Subscribe to DeepL Pro to translate larger documents.

Visit www.DeepL.com/pro for more information.

ULUSLARARASI OIML R 49-1

Baskı 2013 (E)
TAVSIYE

Soğuk içme suyu ve sıcak su için su sayaçları. Bölüm

1: Metrolojik ve teknik gereklilikler

İçilebilir köpüklü ve soğuk su kompresörleri. Bölüm 1:

Metrolojik ve teknik zorunluluklar

OIML R 49-1 Baskı 2013 (E)

ORGANISATION INTERNATIONALE
DE MÉTROLOGIE LÉGALE

ULUSLARARASI YASAL
METROLOJI ÖRGÜTÜ
 OIML R 49-1:2013 (E)

İçindekiler

Önsöz ..............................................................................................................................................4
1 Kapsam ..............................................................................................................................5
2 Normatif referanslar...........................................................................................................5
3 Terimler ve tanımlar ..........................................................................................................5
3.1 Su sayacı ve bileşenleri ......................................................................................................5
3.2 Metrolojik özellikler ..........................................................................................................9
3.3 Çalışma koşulları .............................................................................................................11
3.4 Test koşulları....................................................................................................................13
3.5 Elektronik ve elektrikli ekipmanlar..................................................................................15
3.6 Avrupa Ekonomik Alanı içinde belirli terimlerin kullanımı............................................16
4 Metrolojik gereklilikler ....................................................................................................16
4.1 Q1 , Q2 , Q3 ve Q4 .................................................................................................................................................. 16 değerleri
4.2 Doğruluk sınıfı ve izin verilen maksimum hata...............................................................17
4.3 Sayaçlar ve yardımcı cihazlar için gereklilikler...............................................................19
5 Elektronik cihazlarla donatılmış su sayaçları...................................................................20
5.1 Genel gereksinimler .........................................................................................................20
5.2 Güç kaynağı .....................................................................................................................21
6 Teknik gereksinimler .......................................................................................................22
6.1 Su sayaçlarının malzemeleri ve yapımı............................................................................22
6.2 Ayarlama ve düzeltme .....................................................................................................23
6.3 Kurulum koşulları ............................................................................................................23
6.4 Nominal çalışma koşulları ...............................................................................................24
6.5 Basınç kaybı.....................................................................................................................25
6.6 İşaretler ve yazılar............................................................................................................25
6.7 Gösterge cihazı ................................................................................................................27
6.8 Koruma cihazları..............................................................................................................30
7 Metrolojik kontroller........................................................................................................31
7.1 Referans koşulları ............................................................................................................31
7.2 Tip değerlendirme ve onay ..............................................................................................31
7.3 İlk doğrulama ...................................................................................................................36
Ek A (Zorunlu) Elektronik cihazlı su sayaçları için performans testleri ......................................38
Ek B (Zorunlu) Kontrol tesisleri ...................................................................................................40
Ek C (Bilgilendirici) Hizmette izin verilen hatalar ve müteakip doğrulama ................................44

3
 OIML R 49-1:2013 (E)

Önsöz

Uluslararası Yasal Metroloji Örgütü (OIML), temel amacı Üye Devletlerin ulusal metroloji servisleri
veya ilgili kuruluşları tarafından uygulanan düzenlemeleri ve metrolojik kontrolleri uyumlaştırmak olan
dünya çapında hükümetler arası bir kuruluştur. OIML yayınlarının ana kategorileri şunlardır:

▪ Uluslararası Tavsiyeler (OIML R), belirli ölçüm cihazlarının sahip olması gereken metrolojik
özellikleri belirleyen ve bunların uygunluğunu kontrol etmek için yöntemler ve ekipmanlar
belirleyen model düzenlemelerdir. OIML Üye Devletleri bu Tavsiyeleri mümkün olan en geniş
ölçüde uygulayacaktır;

▪ Yasal metroloji alanındaki çalışmaları uyumlu hale getirmeyi ve geliştirmeyi amaçlayan ve

doğası gereği bilgilendirici olan Uluslararası Belgeler (OIML D);

▪ Uluslararası Kılavuzlar (OIML G) da bilgilendirici niteliktedir ve belirli gerekliliklerin yasal

metrolojiye uygulanmasına yönelik kılavuzlar vermeyi amaçlamaktadır;

▪ Çeşitli OIML yapılarının ve sistemlerinin çalışma kurallarını tanımlayan Uluslararası Temel

Yayınlar (OIML B); ve

OIML Taslak Tavsiyeleri, Belgeleri ve Kılavuzları, OIML Üye Devletlerinin temsilcilerinden oluşan
Teknik Komiteler veya Alt Komitelere bağlı Proje Grupları tarafından geliştirilmektedir. Bazı uluslararası
ve bölgesel kuruluĢlar da danıĢmanlık esasına göre katılmaktadır. Çelişkili gerekliliklerden kaçınmak
amacıyla OIML ile ISO ve IEC gibi belirli kurumlar arasında işbirliği anlaşmaları yapılmıştır. Sonuç
olarak, ölçüm cihazları üreticileri ve kullanıcıları, test laboratuvarları, vb. OIML yayınlarını ve diğer
kurumların yayınlarını aynı anda uygulayabilir.

Uluslararası Tavsiyeler, Belgeler, Kılavuzlar ve Temel Yayınlar İngilizce (E) olarak yayınlanır ve
Fransızcaya (F) çevrilir ve periyodik revizyona tabidir.

Buna ek olarak, OIML Vocabularies (OIML V) yayınlar veya yayınlanmasına katılır ve Uzman
Raporları (OIML E) yazmaları için yasal metroloji uzmanlarını periyodik olarak görevlendirir. Uzman
Raporlarının bilgi ve tavsiye sağlaması amaçlanır ve bir Teknik Komite veya Alt Komitenin ya da
CIML'in katılımı olmaksızın yalnızca yazarlarının bakış açısıyla yazılır. Dolayısıyla, OIML'nin
görüşlerini temsil etmek zorunda değildirler.

Bu yayın - referans OIML R 49-1:2013 (E) - OIML TC 8/SC 5 Su sayaçları, ISO/TC 30/SC 7 Su
sayaçları dahil hacim yöntemleri ve CEN/TC92 Su sayaçlarından oluşan ortak bir OIML/ISO/CEN
çalışma grubu tarafından geliştirilmiştir. İçerik olarak ISO 4064-1:2014 Soğuk içme suyu ve sıcak su için
su sayaçları ile aynıdır. Bu baskı OIML R 49-1:2006'nın yerine geçmektedir ve Uluslararası Yasal
Metroloji Komitesi tarafından Ekim 2013'te Ho Chi Minh City, Viet Nam'da yapılan 48. toplantısında
nihai yayın için onaylanmıştır. Resmi onay için 2016 yılında Uluslararası Yasal Metroloji Konferansına
sunulacaktır.

OIML Yayınları OIML web sitesinden PDF dosyaları şeklinde indirilebilir. OIML Yayınları hakkında
daha fazla bilgi Kuruluşun merkezinden edinilebilir:

Bureau International de Métrologie Légale

11, rue Turgot - 75009 Paris - Fransa
Telefon: +33 1 48 78 12 82
Faks: +33 1 42 82 17 27
E-posta: biml@oiml.org
İnternet: www.oiml.org

4
 OIML R 49-1:2013 (E)

Soğuk içme suyu ve sıcak su için su sayaçları.

Bölüm 1: Metrolojik ve teknik gereklilikler
1 Kapsam
OIML R 49'un bu bölümü, tamamen dolu, kapalı bir kanaldan akan soğuk içme suyu ve sıcak su
için su sayaçlarının metrolojik ve teknik gerekliliklerini belirtir. Bu su sayaçları entegre hacmi
gösteren cihazlar içerir.

Mekanik prensiplere dayalı su sayaçlarına ek olarak, OIML R 49'un bu bölümü, soğuk içme
suyu ve sıcak su hacmini ölçmek için kullanılan elektrik veya elektronik prensiplere dayalı
cihazlar ve elektronik cihazları içeren mekanik prensipler için de geçerlidir.

OIML R 49'un bu bölümü elektronik yardımcı cihazlar için de geçerlidir. Yardımcı cihazlar
isteğe bağlıdır. Ancak, ulusal veya bölgesel düzenlemelerin su sayaçlarının kullanımıyla ilgili
olarak bazı yardımcı cihazları zorunlu hale getirmesi mümkündür.

Not: Kullanıldığı ülkedeki tüm ulusal yönetmelikler geçerlidir.

2 Normatif referanslar
Aşağıdaki belgeler, tamamen veya kısmen, bu Tavsiye Kararında normatif olarak atıfta
bulunulan ve uygulanması için vazgeçilmez olan belgelerdir. Referans verilen belgenin en son
baskısı (tüm değişiklikler dahil) geçerlidir.

OIML R 49-2:2013 Soğuk içme suyu ve sıcak su için su sayaçları.

Bölüm 2: Test yöntemleri.
OIML R 49-3:2013 Soğuk içme suyu ve sıcak su için su sayaçları.
Bölüm 3: Test raporu formatı.

3 Terimler ve tanımlar
Bu Tavsiye Kararının amaçları doğrultusunda aşağıdaki tanımlar geçerlidir.

Bu terminoloji OIML V 2-200:2012 (VIM) [1], OIML V 1:2013 [2] ve OIML D 11 [3]'de
kullanılan terminolojiye uygundur. Referanslar [1]-[3]'te tanımlanan bazı terimlerin
değiştirilmiş versiyonları burada listelenmiştir.

3.1 Su sayacı ve bileşenleri

3.1.1
su sayacı
ölçüm koşullarında ölçüm transdüserinden geçen su hacmini sürekli olarak ölçmek, hafızaya
almak ve görüntülemek için tasarlanmış cihaz
Not 1: Bir su sayacı en azından bir ölçüm dönüştürücüsü, bir hesaplayıcı (varsa ayarlama veya düzeltme
cihazları dahil) ve bir gösterge cihazı içerir. Bu üç cihaz farklı muhafazalarda olabilir.
Not 2: Bir su sayacı kombine sayaç olabilir (bkz. 3.1.16).
Not 3: Bu Tavsiye Metninde su sayacı "sayaç" olarak da anılmaktadır.

5
 OIML R 49-1:2013 (E)

3.1.2
ölçüm dönüştürücüsü
Ölçülecek suyun akış hızını veya hacmini hesap makinesine aktarılan sinyallere dönüştüren ve
sensörü içeren sayaç parçası

Not: Ölçüm dönüştürücüsü bağımsız olarak çalışabilir veya harici bir güç kaynağı kullanabilir ve
mekanik, elektrikli veya elektronik bir prensibe dayanabilir.

3.1.3
sensör
Ölçülecek miktarı taşıyan bir olgu, cisim veya maddeden doğrudan etkilenen b i r sayaç elemanı

[Kaynak: OIML V 2-200:2012 (VIM) [1] 3.8, değiştirilmiş - "ölçüm sistemi" yerine "ölçüm
cihazı"].

Not: Bir su sayacı için sensör bir disk, piston, tekerlek veya türbin elemanı, bir elektromanyetik sayaç
üzerindeki elektrotlar veya başka bir eleman olabilir. Eleman, sayaçtan geçen suyun akış hızını veya
hacmini algılar ve "akış sensörü" veya "hacim sensörü" olarak adlandırılır.

3.1.4
hesap makinesi
Ölçüm cihazının, ölçüm dönüştürücü(ler)inden ve muhtemelen ilişkili ölçüm cihazlarından
gelen çıkış sinyallerini dönüştüren ve uygunsa, sonuçları kullanılıncaya kadar bellekte saklayan
parçası

Not 1: Dişli, mekanik bir sayaçtaki hesap makinesi olarak kabul edilir.

Not 2: Hesap makinesi, yardımcı cihazlarla her iki şekilde de iletişim kurabilir.

3.1.5
gösterge cihazı
sayacın, sayaçtan geçen su hacmine karşılık gelen bir gösterge sağlayan parçası

Not: "Gösterge" teriminin tanımı için bakınız OIML V 2-200:2012 (VIM) [1], 4.1.

3.1.6
ayarlama cihazı
Sayacın hata eğrisinin genellikle izin verilen maksimum hataların zarfına uyacak şekilde
kendisine paralel olarak kaydırılacağı şekilde ayarlanmasına izin veren sayaç parçası

Not: "Bir ölçüm sisteminin ayarlanması" teriminin tanımı için bkz. OIML V 2-200:2012 (VIM) [1], 3.11.

6
 OIML R 49-1:2013 (E)

3.1.7
düzeltme cihazı
Ölçülecek suyun debisini ve/veya özelliklerini ve önceden belirlenmiş kalibrasyon eğrilerini
dikkate alarak ölçüm koşullarında su hacminin otomatik olarak düzeltilmesi için sayaca bağlı
veya sayaçta bulunan cihaz

Not 1: Suyun özellikleri, örneğin sıcaklık ve basınç, ilgili ölçüm cihazları kullanılarak ölçülebilir veya
sayaçtaki bir hafızaya kaydedilebilir.

Not 2: "Düzeltme" teriminin tanımı için bakınız OIML V 2-200:2012 (VIM) [1], 2.53.

3.1.8
yardımcı cihaz
belirli bir işlevi yerine getirmesi amaçlanan, doğrudan ölçülen değerlerin detaylandırılması,
iletilmesi veya görüntülenmesi ile ilgili cihaz

Not 1: "Ölçülen değer" tanımı için bakınız OIML V 2-200:2012 (VIM) [1], 2.10.

Not 2: Ana yardımcı cihazlar şunlardır:

a) sıfır ayarlama cihazı;

b) fiyat belirleme cihazı;
c) tekrarlayan gösterge cihazı;
d) baskı cihazı;
e) hafıza cihazı;
f) tarife kontrol cihazı;
g) ön ayar cihazı;
h) self-servis cihazı;
i) akış sensörü hareket dedektörü (akış sensörünün hareketini, bu hareket gösterge cihazında açıkça görülmeden
önce tespit etmek için);
j) uzaktan okuma cihazı (kalıcı olarak dahil edilebilir veya geçici olarak eklenebilir).
Not 3: Ulusal mevzuata bağlı olarak, yardımcı cihazlar yasal metrolojik kontrole tabi olabilir.

3.1.9
tarife kontrol cihazı
Ölçülen değerleri tarife veya diğer kriterlere bağlı olarak farklı kayıtlara ayıran cihaz, her bir
kayıt ayrı ayrı okunabilir

3.1.10
ön ayar cihazı
ölçülecek su miktarının seçilmesine izin veren ve seçilen miktar ö l ç ü l d ü k t e n sonra su
akışını otomatik olarak durduran cihaz

3.1.11
ilişkili ölçüm cihazı
düzeltme ve/veya dönüştürme yapmak amacıyla suyun karakteristiği olan bir miktarı ölçmek
için hesap makinesine veya düzeltme cihazına bağlı alet

7
 OIML R 49-1:2013 (E)

3.1.12
iki sabit ortak için metre
Kalıcı olarak monte edilen ve yalnızca bir tedarikçiden bir müşteriye yapılan teslimatlar için
kullanılan sayaç

3.1.13
in-line sayaç
sağlanan sayaç ucu bağlantıları aracılığıyla kapalı bir kanala takılan sayaç tipi

Not: Uç bağlantılar flanşlı veya dişli olabilir.

3.1.14
komple sayaç
ölçüm dönüştürücüsü, hesaplayıcısı ve gösterge cihazı birbirinden ayrılamayan sayaç

3.1.15
kombine sayaç
ölçüm dönüştürücüsü, hesaplayıcısı ve gösterge cihazı ayrılabilir olan sayaç

3.1.16
kombi̇nasyon ölçer
bir büyük sayaç, bir küçük sayaç ve sayaçtan geçen akış hızının büyüklüğüne bağlı olarak akışı
otomatik olarak küçük veya büyük sayaçtan ya da her ikisinden geçiren bir değiştirme
cihazından oluşan sayaç

Not: Sayaç okuması iki bağımsız toplayıcıdan veya her iki su sayacından gelen değerleri t o p l a y a n
bir toplayıcıdan elde edilir.

3.1.17
test altındaki ekipman
EUT
bir teste tabi tutulan komple sayaç, alt montaj veya yardımcı cihaz

3.1.18
eşmerkezli sayaç
bir manifold vasıtasıyla kapalı bir kanala takılan sayaç tipi

Not: Sayaç ve manifoldun giriş ve çıkış kanalları, aralarındaki arayüzde eş eksenlidir.

3.1.19
eşmerkezli sayaç manifoldu
konsantrik sayaç bağlantısına özel boru bağlantı parçası

3.1.20
kartuş ölçer
Bağlantı arayüzü adı verilen bir ara bağlantı parçası vasıtasıyla kapalı b i r kanala takılan sayaç tipi

Not: Sayacın giriş ve çıkış kanalları ile bağlantı arayüzü ISO 4064-4'te belirtildiği gibi eş merkezli
veya ekseneldir. [7]

3.1.21
kartuş sayaç bağlantı arayüzü
eksenel veya eşmerkezli kartuş sayacın bağlantısına özel boru bağlantı parçası

8
 OIML R 49-1:2013 (E)

3.1.22
değiştirilebilir metrolojik modüllü sayaç
Kalıcı akış hızı ≥ 16 m3 /h olan, bir bağlantı arayüzü ve aynı tip onayına sahip değiştirilebilir bir
metrolojik modül içeren sayaç

3.1.23
değiştirilebilir metrolojik modül
bir ölçüm dönüştürücüsü, bir hesap makinesi ve bir gösterge cihazı içeren bağımsız modül

3.1.24
değiştirilebilir metrolojik modüllere sahip sayaçlar için bağlantı arayüzü
değiştirilebilir metrolojik modüllerin bağlantısına özel boru bağlantı parçası

3.2 Metrolojik özellikler

3.2.1
gerçek hacim
Va
sayaçtan geçen toplam su hacmi, geçen süre göz ardı edilerek

Not 1: Bu ölçüm maddesidir.

Not 2 : Gerçek hacim, uygun ölçüm koşullarındaki farklılıklar dikkate alınarak, uygun bir ölçüm
standardı ile belirlenen bir referans hacimden hesaplanır.

3.2.2
belirtilen hacim
Vi
sayaç tarafından gösterilen ve gerçek hacme karşılık gelen su hacmi

3.2.3
bi̇ri̇nci̇l endi̇kasyon
yasal metrolojik kontrole tabi olan gösterge

3.2.4
hata
ölçülen miktar değeri eksi referans miktar değeri [Kaynak:

OIML V 2-200:2012 (VIM) [1], 2.16.]

Not 1: OIML R 49'un bu bölümünün uygulanması için, belirtilen hacim ölçülen miktar değeri ve gerçek
hacim referans miktar değeri olarak kabul edilir. Belirtilen hacim ile gerçek hacim arasındaki fark: hata
(gösterge) olarak adlandırılır.

Not 2: Bu Tavsiye Kararında, hata (gösterge) gerçek değerin yüzdesi olarak ifade edilmiştir.
hacmine eşittir:
(Vi - Va ) × 100 %
Va

9
 OIML R 49-1:2013 (E)

3.2.5
izin verilen maksimum hata
MPE
Belirli bir sayaç için şartnameler veya yönetmelikler tarafından izin verilen, bilinen bir referans miktar
d e ğ e r i n e göre ölçüm hatasının aşırı değeri

[Kaynak: OIML V 2-200:2012 (VIM) [1], 4.26, değiştirilmiş - "metre", " ölçüm, ölçüm cihazı
veya ölçüm sistemi" yerine geçer].

3.2.6
içsel hata
referans koşullar altında belirlenen bir ölçüm cihazının hatası

[Kaynak: OIML D 11:2013 [3], 3.8, değiştirilmiş - "ölçüm cihazı" yerine "metre" kullanılmıştır].

3.2.7
başlangıçtaki içsel hata
performans testleri ve dayanıklılık değerlendirmelerinden önce belirlenen bir sayacın içsel

hatası [Kaynak: OIML D 11:2013 [3], 3.9, değiştirilmiş - "ölçüm cihazı" yerine "sayaç"].

3.2.8
hata
(göstergenin) hatası ile bir sayacın içsel hatası arasındaki fark

[Kaynak: OIML D 11:2013 [3], 3.10, değiştirilmiş - "of indication" parantez içine alınmıştır;
"meter" "measurement instrument" yerine kullanılmıştır].

3.2.9
önemli hata
OIML R 49'un bu bölümünde belirtilen değerden daha büyük hata

[Kaynak: OIML D 11:2013 [3], 3.12, değiştirilmiş - " OIML R 49'un bu bölümü", "ilgili
Tavsiye Kararı" yerine geçer].

Not: Önemli bir hatanın değerini belirten 5.1.2'ye bakın.

3.2.10
dayanıklılık
Bir ölçüm cihazının belirli bir kullanım süresi boyunca performans özelliklerini koruma yeteneği

[Kaynak: OIML D 11:2013 [3], 3.18, değiştirilmiş - "ölçüm cihazı" yerine "metre" kullanılmıştır].

3.2.11
ölçüm koşulları
hacmi ölçülecek olan suyun ölçüm noktasındaki koşulları

Örnekler: Su sıcaklığı, su basıncı.

3.2.12
bir gösterge cihazının ilk elemanı
birden fazla elemandan oluşan bir gösterge cihazında, doğrulama ölçeği aralığı ile dereceli
ölçeği taşıyan eleman

10
 OIML R 49-1:2013 (E)

3.2.13
doğrulama ölçeği aralığı
bir gösterge cihazının ilk elemanının en düşük değer ölçeği bölümü

3.2.14
bir görüntüleme cihazının çözünürlüğü
Görüntülenen göstergeler arasında anlamlı bir şekilde ayırt edilebilen en küçük fark [Kaynak:

OIML V 2-200:2012 (VIM) [1], 4.15.]

Not: Dijital bir gösterge cihazı için bu, en az anlamlı basamak bir adım değiştiğinde göstergede
meydana gelen değişikliktir.

3.3 Çalışma koşulları

3.3.1
akış hızı
Q
Q = dV/dt burada V gerçek hacim ve t bu hacmin sayaçtan geçmesi için geçen süredir

Not: ISO 4006:1991 [4] 4.1.2, bu miktar için qV sembolünün kullanılmasını tercih etmektedir,
ancak sektörde iyi bir şekilde yerleşmiş olduğu için bu Tavsiye Kararında Q kullanılmıştır.

3.3.2
kalıcı akış hızı
Q3
Sayacın izin verilen maksimum hatalar dahilinde çalışması gereken nominal çalışma koşulları
dahilindeki en yüksek akış hızı

Not: Bu Tavsiye Metninde akış hızı m3 /h cinsinden ifade edilmiştir. Bkz. 4.1.3.

3.3.3
aşırı yük akış hızı
Q4
Sayacın kısa bir süre için izin verilen maksimum hatalar dahilinde çalışacağı ve daha sonra
nominal çalışma koşulları dahilinde çalıştığında metrolojik performansını koruyacağı en yüksek
akış hızı

3.3.4
geçiş akış hızı
Q2
debi aralığını üst debi bölgesi ve alt debi bölgesi olmak üzere iki bölgeye ayıran ve her biri
kendi izin verilen maksimum hatalarıyla karakterize edilen kalıcı debi ile minimum debi
arasındaki debi

3.3.5
minimum akış hızı
Q1
Sayacın izin verilen maksimum hatalar dahilinde çalışacağı en düşük akış hızı

11
 OIML R 49-1:2013 (E)

3.3.6
kombi̇nasyon ölçer deği̇şi̇m debi̇si̇
Qx
daha büyük sayaçtaki akışın azalan akış hızıyla durduğu (Qx1 ) veya artan akış hızıyla başladığı
(Qx2 ) akış hızı

3.3.7
minimum kabul edilebilir sıcaklık
mAT
Bir sayacın, nominal çalışma koşulları dahilinde, metrolojik performansında bozulma
olmaksızın kalıcı olarak dayanabileceği minimum su sıcaklığı

Not: mAT, sıcaklık için nominal çalışma koşullarından düşük olanıdır.

3.3.8
kabul edilebilir maksimum sıcaklık
MAT
Bir sayacın, nominal çalışma koşulları dahilinde, metrolojik performansında bozulma
olmaksızın kalıcı olarak dayanabileceği maksimum su sıcaklığı

Not: MAT, sıcaklık için nominal çalışma koşullarının üst değeridir.

3.3.9
maksimum kabul edilebilir
basınç MAP
Bir sayacın, nominal çalışma koşulları dahilinde, metrolojik performansında bozulma
olmaksızın kalıcı olarak dayanabileceği maksimum iç basınç

3.3.10
çalışma sıcaklığı
Tw
boru içinde sayacın akış yukarısında ölçülen su sıcaklığı

3.3.11
çalışma basıncı
pw
Sayacın akış yukarısında ve akış aşağısında ölçülen borudaki ortalama su basıncı (gösterge)

3.3.12
basınç kaybı
Δp
belirli bir akış hızında, boru hattında sayacın varlığından kaynaklanan basınçtaki telafi edilemez
düşüş

3.3.13
test akış hızı
kalibre edilmiş bir referans cihazın göstergelerinden hesaplanan, bir test sırasındaki ortalama akış hızı

3.3.14
nominal çap DN
Bir boru sisteminin bileşenleri i ç i n referans amaçlı kullanılan alfanümerik boyut tanımı

12
 OIML R 49-1:2013 (E)

Not 1: Nominal çap, DN harfleri ve ardından uç bağlantıların delik veya dış çapının milimetre cinsinden
fiziksel boyutuyla dolaylı olarak ilişkili olan boyutsuz bir tam sayı ile ifade edilir.

Not 2: DN harflerini takip eden sayı ölçülebilir bir değeri temsil etmez ve ilgili Tavsiye Kararında
belirtilmediği sürece hesaplama amacıyla kullanılmamalıdır.

Not 3: DN tanımlama sistemini kullanan Tavsiyelerde, D N ve bileşen boyutları arasındaki herhangi

bir ilişki verilmelidir, örneğin DN/OD veya DN/ID.

3.4 Test koşulları

3.4.1
etki miktarı
doğrudan bir ölçümde, gerçekte ölçülen miktarı etkilemeyen, ancak gösterge ile ölçüm sonucu
arasındaki ilişkiyi etkileyen miktar

[Kaynak: OIML V 2-200:2012 (VIM) [1], 2.52.]

Örnek: Sayacın bulunduğu ortam sıcaklığı bir etki miktarıdır, oysa sayaçtan geçen suyun sıcaklığı
ölçülen maddeyi etkiler.

3.4.2
etki faktörü
OIML R 49'un bu bölümünde belirtilen bir sayacın nominal çalışma koşulları dahilinde bir
değere sahip etki miktarı

[Kaynak: OIML D 11:2013 [3], 3.15.1, değiştirilmiş - "ölçüm cihazı" yerine " s a y a ç " ; "OIML
R 49'un bu bölümü" yerine "ilgili Tavsiye Kararı"].

3.4.3
Rahatsızlık
OIML R 49'un bu bölümünde belirtilen sınırlar dahilinde, ancak sayacın belirtilen nominal
çalışma koşullarının dışında bir değere sahip etki miktarı

Not: Bir etki miktarı, o e t k i m i k t a r ı için nominal çalışma koşulları belirtilmemişse bir
bozulmadır.

[Kaynak: OIML D 11:2013 [3], 3.15.2, değiştirilmiş - " OIML R 49'un bu bölümü", " ilgili
Tavsiye Kararı" yerine; "metre", "ölçüm cihazı" yerine].

3.4.4
nominal çalışma koşulu ROC
Bir sayacın tasarlandığı gibi çalışması için ölçüm sırasında yerine getirilmesi gereken çalışma
koşulu

[Kaynak: OIML V 2-200:2012 (VIM) [1], 4.9, değiştirilmiş - "yerine getirilmesi gereken" yerine
"yerine getirilmesi gereken"; "ölçüm cihazı veya ölçüm sistemi" yerine "ölçüm cihazı"].

Not: Nominal çalışma koşulları, debi ve etki büyüklükleri için hataların (gösterge) izin verilen maksimum
hatalar dahilinde olması gereken aralıkları belirtir.

13
 OIML R 49-1:2013 (E)

3.4.5
referans koşulu
Bir sayacın performansını değerlendirmek veya ölçüm sonuçlarını karşılaştırmak için öngörülen
çalışma koşulu

[Kaynak: OIML V 2-200:2012 (VIM) [1], 4.11, değiştirilmiş - " ölçüm cihazı veya ölçüm sistemi"
yerine " ö l ç ü m c i h a z ı "].

3.4.6
performans testi
Test edilen ekipmanın amaçlanan işlevlerini yerine getirip getiremediğini doğrulamak için
yapılan test

[Kaynak: OIML D 11:2013 [3], 3.21.4.]

3.4.7
dayanıklılık testi
Test edilen ekipmanın belirli bir kullanım süresi boyunca performans özelliklerini koruyup
koruyamadığını doğrulamayı amaçlayan test

[Kaynak: OIML D 11:2013 [3], 3.21.5.]

3.4.8
sıcaklık kararlılığı
Test edilen ekipmanın tüm parçalarının birbirlerinden 3 °C içinde bir sıcaklığa sahip olduğu
veya nihai sıcaklığının ilgili spesifikasyonunda başka şekilde belirtildiği durum

3.4.9
ön koşullandırma
önceki geçmişinin etkilerini ortadan kaldırmak veya kısmen gidermek amacıyla test edilen
ekipmana uygulanan işlem

Not: Gerektiğinde, bu bir test prosedüründeki ilk işlemdir.

3.4.10
şartlandırma
Test edilen ekipmanın, bu tür bir koşulun üzerindeki etkisini belirlemek için çevresel bir koşula
(etki faktörü veya bozulma) maruz bırakılması

3.4.11
kurtarma
ölçümden önce özelliklerinin stabilize e d i l e b i l m e s i için, şartlandırmadan sonra test edilen
ekipmanın işlenmesi

3.4.12
tip değerlendirme
model
değerlendirme
tipin onaylanıp onaylanamayacağını belirlemek amacıyla, sonuçları değerlendirme raporunda yer
alan, belgelendirilmiş gerekliliklere göre tanımlanmış bir ölçüm cihazı tipi veya modelinin bir
veya daha fazla örneğinin performansının sistematik olarak incelenmesi ve test edilmesi

Not: "Kalıp" yasal metrolojide "tip" ile aynı anlamda kullanılır.

14
 OIML R 49-1:2013 (E)

[Kaynak: OIML V 1:2013 [2], 2.04, değiştirilmiş - "tip (kalıp) değerlendirmesi" yerine "tip
değerlendirmesi" ve "kalıp değerlendirmesi" terim eşanlamlıları; "tip (kalıp)" yerine "tip veya
kalıp"].

3.4.13
TİP ONAYI
Değerlendirme raporuna dayalı olarak, bir ölçüm cihazı tipinin ilgili yasal gerekliliklere uygun
olduğuna ve belirli bir süre boyunca güvenilir ölçüm sonuçları sağlaması beklenecek şekilde
düzenlenmiş alanda kullanıma uygun olduğuna dair yasal uygunluk kararı

[Kaynak: OIML V 1:2013 [2], 2.05.]

3.5 Elektronik ve elektrikli ekipmanlar

3.5.1
elektronik cihaz
elektronik alt montajlar kullanan ve belirli bir işlevi yerine getiren, genellikle ayrı bir birim
olarak üretilen ve bağımsız olarak test edilebilen cihaz

[Kaynak: OIML D 11:2013 [3], 3.2, değiştirilmiş - "işlev, genellikle ayrı bir birim olarak üretilir
ve yeteneklidir" yerine "işlev. Elektronik cihazlar genellikle ayrı birimler olarak üretilir ve
kapasitelidir"].

Not: Bir elektronik cihaz komple bir sayaç veya bir sayacın bir parçası olabilir, örneğin 3.1.1-'de
tanımlandığı gibi
3.1.5 ve 3.1.8.

3.5.2
elektronik alt montaj
bir elektronik cihazın, elektronik bileşenler kullanan ve kendi başına tanınabilir bir işlevi olan
parçası

[Kaynak: OIML D 11:2013 [3], 3.3.]

3.5.3
elektronik bileşen
Yarı iletkenlerde, gazlarda veya vakumda elektron veya delik iletimini kullanan en küçük
fiziksel varlık

[Kaynak: OIML D 11:2013 [3], 3.4.]

3.5.4
kontrol tesisi
Bir sayaçta bulunan ve önemli arızaların tespit edilmesini ve bunlara müdahale edilmesini
sağlayan tesis

[Kaynak: OIML D 11:2013 [3], 3.19, değiştirilmiş - "ölçüm aleti" yerine "metre"].

Not: Bir iletim cihazının kontrolü, iletilen tüm bilgilerin (ve sadece bu bilgilerin) alıcı ekipman
tarafından tam olarak alınıp alınmadığını doğrulamayı amaçlar.

15
 OIML R 49-1:2013 (E)

3.5.5
otomatik kontrol imkanı
Bir operatörün müdahalesi olmadan çalışan kontrol tesisi [Kaynak: OIML D

11:2013 [3], 3.19.1.]

3.5.6
kalıcı otomatik kontrol tesisi tip P
otomatik kontrol tesisi
her ölçüm döngüsünde çalışan otomatik kontrol tesisi

[Kaynak: OIML D 11:2013 [3], 3.19.1.1, değiştirilmiş - Eşanlamlı sunum.]

3.5.7
aralıklı otomatik kontrol tesisi tip I
otomatik kontrol tesisi
belirli zaman aralıklarında veya sabit sayıda ölçüm döngüsü başına çalışan otomatik kontrol
tesisi

[Kaynak: OIML D 11:2013 [3], 3.19.1.2, değiştirilmiş - Eşanlamlı sunum.]

3.5.8
otomatik olmayan kontrol tesisi
tip N kontrol tesisi
bir operatörün müdahalesini gerektiren kontrol tesisi

[Kaynak: OIML D 11:2013 [3], 3.19.2, değiştirilmiş - Eşanlamlı sunumu.]

3.6 Avrupa Ekonomik Alanı içinde belirli terimlerin kullanımı

Avrupa Ölçü Aletleri Direktifinin uygulanması bağlamında "doğrulama" veya "ilk doğrulama"
teriminin "uygunluk değerlendirmesi" terimine eşdeğer olduğuna dikkat çekilmektedir.

4 Metrolojik gereklilikler
4.1 Q1 , Q2 , Q3 ve Q4

4.1.1 Bir su sayacının akış hızı özellikleri Q1 , Q , Q23 ve Q4 değerleri ile tanımlanacaktır.

4.1.2 Bir su sayacı, Q'nun sayısal değeri3 m cinsinden3 /h ve oranı ile belirtilecektir.
Q /Q31 .

4.1.3 M3 /h cinsinden ifade edilen Q3 değeri aşağıdaki listeden seçilecektir:

1 1.6 2.5 4 6.3

10 16 25 40 63
100 160 250 400 630
1 000 1 600 2 500 4 000 6 300
Liste, serideki daha yüksek veya daha düşük değerlere kadar genişletilebilir.

16
 OIML R 49-1:2013 (E)

4.1.4 Q /Q31 oranının değeri aşağıdaki listeden seçilecektir:

40 50 63 80 100
125 160 200 250 315
400 500 630 800 1 000
Liste, serideki daha yüksek değerlere kadar genişletilebilir.

Not: 4.1.3 ve 4.1.4'teki değerler sırasıyla ISO 3 [4], R 5 ve R 10 satırlarından alınmıştır.

4.1.5 Q2 /Q1 oranı 1,6 olacaktır.

4.1.6 Q4 /Q3 oranı 1,25 olacaktır.

4.2 Doğruluk sınıfı ve izin verilen maksimum hata

4.2.1 Genel

Bir su sayacı, hataları (gösterge) nominal çalışma koşulları altında 4.2.2 veya 4.2.3'te
tanımlandığı gibi izin verilen maksimum hataları (MPE'ler) aşmayacak şekilde tasarlanmalı ve
üretilmelidir.

Bir su sayacı, 4.2.2 veya 4.2.3'ün gerekliliklerine göre doğruluk sınıfı 1 veya doğruluk sınıfı 2
olarak belirlenmelidir.

Sayaç üreticisi doğruluk sınıfını belirtmelidir.

4.2.2 Doğruluk sınıfı 1 su sayaçları

Üst akış hızı bölgesi (Q2 ≤ Q ≤ Q4 ) için MPE, 0,1 °C ila 30 °C arasındaki sıcaklıklar için ±%1
ve 30 °C'den yüksek sıcaklıklar için ±%2'dir.

Düşük debi bölgesi için MPE (Q1 ≤ Q < Q2 ) sıcaklık aralığından bağımsız olarak ±%3'tür.

4.2.3 Doğruluk sınıfı 2 su sayaçları

Üst akış hızı bölgesi (Q2 ≤ Q ≤ Q4 ) için MPE, 0,1°C ila 30°C arasındaki sıcaklıklar için ±%2 ve
30°C'den yüksek sıcaklıklar için ±%3'tür.

Düşük debi bölgesi için MPE (Q1 ≤ Q < Q2 ) sıcaklık aralığından bağımsız olarak ±%5'tir.

4.2.4 Sayaç sıcaklık sınıfları

Sayaçlar, Tablo 1'de verilen değerler arasından üretici tarafından seçilen çeşitli aralıklara
karşılık gelen su sıcaklığı sınıflarına girer.

Su sıcaklığı sayacın girişinde ölçülmelidir.

17
 OIML R 49-1:2013 (E)

Tablo 1 Metre sıcaklık sınıfları

mAT MAT
Sınıf
°C °C
T30 0.1 30
T50 0.1 50
T70 0.1 70
T90 0.1 90
T130 0.1 130
T180 0.1 180
T30/70 30 70
T30/90 30 90
T30/130 30 130
T30/180 30 180

4.2.5 Ayrılabilir hesap makinesi ve ölçüm transdüserine sahip su sayaçları

Bir su sayacının hesaplayıcısı (gösterge cihazı dahil) ve ölçüm dönüştürücüsü (akış sensörü
veya hacim sensörü dahil), ayrılabilir ve aynı veya farklı tasarımlara sahip diğer hesaplayıcılar
ve ölçüm dönüştürücüleriyle değiştirilebilir olduklarında, ayrı tip onaylarının konusu olabilir.
Birleşik gösterge cihazı ve ölçüm dönüştürücüsünün MPE'leri, sayacın doğruluk sınıfına göre
4.2.2 veya 4.2.3'te verilen değerleri aşmamalıdır.

4.2.6 Bağıl gösterge hatası

Bağıl hata (gösterge) yüzde olarak ifade edilir ve şuna eşittir:

(Vi -Va ) ×100 %

Va

Burada Va 3.2.1'de ve Vi 3.2.2'de tanımlandığı gibidir.

4.2.7 Ters akış

Üretici, bir su sayacının ters akışı ölçmek için tasarlanıp tasarlanmadığını belirtmelidir.

Bir sayaç ters akışı ölçmek üzere tasarlanmışsa, ters akış sırasında geçen hacim ya belirtilen
hacimden çıkarılmalı ya da sayaç bunu ayrı olarak kaydetmelidir. Hem ileri hem de ters akış
için 4.2.2 veya 4.2.3'ün MPE'si karşılanmalıdır. Ters akışı ölçmek üzere tasarlanmış sayaçlar
için, kalıcı akış hızı ve ölçüm aralığı her yönde farklı olabilir.

Bir sayaç ters akışı ölçmek üzere tasarlanmamışsa, sayaç ya ters akışı önlemeli ya da Q3
değerine kadar bir akış hızında ileri akış için metrolojik özelliklerinde bozulma veya değişiklik
olmadan kazara ters akışa dayanmalıdır.

18
 OIML R 49-1:2013 (E)

4.2.8 Su sıcaklığı ve su basıncı

MPE'lerle ilgili gereklilikler, bir su sayacının nominal çalışma koşulları dahilinde meydana
gelen tüm sıcaklık ve basınç değişimleri için karşılanmalıdır.

4.2.9 Akış veya su yokluğu

Su sayacı toplamı, akış ya da su olmadığında değişmeyecektir.

4.2.10 Statik basınç

Bir su sayacı, sızıntı veya hasar olmaksızın aşağıdaki test basınçlarına dayanabilmelidir:

a) 15 dakika boyunca uygulanan maksimum kabul edilebilir basıncın 1,6 katı;

b) 1 dakika boyunca uygulanan maksimum kabul edilebilir basıncın iki katı.

4.3 Sayaçlar ve yardımcı cihazlar için gereklilikler

4.3.1 Elektronik parçalar arasındaki bağlantılar

Ölçüm dönüştürücüsü, hesap makinesi ve gösterge cihazı arasındaki bağlantılar 5.1.4 ve B.2'ye
uygun olarak güvenilir ve dayanıklı olmalıdır.

Bu hükümler, elektromanyetik sayaçların birincil ve ikincil cihazları arasındaki bağlantılar için

de geçerlidir.

Not: Elektromanyetik sayaçların birincil ve ikincil cihazlarının tanımları ISO 4006'da verilmiştir [5].

4.3.2 Ayarlama cihazı

Bir sayaç, mekanik bir ayar cihazının yerini alabilecek elektronik bir ayar cihazı ile
donatılabilir.

4.3.3 Düzeltme cihazı

Bir sayaca düzeltme cihazları takılabilir; bu tür cihazlar her zaman sayacın ayrılmaz bir parçası
olarak kabul edilir. Bu nedenle, sayaç için geçerli olan gerekliliklerin tamamı, özellikle de
4.2'de belirtilen MPE'ler, ölçüm koşullarındaki düzeltilmiş hacim için geçerlidir.

Normal çalışmada, düzeltilmemiş ses seviyesi gösterilmemelidir.

Düzeltme cihazlarına sahip bir su sayacı A.5'teki performans testlerini karşılamalıdır.

Ölçülmeyen ve düzeltme için gerekli olan tüm parametreler ölçüm işleminin başlangıcında
hesap makinesinde bulunmalıdır. Tip onay sertifikası, düzeltme cihazının doğrulanması
sırasında doğruluk için gerekli olan parametrelerin kontrol edilebileceğini öngörebilir.

Düzeltme cihazı, örneğin zamana veya hacme bağlı olarak önceden tahmin edilen bir sapmanın
düzeltilmesine izin vermemelidir.

19
 OIML R 49-1:2013 (E)

Varsa, ilgili ölçüm aletleri yürürlükteki Uluslararası Standartlara veya OIML Tavsiyelerine
uygun olmalıdır. Bunların doğruluğu, 4.2'de belirtildiği gibi, sayaç üzerindeki gerekliliklerin
karşılanmasına izin verecek kadar iyi olmalıdır.

İlgili ölçüm aletleri, B.6'da belirtildiği gibi kontrol olanakları ile donatılmalıdır.

Düzeltme cihazları, bir su sayacının hatalarını (gösterge), bu değerler MPE'ler dahilinde olsa
bile, sıfıra mümkün olduğunca yakın değerlerden başka değerlere ayarlamak için
kullanılmamalıdır.

Suyun, yaylı akış hızlandırıcı gibi hareketli bir cihaz vasıtasıyla Q1 değerinin altındaki akış
hızlarında şartlandırılmasına izin verilmeyecektir.

4.3.4 Hesap Makinesi

Hesaplama tablosu veya düzeltme polinomu gibi yasal metrolojik kontrole tabi olan
göstergelerin hazırlanması için gerekli tüm parametreler ölçüm işleminin başlangıcında hesap
makinesinde bulunmalıdır.

Hesap makinesi, çevresel ekipmanların bağlanmasına izin veren arayüzlerle donatılabilir. Bu

arayüzler kullanıldığında, bir su sayacının donanımı ve yazılımı doğru şekilde çalışmaya devam
edecek ve sayacın metrolojik işlevleri etkilenmeyecektir.

4.3.5 Gösterge cihazı

Gösterge cihazı ses seviyesini sürekli, periyodik olarak veya talep üzerine göstermelidir.
Okumak için kolayca kullanılabilir olmalıdır.

4.3.6 Yardımcı cihazlar

Bir su sayacı, 6.7.2'de belirtilen gösterge cihazlarına ek olarak, 3.1.8'de belirtilen yardımcı
cihazları da içerebilir.

Ulusal düzenlemelerin izin verdiği durumlarda, diğer araçların su sayacının tatmin edici bir
şekilde çalışmasını garanti etmesi koşuluyla, test ve doğrulama ile su sayacının uzaktan
okunması için uzaktan okuma cihazı kullanılabilir.

Bu cihazların geçici veya kalıcı olarak eklenmesi sayacın metrolojik özelliklerini

değiştirmeyecektir.

5 Elektronik cihazlarla donatılmış su sayaçları

5.1 Genel gereksinimler

5.1.1 Elektronik cihazlarla donatılmış bir su sayacı, A.5' t e belirtilen bozulmalara maruz
kaldığında önemli arızalar meydana gelmeyecek şekilde tasarlanmalı ve üretilmelidir.

5.1.2 Önemli bir arıza, üst debi bölgesinde MPE'nin yarısına eşit bir değere sahip olmalıdır.

Aşağıdaki hatalar önemli hatalar olarak değerlendirilmemektedir:

a) Sayacın kendisinde veya kontrol tesislerinde eşzamanlı ve birbirinden bağımsız

nedenlerden kaynaklanan arızalar;

20
 OIML R 49-1:2013 (E)

b) Geçici arızalar, yani göstergede yorumlanamayan, hafızaya alınamayan veya ölçüm sonucu
olarak iletilemeyen geçici değişimler.

5.1.3 Elektronik cihazlı bir su sayacı, iki sabit ortak arasında sıfırlanamayan ölçümler durumu
hariç, Ek B'de belirtilen kontrol olanaklarıyla sağlanmalıdır.

Kontrol olanaklarıyla donatılmış tüm su sayaçları, 4.2.7'de belirtildiği gibi ters akışı önleyecek
veya tespit edecektir.

5.1.4 Bir su sayacının aşağıdaki koşullarda 7.2.12.1 ve 7.2.12.2'de belirtilen tasarım denetimi
ve performans testlerini geçmesi halinde 4.2 ve 5.1.1'deki gerekliliklere uygun olduğu
varsayılır:

a) sunulan sayaç sayısı 7.2.2'de tanımlanmıştır;

b) Bu sayaçlardan en az biri tüm test setine tabi tutulur;

c) hiçbir sayaç testi geçemez.

5.2 Güç kaynağı

5.2.1 Genel

Elektronik cihazlı su sayaçları için üç farklı türde temel güç kaynağı bu Tavsiye Kararı
kapsamındadır:

a) harici güç kaynağı;

b) değiştirilemeyen pil;

c) değiştirilebilir pil.

Bu üç tip güç kaynağı tek başına veya birlikte kullanılabilir. Her bir güç kaynağı tipi için
gereksinimler 5.2.2 ila 5.2.4'te belirtilmiştir.

5.2.2 Harici güç kaynağı

5.2.2.1 Elektronik cihazlara sahip bir su sayacı, harici bir güç kaynağı arızası (AC veya
DC) durumunda, arızadan hemen önceki hacim göstergesinin kaybolmayacağı ve en az bir yıl
boyunca erişilebilir kalacağı şekilde tasarlanmalıdır.

İlgili hafızaya alma işlemi en az günde bir kez ya da Q3 adresindeki 10 dakikalık akışa eşdeğer
her hacim için yapılmalıdır.

5.2.2.2 Bir sayacın diğer özellikleri veya parametreleri elektrik beslemesinin kesilmesinden
etkilenmeyecektir.

Not: Bu gerekliliğe uyulması, su sayacının bir güç kaynağı kesintisi sırasında tüketilen hacmi
kaydetmeye devam etmesini sağlamaz.

5.2.2.3 Bir sayaçtaki güç kaynağı bağlantıları kurcalanmaya karşı emniyete alınabilmelidir.

21
 OIML R 49-1:2013 (E)

5.2.3 Değiştirilemeyen pil

5.2.3.1 Üretici, pilin beklenen kullanım ömrünün, bir sayacın kullanım ömründen en az bir
yıl daha uzun süre doğru şekilde çalışmasını sağlayacak şekilde olmasını sağlamalıdır.

5.2.3.2 Sayaç üzerinde düşük pil veya bitmiş pil göstergesi veya sayaç değiştirme tarihi
belirtilmelidir. Kayıt ekranı "düşük pil" göstergesi veriyorsa, "düşük pil" göstergesinin
gösterildiği andan kullanım ömrünün sonuna kadar kayıt ekranı için en az 180 günlük kullanım
ömrü olmalıdır.

Not: Bir akü belirlenirken ve tip değerlendirmesi sırasında, belirtilen izin verilen maksimum toplam
hacim, görüntülenen hacim, belirtilen çalışma ömrü, uzaktan okuma, aşırı sıcaklıklar ve gerekirse su
iletkenliğinin bir kombinasyonunun dikkate alınması beklenmektedir.

5.2.4 Değiştirilebilir pil

5.2.4.1 Elektrik güç kaynağının değiştirilebilir bir batarya olduğu durumlarda, imalatçı
bataryanın değiştirilmesi için kesin kurallar verecektir.

5.2.4.2 Sayaç üzerinde düşük pil veya bitmiş pil göstergesi veya pil değiştirme tarihi
belirtilmelidir. Kayıt ekranı "düşük pil" göstergesi veriyorsa, "düşük pil" göstergesinin
gösterildiği andan kullanım ömrünün sonuna kadar kayıt ekranı için en az 180 günlük kullanım
ömrü olmalıdır.

5.2.4.3 Bir sayacın özellikleri ve parametreleri, pil değiştirildiğinde elektrik beslemesinin

kesilmesinden etkilenmemelidir.

Not: Bir akü belirlenirken ve tip değerlendirmesi sırasında, belirtilen izin verilen maksimum toplam
hacim, görüntülenen hacim, belirtilen çalışma ömrü, uzaktan okuma, aşırı sıcaklıklar ve gerekirse su
iletkenliğinin bir kombinasyonunun dikkate alınması beklenmektedir.

5.2.4.4 Akünün değiştirilmesi, yasal metrolojik denetimler için gerekli olan mührün
kırılmasını gerektirmeyecek şekilde yapılmalıdır.

5.2.4.5 Akü bölmesi kurcalanmaya karşı emniyete alınabilmelidir.

6 Teknik gereksinimler
6.1 Su sayaçlarının malzemeleri ve yapımı

6.1.1 Bir su sayacı, kullanılacağı amaç için yeterli güç ve dayanıklılığa sahip malzemelerden
üretilmelidir.

6.1.2 Bir su sayacı, çalışma sıcaklığı aralığı içinde su sıcaklığı değişimlerinden olumsuz
etkilenmeyecek malzemelerden üretilmelidir (bkz. 6.4).

6.1.3 Bir su sayacının içinden akan suyla temas eden tüm parçaları, toksik olmadığı, kirletici
olmadığı ve biyolojik olarak inert olduğu geleneksel olarak bilinen malzemelerden üretilmelidir.
Ulusal yönetmeliklere dikkat çekilmektedir.

6.1.4 Komple su sayacı, iç ve dış korozyona dayanıklı veya uygun bir yüzey işlemi ile
korunan malzemelerden imal edilecektir.

6.1.5 Bir su sayacı gösterge cihazı şeffaf bir pencere ile korunmalıdır. Ek koruma olarak
uygun tipte bir kapak da sağlanabilir.

22
 OIML R 49-1:2013 (E)

6.1.6 Bir s u s a y a c ı gösterge cihazının penceresinin alt tarafında yoğuşma oluşma riski
varsa, su sayacı yoğuşmayı önleyecek veya ortadan kaldıracak cihazlar içermelidir.

6.1.7 Bir su sayacı, dolandırıcılık yapılmasını kolaylaştırmayacak tasarım, bileşim ve yapıda

olmalıdır.

6.1.8 Bir su sayacına metrolojik olarak kontrol edilen bir ekran takılmalıdır. Gösterge, bir alet
kullanılmasını gerektirmeden müşteri tarafından kolayca erişilebilir olmalıdır.

6.1.9 Bir su sayacı, MPE'yi istismar etmeyecek veya herhangi bir tarafı kayırmayacak
tasarım, bileşim ve yapıda olmalıdır.

6.2 Ayarlama ve düzeltme

6.2.1 Bir su sayacına bir ayarlama cihazı ve/veya bir düzeltme cihazı takılabilir. Herhangi bir
ayarlama, su sayacının hatalarını (gösterge) pratikte sıfıra en yakın değerlere ayarlayacak
şekilde yapılmalıdır, böylece sayaç MPE'yi istismar edemez veya sistematik olarak herhangi bir
tarafı kayıramaz.

6.2.2 Bu cihazların su sayacının dışına monte edilmesi durumunda, sızdırmazlık için gerekli
önlemler alınmalıdır (bkz. 6.8.2).

6.3 Kurulum koşulları

Not: ISO 4064-5 [7] sayaç montajı için gereklilikleri belirtir.

6.3.1 Su sayacı, normal koşullar altında tamamen suyla dolacak şekilde monte edilecektir.

6.3.2 Belirli kurulum koşulları altında, bir sayacın girişine veya yukarı akış boru hattına
takılan bir süzgeç veya filtre gerekebilir.

Tesisat mühendisleri, örneğin sayacın yukarısındaki boru tesisatında yapılan çalışmalardan

s o n r a katı parçacıkların su sayacında toplandığına dikkat etmelidir.

Not: Ulusal yönetmelikler geçerli olabilir. Ayrıca bakınız ISO 4064-5 [8], 6.3.

6.3.3 Bir su sayacında, montaj sırasında doğru bir şekilde dengelenmesini sağlamak için
hüküm bulunabilir.

Not: Bu, geçici veya kalıcı bir seviye gösterge cihazının (örneğin bir su terazisi) yerleştirilebileceği
düz bir dikey veya yatay yüzey olabilir.

6.3.4 Bir su sayacının doğruluğu, yukarı veya aşağı boru hattındaki bozukluklardan
etkileniyorsa (örneğin, dirseklerin, vanaların veya pompaların varlığı nedeniyle), su sayacı,
imalatçı tarafından belirtildiği gibi bir akış düzleştiricili veya düzleştiricisiz yeterli sayıda düz
boru uzunluğu ile sağlanmalıdır, böylece kurulu su s a y a c ı n ı n göstergeleri MPE'lere göre
ve sayacın doğruluk sınıfına göre 4.2.2 veya 4.2.3'ün gerekliliklerini karşılayacaktır.

6.3.5 Bir su sayacı, OIML R 49-2:2013'teki test prosedürlerinde tanımlandığı gibi bozulmuş
hız alanlarının etkisine dayanabilmelidir. Bu akış bozukluklarının uygulanması sırasında, hata
(gösterge) 4.2.2 veya 4.2.3'ün gerekliliklerini karşılamalıdır.

23
 OIML R 49-1:2013 (E)

Bir sayaç üreticisi akış profili hassasiyet sınıfını Tablo 2 ve 3'e uygun olarak belirtmelidir.

Düzleştirici ve/veya düz uzunluklar da dahil olmak üzere kullanılacak her türlü özel akış
şartlandırma bölümü üretici tarafından belirtilmelidir.

Tablo 2 Yukarı akış hız alanı sınıflarındaki düzensizliğe duyarlılık (U)

Gerekli düz uzunluk
Sınıf Düzleştirici gerekli
×DN
U0 0 Hayır
U3 3 Hayır
U5 5 Hayır
U10 10 Hayır
U15 15 Hayır
U0S 0 Evet
U3S 3 Evet
U5S 5 Evet
U10S 10 Evet

Tablo 3 Aşağı akış hız alanları sınıflarındaki düzensizliğe duyarlılık (D)

Gerekli düz uzunluk
Sınıf Düzleştirici gerekli
×DN
D0 0 Hayır
D3 3 Hayır
D5 5 Hayır
D0S 0 Evet
D3S 3 Evet

6.4 Nominal çalışma koşulları

Bir su sayacı için nominal çalışma koşulları aşağıdaki gibi olacaktır.

Akış hızı aralığı: Q1 ila Q3 dahil.

Ortam sıcaklık aralığı: +5 °C ila +55 °C.
Su sıcaklığı aralığı: Tablo 1'e bakınız.
Ortam göreceli nem 0 ila % 100, aralığın % 0 ila % 93 olacağı uzaktan gösterge
aralığı: cihazları hariç.
Basınç aralığı:1) 0,03 MPa ( 0,3 bar) ila en az 1 MPa (10 bar), aşağıdakiler hariç
DN ≥ 500 metre, burada maksimum kabul edilebilir basınç
(MAP) en az 0,6 MPa (6 bar) olmalıdır.

24
 OIML R 49-1:2013 (E)

6.5 Basınç kaybı

Filtre veya süzgeç ve/veya düzleştirici dahil olmak üzere, bunlardan herhangi birinin su
sayacının ayrılmaz bir parçasını oluşturduğu durumlarda, bir su sayacından geçen basınç kaybı 1
aşağıdakilerden fazla olmayacaktır
Q1 ve Q3 arasında 0,063 MPa (0,63 bar).

Basınç kaybı sınıfı üretici tarafından Tablo 4'teki değerlerden seçilir (ISO 3 [4], R 5'i takip
eder): Belirli bir basınç kaybı sınıfı için, filtre veya süzgeç ve/veya düzleştirici dahil olmak
üzere, bunlardan herhangi birinin su sayacının ayrılmaz bir parçasını oluşturduğu durumlarda,
bir su sayacından geçen basınç kaybı Q1 ve Q3 arasında belirtilen maksimum basınç kaybından
daha fazla olmamalıdır.

Herhangi bir tip ve ölçüm prensibine s a h i p bir konsantrik sayaç, ilgili manifolduyla birlikte
test edilmelidir.

Tablo 4 Basınç kaybı sınıfları

Maksimum basınç kaybı
Sınıf
MPa bar
Δp 63 0.063 0.63
Δp 40 0.040 0.40
Δp 25 0.025 0.25
Δp 16 0.016 0.16
Δp 10 0.010 0.10
Not 1: Düzleştiriciler, 6.3'te belirtildiği gibi, bir sayacın ayrılmaz parçaları olarak kabul edilmez.

Not 2: Bazı sayaçlar için, Q1 ≤ Q ≤ Q3 akış hızı aralığında, en yüksek basınç kaybı Q3 'de meydana
gelmez.

6.6 İşaretler ve yazılar

6.6.1 Doğrulama işaret(ler)inin (bkz. OIML V 1:2013 [2], 3.04) yapıştırılması için, su sayacı
piyasaya sürüldükten veya kullanılmaya başlandıktan sonra sökülmeden görülebilecek bir yer
sağlanmalıdır.

6.6.2 Bir su sayacı, gövde, gösterge cihazı kadranı, bir tanımlama plakası veya sökülebilir
değilse sayaç kapağı üzerinde gruplandırılmış veya dağıtılmış olarak aşağıdaki bilgilerle açıkça
ve silinmeyecek şekilde işaretlenmelidir. Bu işaretler, cihaz piyasaya sürüldükten veya
kullanılmaya başlandıktan sonra su sayacı sökülmeden görülebilir olmalıdır.

Not: Bir kombinasyon sayacı söz konusu olduğunda, aşağıdaki işaretler tek bir sayaç olarak kabul
edilen kombinasyon s a y a c ı n ı i f a d e e d e r .

a) Ölçü birimi.

b) Doğruluk sınıfı, doğruluk sınıfı 2'den farklı olduğu yer.

c) Q3 sayısal değeri ve Q3 /Q1 oranı: sayaç ters akışı ölçüyorsa ve Q değerleri ve Q33 /Q1
oranları iki yönde farklıysa, Q3 ve Q3 /Q1 değerlerinin her ikisi de yazılmalıdır; her bir
değer çiftinin atıfta bulunduğu akış yönü

1 Birim çubuğu ulusal yönetmeliklerin izin verdiği yerlerde kullanılabilir.

25
 OIML R 49-1:2013 (E)

açık. Q3 /Q1 oranı R olarak ifade edilebilir, örneğin "R160". Sayaç yatay ve dikey
konumlarda farklı Q3 /Q1 değerlerine sahipse, her iki Q3 /Q1 değeri de yazılmalı ve her bir
değerin hangi yöne işaret e t t i ğ i a ç ı k o l m a l ı d ı r .

d) Ulusal yönetmeliklere göre tip onay işareti.

e) Üreticinin adı veya ticari markası.

f) Üretim yılı, üretim yılının son iki rakamı veya üretim ayı ve yılı.

g) Seri numarası (gösterge cihazına mümkün olduğunca yakın).

h) Akış yönü, bir ok vasıtasıyla (gövdenin her iki tarafında veya akış yönü okunun her koşulda
kolayca görülebilir olması şartıyla sadece bir tarafında gösterilir).

i) Kabul edilebilir maksimum basınç (MAP)1) 1 MPa'yı (10 bar) veya DN ≥ 500 için 0,6
MPa'yı (6 bar) aşarsa.

j) Sayaç sadece dikey veya yatay konumda çalıştırılabiliyorsa V veya H harfi.

k) T30'dan farklı olduğu durumlarda Tablo 1'de belirtilen sıcaklık sınıfı.

l) Δp 63'ten farklı olduğu basınç kaybı sınıfı.

m) U0/D0'dan farklı olduğu kurulum hassasiyet sınıfı.

Elektronik cihazlara sahip bir su sayacı için, uygun olan yerlerde aşağıdaki ek yazılar
uygulanacaktır:

n) Harici bir güç kaynağı için: voltaj ve frekans:

o) Değiştirilebilir bir batarya için: bataryanın değiştirileceği en son tarih:

p) Değiştirilemeyen bir pil için: sayacın değiştirilmesi gereken en son tarih:

q) Çevresel sınıflandırma:

r) Elektromanyetik çevre sınıfı.

Çevresel sınıflandırma ve elektromanyetik çevre sınıfı, sayacın üzerinde değil, sayaçla benzersiz
bir tanımlama ile açık bir şekilde ilişkilendirilmiş ayrı bir veri sayfasında verilebilir.

Elektronik cihazları olmayan bir sayaç için gerekli işaret ve yazıların bir örneği aşağıda
verilmiştir.

Örnek: Aşağıdaki özelliklere sahip bir sayaç:

- Q3 = 2,5 m3 /h ;
- Q3 /Q1 = 200;
— yatay montaj;
— sıcaklık sınıfı 30;

26
 OIML R 49-1:2013 (E)

— basınç kaybı sınıfı Δp 63;

— kabul edilebilir maksimum basınç: 1 MPa (10 bar);
— akış profili hassasiyet sınıfı U0/D0;
— seri numarası: 123456;
— Üretim yılı: 2008;
— ABC üreticisi,
aşağıdaki gibi işaretlenecektir:
Q3 2.5; R200; H; → ; 123456; 08; ABC

6.7 Gösterge cihazı

6.7.1 Genel gereksinimler

6.7.1.1 Fonksiyon

Bir su sayacının gösterge cihazı, belirtilen hacmin kolayca okunabilen, güvenilir ve kesin bir
görsel göstergesini sağlamalıdır. Bir kombinasyon sayacında, toplamı belirtilen hacmi sağlayan
iki gösterge cihazı olabilir.

Gösterge cihazı, test ve kalibrasyon için görsel araçlar içermelidir.

Gösterge cihazı, örneğin otomatik test ve kalibrasyon gibi başka yöntemlerle test ve kalibrasyon
için ek elemanlar içerebilir.

6.7.1.2 Ölçü birimi, sembolü ve yerleşimi

Belirtilen su hacmi metreküp cinsinden ifade edilecektir. Sembol m3 kadran üzerinde veya
numaralı göstergenin hemen yanında görünmelidir.

Eğer SI dışındaki ölçü birimleri bir ülkenin ulusal düzenlemeleri tarafından isteniyor veya izin
veriliyorsa, bu ölçü birimleri o ülkedeki endikasyonlar için kabul edilebilir sayılacaktır.
Uluslararası ticarette, bu ölçü birimleri ile SI ölçü birimleri arasında resmi olarak kabul edilen
eşdeğerler kullanılacaktır.

6.7.1.3 Gösterge aralığı

Gösterge cihazı, Tablo 5'te verilen metreküp cinsinden belirtilen hacmi sıfırdan geçmeden
kaydedebilmelidir.

Tablo 5 Bir su sayacının gösterge aralığı

Gösterge aralığı
Q3
(minimum değerler)
m3
m /h3
Q3 ≤ 6,3 9 999
6,3 < Q3 ≤ 63 99 999
63 < Q3 ≤ 630 999 999
630 < Q3 ≤ 6 300 9 999 999

Tablo 5, Q'nun daha büyük değerleri için genişletilebilir3 .

27
 OIML R 49-1:2013 (E)

6.7.1.4 Gösterge cihazları için renk kodlaması

Metreküp ve katlarını belirtmek için siyah renk kullanılmalıdır. Bir metre

küpün alt katlarını belirtmek için kırmızı renk kullanılmalıdır.

Bu renkler ya işaretçilere, indekslere, sayılara, tekerleklere, disklere, kadranlara ya da diyafram

çerçevelerine uygulanacaktır.

Bir su sayacı için metreküpü, katlarını ve alt katlarını gösteren diğer araçlar, birincil gösterge ile
doğrulama ve test için alt katlar gibi alternatif göstergeler arasında ayrım yapılmasında
belirsizlik olmaması koşuluyla kullanılabilir.

6.7.2 Gösterge cihazı türleri

Aşağıdaki tiplerden herhangi biri kullanılacaktır.

6.7.2.1 Tip 1 - Analog cihaz

Belirtilen hacim, aşağıdakilerin sürekli hareketi ile gösterilir

a) derecelendirilmiş ölçeklere göre hareket eden bir veya daha fazla işaretçi veya

b) her biri bir indeks geçiren bir veya daha fazla dairesel terazi veya tambur.

Her bir ölçek bölümü için metreküp cinsinden ifade edilen değer 10n şeklinde olacaktır, burada
n pozitif veya negatif bir tam sayı veya sıfırdır, böylece ardışık on yıllık bir sistem oluşturulur.
Her bir ölçek ya metreküp cinsinden ifade edilen değerlerle derecelendirilmeli ya da bir çarpma
faktörü ile birlikte verilmelidir (×0.001; ×0.01; ×0.1; ×1; ×10; ×100; ×1 000, vb.)

İşaretçilerin veya dairesel ölçeklerin dönme hareketi saat yönünde

olacaktır. İşaretçilerin veya ölçeklerin doğrusal hareketi soldan sağa

doğru olacaktır.

Numaralandırılmış makaralı göstergelerin (tamburların) hareketi yukarı doğru olacaktır.

6.7.2.2 Tip 2 - Dijital cihaz

Belirtilen hacim, bir veya daha fazla açıklıkta görünen bitişik rakamlardan oluşan bir çizgi ile
verilir. Belirli bir rakamın ilerlemesi, hemen bir alttaki on yılın rakamı 9'dan 0'a değişirken
tamamlanmalıdır. Rakamların görünür yüksekliği en az 4 mm olmalıdır.

Elektronik olmayan cihazlar için:

a) numaralı makaralı göstergelerin (tamburların) hareketi yukarı doğru olacaktır;

b) en düşük onluk değer sürekli bir harekete sahipse, açıklık bir rakamın net bir şekilde
okunmasına izin v e r e c e k kadar büyük olmalıdır.

Elektronik cihazlar için:

c) Kalıcı veya kalıcı olmayan ekranlara izin verilir - kalıcı olmayan ekranlar için, hacim
herhangi bir zamanda en az 10 saniye boyunca görüntülenebilmelidir;

28
 OIML R 49-1:2013 (E)

d) sayaç, tüm ekranın aşağıdaki sıraya sahip olacak şekilde görsel olarak kontrol edilmesini
sağlamalıdır:

1) tüm öğeleri gösteren yedi segment türü için (örneğin bir "sekizler" testi);

2) yedi segment tipi için tüm öğelerin boş bırakılması ("boşluklar" testi);

3) Grafik ekranlar için, ekran hatalarının herhangi bir rakamın yanlış yorumlanmasına
neden olamayacağını göstermek üzere eşdeğer bir test.

Dizinin her adımı en az 1 saniye sürmelidir.

6.7.2.3 Tip 3 - Analog ve dijital cihazların kombinasyonu

Belirtilen hacim tip 1 ve tip 2 cihazların bir kombinasyonu ile verilir ve her birinin ilgili
gereklilikleri uygulanır.

6.7.3 Doğrulama cihazları - Bir gösterge cihazının ilk elemanı - Doğrulama ölçeği
aralığı

6.7.3.1 Genel gereksinimler

Her gösterge cihazı, görsel, kesin olmayan doğrulama testi ve kalibrasyon için araçlar
sağlamalıdır.

Görsel doğrulama ekranı sürekli ya da süreksiz bir harekete sahip olabilir.

Görsel doğrulama ekranına ek olarak, bir gösterge cihazı, harici olarak takılan sensörler
aracılığıyla sinyaller sağlayan tamamlayıcı elemanların (örneğin yıldız tekerlekler veya diskler)
dahil edilmesiyle hızlı test için hükümler içerebilir. Böyle bir hüküm sızıntı tespiti için de
kullanılabilir.

6.7.3.2 Görsel doğrulama ekranları

6.7.3.2.1 Doğrulama ölçeği aralığının değeri

Metreküp cinsinden ifade edilen doğrulama ölçeği aralığının değeri şu şekilde olmalıdır: 1 × 10n
, 2 × 10n veya 5 × 10n , burada n pozitif veya negatif bir tam sayı veya sıfırdır.

İlk elemanı sürekli hareket eden analog ve dijital gösterge cihazları için doğrulama ölçeği, ilk
elemanın ardışık iki rakamı arasındaki aralığın 2, 5 veya 10 eşit parçaya bölünmesiyle
oluşturulabilir. Bu bölümlere numaralandırma uygulanmayacaktır.

İlk elemanın süreksiz hareketine sahip dijital gösterge cihazları için doğrulama ölçeği aralığı, ilk
elemanın iki ardışık rakamı veya artımlı hareketi arasındaki aralıktır.

6.7.3.2.2 Doğrulama ölçeğinin şekli

Birinci elemanı sürekli hareket eden gösterge cihazlarında, görünür ölçek aralığı 1 mm'den az ve
5 mm'den fazla olmamalıdır. Ölçek şunlardan oluşmalıdır:

a) ölçek aralığının dörtte birini aşmayan ve sadece uzunlukları farklı olan eşit kalınlıkta
çizgiler; veya

29
 OIML R 49-1:2013 (E)

b) ölçek aralığına eşit sabit genişlikte zıt bantlar.

İbrenin ucundaki görünür genişliği ölçek aralığının dörtte birini geçmemeli ve hiçbir durumda
0,5 mm'den büyük olmamalıdır.

6.7.3.2.3 Gösterge cihazının çözünürlüğü

Doğrulama ölçeğinin alt bölümleri, gösterge cihazının çözünürlük hatasının minimum Q1 akış
hızında 90 dakika boyunca geçen hacmin doğruluk sınıfı 1 metre için %0,25'ini ve doğruluk
sınıfı 2 metre için %0,5'ini aşmamasını sağlayacak kadar küçük olmalıdır.

Okuma belirsizliğinin doğruluk sınıfı 1 metreler için test hacminin %0,25'inden ve doğruluk
sınıfı 2 metreler için test hacminin %0,5'inden fazla olmaması ve kayıt cihazının doğru
çalıştığının kontrol edilmesi şartıyla ilave doğrulama elemanları kullanılabilir.

Birinci elemanın göstergesi sürekli olduğunda, her okumada doğrulama ölçeği aralığının
yarısından fazla olmayan bir maksimum hata için bir pay bırakılmalıdır.

Birinci elemanın gösterimi süreksiz olduğunda, her okumada doğrulama ölçeğinin bir
basamağından fazla olmayan bir maksimum hata için bir pay bırakılmalıdır.

Not: Çözünürlük hatasının hesaplanması için OIML R 49-2:2013, 6.4.3.6.2.3'e bakınız.

6.7.3.3 Kombinasyon sayaçları

İki gösterge cihazına sahip kombine sayaçlar için 6.7.3.1 ve 6.7.3.2 her iki gösterge cihazı için
de geçerlidir.

6.8 Koruma cihazları

6.8.1 Genel

Bir su sayacı, su sayacının doğru montajından önce ve sonra, bu cihazlara zarar vermeden
sayacın, ayar cihazının veya düzeltme cihazının sökülmesini veya değiştirilmesini önleyecek
şekilde mühürlenebilen koruma cihazlarını içermelidir. Kombine sayaçlar söz konusu
olduğunda, bu gereklilik her iki sayaç için de geçerlidir.

Tedarik edilen toplam miktarın göstergesi veya tedarik edilen toplam miktarın türetilebileceği
göstergeler, sayaç tek bir müşteriye hizmet verirken sıfırlanamaz.

6.8.2 Elektronik sızdırmazlık cihazları

6.8.2.1 Ölçüm sonuçlarının belirlenmesini etkileyen parametrelere erişim mekanik

sızdırmazlık cihazları ile korunmadığında, koruma aşağıdaki hükümleri yerine getirmelidir.

a) Erişim sadece yetkili kişilere, örneğin bir kod (şifre) veya özel bir cihaz (örneğin bir sabit
anahtar) aracılığıyla sağlanmalıdır. Kod değiştirilebilir olmalıdır.

b) Bir müdahalenin kanıtının ulusal düzenlemelerde tanımlanan bir süre boyunca mevcut
olması mümkün olmalıdır. Kayıt, tarihi ve müdahaleyi yapan yetkili kişiyi tanımlayan bir
karakteristik unsuru içermelidir [bkz. a)]. Yeni bir kayda izin vermek için önceki bir
müdahalenin silinmesi gerekiyorsa, en eski kayıt silinmelidir.

30
 OIML R 49-1:2013 (E)

6.8.2.2 Kullanıcı tarafından birbirinden ayrılabilen ve değiştirilebilen parçalara sahip

sayaçlar için aşağıdaki hükümler yerine getirilmelidir:

a) ölçüm sonuçlarının belirlenmesine katılan parametrelere, 6.8.2.1'deki hükümler yerine

getirilmedikçe, bağlantısı kesilmiş noktalardan erişmek mümkün olmayacaktır;

b) Doğruluğu etkileyebilecek herhangi bir cihazın araya girmesi elektronik ve veri işleme
güvenlikleri yoluyla veya bu mümkün değilse mekanik yollarla önlenmelidir.

6.8.2.3 Kullanıcı tarafından birbirinden ayrılabilen ve değiştirilemeyen parçalara sahip

sayaçlar için 6.8.2.2'nin hükümleri uygulanacaktır. Ayrıca, bu sayaçlar, çeşitli parçaların
onaylanmış tipe göre bağlanmaması durumunda çalışmasına izin vermeyen cihazlar veya
araçlarla donatılmalıdır. Kullanıcı tarafından yetkisiz bir şekilde bağlantının kesilmesi ve daha
sonra yeniden bağlanmasından sonra herhangi bir ölçümü önleyen bir cihazla donatılmalıdırlar.

7 Metrolojik kontroller
7.1 Referans koşulları

Test edilen etki miktarı dışındaki tüm etki miktarları referans koşullarına göre tutulmalıdır.
Referans koşullar (toleransları dahil) OIML R 49-2:2013, Madde 4' t e verilmiştir. Değerler
akış hızı, su sıcaklığı, su basıncı, ortam sıcaklığı, ortam bağıl nemi ve ortam atmosferik basıncı
için belirtilmiştir.

7.2 Tip değerlendirme ve onay

7.2.1 Dış sınav

Tip değerlendirme testlerine tabi tutulmadan önce, sunulan her su sayacı tipi, OIML R 49'un bu
bölümünün ilgili önceki maddelerinin hükümlerine uygun olduğundan emin olmak için harici
olarak incelenmelidir.

7.2.2 Örnek sayısı

Değerlendirme testleri, sunulan tipteki su sayacının Q3 tanımının bir fonksiyonu olarak Tablo
6'da gösterilen her tipten minimum sayıda numune üzerinde yapılacaktır.

Tip değerlendirmesinden sorumlu kurum daha fazla numune talep edebilir.

Tablo 6 - Test edilecek minimum su sayacı sayısı

Sayaç tanımı Elektronik cihazlı sayaçlar için
gerekli testler hariç olmak üzere,
Q3
tüm sayaç türleri için test edilecek
m /h3 minimum sayaç sayısı
Q3 ≤160 3
160 < Q3 ≤1 600 2
1 600 < Q3 1

Sayacın doğruluk sınıfına göre 4.2.2 veya 4.2.3'ün gereklilikleri test edilen tüm sayaçlar için
geçerli olacaktır.

31
 OIML R 49-1:2013 (E)

Elektronik cihazlı bir su sayacının tip onayı için, Ek A'da belirtilen testler için beş numune
sağlanmalıdır, bunlar diğer testler için sağlananlardan farklı numuneler olabilir ve en az bir
sayaç tüm uygun testlere tabi tutulmalıdır. Tip değerlendirmesini yapan kuruluş tarafından
bunun yapılmamasının gerekçelendirilebileceği durumlar hariç, aynı sayaç tüm testlere tabi
tutulmalıdır.

7.2.3 Hatalar (gösterge)

Bir su sayacının (gerçek hacmin ölçümündeki) hataları (gösterge) en azından aşağıdaki nominal
akış hızlarında belirlenmelidir:

a) Q1 ;

b) Q2 ;

c) 0,35 (Q2 + Q );3

d) 0,7 (Q2 + Q );3

e) Q3 ;

f) Q4 ;

ve kombine sayaçlar için:

g) 0,9 Qx1 ;

h) 1.1 Qx2 .

Yukarıdaki akış hızlarının her biri için gözlemlenen hatalar (gösterge) 4.2.2 veya 4.2.3'te verilen
MPE'leri aşmamalıdır.

Not: İzin verilen debi aralıkları için OIML R 49-2:2013, 7.4.4'e ve OIML R 49-2:2013'e bakın,
7.4.4 ve 7.4.5 her akış hızında gerekli ölçüm sayısı için.

Bir su sayacının tüm göreceli hataları (gösterge) aynı işarete sahipse, hatalardan en az biri
MPE'nin yarısını aşmamalıdır. Her durumda bu gereklilik su tedarikçisi ve tüketici açısından
adil bir şekilde uygulanmalıdır (ayrıca bkz. 4.3.3, paragraf 3 ve 8).

Bir sayaç sadece belirli yönlerde çalışacak şekilde işaretlenmişse, sayaç bu yönlerde test
edilmelidir.

Bu tür işaretlerin olmaması durumunda, bir sayaç en az dört yönde test edilmelidir.

7.2.4 Tekrarlanabilirlik

Bir sayaç tekrarlanabilir olmalıdır: aynı akış hızında yapılan üç ölçümün standart sapması 4.2.2
veya 4.2.3'te verilen MPE'lerin üçte birini aşmamalıdır. Testler Q1 , Q2 ve Q3 nominal akış
hızlarında yapılmalıdır.

7.2.5 Aşırı yük su sıcaklığı

MAT ≥ 50 °C olan bir su sayacı, 1 saat boyunca MAT + 10 °C su sıcaklığına dayanabilmelidir.

Test OIML R 49-2:2013, 7.6'da belirtilmiştir.

32
 OIML R 49-1:2013 (E)

7.2.6 Dayanıklılık

7.2.6.1 Genel

Bir su sayacı, OIML R 49-2:2013, 7.11'de belirtilen ve hizmet koşullarını simüle eden
dayanıklılık testlerine tabi tutulmalıdır.

Bu testlerin her birinden sonra, su sayacının hataları 7.2.3'te verilen akış hızlarında tekrar
ölçülmeli ve 7.2.6.2 veya 7.2.6.3'te verilen kriterler uygulanmalıdır.

Test edilen bir sayacın yönü (yönleri), imalatçı tarafından talep edilen sayaç yönüne (yönlerine)
göre ayarlanmalıdır.

Not: Sayaç aileleri için, sadece en küçük temsili çaplı sayaç dayanıklılık testine tabi tutulmalıdır.

7.2.6.2 Doğruluk sınıfı 1 su sayacı

Doğruluk sınıfı 1 olan bir su sayacı için hata (gösterge) eğrisindeki değişim, alt debi
bölgesindeki (Q1 ≤ Q < Q2 ) debiler için %2'yi ve üst debi bölgesindeki (Q2 ≤ Q ≤ Q4 ) debiler
için %1'i aşmamalıdır.

Alt debi bölgesindeki debiler için (Q1 ≤ Q < Q2 ), hata (gösterge) eğrisi tüm sıcaklık sınıfları için
maksimum ±% 4 hata sınırını aşmamalıdır. Üst akış hızı bölgesindeki akış hızları için (Q2 ≤ Q ≤
Q4 ), hata (gösterge) eğrisi T30 sıcaklık sınıfı sayaçlar için ±%1,5 ve diğer tüm sıcaklık sınıfları
için ±%2,5 maksimum hata sınırını aşmamalıdır.

Bu gerekliliklerin amacı için hataların (gösterge) ortalama değerleri geçerli olacaktır.

7.2.6.3 Doğruluk sınıfı 2 su sayacı

Doğruluk sınıfı 2 su sayacı için, hata (gösterge) eğrisindeki değişim, alt debi bölgesindeki (Q1 ≤
Q < Q2 ) debi oranları için %3'ü ve üst debi bölgesindeki (Q2 ≤ Q ≤ Q4 ) debi oranları için %1,5'i
aşmamalıdır.

Alt debi bölgesindeki debiler için (Q1 ≤ Q < Q2 ), hata (gösterge) eğrisi tüm sıcaklık sınıfları için
maksimum ±% 6 hata sınırını aşmamalıdır. Üst akış hızı bölgesindeki akış hızları için (Q2 ≤ Q ≤
Q4 ), hata (gösterge) eğrisi, T30 sıcaklık sınıfı sayaçlar için ±% 2,5 ve diğer tüm sıcaklık sınıfları
için ±% 3,5 maksimum hata sınırını aşmamalıdır.

Bu gerekliliklerin amacı için hataların (gösterge) ortalama değerleri geçerli olacaktır.

7.2.7 Değişim hatası

Değiştirilebilir metrolojik modüllere sahip su sayaçları için kartuş sayaçların ve değiştirilebilir

metrolojik modüllerin metrolojik performansları söz konusu olduğunda yapıldıkları bağlantı
arayüzlerinden bağımsız oldukları gösterilmelidir. Kartuş sayaçlar ve değiştirilebilir metrolojik
modüller OIML R 49-2:2013, 7.4.6'da belirtilen teste uygun olarak test edilmelidir.

Test edilen bir sayacın yön(ler)i, imalatçı tarafından talep edilen sayaç yön(ler)ine göre
ayarlanmalıdır.

33
 OIML R 49-1:2013 (E)

7.2.8 Statik manyetik alan

Bir su sayacının statik manyetik alandan etkilenmediği kanıtlanmalıdır. Mekanik bileşenlerin

manyetik alandan etkilenebileceği tüm su sayaçları ve elektronik bileşenlere sahip tüm sayaçlar
için bir test uygulanmalıdır. Test OIML R 49-2:2013'te belirtilmiştir,
7.12. Testin amacı, statik manyetik alanların varlığında 4.2'nin hükümlerine uygunluğu
sağlamaktır.

7.2.9 Dokümantasyon

7.2.9.1 Bir su sayacının veya bir hesap makinesinin (gösterge cihazı dahil) veya bir ölçüm
dönüştürücüsünün tip onayı için yapılan başvuru aşağıdaki belgeleri içermelidir:

a) teknik özellikleri ve çalışma prensibini veren bir açıklama;

b) komple su sayacının veya hesap makinesinin veya ölçüm dönüştürücüsünün bir çizimi veya
fotoğrafı;

c) Bu parçaların metrolojik bir etkiye sahip olması durumunda, bileşen malzemelerinin bir
tanımını içeren parçaların bir listesi;

d) Farklı parçaların tanımlandığı bir montaj çizimi;

e) Düzeltme cihazları ile donatılmış sayaçlar için, düzeltme parametrelerinin nasıl

belirlendiğine dair bir açıklama;

f) mühürlerin ve doğrulama işaret(ler)inin yerini gösteren bir çizim;

g) düzenleyici işaretlerin bir çizimi;

h) Onaylı sayaçlardan oluşan kombine sayaçlar için, bu sayaçlara ait test raporları;

i) isteğe bağlı olarak bir kullanıcı kılavuzu ve kurulum kılavuzu.

7.2.9.2 Ayrıca, elektronik cihazlı bir su sayacının tip onayı başvurusu aşağıdakileri
içermelidir:

a) çeşitli elektronik cihazların işlevsel bir açıklaması;

b) elektronik cihazların işlevlerini gösteren bir mantık akış diyagramı;

c) Elektronik cihazlı su sayacının tasarım ve yapımının OIML R 49'un bu bölümünün,

özellikle 5.1 ve Ek B'nin gerekliliklerine uygun olduğunu gösteren herhangi bir belge veya
kanıt.

7.2.9.3 Tip onayı isteyen başvuru sahibi, değerlendirmeden sorumlu kuruluşa nihai tipi
temsil eden bir sayaç veya bir hesap makinesi (gösterge cihazı dahil) veya bir ölçüm
dönüştürücüsü sağlayacaktır.

Ölçümlerin tekrarlanabilirliğini tahmin etmek için tip değerlendirmesinden sorumlu kurum

tarafından tipin ilave numuneleri gerekli görülebilir.

34
 OIML R 49-1:2013 (E)

7.2.10 Tip onay sertifikası

Aşağıdaki bilgiler tip onay belgesinde veya eklerinde yer almalıdır:

a) Sertifika alıcısının adı ve adresi;

b) Alıcı değilse, üreticinin adı ve adresi;

c) türü ve/veya ticari tanımlama;

d) Sayaç tipini tanımlamak için yeterli bilgi, örneğin çizim, fotoğraf veya açıklama;

e) temel metrolojik ve teknik özellikler;

f) tip onay işareti;

g) geçerlilik süresi;

h) varsa çevresel sınıflandırma (bkz. A.2);

i) tip onayı, ilk doğrulama ve mühürleme için işaretlerin yeri hakkında bilgi (örn. bir resim
veya çizim);

j) Tip onay belgesine eşlik eden belgelerin listesi;

k) özel açıklamalar.

Uygulanabilir olduğunda, değerlendirilen yazılımın metrolojik kısmının sürümü tip onay

belgesinde veya eklerinde (teknik dosya) belirtilmelidir.

7.2.11 Onaylanmış bir tipin değiştirilmesi

7.2.11.1 Tip onayının alıcısı, onaylanmış bir tipi ilgilendiren herhangi bir değişiklik veya
ilaveyi o n a y d a n sorumlu kuruluşa bildirecektir.

7.2.11.2 Değişiklikler ve ilaveler, ölçüm sonuçlarını veya bir sayacın düzenleyici kullanım
koşullarını etkilediğinde veya etkilemesi muhtemel olduğunda, ek bir tip onayına tabi olacaktır.
İlk tipi onaylayan kuruluş, değişikliğin niteliği ile ilgili olarak aşağıda belirtilen muayene ve
deneylerin değiştirilmiş tip üzerinde ne ölçüde yapılacağına karar vermelidir.

7.2.11.3 İlk tip onayını veren kuruluş, değişikliklerin veya eklemelerin ölçüm sonuçlarını
etkilemeyeceğine karar verirse, bu kuruluş yazılı olarak, ek bir tip onayı vermeden değiştirilmiş
sayaçların ilk doğrulama için sunulmasına izin verecektir.

Değiştirilmiş tipin ilk tip onayının hükümlerini artık yerine getirmediği durumlarda yeni veya ek
bir tip onayı düzenlenecektir.

7.2.12 Elektronik cihazlı bir su sayacının tip değerlendirmesi

7.2.12.1 Tasarım denetimi

Önceki paragraflarda belirtilen gerekliliklere ek olarak, elektronik cihazlara s a h i p bir su

sayacı tasarım incelemesine tabi tutulmalıdır. Belgelerin bu incelemesi aşağıdakileri amaçlar

35
 OIML R 49-1:2013 (E)

Elektronik cihazların tasarımının ve varsa kontrol tesislerinin OIML R 49'un bu bölümünün

özellikle 5. Maddesinin hükümlerine uygun olduğunu doğrulamak. Şunları içerir:

a) kullanım amaçlarına uygunluklarının doğrulanması için yapım tarzının ve kullanılan

elektronik alt sistemlerin v e bileşenlerin incelenmesi;

b) meydana gelebilecek arızaları göz önünde bulundurarak, dikkate alınan tüm durumlarda bu
cihazların 5.1 ve Ek B hükümlerine uygun olduğunu doğrulamak;

c) Gerekirse, kontrol tesisleri için test cihaz(lar)ının varlığının ve etkinliğinin doğrulanması.

7.2.12.2 Performans

7.2.12.2.1 Genel

Bir su sayacı, etki miktarları ile ilgili olarak 4.2 ve 5.1.1 hükümlerine uygun olmalıdır.

7.2.12.2.2 Etki faktörlerinin etkisi altında performans

Ek A'da belirtilen etki faktörlerinin etkisine maruz kaldığında, bir su sayacı doğru şekilde
çalışmaya devam etmeli ve hatalar (gösterge) geçerli MPE'leri aşmamalıdır.

7.2.12.2.3 Bozuklukların etkisi altında performans

Ek A'da belirtildiği gibi harici bozulmalara maruz kaldığında, bir su sayacı doğru şekilde
çalışmaya devam etmeli veya önemli arızalar bir kontrol tesisi aracılığıyla tespit edilmeli ve
müdahale edilmelidir.

7.2.12.2.4 Test edilen ekipman

Elektronik cihazların bir su sayacının ayrılmaz bir parçasını oluşturduğu durumlarda, testler su
sayacının tamamı üzerinde yapılmalıdır.

Bir su sayacının elektronik cihazları ayrı bir muhafaza içindeyse, elektronik fonksiyonları su
sayacının ölçüm transdüserinden bağımsız olarak sayacın normal çalışmasını temsil eden simüle
edilmiş sinyallerle test edilebilir, bu durumda elektronik cihazlar nihai muhafazalarında test
edilmelidir.

Her durumda, yardımcı cihazlar ayrı olarak test edilebilir.

7.3 İlk doğrulama

7.3.1 Genel olarak, sadece komple sayaç olarak veya ayrı ayrı onaylanmış hesap makinesi
(gösterge cihazı dahil) ve ölçüm dönüştürücüsü (akış veya hacim sensörü dahil) olarak
onaylanmış ve daha sonra birleşik bir sayaç olarak monte edilmiş su sayaçları ilk doğrulama için
uygun olacaktır.

Tip onay sertifikasında ayrıntıları verilen ilk doğrulama testi için herhangi bir özel gereklilik
uygulanacaktır.

7.3.2 Bir su sayacı aşağıda belirtilen ilk doğrulama testlerine tabi tutulmalıdır. Bu doğrulama,
tip onayı verildikten sonra yapılmalıdır.

36
 OIML R 49-1:2013 (E)

Su sayacının aşağıdaki test basıncına sızıntı veya hasar olmaksızın dayanabildiği

gösterilmelidir: 1 dakika boyunca uygulanan maksimum kabul edilebilir basıncın 1,6 katı
(OIML R 49-2:2013, 10.1.2).

7.3.3 Aynı boyutta ve aynı tipteki su sayaçları seri olarak test edilebilir; ancak bu durumda su
sayacı çıkış basıncına ilişkin OIML R 49-2:2013, 10.1.3, adım d) gerekliliği her su sayacı için
karşılanmalı ve su sayaçları arasında önemli bir etkileşim olmamalıdır.

Yukarı akış ve aşağı akış düz uzunlukları (ve gerekirse düzleştiriciler) sayacın akış profili
hassasiyet sınıfına uygun olmalıdır.

7.3.4 Bir su sayacının gerçek hacim ölçümündeki hataları (gösterge) en azından aşağıdaki
nominal akış hızları için belirlenmelidir:

a) Q1 ;

b) Q2 ;

c) Q3 ;

d) kombine sayaçlar için, 1,1 Qx2 .

Not: İzin verilen debi aralıkları için bakınız OIML R 49-2:2013, 10.1.3, adım 7).

Ancak hata eğrisinin şekline bağlı olarak tip onay belgesinde ilave akış hızları belirtilebilir.

Bir test sırasında su sıcaklığı OIML R 49-2:2013, 10.1.3, adım 5'te belirtildiği gibi olmalıdır).

Diğer tüm etki faktörleri nominal çalışma koşulları dahilinde tutulmalıdır.

7.3.5 Yukarıdaki akış hızlarının her birinde belirlenen hatalar (gösterge) 4.2.2 veya 4.2.3'te
verilen MPE'leri aşmamalıdır.

7.3.6 Bir su sayacının tüm hataları (gösterge) aynı işarete sahipse, hatalardan en az biri
MPE'nin yarısını aşmamalıdır. Her durumda bu gereklilik su tedarikçisi ve tüketici açısından
adil bir şekilde uygulanacaktır.

İlk doğrulama için belirlenen bir su sayacının tüm hataları (gösterge) aynı işarete sahipse, ancak
hiçbiri MPE'nin yarısı içinde değilse, 7.2.3'te belirtildiği gibi diğer akış hız(lar)ında ek hatalar
elde edilmelidir: bu hatalardan biri MPE'nin yarısı içinde veya ters işaretli ise, bu kriter yerine
getirilmiş sayılır.

37
 OIML R 49-1:2013 (E)

Ek A
(Zorunlu)

Elektronik cihazlı su sayaçları için performans testleri

A.1 Genel

Bu Ek, elektronik cihazlara sahip su sayaçlarının belirli bir ortamda ve belirli koşullar altında
amaçlandığı gibi çalıştığını ve çalışabileceğini doğrulamak için tasarlanan performans testleri
programını tanımlar. Her test, uygun olduğunda, içsel hatayı belirlemek için referans koşulları
belirtir.

Bu testler, reçete edilen diğer testleri tamamlar.

Bir etki miktarının etkisi değerlendirilirken, diğer tüm etki miktarları referans koşullara yakın
değerlerde nispeten sabit tutulmalıdır (bkz. 7.1 ve OIML R 49-2:2013, Madde 4).

A.2 Çevresel sınıflandırma

Bkz: OIML D 11[3] .

Her performans testi için, bir su sayacının genellikle maruz kaldığı iklimsel ve mekanik çevre
koşullarına karşılık gelen tipik test koşulları belirtilmiştir.

Elektronik cihazlı su sayaçları iklimsel ve mekanik çevre koşullarına göre üç sınıfa ayrılır:

— Bir binaya monte edilen sabit sayaçlar için B sınıfı;

— Dış mekana monte edilen sabit sayaçlar için O sınıfı;

— Mobil sayaçlar için M sınıfı.

Bununla birlikte, tip onayı için başvuru sahibi, tip onayından sorumlu kuruluşa sağlanan
belgelerde, cihazın kullanım amacına bağlı olarak belirli çevresel koşulları belirtebilir. Bu
durumda, test laboratuvarı bu çevresel koşullara karşılık gelen önem seviyelerinde performans
testleri gerçekleştirmelidir. Tip onayı verilirse, veri plakası ilgili kullanım sınırlarını
belirtmelidir. Üreticiler, bir ölçüm cihazının onaylandığı kullanım koşulları h a k k ı n d a
potansiyel kullanıcıları bilgilendirmelidir.

A.3 Elektromanyetik ortamlar

Elektronik cihazlı su sayaçları iki elektromanyetik ortama ayrılır:

— E1 - konut, ticari ve hafif sanayi;

— E2 - endüstriyel.

38
 OIML R 49-1:2013 (E)

A.4 Bir hesap makinesinin tip değerlendirmesi ve onayı

A.4.1 Bir elektronik hesap makinesi (gösterge cihazı dahil) ayrı tip onayı için sunulduğunda,
tip değerlendirme testleri, uygun standartlar (örn. kalibratörler) tarafından üretilen farklı
girdileri simüle ederek tek başına hesap makinesi (gösterge cihazı dahil) üzerinde yapılmalıdır.

A.4.2 Ölçüm sonuçlarının göstergeleri üzerinde doğruluk testleri yapılması gerekmektedir. Bu

amaçla, gerçek değerin hesap makinesinin girdilerine uygulanan simüle edilmiş büyüklüklerin
değerini dikkate alan değer olduğu düşünülerek ve hesaplama için standart yöntemler
kullanılarak sonucun gösterimi üzerinde elde edilen hata hesaplanır. MPE'ler 4.2'de
verilenlerdir.

Not: Bir hesap makinesi için uygun bir MPE, tam bir sayacın MPE'sinin 1/10'udur. Ancak bu bir
gereklilik değildir. Gereklilik 4.2.5'te verilmiştir.

A.4.3 Elektronik aletler için 7.2.12'de belirtilen muayene ve testler yapılacaktır.

A.5 Performans testleri

Tablo A.1'de belirtilen testler bir su sayacının elektronik kısmını veya cihazlarını içerir ve
herhangi bir sırada gerçekleştirilebilir.

Tablo A.1 Bir su sayacının elektronik kısmını veya cihazlarını içeren testler
OIML
Test edilen Uygulanan
R 49-2:2013, Test
karakteristik koşullar
alt madde
8.2 Kuru ısı Etki faktörü MPE
8.3 Soğuk Etki faktörü MPE
8.4 Nemli ısı, döngüsel Rahatsızlık Önemli hata
8.5.2 Şebeke gerilimi değişimi Etki faktörü MPE
8.5.2 Şebeke frekans değişimi Etki faktörü MPE
Dahili bataryanın düşük voltajı (şebeke
8.5.3 Etki faktörü MPE
gücüne bağlı değil)
8.6 Titreşim (rastgele) Rahatsızlık Önemli hata
8.7 Mekanik şok Rahatsızlık Önemli hata
AC şebeke voltaj düşüşleri, kısa kesinti voltaj
8.8 Rahatsızlık Önemli hata
değişimleri
8.9 Sinyal, veri ve kontrol hatlarında patlamalar Rahatsızlık Önemli hata
8.10 AC ve DC şebekelerindeki patlamalar (geçici Rahatsızlık Önemli hata
akımlar)
8.11 Elektrostatik boşalma Rahatsızlık Önemli hata
8.12 Yayılan elektromanyetik alanlar Rahatsızlık Önemli hata
8.13 İletilen elektromanyetik alanlar Rahatsızlık Önemli hata
8.14 Sinyal, veri ve kontrol hatlarında dalgalanmalar Rahatsızlık Önemli hata
8.15 AC ve DC Şebeke güç hatlarındaki Rahatsızlık Önemli hata
dalgalanmalar

39
 OIML R 49-1:2013 (E)

Ek B
(Zorunlu)

Tesislerin kontrolü

B.1 Tesisleri kontrol etme eylemi

Önemli arızaların kontrol tesisleri tarafından tespit edilmesi, türüne göre aşağıdaki eylemlerle
sonuçlanacaktır.

P tipi veya I tipi tesisleri kontrol etmek için:

a) hatanın otomatik olarak düzeltilmesi gerekir; veya

b) bu cihaza sahip olmayan bir su sayacı yönetmeliklere u y m a y a devam ediyorsa,

yalnızca arızalı cihaz duracaktır; veya

c) görünür veya sesli bir a l a r m verilecektir; bu alarm, alarmın nedeni o r t a d a n

k a l d ı r ı l a n a kadar devam edecektir.

Buna ek olarak, bir su sayacı çevresel ekipmana veri i l e t t i ğ i n d e , iletime bir arızanın
varlığını belirten bir mesaj eşlik etmelidir. (Bu gereklilik A.5'te belirtilen bozuklukların
uygulanması için geçerli değildir).

Alet ayrıca, arızanın meydana gelmesi sırasında tesisattan geçen su hacmini tahmin etmek için
cihazlarla donatılabilir. Bu tahminin sonucu geçerli bir gösterge ile karıştırılmamalıdır.

Kontrol olanaklarının kullanıldığı iki sabit ortaklı, sıfırlanamayan ve ön ödemesiz ölçümler

durumunda, bu alarm uzak bir istasyona aktarılmadıkça, görünür veya sesli alarma izin
verilmez.

Not: Alarmın ve tekrarlanan ölçüm değerlerinin bir sayaçtan uzak istasyona iletilmesi, ölçüm değerlerinin
bu istasyonda tekrarlanması durumunda güvence altına alınmak zorunda değildir.

B.2 Ölçüm dönüştürücüsü için kontrol olanakları

B.2.1 Bu kontrol tesislerinin amacı, ölçüm dönüştürücüsünün varlığını, doğru çalıştığını ve

veri aktarımının doğruluğunu doğrulamaktır.

Doğru çalışmanın doğrulanması ters akışın tespitini veya önlenmesini içerir. Ancak, ters akışın
tespit edilmesi veya önlenmesinin elektronik olarak çalıştırılması gerekli değildir.

B.2.2 Akış sensörü tarafından üretilen sinyaller darbe şeklinde olduğunda, her bir darbe temel
bir hacmi temsil ettiğinde, darbe üretimi, iletimi ve sayımı aşağıdaki görevleri yerine
getirmelidir:

a) darbelerin doğru sayılması;

b) Gerekirse ters akışın tespit edilmesi;

c) doğru işlevin kontrol edilmesi.

40
 OIML R 49-1:2013 (E)

Bu, şu yollarla yapılabilir:

a) Darbe kenarları veya darbe durumunun kullanıldığı üç darbeli sistem;

b) darbe kenarları artı darbe durumunun kullanıldığı çift darbeli hat sistemi;

c) Akış yönüne bağlı olarak pozitif ve negatif darbelere sahip çift darbeli sistem.

Bu kontrol tesisleri P tipi olacaktır.

Tip değerlendirmesi sırasında bu kontrol tesislerinin doğru çalıştığını doğrulamak mümkün

olmalıdır:

a) dönüştürücünün bağlantısını keserek; veya

b) sensörün darbe jeneratörlerinden birini kesintiye uğratarak; veya

c) dönüştürücünün elektrik beslemesini keserek.

B.2.3 Yalnızca ölçüm dönüştürücüsü tarafından üretilen sinyallerin genliğinin akış hızıyla
orantılı olduğu elektromanyetik sayaçlar için aşağıdaki prosedür kullanılabilir.

Ölçüm sinyaline benzer bir şekle sahip simüle e d i l m i ş b i r sinyal, bir sayacın minimum ve
maksimum akış hızları arasındaki bir akış hızını temsil eden ikincil cihazın girişine beslenir.
Kontrol tesisi birincil ve ikincil cihazı kontrol etmelidir. Eşdeğer dijital değer, üretici tarafından
verilen önceden belirlenmiş sınırlar içinde olduğunu ve MPE'lerle tutarlı olduğunu doğrulamak
için kontrol edilir. Bu kontrol tesisi P tipi veya I tipi olmalıdır. I tipi tesisler için kontrol en az
her 5 dakikada bir yapılmalıdır.

Not: Bu prosedürü takiben, ek kontrol tesisleri (ikiden fazla elektrot, çift sinyal iletimi, vb.) gerekli
değildir.

B.2.4 ISO 6817:1992 [6]'da tanımlandığı gibi, bir elektromanyetik sayacın birincil ve ikincil
cihazları arasında izin verilen maksimum kablo uzunluğu, hangisi daha küçükse, 100 m'den veya
aşağıdaki formüle göre metre cinsinden ifade edilen L değerinden fazla olmamalıdır:

kσ
L=
fC

Nerede?

k 2 × 10−5 m'ye eşittir;

σ S/m cinsinden suyun iletkenliğidir;

f ölçüm döngüsü sırasında Hz cinsinden alan frekansıdır;

C F/m cinsinden metre başına etkin kablo kapasitansıdır.

Üreticinin çözümleri eşdeğer sonuçlar sağlıyorsa bu gereklilikleri yerine getirmek gerekli

değildir.

B.2.5 Diğer teknolojiler için, eşdeğer güvenlik seviyeleri sağlayan kontrol tesisleri
geliştirilmeye devam etmektedir.

41
 OIML R 49-1:2013 (E)

B.3 Hesap makinesi için kontrol olanakları

B.3.1 Bu kontrol olanaklarının amacı, hesap makinesi sisteminin doğru çalıştığını doğrulamak
ve yapılan hesaplamaların geçerliliğini sağlamaktır.

Bu kontrol tesislerinin doğru çalıştığını göstermek için özel bir araca gerek yoktur.

B.3.2 Hesaplama sisteminin işleyişine yönelik kontrol tesisleri P tipi veya I tipi olacaktır. I tipi
için kontrol en az günde bir kez veya Q3 adresindeki 10 dakikalık akışa eşdeğer her hacim için
yapılacaktır:

a) Kalıcı olarak hafızaya alınan tüm talimatların ve verilerin değerlerinin doğru olduğunu
aşağıdaki yollarla teyit eder:

i) Tüm komut ve veri kodlarının toplanması ve toplamın sabit bir değerle karşılaştırılması;

ii) satır ve sütun eşlik bitleri (boylamsal artıklık kontrolü ve dikey artıklık kontrolü);

iii) döngüsel artıklık kontrolü (CRC 16);

iv) çift bağımsız veri depolama;

v) Verilerin "güvenli kodlama" ile saklanması, örneğin sağlama toplamı, satır ve sütun
eşlik bitleri ile korunması;

b) ölçüm sonucuyla ilgili verilerin dahili aktarımı ve depolanmasına ilişkin tüm prosedürler
aşağıdaki gibi araçlarla doğru bir şekilde gerçekleştirilir:

i) yazma-okuma rutini;

ii) kodların dönüştürülmesi ve yeniden dönüştürülmesi;

iii) "güvenli kodlama" kullanımı (sağlama toplamı, eşlik biti);

iv) Çifte depo.

B.3.3 Hesaplamaların geçerliliği için kontrol tesisleri P tipi veya I tipi olacaktır. I tipi için
kontrol ya günde en az bir kez ya da Q3 adresindeki 10 dakikalık akışa eşdeğer her hacim için
yapılacaktır.

Bu, ölçümle ilgili tüm verilerin, bu veriler dahili olarak depolandığında veya bir arayüz
aracılığıyla çevresel ekipmana iletildiğinde doğru değerinin kontrol edilmesinden oluşur. Bu
kontrol parite biti, kontrol toplamı veya çift depolama gibi araçlarla gerçekleştirilebilir. Buna ek
olarak, hesaplama sistemi, hesaplama programının sürekliliğini kontrol etmek için bir araçla
donatılmalıdır.

B.4 Gösterge cihazı için kontrol olanağı

B.4.1 Bu kontrol tesisinin amacı, birincil göstergelerin görüntülendiğini ve bunların hesap

makinesi tarafından sağlanan verilere karşılık geldiğini doğrulamaktır. Buna ek olarak,
çıkarılabilir olduklarında gösterge cihazlarının varlığını doğrulamayı amaçlar. Bu kontrol
tesisleri ya B.4.2'de tanımlandığı gibi ya da B.4.3'de tanımlandığı gibi olmalıdır.

42
 OIML R 49-1:2013 (E)

B.4.2 Gösterge cihazının kontrol olanağı P tipindedir; ancak, birincil gösterge başka bir cihaz
tarafından sağlanıyorsa I tipi olabilir.

Araçlar örneğin şunları içerebilir:

a) Akkor flamanlar veya ışık yayan diyotlar kullanan gösterge cihazları için, flamanlardaki
akımı ölçmek;

b) Floresan tüpler kullanan gösterge cihazları için şebeke gerilimini ölçmek;

c) Çoklanmış sıvı kristaller kullanan gösterge cihazları için, kontrol devreleri arasındaki
herhangi bir kopukluğu veya kısa devreyi tespit etmek için segment hatlarının ve ortak
elektrotların kontrol voltajının çıkış kontrolü.

6.7.2.2'de belirtilen kontroller gerekli değildir.

B.4.3 Gösterge cihazının kontrol tesisi, gösterge cihazı için kullanılan elektronik devrelerin
(göstergenin kendi tahrik devreleri hariç) P tipi veya I tipi kontrolünü içermelidir; bu kontrol
tesisi B.3.3'ün gerekliliklerini karşılamalıdır.

B.4.4 Tip değerlendirmesi sırasında, gösterge cihazının kontrol tesisinin çalıştığını belirlemek
mümkün olmalıdır:

a) gösterge cihazının tamamının veya bir kısmının bağlantısını keserek; veya

b) Test düğmesi kullanmak gibi ekrandaki bir arızayı simüle eden bir eylemle.

B.4.5 Hacmin sürekli olarak gösterilmesi zorunlu olmasa da (bkz. 4.3.5), göstergenin
kesintiye uğraması kontrol tesislerinin faaliyetini kesintiye uğratmamalıdır.

Yardımcı cihazlar için kontrol tesisleri

Birincil göstergelere sahip bir yardımcı cihaz (tekrarlama cihazı, baskı cihazı, bellek cihazı, vb.)
P tipi veya I tipi bir kontrol tesisi içermelidir. Bu kontrol tesisinin amacı, gerekli bir cihaz
olduğunda yardımcı cihazın varlığını doğrulamak ve doğru işleyişi ve doğru iletimi
doğrulamaktır.

B.5 İlgili ölçüm cihazları için kontrol tesisleri

İlişkili ölçüm cihazları P tipi veya I tipi bir kontrol tesisi içermelidir. Bu kontrol tesisinin amacı,
bu ilişkili cihazlar tarafından verilen sinyalin önceden belirlenmiş bir ölçüm aralığı içinde
olmasını sağlamaktır.

Örnekler: Direnç tipi sıcaklık sensörleri için dört telli iletim; 4-20 mA basınç sensörleri için tahrik
akımının kontrolü.

43
 OIML R 49-1:2013 (E)

Ek C
(Bilgilendirici)

Hizmette izin verilen hatalar ve müteakip doğrulama

Hizmette olan bir su sayacının MPE'leri, sayacın doğruluk sınıfına göre 4.2.2 veya 4.2.3'te
verilen MPE'lerin iki katı olmalıdır. Sonraki doğrulama OIML R 49'un bu bölümünün
kapsamına girmese de, tarihsel olarak bunun makul olduğu görülmüştür.

Müteakip doğrulama, yasal metroloji için ulusal yönetmeliklere uygun olarak uygulanmalıdır.

44
 OIML R 49-1:2013 (E)

Bibliyografya

[1] OIML V 2-200:2012, Uluslararası metroloji sözlüğü - Temel ve genel kavramlar ve ilişkili
terimler (VIM)

[2] OIML V 1:2013, Yasal metrolojide uluslararası terimler sözlüğü (VIML)

[3] OIML D 11:2013, Ölçüm cihazları için genel gereklilikler - Çevre koşulları

[4] ISO 3, Tercih edilen numaralar - Tercih edilen numaralar serisi

[5] ISO 4006:1991, Kapalı kanallarda akışkan akışının ölçümü - Kelime ve semboller

[6] ISO 6817:1992, Kapalı kanallarda iletken sıvı akışının ölçümü - Elektromanyetik akış
ölçerler kullanan yöntem

[7] ISO 4064-4:2014, Soğuk içme suyu ve sıcak su ölçümü için tasarlanmış su sayaçları -
Bölüm 4: Bölüm 1'de kapsanmayan metrolojik olmayan gerekliliklerin özellikleri

[8] ISO 4064-5:2014, Soğuk içme suyu ve sıcak su ölçümü için tasarlanmış su sayaçları -
Bölüm 5: Kurulum gerekliliklerinin özellikleri

45