલીપ તો અ યારે સાતમા વગર્માં િવચરી ર ો હતો ને અ દુલ પોતેય ક્યાં
પ ૂરા ભાનમાં હતો?
કાંઈ વાંધો નહીં, મારે ય એની સાથે વાત કરતા પહેલાં આખો લાન બરાબર ચકાસી લેવો
પડશે જ ને! એટલે આવતીકાલે એની સાથે શાંિતથી વાત કરવી જ બરાબર થશે એમ િવચારી એણે
મન મના યુ.ં પોતાના ઉપરીઓમા મનમાં બરાબર ઠસી જાય અને એનો ભેદ ઉકેલવા બધા વધારે
નહીં તોય ત્રણચાર મિહના આઘાપાછા થયા કરે એટલે પોતાને એટલી તો િનરાંત. પછીની વાત
પછી. વળી કોઈ નવી તરકીબ િવચારીશુ.ં એણે મનમાં િવચાયુ.ર્ં એની મ ૂળ આવડત કામ કરવામાં
નહીં પણ કામનો દે ખાડો કરવામાં જ હતી ને!
વધારે િવચારતાં એને લાગ્યુ ં કે ફીલીપની સાથે ચોખ્ખી વાત કરવાને બદલે કશીક ભળતી
જ વાત કરવી બરાબર થશે. એને કેવી રીતે વાત કરવી એનો લાન પણ એણે િવચારી કાઢયો.
એનુ ં શેતાની મગજ આવા લાન બનાવવામાં જરાય ઓ ં ઊતરે એમ ક્યાં હત?ું એના આ શેતાની
િદમાગની સહાયથી તો એ આટલો ઉપર આવી ગયો હતો. પણ એણે એના એ શેતાની મગજથી
િવચાયુર્ં હોત તો એને લાગ્યા વગર ન ર ું હોત કે એ િદમાગથી ગભરાઈને જ એના ઉપરીઓએ
એને આ જોખમી મીશન પર ધકેલી મ ૂક્યો હતો.
પાછી એવી જ બીજી સાંજ પડી. બેય જણા પાછા શરાબની મહેિફલ જમાવીને બેસી ગયા.
ફીલીપ કહે: ‘કાલે તને મારા આ બમમાં મઝા આવી ને! તને લાગ્યુ ં જ હશે કે મારા વો કલાકાર
માણસ અહીં ક્યાં ભરાઈ પડયો છે ! સાવ સાચી વાત છે . જો હુ ં મુબઈમાં
ં હોત તો આ મારી પાછળ
ુ રો આંટા મારતા હોત.’
મોટા મોટા પ્રોડ સ
તો આ તરફ અ દુલમીંયાંય ચાલતી ગાડીએ ચડી બેસવામાં ક્યાં ઓછો ઊતરે એવો હતો!
એણે ક :ું ‘મારે ય વડોદરામાં એવી જાહોજલાલી હતી કે ના પ ૂછો વાત. પણ મેં કાર ચલાવતાં એક
પોલીસવાળાને જ ઉડાવી દીધેલો. એ તો મારંુ નસીબ એટલું સારંુ કે એ પોલીસવાળો બચી ગયો
પણ પછી તો આખું પોલીસખાતું મારી પાછળ આદુ ખાઈને પડી ગયુ.ં કોટર્ ના લફરામાંથી તો હુ ં ગમે
તેમ કરીને ટયો પણ તને તો ખબર જ છે ને કે પોલીસની દો તીય બ ૂરી અને એમની દુ મનીય
બ ૂરી. એમની તકલીફોથી થાકીને મેં બરોડાને સલામ કરીને અમદાવાદનો ર તો પકડયો.’
‘તારે તો એટલું સારંુ થયું કે તું એટલેથી જ ટયો પણ મારાથી તો કોઈને મારંુ સાચુ ં
ઓળખાણ અપાય એવુય ં ર ું નહીં. આ તો તારી સાથે આટલી ઓળખાણ થઈ છે એટલે મેં તને
મારી બધી વાત કરી. મારો તો એક િસ ધાંત છે કે દો તીમાં નો િસક્રેટ.’ ફીલીપની જીભ શરાબની

M
અસરમાં આવતી જતી હતી એટલે એના બોલવામાં પણ એની અસર વતાર્ તી હતી.

O
આ અ દુલે ફીલીપને પોતાની યોજનાની વાત કરવાનુ ં નક્કી કયુર્ં હત ું એટલે એણે

.C
પીવામાં ને પાવામાં કાળજી રાખી હતી. એને લાગ્યુ ં કે ફીલીપ આટલા હોશમાં હોય તો જ એને
પોતાની યોજનાની વાત કરવી વધારે સલામત હતી. વળી પોતાની એ ઉપજાવી કાઢેલી વાત

AY
ફીલીપને ગળે ઉતરી જાય એ રીતે રજૂ કરવાની તૈયારી તો એણે કરી જ રાખેલી હતી.
ફીલીપ શરાબની અસરમાં વધુ આવી જાય તે પહેલાં એણે ક :ું દો ત, તારે લાયક એક

AL
કામ છે . મને એક મીલીટરી મેનની છોકરીથી યાર થઈ ગયો છે . હવે એનો બાપ કહે છે કે એ એની
દીકરી કોઈ મીલીટરીના અફસરની સાથે જ પરણાવશે. ત ું જો મને મદદ કરંુ તો હુ ં મારી િપછાણ
AK
એક મીલીટરી અિધકારી તરીકેની ઊભી કરીને એની સાથે શાદી કરી શકું. મારા મનમાં તારંુ
આ બમ જોઈને એક િવચાર આ યો છે .’
ST
‘એમાં મારાથી કાંઈ થઈ શકે એમ હોય તો મને કહે.’
‘તારે લાયક જ કામ છે . મને કાલે આ બમ જોતી વખતે જ ખ્યાલ આ યો કે ત ું તારી ફોટો
PU

ટેકિનકથી એવી કો લીકેટેડ મશીનરીની ત વીરો બનાવી આપે કે એના બાપને લાગે કે હુ ં કોઈ
મહ વના હો ા પર હોઉં તો જ આવી ત વીરો મારા કબજામાં હોઈ શકે.’
‘કો પેલીકેટેડ એટલે કેવી?’
‘એવી કો લીકેટેડ કે લ કરનો કાઈ વડો જુએ તોય એ કયા પ્રકારની મશીનરી છે એ ન
ઓળખી શકે એવી. એના મનમાં એ ફોટા જોતાં એમ લાગવુ ં જોઈએ કે લ કરની કોઈ ભયાનક
કીિલંગ મશીનરીનો એ ફોટા છે . અ દુલે બરાબર ગોઠવી રાખેલી રીતે વાત કરતાં ક .ું
‘તારી વાત સાંભળતાં મને થોડો આછોપાતળો ખ્યાલ આવી જ ગયો છે . એ બધુ ં ત ું હવે
મારા પર છોડી દે . બધું બરાબર ગોઠવી િવચારીને હુ ં તને કાલે વાત કરીશ. મારે એ માટે કેટલીક
સામા ય ખરીદી કરવી પડશે પણ ત ું ધારંુ ં એના કરતાંય સારી રીતે હુ ં તારંુ કામ કરી આપીશ.
કાલે હુ ં તને બધુ ં િવગતવાર સમજાવીશ એટલે તને ખ્યાલ આવી જશે.
‘તો કાલે નક્કી. પણ દો ત, કામ બરાબર અસરકારક થવુ ં જોઈએ. પૈસાની િફકર ના કરતો.
મારે માટે આ જીવન મરણનો પ્ર છે . એમાં ઢીલ કરાય તેમ નથી. જો હુ ં આમાં મોડો પડું તો એનો
બાપ એના િનકાહ કોઈ બીજા સાથે પઢાવી લે એવુ ં છે . તારો ખચ થશે એ હુ ં તને આપી દઈશ
પણ કામ એવુ ં થવું જોઈએ કે એનો બાપ પણ ચકરાવામાં પડીને ગોથાં ખાયા કરે .
‘હવે તું એની િચંતા કરવાની છોડી દે . હુ ં એવી ટે કિનક વાપરીશ કે એનો બાપ એને તારી
સાથે પરણાવવા ઉતાવળો થશે. એના મનમાં એમ થશે કે પોતે જો મોડો પડશે તો કોઈક બીજો
વચમાં પેસી જશે.’
પછી તો ફીલીપ કામે લાગી ગયો. એણે બજારમાંથી જ રી ચીજવ તુઓ ભેગી કરી લીધી ને
એક િદવસ એના બધા સરં જામ સાથે એ અ દુલને યાં આવી પહ યો. બધો સરં જામ જોઈને
અ દુલ તો ગચ
ં ૂ વાડામાં જ પડી ગયો. ‘મારી આ નાનકડી ખોલીમાં આટલી નાનીનાની ચીજોથી ત ું
શી કરામત કરીને મોટી મશીનરીની ભભક ઊભી કરી શકીશ એ જ મને સમજાત ું નથી.’ એણે
ં ૂ વાતાં ક .ું
ગચ
‘ત ું તારે જોતો જા. યારે હુ ં મારંુ કામ પ ૂરંુ કરીશ યારે તું પણ ચક્કરમાં પડી જઈશ. તનેય
લાગ્યા વગર નહીં રહે કે આ કોઈ મોટા લ કરી સરં જામના ફોટા છે .’
‘ઓકે, તું બોસ ં પણ દો ત, વટ પડી જવો જોઈએ.’

M
ને એમ અ દુલ પોતાના વડાઓને ચક્કરમાં નાખવા ને ફીલીપ પોતાના દો ત અ દુલને

O
પોતાની કરામતથી તા જુબ કરવા મેદાને પડયા.

.C
અ ુ મ→

AY
6. નવો ુ
સ

AL
- જયંતીભાઈ પટે લ
ફીલીપની કારીગરી રં ગ લાવી. અ દુલ તો ફીલીપે આપેલા ફોટા જોઈને ચક્કર જ ખાઈ
AK
ગયો. એમાં કોઈ મોટા પહાડની તળે ટીમાં મોટાં મોટાં ઝાડની નીચે આછાં ઝૈડાંમાં ઢંકાએલી ભેદી
મશીનરીના મોટામોટા પેરપાટર્ પડયા હોય એવુ ં લાગતું હત.ું પાછળ જ એક બહુ િવશાળ ગોડાઉન
ST
વું મકાન પણ દે ખાતું હત.ું ઈલેક્ટ્રીકની હાઈ ટે શન લાઈન અને એના થાંભલા પણ દે ખાતા હતા.
ફીલીપે નાનામાં નાની ચીજનીય કાળજી લઈને આ બધુ ં કયુર્ં હત.ું એની િફ મ લાઈનની જાણકારી
PU

પોતાની આ નકલી જાસુસીમાં કામ કરી જશે એવી અ દુલને મનમાં ખાતરી થઈ ગઈ. હતી. પણ
અ દુલને ખાતરી હતી કે પોતાના ઉપરીઓ આટલાથી ધરાય તેમ નહોતા. એટલે એણે એક કાકરે
બે પક્ષીઓ મારવાનુ ં િવચાયુ.ર્ં
એના ઉપરીઓ એને કેટલાય વખતથી તંગ કરી ર ા હતા. એમનુ ં કહેવ ુ ં એમ હત ું કે એણે
એકલાએ જ બધાં કામ કરવાનાં ન હતાં પણ બીજા લોકલ જાસુસોને ભરતી કરીને આખું નેટવકર્
ઊભું કરવાનુ ં હત.ું હવે યાં અ દુલના પગ જ િ થર થયા ન હતા યાં આવુ ં નેટવકર્ કેમ ઊભું કરવુ ં
એ જ અ દુલને સમજાત ું ન હત.ું પણ આ ફોટા હાથમાં આવતાં જ એના કુટીલ મગજમાં એક
લાન ઘડાઈ ગયો.
એણે એવું ઠઠાડી દે વાનુ ં નક્કી કયુર્ં કે આ ફોટા પોતે નવા જ ભરતી કરે લા એક જાસુસ
મારફતે મ યા છે . આમાં કોઈ ગમે તે એક માણસનુ ં નામ આ જાસુસ તરીકે ઠઠાડી દે વાનુ ં તેણે
નક્કી કરી નાખ્યુ.ં
પણ આ કાવતરામાં એ ફીલીપને સામેલ કરવા માગતો ન હતો. ને એણે એને પોતાની સાચી
ઓળખ આપી પણ ક્યાં હતી? એને તો પોતે અગાઉ વાત કરી હતી એને વળગી રહીને ફક્ત
એક દો ત જ બનાવી રાખવા માગતો હતો. પણ માણસનુ ં નામ પોતે પોતાના ઉપરીઓને આપે
એ ત ન ક પીત પણ આપવા માગતો ન હતો. વળી એ નામ એવુ ં હોવુ ં જોઈએ કે પેલાં મોટાં
માથાંઓને ઝટ ગળે ઉતરી જાય.
છે વટે બહુ િવચારને અંતે એને એક ર તો સ ૂઝયો. ફીલીપે એને એક વખત સુરી ખાનનુ ં નામ
આ યું હત ું એનો ઉપયોગ આ જાસુસ તરીકે કરવાનુ ં એણે નક્કી કયુ.ર્ં પણ તેની આ યોજનામાં એક
મોટી ખામી હતી. એને ફક્ત સુરીના નામની જ ખબર હતી. હા, ફીલીપે વાતવાતમાં એને ક ું હત ું
કે એને ને સુરીને સારી દો તી હતી.
ફીલીપે એને એક વખત કહેવ ુ ં કે સુરી મુબઈમાં
ં ઠીકઠીક જાણીતો એક્ટર હતો પણ એનાં
બેત્રણ િપક્ચર ઉપરાઉપરી લોપ ગયાં એટલે બધા તેને હીરો તરીકે લેવામાં અચકાતા હતા ને
નાના રોલ લેવામાં સુરીનુ ં મન માનતું ન હત.ું છે વટે થાકી હારીને એણે મુબઈને
ં છે લી સલામ
ભરીને વતન અમદાવાદમાં િ થર થવાનુ ં અને ગુજરાતી િફ મોમાં કામ કરવાનુ ં નક્કી કયુર્ં હત.ું
અમદાવાદમાં કોઈ િફ મ ટુિડયો ન હતો પણ નજીકના ગાંધીનગરને કારણે અમદાવાદ બધા િફ મ
િનમાર્તાઓનુ ં જાણે બીજુ ં ઘર જ બની ર ું હત.ું
વળી સુરીનુ ં તો પોતાનુ ં બાપદાદાનુ ં ઘર હત.ું અરે , ઘર શુ ં નાની સરખી જાગીર જ હતી ને.
એટલે એણે અમદાવાદમાં રહેવાનુ ં નક્કી કયુર્ં હત.ું એણે અહીં આ યા પછી બેચાર ગુજરાતી

M
િફ મોમાં કામ પણ કયુર્ં હત ું પણ એને એમાં ઝાઝી સફળતા મળી ન હતી.

O
એટલે એમ કહેવાય કે એ હાલમાં તો અમદાવાદમાં બેકારી ભોગવી ર ો હતો. આમ છતાં

.C
મુબઈથી
ં થોડી મ ૂડી રળી લાવેલો તેન ુ ં જતનપ ૂવર્ક રોકાણ કરીને એ મોજથી રહેતો હતો.
ુ
અ દલના મનમાં યોજના હતી એમાં આ સુરી બંધબેસતો થઈ શકે એમ હતો કે નહીં એ જાણવા

AY
માટે એક વખત એને બ મળી લેવ ું જોઈએ એમ અ દુલના મનમાં થતું હત.ું
છે વટે એણે એક િદવસ ફીલીપને વાત કરી: ‘દો ત એક વખત તારા દો ત સુરીને બ

AL
મળવાની મને ઈ છા છે .’

AK
‘તે એમાં શી મોટી વાત છે ? કાલે જ ગોઠવી કાઢીએ. એનેય આપણી મ મહ્િફલ
જમાવવાની ટે વ છે એટલે સાંજ પર જ ફાવશે. આ હુ ં તેની સાથે વાત કરીને વુ ં હશે તેવ ુ ં કાલ
સાંજ પહેલાં તને જણાવીશ.’
ST
‘આવા એક્ટરને મળવાનુ ં ને એની સાથે વાત કરવાનુ ં મને ઘણા સમયથી મન હત ું તે તારી
મદદથી પ ૂરંુ થશે.’ અ દુલે ફીલીપને મ કો માય .
PU

‘એમાં મારે શી ધાડ મારવાની હતી! એય બાપડો અહીં એકલો પડી ગયો છે . મને એ આગ્રહ
કરીને ઘણી વખત બોલાવતો હોય છે . ત ું જો ને એ આપણે એને યાં જઈએ યારે કેટલો ખુશ
થાય છે એ!’
ને ફીલીપે બીજા િદવસે સુરીને યાં જમવાનુ ં ને મહેિફલનુ ં ગોઠવી પણ કાઢ .ું
એ સાં યારે અ દુલ ફીલીપની સાથે સુરીને યાં પહ યો યારે યાંનો વૈભવ જોઈને એ
છક જ થઈ ગયો. એને થયું કે એ કોઈ રાજમહેલમાં તો નથી આવી ચડયો ને! અને હત ું પણ એવુ ં
જ સુરીના બાપ એક નવાબના બહુ કરીબી દો ત હતા.
યારે ભાગલા પડયા ને બધા પાિક તાન ભાગતા હતા યારે નવાબ પણ પાિક તાન ભાગી
ગયા હતા. પણ અમદાવાદની એમની આ જાગીરનુ ં કોઈ તા કાલીક ઘરક ન મળવાથી થાકીને
એમણે આ જાગીર સુરીના બાપને આપી દીધી હતી. સુરીના બાપનેય પાિક તાન જવાનુ ં મન તો
હત ું પણ આવી જાગીર હાથમાં આવી ગઈ એટલે એમણે પાિક તાન જવાનુ ં માંડીવાળીને ભારતમાં
જ રહેવાનુ ં નક્કી કરી લીધું હત.ું
અ યારના સંજોગોમાં આ જાગીરની બજાર િકંમત નાખી દે તાંય સાતેક કરોડની ગણાય,
અ દુલે મનોમન ગણતરી માંડી. આવા માણસની સાથે દો તી બાંધવાની તક મળે એય એક
લહાવો ગણાય. એને થયું ગમેતેમ કરીનેય સુરી સાથે દો તી કરવી જ છે અને સાચવી પણ રાખવી
છે . તો બીજો િવચાર એને એ આ યો કે આવા માણસ મારફતે આ ફોટા મ યા છે અને એને જાસુસ
તરીકે સાથે લીધો છે એવી વીત કરી હોય તો પોતાના ઉપરીઓ પર એની અસર પણ બરાબર
થાય.
હા, એ લોકો એની પાછળ પડી જાય કે એની સાથે સીધો સંપકર્ કરવા પ્રય ન ન કરે એ માટે
જ રી પગલાં અગાઉથી લઈ લેવાં જોઈએ. જો એમને એમ જણા યુ ં હોય કે સુરીએ આ કામ ફક્ત
પોતાની સાથેની દો તી અને પાંચ લાખની લાલચને કારણે જ કયુર્ં છે . જો એ માણસ ખુ લો પડી
જાય તો એને માથે જાનનુ ં જોખમ થઈ જાય એમ છે .
એ માણસ કાયમ ભીડમાં રહે છે એટલે ભિવ યમાં એ ફરીથી ભીડમાં આવશે યારે હુ ં મારી
રીતે એની પાસેથી આવું કોઈ મોટું કામ કઢાવીશ. તમે એની સાથે સીધો સંપકર્ સાધવાનો પ્રય ન
ના કરતા. કાંઈક આડુઅ
ં વ ં થઈ જશે ને હુ ં ઉઘાડો પડી જઈશ તો મારે બધુ ં પડત ું મ ૂકીને પાછા

M
પાિક તાન ભાગી આવવાનુ ં થશે. અ દુલે પોતાના પાિક તાની ઉપરીઓને ઊઠાં ભણાવવાના આવા

O
તો કેટલાય િવચાર કરી નાખ્યા.

.C
થોડી વાર પછી બધા સુરી મહલના િદવાનખાનામાં શરાબની ચુ કીઓ ભરતા બેઠા હતા
યારે અ દુલને સુરીનો વધારે પિરચય થયો. પોતે ફીલીપની સાથે રોજ મહેિફલ પોતાને યાં

AY
ગોઠવતો હતો એ તો આ મહેિફલની સામે દા ના કોઈ હલકા પબના ગંધાતા ખ ૂણામાં પાઈને દે શી
શરાબ પીતા હોય એવો માહોલ હતો એમ એને લાગ્યા વગર ન ર .ું

AL
એને થયુ ં કે દો તી બંધાય પછી કોઈક વખત સુરીને ખાવા-પીવા બોલાવવો હોય તો
પોતાને ઘેર તો ન જ બોલાવી શકાય. એને માટે તો કોઈ સારી હોટલમાં જ યવ થા કરવી પડે
AK
પણ આ દા બંધીના રા યમાં એવી મહેિફલ ગોઠવાય શી રીતે?
જો કે એનોય ર તો વાતવાતમાં થઈ જતો લાગ્યો. એને સુરીની સાથેની વાતોમાં જાણવા
ST
મ યું કે એ પોતે કોઈ અંગત દો તો િસવાય કોઈને ઘેર બોલાવતો ન હતો. મુબઈના
ં કોઈ જૂના
દો ત આવી ચડે તો એ એમને માટે બારોબાર હોટે લમાં જ યવ થા કરાવી દે તો હતો. એનો એક
PU

દો ત જાકુબીના ધંધાનો માહેર હતો ને પોલીસ સાથે સારા સંબધ

ં ો િનભાવતો હતો. અરે , ઘણી
વખત તો એ પોલીસવાળા માટે ય યાં આવી પાટ ઓ ક્યાં ગોઠવતો ન હતો!
અ દુલને ટલો સુરીનો વભાવ પસંદ પડયો એના કરતાંય એની પ ની બેદાનો વભાવ
વધારે પસંદ પડયો. િઢચુ તતાની બેડીઓમાં જકડયેલી પાિક તાની ીઓ કરતાં ત ન િવપિરત,
વતંત્ર અને વાચાળ એવી બેદાથી એ અંજાઈ ગયો. એના બોલવામાં છટા અને ચમ કૃિત હતાં
એ એની કેળવણીની સાક્ષી પ ૂરતાં હતાં. વળી મુબ
ં ઈથી અને આવી પાટ ઓથી ટે વાયેલી બેદા
સહજતાથી બધાની સાથે વતર્તી હતી અને સવર્ કરતી હતી એમાં પોતે એક ી હતી એનો જરા
સરખોય ક્ષોભ એનામાં વતાર્તો ન હતો.
એ બધાને સવર્ કરતી હતી ને સાથે સાથે સમય કાઢીને ચ ૂ કીય ભરી લેતી હતી. િફ મ
લાઈનની વાતથી રાજકારણ સુધીની વાતમાંય તે અતડી રહેતી ન હતી. એની સાથેના એક જ
વખતના ને આટલા ટંક ૂ ા પિરચય છતાં અ દુલને લાગી ર ું હત ું કે પોતે સુરીને ને બેદાને
વરસોથી જાણે વરસોથી જાણતો હોય.
એ રાતે યારે બધા ટા પડયા યાર પછીય અ દુલના િવચારોની ઘંટી તો ચાલુ જ હતી.
પોતે સુરી મારફતે આ ફોટા મ યા હોવાની વાત કરવા ધારી હતી એના કેવા પડઘા યાં પડશે
અને એનાં કેવાં પિરણામ આવા શકે એ બાબતમાં એમે ઝીણવટથી િવચારવા માંડ .ું એમ કરતાં
યારે એને લાગ્યુ ં કે એમાં કશો વાંધો આવશે નહીં યારે એણે િનરાંતનો દમ લીધો ને એણે બાકી
રાતની ઊંઘ ખેંચી કાઢી.
બી િદવસે યારે મોડેથી જાગ્યો યારે એ આનંદમાં હતો. એના બેય કોયડાનો ઉપાય એને
જડી ગયો હતો. એણે પોતે નક્કી કયાર્ મુજબનો કાગળ ચીવટથી તૈયાર કય ને એને બે વખત
વાંચીને બધું બરાબર લાગતાં પોલા ફોટા સાથે એક એ વલપમાં મ ૂકીને િનરાંતને દમ લીધો. પછી
એમની કાયમની યવ થા મુજબ પોિક તાની એલચી કચેરીના ભેિદયાને એ એ વલપ મોકલી
આ યુ.ં
 હવે બૅાલ પાિક તાની અિધકારીઓના કોટર્ માં હતો. હવે કાઈ કરવાનુ ં હત ું એ એમણે
કરવાનુ ં હત.ું એને એક વાતે સંતોષ હતો કે આનાથી પોતાના અિધકારીઓને જ ર સંતોષ થશે ને
પોતાની કારિકદ પર ચાર ચાંદ લાગી જશે એ બાબતમાં એને શંકા જ ન હતી.
થયુ ં એ વાતથી એને સંતોષ થયો એના કરતાં વધુ સંતોષ એને એ વાતે થયો કે એને
આમાંથી પ ૂરા પાંચ લાખ િપયાની કટકી મળવાની હતી. ને કારણે એ કટકી મળવાની હતી એને

M
તો બાપડાને એની ખબર પણ પડવાની ન હતી. પણ મોડેમોડેય એના મનમાં એક િવચાર આ યો

O
ને એને િચંતા થવા લાગી.

.C
એને થયુ ં કે એના અવળચંડા ઉપરીઓ વચમાં ટાંગ અડા યા વગર રહેશે નહીં. એણે
િવચાયુર્ં કે એમને ફરીથી એ યાદ દે વડાવવુ ં પડશે કે એ લોકો જો સુરી સાથે સીધો વહેવાર કરવાની

AY
કોશીશ કરશે ને પેલો ગભરાઈ જશે તો પોતે ઉઘાડો પડી જશે ને પોતાને પાછા ભાગી આવવુ ં
પડશે.

AL
એને એટલી તો ખાતરી થઈ કે આ ચીમકીની કશીક તો અસર પડશે જ કારણ કે એ લોકો
એનાથી ડરતા હતા એટલે તો એમણે એને દે શમાંથી બહાર ધકેલી મ ૂક્યો હતો. ને થયુ ં પણ એવું જ.
AK
એ લોકોને લાગ્યુ ં કે એવોએ કહે છે એમ નહીં કરવામાં આવે તો અ દુલ કાદીર નામનુ ં એ
વાવાઝોડું પા ં અહીં આવશે તે અહીંની શાંિતને ઘમરોળી નાખશે. ને એમણે એના ક ા મુજબ
ST
વતર્વાનુ ં નક્કી કરી લીધુ.ં
વળી એણે ફોટા મોક યા હતા એ જોતાં એમને લાગ્યુ ં હત ું કે આવા અ દુલને કે સુરીને
PU

આજને તબક્કે ખોવા પોસાય તેમ ન હતા. એમના હાથમાં એ ફોટા આ યા કે તરત પાિક તાની
જાસુસી ખાતામાં દોડાદોડી શ થઈ ગઈ.
પાિક તાની જાસુસી ખાતાના વડા કે ટન કુરેશીએ પોતાના વડાઓને ફોન જોડયો: ‘જનાબ,
અમારા અ દુલ કાદીરે િહંદુ તાની લ કરના સરં જામના કેટલાક ગુ ત ફોટા મોક યા છે . મને લાગે
છે કે એનાથી આપણા મીશનને ઘણો લાભ થશે. આપણે એ ફોટાની ચકસણી કરવા માટે અને
ભિવ યના લાન કરવા માટે એક મીિટંગ તા કાલીક બોલાવવી પડશે.’
ને પછી તો એ બધાં મોટાં માથાંની તાકીદની એક મીિટંગ બંધ બારણે જામી પડી. એમાંના
કોઈને એ ફોટા કયા પ્રો ક્ટના હશે એનુ ં ધડમાથુ ં ન સમજાયુ.ં ને ફીલીપની કારીગરીમાં એમને
કશી ગેડ પડવાની જ ક્યાં હતી! પણ બધાના મનમાં એક વાત તો ઠસી જ ગઈ કે એ ફોટા હતા તો
કોઈ મોટા ને અગ યના પ્રો ક્ટના જ.
પછી તો એ ફોટા સાથેની એક ટોપ લેવલની ફાઈલ તૈયાર થઈ ગઈ ને બી જ િદવસે એક
કમીટીની િનમણકં ૂ પણ થઈ ગઈ. એમાં મીસાઈલથી માંડીને અણુ ં ટે ક્નોલોજીના જાણકારોનો
સમાવેશ કરવામાં આ યો.
એક જ અઠવાિડયામાં આ નવી કમીટી આ ફોટાઓ ઉપર કામે લાગી ગઈ. એમની પહેલી
મીિટંગમાં એક વાત પર બધા સંમત થઈ ગયા કે ફોટા હતા કોઈ અગ યના લ કરી પ્રો ક્ટના. હા,
એ કેવા પ્રો ક્ટના હતા કે એનાથી પાિક તાની સંરક્ષણ પર શી અસર પડી શકે તેમ હતી એ
એમની સમજમાં આવત ું ન હત.ું
સૌ પ્રથમ તો આ ફોટાના પાંચગણા ને દસગણા એ લા મે ય કઢાવવામાં આ યા. પછી
પેલા ખાસ જાણકારોની એક મીિટંગ મળી. હવે તેમના મનમાં વધુ ખાતરી થઈ ગઈ કે એ ફોટા
એવા ગુ ત પ્રો ક્ટના હતા કે ને અંગે પાિક તાની લ કર કે જાસુસી ખાતાને કશી જાણકારી ન
હતી. એમને અ દુલ કાદીરના આ કામ બદલ ગવર્ થયો. બધાને ખાતરી થઈ ગઈ કે અ દુલ
કાદીર વો ગાંડો માણસ જ આવા અગ યના ફોટા આટલા જુજ સમયમાં હાંસલ કરી શકે.
 એના વડાઓને એક વાતે સંતોષ થયો કે એમણે એને મીશન િહંદુ તાનના નેજા હેઠળ યાં
ધકેલી મ ૂક્યો એ યોગ્ય જ કયુર્ં હત.ું એનાથી બે ફાયદા થયા હતા. એક તો એમને માથેથી આ
ફરજઘેલા ગાંડા માણસની કાશ ગઈ હતી અને એ યાં રહીને કામ કરતો હતો એનાથી એમના
ખાતાની નામના થતી હતી.
પછી તો એ ફાઈલને અિત ગુ ત અને ક્લાિસફાઈડ કેટેગરીમાં મ ૂકવામાં આવી અને ખાસ

M
સાવચેતી સાથે ખાસ િન ણાતોની સમક્ષ તપાસ માટે રજૂ કરવામાં આવી. એમનો પહેલો રીપોટર્

O
આ યો કે એ ફોટા લાંબા અંતરના અણું મીસાઈલના પ્રો ક્ટના હોય એવી શક્યતા છે . પણ ચોક્કસ
તો બેચાર િદવસ વધુ તપાસ કયાર્ પછી જ કહી શકાય.

.C
બે િદવસ પછી એમણે રીપોટર્ આ યો એમાં પ ટ જણાવવામાં આ યુ ં કે એ ફોટામાં

AY
દે ખાતી યંત્ર સામગ્રી િહંદુ તાનની હોવા અંગે શંકા છે . એ ચોક્કસ પરદે શથી મગલ કરીને
લવાએલી હોવી જોઈએ. ફોટાના વધુ મોટા એ લા મે ટ કઢાવીને બીજા જાણકારો પાસે ચોકસાઈ

AL
કરાવવી જ રી છે .
વળી પાછી ચકાસણીની આ િવિધ શ થઈ. ફોટાના વધુ મોટા એ લા મે ટ કઢાવવામાં આ યા.

AK
િન ણાતોએ એ એ લા મે ટને માગ્નીફાઈંગ ગ્લાસ નીચે તપા યા અને વધારે ચકાસણી
માટે ફોટાની ર રજ માયક્રો કોપમાં તપસવામાં આવી. એમાં એક વ ત ુ બહાર આવી કે એમાં ટનલ
ST
ખોદવા માટેના િવશાળ દાંતાવા ં ઓજાર દે ખાત ું હત ું એમાં ઝાંખ ું ઝાંખ ું Made in China વંચાત ું
હત.ું ચીન તો પાિક તાન સાથે ગાઢ દો તી ધરાવત ું હત ું એટલે એ તો િહંદુ તાનને આવાં મહ વનાં
PU

સાધન વેચે તો નહીં જ પણ મગિલંગથી શુ ં નથી મળતુ?ં

આ બધી કવાયત છતાં હજુ સુધી એમને એ જાણકારી મળી ન હતી કે એ સાધન હત ું શુ ં ને
એ શાને માટે વાપરવા માટેન ુ ં હત?ું છે વટે એમણે કોઈ પરદે શી િન ણાતોની સેવા લેવાનુ ં નક્કી કયુ.ર્ં
પરદે શી એટલે એમને માટે તો અમેિરકન જ હોય ને! એમણે મસમોટી ફી લઈને દસ િદવસ પછી
રીપોટર્ આ યો એનાથી તો એમની જાણે હવા જ નીકળી ગઈ.
એ રીપોટર્ માં જણાવવામાં આ યુ ં હત ું કે એ ફોટા કોઈ અગ યના પ્રો ક્ટના હતા નહીં. પણ
સાવ નકલી હતા. ને એમાં યંત્ર સામગ્રી દે ખાતી હતી એ તો કેમેરાની કરામત જ હતી. આના
પુરાવા તરીકે એમણે રીપોટર્ સાથે કેટલાક ફોટા મોક યા હતા ને એમાંય Made in China અક્ષરો
પ ટ વંચાતા હતા. એમણે રીપોટર્ માં જણા યુ ં હત ું કે એમણે એ ફોટા કારના એક નાના સરખા
ગેરેજમાં જાતે જ પાડયા હતા ને તે પણ નજીવાં સાધનો વાપરીને.
હવે પાિક તાની અફસરોને લાગ્યું કે પેલો નવો માણસ અ દુલને બનાવી ગયો હતો ને
સરકારને પાંચ લાખનો ચ ૂનો લગાડી ગયો હતો. કે પછી અ દુલ જ કીરીગરી કરી ગયો હતો?
એમણે આ બાબતમાં અ દુલથી પી રીતે તપાસ કરવાનાં ચક્રો ગિતમાન કરી દીધાં. એમણે
પોતાના પાિક તાની એલચી કચેરીમાંના એક ટોચના જાસુસને સુરી પર ચાંપતી નજર રાખવાના ને
એનો રીપોટર્ કરવાના કામ પર લગાડી દીધો.
અ દુલને આની કશી ખબર ન હતી. એ તો એમ જ માનતો હતો કે એની ચાલ સફળ થઈ
હતી. વળી એને પંદર િદવસ પહેલાં જ સુરીને આપવાના પાંચ લાખ િપયા મળી પણ ગયા હતા
ને એણે પોતાના િહસાબમાં એ સુરીને આપી દીધાનુ ં લખી પણ દીધુ ં હત.ું આ પૈસા સુરીને તો
આપવાના જ ક્યાં હતા? એને બાપડાને તો આ િપયાની ખબર જ ક્યાં પડવાની હતી? પણ
અ દુલને થયું કે સુરીને નામે પોતાને પાંચ લાખની કટકી થઈ હતી એટલે એણે સુરીને ને ફીલીપને
પાટ તો આપવી જ જોઈએ. એણે ફીલીપને સુરીની પેલી જાણીતી હોટે લમાં પાટ ગોઠવી કાઢવા
જણાવી દીધુ.ં
◊
 ને એક સાંજના એ પાટ ગોઠવાઈ ગઈ. અ દુલ સુરીને મન ઘરના માણસ વો થઈ ગયો
હતો ને સુરીના સંબધ
ં ના બીજા દસેક માણસોને એમાં બોલાવવામાં આ યા હતા એટલે સુરીની સાથે
બેદા પણ પાટ માં આવી હતી. આવી હતી શુ ં એણે આવતાંની સાથે જ પાટ નો દોર પોતાના
હાથમાં લઈ લીધો હતો. મ અ દુલને બેદાનો વભાવ ગમી ગયો હતો એમ બેદાનેય

M
અ દુલનો વભાવ ગમી ગયો હતો.

O
ને સુરીની હાજરીમાંય બેદા અ દુલને છાનાંછપનાં અડપલાં કરી લેતી હતી. આમેય સુરી
િફ મ લાઈનનો આદમી હતો એટલે એને કદાચ આવી ખબર પડી હોત તોય એને એ બહુ

.C
ગંભીરતાથી લે તેવો ન હતો. છતાંય અ દુલ મનમાં ડરતો રહીને ક્યારે ક બેદા સાથે ટોળ કરી

AY
લેતો હતો.
સુરીએ આ પાટ માં પોતાની ઓળખાણવાળા ત્રણ પોલીસ અિધકારીઓને પણ બોલા યા

AL
હતા. તેણે એમની સાથે અ દુલની પોતાન એક દો ત તરીકેની ઓળખાણ કરાવી હતી. પોલીસની
સાથે ઓળખાણ થતાં, પહેલાં તો અ દુલને ગભરામણ થઈ પણ સુરીને કારણે એની એ ગભરામણ

AK
આનંદમાં પલટાઈ ગઈ. અ દુલને થયું કે એ લોકો પોલીસના માણસો છે છતાં સુરીના દો ત છે
એટલે એણે ડરવાની જ ર નથી. જો કે એના ઉપરી અિધકારીઓ તરફથી એને સલાહ આપવામાં
આવી હતી એ મુજબ તો એણે િહંદુ તાની પોલીસથી સો ગજ દૂ ર જ રહેવાનુ ં હત.ું
ST

પણ એ ઉપરી અિધકારીઓને ક્યાં ખબર હતી કે સુરીના દો ત એવા પોલીસવાળા સાથે

PU

દો તી બાંધવી એ અ દુલને મન ડહાપણનુ ં કામ હત.ું પણ એને હજુ ક્યાં ખબર હતી કે િહંદુ તાનની
પોલીસ દો ત થાય તો ટલી િદલાવર હતી એટલી જ ખતરનાક હતી જો દુ મન થાય તો. એટલે
તો િહંદુ તાનમાં એક કહેવત બની ગઈ હતી કે પોલીસની દુ મનીય બ ૂરી ને એમની દો તીય બ ૂરી.
પણ હજુ એને ઝેરનાં પારખાં થયાં ન હતાં. એ પાિક તાની જાસુસ હતો એટલે ક્યારે ક તો થઈ પણ
શકે તેમ હતાં.
પણ પાિક તાની જાસુસી ખાતું ઊંઘત ું ન હત ું કે અ દુલ પર આંધળો િવ ાસ મ ૂકીને બેસી
ર ું પણ ન હત.ું એમનો પેલો એલચી કચેરીવાળો જાસુસ કામે લાગી ગયો હતો. એણે અ દુલની
આ પાટ ની તપાસ રાખી હતી ને એમાં પોલીસવાળાની હાજરીની પણ એને ખબર પડી ગઈ હતી.
આ વાતને ગંભીર ગણીને એણે એ બાતમી પોતાના ઉપરી અિધકારીઓને પહ ચાડી દીધી હતી.
આ બાતમી મળતાં જ આખા જાસુસી ખાતામાં દોડાદોડ મચી ગઈ હતી. એમને એમ લાગ્યુ ં
હત ું કે હવે પછીની કોઈ પણ ક્ષણે િહંદુ તાનની સરકાર વળતાં પગલાં લેશે. એમને પેલો સુરી
પકડાઈ જાય કે વધેરાઈ જાય િચંતા ન હતી કે અ દુલ વધેરાઈ જાય એનીય એમને િચંતા ન હતી
પણ જો એ પકડાઈ જાય તો પાિક તાની જાસુસી ખાતાની ઘણી બધી પોલ ઉઘાડી પડી જાય તમ
હતી. વળી એને સમયસર યાંથી ભગાડીને પાિક તાન બોલાવી લેવો પડે એ તો એમને જરાય
પોસાય તેમ ન હત.ું એટલે હવે તો એમને આ અ દુલ પી સાલ કેમ કાઢવુ ં એની જ િચંતા એમને
વધારે હતી.
છે વટે એમણે નક્કી કયુર્ં કે અ દુલનુ ં તો થવાનુ ં હશે એ થશે પણ સુરીનો કાંટો તો
તા કાલીક કાઢી જ નાખવો. ને એમણે એ મુજબનો સંદેશો એમના પેલા માણસને મોકલી આ યો. ને
પેલા માણસે આવુ ં કામ કરી શકે તેવા માણસને પણ સંદેશો મોકલી બોલાવી લીધો. આવા
માણસોની યાદી એની પાસે તૈયાર જ હતી એટલે એમાં વાર થાય તેમ ન હતી.
આમાં પાિક તાનની સરકારની સંડોવણીની ગંધ આવવી ન જોઈએ એવો ઉપરથી ખાસ
હક
ુ મ હતો એટલે એણે અમદાવાદની બહારના એક નામીચા માણસને આ કામ સ યુ ં હત.ું આ બધી
ગોઠવણીમાં બધા મળીને લગભગ દસેક િદવસ નીકળી ગયા. ને એક વહેલી સવારે ફરવા નીકળે લા
સુરીની ઉપર એક ટ્રક ફરી વળી. કેટલાક લોકોએ સુરીને હૅાિ પટલમાં પહ ચતો તો કય પણ યાં
સુધીમાં તો એ મરણ પા યો હતો.
સુરીના ઍક્સીડે ટના સમાચાર મળતાં જ અ દુલ, ફીલીપ અને અ ય દો તો સુરી મહલમાં
એકઠા થઈ ગયા. કોઈ બેદાને સાંતવન આપતા હતા તો કોઈ ઍક્સીડે ટ કરીને ભાગી ગયેલા ટ્રક
ડ્રાયવરને શોધી એને યોગ્ય અંજામે પહ ચાડવાની યોજના કરતા હતા. સુરીના પાલીસવાળા દો તો

M
બેદાને હૈયાધારણ આપવા પ્રય ન કરતા હતા કે એ લોકો કોઈ પણ ભોગે એ ડ્રાયવરને પકડીને

O
જ રહેશે.

.C
બીજા બધા આ બનાવને ભલે અક માત ગણતા હોય પણ અ દુલના મનમાં એક વાત
ઊગી ગઈ હતી કે એ એક અક માત ન હતો. ને એ કદાચ અક માત હોય તોય એ પાિક તાની

AY
જાસુસી ખતાની સાજીસનો જ એક ભાગ હતો. એણે મનમાં ગાંઠ વાળી કે આ કાવતરાના કરનારને
પોતે જ ગમેતેમ કરીને યોગ્ય ફે પહ ચાડશે. પોતે અગાઉથી ના પાડયા છતાં પોતાના

AL
મોવડીઓએ આ કામ કયુર્ં એ વાત એમને અને એમના આ પ્રો ક્ટ િહંદુ તાનને નડવાની જ હતી.

અ ુ મ→
AK
7. ુ ી ક ઐસી ક તૈસી
સ
ST

-જયંતીભાઈ પટલ
PU

એ વીકારીને જ ચાલવાનુ ં હત ું કે એનાં દાણાપાણી આવતાં હતાં તો પાિક તાનની િતજોરીમાંથી

જ ને! છતાં અ દુલને થયુ ં કે પોતે પોતાના ઉપરી અિધકારીઓને સુરીના મોતની બાબતમાં તતડાવવા
જોઈએ. એ ગુ સામાં મનમાં ગમે તેમ િવચારતો હોય પણ એ પોતાના એ ઉપરીઓને તતડાવી શકવાનો
હતો ખરો? છે વટે એને મીશનમાં કેવી તકલીફો ઊભી થશે એ વાત તો બાં યા ભારે જણાવી જ. હજુ એના
મનમાં એમ જ હત ું કે પોતાની ફોટાની બનાવટથી એ લોકો અજાણ જ હતા. એ તો એમના મનમાં એવુ ં
ઠસાવવા માગતો હતો કે સુરી એક મહતવનો પ ૂરવાર થઈ શકે એવો જાસુસ હતો.
તો સામે પક્ષે એના ઉપરીઓ પણ પોતે એની પોલ જાણી ગયા છે એ વાત એને જણાવવા
માગતા ન હતા. એને એ લોકો પિક તાનને ખચેર્ પાલવવા તૈયાર હતા પણ એને પાિક તાન પાછો
બોલાવી કાયમી સરદદર્ ઊભુ ં કરવાની તેમની ઈ છા ન હતી.
છતાં એમણે અ દુલને એટલું જણાવવુ ં ઉિચત ગ યુ ં કે સુરીએ ફોટા એને આ યા હતા એ
બનાવટી હતા અને તે એને છે તરીને પાંચ લાખ િપયા પડાવી ગયો હતો. વળી એને પોલીસવાળા સાથે
પણ સંબધ ં ો હતા એટલે એ એક મોટા જોખમ સમાન હતો. એ જો એના મોતે ન મય હોત તો આપણે એને
દૂ ર કરવો જ પડયો હોત. એટલે હવે કોઈ નવા માણસની ભરતી કરતા પહેલાં કાળજી રાખવી.
આમાં એમણે અ દુલને પૈસાની બાબતમાં ભલે કરીને પ ટ ઉ લેખ ન કય હોય પણ એમના
મનમાં એવી શંકા તો જ ર હતી કે કદાચ અ દુલ જ બનાવટ કરીને પાંચ લાખ િપયા હજમ કરી ગયો
હશે. વળી પેલા માણસે સુરીની પાટ માં પોલીસવાળાની હાજરીની વાત કરી હતી એ જોતાં એમને
એમ પણ લાગ્યુ ં હત ું કે સુરીએ પોલીસની સ ૂચના મુજબ બનાવટ કરી હોય એવુ ં પણ બની શકે ને પાંચ
લાખ િપયા પડાવીને બધાએ વહચી પણ ખાધા હોય. એટલે યાં સુધી સાચી વાતની ખાતરી ન થાય
યાં સુધી એ લોક અ દુલને છંછેડવા માગતા ન હતા.
આ બાજુ અ દુલ પણ હવે આગળનુ ં પગલું કેમ ભરવુ ં એની િવમાસણમાં પડયો હતો. એના
ઉપરીઓ હજુ કાઈ નવા જાસુસની ભરતી કરવાની વાત કરતા હતા એ જોતાં એને લાગતું હત ું કે એ પોતે
પૈસા ખાઈ ગયો છે એ વાત હજુ ઉઘાડી પડી ન હતી. બ ે પક્ષ પોતાની રીતે બાજી ખેલી ર ા હતા. પણ
અ દુલ હવે થોડો સાવચેત થઈ ગયો હતો. બીજો સાગરીત શોધતા પહેલાં કે પછી આવો બીજો બનાવટી
સાગરીત ઊભો કરતા પહેલાં એ સાત ગરણે ગાળીને પાણી પીવાનુ ં િવચારી ર ો હતો.
પણ હાલ તો એનુ ં બધું યાન બેદા પાછળ જ આપવા માંડ ું હત.ું એ બેદાને વારં વાર મળતો
રહેતો હતો અને તે એકલી પડી ગઈ છે એવુ ં તેને ન લાગે એ માટે ના તમામ પ્રય ન કરતો રહેતો હતો.
આમ કરતાં એ બેય વ ચેનો સંબધ ં ગાઢ થતો જતો હતો. આમેય સુરીના જીવતાં જ એ બેય એકબીજા

M
પ્ર યે આકષાર્ યેલાં તો હતાં જ તેમાં આ બેરોકટોક પિરિ થિત હવે ઉમેરો કરી રહી હતી. બેદા પણ તેના

O
તરફ વધારે ઢળતી જતી હતી.

.C
ફીલીપની સુરી સાથે દો તી હતી ખરી પણ એને બેદા સાથે ખાસ બોલચાલ ન હતી એટલે
એનો હવે સુરીમહલમાં આવતાં પગ પાછો પડતો હતો છતાં એ કોઈક વખત અ દુલની સાથે

AY
સુરીમહલમાં બેદાને મળવા આવી જતો હતો ખરો. આવે વખતે અ દુલ અને બેદા બેયના યવહાર
સાવ ઔપચાિરક બની જતા હતા. હજુ બેય જણ કોઈ ત્રાહીતની હાજરીમાં ટથી મળવામાં ક્ષોભ

AL
અનુભવતાં હતાં. પેલા પોલીસોની હાજરીમાં તો ખાસ.
પોલીસની કારવાઈ હજુ ચાલુ હતી. તેમને હજુ સુધી કોઈ નક્કર પુરાવો હાથ લાગ્યો ન હતો.
AK
સુરીને ટ્રકથી ઍક્સીડંટ થયો હતો એ ટ્રકની ભાળ મળી હતી ને તેમણે એ ટ્રકના માિલકને પકડીને
પ ૂછપરછ હાથ ધરી હતી. પણ એમાંય એમને સફળતા મળી ન હતી. ઍક્સીડંટ થયાની આગલી રાતે જ
ST
કેટલાક માથાભારે બદમાશો ડ્રાયવરને માર મારીને ટ્રક લઈને પલાયન થઈ ગયા હતા. એ ટ્રકના
માિલકે એની ફિરયાદ એ રાતે જ કરે લી હતી એટલે એની પાસેથી પોલીસને એટલું જ હાથ લાગ્યુ ં હત.ું
PU

પાિક તાની જાસુસી ખાતાનો િહંદુ તાન ખાતેનો ભેિડયો એટલો તો ચાલાક જ ર હતો કે એ
પોતાના સગડ સંતાડી શકે. એણે કામ કોઈ નામચીન બદમાસ પોસેથી લીધુ ં હશે પણ એને સોપારી વળી
કોઈ ત્રીજા માણસ પાસે અપાવી હશે. એ લોકો આતંકવાદની િનશાળમાંથી એટલું તો શીખ્યા જ હતા.
એક િદવસ અ દુલ અને બેદા સુરી મહલમાં બેઠાં હતાં યારે અ દુલે બેદાને ક :ું ‘મને લાગે
છે કે તું થોડા િદવસ બી કોઈ ઠેકાણે રહેવા ચાલી જાય તો એ તારે માટે વધારે સારંુ રહેશે. એનાથી તારો
ગમ પણ ઓછો થશે. અહીં રહીશ યાં સુધી બધા મળવા આવતા રહેશે ને એની એ જ વાતો કરીને તારા
ગમમાં ઉમેરો કયાર્ કરશે.’
‘મનેય એવુ ં જ લાગે છે પણ જવુ ં ક્યાં? વળી એકલાં જવામાં મારંુ મન માનત ું નથી. જો તું સાથે
આવવા તૈયાર હોઉં તો એકાદબે અઠવાિડયાં માથેરાન જઈ આવવાનુ ં મન થાય છે . બોલ, ત ું આવશે
મારી સાથે?’
‘મને તારી સાથે આવવામાં વાંધો નથી પણ લોકોને આપણી વાત કરવાનુ ં બહાનુ ં મળશે.’
‘ત ું લોકોની વાત છોડ. તારંુ મન શું કહે છે ?’
‘મારંુ મન તો કહે છે કે માં તને આનંદ પડતો હોય એમ મારે કરવુ ં પણ હુ ં તારી આબ નો
િવચાર કરંુ .ં કોઈ તારી બદબોઈ કરે એ મને પસંદ નથી.’
‘તારે એમ ઢીલા પડી જવાની જ ર નથી. હુ ં એવા તરમાં જીવી ં કે મને એમની બદબોઈની
જરાય અસર થાય તેમ નથી. ને હુ ં પણ નથી માનતી કે ત ું એવા બદબોઈથી ડરતો હોય. બોલ, ક્યારે
નીકળવુ ં છે ?’
બેદાની સાથે આવુ ં એકાંત માણવાની ઈ છા કેટલાય વખતથી અ દુલના મનમાં ધ ૂમરાયા
કરતી હતી પણ યારે આ બેદાએ સામેથી આ વાત મ ૂકી યારે એમાં કૂદી પડવાને બદલે એ
ગચં ૂ વાઈ ર ો. એણે ક :ું ‘હુ ં મારી બદબોઈથી ડરતો નથી. હુ ં ફક્ત તારો જ િવચાર કરતો હતો.’
 ‘તારે મારી િચંતા કરવાની જ ર નથી. હુ ં કોમની કે કોઈની ગુલામ નથી. હુ ં મારી મરજીની માિલક
.ં ચાલ, એકબે પેગ મારી મારીને તારીખ નક્કી કરી નાખીએ એટલે સામાન પેક કરવાની ને બુિકંગ
કરાવવાની સમજણ પડે.’ કહેતાં એ ડ્રીંક બનાવવા ઊઠી ને અ દુલ બેદા સાથેનાં માથેરાનનાં
વ નાંમાં ખોવાઈ ગયો. થોડી વારમાં એ એક ટ્રેમાં શરાબની એક બોટલ, બે જામ અને બાઈિટંગ માટે
કાજુ લઈને આવી. એણે બે પેગ બના યા ને બેય જણાંએ જામ ટકરાવી ચીયસર્ કરતાં શરાબની ચુ કીઓ

M
ભરવા માંડી.

O
બેદાએ ટટૂ ી વાતનો સેત ુ સાંધતાં ક :ું ‘બુિકંગ તો યારનુ ં જોઈએ યારનુ ં મળી જશે. તારે
દુકાનનુ ં કામ કોઈને સ પવામાં કેટલા િદવસ લાગશે?’

.C
‘એમાં કશી તકલીફ નથી. દુકાન તો મહેબબ ુ જ ચલાવે છે ને હુ ં યારે બહાર જાઉં યારે ફીલીપ

AY
યાન રાખતો હોય છે . મારે એ બેયને કહી દે વ ું પડશે એટલું જ. કાલે સાંજ પછી તું કહે તે િદવસે
નીકળીએ.’

AL
‘તો એમ જ કરીએ. પરમ િદવસે સવારમાં જ નીકળવાનુ ં ગોઠવીએ. તું એમ કર કાલે સાજથી જ
તારો સામાન લઈને અહીં આવી જા. સાં અહીં જ જમ . પછી સવારની ગાડીમાં ઊપડી જઈશુ.ં ’
‘રાતે મારંુ અહીં રોકાવુ...?’
ં AK
ST
‘તું હવે તારી એ વાિદયાવેડા છોડ. તું મારા સાથે માથેરાન આવે છે એનો િવચાર કર. કે પછી
માથેરાનમાં પણ જુદા જુદા મ લેવાનુ ં તો નથી િવચારતો ને!જો ત ું સમજી લે કે આપણે યાં જુદા મ
પણ નથી લેવાનાં કે સ ૂવા માટે જુદી બેડ પણ નથી વાપરવાનાં. તને મારી સાથે સ ૂવાનુ ં ગમશે ને! હવે
PU

મારે મારી રીતે જીવવું છે ને તારે મને એમાં સાથ આપવાનો છે એ વાત મનમાં નક્કી કરી લે પછી જો કે
તારા મનમાં કશો ગચ ં ૂ વાડો રહે છે ? એક જ િસ ધાંત રાખ. દુિનયાને લાત મારો તો દુિનયા તમને સલામ
કરે છે ને તમે દુિનયાને સલામ કરો તો એ તમને લાત મારે છે , સમ યો?’
બેદા સાથે સ ૂવાની ક પનામાં તો અ દુલ આ વરસથી રાચતો હતો પણ એ આવી ચોખ્ખી
વાતથી શરમઈ ર ો. એણે ક :ું ‘હુ ં બહુ ં નાનો માણસ .ં મારાથી એવી િહંમત થતી નથી.’
‘તું તારી જાતે જ નાનો માણસ બની ર ો .ં જગતમાં કોઈ માણસ નાનો નથી. હુ ં મુબ ં ઈમાં પણ
મારી રીતે જીવતી હતી ને અહીં પણ હવે પછી હુ ં મારી રીતે જ જીવવા માગું .ં ને હવે તારે પણ મારી
સાથે તારી રીતે જ જીવવાનુ ં છે .’
પછી તો બે યાલી પેટમાં પડયા પછીની વાતો. મોડી રાતે અ દુલ રીક્ષા કરીને ઘેર પહ યો. ઘેર
જઈ પથારીમાં પડયા પછીય ક્યાય સુધી એને બેદાના જ િવચારો આ યા કયાર્. એના િવચારો તો એને
પહેલી વખત જોઈ યારથી જ આવતા હતા પણ આ તેને લાગવા માંડ ું કે મંઝીલ હાથવેંત જ દૂ ર
હતી. બેદાએ આ સામેથી પહેલ કરી હતી ને ચોખ્ખીચટ વાત કરી દીધી હતી છતાં અ દુલનુ ં ગભરુ
મન એને ક ા કરત ું હત ું કે ઉતાવળ કરીને હાથમાં આવેલી બાજી બગાડી નાખવાની નથી. ને એમ તો
અ દુલ બાજી બાજી બગડવા દે એવો ક્યાં હતો?
યારથી એ આ જાસુસી મીશન પર િહંદુ તાનમાં આ યો યારથી એણે મનમાં ગાંઠ વાળી હતી કે
કોઈ પણ કામમાં ઉતાવળ કરવી નહીં. યાં સુધી સામેની યિક્ત પહેલ ન કરે યાં સુધી પોતાનુ ં પાનુ ં
ઉતરવુ ં નહીં. મ જાસુસીની બાબતમાં એમ પ્રેમની બાબતમાંય. હવે બેદાએ આ પહેલ કરી છતાંય
પોતે ઉતાવળ ન કરવાની ચીમકી પોતાના હૈયાને પાડેલી ટે વને કારણે એ વારં વાર દીધા કરતો હતો.
બેદા સાથેનો આ સંબધં એના જાસુસી યવસાય સાથે કોઈ પણ રીતે ન સંકળાય એની તે
કાળજી લેવા માગતો હતો. એને ખાતરી હતી કે પેલા એના કાગડા વા ઉપરી અિધકારીઓ એની દરે ક
િહલચાલ પર બાઝ નજર રાખી જ ર ા હશે, એટલે પોતે બેદા સાથે જાહેરમાં બહુ ન દે ખાય એની એણે
કાળજી રાખવાની હતી. પણ સામે પક્ષે બેદા એવી આક્રમક બનતી જતી હતી કે તેને કેવી રીતે ધીમી
પાડવી એ જ એને સમજાત ું ન હત.ું એ બેદાને પોતાની સાચી ઓળખ આપી શકતો ન હતો કે બેદાથી
અળગો રહીને એને ખોવા પણ માગતો ન હતો.
છે વટે એનુ ં પેલ ું કાયમનુ ં લોગન: પડશે તેવા દે વાશે. તેની મદદે આ યુ.ં ને છે ક સવાર પડતાં
એની આંખ મીંચાઈ. વપનામાંય એને એના બોસ અને બેદા જ દે ખાયા કયાર્ં . સવારે યારે મહેબબ ુ
દુકાનના કામે એને કશુકં પ ૂછવા આ યો યારે એની આંખ ખ ૂલી. એણે મહેબબ ુ ને મતેમ કરીને ટા યો.

M
થોડી વાર પછી ઊંઘરોટી આંખો ચોળતો એ ઊઠયો. કલાકેક પછી દુકાનના ભાગ તરફ જઈ એણે

O
મહેબબુ ને જ રી સ ૂચનાઓ આપવા માંડી. એણે ફોન પર ફીલીપનેય જ રી સ ૂચનાઓ આપી દીધી.

.C
એની આખા પંદર િદવસની ગેરહાજરીની વાતથી ગચ ુ ક્યાંય સુધી એની સામે તાકતો
ં ૂ વાતો મહેબબ
ર ો.

AY
છે વટે અ દુલે એના મનનુ ં સમાધાન કરાવવા કહેવ ું પડ :ું ‘એક સારો ધંધો મળે એમ છે એટલે હુ ં
દો઼દોડ કયાર્ કરંુ .ં જો એ મળી જાય તો તું ને હુ ં મળીને વરસે વધારે નહીં તો દોઢ-બે લાખ િપયા તો કૂટી

AL
જ કાઢીએ. એમાં તારોય બે આની ભાગ રાખીશ એટલે તય ું બે પૈસા કમાશે ને તને કોઈ છોકરી પણ
આપશે.’
AK
અ દુલને ખબર જ હતી કે આ ભાગની અને છોકરીની વાતથી મહેબબ ુ એટલો ખુશ થઈ જશે કે
પંદર િદવસ તો શુ ં પણ પંદર મિહના એકલો જ દુકાનની બધી દોડાદોડ કયાર્ કરશે.
ST
પછી એણે આવતીકાલની મુસાફરીની તૈયારીઓ કરવા માંડી. સાથે કયાં કપડાં લઈ જવાં એ
નક્કી કરમાંય એણે બેદાની પસંદના જ િવચારો કયાર્ કયાર્ . પછી દાઢી કરવાનો સરં જામ, શે પુ, લોશન
PU

અને પરફ મ ુ પણ પોતાની પાસે હતાં તેમાંથી સારામાં સારાં હતાં તેમાંથીય મોઘામાં મોઘાં પસંદ કરીને
બેગમાં ભયાર્ં.
જો કે એને એટલી તો ખબર હતી જ કે બેદા આનાથી અંજાવાની ન હતી કારણ કે એની પસંદ
આનાથી ઘણી ઉપરની હતી. જજો કે એનો કશોય વાંધો ન હતો કારણ કે બેદાને અ દુલની હેિસયતની
ખબર હતી જ. એ એને એક સામા ય દુકાનદાર તરીકે જ જાણતી હતી.
હવે એણે પોતાના ઉપરીઓને આ બાબતમાં કેવાં ઊઠાં ભણાવવાં એના િવચાર કરવા માંડયા. જો
પોતાના પર એ લોકો નજર રાખતા હોય તો બેદાની સાથે પોતાને બહારગામ જતો જોઈ એ લોકો બે ને
બે ચાર કરી જ લેવાના હતા. એટલે એવી કોઈ કરામત કરવી જોઈએ કે પોતે એકલો જ ક્યાંક બહાર જાય
છે એમ એમને લાગવું જોઈએ. બહુ િવચારને અંતે એને એક તરકીબ સ ૂઝી.
પોતે દુકાનમાં મહેબબ
ુ ને કશુકં કહેવાનુ ં રહી ગયુ ં છે એવુ ં બહાનુ ં કાઢીને સવારમાં પોતાને ઘેર
જવાનુ ં ને યાંથી બારોબાર ટે શને મળવાનુ ં ગોઠવી શકાય તેમ હત.ું પછી એનુ ં કાયમનુ ં લોગન તો હત ું
જ: વા પડશે તેવા દે વાશે. એમ િવચારી એ બાકીનુ ં પેિકંગ કરવા માંડયો.
એ સાંજના એ સુરી મહલ પહ ચી ગયો. રાતે શરાબની સાથે વાતોના વડાં થયાં ખરાં પણ એ બહુ
જા યાં નહીં. બેદા માથેરાનનાં ગુલાબી સપનાંમાં ખોવાએલી હતી ને અ દુલ આવતીકાલે સવારે
બેદાથી અને પેલા પાિક તાની ભેિદયાની નજરથી કેમ દૂ ર રહેવ ુ ં એની યોજનાઓમાં જ ર યા કરતો
હતો. છે વટે બેદા કંટાળીને બોલી: ‘ચાલ, સ ૂઈ જઈએ.’
‘ત ું સ ૂઈ જા. મારે હજુ મહેબબ
ુ ને ફોન કરવાનો છે . કાલે વહેલા ઊઠવા માટે મારે ય પછી વહેલા જ
સ ૂઈ જવું છે ને!’
‘હવે તારી નાની સરખી દુકાનમાં તારે એવા તે કઈ સ પણી કરવાની છે ? ગમે તેમ પણ તને
એકલાં ઊંઘ ન આવે તો મારા મમાં આવતો રહે .’ આંખો નચાવતાં બેદાએ ક .ું અ દુલ એની આવી
ઊઘાડા આમંત્રણ વી વાતથી શરમાઈ ગયો.
 ‘તું આવુ ં બોલે છે ને મને ગભરાટ થવા માંડે છે .’
‘તું એક વખત માથેરાન ચાલ તો ખરો પછી જો કે તારો એ ગભરાટ ક્યાં ચા યો જાય છે ! ઓ કે
ચાલ હવે આ એવું નહીં બોલું પણ ગભરાટ થાય તો શુ ં કરવુ ં એ તને સમજાવી દઉં.’ કહેતાં એણે
અ દુલના ગાલ પર એક હળવું ચુબન
ં દઈ દીધું ને એને મીઠો હડસેલો મારતાં પોતાના મમાં પેસી ગઈ.
હવે એના આવા ચાળાનો અથર્ ન સમ એટલો અબુધ તો અ દુલ ન જ હતો ને! પણ અહીં

M
અમદાવાદમાં તો એ વચમાંની પાળી તોડવાના મતનો ન જ હતો. માથેરાનમાં થાય એ ખરંુ .

O
મતેમ સવાર તો પડી. એટલું સારંુ થયુ ં કે બેદાને ઊંઘ આવી ગઈ હતી એટલે રાતે એણે

.C
અ દુલને ઢંઢો યો ન હતો. સવારે અ દુલે મહેબબ ુ ને ફોન પર ફરીથી જ રી સ ૂચનાઓ આપી દીધી. ને
ટે ક્સી બોલાવી બંય માથેરાન જવા ઊપડયાં. યાં સુધી એ લોકો ટે શને ન પહ યાં યાં સુધી અ દુલ

AY
મનમાં ગભરાઈ ર ો હતો. આવડા મોટા અમદાવાદમાં જાણે બધા એને ઓળખતા હોય અને એને
બેદા સાથે ટે ક્સીમાં બહાર જતો જોવા બધા ટે ક્સી સામે તાકી ન ર ા હોય!

AL
અ ુ મ→

8. અ ુ લનો નવો ુ ો
AK
ST

-િવજય શાહ
PU

અમદાવાદ પાછા જતાં ર તામાં બેદાએ ક :ું મને એક િવચાર આવે છે .’

‘શો?’ અ દુલ બેદાના વગર િવચાયાર્ િવચારોથી તંગ આવતો જતો હતો. ન તો એ બેદાને
પોતાની સાચી ઓળખ આપી શકતો હતો કે ન તો એ એની સાથેનો સંબધ ં તોડી નાખવાનુ ં િવચારી શકતો
હતો. એને ક્યારે ક તો એમ પણ લાગત ું હત ું કે કોઈક િદવસ તો એને પોતાની સાચી ઓળખાણ આપવી જ
પડવાની હતી. પેલી સંબધ ં તોડી નાખવાની વાત તો એ િવચારી શકે તેમ જ ક્યાં હતો!
‘તારે દબાતે પગલે મારે યાં આવવુ ં પડે છે એને બદલે હુ ં તને સુરી મહલમાં એક મ ભાડેથી
આપી દઉં તો પછી તારે કશાથી ડરવાની જ ર ન રહે કે કોઈને તારે િવષે વાત કરવાની રહે. બોલ, કેવો
િવચાર છે ?’
એની વાત સાંભળતાં એક વખત તો અ દુલ ગભરાઈ જ ગયો પણ પછી ગંભીરતાથી િવચારતાં
એને લાગ્યુ ં કે એમ કરવામાં આવે તો એનાથી ઘણા ફાયદા થાય તેમ હતા. હા, પોતાના ઉપરીઓને આ
વાત પહેલાં ગળે ઉતારવી પડે કે તેઓ ધારે છે એમ સુરીને પોલીસવાળા સાથે કોઈ સંબધ ં ન હતો કે ન
તો બેદાને છે . એમની સુરી મહલની કરોડોની િમલકતના એક કેસમાં એમને પોલીસની મદદ લેવી
પડી હતી. એટલે એમને પોલીસવાળા સાથે સંબધ ં રાખવો પડેલો એટલું જ. અને િહંદુ તાની પોલીસ પણ
આપણે યાંની પોલીસ વી જ છે . એમને ખાણીપીણી મલતાં હોય યાં એ લોકો વગર બોલા યે જ
પહ ચી જતા હોય છે . વગેરે... વગેરે...
બેદાનો સંગ તેને ગમતો હતો . તેને લાગ્યુ કે તે તેના ઉપરીઓને સમજાવી શકશે કે સુરી મહેલ
તેની નવી ઓળખ માટે પુરત ું રક્ષણ આપશે. તેના ઉપરીઓને આ વાત સમજાવવા તેણે મનમાં પોતાનુ ં
બ્રા િણયા વ પ અને નામ નક્કી કયુ.ર્ સુરી મહેલ તે વ પને પુરતો ટે કો આપે છે તેથી બેદા સાથે
ઓળખાણ વધારંુ .ં તેને મહેલનાં કામોમાં મદદ કરંુ ,ં વાળી કહાણી ગોખવા માંડી. બેદા આમતો
ખુ લુ મેદાન હત ું યારે જઈને ટલુ ચરવુ ં હોય તેવ ુ ં તો હત ું જ.
 પણ આવા કાયમી સંગાથની યોજના થઈ જાય તો હોટે લનુ ં ખાવા પીવાનુ ં અને ઘરનુ ં ખાવા
પીવાનુ,ં તેમાં ફેર તો પડી જ જાય ને? તેન ુ ં આ પ્રકારનુ ં મન તો બેદા ક્યારનીય કળી ગઈ હતી. સુરી
મહેલ તો આવા ઘણાય ક્રૌભાંડોનો સાક્ષી હતો. િફ મ ઇંડ ટ્રીમાં આવો છોછ આમેય ક્યાં કોઈ પાળે છે ?
બી િદવસે દુકાનનાં કોમ યુટર પરથી ચેટ ઉપર સુપ્રીમો સાથે વાત કરી. સાથે એ પણ ક ું કે
તેનો સંપકર્ દુકાનના સમયે જ કરે . ઘરે ફોન ઉપર નહીં! અહી જમાવેલ વાતાવરણમાં બેદાના સાથ

M
હેઠળ તે સિક્રય થઈ ર ો છે .

O
સુપ્રીમોને બ્રા િણયા કવચ ગ યું .આ ગ્રીન સીગ્નલ મળતાં જ અ દુલ રાજી થઈ ગયો. એનુ ં મન

.C
હવે પેલા વીસ વષર્ના યુવાનની મ બેદામાં ઘુમવા માંડ .ું તેને થયુ ં કે બેદાને તેની સાચી
ઓળખાણ આપી દે .પણ પા ં મને ટકોયુ:ર્ ‘થોભ, અ દુલ, હજી તો થોડી વાત થઈ છે બેદાને જરા વધુ

AY
ઓળખ! જાણી તો લે કે એનો આશય શું છે ? ક્યાંક છટકું તો નથી ને? આમેય જાસુસની તાિલમ પણ તેને
એમ જ કહેતી હતી કે પોતાની વાત કરતા પહેલા સામાવાળો શુ ં ઈ છે છે તે જા યા િવના પહેલ કરવી

AL
યોગ્ય નથી.
સુરીમહેલ આમ તો વી. એસ. હોિ પટલ પાછળ નદીનાં પટમાં િવ તરે લો હતો. રાતનાં એ
AK
િવ તાર આમ તો સુમસામ જ હતો. ઉ ર િદશામાં મહેલની ખાલી મો હતી ર તા ઉપર જુદા
બારણાથી ખુલતી હતી. યાં જવા માટે નાના બાગને પસાર કરીને જવાત ં હત.ં તે જગ્યામાં અ દુલનો
ુ ુ
ST
સામાન આવી ગયો. જો કે આ બધી તો હંગામી યવ થા હતી. રસોઈઓ અને કામવાળી બાઈ રાતનાં ૮
વાગે જતાં રહે પછી એ ૧૮ મનો મહેલ એકલી બેદાનાં હાથમાં હતો. આમેય તે એકલી જ હતી.
PU

અ દુલ એકાંતમાં તેને રક્ષણ આપશે તેવી તેને હાશ બંધાશે. વળી તે િવ તાર િવકસતો હતો. તેથી
મકાન વેચવાનુ ં તેને ગમતું નહ તું
બે પાંચ િદવસ તો બેદાએ તેને સારુ એવુ કોઠું આ યુ.ં તેથી અ દુલે િહંમત કરીને પ ૂછ :ું ‘હની
આ સુરીનો ગમ ક્યાં સુધી પાળવાનો છે ?’
‘કેમ તને શુ ં નડે છે , એ દે ખાડો?’
‘જો માણસ માત્રનો વભાવ એવો છે કે મળે તેનાથી વધુ જોઈએ.’
‘હા, પણ તને મારંુ તન અને મન મ યું છે , તેટલાથી ખમી જા.’
‘પણ...!’
‘પણ અને બણ છોડ અને મને માણ.’
‘હા . તે તો ખરંુ , પણ મારે તને મારંુ બધુ ં આપવુ ં છે .’
‘તે બધુ તો તેં મને આ યુ જ છે ને?’
‘મારે તો એ જાણવુ ં છે , તું મારાથી ખુશ છે ને?’
‘હા. પણ મારે તને એક વાત કહેવી છે .’
‘બોલ!’
‘સુરી મને તેની િફ મમાં હીરોઈન બનાવવા અહીં લા યો હતો. અક માતમાં તે તો જતો ર ો,
મને સુરી મહેલ આપીને. મારે તો ધનના ઢગલામાં આળોટવુ ં છે . આ મહેલ વેચાય યારે થોડો માલ
મળશે પણ તેનાથી મારી ડ બામાં પડેલી િફ મ બહાર થોડી નીકળવાની છે !’
‘મને રામુ કહે, આ રામજી બહુ લાંબ ુ લાગે છે .’
 બેદા એ લાડમાં જોયુ અને બોલી: ‘ત ું તો રાજજા છે . તારી બાંહોમાં યારે કચડાતી હોઉં ં યારે
તો બરોબર રાણી પાળી હોઉ .ં ’
' બેદા, તું મુ લીમ અને હુ ં રામજી ગોર. કેવી રીતે પટશે આપણી આખી િજંદગી? તું લગ્ન
કરીશ અને હુ ં શાદી. તું કાં તો સીતા થ કાં હુ ં અ દુલ.’
હવે શાદી બાદીની વાત છોડ. બે ગ્લાસમાં હોની વોકર ઊંડેલતા બેદા તેની નજીક સરકી

M
અને ગટ ગટ એક જ ાસમાં ગ્લાસ ખાલી કરી ગઈ. યારે અ દુલ જોતો જ રહી ગયો..‘ બેદા.. જરા

O
ધીમે.. આ હી કી છે ધીમી ચુ કીઓથી માણ.’

.C
બેદા બોલી: ‘કીક, ધીમે ધીમે પીવાથી ના વાગે. એક જ ઝાટકે હજારો વૉટનો બ બ સળગી
જાય. પરીની મ પછી બે નહીં, વીસ બાવીસ પાંખો ખુલે અને ઊડતાં જવાય આકાશની ઊંચાઈએ.’

AY
થોડોક સમય સય

AL
અ દુલ પણ નશાની દશામાં જરા યો અને બો યો: ‘ બી જરા ક, હુ ં આવી ર ો ં મને પણ
સળંગ ધીમા ધક્કા મારે છે આ િ હ કી.’
રાત રં ગીન હતી અને રિસયા જીવો શૃગAK ં ાર રસમાં તરબોળ થઈ
‘આ રાણી પાળી કોણ છે ?’ અ દુલે થાકેલી બેદાને ઢંઢોળતાં પ ૂછ .ું
મતા હતા.
ST
મદહોશીના આલમ માં બેદા બોલી: “સુરીની િફ મમાં હુ ં પાળી રાણી હતી. સુરી મારા પ્રેમમાં
પાગલ થતો યારે બી કહેતો. લગ્ન બાદ તેણે મારંુ નામ બેદા કયુ.ર્ અમે મુ લીમ રીતે શાદી કરી હતી
PU

બસ યારથી હુ ં મારંુ સાચુ નામ જ ભ ૂલી ગઈ.’

‘તો તારંુ નામ હુ ં સીતા જ રાખીશ.’ નશાની દશામાં અ દુલ બબડયો.
‘એઈ! તું બ્રા ણ નથી!’
‘હ, તને કેવી રીતે ખબર પડી?’
‘તારામાં બ્રા ણનાં કોઈ લક્ષણ જ નથી. તું તો ભારાડી છે . માંસ ખાય છે . સાચુ ં બોલ, તારંુ નામ
અ દુલ કાદીર છે ને?’
ખડખડાટ હસતા અ દુલ બો યો: ‘હ, તને ખબર પડી ગઈ?’
બેદાએ પણ એ જ અદામાં ક :ું ‘ત ું તો ગુજરાતી પણ નથી. પાિક તાની છે .’
અ દુલનો નશો એક જ ઝાટકે ઊતરી ગયો. બેદા જો કે હજી નશામાં છે કે નહીં તે નક્કી ના કરી
શક્યો. તેની આંખો તો નશીલી હતી જ. તે ફરીથી બોલી: ‘તારા સામાનમાં મેં તારો પાસપોટર્ જોયો હતો.
જો કે ભારતીય પાસપોટર્ રામજી ગોરનો પણ જોયો હતો. બોલને તું અ દુલ કાદીર છે કે રામજી ગોર?’
બેદાની લવારી ચાલુ હતી. એ પા ં થોડુક ં મદહોશીમાં હસી અને બોલી: ‘ત ું છે તે મને જોઈએ તેવો
છે . બોલ, ક્યારે કરે છે મારી સાથે લગ્ન?’
‘આ જ. અરે હમણાં જ.’
બેદાએ આંખ ફેરવી તે નશામાં હતી જ નહીં. ‘રાજા બો યો છે તો કરવાં પડશે લગ્ન હાં કે.’
‘શું જબર જ ત અિભનય હતો તારો. મને તો એમ કે ત ું સખત નશામાં છે .’
‘હવે તારા વા મરદનાં નશા સામે આ હી કીનો નશો ટકે ખરો?’
‘કેમ સુરી મરદ નહોતો?’
 ‘હતો પણ તારી મ હરદમ તૈયાર નહીં. ત ું તો એવર રે ડી બેટરીની મ કાયમ ચા રહેછે.
યારે એને તો મ ૂડમાં લાવવો પડતો હતો.’
યાર પછી રાત આખી વાતોમાં વહી. બેદા અક્ ય હતી. તેની િફ મ ડ બામાં કેમ ગઈ? તે
સુરીની બેદા કેમ બનીવાળી વાતમાં ચાર વાગ્યા. પાિક તાનમાંથી થયેલી હકાલ પ ી અને જાસુસી
દાવપેચ ઉપર ઘણી જ વાતો ખુ લા મનથી કરતો અ દુલ આખરે બેદા સાંભળવા માંગતી હતી તે

M
બો યો: ‘ચાલ આપણે મુબ
ં ઈ જઈને તારી ડ બામાં પડેલી િફ મને બહાર કાઢીયે.’

O
‘સા ચે?’ નાની બાળકીની અદામાં તે કુદવા લાગી યારે સવારનો પહેલો પ્રહર નીકળી ચ ૂક્યો

.C
હતો.
માળી કાકા આવે તે પહેલા પોતાના મમાં પહ ચી જવા તે ઉતાવળો થવા લાગ્યો. યારે બેદા

AY
બોલી: ‘એકરારના આ મીઠા સમયનુ ં જરી તો માન રાખ, એક હવે સાચો પેગ પી ને જા ને રા જા!’

AL
‘એટલે?’
‘તે હી કી નકલી હતી. ક્યારે ય ચઢી નહોતી. થોડોક દે શી દા અને બાકી કોરંુ સાબરમતીનુ ં
પાણી.’
AK
અ દુલ તે સાંભળીને ખુબ હ યો, અને હસતાં હસતાં બો યો: ‘ પલી રાણી હવે સવાર પડી ગઈ
ST
છે . નશો રહેવા દે મારી મમાં આવ તને આદુ, દીનો નાખીને સરસ ચા પીવડાવીશ. અને આ વ ોને
સરખાં કરીને આવ માળી કાકો જોઈ જશે તો ભડકશે.’
PU

બેદા કહે: ‘ ટાં પડવાનુ ં ગમતું નથી.’

અ દુલે ક :ું ‘મારે પણ ક્યાં ટાં પડવુ ં છે . પણ રં ગનાં ચટકાં સારાં ઘુટં ડા ભરીયે તો અપચો
થઈ જાય.’
‘નહાઈને ત ું પાછો આવ, હુ ં તને સરસ ચા પાઈશ.’ બેદાએ ખભા ઉલાળી ઈજન આ યુ.ં
‘પાંચ જ િમિનટમાં આ યો.’ કહેતા અ દુલ તેની મ તરફ વ યો.
મોટો દરવાજો ખખડયો. ને માળીકાકાને દૂ ધની બોટલ લઈને આવતા અ દુલે જોયા.
હરણીની ઝડપે બેદા ગાયબ થઈ ગઈ હતી.
‘જય ી કૃ ણ.’ કહી માળીકાકા બો યા: ‘આ વહેલા ઊઠયા, ગોર મહારાજ!’
જાપ ચાલે છે તેવો ઈશારો કરી અ દુલે મનુ ં બારણું આડું કયુ.ર્
ું
આખી રાતની મદહોશી હવે રતબડા રં ગની સુરખી બની આંખની કોરે ખીલી રહી હતી. પથારીમાં
સહેજ આડો પડતાં જ આંખો મળી ગઈ.
કશુકં ગતકડું કરવુ ં પડશે તો જ િપયા આવશે. અને સુતેલી દશામાં તે વ ને ચઢી ગયો. માં
એનો બોસ ભારતની િફ મ ઇંડ ટ્રીમાં વાયા દુબાઈને ર તે તેને પૈસા મોકલશે તેવ ુ ં તેને ધૈયર્ બંધાવતો
હતો. "રામ તેરી ગંગા મૈલી"ની અભીનેત્રી મંદાકીની અને દાઉદ સાથેન ુ ં લફરંુ પણ ચચાર્ એ ચઢેલ ું હત.ું

અ ુ મ→

9. ફ મી ુ નીયાના ખણખો દયા

-િવજય શાહ
 દસેક િમિનટનુ ં ઝોકું ખાધા પછી ઝબકીને જાગ્યો અને જોયુ ં તો બેદા ઘાંટા પાડીને બોલાવતી
હતી: ‘માળીકાકા, જુઓ ને પંિડતજી જાગે છે કે સ ૂઈ ગયા? તેમની ચા ઠરી ગઈ.’
‘ના શેઠાણી, તેમનુ ં બારણું બંધ છે . માળા કરતા લાગે છે .’
‘માળીકાકા, તેમને કહો ચા અને ના તો ઠંડો પડે છે . આ કંઈ હોટલ નથી.’

M
અ દુલે ઝટપટ બાથ મમાં ઘુસીને ઠંડા પાણી એ નહાવા માંડ ું યારે માળીકાકા મમાં આવીને
ગયા. થોડીક િમિનટો પછી બેદાને કહેતા સંભળાયા: ‘તેઓ નહાઈ ર ા છે .’

O
.C
યારે આદુવાળી ચા ગાળતાં તે બોલી: ‘સારંુ , માળીકાકા તમે ચા પી લો અને ડીશમાં બટાકા
પ આ છે તે મહારાજને આપી દે શો? હુ ં જઉં ં મારા મમાં.’

AY
વ છ કપડા પહેરી દાઢી કરીને આંખોમાં પાણી છાંટી રતાશ ઘટાડી તે રસોડા તરફ વ યો યારે
માળીકાકા તેમની ચા પીને નીક યા અને બેદાનો સંદેશો આ યો: ‘મહારાજ, ચા અને બટાકા પ આ

AL
ટેબલ પર મ ૂક્યા છે અને મેડમે તમને ઍાિફસમાં બોલા યા છે .’
આદુ નાખેલી ચા સરસ હતી. પ આ ખાવાની ખાસ ઈ છા નહોતી છતાં લેટ પ ૂરી કરી ઉપર
AK
ઍાિફસમાં જવા પગ ઉપાડયા. યાં સ જ કપડામાં બેદા નીચે આવી અને સમાચાર આ યા: ‘મુબઈ ં
જવાની ફ ટર્ ક્લાસની બે ટીકીટ કઢાવી છે . તારંુ કામ પતાવીને સાડા દસે ટે શન ઉપર મળ .
ST
કુપે છે . િટકીટ નંબર ૯ અને ૧૦ છે . અ દુલ અને બેદાનાં નામે િટકીટ બુક કરાવી છે .’
‘પણ આ ને આ ?’
PU

‘કેમ?’
‘મારે થોડુક
ં ઊંઘવુ ં હત.’ું
‘તે ઊંઘ ને ટ્રે નમાં. અમદાવાદથી ઊપડીને સીધી સુરત જ રોકાય છે . યાંથી સીધી
બોરીવલી.’
‘ગાંડી થઈ છે ? ત ું સાથે હોય અને હુ ં ઊંઘું તેવો મ ૂરખ તું મને માને છે ?’
‘ના રે ના, ત ું તો એવર રે ડી બેટરી છે .’ મારકણું િ મત વેરતી બેદા જતી રહી તેના મમાં અને
અ દુલ દુકાને જવા નીક યો
સવારના પહોરમાં હજી ૮ વાગ્યા હતા તેથી દુકાન ખુલી નહતી. કો યુટર ઉપર ત્રણ ઈ મેલ
હતા. બોસ જવાબ માંગતા હતા કે શુ ં ચાલે છે . એના શયતાની મગજમાં હવે ધુ પલ બહાનુ ં નહીં પણ
અ વલ ચાલ ગોઠવાઈ રહી હતી.
છે લો ઈમેલ સુપ્રીમ કમાંડોનો હતો ઈ છતા હતા કે એવુ ં કાંઈક કરવુ ં કે દં ગા ફસાદ થાય
અને સમગ્ર પોલીસ તંત્ર તેમાં ય ત રહે.
મહેબબુ તેના સમયે આવી ગયો યારે તેને સમજાવી દીધુ ં કે તેને મુબ ં ઈ જવાનુ ં છે . કેટલા િદવસે
કામ પતશે તે ખબર નથી. પણ ફીલીપ તને કામમાં મદદ કરશે અને ફોનથી તો હુ ં પણ સંપકર્ માં રહીશ.
મને ખબર છે કે મારે , તારે માટે છોકરી શોધવાની છે . તે કામ હુ ં મુબઈમાં
ં કરવાનો .ં
સવારની ચા મંગાવી અને જોયું તો ઘિડયાળમાં દસ વાગી ર ા હતા. જમાલપુરથી કા પુર
રીક્ષામાં પંદર મીિનટનો સમય છે તેમ િવચારીને તેણે પોતાનાં કપડાંની બેગ લીધી અને નીકળવાની
તૈયારી કરી.
ુ ને રીક્ષા રોકવાનુ ં ક ું અને છે લી સુચના આપતાં ક :ું ‘બરોબર
ચા પીતાં પીતાં મહેબબ
યાનથી રહે . ’
 રીક્ષા ટ્રાિફકમાં પાણીની મ સરતી જઈ રહી હતી. કા પુર આ યુ ં યારે ૧૦ ને વીસ થઈ હતી.
બેદા બુરખામાં તેની રાહ જોતી હતી. તેને આવતો જોઈને તેણે હાથ હલા યો તે લોકોને ટ્રે નમાં
જવાનુ ં હત ું તે લેટફોમર્ પર આવી ગઈ હતી.
કુપેમાં ચઢયાં યારે તેમના કુપેમાં ૧૧ અને ૧૨ નંબર ઉપર મરાઠી કપલ હત.ું તેઓ એકલાં
નહોતાં . અ દુલ કરતાં વધુ મોટો િનઃસાસો બેદાનો હતો. ખેર, રાત્રે તો તે બે એકલાં જ હતાં ને?

M
આગલી રાતનો ઉજાગરો તો બંનેને હતો તેથી અિગયાર વાગે ટ્રે ન ચાલુ થતાં જ બેદાએ

O
લંબાવી દીધુ.ં િટકીટ ચેક કરી ગયા પછી અ દુલે પણ લાંબી ખેંચી.

.C
સાંજના મુબ ં ઈ સાત વાગે આવી ગયુ.ં એટલે થોડાંક વ થ થયાં અને કોઈને યાં જવાને બદલે
હોટે લ કુમક્ ુ મમાં પહ ચીને ઝિરના અને નાના ખેડકરને ફોન કરીને જણાવી દીધુ.ં બેદાનુ ં તો આ િપયર

AY
હત.ું અહીં ઉછરીને મોટી થયેલી અને મરાઠીમાં જબરી પકડ એટલે એને તો ક્યાંય અઘરંુ ન પડે.

AL
ત્રી માળે મમાં મોટો કીંગબેડ હતો. અ દુલ તેની દે હની ભ ૂખ તો પ ૂરી કરી શકતો હતો.
બેદાની િજંદગીનુ ં મોટું યેય તેની ડ બામાં પડેલી િફ મ કાઢવાનુ ં હત,ું તેથી તે મતી હતી. સાંજના

AK
પુરોહીત ઉપર એ સાથે જમવા ગયાં યારે ઝરીના અને નાના ખેડકર યાં બેદાની રાહ જોતાં હતાં.
બધાં ઉ માભેર મ યાં.
ST
જ યા પછી બેદાએ અ દુલની ઓળખાણ કરાવી કે આ સુરી પછીનો મારો મોટો મસીહા છે .
િફ મ માટે જ રી ફાઈના સ લાવીને પાળી રાણીને ડ બામાંથી બહાર કાઢશે! િમત્રો તો બધા આનંદમાં
હતા. ખેડકરે પોતાની જાતને િફ મી દુિનયાનો ખણખોિદયો કહી ઘણી વાતો કરી. રાતના દસ વાગે
PU

ચોપાટીની ભેળ ખાઈ બધાં ટાં પડતાં હતાં યારે પોતાના ઉપરી અિધકારીઓને આંબળી પીપળી
બતાવવાના િવચાર સાથે અ દુલે પ્ર કય : ‘નાના, મને એવી કોઈક વૈજ્ઞાિનક ફો યુલ ર્ ા જોઈએ છે .
થી મારો એક િમત્ર તેના ઉપર આખું વરસ કામ કરે અને મને આ પલી રાણીનુ ં િપક્ચર બહાર કાઢવા
સમય મળે .’
‘પૈસાની વાત કરો શેિઠયા! ગોળ નાખે તેમ ગ યું થાય. મારંુ તો માત્ર આ જ કામ છે .’
બેદા બોલી: ‘નાના આ િફ મોની ફો યુલ
ર્ ાની વાત નથી કરતો. વૈજ્ઞાિનક ફો યુલ
ર્ ાની વાત કરે
છે .’
નાના થોડોપણ ઝંખવાયા વીના બો યો: ‘હા મારા એક િમત્રનો ફાધર દસ વષર્થી સંશોધનની
વાત કરતો હતો તેની વાત જ કરંુ .ં ’
બેદા બોલી: ‘એ નાના, મારા િપક્ચરને રીલીઝ થવા દે પછી તું નવુ ં ડીંડવાણુ ં બતાવ હં કે.’
નાના બેદાની િચંતા સમજતો હતો તેથી બો યો: ‘ત ું િનિ ંત રહે. ત ું તો િફ મી દુિનયામાં
છવાઈ જવાની છે . યાર પછી પણ પાપી પેટનો સવાલ તો ઊભો રહે જ છે ને? શેઠને એક ને બદલે બે
જગ્યાએ રોકાણ બતાવીશ.પહેલો હક તારો.’
અ દુલ બો યો: ‘જો માલ બરોબર હશે તો તારે પાંચ વરસ ચાલે તેટલું એક જ કામમાં કમાવી
આપીશ.’
‘નાના! રામજી શેઠ ૧૫ િદવસ અહીં છે . પહેલાં મારંુ િપક્ચર કાઢી લેવા દે .’
અ દુલ બો યો: ‘ પલી રાણી! તારંુ કામ પતાવતાં બહુ સમય નથી લાગવાનો. અને આ નાના
વાત કરે છે તેમાં તો બહુ જ અગ યની છે . તેથી તેને તારો પ્રિત પધર્ક ના માન. થોડા પૈસા એને પણ
કમાવા દે .’
 હવે નાનાની િહંમત વધી તે બો યો: ‘અહીં એમ થોડા ઘણા પૈસામાં એવી કો લીકોટે ડ ફો યુલ
ર્ ા
ન મળે . લાખો ખચર્વાની તૈયારી હોય તો કંઈક કામ બની શકે.’
‘એને જોઈએ છીએ એવી ફો યુલ ર્ ા હોય તો એને માટે લાખ બે લાખ િપયા ખચર્વાની એની
તૈયારી છે પણ ફો યુલ
ર્ ા એવી હોવી જોઈએ કે પેલો આખું વરસ એમાં ગચ ં ૂ વાયેલો રહેવો જોઈએ.’
અ દુલે ક .ું

M
‘એવી એક ફો યુલર્ ાની મને ખબર છે . એ બનાવટી નહીં પણ સાચા સંશોધનની જ ફો યુલ ર્ ા છે .

O
એક પ્રોફેસર દસ વષર્થી કો ડ ફ ઝુ ન પર કામ કરતા હતા પણ હવે તેમનુ ં મરણ થઈ ગયુ ં છે . બીજા

.C
કોઈને એમાં સમજણ પડે એમ નથી એટલે કદાચ બેએક લાખમાં કામ પતી શકે. વુ ં હશે એવુ ં હુ ં તમને
કાલે ચોક્કસ જણાવી શકું.’

AY
અ દુલને લાગ્યુ ં કે પેલા પ્રોફેસરનુ ં નામ જ ફક્ત હશે. કોઈ િફ મ માટે આ ફો યુલ ર્ ા કોઈ શોધી
લા યું હશે અને કદાચ એ ઉપયોગમાં ન પણ લેવાઈ હોય. આ માણસ પોતે દલાલ જ હોય એવુ ં પણ

AL
બને. ‘જો એ ચાહે છે એવી કો લીકેટેડ ફો યુલ ર્ ા હોય તો એને એટલા ખચર્વામાં વાંધો નથી.’

AK
‘હુ ં તમને ખાતરી આપુ ં ં કે એનો િમત્ર એમાં પાંચ વરસ માથાં પછાડયા કરશે તોય એનો ભેદ
નહીં ઉકેલી શકે. અને વખત છે ને એને એમાં સમજણ પડી જાય અને કામ પ ૂરંુ કરશે તો એ એક જ
વરસમાં કરોડોમાં રમતો થઈ જશે.’
ST
‘બોલ, ક્યારે લાવી આપે છે આ ફો યુલ
ર્ ા?’
PU

‘તમે પૈસાની યવ થા કરો એટલે તરત.’

‘પૈસા મારે ખચર્વાના નથી. હુ ં અમદાવાદ જાઉં એટલી જ વાર. ત ું અમદાવાદ આવે તો એક
હાથમાં હાથમાં ફો યુલ
ર્ ા ને બીજા હાથમાં પૈસા અપાવી દઉં. એના કરતાં હુ ં તને એ દો તનુ ં સરનામુ ં
આપી દઉં એટલે તું જ એની સાથે તારી રીતે વાત કરીને બધુ ં પાકું કરી લે . તારે વધારે પૈસા માગવા
હોય તોય મને વાંધો નથી. એ તારે ને પેલાને જોવાનુ ં છે . એવોયે ગરજમાં છે એટલે કદાચ વધારે માંય
તૈયાર થઈ જાય.’ અ દુલે પોતાને માથેથી દાવ આફતાબને માથે આપતાં ક .ું
‘તમે એની સાથે વાત કરીને પછી મને આ નંબર પર ફોન કરજો.’ કહી પેલાએ એને પોતાનો
નંબર આ યો.
‘આમાં એ માણસ પૈસા રોકવાનો છે પણ એ મારા હાથમાં પૈસા નહીં મ ૂકે . હુ ં તમને એનુ ં સરનામુ ં
આપીશ. પૈસા તમને એની પાસેથી મળી જશે એ ચોક્કસ.’ અબદુલે કાંઈક િવચારતાં ક .ું એના મનમાં
છે લી ઘડીએ એક નવો તુક્કો સ ૂઝી આ યો હતો. પોતાના ઉપરીઓને િવ ાસ પડે એ માટે એણે પૈસા
આફતાબ મારફતે અપાય એવુ ં ગોઠવવાનુ ં નક્કી કયુર્ં હત.ું આમાં પોતે કટકી કરવા માગતો હતો એ
એણે જતી કરવી પડતી હતી પણ એક વખત પેલા ઉપરીઓનો પોતાના પર િવ ાસ પાછો બેસી જાય
પછી કટકી ક્યાં નથી કરાતી!
પાછા વળતાં ટેક્ષીમાં બેદા બોલી: ‘મારો ભાઈબંધ છે છતા તને કહુ ં ં નાના શેખીખોર છે અને
જબરો ફકુ પણ જબાન એની એકલી સાકર છે અને તેથી તો તે િહમાલયમાં જઈને રે ફ્રીજરે ટર વેચી આવે
તેમ છે .’
‘જો બી અમારા પેંતરા તને સમજાવવા મને જ રી નથી લાગતા પણ જો તે કહે છે તે
ુ
કાગિળયાંમાં દમ હશે ને તો તારં િપક્ચર આખું તો નીકળી જશે પણ તારે સફળતા જોવી છે તે માકિટંગ
પણ થશે.’
થોડી વાર મૌન રહી બેદાએ પ ૂછ :ું ‘તારી પાસે પૈસા છે તો ખરા ને? કે મને સુરીની મ
હવામાં સપનાં દે ખાડે છે ?’
 ‘બસ ને આટલો જ િવ ાસ છે ?’
‘ના જરા શંકા પડી એટલે પ ૂછ .ું ’
‘ચાલ જરા મ ૂડ સરખો કરી લે. હોટેલ આવી ગઈ છે અને આ તો આપણી મધુરજની છે .’
બેદા મધુરજની માણવાના મ ૂડમાં અ યારે નહોતી. તેને અ દુલ પાસે કેટલા પૈસા છે એ જાણવામાં રસ
હતો તેથી તે બોલી: ‘ યારથી િફ મ દુિનયામાં આવી ં યારથી બધા જ સુરીની મ હથેળીમાં ચાંદો

M
બતાવનારા જ મને મ યા છે . પણ આ વખતે હુ ં છે તરાવાની નથી, સમ યો?’

O
ટેક્ષી ડ્રાઈવરે ર તો બદ યો યારે બેદા બોલી: ‘પ્રાથર્ના સમજ સે હી લો ભૈયા. કુમકુમ હોટેલ

.C
જાના હૈ.’

AY
દસેક ક્ષણો મૌન રહી અ દુલે હક ુ મનુ ં પાનુ ફ .ુ ‘ બી, મને તારા જીવનમાં આવેલા
નપાણીયા વો ના સમજ. હુ ં કામ કરંુ ં તેમાં પૈસાના સમુદ્રો ઘુઘવતા હોય છે . તારી એક િફ મ નહીં

AL
સો િફ મો કરે તો પણ મારા કુબેર ભંડારનાં તિળયાં તને દે ખાવાનાં નથી.’
કુમ કુમ હોટે લ આવી અને ટેક્ષીમાં શેખી મારી હતી તેને સાચી પાડવા તેણે મમાં પ્રવેશીને
AK
પાસ બ ૂકો કાઢી. રામજી ગોરનાં નામની પાસ બુકમાં ૨૭ લાખ અને અ દુલ કાદીરનાં એકાઉંટમાં ૩૪
લાખ િપયા બતા યા.
ST
બેદા કંઈ આંકડાઓથી છે તરાય તેવી નહોતી. તેણે બધી િવગતો જોઈ અને તે ત ધ જ થઈ
ગઈ. હવાલાની લેતી દે તી ઘણી હતી.
PU

તેને થોડીક શરમ તો આવી કે તેણે શક કય . તે પણ શુ ં કરે ? કદાચ તેણે જોયેલાં વ નાં સાકાર
થાય તે પહેલાં િન ફળતા તેને દુઃખ આપતી હતી. અને તેનાં રાજવી વ નાં પૈસા જ પ ૂરાં કરી શકે તેમ
હતા.
તેણે મમાં જઈ પોતાની જાત શણગારી. માઉથ વૉશ કયુર્ં અને સુગધ
ં થી મઘમઘતી થઈ બે
ુ
ગ્લાસમાં િ હ કીના પેગ લઈને બહાર આવી. લેટમાં કાજ હતા. હવે તે પોતાનો મ ૂડ સરખો કરી
સમણાંની સફળતાને ઉજવવા આવી હતી.
તેન ુ ં બદલાયેલ ું વ પ જોઈને અ દુલ હ યો અને બો યો: ‘ઓરત જાતમાં મને જો સૌથી વધારે
ગમતું વ પ હોય તો તે આ જ છે બી. પ્રેમ સભર અને સમપર્ણથી સાથીને રીઝવતી અને િમલનને
માણતી સહચાિરણીનુ.’ં
હી કીના બે પેગ પ યા યાં સુધી હજી અંદરથી ધક્કો વાગતો નહોતો તેથી અ દુલે ક :ું ‘તને
ખબર છે તારો શેખીખોર િમત્ર જો લ કરી સંશોધન શોધી લાવે તો તેને આપેલા લાખ િપયા કરોડના
થઈ જાય તો નવાઈ નહીં. હુ ં વેપારી ં અને મને ખબર પડે છે કે તેના ખરીદદાર કોણ છે ?’
‘તો એમ કહે ને તને મારા શેખીખોર િમત્રોની જ ર છે .’ તેની આંખો પર નો ભાર જોઈ અ દુલ
હજી નક્કી નથી કરી શક્તો કે તે નશામાં છે કે અિભનય કરે છે .
‘ના મારે તો અહીં મુબઈમાં રહી િફ મ ઇંડ ટ્રીમાં સિક્રય થવુ ં છે .’
‘નાના ફો યુલ ુ ન ટેકનોલોજી છે .’
ર્ ાની વાત કરે છે તે કો ડ ફ ઝ
‘ક્યાંની છે એ ટે ક્નોલોજી?’
‘િમલીટ્રીનુ ં ટોપ સીક્રેટ િમશન છે .’
‘તો તો સમજ કે તારંુ કામ થઈ ગયુ.ં હવે તારી િફ મની ફાઈનલ પ્રીંટ ક્યાં જોવા મળશે?’
ુ ર તો રાહ જોઈને જ બેઠો છે કે કોઈ તેને ખરીદે .’
‘કાલે વાત. પ્રોડ સ
 ‘તેનો ભાવ એણે શુ ં રાખ્યો છે ?’
‘તારી પાસે એટલા પૈસા નથી ટલા તે માગે છે .’
‘છતાં કહે તો ખરી એવા તે શુ ં હીરા મોતી જડયા છે એમાં?’
‘કાલે િપ્રંટ જોઈને નક્કી કર .’

M
અ ુ મ→

O
ુ ન
10. કો ડ ફ ઝ

.C
-પ્રભુલાલ ટાટારીઆ ‘ધુફારી

AY
બીજા િદવસે રાબેતા મુજબ બંને તૈયાર થયાં. આ બેદાએ કોઈ િહરોઈનથી બે ડગલાં આગળ
વેશભુષા અને મેક-અપ કયાર્ં હતાં અને જયારે તે અ દુલની નજીક આવી યારે પરફ મ

AL
ુ થી મઘમઘતી
હતી. અ દુલે એક ઊંડો ાસ લઈને પરફ મ ુ ની સુગધં માણતા બેદાને આ લેષમાં લેતા ઉ ેજીત
થઈને ક :ું ‘હાય! પાળી રાણી ભલે થઈ જાય એક દૌર.’ કહી એણે આંખ િમચકારી.
AK
‘તને આ િસવાય બીજુ કંઈ સુઝે છે કે નહીં? છોડ નાના પાસે જવામાં મોડુ થાય છે . છણકો કરતાં
ST
તે અ દુલથી અળગી થઈ ગઈ.
મ લોક કરી બંનેએ બહાર આવીને ટે ક્ષી પકડી ને નાનાને મળવા રવાના થયાં.
PU

નાના ક્યાંય દે ખાયો નહીં. આમતેમ નજર કરતા કે ટીનમાં બેસી ગ પાં મારતા િમત્રો વ ચે ઝરીના
દે ખાઈ તેને બેદાએ હાથના ઈશારાથી પાસે બોલાવી પ ૂછ :ું ‘આ નાના દે ખાતો નથી ક્યાં ગયો છે એ?’
‘તમે પાળી રાણી જોવા માંગો છો એ પ્રોડ સુ રને શોધવા ગયો છે . આવતો જ હશે, યાં સુધી
આપણે કે ટીનમાં ચા, ના તો કરીએ, રામજી શેઠ?’
‘ચા-ના તો તો અમે કરી આ યાં છીએ પણ તોય ચા ચાલશે. ’કહી અ દુલ હ યો.
થોડે દૂ ર બેઠેલાની વાતો સાંભળવા અ દુલે કાન સરવા કયાર્ .
‘ઓલો, રાજકુમાર હતો ને? ’એક શેખીખોર બો યો
‘કોણ આપકે પાંવ દે ખે, બહોત હસીન હૈ, વાળો? ’બીજા શેખીખોરે પ ૂછ ું
‘હા, એ જ અને ખાસ તો 'વક્ત' િફ મમાં જયારે રહેમાનને કહે છે ,' િચનોય શેઠ જીનકે અપને ઘર
શીશેકે હો વો દુસરો પર પ થર નહીં ફકા કરતે' અને મદનપુરીને કહે છે 'યે બ ચ કે ખેલનેકા િખલોના
નહીં હૈ હાથ કટ જાય તો ખ ૂન નીકલ આતા હૈ'. એ કોના ભેજાની ઉપજ છે . બંદાના, પહેલા શેખીખોરે
પોતાનો કોલર ખેંચતા ક ,ું એ સાંભળી અ દુલ મરક્યો.
‘અરે ! ત ું બે ડયલોગ માટે ક્યાં રડે છે મેં તો આખી િફ મ લાવી આપી હતી ને મારા આઈિડયાથી
ુ રે િફ મ બનાવી અને સુપરહીટ સાબીત થઈ, પણ મને શુ ં મ યું ઠગો. કહી ત્રીજા શેખીખોરે મોટો
પ્રોડ સ
િનસાસો નાખ્યો.
‘એવી કઈ િફ મ હતી? ’બધાથી અલગ બેઠેલા એક શેખીખોરે આવીને પ ૂછ ?ું
‘વો મૈ નહી’
‘કઈ નિવન િન લવાળી?’
‘હા, એ જ.’ પેલા રડતા શેખીખોરે ક .ું
‘તો ઓિરજીનલ વાતાર્ કઈ હતી?’ પેલાએ રસ દાખવતા પ ૂછ ?ું
 ‘ગુજરાતી નાટક 'અિભનય સમ્રાટ'.
‘અરે ! એ નાટકમાં તો અરિવંદ પંડયાને સજા થાય છે અને આમાં તો નિવન િન લ...’
‘એ એ ડ બદલવાનો આઈિડયા જ મારો હતો.’ પેલા રડતા શેખીખોરે ક .ું
‘તું ક્યાં ખોવાઈ ગયો? ’ આમ યાનથી આ વાતો સાંભળતા અ દુલને બેદાએ પ ૂછ .ું

M
‘આ બેઠા બેઠા વાતો કરે છે એ સાંભ ં .ં ’ મલકીને અ દુલે ક .ું

O
‘અરે ! આ બધા એક નંબરના ગ પીદાસ છે . તેમની વાતમાં તલભાર પણ સ ય નથી હોત.ું

.C
એમને એક બીજા સાથે અથડાવો તો ગોબો કોઈમાં ન પડે.’ કહી બેદા હસી યાં નાના આવતો દે ખાયો.

AY
‘તને મારી વાત પર િવ ાસ ન આવતો હોય તો પુછ નાના ને.’
ં નાનાએ અવઢવમાં અટવાતાં પ ૂછ .ું
‘શું થયુ?’

AL
‘આ ટોળકી બેઠી છે તેમની વાતોમાં ત ય કેટલુ,ં એ આ રામજી શેઠને સમજાવ.’
‘અરે ! આ બધા એક નંબરના ફકુ છે . એક પી ં હાથમાં આવે તો આખો કાગડો તૈયાર કરે એવા
AK
છે . તમારે ટાઈમ પાસ કરવો હોય તો!’ કહી નાનાએ આંખ િમંચકારી એની વાત સાંભળી સૌ હ યા.
ST
‘આ ગ પીદાસોની વાતો અરે િબયન નાઈટની વાતાર્ ઓથી ઓછી ઈ ટ્રે િ ટ ગ નહીં હોય.’
ઝરીનાએ ક .ું
PU

ુ ર મ યો કે નહીં?’
‘આ બધી પરાયણ મ ૂકો. મારી પાળી રાણી િફ મનુ ં શુ ં થયુ?ં પેલો પ્રોડ સ
બેદાએ નાનાનો હાથ પકડીને હલબલાવતા પ ૂછ ?ું
‘એ કોઈ સગાના લગ્ન સમારં ભમાં ગયો છે . એવા સમાચાર મ યા છે . કાલે જ ર આવી જશે.’
‘કમાલ છે ને એ ગ્રાહક શોધતો હતો યારે કોઈ મળતું નહોતુ અને આ આપણે રાહ જોઈએ છીએ
યારે જ એ ગાયબ છે .’ કહી બેદા હસી.
ં અ દુલે મુ ાની વાત કરી.
ર્ ાની વાત થઈ હતી તેન ુ ં શુ ં થયુ?’
‘ખેર જવા દે એ વાત, પેલી ફો યુલ
‘એ ની પાસે છે , એ કાલ મળવા આવશે.’
‘આ બધાનુ ં મુહત ુ ર પણ કાલે જ મળશે ખેર, પણ આખર આ
ુ ર્ કાલે જ લાગે છે . પેલો પ્રોડ સ
ર્ ા' છે શુ?ં ’અ દુલે પોતાના ઉપરીઓને માિહતી આપવા પ ૂછ .ું
ુ ન ફો યુલ
'કો ડ ફ ઝ
‘િકણ સગર્ની પ્રિક્રયા િસવાય અને ઉ ણતામાન વધાયાર્ વગર અણુન ુ ં િવભાજન કરવુ ં મતલબ
'કો ડ ફ ઝ ુ ન' એ ટેકિનક શોધાય તો તેનાથી કોઈ પણ જાતના ભય વગર અણુન ુ ં િવભાજન થઈ શકે .
અ યારે આ ફો યુલ ર્ ા ની પાસે છે તે માણસને આ વાતની ખબર હતી અને તે પ ૂરી થાય એટલે
ચોરવાની વેતરણમાં જ હતો. પ્રોફેસર ભાગર્વ દાિ િલંગના સુમસાન જગલની
ં વ ચે ઊભી કરે લી એક
િવશાળ લેબોરે ટરી. માં છે લા ૧૦ વરસથી સંશોધન કરતા હતા. આ ચોરને ક્યાંકથી આ વાતની ગંધ
આવી ગઈ એટલે છે લા એક વરસથી એ લેબોરે ટરીની આસપાસ જ મંડરાયા કરતો હતો. પ્રોફેસરની
શોધ પ ૂરી થાય તો ખબર પડે તે માટે તેમની સાથે રહેતા નોકર સાથે એણે દો તી કરી લીધી હતી.
પ્રોફેસર પોતાના દરે ક અખતરાની ન ધ એક ટાંચણપોથીમાં કરતા હતા સંશોધન મને લાગે છે આખરી
તબક્કામાં હત ું યારે જ પ્રોફેસરનુ ં અચાનક અવસાન થયુ.’ં
‘હં પછી?’ અ દુલ યાનથી આ વાત સાંભળતો હતો.
‘પ્રોફેસરનુ ં મ ૃ યુ કેમ થયુ ં તેનો ભેદ મ યો નહોતો. તેમનો નોકર પોતાના કુટુંબને મળવા ગયેલો
અને યારે પાછો આ યો યારે પ્રોફેસરને મરી ગયેલા જોયા. તેણે તરત જ પોલીસને જાણ કરી અને એ
જ સમયે પેલો ચોર યાં પહો યો અને નોકર સાથે બેસી સહાનુભ ૂિતથી વાત કરી અને તેને લેબની બહાર
પોલીસની રાહ જોવા બેસાડી પોતે અંદર ગયો અને ખાંખાખોળા કરીને પેલી ટાંચણપોથી હળવેકથી
સેરવી લીધી અને કોટની આડાશમાં પાવી દીધી. ચોર સહાનુભ ૂિત દશાર્ વવા પોલીસ આવી યારે નત
મ તકે નોકરની બાજુમાં જ બઠો હતો.’
‘ માટર્ બોય.’ મલકીને અ દુલે ક .ું

M
‘પોલીસે આવીને લાશનો કબજો લીધો. આ િમલટરીનુ ં ટોપ િસક્રેટ િમશન હત,ું એટલે

O
અિધકારીઓ યાં પહ યા અને લેબને સીલ કરી નોકરની ઊલટ તપાસ કરી, પણ કંઈ વ યુ ં નહીં. અ ય

.C
વૈજ્ઞાિનકોની હાજરીમાં લેબ ખોલીને તપાસ કરી પણ પેલી ટાંચણપોથી ક્યાંય દે ખાઈ નહીં. પોલીસે યાં
નોકર સાથે બેઠેલા ચોરની પણ ઊલટ તપાસ કરી અને થડર્ ડીગ્રી પણ અપનાવી પણ આ રીઢા ગુ હેગાર

AY
પાસેથી કોઈ બાતમી મળી નહીં. એ તો એક જ વાત કરતો હતો કે પોતે એક ફોટોગ્રાફર છે અને િફ મના
શુિટંગ માટે યોગ્ય લોકોશનની વીિડયો ક્લીપ ઉતારવા અહીં અવાર નવાર આવે છે . આ બાબતની પુિ્ ટ

AL
તેના કહેવાતા મુબ ં ઈમાંના સાગિરતોએ પણ કરી અને એ બચી ગયો. ’નાનાએ વાત પ ૂરી કરતાં ક .ું
‘આ બધા સાલા એક નંબરના ફકુ ભલે આપસમાં કુતરા-િબલાડા મ ઝઘડતા હોય પણ કોઈ
AK
આવી રીતે મુસીબતમાં ફસાઈ જાય યારે એ બધા એક થઈ જાય છે ’. ઝરીનાએ નાનાની વાત સાંધતાં
ક ું અને પછી હસી પડી.
ST
ુ ર કાલે ‘ પાળી રાણી'ની િપ્ર ટ આપે તો તે જોવા કોઈ મીની િથયેટર મળી રહેશે ને?’
‘આ પ્રોડ સ
બેદાએ નાનાને પ ૂછ .ું
PU

‘તેની િફકર નહી કર એ થઈ રહેશે.’

અ દુલે પોતાનો દાવ રમવા પોતાના ઉપરીઓનો સંપકર્ કરીને ટાંચણપોથીની બધી બાતમી
જણાવી. પૈસા આફતાબ મારફત આપવાના હોવાથી તે માગે એટલા આફતાબને મોકલવા જણા યુ ં અને
પછી આફતાબને ફોન કરીને બધી કાયર્વાહી સમજાવી.
બીજા િદવસે પેલા ચોરને મળવાની ઉ સુકતા દે ખાડયા વગર બેદાને પ્રો સાિહત કરવા પેલા
પ્રોડયુસરને મ યા. બેદાએ પ્રોડયુસરને અ દુલની ઓળખાણ કરવતાં ક :ું ‘આ રામજી શેઠ એક
ફાઈના સર છે . મેં આપણી ડ બામાં પેક પડેલી િફ મની વાત કરી તો તેમણે ક ું કે એક વખત િફ મ
જોયા પછી નક્કી થાય કે પૈસા રોકવા યા નહીં એટલે એ િફ મ જોવા માગે છે . નાના ખેડેકરે આ માટે
િથયેટરના મેનેજર સાથે પણ વાત કરી રાખી છે .’ બેદાએ ક .ું
‘તો ચાલો િફ મની િપ્ર ટ ગાડીમાં જ પડી છે આપણે જઈએ’. કહી પ્રોડયુસર પોતાની ગાડી તરફ
સૌને દોરી ગયો. લગભગ દસેક િમિનટમાં એક નાના િથયેટર પાસે ગાડી ઊભી રહી. સૌ બહાર આ યા તો
િથયેટરનો મેનેજર અને પ્રો કટર ઓપરે ટર બારણા પાસે જોવા મ યા. પ્રોડ સ ુ રે િફ મની િપ્ર ટ,
પ્રો કટર ઓપરે ટરને આપી અને સૌ બાલકનીમાં ગોઠવાયા.
‘ બી તું તો આ િફ મ ડ બામાં પડી પછી એવી અલોપ થઈ ગઈ કે પાછી દે ખાઈ જ નહીં!’
ુ રે બેદાને મીઠો ઠપકો આપતાં ક .ું
પ્રોડ સ
‘શું કરંુ નવી આવેલી બધી મારા કરતા અધાર્ રે ટમાં કામ કરવા તૈયાર થઈ જતી હતી, પછી
બેદાને કોણ ભાવ આપે! અને આ ટુિડયોથી પેલા ટુિડયો સુધી ધક્કા ખાઈને પ્રોડયુસરને મ કા
પાિલશ કરતા મને ફાવત ું નથી.’ કહી બેદા હસી. યાં સુધી નાનાએ મંગાવેલાં સો ટ િડ્ર કસ આવી
ગયાં અને તેને યાય આપતાં, ચાલુ થયેલ િફ મ સૌ જોવા લાગ્યાં. બે કલાક પછી પ ૂરી થયેલી િફ મ
જોયા પછી સૌ બહાર આ યાં. એક હોટલમાં જમવા ગયાં યારે આટલી વારથી પોતાની અિધરતા
જાળવતા પ્રોડયુસરે અ દુલને પ ૂછ :ું ’આપ આ િફ મ ખરીદશો ને, રામજી શેઠ?’
 ‘હા, હા, શા માટે નહીં? તમે તમારો ભાવ બોલો.’ બેદા સામે જોતાં અ દુલે ક .ું
‘જુઓ મારા આમાં ૭૦/૮૦ લાખ િપયા સલવાયેલા છે . તેમાંથી બેદાને તો મેં એક પાઈ પણ
આપી નથી, એ તો અલગ. હવે તો મુદલ મને મળી જાય તોય ઘણુ.ં મારી આટલા વખતથી રોકાયેલી
રકમનુ ં યાજ, હુ ં બેદા ખાતર જત ું કરવા તૈયાર .ં ’ પ્રોડયુસરે રકમનો આંકડો વધારીને ક .ું
‘િફ મ મારી છે , મને પૈસા નથી જોઈતા બસ તમારા પૈસા નીકળી જાય તો ઘણુ.ં ’ બેદાએ ક .ું

M
‘મારે પણ ક્યાં મારા પૈસા રોકવાના છે એ તો ખરીદવા માગે છે તેને વાત કરી તમને

O
જણાવીશ. પણ મને તો આ િકંમત ધડમાથા વગરની લાગે છે . જો કે પેલાને એ બરાબર લાગે તો

.C
મને એમાં કશો વાંધો નથી.’ અ દુલે ક .ું

AY
‘રામજી શેઠ, પેલો ટાંચણપોથીવાળો ભેિદયો આવી ગયો છે .’ નાનાએ સમાચાર આ યા.
‘ભલે પ્રોડયુસર સાહેબ, હુ ં તમને પછી મ ં .ં ’ કહી અ દુલ, બેદા ઝરીના અને નાના સાથે

AL
ગયો.
‘આ ભેિદયો વળી કોણ છે , અને પેલો ચોર?’ અ દુલે પ ૂછ ?ું
AK
‘ યારથી પ્રોફેસર ભાગર્વનુ ં અવસાન થયું છે યારથી પેલા ચોરના સગડ દબાવતી પોલીસ ફરે
છે . એટલે તેણે ટાંચણપોથીનો કડદો કરવા વચેિટયો રાખ્યો છે . એટલે પોલીસને બાતમી મળે તો-’
ST

‘તો પેલો વધેરાઈ જાય ને પોતે બચી જાય એમ ને?’ નાના આગળ કંઈ કહે તે પહેલાં અ દુલે
PU

વાત સાંધતાં ક .ું

‘પેલો ચોર મહા િગિલ ડર ને પહ ચેલી માયા છે .’ કહી નાના હ યો.
‘મને તો પેલી ટાંચણપોથીથી મતલબ છે એ ઓ યો ચોર આપે કે ભેિદયો શુ ં ફરક પડે છે ? ચાલ
બોલાવ એને તો સોદો કરી નાખીએ.’ અ દુલે ક .ું ને બધા પોલા ભેિદયા પાસે પહ યા.
‘જો આ રામજી શેઠ છે પેલી ટાંચણપોથી ખરીદવા માગે છે તારો ભાવ બતાવ.’ નાનાએ ક .ું
‘ નો માલ છે તેણે છે લો ભાવ એક લાખ ક ો છે જો મંજૂર હોય તો સોદો કરીએ’.
‘કબુલ છે .’ અ દુલે ક .ું
‘તો લાવો પૈસા ઈસ હાથ દે ઉસ હાથ લે.વચેિટયાએ ક .ું
‘પૈસા તો મારી પાસે નથી. તમને અમદાવાદમાં મળશે. યાં તમે મારા આપેલા સરનામે
આફતાબને મળ તે તને પૈસા આપશે. તેને ટાંચણપોથી રામજીશેઠને આપવાની છે કહી પૈસા લઈ
આપી દે . તારે વધારે પૈસા માગવા હોય તોય મને એમાં વાંધો નથી. એ તારે ને આફતાબને
જોવાનુ ં છે .’ કહી અ દુલે એને આફતાબનુ ં સરનામું અને ટે િલફોન નંબર આ યાં.
પેલો તરત અમદાવાદ જવા રવાનો થયો.અમદાવાદ આવીને તેણે આફતાબનો સંપકર્ કય
‘હુ ં આ ટાંચણપોથી રામજી શેઠને આપવા માટે આ યો .ં રામજી શેઠે તમારી પાસે મોકલા યો છે . પૈસા
લઈ તમને આપવા ક ું છે .’ કહી તેને પોતાના કમીશનના એક લાખ ઉમેરીને બે લાખ િપયાની માંગણી
કરી,
‘અ યારે તો મારી પાસે નથી સાં પૈસાની એરજમે ટ થઈ જશે તો સાં આવીને લઈ જ .’
આફતાબે તરત જ પૈસા મોકલનારનો સંપકર્ કરી બે લાખ િપયા મોકલવા જણા યુ.ં
પાિક તાન સરકાર એક વખત સુરી મારફત મળે લ બાતમી અને પેલા િમલટરી છાવણીવાળા
ફોટોગ્રાફ ારા મ ૂખર્ બની ચ ૂકી હતી એટલે અવડચંડાઈ કરીને આ વખતે પૈસા તો મોકલા યા પણ નકલી
નોટોમાં.
 સાં પેલો પાછો આફતાબ પાસે આ યો ને પ ૂછ :ું ‘પૈસા તૈયાર છે ?’
આફતાબે પૈસાનુ ં કવર આ યું તો ભેિદયાએ ઉપર છ લી નજર નોટો પર કરીને ટાંચણ પોથીનુ ં
કવર આફતાબને આ યુ.ં
આફતાબ પાસેથી બે લાખ િપયા લઈને પોતે એક લાખનુ ં કિમશન કમાયાના આનંદ સાથે
ભેિદયો મુબઈ
ં આ યો અને પોતાના કમીશનના પૈસા રાખીને બાકીના એક લાખ િપયા લઈને પેલા

M
ચોરને મળવા ગયો.

O
‘આ લે, પ ૂરા એક લાખમાં તારા માલનો કડદો કરી નાખ્યો છે .’ કહી વચેિટયાએ લાખ િપયાનુ ં

.C
કવર ચોરને આ યુ.ં

AY
‘કોણે લીધી એ ટાંચણપોથી?’ નોટો પર ઉપરછ લી નજર કરી ચોરે પ ૂછ .ું
‘હવે તું ક્યાં દૂ ધમાંથી પોરા કાઢવા બેઠો? તને પૈસા મળી ગયા ને?’ કહી વચેિટયો ગયો.

AL
માંડ પેલી ટાંચણપોથીનો કડદો થયાની ખુશીમાં ચોર એક હોટલમાં જમવા ગયો અને બીલ ચુકવવા
માટે મળે લ પૈસામાંથી એક નોટ કાઢી પેમે ટ કયુર્ં યારે કેિશયરે ક :ું ‘સાહેબ આ નકલી નોટ છે બીજી
આપો.’
AK
ચોરે આ યર્થી નોટ સામે જોઈ િવચાયુ,ર્ં ‘હવે પેલાને પકડવો પડશે’.કહી નોટ પાછી લઈને
ST
પોતાની પસર્માંથી પેમે ટ કરીને બહાર આ યો. યાંથી પેલા વચેિટયા પાસે જઈને પ ૂછ :ું
‘કોણે આપી તને આ નકલી નોટો, બોલ? ’ચોરે પેલા વચેિટયાને કોલરમાંથી પકડી હચમચાવી નાખ્યો.
PU

‘મને અમદાવાદના આફતાબ શેઠે આ યા છે ’.

‘સરનામુ ં આપ તારા એ આફતાબ શેઠનુ’.ં
પેલાએ રામજી શેઠે આપેલ સરનામાની ચબરકી ચોરને આપી. એટલે તે તરત જ અમદાવાદની
વાટ પકડી અને આફતાબને મ યો.
‘આફતાબ શેઠ તમે જ છો?’ ચોરે પ ૂછ ું
‘જી, હક ું
ુ મ કરો શુ ં કામ હત?’
‘તમે માલનો સોદો લાખ િપયા આપીને કરે લો એ નોટો નકલી છે ’
‘એક લાખ િપયા. નકલી નોટો ‘સાંભળી આફતાબ હેબતાઈ ગયો. પછી થોથવાતાં ક :ું
‘એ તો મારી પાસેથી બે લાખ િપયા લઈ ગયો છે .’
‘બે લાખ? તમારી પાસે એ નોટો ક્યાંથી આવી? આવી દગાબાઝી, આફતાબ શેઠ?’ ચોરે પ ૂછ .ું
‘જનાબ મને કંઈ ખબર નથી. એકની પાસેથી પૈસા આ યા બીજાને આ યા. નોટો નકલી છે એ
બાબતનો મને કઈ ઈ મ નથી અ લાહ પાકની કસમ. હુ ં બીજુ ં કશુ ં જાણતો નથી.’ કહી આફતાબે બંને
કાને હાથ લગાડયા.
આટલા વખતથી જીવના જોખમે સાચવી રાખેલ ટાંચણપોથી પોતાના હાથથી ગયાના ગુ સામાં
અને બે લાખમાં કડદો થયા પછી પોતાને માત્ર એક લાખ જ મ યા એમ બમણી દગાબાજીથી છંછેડાયલા
ચોરે ખીસામાંથી રામપુરી કાઢીને આફતાબના પેટમાં હલુ ાવી દીધુ ં અને યાંથી પલાયન થઈ ગયો.
આફતાબના ખ ૂનથી પોલીસ સિક્રય થઈ અને ટાંચણપોથીની શોધ માટે પ્રયાસ કરવા ચોર ભ ૂગભર્માં
ચા યો ગયો. આમ આફતાબ વધેરાઈ ગયો અને અ દુલમીયાં બચી ગયા.

અ ુ મ→
 ુ ન
11. પા ક તાની કો ડ ફ ઝ
-િવજય શાહ

સુરીના િદગ્દશર્નમાં બનેલી િફ મ એક્દમ સુદર ં તો નહતી. િફ મનાં ફાઈના સરે ભાવ સારો
એવો વધારીને કહેલો તેથી થોડુકં મૌન સે યુ ં હત.ું પેલા શેખીખોરોએ કહેલી એક વાત તેના મનમાં

M
પડઘાતી હતી. આ દુિનયા ક્તી હૈ અગર કાને વાલા ચાલાક હો તો! તેના મનમાં તાળો મળી ગયો

O
હતો. બેદાએ બેંક બેલે સનો સરવાળો કરીને આંકડો મ ૂકા યો હોય ◌ેમ એને લાગતું હત.ું

.C
તે રાત્રે મ ઉપર તેન ુ ં મન જાણવા બેદાએ પ્રય ન કય યારે પહેલે ધડાકે જ અ દુલે ક :ું ‘આ
તારી િફ મ દસ લાખમાં પણ ખપે તેવી નથી. તારા ફાઈના સરને સુરીએ લ ૂટયો છે .’

AY
‘એટલે? ત ું િફ મ નહીં ખરીદે ?’

AL
‘એવુ ં મેં ક્યાં ક ?ું ’
‘તો?’
‘ બી, આપણી શાદી થવાની છે , ખરંુ ?’ AK
ST
‘હા, પણ અહીં અ યારે તેન ુ ં શુ?ં ’
‘તો નવી િજંદગીનાં પહેલા જ સોદામાં તારે નફો કરવો છે કે ખોટ?’
PU

‘મને સમજાયુ ં નહીં.’

‘તારી અધીર્ય િફ મ સે સરમાંથી બહાર નહીં નીકળે સમજી?’
‘હ?’
‘ચાલ મહાદાન અને પત્રમ ્ પુ પમ ્ કરીને કાઢવા મથીશ. છતાં પણ ત,ું ને તારી કારિકદ ની
સફળ િફ મ માને છે તે આ નથી!’
‘યાર, ત ું તો મને િનરાશ કરી ર ો છે .’
‘ના. િનરાશ નહી? સુરી યારે િફ મ બનાવતો હતો યારે તે તને હીરોઈન કમ અને પ્રેયસી
વધારે માનતો હતો.’
‘અને ત,ું શું માને છે ?’
‘જો હુ ં પૈસા રોકું ં તેથી હુ ં તને નહીં િફ મમાંનાં ત યોને વધારે ચકાસું .ં ’
થૉડીક િમિનટના મૌન પછી તે બો યો: ‘તને ખબર છે િફ મી દુિનયામાં બનતી દર સો િફ મે
ખાલી ૨૦, સફળ થાય છે ? બાકીની િફ મો બોક્ષ ઍાિફસ પર પીટાઈ જાય છે . કારણ કે તેમાં િફ મો
જોનારા માટે કશુ ં નથી. આ તારી િફ મમાં તને પાળી રાણી જ માત્ર બતાવી છે . લોકોને ઢાંકેલી નગ્નતા
અને ગલગલીયાં થાય તેવા ીઅિથર્ ડાયલોગો િસવાય પણ ઘણુ ં જોઈએ ને કથા કહે છે .’
બેદા અ દુલ ને જોઈ રહી. તેના મનમાં િવચારો ચાલી ર ા હતા. આ ભોળો તો નથી જ. સાવ
માત્ર સરળતાથી તેના પૈસા ઑળવી નહીં શકાય. તેની નજરોને માપતા અ દુલ બો યો: ‘ચાલ આપણે
એક કામ કરીએ તારા પ્રોડ સુ રને કહીએ સે સરમાંથી પાસ કરીને આપ. કોઈક સારા ડાયરે ક્ટર પાસેથી
કથા ત વ લાવ. આ િપક્ચર આમ ને આમ તો તને કોઈક શેખની જનાની બનાવશે પણ તારે કારિકદ
જોઈએ છે તે નહીં આપે.’
‘એટલે તું પણ સુરીની મ મને હથેળીમાં ચાંદ બતાવે છે ?’
 તેના બદલાયેલા ટોનને પારખતાં અ દુલને વાર ના લાગી. ‘હા, જો હુ ં તો શાદી કરીને તારી
સાથે સુખી જીવન પસાર કરવા માંગ ું .ં મારા બીઝનેસમાં જોખમ તો તું સમ છે . આપણા લગ્ન પછી
આપણી કંપની એક િફ મ પ્રોડ સ ુ ર બનશે અને તારો પ્રોડ સુ ર ટલા પૈસા માંગે છે તેટલી રકમમાં તો
તારી સારી ઈમેજ સાથેનાં એક કરતાં વધુ સારાં ચલિચત્રો આપણે બનાવી શકીશુ.ં ’
‘તો પછી પાળ રાણીનુ ં શુ?ં ’

M
‘જો તારા ફાઈના સરને થોડીક વધુ ગરજ બતાવવા દે . નાના ારા મારી આ બધી વાતો તેને

O
સાંભળવા દે . તને તો ખબર છે દુિનયા કતી હૈ કાને વાલા ચાહીએ.’

.C
બેદાને આ ન ગ યુ.ં તોય અ દુલ માનતો હતો તેમ તે રાત તો તોફાન િવના શાંિતથી સરી
ગઈ.

AY
<>

AL
પાિક તાનના વૈજ્ઞા્િનકો આ ડાયરીની ન ધમાં જણા યા પ્રમાણે આગળ વ યા. તેમને લાગ્યુ ં કે
આ તો બગાસુ ં ખાતા ગુલાબજાંબ ુ ં મ યુ ં છે . એટલે તેમણે ડાયરી િવશે વધુ શોધખોળ કરવા માંડી.
AK
આફતાબે અગાઉ ચોક્કસ કામ કરે લાં હતાં તેથી પાિક તાનમાં આ શોધ િવશે કોઈને આશંકા નહતી.
વૈજ્ઞાિનકોની કમીટીએ આ સંશોધનની સચોટતા િવશે અમેિરકાને જણા યુ. અને આ શોધ ખાલી
ST
મગજનો ત ુક્કો નહીં પણ એક વૈજ્ઞાિનકનુ ં િજંદગી પયર્ંતનુ ં કામ હત ું એટલે અમેિરકાના
વૈજ્ઞાિનકોનેય તેમાં રસ પડયો ને યાંથી વધુ િવગતોની માંગણી થઈ યારે પાિક તાનને સમજાયુ ં કે
આ તો ખુબ જ રી સંશોધન છે . જાસુસોની દુિનયામાં તેને હાઈ પ્રાયોિરટી કે “ઉપલી વાતો “ કહેવાય છે કે
PU

ના માંગો તેટલા પૈસા મળે .

વળી ડાયરીની કોડ ભાષામાં પ્રોફેસર ભાગર્વનુ ં કામ છે તેવ ુ ં જાણતાં જ સી. આઈ. એ. સિક્રય થઈ
ગઈ. ઉપરનુ ં પ્રેશર વ યુ ં તે પ્રકારે વધુ પૈસા મેળવવાની લાલચ પણ વધી. કારણ કે પ્રોફેસર ભાગર્વ
અણુ િવજ્ઞાની તો હતા જ આ વરસે તો તેમને નોબલ પ્રાઈસ મળવાની વાતો એ, “ ઉપલી વાતો” ને ટોપ
પ્રાયોિરટી બનાવી દીધી હતી.
યાં સુધીમાં તો આફતાબ જ ત કે જહા મ નસીન થઈ ગયો હતો. હવે પાિક તાની જાસુસીખાત ું
ગચં ૂ વણમાં પડી ગયુ.ં પહેલાં તો એમણે એમ મા યુ ં કે આવી અગ યની માિહતીનો સોદો કરવાની
આફતાબની ચાલ ઉધાડી પડી ગઈ હશે. એટલે િહંદુ તાની પોલીસે જ એને ઉડાવી દીધો હશે પણ
આફતાબના ભત્રીજા પાસેથી એમને જાણવા મ યુ,ં તે મુજબ તો પેલાને બનાવટી નોટો પધરાવી
હોવાની ગરમાગરમી એણે ઘેર જતા પહેલાં સાંભળી હતી. જો એની વાત સાચી માને તો આખું જાસુસી
ખાતું સકંજામાં આવી જતું હત.ું એ લોકો કયે મોએ કહે કે એમણે આવા અગ યના કામમાં બનાવટી નોટો
વાપરવાની ભ ૂલ કરી હતી?
પણ આ બનાવટી નોટોની વાત ખાનગી રહી શકી ન હતી ને પાિક તાની જાસુસીખાતાને
માથે બનાવટી નોટોના ઉપયોગ કરવા માટે માછલાં ધોવાવાનુ ં શ થયુ ં હત.ું અમદાવાદની પોલીસે
આફતાબ ખુન કેસની તપાસ શ કરી. યારે ખુન થયુ ં યારે કોણ આ યુ ં હત ું અને ફોન રે કોડર્ ઉપર કોની
સાથે વાતો થયેલી, તે વાતોની પ ૂછપરછ કરતાં આફતાબના ભત્રીજાને સપાટામાં લેવાનુ ં શ થયુ.ં તે તો
કાકાનાં કોઈ પરાક્રમો જાણતો ન હતો પણ રીમાંડ મમાં પડેલા ડંડાઓથી તે એટલું તો સમજી ગયો હતો
કે 'મ ખો યું તો ઓર ડંડાઈશ'. વળી આમેય કાકાજાનના ફોન પાિક તાનથી આવતા હતા તે વાત જો તે
બકી દે તો રીમાંડવાળા વધુ હાથ સફાઈ કરે તેથી તેણે મૌન સાધી લીધુ ં હત.ું
પંદરે ક િદવસ પછી અ દુલ અમદાવાદ પાછો ફય યારે મ જીદમાં વાત સાંભળી કે આફતાબને
કોઈ ચીના વાએ માય હતો, યારે તેને પણ નવાઈ લાગી. નેપાળી અને ચીના વ ચે દે ખાવમાં બહુ
ફરક નહોતો. તેથી તે સમજી ગયો વચેિટયાએ પેલા ચોરને જ આફતાબ પાસે ધકેલી દીધો હતો.
તેન ુ ં મગજ બહુ િતર્થી ચાલવા માંડ ું હત.ું પોલીસ નેપાળીનો સગડ કાઢતી તેની પાસે પણ આવી
પહ ચી શકે છે .
દુકાન પર મહેબબ ુ ે બધુ બરોબર સંભા યુ ં હત.ું કમ યુટર ઉપર ૨૨ સંદેશા તેના પ્ર યુ રની રાહ
જોતા હતા. તેને ઝરીનાની વાતો કરી થોડા સમય માટે બહેલા યો.
એક સંદેશો આફતાબ અને અ દુલ બંને માટે હતો તે સંદેશા ઉપર તેની નજર ચીટકેલી હતી.

M
ડાયરી અધુરી હતી તેનાં બાકીનાં પાનાં મોકલો. અ દુલે દુકાન ઉપરથી લેપટૉપ ઉપાડ ું અને સુરી

O
મહેલ જતા પહેલાં બધા સંદેશાને સાફ કરી નાખ્યા.

.C
બી જ િદવસે ગાડી પકડી મુબ
ં ઈ પહ ચી ગયો.

AY
આફતાબ સાથેના ફોનમાં અ દુલનો નંબર હતો. તેથી તેને ખબર હતી કે પગેરુ ભુસવામાં
ં ઝડપ
કરવી પડશે. તેનો સેલ ફોન ચોરાઈ ગયો છે . તેવી અરજી બીજા ફોન ઉપરથી કરી તે બંધ કરાવી દીધો

AL
અને ચાલુ ટ્રે ને ફોન ફકી દીધો.
બેદા અને પ્રોડ સ ં વાયા હતા. અ દુલની દલીલોથી મોટી રકમ ઉપરથી
ુ ર બરોબર ગુચ
AK
એક્ યુઅલ રકમ પર આવી જતાં બેદા પણ બગડી હતી. દસ લાખમાં તો સુરી પણ ખરીદવા તૈયાર
હતો પણ હવે કરવુ ં શુ?ં
ST
અ દુલે અમદાવાદથી આવીને કુમકુમ હોટે લ પર પહ ચી મમાંથી સામાન લીધો અને માટુંગા
પાસે રી ઝ હોટે લ પહ ચી ગયો.પોલીસ પગેરુ પકડતી આવે તે પહેલાં તેમને ગુચ
ં વી નાખવાની પ ૂરી
PU

તૈયારી કયાર્ બાદ દાદરની પ ૂનમ રે ટોરં ટ ઉપર બેદાને બોલાવી.

બેદા કહે: ‘શુ ં થયુ ં તારા ફોનનુ?ં કેટલા ફોન કયાર્?’
યારે પ ૂનમ રે ટોરં ટ ઉપર આવ કહી ફોન મ ૂકી દીધો.
બારીકાઈથી રી ઝ હોટે લની તેની મમાં ઈ મેલ વાં યા અને તાળો બેસી ગયો. જાસુસી સં થાનો
વડો ખોટા િપયા મોકલવાની માફી માંગી ચ ૂક્યો હતો. અધુરી ડાયરીનાં બાકી ખ ૂટતાં પાનાં શોધવાની
તાકીદ કરી અને એણે આ તાબનુ ં કામ પ ૂરંુ કરવા ઉપર ભાર મ ૂક્યો હતો.
તેણે બહુ િવચારીને કોડેડ ભાષામાં સંદેશો મોક યો: ‘પોતે ખોટા િપયાની ભડકને કારણે પોતે
અમદાવાદ છોડીને જતો ર ો છે . ને િહંદુ તાની પોલીસને પોતાના ફોન પરથી સગડ મળી શકે તેમ
હોવાથી પોતે ફોનનો નાશ કય છે . મારા બેંકમાંના પા ખાતામાં ૫ લાખ મોકલો કે થી તે આફતાબનુ ં
બાકી રહેલ ું કાયર્ કરી શકું.’
તેની અપેક્ષા પ્રમાણે પૈસા તેના ખાતામાં મોકલાવાઈ ચ ૂક્યા હતા. તેણે મનોમન તાળો મેળવી
ુ ન” પ્રો ક્ટ ટોપ પ્રાયોરીટી છે .
લીધો “કો ડ ફ ઝ
રાતના ૮ વાગી ર ા હતા તે દાદર પ ૂનમ રે ટોરં ટ પહ યો યારે બી અને ઝરીના રાહ જોતાં
હતાં.
બેદા ગુ સામાં હતી. ‘મને પ ૂછયા િવના અને કશુ ં ક ા િવના ક્યાં જતો ર ો હતો?’ તેણે
ઝઘડવાનુ ં ચાલુ કયુ.ર્
ઝરીના તેને ટોકતી હતી: ‘ હજી શાદી થવા દે .પછી આ રીતે લઢ .’
અ દુલે શાંત અવા ક :ું ‘ઝરીના માટે મુરિતયો શોધવા ગયો હતો.’
ે ા મોમાંથી “હ” નીકળી ગયુ.ં ‘પણ તને કોણે ક ું કે ઝરીના માટે
બેદા અને ઝરીના બંનન
મુરિતયો શોધ?’
 ‘જો બી, આપણે પરણીએ પછી આ તારી દો ત પણ આપણી સાથે રહે એટલે મહ મદની હા
લઈને આ યો .ં ’
ઓડર્ ર પ્રમાણે ખાવાનુ ં આવી ગયું હત.ું તે ખાતાં ખાતાં તેણે ઝરીનાના ફોનથી કો ડ ફ ઝ
ુ નના
ખબરીને ફોન કય . અને દાજીર્િલંગના ચોરના સગડ પકડયા. એનો ફોન નંબર પણ લીધો અને ખબરીને
તે ચોરે કરે લા પરાક્રમથી વાકેફ કય . સાવધાન પણ કય કે રામજી શેઠ તેને ઓળખતા નથી કે તું પણ તે

M
ચોરને ઓળખતો નથી.

O
ઝરીના ને ૨૦,૦૦૦ િપયા હાથમાં આપતાં ક ,ું નવો ફોન લઈ લે . ભુલી જ કે રામજી શેઠને

.C
તું આ મળી હતી.
‘માય ગોડ, આ તને થયું છે શુ?ં ’

AY
‘ચાલ ઝરીના, ત ું નીકળ. હુ ં બીને લઈને આ કલકતા જઉં .ં પાછાં મળીશુ.ં કુમકુમમાંથી

AL
બીનો સામન ચેકાઉટ કરાવી લે .’
બીનાનો ગુ સો વધુ ફાટે તે પહેલા અ દુલ બો યો: ‘કલક ામાં તારી બીજી િફ મનુ ં ઓપિનંગ
કાલે સવારે છે ,હની.’
ફરીથી બંને બો યાં: ‘હ?’
AK
ST
‘હા, તારી “ પાળી રાણી” બહાર આવે તે પહેલા ઘોષ બાબુ સાથે નવી િફ મ જાહેર થશે આપણે
અ યારે લાય કરીએ છીએ.’
PU

સાંતા ઝ એરપોટર્ જતાં જતાં બેદાના જીવમાં જીવ આ યો: ‘આ મને મારી નાખવાનો
િવચાર છે કે શુ?ં સુખદ આંચકાઓ આપી આપીને?’
સાડાદસની કલકતા જતી લાઈટને બદલે દાજીર્િલંગ જતી લાઈટમાં યારે તે બેઠાં યારે
બેદા ફરી બોલી: ‘રામુ, શું વાત છે ?’
‘ઝરીનાને જાણીજોઈને કલકતાની વાત કરી હતી પણ ખરે ખર આપણે દાજીર્િલંગ હનીમ ૂન માટે
જઈએ છે . બેદાની આંખો આનંદમાં હતી. છે લા પંદર િદવસથી શંકા કરીને મરી ગઈ હતી.પણ તેનાં
લગ્ન અને બીજી િફ મ બે સપનાં સાથે પ ૂરાં થતાં હતાં.
બરોબર રાતે એક વાગે દાજીર્િલંગ એરપ ટર્ ઉપર ઊતયાર્ં યારે રામજી ગોરનુ ં પાિટયું લઈ
ટે ક્ષીવાળો ઊભો હતો તેમને પાંચ માઈલ દૂ ર દાજીર્િલંગ ઇંટનેર્શનલ ઉપર લઈ ગયો. તેમનો મ
ગુલાબની પાંદડીઓ અને સુદર ં અ રથી મહકતો હતો. હનીમ ૂની કપલ માટે શેમપેઈન અને કેક પણ
હાજર હતાં.
વહેલી સવાર સુધી ગુલાબી ચાદર પરની ગુલાબની પાંદડીઓ કચડાતી રહી. બહાર નોટ ટુ
િડ ટબર્ન ુ ં પાિટયુ ં બી િદવસે એક વાગ્યે હટ .ું
નીચે પેલો ચોર બેકરારીથી તેના એક લાખ િપયાની રાહ જોઈ ર ો હતો. ચા પીતાં પીતાં તેણે
પેલા ચોરને પહેલાં તો લાખ િપયા આ યા અને પછી ધીમેથી પ ૂછ :ું ‘તારી ડાયરી અધુરી છે બાકીના
કાગળો ક્યાં છે ?’
એક બ્રાઉન કવરમાં તેણે બીજાં થોડાં પાનાં અને બે એક ફાઈલ આપી. અ દુલે કાગળ હાથમાં
લીધા. થોડાક ફંફો યા. બધું બરોબર લાગતાં તેને જોરથી એક લાફો માય . ‘ચોર.’
પેલો આવા અચાનક હમ
ુ લાથી ગભરાઈ ગયો. એના હાથમાંથી લાખ િપયાની બ્રીફ કેસ પડી
ગઈ.
 અ દુલે તેના બંને હાથોને બેડીમાં જકડતાં ક ું તારી આફતાબના ખુન બદલ ધરપકડ કરંુ .ં ’
થોડીક ક્ષણો વીતી અને તેના હાથમાંથી બેડી કાઢતાં તેણે કડક અવાજમાં ક :ું ‘જા તારે ઘરે જા
હજી સંતાડ ુ છે તે લઈ આવ અને આ તારા લાખ િપયા લઈ જા.’
‘મેં બધુ ં જ આપી દીધુ ં છે .’

M
‘હવે ભ ૂલી જ કે તેં આવું કંઈક કયુર્ છે . અને દાજીર્િલંગ પણ છોડી દે , સમ યો?’

O
અ ુ મ→

.C
12. ગોધરા કાંડ

AY
-હમાબેન પટલ

ચાલાક જાસુસ અ દુલ એક કાંકરે બે પક્ષી નહીં પરં ત ું એક કાંકરે કેટલાં પક્ષી મારવા માગે છે તે

AL
તો જો કોઈને તેન ુ ં િદમાગ વાંચતાં આવડે તો જ ખબર પડે. તેના મનની અંદર શુ ં યોજના ઘડાઈ રહી છે
અને તે તેના માટે આગલી ચાલ શું ચાલશે તે કોઈને પણ ખ્યાલ ન આવે. દાજીર્લીંગમાં તેને ચોર
AK
પાસેથી ડાયરીનાં અધુરાં પાન અને ફાઈલ મળી ગયાં. બેદા સાથે પણ મધુરજની ઉજવી એટલે
બેદાને પણ ખુશ કરી. બેદાના નવા િપક્ચરનો પ્રો ક્ટ પણ ટુંકમાં જ ચાલુ થશે એમ તેણે ખાત્રી
ST
આપી.
અ દુલને તો તેના વ ન સાકાર થતાં નજર આ યાં.અ દુલના હાથમા ફાઈલ અને ડાયરીમાંથી
PU

ગુમ થયેલાં પાનાં મળી ગયાં, તેન ુ કામ સરળ થઈ ગયુ.ં બેદા સાથે તે મુબ
ં ઈ પાછો આ યો.
અ દુલ કહે: ‘ બી, તારી બેગ પેક કરી લે ’
બેદા ગચં ૂ વાઈ: ‘કેમ ફરીથી બેગ પેક કરવાની છે ? હમણાંતો દાજીર્લીંગથી પાછાંઆ યાં વે
આપણે ક્યાં જઈએ છીએ? ’
અ દુલ કહે: ‘ બી આપણે નહીં ત ું જાય છે .’
‘મને તું સમજાવીશ? આમ ગોળ ગોળ વાતો ન કર, સીધી વાત કર તો મને પણ સમજણ પડે.’
‘ બી, કલકતામાં તારંુ શુિટંગ ચાલુ થાય છે તારે કલક ા જવાનુ ં છે .’
બેદા તરત જ બોલી: ‘ત ું મારી સાથે નહીં આવે? ત ું પણ ચાલ ને મને એકલીને શું કામ મોકલે
છે ?’
અ દુલે ના પાડી: ‘જો બી, મારે અિહયાં ઘણાં કામ બાકી છે તે મારે પ ૂરાં કરવાં પડે અને મારે
તારા પૈસાની સગવડ પણ કરવાની છે , પૈસા વીના ત ું થોડી ફેમસ િહરોઈન બનવાની છે ? અને પૈસા
વીના િપક્ચર પણ નથી બનવાનુ.ં તારે માટે કલક ામાં બધી જ સગવડ કરી દીધી છે , જરાય િચંતા ન
કરીશ. બેદાને અ દુલ વીના કલક ા જવું ન હત ું પરં ત ું અ દુલના કહેવાથી અને િહરોઈન બનવાની
લાલચમાં જવા માટે રાજી થઈ. બી િદવસે અ દુલે બેદાને તેના િપક્ચરના શુિટંગ માટે કલક ા
રવાના કરી.
હવે તે શાંિતથી તેન ુ કામ કરી શકશે. અ દુલ પાસે િકમતી વ ત ુ હતી તેને માટે પાિક તાન
સરકાર દબાણ કરી રહી હતી: ‘જ દીથી મોક્લાવી આપો.’ અ દુલને ખબર હતી આ બહુ જ િકંમતી ચીજ
છે અને તેના મો માગ્યા પૈસા મળવાના છે એટલે તે આસાનીથી ડાયરીનાં બાકી રહેલાં પાન અને ફાઈલ
આપવા માગતો ન હતો. તેને બહુ જ મોટી રકમની માગણી કરવી હતી. આ વ ત ુ એવી છે તેને લાખો
નહી કરોડોમાં પૈસા મળશે. તે બહાનાં બતાવીને ટાઈમ પાસ કરી ર ો હતો. તેણે િવચારી રાખ્યુ ં હત ું કે
લોઢું બરાબર ગરમ હશે યારે જોરમાં હથોડો મારીશ એટલે મારા ધાયાર્ પ્રમાણે મને રકમ મળે .
 આ બાજુ પાિક તાન સરકારને બાતમી મળી હતી કે િવ િહ દુ પિરષદના કાર સેવકો
અયો યાથી ટ્રેનમાં આવી ર ા છે . તેમના મનમાં બદલાની ભાવના હતી તે આ પ ૂરી કરવી હતી.
બાબરી મ જીદ િવ ંશ થયો હતો તે ઘટના પાિક તાન ભ ૂલી શ ું ન હત.ું એ લોકો મોકો શોધતા હતા
આ લોકોને સીધા કરવાનો.
કાર સેવકો િદ હીથી સાબરમતી એક્સપ્રેસમાં પાછા આવી ર ા હતા, ર તામાં જ તેઓને ઉડાવી

M
દે વાનો િનણર્ય કય .આ કામ માટે અ દુલને પાિક તાનથી મેસેજ આવી ગયો. અ દુલ શું કામ ના પાડે

O
તેને તો દરે ક કામ માટે મોટી રકમ મળે છે . કહેવાય છે ને કે સ ન કરતાં િવસ ન ઘણુ ં સહેલ ું છે . પણ આ
િવસ નથી તેના િદમાગમાં પાિક તાન સરકાર ઝંખી રહી છે તેવો થડકારો આપવા તેને તેના િદમાગનો

.C
ઉપયોગ કરવાનો છે , કામને અંજામ કેવી રીતે આપવો. આ બધી બાબતોમાં તેન ુ ં િદમાગ બહુ જ તેજ

AY
ચાલે છે .
તેના મગજમાં યોજના ઘડાવા લાગી તેને માટે તેણે તૈયારી શ કરી દીધી. થળ અને સમય

AL
નક્કી કરી લીધાં. તેણે િવચાયુર્ં ગોધરામાં આ કામને અંજામ આપવો. મહેબબુ નો ભાઈ ગોધરામાં રહેતો
હતો માટે તેના ભાઈને ગોધરામાં સારી એવી ઓળખાણ છે . દાહોદથી ભગવા ડ્રેસમાં કારસેવકોની

AK
બોગીમાં ઘુસાડી દે વા છ ટલા ધમર્ઝનુનીને શોધવા મહેબબ ુ ના ભાઈની મદદ માગી.
બધાને પૈસા મળવાના છે .બધા કામ કરવા માટે ઝટ કરતા રાજી થઈ તૈયાર થઈ જાય છે . ગોધરા
ST
નગર પાિલકામાં મુસલમાન બેઠા છે તેઓની સાથે મહેબબ ુ ના ભાઈને સારો સબંધ છે . અને તેઓ બીન
સાંપ્રદાિયક દે શમાં બાબરી મ જીદ વંસને “િહંદુ શાસનમાં લઘુમતી ઉપરનાં હમુ લા”નુ ં ઝેર ઓકી ર ા
PU

હતા. ગોધરાથી નગરપાિલકમાં ખુરસી લઈને બેઠા છે તે લોકો અમદાવાદ આ યા મિ જદમાં

ુ
અ દલને મ યા.મિ જદની અંદર વાટાઘાટ ચાલી, બધી જ યુહ રચના કરીને કાવ ુ ઘડી કાઢ .ું
અ દુલની યોજના પ્રમાણે બધુ ં જ ગોઠવાઈ ગયુ.ં
સાબરમતી એક્સપ્રેસમાં મુસાફરી કરતા મુસાફરોની યાદી મંગાવી લીધી, ડ બા નંબર પણ હાથ
લાગી ગયો. પૈસાની આનાકાની કરતાં કરતાં દરે કને પચાસ હજાર આપવાના નક્કી કયાર્ . મલાઈ તો
અ દુલ ખાઈ જવાનો છે . િહ દુ િવરુ ધ કામ હત ું એટલે મુસલમાનોને કામ સ પવામાં આ યુ.ં
મુસલમાનોને તો આમેય િહ દુ ઉપર ખુ સ હોય, એક જ ગામમાં સાથે રહેતા હોય તો પણ િહ દુ માટે
તેમના િદલમાં નફરત હોય. સમજો નફરત ન હોય તો પણ પૈસા મળતા હોય એટલે પોતાનુ ં ઈમાન
વેચીને પણ કામ કરે . આમેય તેમના િદલમાં દયા વી વ ત ુ છે જ ક્યાં? ક ગ્રેસ સરકારના મુસલમાનો
પર ચાર હાથ હોય છે એટલે કોઈ પણ ખરાબ કામ કરે તેનાથી તેમને ડરવાની ક્યાં જ ર હોય છે .
ક ગ્રેસ તેમને બચાવવા માટે બેઠેલી જ છે . માટે જ તેઓની િહંમત બમણી થઈ જાય છે .
ટ્રેન ગોધરા આવી અને ઉભી રહી એટલે ડબાની અંદર ને કામ સ પવામાં આ યુ ં હત ું તે લોકો સામાન
લઈને, ડ બામાં વયંસેવકો મુસાફરી કરી ર ા હતા તે જ ડ બામાં મુસાફરોની મ બેસી ગયા. સાથે
પેટ્રોલનુ ગેલન એવી રીતે ડબલ પેકીંગ કરે લ ું હત ું ને લીધે કોઈને ખ્યાલ ન આવે અને પેટ્રોલની વાસ
બહાર બહુ ન આવે. માિચસ અને લાઈટર પાવવુ ં એતો એકદમ આસાન કામ છે , ખી સામાં રહી જાય.
પાંચ માણસો દાખલ થયેલા હતા. ટ્રે ન ગોધરા ટે શનેથી ઊપડી એટલે પેલા લોકોનુ ં ટો ં ટ્રે નમાં
ઘુસેલા ભગવાધારી મુ લીમ રામસેવકો ટે શન પર થતી બ ૂમાબ ૂમનો પ્ર યુ ર આપવા માંડયા. થી
ટેશન ઉપરનુ ં ટો વધું િવફયુ,ર્ અને પ થરો સાથે સળગતા કાકડા ગાડીમાં પડવા લાગ્યા. હવેન ુ ં કામ
પેલા પાંચ ઘુ પેિઠયા માટે સરળ હત.ું તેમણે તો આ કાક્ડા આગ પકડે તે રીતે ખાલી પેટ્રોલ જ છાંટવાનુ ં
હત.ુ જોર જોરથી બ ૂમાબ ૂમ ચાલુ કરીને કારસેવકો સાથે પછીથી તે લોકોએ ઝપાઝપી કરવા માંડી.
જો કે યોજના પ્રમાણે તો આગ ચાંપીને તે લોકો નીચે કૂદી પડવાનુ ં હત ું જોતજોતામાં તો આગ
આખા ડ બામાં ફેલાઈ ગઈ. ચાલતી ટ્રેન ને તેજ હવાને લીધે આગ ફેલાતાં વાર ન લાગે. તે ડ બામાં
બેઠેલા બધા જ મુસાફરો આગની લપેટમાં આવી ગયા. મુસાફરોએ મદદ માટે બ ૂમો મારી પરં ત ું ચાલતી
ટ્રેનમાં કોણ મદદ કરે ? અને કેવી રીતે ખબર પડે કે બીજા ડ બામાં આગ લાગી છે ? તેમની િચચકારીઓ,
આક્રંદ બધું જ આગની સાથે હવામાં ભળી ગયુ ં અંદર બેઠેલા ૫૮ રામસેવકો બળીને ખાખ થઈ ગયા.
િનદ ષ માણસો માયાર્ ગયા. દયની ધડકન બંધ થઈ જાય એવુ ં આ દદર્ જનક દ્ર ય કોઈ જોઈ ન શકે
અને આ નરાધમો અધમ કૃ ય કરીને પલાયન થઈ ગયા.
અ દુલે આટલો મોટો માનવ સંહાર કરા યો તે પણ િહંસક રીતે. તેના પિરણામ પ કોમી

M
રમખાણો ફાટી નીક યાં અને કોઈ પણ કારણ વીના ગુજરાતના મુખ્ય મંત્રી બદનામ થઈ ગયા.

O
દં ગાફસાદ માટે તેમના પર આરોપ આ યો. અ દુલ પોતે તો થોડા સમય માટે ધાંધલ-ધમાલ બંધ થાય
યાં સુધી અંદર ગ્રાઉ ડ થઈ ગયો. ઉંદરની મ દરમાં ઘુસી ગયો.

.C
પાિક તાન સરકાર તો ખુશ છે . અ દુલે બહુ જ સરસ કામ કયુર્ં છે . અ દુલને નક્કી થયા મુજબ

AY
૫૮ લાખ પહ ચાડી દીધા માં પેલા છ ઘુસ પેઠીયાઓને ૫૦૦૦૦ હજાર પેટે ત્રણ લાખ આપી મલાઈ
બધી અ દુ નાં હાથમાં રહી. ગુજરાત સરકાર ઉપર ક ગ્રેસે માછલાં ધોવાનાં શ કયાર્ં . અમદાવાદમાં

AL
ખાડીયામાં કારસેવકોનાં કુટુંબીજનો બળી ગયાં હતાં તેમની આગેવાની હેઠળ દિરયાપુર
સળગાવવાની યોજનાને લશકર અને પોલીસો એ િન ફળ બનાવી. પણ નરોડા પાટીયા પાસેની બેકરી

AK
તો સળગી જ. આંતરરા ટ્રીય તરે આ સમાચારે આખા િવ ના િહંદુઓને ત ધ કરી દીધા
ધમાલ બંધ થઈ એટલે અ દુલ પાછો કામે લાગી ગયો.
ST
પાિક તાન સરકારે ફરીથી ફાઈલ અને ડાયરીનાં પાનાંની માગણી કરી, મેસેજ આ યો આ
કામમાં હવે બહુ િવલંબ નથી કરવાનો કામ જ દી થઈ જવુ ં જોઈએ. અ દુલને હવે ટકો નથી જણા યા
PU

વીના. તેણે ખબર આપી દીધા વ તન ુ ો તેમની ઈ તજાર છે તે વ ત ુ હાથ લાગી ગઈ છે . પાિક તાન
સરકાર અ દલના કામથી ઘણી જ ખુશ થઈ ગઈ.અ દુલે ૪૫ લાખ રકમની માગણી કરી તે રકમ તેને
ુ
મળી. ફાઈલ અને એ વલપ પાિક તાન સરકારના હાથમાં આવી ગયાં. મળતાં કો ડ ફ ઝ ુ ન િવશે
અમેિરકામાંથી એક મીલીયન ડોલર અનુદાન પાિક તાન સરકારને મ યુ.ં
હવે પાિક તાન અમેિરકા સાથે બીન સ ાકીય રીતે હાથ મીલાવી અણુસ ા બની ચ ૂ ું હત.ું હવે
ભારત અણુસ ા બ યુ ં તેનો ડર પાિક તાનમાં હળવો થયો...
ગુજરાત સરકારનાં સી આઈ ડી િવભાગમાં અ દુલ કાદર િવશે શોધખોળ જોર શોરમાં હતી
યારે અ દુલ કાદીર રામજી ગોરનાં ઓઠામાં સુરિક્ષત હતો અલબત દિરયાપુર અને જમાલપુરમાં
થયેલાં રમખાણોમાં તેન ુ ં મકાન સળગી ગયુ ં હત ું અને તેને આ કાંડ સાથે જોડતા મહેબ ૂબ અને
આ તાબનો ભત્રીજો લોકટોળાના આક્રોશના ભોગ બની જ તનશીન થઈ ચ ૂક્યા હતા.
આ ટોળામાં અ દુલ કાદરી પણ જ ત નશીન થયો છે તે બાબતના સમાચાર યારે પાિક તાન
સરકારનાં ગુ તચરોને મ યા યારે તેમને સમજાયુ કે સુરી મહેલમાં રામજી ગોરનો મુખવટો એ કેટલી
સફળ ચાલ હતી. જો કે આ સમાચારથી બેદા કલકતામાં બેચેન થઈ ગઈ હતી આ બાજુ ઝરીના પણ
ઉદાસ હતી તેને ખબર હતી કે હવે તેને મહેબ ૂબ વો વર મળવાનો નથી.
ધમાલનાં બી િદવસે તે રામજી ગોરનાં નામે તે કલકતાની ચોરં ગી લેન પરની હોટેલમાં બેઠો
બેઠો ટીવી ઉપર સમાચાર જોતો હતો અને મનોમન હસતો હતો. દુિનયા કતી હૈ કાના વાલા ચાહીયે.
ચોરં ગી લેન પરની તે નાનકડી હોટે લમાંથી બેદાને તેના ખાતામાં દસ લાખ િપયા જમા કરાવી
રામજી ગોરે સબ સલામતનો સંદેશો મોકલી પાળી રાણી ખરીદી લેવા અને રીલીઝ ન કરવાનો સંદેશ
આ યો યારે બેદા આનંદમાં મી ઉઠી
પાંચ મીનીટમાં ઝરીના નો ફોન રણક્યો...
‘ક્યાં છે તું મી ટર ઓફ પાળી રાણી?’
‘તારી હોટે લમાં મ નંબર ૨૩માં.’
 ‘શુ?ં ’
‘હા રાણી તારી બાજુનાં જ મમાં પણ રાતે મળીશુ. વ ચેન ુ ં બારણુ ં ખુ લું રાખીશ.’
‘કેમ રાત્રે? કેમ અ યારે નહીં?’
ુ ર મશ ર નડીયાદવાલાની સાથે તારી પાળી રાણીને સ ય િફ મ બનાવવા
‘હુ ં િફ મ પ્રોડ સ

M
ચચાર્ કરી ર ો .ં રાત્રે અિગયાર વાગે પાછો હોટે લે પહ ચીશ.’

O
એક ફડફડતો િનઃસાસો નાખતા તે બોલી: ‘તારા િવશે સમાચાર સાંભળીને હુ ં તો ડરી જ ગઈ

.C
હતી.’
‘એટલે તો સબ સલામતનો સંદેશો આ યો હતો. કેવી ચાલે છે નવી િફ મ?’

AY
‘સુરી કરતાં ઘોષબાબુ ઘણા જ કડક છે પણ શીખવા ઘણુ ં જ મળે છે . ચાલ મારો શૉટ રે ડી છે મારે
જવું પડશે.’

AL
‘ચાલ રાત્રે મળીયે યારે મશ ર બાબુને િફ મ બતાવવાની છે . પેલા તારા બબુચક પાસેથી

AK
િફ મની કોપી ડ્રોપબોક્ષ ારા મંગાવી લે . એને તો પૈસા મળશે એટલે તરત જ છોડી દે શે. બીજા
ઉપરના પાંચ લાખ તેને નફા અને યાજ તરીકે મશ ર બાબુ કામ કરવા ઓકે કરે યારે મોકલીશ. એવી
લાલચ પણ આપી રાખ .’
ST

‘ભલે ચાલ અવ . રાત્રે આવીશ યારે તારો નવો જ મ ઉજવીશ બાય.’

PU

ુ રના બેંક ખાતા િવશેની માહીિત છે તારી પાસે?’

‘અટક જરા, પેલા પ્રોડ સ
‘હા, ઈ મેલ કરંુ ?’
‘ના, હુ ં તને પૈસા મોકલું ં તું નાના સાથે વાત કરી તારા ખાતામાંથી રોકડા ઉપાડી પેલા બબુચક
પાસે જવાનુ ં કહે અને િફ મની ડીવીડી લઈને પછી જ પૈસા આપવાનુ ં કહે .’
‘ભલે. શૉટ પતાવીને ફોન કરીશ.’
‘ચાલ તારો પણ આ જ મ િદવસ હશે.એટલે મઝા જ મઝા.’

અ ુ મ→

13. અ રધામ પર આતંક

--ક પના રઘુ
અ દુલ ઉફ રામજી ગોર િફ મ પ્રોડ સ ુ ર મશ ર નડીયાદવાલા સાથે પાળી રાણીની ચચાર્
કરીને રાત્રે ૧૧ વાગે કોલક ા ચોરં ગી લેન પરની હોટલ પર આ યો. મ નં. ૨૩માં બેદા તેની
રાહ જોઈ રહી હતી. આ બ ે જ મિદવસની ઉજવણી કરવાનાં હતાં. પાિક તાન સરકારને ખુશ
કરી ૪૫ લાખ અ દુલને મ યા હતા અને બેદાની પાળી રાણીની સફળતા. નખરાળી બેદાના
પ-નખરાનો નશો અને સાથે શરાબ. પછી તો જોઈએ જ શુ?ં આમ બેવડા નશામાં બ ે બેહોશીમાં
ડૂબેલાં હતાં. મોડી રાત્રે અ દુલના ફોનની ઘંટડી રણકી ઊઠી. ઉપરા ઉપરી ઘંટડી વાગતી રહી.
અ દુલ સફાળો બેઠો થઈ ગયો. તેણે ફોન ઉપાડયો. કરડાકી ભરે લા અવા અ દુલનો નશો
ચકનાચુર કરી નાંખ્યો.
બેદા માટે એક િચ ી લખી એ અમદાવાદ જવા માટે એરપોટર્ તરફ ટે ક્સીમાં િવદાય થઈ
ગયો. ફોનમાં સાંભ યા મુ બ “૨૫ લાખમેં િમશન અક્ષરધામ. અહમદાવાદ પહ ચ જાઓ. બાકી
બાદમેં.’ ૨૫ લાખ વી રકમ સાંભળીને ભાિવ વ નામાં રાચતો અ દુલમીયાં ડમડમ િવમાની
મથકે પહો યો. િટકીટની યવ થા કરી લેનમાં બેસી ગયો.
૨૭ ફે આુ રી ૨૦૦૨નાં રોજ થયેલ ગોધરાકાંડના ફલ વ પ ગુજરાત રા યમાં કોમી
રમખણો ફાટી િનક યાં. સમગ્ર ગુજરાત આતંકની વાળાઓની લપેટમાં િહબકા ભરતું હત.ું શાંત
અને સહનશીલ લાગતાં િહંદુઓ લડાયક બની ગયા હતા. આ વખતે િહંદુઓનો વળતો આતંક

M
જોઈને મુ લીમ પ્રજા અવાક્ બની ગઈ હતી. અ દુલ અમદાવાદની પોલીસ અને પ્રજાથી ડરીને

O
ભાગી ગયો હતો. આમેય જમાલપુરમાં થયેલાં રમખાણમાં તેન ુ ં ઘર અને દુકાન બ ે સળગી ગયાં
હતાં.

.C
આતંકવાદ એક કડવી સ ચાઈ છે ના સકંજામાં માત્ર િહ દુ તાન જ નહીં, પ ૂરી દુિનયા

AY
ફસાયેલી છે . િહ દુ તાનમાં આતંકવાદને પ્રો સાહન આપવાનુ ં કામ પડોશી દે શ પાિક તાન કરી ર ું
છે . અને એની સીક્રેટ એજ સી ISI. નાં કેટલાક નવજુવાનો કા મીરનાં નામે આતંક ફેલાવી ર ા

AL
છે . પાિક તાન સરહદે અલગ અલગ સંગઠનો ઘણાં વષ થી સિક્રય છે .
પાિક તાનની ISIની નજર ગુજરાત રા યના પાટનગર ગાંધીનગર ખાતે આવેલા
AK
વાિમનારાયણ સંપ્રદાયનાં મંિદર અક્ષરધામ ઉપર િ થર થઈ. પાિક તાની સીક્રેટ એજ સી ISIએ
ૂ લાનુ ં આયોજન ૬ મિહના પહેલેથી શ કયુર્ં હત.ું પાિક તાને
હમ કા મીરનો ભાગ હાંસીલ કય છે
ST
એ મુઝફરાબાદમાં ISIના બ્રીગેડીયર રીયાઝના રહેઠાણમાં આ ષડયંત્રના આયોજનનો પાયો ૨૪
એપ્રીલ ૨૦૦૨માં નાખવામાં આ યો. કેટલાંય મિહનાઓની દે ખરે ખ અને આયોજન બાદ ૨૪
PU

સ ટે બર ૨૦૦૨માં તેનો અંજામ આપવામાં આ યો.

હમુ લાનાં ૧૫૩ િદવસ પહેલાં એક સવારે , ઝાકી-ઉર-રહેમાન લખ્વી ચીફ ઓપરે શનલ
કમા ડો હતો તે િરયાઝને મળવા આ યો. બહાર ઉભેલા પહેરગીરે વી િચ ી િરયાઝને આપી કે
તરત જ િરયાઝે ઝડપથી લખ્વીને અંદર સ માન સાથે બોલા યો. લખ્વીએ યાદ કરવાનુ ં કારણ
પ ૂછયુ.ં િરયાઝે ક ું કે એક બહુ જ જ રી કામ છે . એક મોટું અગ યનુ ં િમશન છે . અને બ ે ખખારંૂ
શેતાની િદમાગે ઘણા સમય સુધી મસલત કરી અને છે વટે નક્કી કયુર્ં કે કેટલાંક ખખ ં ૂ ાર, તાલીમ
પામેલા યુવાનોને િહ દુ તાનના ગુજરાતમાં મોકલવા છે .
િરયાઝે ક :ું ‘મારા ઉપર ખ ૂબ દબાણ છે કે જ દી ગુજરાતમાં કઈક કરો અને આ માટે
તમારી પાસે કેટલા તાિલમ પામેલા છોકરા છે , આ િમશનને પ ૂરંુ કરવામાં કામમાં આવે?’
લખ્વીએ જવાબમાં ક :ું ‘મારી પાસે ૨૦-૨૫ યુવાનો છે . એમાંથી ૯-૧૦ સારા છે . તમારે
કેટલા જોઈએ છે ?’
િરયાઝે ૪-૫ની માંગણી કરી અને ક :ું ‘ગુજરાતમાં અમદાવાદ પાસે તેના પાટનગર
ગાંધીનગરમાં અક્ષરધામ મંિદર છે . એના પર હુમલો કરવો છે . યાં રોજ આરતી વખતે બહુ ભીડ
હોય છે . આ ભીડમાં આપણાં બેચાર યુવાનો ભળી જાય તો? તમે જાઓ અને યુવાનો તૈયાર કરો.
આ છોકરાઓને સરહદ પાર કરાવવાની મારી જવાબદારી.’
આ સાંભળી લખ્વીએ કરડાકીભયાર્ વરમાં ક :ું ‘જનાબ, ઈ શાઅ હા, ઈસ બાર હંગામા
ખડા કર દગે.’ અને ફોન કરીને મળવાની જગ્યા નક્કી કરી. આમ લખ્વીને ગુજરાત િમશન માટે
બ્રીફ કરવામાં આ યો. યારબાદ મા ટરમાઈ ડ િરયાઝે ISIના કનર્લ ઝફરને આ બાબત માટે જ રી
તૈયારી કરવા માટે ક ું અને સાથે ક :ું ‘અમદાવાદમાં આપણો જાસુસ અ દુલ છે . તેના અને
છોકરાઓ માટે જ રી રકમની યવ થા થવી જોઈએ. ક્યાંય કોઈ ગરબડ ના થાય. આ િમશન
અમારા માટે મહ વનુ ં છે . અમદાવાદની બધી સ ૂચના અ દુલને કરવી.’
 ુ લાંનાં ૧૪૭ િદવસ પહેલાં એટલેકે ૩૦ એપ્રીલ ૨૦૦૨થી લખ્વીએ આ િમશન માટે
હમ
તૈયારીઓ શ કરી દીધી. ગીલગીટપોકના આતંકવાદી તાિલમકે પમાં ડે યુટી કમા ડર ડકવીલે
છોકરાંઓને તૈયાર કયાર્. અમદાવાદમાં અ દુલને પાિક તાનથી આવનારા ૨ આતંકવાદીઓને ૨
િદવસ પનાહ આપવાનુ ં કામ સો યું અને તેમની સાથે વાિમનારાયણ મંિદર જઈને તેની રે કી
કરાવવાનુ ં કામ લદાયુ.ં થી હમ
ુ લાનુ ં આયોજન યવિ થત થાય.

M
એક િદવસ બપોરે ૨ પાિક તાની ભેિડયા આને માટે અ દુલને મળવા સુરી મહલમાં આ યા.

O
ુ
અ દલને પહેલાં થયુ ં કે એણે પાિક તાની સરકાર પાસે આનો િવરોધ કરવો પડશે. પણ પછી.. ૨૫
લાખ િપયા વી માતબર રકમ સામે દે ખાતાં જ આ ખખ ં ૂ ાર દરીંદો ગાંડો બની ગયો. તેના માથે

.C
ઝન ૂન સવાર થઈ ગયુ.ં તેણે આવનાર ભેિડયાની રહેવાની યવ થા કરી. મ જીદમાં મૌલવી અને

AY
બીજા કાવતરાંબાજો સાથે મળીને ઉપરી સાથે વાત કયાર્ મુજબ તમામ િમશનનુ ં આયોજન કયુ.ર્ં
અને મંિદરની રે કી કરાવી, પણ હમુ લાનાં િદવસે ગણતત્રીબાજ અ દુલ યાંથી પલાયન થઈ ગયો.

AL
ગુજરાત રા યનાં પાટનગર ગાંધીનગરમાં આવેલ ું વાિમનારાયણ સંપ્રદાયનુ ં મંિદર ૨૩
એકર જમીનમાં િવ તરે લ ું છે . આધુિનક ટે કનોલોજી અને મ ટી-મીડીયા પ્રેઝ ટે શનથી ભારતીય

AK
સં કૃિતનો પ્રચાર થાય તે માટે ની યવ થાથી આ મંિદર સુસ જ છે . મંિદરની બાંધણી અને બગીચા
દાદ માંગે તેવા છે અને વયંસેવકોથી સંચાલીત આ મંિદરમાં ભગવાન વાિમનારાયણનાં દશર્ન
માટે દર વષેર્ આખી દુિનયામાંથી ૨.૨ મીલીયન મુલાકાતીઓ આવે છે . િવ ભરમાંથી બીલ
ST
િકલ ટન, દલાઈ લામા, પૉલે ડના પ્રેસીડે ટ તેમજ અનેક મહાનુભાવોએ અક્ષરધામની મુલાકાત
લીધી છે આને માટે જ આતંકવાદીઓએ આ મંિદરને િનશાન બના યુ ં હત.ું એક તો ભીડ અને
PU

લોકોની ધાિમર્ક લાગણી સાથેનો ખીલવાડ થઈ શકે આનાથી બીજો આતંક શુ ં હોઈ શકે?
૨૪ સ ટે બર ૨૦૦૨ની સમી સાં ૪.૪૫ મીનીટે અચાનક ઘંટનાદના બદલે ગોળીઓના
અવાજથી મિદરનુ ં સંકુલ ધણધણી ઉઠયુ.ં AK-56 અને ગ્રેનેડ વાં હિથયારોથી સુસ જ એવાં ૨
હમ
ુ લાખોરો ધોળે િદવસે સફેદ ગાડીમાં અક્ષરધામ મંિદરનાં ૩ નંબરનાં ગેટ પાસે ઊતયાર્ં . તેઓએ
મુખ્ય પ્રવેશ ારથી અંદર આવવા પ્રય ન કય પણ સીક્યોરીટીનાં કડક ચેિકંગના િહસાબે તેમને
સફળતા ના મળી. તેથી તેઓ વાડ કૂદીને અંદર ગયા. અને તેમણે આડેધડ ગોળીબાર શ કરી
દીધો.
પહેલાં તો મુલાકાતીઓને લાગ્યુ ં કે જાણે ફટાકડા ટતા હોય. પણ થોડી જ વારમાં ખ ૂબ જ
ભાગદોડ મચી ગઈ. માથે કફન બાંધીને આવેલાં ISIનાં આતંકવાદીઓનાં હાઈટે ક હિથયારો વડે
જાણે લોહીની હોળી રમતાં હોય તેવ ુ ં દ્ર ય ઉભુ ં થયુ.ં ઓ ઘવાયા તેઓ લોહીનીતરતા કપડે જીવ
બચાવવા પ્રય ન કરતા હતાં. એ લોકોનુ ં માનવુ ં હત ું કે યાં ૩-૪ આતંકવાદીઓ હતાં.
તેઓ મંિદરનાં મુખ્ય હોલમાં પ્રવેશવા ગયા પણ અંદરથી વયંસેવકોએ દરવાજો બંધ કરી
દીધો. તેથી તેઓ એક્ઝીબીશન હોલ તરફ ધ યા. પણ વયંસેવકોએ મ ટીમીડીયા થીયેટર
અંદરથી બંધ કયુર્ હોવાથી તેઓ એક્ઝીટના ર તે ગોળીબાર કરતાં અંદર પ્રવે યાં. આ આડેધડ
ગોળીબારમાં ઘણાં લોકો ઘવાયાં અને મ ૃ યુને શરણ થયાં. છે વટે ગોળીબાર કરતાં તેઓ મુખ્ય
પ્રવેશ ાર ઉપર ચઢીને સંતાઈ ગયા.
૫ વાગ્યા સુધીમાં ટેટ પોલીસનાં ૨૦૦થી વધારે કમા ડોઝ આવી પહો યાં. તેમણે ઠેરઠેર
અવરોધો મ ૂકીને અને તેમની પોઝીશન લઈને કડક બંદોબ ત ઉભો કય . મુલાકાતીઓને સુરિક્ષત
થળે ખસેડવાની અને ઘાયલ થયેલાઓને હોિ પટલમાં ખસેડવાની યવ થા કરવામાં આવી.
હમ
ુ લાખોરોને પકડવાનુ ં િમશન શ થયુ.ં મિદરનાં મુખ્ય ારે થી સામસામે ગોળીબાર શ થયો.
સીક્યોરીટી ફોસર્ અને કમા ડોએ તેમનાં જાન જોખમમાં મ ૂકીને તેમને કોડર્ ન કયાર્ . રાત્રે ૧૧.૩૦ વાગે
 લેક કે સ કમા ડો ઓપરે શનમાં જોડાયા. આખી રાત ઓપરે શન ચા યુ.ં સવારે ૬.૪૫ વાગે બ ે
હમ
ુ લાખોરને ઠાર કરીને અંતે આ લોહીયાળ આતંકનો અંત આ યો.
આ ભાગદોડમાં અનેક ધિમર્ક કુટુંબો િવખરાઈ ગયા અને ગોળીબારનો ભોગ બ યાં. ગન
અને ગ્રેનેડ જોઈને બાળકોનાં મ સીવાઈ ગયાં હતાં. AK-56ની બુલેટસથી લોકોનાં શરીર િવંધાઈ
ગયા હતાં અને દ ં ાઈ ગયાં હતાં. આમ અક્ષરધામ કાંડમાં પાિક તાની પીશાચી િદમાગ અને ગ યાં

M
ગાઠયા આતંકવાદીઓનાં આતંકને પિરણામે ૩૦ લોકો માયાર્ ગયા અને ૮૦ લોકો ઘાયલ થયાં.

O
આમ િનદ ષ ધાિમર્ક લોકોનુ ં મ ૃ યુ થયુ.ં

.C
સમગ્ર ગુજરાતમાં રે ડએલટર્ જાહેર કરવામાં આ યુ.ં અનેક સંવેદનશીલ િવ તારોની સડકો
સ અને ભેંકાર બની ગઈ હતી. લોકોએ વૈિ છક બંધ પા યુ ં હત.ું લોકોની જીવનચયાર્ ખોરવાઈ
ૂની

AY
ગઈ. જાનહાિન, માલહાિન અને રાજકીય ક્ષેત્રે હલબલી મચી ગઈ. આમ આ પાશવી રા ટ્રીય
હોનારતથી ભારતના સમગ્ર અથર્તત્ર ં પર જબરજ ત ફટકો પડયો અને આ રીતે સમગ્ર ભારતને

AL
તોડવાનુ ં માટે ન ુ ં આ કાવતરુ આતંકવાદીઓએ પાર પાડયુ.ં ગોધરાકાંડ પછી સમગ્ર મુ લીમ જાિતમાં
ડર પેસી ગયો હતો પરં ત ુ ISIએ આ આ મઘાતી હમ ુ લો કરીને મુસલમાનોને સાબીત કરી આ યુ ં કે

AK
િચંતા કરવાની જ ર નથી. તમને મદદ કરનાર અમે બેઠાં છીએ પણ એથી ઊલટું મુ લીમ પ્રજાના
ભયમાં વધારો થઈ ર ો.
ST
અડવાણીજીના કહેવા પ્રમાણે આ ઘટનાને ભારત માટે આતંકવાદ પર િવજય કહેવાય.
તેમણે કમા ડોને આતંકવાદીઓને ઠાર કયાર્ બાદ, ‘ભારતમાતા કી જય’ ના નારા લગાવવા ક .ું
PU

ગુજરાતના મુખ્ય પ્રધાન નરે દ્ર મોદી યારે વાિમનારાયણ સંપ્રદાયના મુખ્ય એવા પ્રમુખ વામી
મહારાજને મળવા ગયા યારે તેમણે ક :ું ‘ પણ બ યુ ં છે તે અક્ષરધામ સાથે બ યુ ં છે . ણે પણ
આ કયુર્ છે હુ ં તેને વખોડવા માંગતો નથી. કોઈના પણ નામ લેવાની જ ર નથી અને તમે પણ ISI
અને મીયાં મુશરર્ ફનુ ં નામ લેવાનુ ં બંધ કરો. અને શાંિત જાળવવા પ્રય ન કરો અને ઓ મ ૃ યુ
પા યા છે તેમનાં માટે પ્રાથર્ના કરો.’
તેમણે આતંકનો ભોગ બનેલા અને તેના સગા-સંબધ ં ી માટે ઉંડી િદલગીરી યક્ત કરી હતી.
અને આ રાિ ટ્રય દુઘર્ટનામાંથી બહાર આવવા માટે દે શના નાગિરકોને શાંિત અને સંવાિદતા
જાળવવા અપીલ કરી હતી. આ છે પ્રમુખ વામી મહારાજની આ ાિ મકતાની પરાકા ઠા.
BAPSના વયંસેવકોએ આતંકનો િશકાર બનેલાં લોકોની િજંદગી બચાવવા ખ ૂબ દોડાદોડ
કરી હતી. વામીનારાયણ સંપ્રદાયમાં BAPS એટલે ‘બોચાસણવાસી ી અક્ષર પુરુષો મ
વામીનારાયણ સં થા’. આ એક િવ યાપી સામાજીક, સાં કૃિતક અને આ ાિ મક સં થા છે અને
તેના િવકાસ માટે તે પ્રય નો કરે છે અને અિહંસા પાળે છે . UNOએ BAPSની શાંિત અને સંવાિદતા
માટે ગણના કરી છે . અને BAPS અનેક માનવતાવાદી કાય િવ ભરમાં કરી રહી છે . BAPSના
કાય માં કુદરતી હોનારત વખતે રાહત કાયર્, જળનો બચાવ અને પ ૃ વીના પુનવર્નીકરણનો પણ
સમાવેશ થાય છે . સમગ્ર િવ માં તેનાં ૮૧૦૦ સે ટર છે .
આ ઘટના દર યાન અમદાવાદની સીવીલ હોિ પટલમાં ઘાયલ થયેલા દદ ઓનો ભરાવો
થતો હતો અને તેમના સગાવહાલાઓમાં કાગારોળ મચી ગઈ હતી. યાંની લોકલ હોિ પટલોમાં
ડોકટરો અને નસીર્ંગ ટાફે ઘાયલ થયેલાંનાં જીવ બચાવવા ખ ૂબ મહેનત કરી હતી. રક્તદાન
કરનાર લોકોએ બીજાની કીમતી િજંદગી બચાવવા પોતાનુ ં અનુદાન આ યુ ં હત.ું આમ તન, મન
અને ધનથી સમગ્ર ગુજરાત સેવાકાયર્માં ડૂબી ગયુ ં હત.ું
આ સમગ્ર ઘટનાની કાયદાકીય કાયર્વાહી દર યાન શ થયેલી તપાસમાં અંદા ૩૨ ટલા
લોકો પર શંકા કરાઈ અને ૬ લોકોની ધરપકડ કરવામાં આવી. અમદાવાદની સાબરમતી લમાં
ુ લાની ઘટનાના ૪ વષર્ બાદ તેનો ચ ૂકાદો આ યો. જ ટીસ
આવેલી પેટાકોટર્ માં તેનો કેસ ચા યો. હમ
સોનીયાબેન ગોકાણીએ ૬ આરોપીને સજા ફટકારી. આદમ સુલેમાન અજમેરી, મુફતી અહમદ અને
ચાંદખાનને ફાંસીની સજા ફરમાવી. અને સલીમ શેખને આજીવન કેદની સજા મળી. મૌલવી
અ દુલને ૧૦ વષર્ અને અ તાફ શેખને ૫ વષર્ની સજા થઈ. આરોપીઓના સગા-સંબધ ં ીઓએ
આરોપીઓને બચાવવા હાઈકોટર્ માં અપીલ કરી. હાઈકોટર્ માં યાર પછી કેસ ચા યો હતો. હાઈકોટ
પણ આ સજાને યથાવત રાખી હતી.

M
આમ પાકી તાની જાસુસ અ દુલે ૨૫ લાખ િપયામાં આ આ મઘાતી અને આતંકવાદી

O
ુ લાની યોજનામાં સાથ પ ૂરા યો અને યોજના પ્રમાણે બધુ ં ગોઠવીને તેનાં ભાિવ વ નાં સાકાર
હમ
કરવા મુબઈ
ં ભાગી ગયો તેની પાળી રાણી બેદા પાસે.

.C
અ ુ મ→

AY
14. અ ુ લમ યાં ગભરાયા

AL
-પ્રજ્ઞા દાદભાવાલા

AK
“િમશન અક્ષરધામ”માં ગુજરાત રા યના પાટનગર ગાંધીનગરમાં આવેલા વાિમનારાયણ
ુ લાનુ ં લક્ષ બના યુ ં પરં ત ુ અ દુલ િમયાનુ ં લક્ષ તો માત્ર પ ચીસ લાખ જ
સંપ્રદાયના મંિદરને હમ
હતા. અમદાવાદમાં જાસુસ અ દુલ છે .માટે તેને જવાબદારી સ પવી તેના માટે અને છોકરાઓ
ST
માટે જ રી રકમની યવ થા થઈ ગઈ .બધી સ ૂચના અ દુલને અપાઈ ગઈ . ક્યાંય કોઈ ગરબડ ના
થાય તેમ આ િમશન પ ૂરંુ તો કયુ.ર્ં
PU

ુ લાને કારણે આખાય ગુજરાતમાં અને ખાસ કરીને િહંદુઓમાં ખળભળાટ મચી
પરં ત ુ આ હમ
ગયો. લોકોનો આક્રોશ જોઈને પોલીસ અને રાજકરણીઓ સજાગ થઈ ગયા, કડક ચેિકંગ શ
થયુ ં તેમાં અ દુલ મીંયાં નરમ પડી ગયા. એણે પાિક તાની સરકારના હક ુ મને ગણકાયાર્ વગર
ુ લા વખતે ગાંધીનગર જવાનુ ં ટા યુ ં હત ું તે સારંુ જ થયુ ં હત ું એમ તેને લાગ્યુ ં હત.ું અક્ષરધામના
હમ
આતંકમાં પોતાની સંડોવણીની વાત બહાર આવે. િહંદુ તાનમાંથી જીવતા પાછા જવાશે કે નહીં?
એવુ ં એને લાગવા માંડ ું હત.ું
“અમદાવાદમાં વામી નારાયણ મંિદરમાં પાિક તાની હમ ુ લા ને કોઈ િહંદુ ભ ૂલી શકે તેમ ન
હતા. પાિક તાને કરે લા હમ
ુ લામાં આતંકને પિરણામે ૩૦ લોકો માયાર્ ગયા અને ૮૦ લોકો ઘાયલ
થયાં. આમ િનદ ષ ધાિમર્ક લોકોના મ ૃ યુથી લોકો ડર સાથે જાગૃત પણ થયા સમગ્ર દે શમાં િવરોધ
જોવા મળી ર ો હતો…ઠેર ઠેર લોકોએ અમદાવાદમાં દે ખાવો કયાર્ અને સાથે સાથે ભારત સરકાર
પાિક તાન સામે કોઈ પગલાં ભરતી નથી અને સરકાર ડરપોક છે તેવો આક્ષેપ પણ કય હતો.
પોલીસ પણ વધુ સચેત થવું પડ .ું સમગ્ર વહીવટીતંત્રે આ લોકોને અટકાવવા માટે તથા
િનયંત્રણમાં લેવા અને કાયદો વ થાની પિરિ થિતને પુનઃ થાપીત કરવા પોલીસ ારા મોટા
પ્રમાણમાં ધરપકડો કરવામાં આવી. આ હમ ુ લાને કારણે આખાય ગુજરાતમાં કડક ચેિકંગ શ કરી
દે વામાં આ યુ।ં અને જ ર જણાયે કડક કાયર્વાહી કરવામાં આવી. શંકા પદ યિક્તને પકડી માર
મારી વાત ઓકાવતા. પોલીસ કોઈને છોડતી ન હતી.
ઊ ચ અિધકારીઓની પ ૂછપરછનો દૌર શ કરી દીધો હતો .પોલીસતંત્રમાં ફફડાટ સાથે
ભારે ચચાર્ જાગી હતી.. િરપોટર્ આપવાની તજવીજ હાથ ધરાઈ ..કિમટીઓ રચાઈ. તમામ
પુરાવાઓની તલ પસશીર્ તપાસ હાથ ધરી હતી. વિરત અને સતત પગલાંઓ લેવાયાં
કારણ પત્રકારો સવાલોથી પોલીસ અને નેતાઓને મુજવતા
ં હતા.તેથી રાજકીય નેતાઓ પોલીસ
અિધકારીઓ પર દબાણ લાવી ટે સન ઊભુ ં કરી ર ા હતા. એમને સાચા ખોટા કંઈક જવાબ
જોઈતા હતા. સરકાર ારા એક તપાસ પંચની વરાએ રચના કરવામાં આવી હતી પ્રજા પણ પણ
વધુ સચેત થઈ હતી.
તે દર યાન અમદાવાદ ક્રાઈમબ્રાંચની ઍાિફસમાં રાખવામાં આવેલા પાંચ આતંકવાદીઓની
પુછપરછમાં દરિમયાન ઘણી વાત જાણવા મળી છે એવો આ ઘટ ફોટ છાપામાં સમાચારે કય .
અ દુલ મીંયાં નરમ પડી ગયા. આમ તો પોતે પાિક તાની સરકારના હક ુ મને ગણકાયાર્ વગર

M
ુ લા વખતે ગાંધીનગર જવાનુ ં ટા યુ ં હત।ું
હમ થયુ ં તે સારંુ જ થયુ ં હત ું એમ તેને લાગ્યુ ં હત.ું છતાં

O
ડર તો હતો. ૩૨ ટલા લોકો પર શંકા કરાઈ અને ૬ લોકોની ધરપકડ કરવામાં આવી. પરં ત ુ એ
બધુ ં લોકોના અને પત્રકારોના મોઢા બંધ કરવા પુરત ું હત ું .

.C
ગુજરાત સરકારનાં સી આઈ ડી િવભાગમાં અ દુલ કાદર િવશે શોધખોળ જોર શોરમાં હતી.

AY
વધારે તો અ દુલ એ કાઉ ટરથી ડરતો હતો. ભય એ માણસનો સૌથી મોટો દુ મ છે . બે િદવસ
પહેલાં જ ક્રાઈમબ્રાંચની ટીમે અમરવાડીમાંથી બે શખ્શોને દે શી તમંચા, િપ તોલ તેમ જ જીવતા

AL
કારત ૂસ સાથે ઝડપી લીધા હતા. અને એક યિક્ત પર શંકા આવતાં પોલીસે એ કાઉ ટર પણ કય
હતો.

AK
પણ આતંકવાદીઓ પોલીસના હાથમાં કેવી રીતે આ યા અને તેઓ એ કાઉ ટરમાં ઠાર
મરાયા યાર સુધીના ઘટનાક્રમ િવશે કેટલીક રસપ્રદ બાબતો જાણવા મળી.. યારે અ દુલ કાદીર
ST
ગભરાયો,
પોતે રામજી ગોરના ઓઠા નીચે સુરિક્ષત હતો તેમ છતાં એ કાઉ ટરથી અ દુલનો ડર
PU

વધારે મજબુત થયો.. એટલે પોતાની વાતાર્ ઊભી કરી અને એણે પોતાના ઉપરીઓ પર એક
સંદેશો મોકલી આ યો હતો કે અમદાવાદ ક્રાઈમબ્રાંચની ટીમે પકડી પાડેલા બે આઈ.એસ.આઈ
(ઈ ટર સિવર્સ ઈ ટેલીજ સ) એજ ટો પાસેથી અનેક ફોટક િવગતો પોલીસને જાણવા મળી
છે . પોતે ઉઘાડો પડી જશે એવી ખબર એને આધારભ ૂત સોસર્ તરફથી મળી છે એટલે પંદર
િદવસમાં જ પોતે દે શમાં પાછો આવી જવાનુ ં ગોઠવવા માગે છે .
એની આવી વાતથી એના ટોચના અિધકારીઓ ગભરાઈ ગયા. એમણે નીચેના અિધકારીને
મ બને તેમ એક મિહનામાં અ દુલને પાછો બોલાવી લેવાની વાત કરી. અિધકારી ખુશ તો ન જ
હતા પણ અ દુલને એટલું જણાવવું ઉિચત ગ યુ ં કે ખતરો હોય યાં સુધી તેણે પોતાના રહેઠાણથી
દૂ ર રહેવ ું અને જાહેરમાં બને યાં સુધી ઓછા નીકળવુ ં એવી મોઘમ ચેતવણી આપી. સાચી વાત તો
એ હતી કે અ દુલ પકડાઈ જાય કે વધેરાઈ જાય તેની એમને મન કશી િચંતા ન હતી.પાિક તાન
પાછો બોલાવી કાયમી સરદદર્ ઊભું કરવાની તેમની ઈ છા ન હતી. એમણે તો એના નામનુ ં જાણે
માંડી જ વાયુર્ં હત.ું અ દુલ આ તરફ આવે તેવ ુ ં કોઈ ઈ છતા જ ન હતા એટલે જ તેમણે તો
અ દુલને ૨૫ લાખ િપયામાં આ આ મઘાતી અને આતંકવાદી હમ ુ લાની યોજનામાં ઉપયોગ લીધો
અને કદાચ પકડાઈ જાય કે મરી જાય તો એમને કોઈ ફેર પડે તેમ ન હતો પાિક તાનમાં એના
અિધકારીઓ અ દુલના પાછા આવવાની વાતથી જરાય ખુશ ન હતા .
આ બાજુ અ દુલ પણ હવે આગળનુ ં પગલું કેમ ભરવુ ં એની િવમાસણમાં પડયો હતો. જો કે
અ દુલે પણ ક્યાં સાચું જણા યું હત?ું બ ે પક્ષ પોતાની રીતે બાજી ખેલી ર ા હતા. પણ અ દુલ
હવે થોડો સાવચેત થઈ ગયો હતો. એના ઊઘાડા પડી જવાની વાત જ ન હતી. પોતાની ચાલ
ઉઘાડી ન પડે તે માટે પાિક તાન પાછા આવવાનુ ં બહાનુ ં બતાવવાનુ ં અને િપયા ઉલેચવાના.
આમ તો એ પોતે મનથી ગભરાઈ ગયો હતો એટલે એને પાછા પાિક તાન જતા રહેવ ુ ં હત.ું
પરં ત ુ િજંદગી એમ સહેલી ન હતી. પાછો જીવતો પહ ચશે કે નિહ એ એક શંકા હતી. તો ચાલ,
છે લી મોટી રમત રમી લઉં. અ દુલને લાગ્યુ ં કે પાિક તાની સરકારની કો ડફ ઝ
ુ નમાંનો ફાઈનલ
િહ સો મેળવવાની ચાનકમાં મોટી કટકી મળવાની તક છે . અ દુલ પાસે િકમતી વ ત ુ હતી તેને
માટે પાિક તાન સરકાર દબાણ કરી રહી હતી જ દીથી મોક્લાવી આપો. અ દુલને ખબર હતી આ
બહુ જ િકંમતી ચીજ છે . તેના મો માગ્યા પૈસા મળવાના છે , એટલે તેને આસાનીથી બહુ જ મોટી
રકમની માગણી કરવી હતી. આ વ ત ુ એવી છે તેને લાખો નહીં કરોડોમાં પૈસા મળશે. તે બહાનાં
બનાવીને ટાઈમ પાસ કરી ર ો હતો.. એટલે હવે પછીના કાયર્માં મોટી રકમ જ માંગીશ. લોઢુ
બરાબર ગરમ હશે યારે જોરમાં હથોડો મારીશ એટલે મારા ધાયાર્ પ્રમાણે મને રકમ મળે . એ

M
જાણતો હતો કે આમ પણ પાિક તાની સરકાર અવળચંડું કરવામાંથી બાદ નથી આવતી બનાવટી
નોટો ના લફરામાંથી અ દુલમીંયાં બચી તો ગયા અને પોતાનાં નસીબ સારાં કે આફતાબ વધેરાઈ

O
ગયો. પણ હવે જોખમ લઈશ તો રકમ પણ મોટી માંગીશ. આવી સોચ સાથે પાછા આવવાની

.C
વાતને પકડી રાખીશ. પાળી રાણી બેદાને ને માણવા પૈસા પણ જોશે. બેદાનો સંગ તેને ગમતો
હતો. પોતે જાસુસ તરીકે આંતંકવાદને પોશી ર ો હતો. એટલે એકલો તો ખુબ થઈ ગયો હતો.

AY
કેટલાક માણસો દુઃખ અને યથાથી િવંટળાઈ ભય અને અસલામતીના કોચલામાં મરવાના વાંકે
જીવતા હોય છે . અ દુલની અ યારની હાલત આવી જ કંઈક હતી. કેટલા િદવસ આમ પાઈને

AL
જીવવુ?ં અ દુલ ડરને લીધે પોતે તો થોડા સમય માટે ધાંધલ-ધમાલ બંધ થાય યાં સુધી
ભ ૂગભર્માં ચા યો ગયો હતો. ઉંદરની મ દરમાં ઘુસી તો ગયો પણ બેદાને મળવાનો ચ કો પણ

તે પહેલા ઉપરીના હક
AK
હતો. બેદા એક જ જીવવાનુ ં જાણે કારણ હતી નખરાળી બેદાના પ-નખરાનો નશો હજી માણે
ુ મને માની પૈસાની લાલચે અમદાવાદ ભાગીને આ યો હતો અને આમ
ST
અજ્ઞાતવાસમાં કયાં સુધી રહેવાય અને પાિક તાન પાછા આવવાનુ ં નામ લઈશ તો જ આ લોકો
મોટી રકમ આપશે પૈસાની વાત આવતાં બેદા યાદ આવતી હતી.
PU

એક િદવસ ચા સ મળતાં બેદાને રામજીના નામે ફોન કય . બેદા તો નારાજ હતી. પણ

સમયને સમજી બોલી કયાં છે ત?ું મને તારી િચંતા થાય છે .’
‘ બેદા, મારા બીઝનેસમાં જોખમ તો ત ું સમ છે ને.’
‘હા હા, હમણાં ગભર્માં જ રહે પોલીસ સચેત છે .’
સાચી વાત અ દુલને પણ કરવી ન હતી કે પોતે શુ ં ચાલ રમી ર ો છે એટલે કહે: ‘થાકી
ગયો ં મુલકમાં પાછા જવાનુ ં મન થાય છે !’
બેદા કહે: ‘મને મ ૂકીને ચા યો જઈશ?’
‘રાણી તારે લીધે જ અહીં ં નહીંતો ક્યારનો ભાગી ગયો હોત. હુ ં તો શાદી કરીને તારી
સાથે સુખી જીવન પસાર કરવા માંગ ું .’ આંતકવાદીના જીવનમાં આવુ ં સુખ હોત ું નથી એ જાણતો
હતો. યાં કશોક અવાજ થતાં કહ: ‘કોઈ આવી ર ું છે . ભલે ચાલ, આવ . રાત્રે સપનામાં આવીશ.
આમ પણ અ દુલ અહીં સાવ એકલો હતો. બેદા િજંદગીને થોડી રં ગીન બનાવતી હતી
પણ પૈસા વગર તો એ પણ ઘાસ નાખે તેમ ન હતી અ દુલની આગળપાછળ તેમને રીઝવવા
ૂ ાં કરી એ પોતાનાં વપનાં પ ૂરાં કરતી એ વાત અ દુલથી ક્યાં છાની હતી.
ૂ ાંપટડ
લટડ
ઈિતહાસ કહે છે તેમ દરે ક સમાજમાં ી રાજનીિતની સાથે જ રહી છે , અને એણે પ અને
સેક્સને અ અને શ તરીકે વાપયાર્ં છે . બેદા પણ એ જ રમત રમતી હતી અને એટલે જ એની
બેગ તપાસવામાં એ કયા પાછી પડી હતી. ખરે બધાને પોત પોતાના વાથર્ અને મકસદ હોય
છે આ આપણે સૌ પોતાના વાથર્ ખાતર પોતાને માટે જીવી ર ા છીએ. બેદાની દો તીમાં પ્રેમ
ઓછો વાથર્ વધારે દે ખાતો હતો. બ ન ે ા પક્ષે શતરં જની રમત ચાલતી દે ખાતી હતી
અ દુલ અને બેદા માટે દો તી અઢી અક્ષરનો એક માત્ર શ દ હતો અને પ્રેમ માત્ર
શતરં જ અને શતરં જના મેદાન પર અઢી ઘરની ચાલ ચાલતા ઘોડાની મ તી આ બેદામાં હતી તો
અ દુલ પણ શતરં જનો હાથીની મ સીધો ક્યાં ચાલતો હતો? પાિક તાની અિધકારે ઊંટ ત્રાંસો
ચાલે છે તેમ ચાલતો હતો..અ દુલ જાણતો હતો કે ઘોડો અઢી ઘર કૂદે છે . બે ઘોડામાં એક વઝીરની
તાકાત હોય છે . બેદા અને અ દુલ સાથે દોડે તો. આ દો તી અઢી ઘરની ચાલ છે . શતરં જ
િબછાવી છે પણ સતેજ રહેવ ુ ં જ રી છે .
દો ત અને પ્રેમ બંનેના િવષે આપણે સતકર્ અને ચોક્કસ હોઈએ છીએ, પણ દગાબાજ
સમજાતો નથી. તેમ બેદા અને અ દુલ બને પક્ષે ફાયદા-ગેરફાયદાનુ ં ગિણત છે . શુ ં આ

M
પણ બંનેની એક શતરં જની ચાલ છે ? શુ ં અ દુલ ચાલ રમી ર ો છે ? ડર માત્ર બહાનુ ં છે ?

O
કે બેદા દો ત છે કે દગાબાજ છે ?

.C
અ ુ મ→

AY
15. અ ુ લ િમયા બ યા ક ફસાયા
-પ્રવીણા કડિકયા

AL
“ઘો મરવાની થાય યારે વાઘરી વાડે જાય”. અ દુ લ પૈસા પાછળ િદવાનો બ યો હતો.

AK
ણે જ મ ધરીને ફાકા અનુભ યા હોય તે યારે પૈસામાં આળોટે યારે બુિ નુ ં દે વા ં કાઢે. પૈસા ન
હોય અને એકાએક વષાર્ થાય તો તેને માટે છત્રી ક્યાં શોધવા જવી. તે ભલેને અવળે ર તે પૈસા
મેળવતો પણ નોટોના બંડલો જોઈ પાગલ થતો. રોજ રાતના હરી ફરીને બારી બારણા બંધ કરી
ST
નોટોના બંડલ ગણતો. જરા ભ ૂલ થતી તો ફરીથી ગણવાનુ ં ચાલુ કરતો. મ જીદમાં આતંકવાદ
િસવાય બીજુ ં ક્યાં ભ યો હતો? વાંચતા આવડત,ું જાણે ત્રીજી ચોપડીમાં હોય. ગણતા તો િશખ્યો જ
PU

નહતો. પણ બંડલો ગણી ગણીને થોડું ગિણત આવડ ું હત.ું

આતંકવાદના સાણસામાં ફસાયેલો અ દુલ હવે સીધી રીતે િવચારવા શિક્તમાન ર ો ન
હતો. નજર સમક્ષ કેટલાંયને મરતા જોયા પણ િપશાચના પેટનુ ં પાણી પણ હાલતું નહીં. એમાં જો
કોઈ મુસલમાન ઊડયો હોય તો અ લાહ પાસે દરગુજર કરી લેતો. જાણે અ લાહ તેને માફ ન કરે ?
અ લાહ શું એટલો સ તો છે ?
પણ હવે અ દુલ એવો ગુચ ં વાયો હતો કે તેને કોઈ ર તો પ ટ દે ખાતો ન હતો. ક્યાંથી
દે ખાય? આતંકવાદ અને પૈસો તેના િદલ અને િદમાગ પર છવાઈ ગયા હતા. પાિક તાનના
આતંકવાદી ખુિફયા લોકોને ચકમો દે વા સમાચાર મોક યા કે આગલે મિહને હુ ં પાછો આવું .ં
યાંની યવ થા ખળભળી ઊઠી. તેઓ તો અ દુલનો ઈ તેમાલ કરી ર ા હતા. અ દુલ તેમને
મફતમાં પણ પાછો પાિક તાનમાં પરવડે તેમ ન હતો. આ બાજુ ગાંધીનગર જવાના બધા માગર્
તેને માટે બંધ થઈ ચ ૂક્યા હતા.
જો અ દુલ પાછો પાિક તાન આવે તો તેન ુ ં પગેરંુ કાઢતી ભારતની સી.આઈ.એ.(સે ટ્રલ
ઈ વે ટીગેશન એજ સી) આસાનીથી તેમના સુધી પહ ચી શકે. તેમની ગુફતગુ અને ખાનગી
િહલચાલને મોટો ફટકો પડે. દુિનયામાં સરે આમ તેમના પર િફટકાર વરસે. પકડાય તેમને મોતને
ઘાટ ઊતરવાનો વારો આવે.
અ દુલને પંપાળવા પાછી એક મોટી ઑફર મ ૂકી. કામ તેણે અડધુ ં છોડ ું હત ું તે પુરંુ
કરવા ૫૦ લાખનો કોણીએ ગોળ ચ ટાડયો. કામની ગંિભરતા તેમને ખબર હતી. કામ ખ ૂબ ખતરનાક
હત ું તેથી ભાવ પણ ઊંચા મ ૂકી જાળ િબછાવવાનો િનણર્ય કય . અ દુલને તો પૈસાથી કામ હત.ું
જીવે કે મરે તેનો ખ્યાલ ન હતો. ઝન ૂની એવો હતો કે ભ ૂલી જવાત ું જાન જશે તો શુ?ં
ખ ૂબ ખતરનાક, જાન સટોસટીનો દાવ ખેલવાનો હતો.’કૉ ડફ ઝ ુ નનો’ અ દુલ બંને
બાજુથી ફાયદો મેળવવા માગતો હતો. ની અડધી માિહિત તે આપીચ ૂક્યો હતો.પણ એને ભાન ન
હત ું કે ’કૂતરંુ તાણે ગામ ભણી ને િશયાળ તાણે સીમ ભણી’. પાિક તાનની ખુિફયા હાદી વતર્ણક
ુ
અને અમેિરકાવાળાની પેચીદી ચાલ. તેને બંને બાજુથી પૈસા પડાવવાનો પેંતરો ર યો. મ ૂરખ
અ દુલ પૈસા પાછળ િદવાનો છે તે ક્યાં સુધી લડત આપી શકશે તેની તેને ખબર નહતી.
વળી બેદાની લટકતી તલવાર માથા પર હતી. બેદા યાદ આવે એટલે ભાઈ સાહેબ
િદવા વ નમાં રાચવા માંડે. બેદા સાથેની મ તી ભરી શામ અને રાત્રીની રં ગરે િલયા તેને
અકળાવતી. એ બેદા રાણીને નારાજ કરવા માગતો ન હતો. તેના ખ્યાલોમાં ખોવાઈ એ

M
કામની ખટપટથી દૂ ર થતો. મોઢા પર કઢંગ ુ હા ય ફરકાવી ગમે તેવા બેહદ ૂ ા લવારા કરતો. તેણે

O
ુ
બેદાના ગળામાં ‘શાદી’ નામનો ફાંસીનો ફંદો નાખવો હતો. િકંત બેદાને ક્યાં શાદીમાં રસ હતો?
એને તો પેરી આલમની રાણી બનવુ ં હત.ું પ્રખ્યાત બનવુ ં હત ું અને અ દુલ પાસેથી પૈસા

.C
ઓકાવવા હતા. આમ બધા પોતપોતાની રીતે અ દુલનો લાભ ઉઠાવવા માગતા હતા. પૈસામાં અંધ

AY
અ દુલને ‘માત્ર પૈસા’ દે ખાતા. કોઈને અ દુલમાં રસ ન હતો. વાથીર્ માણસ ઘણી વખત
વાથર્માં એવો ગળાડૂબ હોય છે કે તેનામાં બીજી કશી ગતાગમ હોતી નથી.

AL
પાિક તાનના સાગિરતો પૈસા ફકીને કામ કરાવતા. જીવતો અ દુલ તેમને કોઈ કાળે જોઈતો
નહતો. અમેિરકા અ દુલની પાછળ હાથ ધોઈને પડ ું હત.ું તેમને કૉ ફ ઝ ુ નનો બાકીનો િહ સો

AK
મેળવવો હતો. તેમને ખબર હતી અ દુલ િસવાય આ કામ કોઈ કરી શકે તેમન હત.ું આમ અ દુલ
હાથમાં ડુગડુગી લઈ અમેિરકા અને પાિક તાન બંનેને નચાવી ર ો હતો. તેને અંદાઝ ન હતો કે બે
પાડાનીવ ચે સપડાયો હતો. તે અંધારામાં હતો બંને દે શો એવો પેંતરો રચી ર ા હતા કે ‘સાપ મરે
ST
નહી અને લાઠી ટટ ૂ ે નહીં.
PU

અ દુલ મનમાં ખાંડ ખાતો કે પાિક તાન અને અમેિરકા તેની મુ ીમાં છે . વાત કાંઈક અલગ
જ હતી બંને જણાને િરપોટર્ માં રસ હતો. સાથે સાથે તેન ુ ં કાસળ કાઢવાનાં ચક્રો પણ ગિતમાન હતાં.
એક કામ માટે બંને પક્ષ પાસેથી પૈસા ઓકાવવા એ અ દુલના ગજા બહારની વાત હતી. તે
શતરં જની ભયાનક ચાલ ચાલી ર ો હતો. અંજામ તો હવે ભોગ યે ટકો !
ખરંુ પ ૂછો તો કોણ કોને નચાવી ર ું હત ું તે કળવુ ં મુ કેલ છે ? હાદી લોકો અ દુલનુ ં મયુર્ં
મો જોવા ઉ સુક હતા. પાિક તાન બાકીની અડધી ફો યુલ ર્ ા મેળવવા ઉ સુક હત.ું બેદા અ દુલની
રાત રં ગીન બનાવી પોતાનુ ં હવસ સંતોષી પૈસા મેળવી તાગડિધ ા કરવા માગતી હતી. અ દુલ
નોટોના બંડલ સાથે લઈને કબરમાં દટાવાના વપના જોઈ ર ો હતો. તેને થતું પૈસાની નોટોનાં
બંડલ તેને જ તનશીન બનાવશે! આતંક્વાદીઓના િલ ટમાં તેન ુ ં નામ મોખરે હત.ું
આફતાબ વધેરાઈ ગયા પછી ‘રામજી ગોર’ નુ ં પાત્ર ભજવી રહેલો અ દુલ કોઈ વાર ગોટાળે
ચડતો કે એ કોણ છે ?
આખા અમદાવાદમાં બધે કડક ચેિકંગ ચાલત ું હત.ું રામજી ગોરના લ ામાં પહેલાં
મુસલમાન રહેતાં હતાં તેઓના ઘર તોફાનમાં બળી ગયા અને વ યુ ં ઘટ ું લુટં ાઈ ગયુ.ં તેમને યાં
આવતી ટપાલની છણાવટ થતી. આ મહો લામાં એક આફતાબ રહેતો. અ દુલના સગા આફતાબની
એક ટપાલ ભ ૂલથી અંહી આવી.તેન ુ ં પગેરંુ કાઢતાં પોિલસ અ દુલ સુધી પહ ચી ગઈ. અ દુલ વીશે
છાપામાં દરરોજ સમાચાર અવતા.
રોજ તેના કારનામા વાંચીને ‘રામજી ગોર’ના છક્કા ટી જતા. સાપે છ દ ં ર ગ યા વી
હાલત થઈ હતી. યારે મહો લાવાળા રાતે પાનવાલાની દુકાને ઊભા ઊભા સવારના સમાચારની
ચચાર્ કરે યારે અ દુલ, ઉફ રામજી ગોર દીવા ટાણાનુ ં બહાનુ ં કાઢી માળા ફેરવવાનો ઢ ગ કરે .
થી કરીને ચચાર્ માં ભાગ લેવાનો પ્રસંગ ઉપિ થત ન થાય. બામણ સમજીને પછી લોકો એને છંછેડે
નહીં. કોઈ જુવાિનયો તેને િચડવવા કહે ,ગોર મહારાજ િટ પણી જોઈને કહો કે અ દુલ િગરફતાર
ક્યારે થશે? યારે તોબા તોબા કરીને અ દુલ ચ ૂપ રહેતો. કહેતો ‘શાંિત પાઠ ‘ કરંુ .ં મ ૃ યુજયનો
ં
લોક બોલી તેને મ યુના ખોળે શાંિતથી પોઢાડશુ.ં
 આમ કઢંગી િજંદગીથી ‘રામજી ગોર’ ઉફ અ દુલ દગાબાજી કરી સહન ુ ે છે તરવામાં સફળ
ુ નની’ બાકીની ફો યુલ
થતો હતો. યાં પાિક તાનથી ફરમાન આ યુ ં ‘કૉ ડફ ઝ ર્ ા મોકલ તો ૫૦ લાખ
મળશે! પૈસાની વાત સાંભળી અ દુલની દાઢ સળકી. આંકડો જોઈ સારંુ થયુ ં કે અ દુલને હાટર્ એટે ક
ન આ યો. તેણે જવાબમાં ક ,ું કામ ઘણુ ં ખતરનાક છે . જાનનુ ં જોખમ છે ! ૫૦ લાખમાં સોદો નહી
પતે !

M
આફતાબ વધેરાઈ ગયો હતો. અ દુલનુ ં કાસળ કાઢવુ ં હત.ું પૈસાની લાલચમાં એક ખોટી

O
બાજી ખેલાઈ જાય તો કયુર્ં કાર યું ધ ૂળમા મળી જાય. અ દુલનુ ં માથુ ધડ ઉપર સિહસલામત ન
હત.ું

.C
પિક તાનની ખુિફયા કંપનીએ ૬૦ લાખ પર સોદો કબ ૂલ કય . પૈસા ક્યાં અને કે વી રીતે

AY
પહ ચાડવાનક્કી થઈ ગયુ.ં રામજી ગોરને યાં નવુ ં હામ િનયમ અને વીણા આ યા. કોણે ખબર
અ દુલે િજંદગીમાં આ બંને વા ો જોયાં હતાં ખરાં? વગાડવાની વાત તો બાજુએ રહી ! પાસર્લ

AL
આ યું યારે રામજી ગોર મંિદરે ગયા હતા. ઓસરીમાં મ ૂકા યુ ં અને પાડોશીએ બાંહધ
ે રી આપી
કે ’રામજી ગોર’ પાછા આવે યાં સુધી તેની ચોકી કરવાની જવાબદારી એમની.

AK
આમ, હરામખોરો તરફથી આવેલા પૈસાની સુરક્ષા સીધા સાદા િહંદુઓ કરી ર ા હતા. તેમને
ક્યાં ખબર હતી કે હામ િનયમ અને વીણાના પેટાળમાં શુ ં ભરાયુ ં છે ? મિદરમાં કોઈ ભક્ત બો યા કે
ST
‘રામજી ગોર તમારે યાં પાસર્લ આ યુ ં છે . ‘
પ ૂજા અને પાઠના પુ તકો ફકી અ દુલ ધોતી સંભાળતો ગાંડાની માફક ઘર તરફ દોડયો !
PU

દોડતા દોડતા’યા અ લાહ’ મોઢામાંથી સરી પડ .ું શ દો ધીરે થી િનક યા હતા પણ આજુબાજુ
બેથી ત્રણ જણાના કાન ચમક્યા.
‘અરે , આ ગોર િહંદુ છે અને ‘યા અ લાહ’ કેમ બો યો?’ તેઓ જાણતા હતા કે ‘રામજી ગોર’
ક્યાં રહે છે . િમંયાને ભ ૂલ થઈ ગયાનુ ં ભાન થયુ.ં ઘરે જઈને પાસર્લ લઈ િરક્ષા બોલાવી ભાગ્યો.
ર તામાં બાથ મનુ ં બહાનુ ં કરી નીચે ઉતરી બંને જણાને સંકેત આપી દીધા. ક્યાં, કેટલા વાગે
મળવુ.ં ફો યુલ ર્ ા શેમાં પેકકરી છે . બધી સમઝણ પાકી આપીને પાછો િરક્ષામાં ગોઠવાયો.
ફૉ યુલ
ર્ ાની ફાઈલ એક અને બંને પક્ષને, અમેિરકાવાળા અને પાિક તાનવાળાને સાથે
બોલાવવા પાછળ ઈરાદો સાફ હતો. બેય પક્ષ સામસામે આવે અને કપાઈ મરે . એણે માત્ર પાસર્લ
જોયાં હતાં. અંદર શું છે તેનાથી અજા યો હતો. િરક્ષામા ભાગેલા અ દુલે કુંભારવાડા પાસે ખાનગી
ગાડી બોલાવી હતી.
અમેિરકાથી પૈસા હામ િનયમમા અને પાિક તાનના પૈસા વીણામાં ભરાઈને આ યા હતા.
પૈસા હજુ તેને જોવાનો સમય મ યો ન હતો. તેને ખબર હતી જો આ વખતે અમેિરકાવાળા
‘કાઉ ટરિફટ’ કર સી આપશે તો તેમનુ ં કાસળ કાઢી નાખીશ.
જો કે પોતે પણ ક્યાં અવળીબાજી ખે યો ન હતો! હક ુ મનુ ં પાનુ પોતાના હાથમાં રાખ્યુ ં હત.ું
ફો યુલ ં ઈન ઈ ગ્રેિડય ટ તેણે પા યુ ં હત.ું આમ દરે ક જણા પોતાની જાતને હોિશયાર સમજતા
ર્ ાનુમે
હતા. ‘વજીર’ ખાંડ ખાતો હતો કે સામ સામે બંનેને ભીડયા છે , પણ હજુ તેણે પાસર્લ ક્યાં ખો યા
હતાં?
કાળાંધોળાં કરનાર ભ ૂલી જાય છે કે જોનારની હજાર આંખો છે . અ દુલ ગાડીમાં ગુજરાતનાં
ગામડામાં પહેલાં યાં એની અ મીજાનની ખાલા રહેતી હતી યાં આવી પહ યો અને કમાડ
ખટખટા યાં. રમજી ગોરની ચોટલી કાપી અને દાઢી મ ૂછ લગાવી આજાર બ યો. આખે ર તે ખાંસતો
ર ો એટલે આદત પડી જાય. હવે તે જફર હતો.
 આ બાજુ ફો યુલ ર્ ાના પેપર લેવા પહ ચેલા પાિક તાનના હાદી અને અમેિરકાના માણસો
પહ ચી ગયા. બંને જણાને ૧૫ િમિનટ સમયનો તફાવત આ યો હતો. ગાઢું જગલ ં હત.ું હાદી
પછી બીજી પાટ યારે પંદર િમિનટે યાં પહ ચી યારે હલચલ જોઈ ગોળીઓની બૌછાર વરસાવી.
સામસામેના ગોળીબારમા મોટાભાગના ખુવાર થઈ ગયા. ભેંકાર, સ ૂમસામ જગ્યાએ થયેલા
ગોળીબાર કોને સંભળાય. બંને પક્ષમાંથી કોઈ બ યુ ં નહી કે આંખે દે ખ્યો અહેવાલ પહ ચાડે.

M
પાિક તાનને કે અમેિરકાને બનાવ વખતે શુ ં થયુ ં એના કોઈ વાવડ મ યા નહી.

O
ચોરની મા કોઠીમાં હ ઘાલીને રડે. ફિરયાદ કરે તો કોને? સમાચાર જાણવા હોય તો કોને
સાધે. અ દુલ ઉફરામજી ગોર ધરતીના પટમાં ઓગળી ગયો. ગુજરાતના ગામડામાં ખાંસતો જફર

.C
કોઈને ખબર ન પડી કે કોણ છે ? જફરની અ મીની ખાલા કોઈ સવાલ પ ૂછતી નહી. તેન ુ ં મોઢું

AY
પૈસાથી િસવાઈ ગયુ ં હત.ું થોડા િદવસ શાંિતથી ર ો. હામ િનયમ અને વીણા નજર સમક્ષથી
ઓઝલ થવા દે તો નહીં. ખાંસી હતી એટલે િરયાઝ કરવાનો પ્ર ઊભો થતો નહીં.

AL
એક િદવસ ખાલા તેના ખાિવંદ સાથે બાજુના ગામ ગઈ રાતે આવવાની ન હતી. આ
બરાબર મોકો છે જાણી િબમારીનુ ં બહાનુ ં કરી વહેલો સ ૂવા ગયો. અડધી રાતે સ ૂમસામ શાંિત હતી.

AK
ક્યાંય જરા પણ હલચલ જણાતી ન હતી. અ દુલથી રહેવાયુ ં નહી. ડ્રાઈવર લઈ હામ િનયમના
ઉપરનો ભાગ અલગ કરી પૈસાના દશર્ન કયાર્ . જોતાની સાથે ચમક્યો. બધા બંડલોમાં માત્ર ઉપરની
નોટ સાચી હતી, નીચે બધું નકલી નાણુ.ં વીણાના પેટમાં તો માત્ર છાપાના ડુચા હતા. એક પણ
ST
પૈસો અંદર હતો નહીં. અ દુલને આખરી ચાલ ઘાતક નીકળી. ઘરમાંથી ભાગ્યો હતો એટલે પૈસા
લેવા રોકાઈ શક્યો ન હતો.
PU

અંતે સવારે ખાલા આવે તે પહેલાં ઘર છોડીને ભાગ્યો. મુબઈમાં

ં થોડી પહેચાન હતી. બી
પણ કલક ા હતી. સવારનો સ ૂરજ નિવન તક્ક ુ ો સુજાડશે માની લાંબી તાણી સ ૂઈ ગયો. હવે એ શુ ં
હતો? અ દુલ, કે રામજી ગોર કે જફર ? ઘેર ગયો એને ખબર હતી નહીં કે એ બચી ગયો હતો કે
ફસાઈ ગયો હતો?

અ ુ મ→

16. અ ુ લની વલે

-જયંતીભાઈ પટે લ
આ બાજુ અ દુલ એના ઉપરીઓ પાસેથી વધારે પૈસા પડાવવાની વેતરણમાં હતો તો એના
ઉપરીઓ પણ એને પાિક તાન પાછો ન બોલાવવાની વેતરણમાં જ હતા. એવામાં એના
ઉપરીઓમાંના એક એવા શાહનવાઝ ફકરીના મગજમાં એક નવો જ િવચાર આ યો. તેણે પોતાના
સાથીઓ અને ઉપરીઓને સમજા યું કે એને જો ો દોર આપવામાં આવે તો એ અ દુલને પાછો
બોલાવવાને બદલે એને યાં જ રાખી શકે તેમ છે . એ અહીં આવશે તો જ આપણને મુ કેલીમાં
મ ૂકશે ને.
બધા અ દુલને પાછો ન બોલાવવાના મતના જ હતા એટલે એમણે એમાં સંમિત આપી ને
એમણે શાહનવાઝને ઍાપરે શન ‘અ દુલથી બચાવો’ની સંપ ૂણર્ જવાબદારી સ પી દીધી. આમ શ
થયુ ં શાહનવાઝનુ ં અ દુલ અિભયાન.
શાહનવાઝને આ કામ કરવા માટે ન ુ ં પોતાનુ ં બીજુ ં એક અંગત કારણ પણ હત.ું અ દુલ
િહંદુ તાન ગયો યારથી એને અ દુલની બેગમ હનીફા સાથે લફરંુ થયુ ં હત.ું હવે િમશન
િહંદુ તાનથી અ દુલ જીવતો પાછો નહીં જ આવે એવા િવ ાસથી એણે બનાવટી ત લાકનામુ ં
બનાવીને હનીફા અને અ દુલના ત લાક કરાવી લીધા હતા ને પોતે હનીફા સાથે શાદી કરી લીધી
હતી ને બૅંકમાં પડેલા અ દુલના દોઢ લાખ િપયા પણ હનીફા બેગમનુ ં અલગ ખાતું ખોલાવી એમાં
જમા કરાવી દીધા હતા. વળી અ દુલનુ ં મકાન પણ એણે હનીફાને નામે કરાવી દીધુ ં હત.ું
જો અ દુલ કાદીર પાછો આવે તો એની આ બધી પોલ ઉઘાડી પડી જાય તેમ હતી. જો
શાહનવાઝની પોલ ઉઘાડી પડી જાય તો અ દુલ એને વધેરી જ નાખે એ વાતમાં બે મત હતા જ
નહીં. અને અ દુલની છાપ એવી હતી. એ શાહનવાઝને લમાં પ ૂરાવીને બેસી રહે તેમ ન હતો. એ

M
શાહનવાઝને મોતને ઘાટ ઊતારી દે તોય નવાઈ નહીં. એટલે એણે સામેથી અ દુલનો કાંટો કાઢી

O
નાખવાની આ જવાબદારી માગી લીધી હતી ને.

.C
એ અ દુલની જ રીતે ઉપર સુધી પહ યો હતો એટલે એને અ દુલનો કાંટો કાઢવાની
તરકીબ આવડતી હતી. એના ઉપરીઓને ખબર હોય કે નહીં પણ શાહનવાઝના િદમાગમાં તો

AY
અ દુલને પાછો આવતાં રોકવાને બદલે સીધો અવલમંિઝલ પહ ચાડવાનો આખો લાન તૈયાર જ
હતો.

AL
એને આ સ ા સ પવામાં આવી એટલે એણે તરત જ અ દુલને સંદેશો મોકલી આ યો કે
એનુ ં અ દુલ કાદીર નામ િહંદુ તાની પોલીસની ડાયરીમાં ચઢી ગયેલ ું છે એટલે એણે એ ઓળખ
AK
સાથે બોડર્ ર ક્રોસ કરવા વું નથી. એમ કરતાં જો એ પકડાઈ જાય તો એને કાં તો ફાંસી કાં તો
એ કાઉ ટર થઈ જાય તેમ છે અને આખો દે શ તકલીફમાં મ ૂકાઈ જાય તેમ છે . એણે અડવાપુર
ST
પહ ચી ભવાન શેઠને યાં આશરો લેવાનો છે . યાંથી આપણા ભેિડયા મારફતે પાંચ િદવસની અંદર
એને પાિક તાનની સરહદ પાર કરાવી દે વાની ગોઠવણ અમે કરી ર ા છીએ. કોઈ ઉતાવ ં પગલું
PU

ભરી જોખમ લેતો નહીં.

આ સંદેશો મળતાં જ અ દુલને માદરે વતનમાં પહ ચી ગયા જોટલો આનંદ થઈ ગયો.
એનાથી અમદાવાદ જવાય અને બૅંકમાથી પૈસા ઉપાડાય એવુ ં તો હત ું જ નહીં એટલે એણે નજીકના
શહેરમાં જઈ પોતાના ગળામાંની સોનાની ચેઈન અને કાંડા ઘિડયાળ વેચી દીધાં ને એ અથડાતો
કૂટાતો અડવાપુર પહ ચી ગયો. ભવાન શેઠને તો સંદેશો એને મહેનતાણુ ં મળી જ ગયેલાં હતાં
એટલે એમણે એને આશરો આ યો.
એમણે પોતાની સલામિતનો િવચાર કરીને એને પોતાની જગ્યામાં રાખવાને બદલે લાલુ
ફકીરની લાટીમાં રહેવાની ગોઠવણ કરી. અ દુલને પહેલાં તો આવી ગોડાઉન વી જગામાં રહેવાનુ ં
ગ યુ ં તો નહીં પણ બેચાર િદવસની જ વાત છે એમ કરી એણે મન મના યુ.ં પતરાં અને
અછોલાંથી બનેલી એની ઓરડીમાં એના િસવાય બીજા પણ મહેમાનો હતા. માંકણ, મ છર અને
વંદા. આ બધા એને રાતે શાંિતથી ઊંઘવા દે તા ન હતા. આમ છતાં વતનમાં પાછા પહ ચવાની
ઉ ેજનાને કારણે એ આનંદમાં હતો.
આ તરફ બેદા પણ આનંદમાં જ હતી ને. જતાં પહેલાં અ દુલે પોતાના બૅંક એકાઉ ટમાં
બેદાનુ ં નામ દાખલ કરાવી દીધુ ં હત.ું એણે એમ કરતાં બેદાને ખાસ તાકીદ કરી હતી કે
ખાતામાં પચીસ લાખ િપયા પડયા છે તેમાંથી ફક્ત એક લાખ િપયા જ એના છે એમ માની બહુ
િચવટથી ને કરકસરથી જ પૈસા વાપરવાના છે . પોતે પાછો આવશે યારે વાપરવા માટે અને તેન ુ ં
િપક્ચર આગળ ધપાવવા માટે એની જ ર પડવાની જ છે .
પણ એને ક્યાં ખબર હતી કે શાહનવાઝે એક સંદેશો મોકલી એની બધી પોલ બેદા સામે
ખોલી નાખી હતી. એણે એમાં જણા યુ ં હત ું કે અ દુલ એને છે તરી ર ો હતો. એ પાતે પરણેલો હતો
અને તેની બીબી પાિક તાનમાં હતી. એ તારો ફક્ત ઉપયોગ જ કરતો હતો. એ અ યારે તકલીફમાં
હતો એટલે સાથે પૈસા લઈ જઈ શકે તેમ ન હતો પણ યારે પાછો આવશે યારે બધા પૈસાની
ગઠરી બાંધી પોતાની બેગમ પાસે પાિક તાન ભાગી જવાની જ વેતરણમાં હતો.
 બેદાને છે લા કેટલાક સમયથી વહેમ તો હતો જ તેમાં આ માિહતીએ તેલ પ ૂયુ.ર્ં તેણે વા
સાથે તેવા થવાનુ ં નક્કી કરી લીધુ.ં એણે પેલા સંયક્ુ ત ખાતામાંથી લગભગ બધા જ પૈસા ઉપાડીને
પોતાના અલગ ખાતામાં જમા કરાવી દીધા. ને એણે િપક્ચરના આભા લાડુ તરફથી મન પા ં
વાળી લીધુ.ં
યારથી અ દુલ ભાગાભાગમાં દોડાદોડી કરતો હતો યારથી ફીલીપ અવારનવાર બેદાને

M
મળવા આ યા કરતો હતો અને અ દુલના ખુશી ખબર પ ૂછયા કરતો હતો. એમ કરતાં એને બેદા

O
પ્ર યે આકષર્ણ પેદા થયુ ં હત.ું સામે પક્ષે બેદા પણ તેના પ્ર યે ખેંચાવા લાગી હતી. સમય સમયનુ ં
કામ કરતો હતો. એક િદવસ શરાબની મહેિફલ માણતાં બેદા લથડી ને ફીલીપના ખોળામાં

.C
અમળાઈ પડી. ફીલીપે સાહિજકતાથી એને સંભાળી લીધી ને એમ કરતાં બેદા એને વળગી જ

AY
પડી. પછી પેલી વચમાંની બરફની પાળ ક્ષણમાં ઓગળી ગઈ. બેય એકબીજાને વળગીને ક્યાંય
સુધી એમ જ બેસી ર ાં.

AL
એક તો અ દુલના આભાસી પ્રેમમાંથી પા ં ફરે લ ું વાસનાભ ૂખ્યુ ં િદલ અને આ એકાંતમાં
આવો આ લેષ બેદાને પરવશ બનાવવા માટે પ ૂરતાં હતાં. તેણે ફીલીપને પોતાના બાહપ ુ ાશમાં

AK
જકડી જ રાખ્યો ને એના હોઠ પર પોતાની મહોર મારી દીધી. ફીલીપ ગમે તેમ તોય એક પુરુષ
હતો. એણેય પછી તો અ દુલ સાથેની પોતાની દો તી અને બેદાના તસતસતા યૌવનની
સરખામણી કરતાં બેદાને સામેથી જકડી લીધી. એમની બેયની આ ઉ ેજનાએ પછી તો પેલા
ST
અ દુલ નામના પ્રાણીનુ ં જાણે બાિ પભવન જ કરી નાખ્યુ.ં
PU

ત્રણચાર િદવસ પછી ફીલીપ રામજી ગોરવાળા મમાં રહેવા પણ આવી ગયો. બધુ ં
પહેલાની મ જ ચાલવા લાગ્યુ.ં ફક્ત રામજી ગોરને થાને ફીલીપ આવી ગયો હતો એટલું જ
બદલાયું હત.ું અહીં રહીને ફીલીપ પોતાનુ ં ઈિ ટિરયર ડેકોરે શનનુ ં કામ કરતો હતો. બેદાએ પણ
અ દુલ અને િફ મ લાઈનમાંથી જાણે મશાન વૈરાગ્ય કેળવી લીધો હતો,
પોલીસમાં રામજી ગોર અને અ દુલ કાદીરની પોલ ખુલી ગઈ હતી એટલે પોલીસ તેને
શોધવા આકાશ પાતાળ એક કરી રહી હતી. આના છાંટા થોડા બેદાનેય ઊડયા હતા પણ પોલીસ
ખાતા સાથેના સુરીના સારા મેળને કારણે બધું ભીનુ ં સંકોલાઈ ગયુ ં હત.ું
ુ ર બેદાને વારં વાર ફોન કરી વધારે પૈસાની માગણી કરી ર ો હતો. તેને
પેલો પ્રોડ સ
બેદાએ પ ટ શ દોમાં સંભળાવી દીધુ ં હત ું કે તેને હવે વધારે પૈસા રોકવાની ઈ છા નથી. જો તે
કોઈ ફાઈનેસર શોધી લાવતા હોય તો પોતે િપક્ચર પ ૂરંુ કરવામાં જ ર સાથ આપશે એટલે એ વાત
તો યાં જ અટકી ગઈ હતી.
સુરી મહલના માળીકાકાને રામજી ગોર મહારાજને બદલે આ ઓરડીમાં પેસી ગયેલો ફીલીપ
જરાય ગમતો ન હતો પણ એમનુ ં શુ ં ચાલે યાં શેઠાણીએ જાતે જ એને મ ભાડે આ યો હોય યાં.
આને તો સવારમાં જય ી કૃ ણ કરવાં હોય તોય ન થાય.
આ તરફ અ દુલે સુખેદુખે લાલુ ફકીરની લાટીમાં પાંચ િદવસ તો કાઢયા હતા પણ હવે તે
પાિક તાન જવા અિધરો થઈ ગયો હતો. પણ આખરે તેને માટે તેડું આ યુ ં ખરંુ . તે ખુશ થઈ ગયો.
તેને થયુ ં એણે છે લા દોઢ વરસથી રામજી ગોરનુ ં બ્રા િણયા કવચ જાળવતાં મને કમને પણ ી
વામીનારાયણની ભિક્ત કરી હતી એને કારણે ભગવાને એનાં બધાં પાપ માફ કરી દીધાં હતાં.
એણે મનમાં ી વામીનારાયણ ભગવાનના જાપ કરવા માંડયા. એના મનમાં એક વાતનો
વસવસો રહી ગયો હતો કે એનાથી ગંગા નદીમાં ડુબકી મારવા જવાયુ ં ન હત.ું ગમે તે હોય પણ
ભગવાને આ એનાં બધાંય પાપ માફ કરી દીધાં હતાં એનો એના મનમાં આનંદ હતો.
હવે પછીનુ ં તેને પાિક તાનમાં ઘુસાડવાનુ ં કામ બીજા કોઈ ભેિડયાને સ પવામાં આ યુ ં હત.ું
ભવાન શેઠ આવા જોખમી કામમાં હાથ ઘાલતા જ ન હતા. એમણે અ દુલનો હવાલો એ ભેિડયાને
સ પી દીધો એટલે પેલો અ દુલને લઈને રાતના અંધારામાં ભળી ગયો. કેટલુય ં ચા યા પછી
સરહદ પરની એક સુમસામ જગાએ જઈને પેલાએ ક :ું ‘જુઓ, આ જગ્યા લાહોરથી બહુ દૂ ર નથી.
હુ ં તમને અહીંથી બોડર્ ર પાસ કરાવી દઉં પછી તમે તમારો ર તો કરી લેજો. આગળ તમારી જ ભ ૂિમ
છે ને તમારા જ માણસો છે .’
‘તમે એની િચંતા ન કરશો. હુ ં આવાં કામથી અજા યો નથી. એક વખત હુ ં અમારી હદમાં

M
પહ ચી જાઉં પછી તો હુ ં રાજા .ં ’ અ દુલે ગવર્ભેર ક .ું

O
‘જુઓ તમને મારા નામની ખબર નથી કે નથી મારે તમારંુ નામ જાણવુ.ં એક વખત તમે

.C
સરહદ પાર કરી દો એટલે હુ ં ો. તમને કોઈકે સરહદ પાર કરાવી છે એ ભ ૂલી જવાનુ.ં કદાચ કોઈ
ુ
લફરં થાય તો તમારે એમ જ કહેવાનુ ં કે તમે ર તો ભ ૂલીને યાં પહ ચી ગયા છો.’ પેલાએ પોતાની

AY
સલામિત પાકી કરતાં ક .ું
‘તમે ખોટી િચંતા કરો છો. એવુ ં કશુ ં થવાનુ ં નથી. સામી બાજુએ મારે માટે પુરતી યવ થા

AL
થઈ જ ગયેલી છે .’

AK
‘તો તમે અ લાહનુ ં નામ દઈને દોડવા માંડો. પાંચ િમિનટ હુ ં અહીં થોભીશ. પછી હુ ં પણ
મારે ર તે પડીશ. ખુદા હાિફઝ.’ પેલાએ ક .ું
ST
અ દુલે સામું ખુદા હાિફઝ કયુર્ં ને પેલાએ બતાવેલી િદશામાં દોડવા માંડ .ું થોડું દોડતાં જ
અંધારામાં પાિક તાનની પોલીસ ચોકી વરતાઈ. એને થયું કે એનાવાળાએ એને માટે સારી યવ થા
કરી લાગે છે . યાં બંદુકની એક ગોળી એના કાન પાસેથી પસાર થઈ ગઈ. સાવચેતીના ભાગ પ એ
PU

જમીન પર લેટી ગયો. એણે સ ૂતાં સ ૂતાં જ જોરદાર અવાજમાં ક :ું ‘અબે બેવકુફ મુ મારડાલના હૈ
ક્યા? ગોલી છોડની હૈ તો હવામેં છોડો.’
થોડીવાર સામેથી ગોળી ન ટી એટલે એને થયુ ં કે પેલા લોકોએ એની વાત સાંભળી લાગે
છે . એણે ઊભા થઈ આગળ દોડવા માંડ ું યાં એક ગોળી ટી તે એના ખભામાં વાગી ને તે ચીસ
પાડી ઊઠયો: ‘અબે સાલો, નશા કીયા હૈ ક્યા? મેં વહાં આ કે ત ુ હારી ખબર લેતા હ.ુ ં ’
પણ એ આગળ કાંઈ બોલે તે પહેલાં ગોળીઓની રમઝટ બોલી ગઈ ને અ દુલ કાંઈ સમ
તે પહેલાં બે ગોળીઓ એની છાતીમાં ધરબાઈ ગઈ ને એ ઊંધે મોએ પટકાઈ પડયો. એને લાગ્યુ ં કે
ભગવાને એને માફ કયુર્ં નથી. એક વાત ચોક્કસ હતી કે શાહનવાઝના કામમાં કશી કમી હતી જ
નહીં.
બી િદવસે એની લાશની ઓળખ િપછાન થઈ ને એ અગાઉથી કશી ખબર કયાર્ િસવાય
આવી રીતે ધુ યો હતો એટલે કોઈ ધુસણખોર સમજીને અંધારામાં એ સલામિત સૈિનકોની
ગોળીઓનો િશકાર થઈ ગયો હતો એમ એના જાસુસી ખતા તરફથી જાહેરાત કરવામાં આવી. બી
િદવસે ભારે દાબદબા પુવર્ક એની મૈયત કાઢવામાં આવી અને એની મૈયતમાં એના બધા ઉપરીઓ
સાથે શાહનવાઝ પણ હાજર ર ો હતો.
સંપ ૂણર્
PU
ST
AK
AL
AY
.C
O
M