Ελένη Σκούρτου

Καθηγήτρια, ΠΤΔΕ Παν/μιο Αιγαίου,

5.2
Email: skourtou@rhodes.aegean.gr

Bασικό Κείμενο Μελέτης Συνεδρίας

ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΩΣ

ΔΕΥΤΕΡΗΣ ‘Ή ΞΕΝΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ:
ΘΕΩΡΙΑ & ΠΡΑΞΗ

Γεια

Hola

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: 5η
«Η Γλωσσική Εκπαίδευση των Προσφύγων»

ΣΥΝΕΔΡΙΑ: 2η
«Διαγλωσσικότητα και Εκπαίδευση Προσφύγων»

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ
ΕΛΕΝΗ ΣΚΟΥΡΤΟΥ, ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΓΛΩΣΣΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΠΟΛΥΜΟΡΦΙΑΣ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
Π.Τ.Δ.Ε. ΠΑΝ/ΜΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ - ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ © 2019-2020

1
ΔΙΔΑΚΤΙΚΉ ΕΝΌΤΗΤΑ 5

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΔΗΛΩΣΗ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΥΛΙΚΟΥ

ΕΙΣΑΓΩΓΉ

1. ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΔΙΑΓΛΩΣΣΙΚΟΤΗΤΑ: ΟΡΙΣΜΟΣ & ΣΥΓΚΡΙΣΗ

ΟΡΩΝ

2. ΜΙΑ ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΓΛΩΣΣΙΚΟΤΗΤΑΣ

3. ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΓΛΩΣΣΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελένη Σκούρτου
Καθηγήτρια, ΠΤΔΕ Παν/μιο Αιγαίου,
Email: skourtou@rhodes.aegean.gr
 Ελένη Σκούρτου
Καθηγήτρια, ΠΤΔΕ Παν/μιο Αιγαίου,
Email: skourtou@rhodes.aegean.gr

ΔΉΛΩΣΗ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΏΝ
ΔΙΚΑΙΩΜΆΤΩΝ
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΎ ΥΛΙΚΟΎ

Το υλικό αυτό αναπτύχθηκε για τις ανάγκες

του Προγράμματος διά βίου Μάθησης

“ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΩΣ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΞΕΝΗΣ: ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ

ΠΡΑΞΗ” και διανέμεται ηλεκτρονικά από

την πλατφόρμα ηλεκτρονικής μάθησης

του Πανεπιστημίου Αιγαίου, στο οποίο

και ανήκουν τα δικαιώματα χρήσης και

αξιοποίησης του παρόντος κειμένου.

Δικαίωμα χρήσης του παρόντος υλικού έχουν οι εγγεγραμμένοι/

ες επιμορφούμενοι/ες στο Πρόγραμμα, ενώ δεν επιτρέπεται η
αναπαραγωγή ή περαιτέρω διανομή του χωρίς την έγγραφη
άδεια των συγγραφέων, οι οποίοι/ες και κατέχουν τα πνευματικά
δικαιώματα του υλικού.

Κάθε αναφορά στο περιεχόμενο του κειμένου αυτού πρέπει να

συνοδεύεται με το σχετικό παράθεμα μέσα στο κείμενο και στο
τέλος να αναφέρεται η βιβλιογραφική αναφορά.

3
 ΕΙΣΑΓΩΓΉ
ΕΙΣΑΓΩΓΉ
Η 2η Συνεδρία της Θεματικής Ενότητας
«Γλωσσική Εκπαίδευση Προσφύγων»
περιλαμβάνει την παρουσίαση και
κριτική επεξεργασία της έννοιας
της διαγλωσσικότητας σε σχέση με
την αξιοποίησή της στο πλαίσιο της
εκπαίδευσης προσφύγων. Παρουσιάζεται
μια προτεινόμενη τυπολογία της
διαγλωσσικότητας που έχει προταθεί
στη βιβλιογραφία πολύ πρόσφατα (βλ.
Τσοκαλίδου, 2017), καθώς και ο ρόλος της
διαγλωσσικότητας στην εκπαίδευση.
Σκοπός:
Σκοπός της 2ης συνεδρίας είναι η εισαγωγή στην έννοια της
διαγλωσσικότητας παρουσιάζοντας ορισμούς και συγκρίνοντας
την έννοια αυτή με άλλες κυρίαρχες που χρησιμοποιούνται
συγχρονικά ή και έννοιες όπως η εναλλαγή κωδίκων την οποία
συναγωνίζεται. Επιπλέον, προτείνεται μια τυπολογία της
4
Ελένη Σκούρτου
Καθηγήτρια, ΠΤΔΕ Παν/μιο Αιγαίου,
Email: skourtou@rhodes.aegean.gr
διαγλωσσικότητας που αναφέρεται σε επίπεδα και λειτουργίες
της ώστε να χρησιμοποιηθεί ως εννοιολογικό και αναλυτικό
εργαλείο κατά την αναγνώριση παραδειγμάτων διαγλωσσικότητας
στις κοινωνιογλωσσικές μας πραγματικότητες. Τέλος, σημαντικός
στόχος αυτής της συνεδρίας είναι να γίνει εμφανής η σημασία
και η χρησιμότητα της διαγλωσσικότητας τόσο ως ιδεολογικού
πλαισίου όσο και ως αναλυτικού εργαλείου στην εκπαίδευση και
ειδικότερα για τις ανάγκες αυτής της ενότητας στην εκπαίδευση
προσφύγων με απώτερο στόχο τη γλωσσική δικαιοσύνη.
ΠΡΟΣΔΟΚΏΜΕΝΑ ΜΑΘΗΣΙΑΚΆ
ΑΠΟΤΕΛΈΣΜΑΤΑ:
Αφού μελετήσετε τα παρακάτω, θα είστε σε θέση:
• Να ορίζετε την έννοια της διαγλωσσικότητας
• Να συγκρίνετε και να προσεγγίζετε κριτικά τους
διαφορετικούς ορισμούς που έχουν χρησιμοποιηθεί για την
περιγραφή της διαγλωσσικότητας ως διαδικασίας και ως
θεωρητικού πλαισίου.
• Να αναγνωρίζετε διαφορετικά επίπεδα και λειτουργίες της
διαγλωσσικότητας.
• Να εφαρμόζετε την τυπολογία της διαγλωσσικότητας σε
παραδείγματα της καθημερινότητας.
• Να συνειδητοποιήσετε τρόπους αξιοποίησης της
διαγλωσσικότητας σε εκπαιδευτικές εφαρμογές με στόχο τη
γλωσσική δικαιοσύνη.
Έννοιες κλειδιά: διαγλωσσικότητα, τυπολογία, εκπαίδευση
προσφύγων
ΜΈΛΗ ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΉΣ
ΟΜΆΔΑΣ ΒΑΣΙΚΟΎ
ΚΕΙΜΈΝΟΥ ΜΕΛΈΤΗΣ
Ελένη Σκούρτου
Καθηγήτρια Γλωσσικής και Πολιτισμικής Πολυμορφίας
στο Σχολείο ΠΤΔΕ, Πανεπιστήμιο Αιγαίου
 1. ΤΙ ΕΊΝΑΙ Η ΔΙΑΓΛΩΣΣΙΚΌΤΗΤΑ: ΟΡΙΣΜΌΣ ΚΑΙ ΣΎΓΚΡΙΣΗ ΌΡΩΝ
1. ΤΙ ΕΊΝΑΙ Η ΔΙΑΓΛΩΣΣΙΚΌΤΗΤΑ:
ΟΡΙΣΜΌΣ ΚΑΙ ΣΎΓΚΡΙΣΗ ΌΡΩΝ
Translanguaging is about communication,
not about language itself. (Vogel & Garcia,
2017)
Η διαγλωσσικότητα αποτελεί όλο και
περισσότερο τη νόρμα στις πολύγλωσσες
κοινότητες, όπου έννοιες όπως «μία
γλώσσα, ένας λαός» (“one language,
one people”) εξετάζονται εκ νέου (Vogel
& García, 2017). Το πρόθημα «trans»
παραπέμπει στους τρόπους με τους
οποίους οι πρακτικές των ομιλητών/
τριών υπερβαίνουν τη χρήση των εθνικά
προσδιορισμένων ονοματισμένων
γλωσσικών συστημάτων (García & Li Wei,
2014, 42). Πριν όμως επεξεργαστούμε
περαιτέρω αυτές τις δύο παραδοχές και
ορίσουμε τη διαγλωσσικότητα, επιχειρήστε
να συμμετάσχετε στην παρακάτω
δραστηριότητα δημοσίου διαλόγου, ώστε
να αναλογιστείτε τη σχέση ενός ομιλητή με
τη γλώσσα ή τις γλώσσες.
5
Ελένη Σκούρτου
Καθηγήτρια, ΠΤΔΕ Παν/μιο Αιγαίου,
Email: skourtou@rhodes.aegean.gr
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ
ΠΡΟΚΛΗΣΗΣ ΔΗΜΟΣΙΟΥ
ΔΙΑΛΟΓΟΥ
Διάβασε το παρακάτω απόσπασμα από το βιβλίο «Με λένε
Ευρώπη» του συγγραφέα Γκιζμέτ Καπλάνι:
«Ορισμένες φορές η μητρική μου γλώσσα παρεισφρέει, σαν
παρείσακτος, καθώς μιλάω, αντικαθιστώντας ελληνικές λέξεις....
είναι σαν να μου θυμίζει πόσο εύθραυστη είναι η σχέση μου με
τα ελληνικά, την ώρα ακριβώς που έχω αρχίσει να πιστεύω ότι
είναι πιο δυνατή από ποτέ. Κάποιες φορές, όταν βρίσκομαι με
κάποιο πρόσωπο που αρχίζω να το νιώθω πολύ οικείο, χωρίς να
το καταλαβαίνω, μου ξεφεύγουν λέξεις στα αλβανικά. Μένω και
ο ίδιος κατάπληκτος από το πόσο ξεροκέφαλη είναι η μητρική
μου γλώσσα... Όταν γράφω, η μητρική μου γλώσσα συνομιλεί,
συχνά, με τα ελληνικά. Σαν να συζητούν μεταξύ τους τον τρόπο
που μπορεί να συγκροτηθεί στο μυαλό μου μια εικόνα ή μια
έννοια με τη μέγιστη δυνατή ένταση» (Γκαζμέτ Καπλάνι, 2010,
316-317).
Στη συνέχεια μοιράσου τις σκέψεις και τα συναισθήματα
που σου προκαλούν τα λόγια του συγγραφέα στον χώρο
συζητήσεων (forum). Μπορείς να χρησιμοποιήσεις
βοηθητικά τις παρακάτω ερωτήσεις:
• Ποια είναι η σχέση του με τη γλώσσα και τις γλώσσες;
• Πώς θα χαρακτηρίζατε αυτόν τον ομιλητή σε σχέση με
τις γλώσσες που χρησιμοποιεί;
• Ποια κοινωνιογλωσσικά φαινόμενα θα μπορούσαμε να
αναγνωρίσουμε στο παραπάνω απόσπασμα;
Μπορείς επίσης να κάνεις σύντομα σχόλια στις αναρτήσεις
των άλλων.
Σύνδεσμος στο Moodle: …………….
Ορισμός: Ο όρος «translanguaging», δημιουργήθηκε από έναν
Ουαλό εκπαιδευτικό το 1980 στην προσπάθεια του να εξηγήσει
τη συστηματική χρήση δύο γλωσσών για λόγους διδασκαλίας
και για λόγους μάθησης (Baker, 2001). Η αρχική μετάφρασή του
από τα ουαλικά ήταν «translinguifying» όμως στη συνέχεια
μετονομάστηκε σε «translanguaging» (Tsokalidou, 2014) και
στα ελληνικά αποδίδεται ως «διαγλωσσικότητα» (Tsokalidou/
Τσοκαλίδου, 2017).
 1. ΤΙ ΕΊΝΑΙ Η ΔΙΑΓΛΩΣΣΙΚΌΤΗΤΑ: ΟΡΙΣΜΌΣ ΚΑΙ ΣΎΓΚΡΙΣΗ ΌΡΩΝ
Σύμφωνα με τη García (2009, 2011), η προσέγγιση της
διαγλωσσικότητας όσον αφορά τη διγλωσσία επεκτείνει το
ρεπερτόριο των σημειωτικών πρακτικών που χρησιμοποιεί
ένα άτομο για να επικοινωνήσει και μετασχηματίζει τους
πόρους που μπορούν να προσαρμοστούν στις σφαιρικές
τοπικές κοινωνιογλωσσικές καταστάσεις και κατ’ επέκταση
ανταποκρίνεται στην κοινωνική κατασκευή της γλώσσας και της
διγλωσσίας. Σε αυτό το πλαίσιο συνδέεται η διαγλωσσικότητα
με τη διγλωσσία με βάση το ρεπερτόριο που χρησιμοποιούν τα
άτομα στην επικοινωνία τους. Συγκεκριμένα, επικοινωνώντας με
τους/τις άλλους/άλλες κάνουμε κάποιες γλωσσικές επιλογές
ενεργοποιώντας σύνολα πόρων και εφαρμόζοντας πρακτικές.
Αυτές οι πρακτικές μπορεί να αφορούν ποικίλους τρόπους
έκφρασης κι όχι αποκλειστικά λεκτικούς και γι αυτό αναφέρονται
ως σημειωτικές πρακτικές συμπεριλαμβάνοντας και εξωλεκτικές
συμπεριφορές. Οι ομιλητές/τριες λοιπόν που είναι δίγλωσσοι/
ες έχουν περισσότερες επιλογές («επεκτείνει το ρεπερτόριο
των σημειωτικών πρακτικών»), για να ανταποκριθούν σε
καταστάσεις επικοινωνίας. Με αυτόν τον τρόπο οδηγούμαστε
στη συνειδητοποίηση ότι η προσέγγιση της διαγλωσσικότητας
συμφωνεί με και υποστηρίζει την αντίληψη ότι η γλώσσα είναι
μια κοινωνική κατασκευή, κατασκευάζεται κοινωνικά μέσω αυτών
των πρακτικών που εφαρμόζουν οι ομιλητές/τριές της, όπως
επίσης και η διγλωσσία.
Σύμφωνα με τις Vogel & García (2017) που αναφέρονται σύντομα
στην ιστορία της έννοιας, η διαγλωσσικότητα δεν είναι κάτι
το καινούριο. Αποτελεί έναν πολύ φυσικό τρόπο επικοινωνίας
των πολύγλωσσων ατόμων. Ωστόσο, ερευνητικά τοποθετείται
στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος κατά τη δεκαετία του 1980 με
την ομάδα του Williams όπως αναφέρθηκε πιο πάνω. Μετά από
τη μετάφραση του όρου στα αγγλικά από τον Baker (βλ. Lewis,
Jones and Baker 2012), ο όρος έχει χρησιμοποιηθεί να καλύψει
τη χρήση πολλαπλών γλωσσών σε πολλά πλαίσια. Αποτελεί έναν
από διαφορετικούς παράλληλους ανταγωνιστικούς όρους που
χρησιμοποιούνται για να αποτυπώσουν την ετερογλωσσία που
χρησιμοποιείται στη γλώσσα (Bakhtin, 1981), όπως οι ακόλουθοι:
• polylingualism (Jørgensen, 2008),
• metrolingualism (Otsuji & Pennycook, 2010)
• translingual practices(Canagarajah, 2013)
Η διαγλωσσικότητα έχει πολύ μεγάλη σχέση με αυτούς τους
όρους. Ωστόσο, σύμφωνα με τους García και Li Wei (2014) η
διαγλωσσικότητα αποτελεί:
«μέρος μιας ηθικής και πολιτικής
δράσης που συνδέει την παραγωγή
εναλλακτικών νοημάτων με τη
μετασχηματιστική κοινωνική δράση.»
(García & Li Wei, 2014, 57).
6
Ελένη Σκούρτου
Καθηγήτρια, ΠΤΔΕ Παν/μιο Αιγαίου,
Email: skourtou@rhodes.aegean.gr
Πιο αναλυτικά, όπως περιγράφεται από την Tsokalidou/
Τσοκαλίδου (2017, 33), η διαγλωσσικότητα αναφέρεται στη
χρήση ολόκληρου του γλωσσικού ρεπερτορίου των ομιλητών/
τριών χωρίς προσκόλληση στα κοινωνικά και πολιτικά σύνορα.
Τα σύνορα αυτά προσδιορίζονται από τις «ονοματισμένες
γλώσσες», δηλαδή τις κυρίαρχες ιδεολογικά αναγνωρισμένες
γλώσσες (Τσοκαλίδου, 2016, Otheguy, García & Reid, 2015). Η
διαγλωσσικότητα αναφέρεται στις πολλαπλές γλωσσικές
πρακτικές και στρατηγικές που χρησιμοποιούν σε καθημερινό
επίπεδο οι δίγλωσσες/οι ομιλήτριες/ές. Στόχος τους είναι να
προσδώσουν νόημα στο περιβάλλον τους και να επικοινωνήσουν
με αυτό δημιουργώντας νοήματα και μοιραζόμενοι/ες εμπειρίες,
γνώσεις, ιδέες (García, 2009).
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ
ΠΡΟΚΛΗΣΗΣ ΔΙΑΛΟΓΟΥ –
ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
ΠΡΑΞΗ ΣΤΗ ΘΕΩΡΙΑ
Ο όρος «translanguaging» αναφέρεται για πρώτη φορά
στον Baker (2001) για να περιγράψει τη διδασκαλία ενός
Ουαλού εκπαιδευτικού. Συγκεκριμένα ο Cen Williams τη
δεκαετία του 1980 χρησιμοποιούσε με συστηματικό και
οργανωμένο τρόπο εκπαιδευτικές πρακτικές διδασκαλίας
και μάθησης μέσα από τη χρήση δύο γλωσσών και
εισήγαγε τον όρο «trawsieithu» (βλ. Williams, 2002), για να
περιγράψει την εκπαιδευτική του πρακτική. Αυτός ο όρος
αργότερα αντικαταστάθηκε από τον όρο translanguaging.
Αναστοχάσου σχετικά με τον τρόπο ανάδυσης της
έννοιας της διαγλωσσικότητας και σχετικά με τον ρόλο
του εκπαιδευτικού της πράξης στην ανατροφοδότηση της
επιστημονικής σκέψης και στο πέρασμα από την πράξη στη
θεωρία. Έχεις βιώσει αντίστοιχες εμπειρίες; Τι πιστεύεις
για τον ρόλο και τη συμμετοχή των εκπαιδευτικών στη(ν)
(ανα)διαμόρφωση της παιδαγωγικής θεωρίας και της
εκπαίδευσης με βάση το κοινωνικοπολιτικό.
Κάνε μια σύντομη ανάρτηση στον χώρο δημόσιου διαλόγου
και μπορείς επίσης να κάνεις σύντομα σχόλια στις
αναρτήσεις των άλλων.
Σύνδεσμος στο Moodle: …………….
 1. ΤΙ ΕΊΝΑΙ Η ΔΙΑΓΛΩΣΣΙΚΌΤΗΤΑ: ΟΡΙΣΜΌΣ ΚΑΙ ΣΎΓΚΡΙΣΗ ΌΡΩΝ Ελένη Σκούρτου
Καθηγήτρια, ΠΤΔΕ Παν/μιο Αιγαίου,
Email: skourtou@rhodes.aegean.gr

Σύμφωνα με τις Vogel & García (2017), υπάρχουν τρεις κύριες

παραδοχές που διατρέχουν τη θεωρία της διαγλωσσικότητας:

• τα άτομα επιλέγουν και εφαρμόζουν χαρακτηριστικά από

ένα ενιαίο ρεπερτόριο, ώστε να επικοινωνήσουν
• προϋποτίθεται μια προσέγγιση της διγλωσσίας και της
πολυγλωσσίας που ισχυροποιεί τις προσωπικές δυναμικές
γλωσσικές και σημειωτικές πρακτικές του/της ομιλητή/τριας
υπεράνω ονοματισμένων γλωσσών κρατών και εθνών,
• αναγνωρίζει τις υλικές επιπτώσεις των κοινωνικά
κατασκευασμένων κατηγοριών των γλωσσών και των
δομιστικού τύπου γλωσσικών ιδεολογιών, ειδικά για τους/τις
μειονοτικοποιημένους/ες γλωσσικούς/ές ομιλητές/τριες.

Αυτές οι παραδοχές αμφισβητούν τα προηγούμενα μοντέλα της

διγλωσσίας και της πολυγλωσσίας αναγνωρίζοντας και δίνοντας
κύρος στα άτομα και τις κοινωνικές ομάδες που παραδοσιακά
έχουν μειονοτικοποιηθεί και των οποίων οι πρακτικές έχουν
ετικετοποιηθεί ως «μη πρότυπες» (Vogel & García, 2017).
Με αυτή την οπτική λοιπόν, η θεωρία της διαγλωσσικότητας
αντιμετωπίζοντας τη διγλωσσία ως δυναμική, απορρίπτει
την ύπαρξη δύο ανεξάρτητων γλωσσικών συστημάτων, της
πρώτης (Γ1) και της δεύτερης γλώσσας (Γ2), και αναγνωρίζει ένα
σημειωτικό σύστημα το οποίο ενσωματώνει ποικίλα λεξιλογικά,
μορφολογικά, και γραμματικά χαρακτηριστικά εκτός από
κοινωνικές πρακτικές και χαρακτηριστικά που ενσωματώνουν τα
άτομα (π.χ., οι χειρονομίες, η στάση τους), καθώς κι εκείνα που
συμβαίνουν έξω από τα ίδια και μέσω χρήσης τους καθίστανται
τελικά μέρος της σωματικής τους μνήμης (π.χ. τεχνολογία του
υπολογιστή) (García, 2016, όπ. αναφ. σε Vogel & García, 2017).

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΠΡΟΚΛΗΣΗΣ

ΔΙΑΛΟΓΟΥ – ΜΟΝΟΓΛΩΣΣΙΚΗ ΔΙΑΓΛΩΣΣΙΚΟΤΗΤΑ (;)
Έχοντας μελετήσει την παραπάνω ενότητα σχετικά με ορισμούς και οριοθετήσεις της έννοιας της διαγλωσσικότητας, επιχείρησε
τώρα να απαντήσεις στο παρακάτω ερώτημα τεκμηριώνοντας επαρκώς το/τα επιχειρήματά σου και αξιοποιώντας αυτά που έμαθες ή
συνειδητοποίησες ως τώρα.

Μπορεί η διαγλωσσικότητα να είναι μονογλωσσική;

• Αν ναι με ποιον τρόπο; Πώς τη φαντάζεστε ως διαδικασία;

• Αν όχι, γιατί; Πώς τη φαντάζεστε; Τι θα έπρεπε να ισχύει κατά τη γνώμη σας, για να είναι μονογλωσσική;

Κάνε μια σύντομη ανάρτηση στον χώρο δημόσιου διαλόγου και μπορείς επίσης να κάνεις σύντομα σχόλια στις αναρτήσεις των
άλλων.
Στη συνέχεια αναζήτησε την ενότητα 2.1Β του Κεφαλαίου 2 της Τσοκαλίδου (2017) για να διαπιστώσεις με ποιον τρόπο προσεγγίζει
η συγγραφέας αυτό το ερώτημα.
Σύνδεσμος στο Moodle: …………….

7
 2. ΜΙΑ ΤΥΠΟΛΟΓΊΑ ΤΗΣ ΔΙΑΓΛΩΣΣΙΚΌΤΗΤΑΣ Ελένη Σκούρτου
Καθηγήτρια, ΠΤΔΕ Παν/μιο Αιγαίου,
Email: skourtou@rhodes.aegean.gr

2. ΜΙΑ ΤΥΠΟΛΟΓΊΑ
ΤΗΣ ΔΙΑΓΛΩΣΣΙΚΌΤΗΤΑΣ

Η Tsokalidou/Τσοκαλίδου (2017, 49-50)

προτείνει μια τυπολογία αναγνωρίζοντας

διαφορετικά επίπεδα διαγλωσσικότητας

ανάλογα με τη συμμετοχή διαφορετικών

χαρακτηριστικών των συστημάτων γραφής

των γλωσσών και των πολιτισμικών

σημείων που φέρουν τα νοήματα των

υβριδικών γλωσσικών τύπων.

Επίπεδα/Λειτουργίες Ένα σύστημα γραφής Δύο συστήματα γραφής

Α: Βασικό επίπεδο ‘Even when I speak Greek people can tell I Sχολείο
Αρκούν βασικές γνώσεις της δεύτερης am not from here‘
γλώσσας
Σχόλιο για τη γλώσσα, την ταυτότητα
κτλ.

Β: Δεύτερο επίπεδο τιτάτσιπας; JustΝΤΟΥit.

Απαιτείται γνώση των δύο γλωσσών Δενbuyάλλο
για την κατανόηση του μηνύματος. 7ΒΒ toi

Γ: Επίπεδο δημιουργικότητας, ‘No worries, no koritsis‘ You are beautiful/Intahmar

εναλλαγής κωδίκων ‘My luck is many‘
Απαιτείται καλύτερη γνώση των
γλωσσών

Δ: Βαθύτερο επίπεδο Ένα ζευγάρι κάλτσες The way αστυνομία is

Μία γλώσσα χρησιμοποιείται για να (with the double meaning a pair of socks/ dealing with we blacks,
στείλει ένα μήνυμα σε μία άλλη. cultures) μαύροι, is not fair
Ή διαφορετικά γλωσσικά συστήματα
συνεργάζονται για τη δημιουργία
νοήματος.

Επεξεργασμένος πίνακας, βλ. τον πρωτότυπο πίνακα: Table 2.1, Tsokalidou/Τσοκαλίδου, 2017, 49-50

8
 3. ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΓΛΩΣΣΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΠΡΟΚΛΗΣΗΣ ΔΗΜΟΣΙΟΥ
ΔΙΑΛΟΓΟΥ 4 – ΕΠΙΠΕΔΑ ΔΙΑΓΛΩΣΣΙΚΟΤΗΤΑΣ
Μελέτησε τον πίνακα επιπέδων της διαγλωσσικότητας της Tsokalidou/Τσοκαλίδου (2017). Στη συνέχεια μοιράσου στον χώρο
δημόσιου διαλόγου από ένα παράδειγμα της δικής σου εμπειρίας για κάθε επίπεδο εξηγώντας γιατί το τοποθετείς στο συγκεκριμένο
επίπεδο κάθε φορά. Σχολίασε τα παραδείγματα των άλλων ως προς το αν συμφωνείς με την κατηγοριοποίηση των παραδειγμάτων
που προτείνουν.
Σύνδεσμος στο Moodle: …………….
3. ΑΞΙΟΠΟΊΗΣΗ
ΤΗΣ ΔΙΑΓΛΩΣΣΙΚΌΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ
ΕΚΠΑΊΔΕΥΣΗ
Στην παραδοσιακή σχολική τάξη του
ελληνικού κοινωνικοπολιτικού πλαισίου
έχουμε συνηθίσει να χρησιμοποιούμε
μία συγκεκριμένη γλώσσα για να
επικοινωνούμε με τους/τις μαθητές/τριές
μας και για να εισαγάγουμε νέες έννοιες.
Επιπλέον, στοχεύουμε στην ανάπτυξη των ακαδημαϊκών
δεξιοτήτων γραφής και ανάγνωσης των μαθητών/τριών κι έτσι
θεωρούμε εύλογη την εστίαση στη συγκεκριμένη γλώσσα. Μετά,
λοιπόν, από τη συζήτηση για την έννοια της διαγλωσσικότητας
στις προηγούμενες ενότητες και λαμβάνοντας υπόψη ότι η
σύγχρονη κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα όπως απεικονίζεται
μέσα στη σχολική τάξη παρουσιάζει μεγάλη ετερογένεια ως προς
τις γλωσσικές και πολιτισμικές διαδρομές που φέρουν τα παιδιά,
προκύπτουν τα ακόλουθα ερωτήματα:
• Είναι όμως δυνατό να χρησιμοποιήσουμε τη διαγλωσσικότητα
στο πλαίσιο της εκπαίδευσης;
• Πώς θα διδάξουμε μια γλώσσα χρησιμοποιώντας
περισσότερες;
• Ποιες γλώσσες θα χρησιμοποιηθούν στην τάξη;
• Όλες όσες μιλούν όλοι/ες; Θα επιλέξουν οι δάσκαλοι/ες
ποιες θα χρησιμοποιηθούν; Θα ψηφίσουν οι μαθητές/τριες; Θα
συναποφασιστεί από τον/τη δάσκαλο/α και τους/τις μαθητές/
τριες;
• Μήπως είναι καλύτερα να χρησιμοποιούνται στο διάλειμμα
και όχι κατά τη διάρκεια του μαθήματος;
• Ποια είναι τα θετικά και ποια τα αρνητικά της εφαρμογής
της θεωρίας της διαγλωσσικότητας ως διδακτικού εργαλείου ή
διδακτικής μεθόδου;
9
Ελένη Σκούρτου
Καθηγήτρια, ΠΤΔΕ Παν/μιο Αιγαίου,
Email: skourtou@rhodes.aegean.gr
Σύμφωνα με τη García (2011):
• Η διαγλωσσικότητα παρέχει τη δυνατότητα να
χρησιμοποιηθούν οι πρακτικές της οικογενειακής γλώσσας, οι
οποίες μπορεί να είναι διαφορετικές από εκείνες του σχολείου.
• Είναι πολύ σημαντικό όλοι/ες οι μαθητές/τριες να
αντιλαμβάνονται τις έννοιες που διδάσκονται, όμως εάν οι
μαθητές δεν κατανοούν τη γλώσσα με την οποία διδάσκονται τα
μαθήματα που τους παρέχονται είναι αδύνατο να κατανοούν και
το περιεχόμενο των μαθημάτων.
• Έτσι, η διαγλωσσικότητα ως παιδαγωγική στρατηγική
προσφέρει πιο άμεσους τρόπους με τους οποίους θα διδαχθεί ένα
περιεχόμενο, ενώ παράλληλα αναπτύσσονται και οι ακαδημαϊκές
χρήσεις της γλώσσας.
• Η διδασκαλία σε αυτό το πλαίσιο παρέχει τη δυνατότητα
εξερεύνησης νέων κόσμων, εμπειριών και δεξιοτήτων μέσω της
επέκτασης πολυγλωσσικών πόρων.
• Συγχρόνως, η διαγλωσσικότητα παρέχει τη δυνατότητα
χρήσης εύκαμπτων γλωσσικών πρακτικών κι αυτό έχει ως
αποτέλεσμα την ενθάρρυνση της ελεύθερης έκφρασης για όλους/
ες τους/τις μαθητές/τριες.
Τα κύρια συστατικά της παιδαγωγικής της διαγλωσσικότητας
όπως έχουν αναγνωριστεί από τους García, Johnson, και Seltzer
(2017), είναι τα ακόλουθα:
• στάση: μια πεποίθηση ότι οι ποικίλες γλωσσικές πρακτικές
των μαθητών/τριών είναι σημαντικοί πόροι πάνω στους οποίους
μπορεί να χτιστεί και να αναπτυχθεί η εκπαίδευσή τους.
• σχέδιο: ένα στρατηγικό πλάνο που ενσωματώνει τις
γλωσσικές πρακτικές των μαθητών/τριών εντός και εκτός
σχολείου ή κοινότητας.
• μετατοπίσεις: μια ικανότητα να πραγματοποιούνται
στιγμή-προς-στιγμή αλλαγές σε ένα διδακτικό πλάνο με βάση την
ανατροφοδότηση των μαθητών/τριών.
 3. ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΓΛΩΣΣΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Ελένη Σκούρτου
Καθηγήτρια, ΠΤΔΕ Παν/μιο Αιγαίου,
Email: skourtou@rhodes.aegean.gr

Η παιδαγωγική της διαγλωσσικότητας έχει την προοπτική να

μετασχηματίσει τις σχέσεις μεταξύ μαθητών/τριών, εκπαιδευτικών
και αναλυτικού προγράμματος. Αναγνωρίζοντας ότι οι μαθητές/
τριες έρχονται στην τάξη με γλωσσική γνώση που μπορεί να μη
διαθέτουν οι εκπαιδευτικοί, η διαγλωσσικότητα προϋποθέτει
έναν χώρο που εκπαιδευτικός-μαθητές/τριες μαθαίνουν μαζί
(co-learning space, Li Wei, 2013), ο/η μεν από τους/τις δε και το
αντίστροφο, και όλες οι γλωσσικές πρακτικές εκτιμώνται με τον
ίδιο τρόπο. Οι García, Johnson, and Seltzer(2017) αναγνωρίζουν
4 σκοπούς για τη στρατηγική χρήση της διαγλωσσικότητας στην
εκπαίδευση:

• υποστήριξη των μαθητών/τριών καθώς ασχολούνται και

κατανοούν περίπλοκο περιεχόμενο και κείμενα,
• παροχή ευκαιριών για τους/τις μαθητές/τριες για ανάπτυξη
των γλωσσικών πρακτικών τους για ακαδημαϊκά πλαίσια,
• δημιουργία χώρου για τη διγλωσσία των μαθητών/τριών και
τους τρόπους που μαθαίνουν
• υποστήριξη των διγλωσσικών ταυτοτήτων των μαθητών/
τριών και της κοινωνικοσυναισθηματικής τους ανάπτυξης.

Αυτοί οι τέσσερις σκοποί εξυπηρετούν στη σύνθεσή τους την

κοινωνική δικαιοσύνη.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ
ΠΡΟΚΛΗΣΗΣ ΔΙΑΛΟΓΟΥ–
ΔΙΑΓΛΩΣΣΙΚΟΤΗΤΑ
ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
• Έχεις βιώσει στιγμές διαγλωσσικότητας κατά τη
διάρκεια της εκπαιδευτικής σου πράξης;
• Έχει επιχειρήσει να χρησιμοποιήσεις περισσότερες από
μία γλώσσες που χρησιμοποιούν οι μαθητές/τριές σου στο
μάθημα;

Μοιράσου τις εμπειρίες σου και σχολίασε τις προκλήσεις

και την προοπτική που πιστεύεις που έχει για τη δική σου
καθημερινή εκπαιδευτική πρακτική η παιδαγωγική της
διαγλωσσικότητας.

Μπορείς επίσης να κάνεις σύντομα σχόλια στις αναρτήσεις

των άλλων.
Σύνδεσμος στο Moodle: …………….

ΠΡΟΤΑΣΗ ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΜΕΛΕΤΗΣ ΜΕ ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

Αν έχετε εξοικείωση με την αγγλική γλώσσα μπορείτε να ακούσετε τα
παρακάτω βίντεο όπου η Ofelia Garciaκαι ο Li Weiμιλούν για πτυχές
της έννοιας της διαγλωσσικότητας:

Ofelia García – Translanguaging: https://www.youtube.com/

watch?v=5l1CcrRrck0

2016/12/06 Translanguaging as a Theory of Language by Prof Li Wei:

https://www.youtube.com/watch?v=fnOx8GjPvj4

10
 ΣΎΝΟΨΗ/ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΊΩΣΗ ΑΝΤΙΚΕΙΜΈΝΟΥ ΜΑΘΉΜΑΤΟΣ Ελένη Σκούρτου
Καθηγήτρια, ΠΤΔΕ Παν/μιο Αιγαίου,
Email: skourtou@rhodes.aegean.gr

ΣΎΝΟΨΗ/ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΊΩΣΗ
ΑΝΤΙΚΕΙΜΈΝΟΥ ΜΑΘΉΜΑΤΟΣ

Στο παρόν κείμενο συζητήθηκαν ζητήματα ορολογίας της

έννοιας της διαγλωσσικότητας και παρουσιάστηκαν σύντομα
παράλληλοι ανταγωνιστικοί όροι που χρησιμοποιούνται για
να αποτυπώσουν πτυχές του ίδιου φαινομένου. Στη συνέχεια
προτάθηκε μια τυπολογία της διαγλωσσικότητας για την
ανάλυση παραδειγμάτων που αξιοποιούν ένα ή περισσότερα
συστήματα γραφής και τέλος συζητήθηκαν οι προεκτάσεις της
παιδαγωγικής της διαγλωσσικότητας, η σημασία δηλαδή της
εφαρμογής της θεωρίας της διαγλωσσικότητας στην εκπαίδευση.
Παρουσιάστηκαν τα βασικά χαρακτηριστικά μιας παιδαγωγικής
της διαγλωσσικότητας καθώς και οι βασικοί της σκοποί με
απώτερο τελικά στόχο την κοινωνική αλλαγή.

11
 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΊΑ Ελένη Σκούρτου
Καθηγήτρια, ΠΤΔΕ Παν/μιο Αιγαίου,
Email: skourtou@rhodes.aegean.gr

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΊΑ

Baker, C. (2001). Εισαγωγή στη διγλωσσία και τη δίγλωσση

εκπαίδευση. Αθήνα: Gutenberg.

Bakhtin, M. (1981). Dialogic imagination: Four essays. Austin:

University of Texas Press.

Canagarajah, S. (2013) Translingual practice: Global Englishes and

cosmopolitan relations. London: Routledge.

Garcia, O. (2011). Theorizing translanguaging for educators. In C.

Cenic, & K. Seltzer (Eds.). Translanguaging: A CUNY-NYSIEB Guide
for Educators (pp.1-6). New York: The City University of New York.
Retrieved from: http://www.nysieb.ws.gc.cuny.edu/files/2012/06/
FINALTranslanguaging-Guide-WithCover-1.pd

García, O. (2009). Bilingual education in the 21st century: A global

perspective. Malden, MA:
Wiley-Blackwell.

García, O., & Li Wei. (2014). Translanguaging: Language, bilingualism

and education. London: Palgrave Macmillan.

García, O., Johnson, S.,& Seltzer, K. (2017). Translanguaging Stance.

In: Ofelia García (ed.).
The Translanguaging Classroom. Philadelphia, PA: Carson.

Jørgensen, J. N. (2008). Polylingual languaging around and among

children and
adolescents. International Journal of Multilingualism, 5(3), 161–176.

Lewis, G., Jones, B., & Baker, C. (2012a). Translanguaging:

Developing its conceptualisation
and contextualisation. Educational Research and Evaluation, 18(7),
655–670.

Otheguy, R., García, O., & Reid, W. (2015). Clarifying translanguaging

and deconstructing
named languages: A perspective from linguistics. Applied Linguistics
Review, 6(3), 281–307.

Otsuji, E., and Pennycook, A. (2010). Metrolingualism: Fixity, fluidity

and language in flux. International Journal of Multilingualism, 7(3),
240–254.

Tsokalidou, R. (2015). Bilingualism otherwise: Research approaches

towards language contact issues and the inclusion of bilingual
children in the Greek school. In Τressou, Δ., Mitakidou, S. &
Karagianni, P. (Eds.) (2015). Roma inclusion-International and Greek
Experiences. Complexities of inclusion (pp. 164-177). Thessaloniki:
Copy City.

12
 Βιβλιογραφία Ελένη Σκούρτου
Καθηγήτρια, ΠΤΔΕ Παν/μιο Αιγαίου,
Email: skourtou@rhodes.aegean.gr

Tsokalidou, R. (2016). Beyond language borders to

translanguanging within and outside the educational context.
In Carroll E. Wilson (Ed.) Bilingualism: Cultural Influences, Global
Perspectives and Advantages/Disadvantages (pp. 108-118). Nova
Science Publishers.

Tsokalidou/Τσοκαλίδου, R./Ρ. (2017). SìдаYes!! /Beyond

bilingualism to translanguaging / Πέρα από τη διγλωσσία προς τη
διαγλωσσικότητα. Athens/Αθήνα: Gutenberg.

Vogel, S., & García, O. (2017, December). Translanguaging. In G.

Noblit & L. Moll (Eds.), Oxford Research Encyclopedia of Education.
Oxford: Oxford University.

Williams, C. (2002). A Language gained: A study of language

immersion at 11-16 years of age. Bangor: School of Education.
https://www.bangor.ac.uk/addysg/publications/Language_
Gained%20.pdf

Καπλάνι, Γκ. (2010). Με λένε Ευρώπη. Αθήνα: Εκδόσεις Α. Α. Λιβάνη.

Τσοκαλίδου, Ρ. (2016). Μεταφράζοντας την Οφήλια, Πολύδρομο,9,

12-17

13
 Ελένη Σκούρτου
Καθηγήτρια, ΠΤΔΕ Παν/μιο Αιγαίου,
Email: skourtou@rhodes.aegean.gr

5.2
14
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ - ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ © 2019-2020