İLÂHÎ NİZAM

VE
KÂİNAT

Bedri Ruhselman
tarafından düzenlenmiştir.
© İlâhî Nizam ve Kâinat

Bu kitabın yayın hakkı Metapsişik Tetkikler ve

İlmî Araştırmalar Derneği’nin (MTİAD) bir kuruluşu olan
Metapsişik Tetkikler ve İlmî Araştırmalar Derneği İktisadi İşletmesi
Yayınevi MTİAD1950’ye aittir. MTİAD1950 Yayınevinden
yazılı izin alınmadan hiçbir alıntı yapılamaz.©

İstanbul, Nisan 2013

ISBN: 978-605-63845-0-9

Yayıncı Sertifika No: 27468

Yayın
MTİAD1950
Hasnun Galip Sok. Pembe Çıkmazı No:4/8
34433 Beyoğlu/İstanbul
Tel: (212) 243 18 14 - 249 34 45
Faks: (212) 252 07 18
www.mtiad.org.tr
www.mtiad1950.org

Baskı
Boraks Matbaacılık ve Ambalaj Sanayi
Ticaret ve Pazarlama Ltd.Şti.
Maltepe Mah. Çiftehavuzlar Cad.
Ayvalıdere Yolu No.3/3-I Maltepe-Zeytinburnu/İstanbul
Tel: (212) 567 64 26 Faks: (212) 567 78 62
www.boraks.com
info@boraks.com
1959 yılında “Önder” adını verdiğimiz Büyük Vazife Plânı’ndan
gelen bu bilgiler, Bedri Ruhselman tarafından düzenlenmiş,
o tarihten beri noter, banka kasalarında muhafaza edilmiş,
zamanı geldiği için 54 yıl sonra orijinaline
sadık kalınarak yayınlanmıştır.

*
* *
Bu kitap etrafımızda gördüğümüz, hissettiğimiz, ya-
rım olarak tabiat diye adlandırdığımız ahengin bir
parçasıdır. Kâinatımızda, tekâmül diye adlandıra-
bildiğimiz o nurlu yolun, insanların bilgilerine olan
bir köprüsüdür. İnsanın dar bir madde hayatını, ge-
niş ve idrakli olan ileri bir safhaya bağlayan biricik
yoldur. Bu ne bizim, ne siz insanların, ne de hiçbir
kimsenindir. Bu, ilâhî nizamın, insanlara bir hedi-
yesidir. Yâni tabiattan bir parçadır.

*
* *

Bu kitap, ünite dediğimiz idrak vahdetinden, insan-

ların tekâmül ihtiyaçlarına cevap verebilecek şekil-
de, vazifelileri tarafından dünyaya verilmiştir.

MUKADDERAT YOLCULARI
Madde, bütün tesirlere zemin teşkil eden ve muhtelif nisbetlerde
bu tesirlere cevap veren bir unsurdur. Bu bilginin içinde saklı
olan bir mânâ da şudur: Madde, kendi kendine hiçbir harekete
geçmek veya en iptidaî bir faaliyet göstermek kudretinde değil-
dir. Onda kendi kendine bir oluş veya yapış imkânı yoktur. Yâni
madde ancak kendisine gelen tesirleri bekler ve bu tesirlerin isti-
kametlerine göre hâller, şekiller, durumlar alır. Şu hâlde herhan-
gi bir maddenin her türlü tesirden azade bir hâlini -farzı muhal
olarak- düşünürsek bu maddenin hiçbir şekle, hiçbir hâle sahip
olmayacağını kabul etmemiz lâzım gelir. İşte insan idraki ve ta-
savvuru dışında kalan, böyle bütün hâl ve şekillerinden tecerrüt
etmiş bir maddeye amorf madde veya aslî madde deriz. Demek
ki amorf maddede:
a - Hiçbir hareket eseri yoktur. O, maddenin mutlak ve tam
bir hareketsizlik hâlidir.
b - Maddelerde görünen bütün hususiyetler ve vasıflar ancak
onlardaki hareketlerin tezahürlerinden ibaret olduğuna göre,
mutlak hareketsizlik hâli demek olan amorf maddenin ne şekli,
ne hususiyeti, ne de vasıfları bahis mevzuu olamaz.
c - Bu durumda olan bir hâlin idraki mümkün olamayacağın-
dan, amorf madde mevcut olmakla beraber, insanlar için yok de-
mekle müsavi olur.
d - Amorf veya aslî madde -mutlak hareketsizlik olan mahi-
yetinden dolayı- kendi kendine hiçbir hareket, hiçbir kıpırdanış
yapamayacağı için dışarıdan hiçbir tesir gelmeden, onun kendi-
liğinden harekete geçmesi ve maddedeki hareketlerin birer neti-
cesi olan şekilleri, hâlleri ve tezahürleri arz etmesi imkânsız olur.

7
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

Bütün bu bilgilerden sonra kolaylıkla anlaşılır ki insanların

madde diye anladıkları ve kıymetlendirdikleri şeyler, dışarıdan
gelen tesirlerin madde bünyesindeki imkânlarla husule getirdik-
leri çeşitli hareketlerin tezahürleridir, amorf maddenin bizzat
kendisi değildir.
*
* *
Bu şekillerin ve durumların incelik, kabalık veya basitlik, mu-
dillik hâllerine göre, muhtelif idraklere ve görüşlere hedef ola-
bilen kısımları vardır. Yüksek ve karışık hareket tezahürleriyle
görünen maddeler o nisbette mudil ve inkişaf etmiş durumlar
arz ederken, az ve basit hareketlerle kendilerini gösterenler de o
kadar iptidaî ve basit vasıflarla temayüz ederler.
Demek ki maddeler en basit hareketlere mâlik iptidaî hâllerin-
den, en mudil hareketlerle muttasıf yüksek durumlarına kadar
sayısız inkişaf derecelerinde çeşitli kıymetler gösterirler. Şu hâl-
de, en basit madde demek, ilk hareketlerle amorf maddeden ay-
rılarak ilk şeklini almış bir madde hâli demektir. Buna mukabil
yüksek, mudil madde demek de sayısız, çeşitli hareket kombine-
zonları ve tarzlarıyla karışık durumlar ve şekiller almış madde
hâli demektir.
*
* *
Burada teknik bir bilgi olarak şunu ilave edelim ki, maddelerin
ince-kalın hâlleriyle, basit-mudil hâlleri mefhumlarını birbirine
karıştırmamalıdır. Maddenin basitlik-mudillik farkları, onların
bünyelerini teşkil eden hareket mudilelerinin az veya çok karışık
veya inkişaf etmiş olmalarından ileri gelir. Eğer bir maddenin
madde kombinezonları, bünyesini kuran değerler, yâni hareket-
ler fazla, zengin ve karışık ise o madde o kadar mudil olur. Ve
basitlikten o kadar uzaklaşmış bulunur. Hâlbuki incelik ve ka-
lınlık mefhumu bu mânâyı taşımaz. Burada maddenin içindeki
terkip ve değer miktarlarının azalıp çoğalması bahis mevzuu de-
ğildir. Binaenaleyh bir maddenin inceliği, kalınlığı onun inkişaf
durumunu, yâni amorf maddeye uzaklık ve yakınlık derecesini

8
 BEDRİ RUHSELMAN

göstermez. Dışarıdan gelen kuvvetli tesirlerle bazan bir madde

bütününün cüzüleri arasındaki bağlar artar ve kuvvetlenir, hattâ
hareketleri tahdit edilecek şekilde bu cüzüler birbirlerine yak-
laşır. Bu yüzden bunların hareketlerine tesir etmek için -onları
bu derece sıkıştıracak kadar kuvvetli olan tesirleri yenmeye kâfi
gelecek derecede- kuvvetli tesirler yollamak lâzım gelir. İşte bu
maddeler kesif, kaba hâller arz ederler. Buna mukabil, madde
bütününün cüzüleri arasındaki bağlar zayıf olursa bu cüzüle-
rin gevşek irtibatları, onların aralarında daha geniş mesafelerin
kalmasını intaç eder. Ve bu cüzüler az ve zayıf tesirlerden de
müteessir olurlar. Binaenaleyh, onlara tesir etmek evvelki kaba
maddelere tesir etmekten daha kolay olur. Çünkü onları bu hâl-
de tutan tesirler kuvvetli değildir. Bu sebepten onları daha ko-
laylıkla yenmek mümkündür. Bunlar da seyyal dediğimiz ince
maddelerdir. Şu hâlde, her safhada bulunan basit veya mudil
maddeler, safhalarını değiştirmeden inceltilip kabalaştırılabilir-
ler. Buna misal olarak suyu gösteririz. Buhar, su ve buz hâlleri,
aralarında incelik ve kabalık farkları gösterirler. Fakat bunların
her üçü de amorf maddeye uzaklıkları aynı derecede olan ve
aynı mudillik kademesinde bulunan su maddesinden başka bir
şey değildir. Keza bazan mudil bir madde, nisbeten kendisinden
basit olan diğer bir maddeye nazaran daha kaba olabilir. Meselâ
demir maddesi, oksijenden daha mudildir, fakat ondan daha ke-
sif ve kabadır.
*
* *
İnsanlar asgar ve azam namütenahi noktalar arasında uzanıp
giden hareketlerin -basitlik ve mudilliği zincirinde- ancak mu-
ayyen hudut dahilindeki birkaç madde halkasının şekil ve hâl-
lerini görüp idrak edebilirler. Bu hâller ve şekiller; hareketlerin
azlığı veya basitliği itibarıyla, iptidaîleşip aşağılara doğru inerek
bir hadde gelince, insan idrakinin alıcı sahasından uzaklaşmaya
başlarlar. Ve nihayet tamamıyla kaybolurlar. Keza, yukarı taraf-
lara doğru da madde zincirinin halkaları gittikçe artan ve mudil-
leşen hareketlerle yükselir ve inkişaf ederken, gene insan idraki
onları bir noktadan itibaren tamamıyla kaybeder. Zira ne bu hu-

9
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

dudun alt tarafındaki, ne de üst tarafındaki madde durumlarını

neticelendiren hareket keyfiyet ve kemiyetlerini, dünya madde-
sinin beyin cevherine bağlı hiçbir insan zekâsı ve idraki kavraya-
maz. Bunun içindir ki insanlar, kâinat maddelerinin namütenahi
uzanan zincirindeki birkaç halkadan gayrisini anlamaya ve ken-
dilerine göre el ile tutulurcasına mütalaa mevzuu yapabilmeye
muktedir olamamışlardır. Zaten bâzılarının, bâzı yüksek maddî
tezahür imkânlarını ret ve inkâr etmelerinin başlıca sebebi de bu-
dur.
*
* *
Kâinatın ilk madde hâlinden astronomik âlemimize doğru yü-
rünen madde inkişafı yolunda, insanlar için anlaşılması mümkün
olmayan karanlık bir saha vardır. Bu saha kaba, dağınık, amorf
bir madde bütününden ibarettir. Bu kaba vasatta, teşekkül etmiş
madde formasyonları yoktur. İşte bu sahayı müteakip bir menzil
gelir ki bu menzil hidrojen âleminin başlangıcını teşkil eden ilk
hidrojen atomudur. Fakat bu ismi, insanlar ilk atoma hidrojen
dedikleri için kullanıyoruz, hakikatte, bahsettiğimiz ve bundan
sonra da ilk hidrojen atomu diye bahsedeceğimiz madde, insan-
ların tanıdıkları (H) atomu değildir. İnsanlarca bilinen bu atom,
buradaki atomun çok inkişaf etmiş mudil ve ileri bir hâlidir. İn-
sanlar bu ilk hidrojen atomunu henüz tanımamaktadırlar.
Dünyamızın ve küreleri ile, manzumeleri ile, nebülözleri ile
bütün astronomik âlemimizin madde hâl ve şekilleri, bu hidro-
jen atomunun inkişaf etmiş durumlarının çeşitli kombinezonla-
rından meydana gelmiştir.
Dünyamızı teşkil eden elemanların altında ve üstünde diğer
öyle elemanlar daha vardır ki, bunlar insanların idrak sahasın-
dan çok uzaktadırlar. İnsanların tanımadıkları dünya atomunun
en ileri inkişaf safhaları arasında bulunan bu elemanlar, onların
tanıdıkları atomun fevkinde, bambaşka yapıda ve kalitede cev-
her hâlleri arz ederler. Maddelerin bu hâllerinden bedenli varlık-
lar, yâni insanlar idrakleri ile istifade edemiyorlarsa, çoğu kere
bunları daha üstün varlıkların da yardımı ile otomatik olarak

10
 BEDRİ RUHSELMAN

kullanmaktadırlar. Buna basit bir misal olarak bir insan kafasın-

dan diğer insan kafasına geçen fikir vibrasyonlarını gösteririz.
Fikir vibrasyonları, insanların tanımakta oldukları maddelerin
üstünde bulunan ve dünyada mevcut olan bir madde hâlidir.
Keza, asırlardan beri dünyada muhtelif spiritüalist ekollerin çe-
şitli isimlerle anıp da bir türlü izah edemedikleri ve mahiyetini
anlayamadıkları perispri denilen şey de gene dünyada bulunup
insanlar tarafından bilinmeyen madde hâllerinden birisidir.
Bunlar gibi, dünyada mevcut olup insanların tanımadıkları gene
madde enerjilerinin bâzıları da sempati, sevgi, antipati, kin, kor-
ku, sevinç, gurur, haset, hodkâmlık gibi subjektif ruhî durumlar-
dır denilip geçiliveren hâllerdir.
*
* *
Kâinat bir bütündür. Bu bütün; dünyalar, manzumeler, âlem-
ler dediğimiz birbirinden farklı birtakım cüzülerden müteşekkil-
dir. Kâinatta her âlemin kendisine mahsus bir hususiyeti vardır.
Ve bu hususiyetler ruhların tekâmül ihtiyaçlarına göre ayarlan-
mıştır. İşte aslî madde veya madde cevheri dediğimiz şey, bu
kâinat bütününün ana maddesini, mayasını teşkil eden mutlak
hareketsizlik ve şekilsizlik ile muttasıf amorf bir madde hâlidir.
Bu cevher ilk harekete geçtiği andan itibaren gittikçe mudille-
şerek, birbirine nisbetle daha yüksek karakter değişmeleri ile
müterafık safhaları meydana getirir. Biz bu madde safhalarına,
madde kâinatını dolduran ve birbirine nazaran değişik hususi-
yetler arz eden âlemlerin birer çekirdeği veya aslî maddesi deriz.
Zira birbirinden daha münkeşif tezahürlere vasat olan bu âlem-
lerin aslî maddeleri, ancak kendi âlemlerine mahsus hareket ve
şekilleri meydana getirebilmek kabiliyetindedirler. İşte her âle-
min ilk maddesi veya atomu, kâinat aslî cevherinin ilk hâlinden
kâinat bütününe kadar yükselen yürüyüşünde, varmış olduğu
menzillerden birisidir ki bu menzillerin her biri o âlemin karak-
terini bünyesinde taşır.
*
* *

11
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

Herhangi bir âlemin aslî maddesi, o âlemin ilk maddesidir. O

ilk maddede, o âleme mahsus bütün hâl ve şekillerin özü mev-
cuttur. Bu hâl ve şekilleri meydana getiren unsur da harekettir.
Hareketlerin mahiyet ve karakterleri ise her âlemin kendi husu-
siyetlerini doğuracak tarzda değişiktir. Yâni her âleme mahsus
ayrı hareket tarzı vardır. Binaenaleyh bir âlemin ilk aslî maddesi
olan atom veya çekirdek; o âlemin henüz hareketlerini izhar et-
mediğinden, o âlem için hareketsiz ve amorf durumda bulunur.
Bu ilk atomlar, ilk hareketleri göstermek, çeşitlendirmek, arttır-
mak ve süratlendirmek suretiyle o âleme mahsus bütün hâl ve
şekilleri yavaş yavaş meydana getirirler.
Maddelerin, yukarıdan aşağıya indikçe hareketten hareketsiz-
liğe, faaliyetten atalete doğru yürümelerinin değişmez bir kai-
de hâlinde görünmesi de bu hakikatin ilmî müşahedesini teşkil
eder.
En yüksek ve münkeşif maddeler, hareketleri en mudil ve çok
olanlardır. Buna mukabil, maddeler inkişaf hiyerarşisinde aşa-
ğılara doğru indikçe hareketleri azalır, basit hâllere rücu ederler
ve nihayet o âlemdeki hareket imkânlarına nisbetle sıfıra yakın
bir durum alırlar.
*
* *
Aşağılara inildikçe hareketlerin azalması kıymetli diğer bir
müşahedeyi daha verir. Madde hareketlerinin azalması ve ba-
sitleşmesi, maddelerin iptidaîleşmesini mucip olduğu gibi, o
maddeye dışarıdan gelen tesirlerin azalması ve basitleşmesi de
madde hareketlerinin o nisbette azalmasını ve basitleşmesini ne-
ticelendirir. Meselâ hidrojen ve uranyum atomunun bünyesini
müşahede edenler bu hakikati orada görürler.
Hidrojen atomu sayısız keyfiyet ve kemiyetteki hareketlerle
muttasıf bir madde hâlidir. Bu atomun daha mudil şekli olan
uranyum atomu bunun birçok misli kere fazla ve mudil hareket-
leri sinesinde taşır.
Keza, bir hidrojen atomunun etrafına yaptığı tesir uranyumun-
kinden daha azdır. İşte uranyumun hidrojene nazaran etrafına

12
 BEDRİ RUHSELMAN

yaptığı tesirlerin yüksekliği ve fazlalığı onun, hidrojenden daha

çok tesirler almakta olduğunu gösterir. Tesirler ancak, madde-
lerde tevlit ettikleri hareketlerle tezahür ettiklerinden uranyum
atomunun hareketleri hidrojeninkinden daha çok ve mudildir.
Binaenaleyh burada uranyumun, etrafına fazla tesir göndermesi
fazla tesirler almakta olduğunu, yâni kendisine gelen tesirlerin
o nisbette reaksiyonlarını göstermekte bulunduğunu ifade eder.
Zira hiçbir tesir tek taraflı değildir ve maddede ne aksiyonsuz
reaksiyon olur, ne de cevapsız kalan aksiyon bulunur.
*
* *
Bütün hâl değiştirmeler, bütün şekil almalar ve şekil değiş-
tirmeler ancak hareketlerle ve hareketlerin çeşitlenmeleri ile
mümkün olur. Böyle olunca âlemimizin henüz hiçbir hareketini
göstermeyen aslî maddesinin de dünyamıza mahsus hiçbir hâl
ve şeklinin hemen hemen mevcut olmaması gerekir. Bu yüzden
ona, âlemimizin amorf, yâni şekilsiz maddesi diyoruz. Şu hâlde
aslî madde, dünyamızın idraki karşısında ancak nazarî olarak
düşünülüp kabul edilebilen ve görünürde yokluk ifade eden bir
realitedir ki bu realitenin, dünyamıza mahsus çeşitli formlarını
alabilmesi için, arz küresine ait bir sürü değer kazanması ve in-
kişaf kademelerinden geçmiş olması lâzım gelir.
*
* *
Bu bilgileri verdikten sonra, aslî maddenin mühim olan ikinci
hususiyetine geçiyoruz. İnsanlar şunu düşünebilirler: Nasıl olu-
yor da nisbeten âtıl ve hareketsiz olduğu hâlde, yâni âlemimizin
hareketlerinden mahrum bulunduğu hâlde aslî madde sonra-
dan sayısız hareketlerle şekiller alarak birtakım inkişaf safhası
geçirmeye başlıyor? Bu sualin cevabını verirken, aslî maddenin
yukarıda bahsettiğimiz ikinci hususiyetini de belirtmiş olacağız.
Burada herkesin görebileceği bir misalle işe başlayacağız. Şu ma-
sanın üzerinde hareketsiz olarak duran bir kalem var. Bu kalem
-bünyesinde sayısız hareket mudilelerini taşımakla beraber- oda-
daki kaba maddelere ve görüş ölçülerimize nisbetle herhangi bir

13
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

hareketten mahrum bulunmaktadır, yâni kımıldamamaktadır.

Şimdi, bu kalemi parmağımızla biraz itersek o, yerinden oynar
ve ileriye doğru kayar, yâni hareket eder. Bu müşahede, dışarı-
dan gelen bir tesirle maddenin nasıl harekete geçmekte olduğu-
nu gösterir. Eğer burada tesir makamında bulunan parmağımız
kalemi itmese idi o, kendi kendine bu hareketi yapmayacaktı.
Aslî maddenin evvelce bahsetmiş olduğumuz birinci hususiyeti
budur. Fakat parmağımızla kalemi ittiğimiz zaman onun buna
derhal cevap verdiğini, yâni bir aksiyona karşı hemen reaksiyon
gösterdiğini de müşahede ediyoruz. Burada onun, parmağımı-
za karşı bir mukavemeti mevcut olmasaydı hareket etmesi de
mümkün olamazdı. O zaman parmağımız, meselâ dumanın için-
de yürüyen bir cisim gibi geçip giderdi. O hâlde -bizâtihi hare-
ketsizliği ile beraber- dışarıdan gelen herhangi bir harekete der-
hal cevap vermek imkânı da kalemde mevcuttur. Ve bu da onun
ikinci hususiyetini teşkil etmektedir. Demek ki kendi kendine
harekete geçmeye muktedir olmayan, daha doğrusu kendisinde
hareket bulunmayan atalet hâlindeki aslî madde; dışarıdan ge-
len herhangi bir tesire cevap verip o tesir istikametinde hareket
etmek imkânına mâliktir. Her hareket de kendisine mukavemet
sathı teşkil edebilecek, yâni kendisi ile sempatize olabilecek di-
ğer maddelere karşı bir tesir demek olduğuna göre, bu bilgiyi şu
formülle ifadelendiririz: Bizâtihi hareketsiz, şekilsiz ve tesirsiz
olan ve kendi kendine hareket etmekten âciz bulunan aslî mad-
de; dışarıdan kendisine gelen her tesire karşı o tesirin şekliyle, is-
tikameti ile, derecesiyle ve şiddeti ile mütenasip olarak harekete
geçmek ve etrafındakilere tesir etmek kabiliyetine sahiptir. Yâni
maddede kendiliğinden enerji çıkarmak kudreti yoktur. Fakat
dıştan gelen tesirle hareket etmek ve enerji tezahürü göstermek
imkânları mevcuttur.
Dışarıdan vâkı olan bir tesirle aslî maddede husule getirilen
reaksiyon, yâni mukabil hareket, o tesir kesildikten sonra devam
etmez. Burada gene yukarıki misale dönelim. Hareketsiz duran
kaleme parmağımızı yavaşça dokunduralım, çok hafif bir tazyik-
le onu itmeye başlayalım. Elimizi durdurduğumuz zaman onun
da hemen durduğunu, tekrar eski hareketsiz hâline döndüğünü

14
 BEDRİ RUHSELMAN

görürüz. Şu hâlde bu kalem ancak parmağımızın tesirinin de-

vamı boyunca hareket hâlini muhafaza ediyor, bu tesir ortadan
kalktığı anda hareket imkânını kaybediyor. Eğer parmağımızla
ona kuvvetlice bir fiske vurursak, kalem ancak bu fiske tesiri-
nin devamı müddetince hareket eder, tesirin şiddeti kaybolunca
gene durur. Bu misali verirken, muhitin tâli olarak kalem üzeri-
ne yapması melhuz mukavemet hareketlerine ait teknik varyete-
lerden bahsetmeye lüzum görmüyoruz. Aslî maddenin yukarıda
zikrettiğimiz iki ana vasfına bu realiteyi de ekleyerek deriz ki
bizâtihi âtıl ve hareketsiz olan aslî madde, ancak dışarıdan aldı-
ğı tesirlerle harekete geçebilir ve bu tesirlerin devamı boyunca
hareketini muhafaza eder, tesirler ortadan kalkınca tekrar aynı
hareketsiz âtıl hâline döner.
*
* *
Şu hâlde, dünyamızda madde diye gördüğümüz şeyler aslî
maddenin kendisi değil, tesirlerle ilk harekete geçtiği andan iti-
baren almış olduğu çeşitli şekil ve durumdaki hâlleridir. Hâlbu-
ki bu şekil ve hâller; aslî maddede mevcut hareket imkânlarını
kullanan dış tesirlerin muhtelif tezahürlerinden ibarettir. Yâni
her tesir uyuklayan ve kendi kendine uyanması mümkün olma-
yan maddedeki hareket kabiliyeti imkânlarından birisini uyan-
dırmaktadır. İşte maddelerin böyle türlü tesirler altında, türlü
hareketlere geçerek, türlü hâller almasına, onlarda meknuz bu-
lunan imkânların gerçekleşmesi deriz.
*
* *
Burada mevzuun çok mühim bir noktasında bulunuyoruz.
Mademki kâinatın aslî cevheri kendi kendine hareket etmek ka-
biliyetinden mahrum amorf ve âtıl hâldedir, mademki dıştan te-
sir almadıkça kendiliğinden hiçbir hareket yapmaya muktedir
değildir, o hâlde bu amorf ve âtıl cevherde böyle sonsuz hâl ve
şekilleri meydana getirerek çeşitli realiteleriyle koca bir kâinatı
teşkil eden bu tesirler nereden gelirler? Ve madde kendi kendi-
ne harekete geçemiyorsa onun böyle namütenahi hâl ve şekillere
sokulmasının sebebi nedir?

15
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

Öz madde bilgisine ve maddenin mahiyetine göre bu tesirle-

ri kâinat içindeki maddelerin doğurabileceklerini kabul etmek
akıl prensiplerine uymaz. Onları kâinatın dışında mevcut olan
hakikatlerde aramak zarureti vardır. Ve aslında durum böyledir.
Burada bu hakikatlerin insanlar tarafından ancak sezilebilecek
kadarını belirtmekle yetineceğiz.
Kâinat dışına ait sezgilerimiz ne kadar zayıf ve kifayesiz olursa
olsun, kâinatımızı teşkil eden madde cevherinin evsafı ve oluşla-
rı hakkındaki bilgilerimiz bizi, bu cevherin sayısız tezahürlerine
sebep olan cevher üstü hakikatlerin mevcudiyeti zaruretini ka-
bul etmeye sürüklemekten aslâ geri kalmaz. İşte insanların ruh
dedikleri şey de bu cevher üstü hakikatlerin arasında bulunmak-
tadır. Şu hâlde ruh, kâinat cevherinin ana vasfı olan atalet ve ha-
reketsizlik hâlinin tam zıddını ifade eden bir mahiyet taşır.
*
* *
Kâinat cevherlerinde ruha ait hiçbir şey yoktur. Ruhta da kâi-
nat cevherlerine ait hususiyetlerin hiçbirisi mevcut değildir. Kâi-
natımızda ruhun mahiyetinin tasavvuru ve idraki bahis mevzuu
olamaz. Çünkü onu tasvir veya tarif etmeye yetecek kâinat mad-
deleri içinde hiçbir kelime, hiçbir suret mevcut değildir. Ruhun
mahiyetini tahlil etmeye çalışmaksızın onun varlığı zaruretini
kabul etmek, hakikate en uygun gelen yoldur.
Şu hâlde, ruh ile herhangi bir kâinat cevherinin birbiriyle hiç-
bir cepheden benzerliği, doğrudan doğruya münasebeti, hattâ
yakınlığı dahi düşünülemez. Ve bunların birisinden diğerine
herhangi bir intikalin, yâni aralarında direkt olarak bir alışveri-
şin vuku bulabileceği mümkün olmaz. Ruhla kâinat cevherleri
arasında sonsuz bir erişilmezlik vardır.
*
* *
Bir bedenin içinde veya dünyada veyahut kâinatta ruh diye
bir şey yoktur. Kâinatın içinde ne varsa hepsi maddedir. Ve her
hâdise, her hâl ve şekil ancak, maddenin çeşitli durum ve görü-
nüşlerinden ibarettir.

16
 BEDRİ RUHSELMAN

Ruh, kâinatın içinde değildir. O hâlde nerededir? İç ve dış

mefhumları kâinata mahsus realiteler olduğundan ruh, kâinatın
dışındadır da denilemez. Çünkü kâinatın dışı, başka bir kâinatın
içi demektir. Yâni kâinatın dışı diye boş bir saha yoktur. Fakat
bu sözlere bakıp kâinatları birbiri içine girmiş küreler hâlinde
tasavvur etmek de hatâdır. Böyle bir şey de olmaz. Esasen böyle,
birbiri içine girerek genişleyen küreler şeklinde kâinatları kabul
etmek, gene onlara birer mekân tahsis etmek ve o mekânların
hudutlarını çizmek olur ki bu yanlıştır. Bittabî bu sözlerin mânâ-
sını ve objektivitesini tasavvur etmek insan idraki ile mümkün
değildir. Bunu ancak çok düşünmekle bir dereceye kadar sez-
mek mümkün olur. Bu sezgiyi verebilmek için bir misal göstere-
ceğiz. Ancak, bu misali de aynen almayıp bir sezgi edinilebilecek
şekilde onun üzerinde düşünmek lâzım gelir.
Beyaz camlı bir projektörü boşluğa aksettiriniz. Projektör zi-
yasının beyaz renkli görünüşü muayyen bir madde kâinatı cev-
herinin imkânları olsun. İşte bu, bütün hakikatleri ile ve reali-
teleri ile başlı başına bir kâinattır. Şimdi bu projektörün beyaz
olan camını değiştirerek mavi yapınız. Bu defa mavi renkli bir
projektör ziyası hâsıl olacaktır. Bu da mahiyeti ve imkânları ev-
velkinden tamamen başka olan diğer bir kâinattır. Burada hatalı
bir düşünceye sapmamak için çok büyük bir dikkatle şu nokta-
yı belirtmek gerekir ki mavi projektörden bahsedilirken, beyaz
projektörün kaybolup mavi projektörün onun yerine geldiği ve-
yahut iki projektörün birbiri üzerine eklenerek karışık bir ziya
mudilesi meydana getirdikleri veyahut da bu iki projektörden
birisinin diğeri hesabına zayıfladığı ve değiştiği gibi, gene hep
mekânla kaim olan zaruretleri aslâ düşünmemek lâzım gelir. Bu-
rada her iki projektör de birbirine karışmadan, birbiriyle hiçbir
şekilde alışverişe girişmeden, kendilerine mahsus bütün kıymet
ve vasıflarından hiçbir şey kaybetmeden her biri tek başına -san-
ki kendisinden başka projektör ziyası yokmuş gibi- mevcudiyet
arz eder. Bu durumun iyice sezgisine varmak gerekir.
Böylece, hiçbir mekân tahsis etmeden iki kâinatın mevcudi-
yeti sezilebilir. Buradaki projektörler bu mânâda anlaşıldığı za-
man birbirinin içinde veya dışında olmadıkları gibi, birbirinin

17
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

yerini işgal etmiş durumda da değildir. Şimdi, sembol olarak

ele aldığımız projektör camlarını böyle iki renkli değil de üç,
beş, yüz ve namütenahi renklerde kabul ederek, hepsinin aynı
şekilde tezahür ettiğini düşününüz. O zaman, zaman ve mekân
mefhumları dışında, kâinat cevherlerinin birbirine karışmadan,
birbiriyle hiçbir münasebeti bahis mevzuu olmadan namütenahi
mevcudiyetleri hakkında kuvvetli sezgiler elde etmiş olursunuz.
İşte hiçbir mekân ve hudut tanımayan bu namütenahi kâinatlar
karşısında ruhun durumu bahis mevzuu olunca ona, insanların
tâbi olduğu, kâinatları dahi ihata etmeye kâfi gelmeyecek kadar
beşerî idrake bağlı bir yer, bir mekân tâyin etmeye kalkışmak
hatanın en büyüğü olur. Şu hâlde bu kâinatların hiçbirisiyle doğ-
rudan doğruya münasebeti düşünülmeden, onların cevherlerine
en uzaktan bile doğrudan doğruya teması bahis mevzuu edil-
meden, bütün kâinatlarla kucaklaşmış gibi onlardan faydalanan
ruhlar hakkında, iç ve dış mefhumlarını kaale almaksızın sade-
ce; ruhlar; bütün kâinat cevherleri mefhumunun üstündedir, de-
mekle yetinmek icap eder. Bundan ileri bir sezgiye varmak dün-
yamız için mümkün değildir.
*
* *
Kâinat bir tane değildir. Kâinatlar sonsuzdur. Ve kâinatların
sonsuzluğu mutlak erişilmezliğin bir zaruretidir. Bu sonsuz kâi-
natların hiçbirisi diğerinin mahiyetini taşımaz. Ve her kâinatın
karakteri o kâinatın anası olan esasî cevheri ile taayyün eder. Bi-
zim kâinatımızın esasî veya aslî cevheri, mutlak hareketsizlik ve
amorf olan madde hâlidir.
Aktif ve tekâmül ihtiyacı olan ruh, pasif kâinatlar için bir ga-
yedir. Yâni ruhlar, davranışlarının akislerini kâinat cevherleri
üzerinde göre göre ihtiyaçlarını giderirler. Şu hâlde kâinatlar,
ruhların tekâmül dediğimiz ihtiyaçlarına cevap veren sahalardır.
Sembolik olarak bunu şöyle ifade ederiz: Kâinatlar, ruhların tat-
bikatlarına yarayan ve o tatbikatların neticelerini tekrar ruhlara
aksettiren, kendi cevherlerine has birer vasattır. Aktif olan ruh-
lar tekâmülleri için, pasif olan çeşitli kâinat cevherlerinin sonsuz

18
 BEDRİ RUHSELMAN

imkânlarını -ihtiyaçları nisbetinde- bilvâsıta kullanarak tekâmül

ederler. Ne kâinatlar mevcut olmazsa ruhların bilemediğimiz
kendilerine mahsus yüksek ihtiyaçları giderilebilir, ne de ruhlar
olmazsa kâinatların hikmet-i vücudu ortada kalır. Bunlar birbir-
leri ile daima başbaşa yürürler. O kadar ki ikisinin arasında kat’î
ve ebedî bir erişilmezliğin mevcudiyetine rağmen, bunlar âdeta
birbiri ile sımsıkı kucaklaşmış ve birbirinin içine girmiş gibidir-
ler.
*
* *
Burada akıllara şu sual gelir: Mademki ruhlarla kâinatlar ara-
sında bu kadar kat’î bir erişilmezlik vardır, nasıl oluyor da bir-
birinin içinde imiş gibi ruhlar kâinatların bütün imkânlarından
-zerresine varıncaya kadar- istifade edebiliyorlar ve ruhlarla kâi-
natlar birbiriyle kucaklaşabiliyorlar?
Evvelâ şunu söyleyelim ki birbirinden kat’î bir erişilmezlikle
ayrılmış bulunan ruhla kâinat arasındaki münasebetler, katiyen
direkt olmayıp endirekt yollardan vukua gelmektedir. Burada
büyük bir hakikati dünyaya bildirmenin lüzum ve zarureti var-
dır. Bu hakikat şudur: Hem namütenahi bir sıra takip ederek
düzenlenmiş çeşitli ve her birinin mahiyeti başka cevherlerden
müteşekkil, birbirinden daha şümullü ve sonsuz varyeteleri havi
kâinatların üstünde, hem de bu kâinatlarda ebediyen tekâmül-
lerine devam edecek olan namütenahi vüs’at ve şümullere sahip
ruhların üstünde, her ikisine hâkim yüksek prensipler vardır ki
bunlar ruhların ve kâinatların ileriye ve geriye doğru olan bütün
durum ve mukadderlerini tâyin, takdir ve tensip ederler. Bunla-
rın mahiyetlerini biz ne biliriz, ne de onlar hakkında en küçük
bir sezgiye sahip olabiliriz. Zira bu büyük hakikat sonsuz ruhlar
âleminin ve ebedî kâinat cevherleri zincirinin üstünde, mutlak
bir erişilmezlikle onlardan ayrılmış bulunmaktadır. Aslî prensip
dediğimiz bu hakikatin izahına dair bir tek fikir beyan etmekten,
bir tek söz söylemekten âciziz. Zira buna imkân verecek hiçbir
kudret, hiçbir meleke, hiçbir idrak veya sezgi madde kâinatın-
da mevcut değildir ve olamaz. Yalnız erişilmezliğin erişilmezliği

19
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

olan bu büyük hakikati, sembolik bir isimle aslî prensip diye ya-
dedeceğiz. Kâinatlar içinde, kâinatlar üstünde ve ruhlar arasında
bulunan her hakikat aslî prensibin hâkimiyeti ve nizamı altında-
dır. Kâinatımızdaki bütün oluşlar, akışlar, her şey ancak onun
icaplarıyla tahakkuk edebilir. Bu husustaki bütün ilâhî mefhum-
ları insanların idrak derecelerine ve bilhassa sezgi kabiliyetlerine
bırakıyoruz.
İşte ruhlarla kâinatların, aralarındaki erişilmezliğe rağmen
birbiriyle kucaklaşmış durum arz etmeleri aslî prensip dediğimiz
bu yüksek prensibin icapları ile gerçekleşmektedir. Aslî prensi-
bin kudreti, bir taraftan ruhları içine alırken (bu tâbir sembo-
liktir) aynı zamanda kâinatları da içine almaktadır. Ve ruhlarla
kâinatlar bu yüksek prensip muvacehesinde, sanki bir aynadan
aksettiriliyormuş gibi birbirlerine aksettirilirler. Bittabî buradaki
ayna mefhumu da gene bir semboldür. Fakat bu ayna sembo-
lünü de aslî prensip yerine koymamalıdır. Burada aslî prensi-
bin kâinatlar ve ruhlar münasebetine ait kudretinin en küçük bir
cephesinin ayna sembolü ile ifade edilmesi bahis mevzuudur ki
bunu da ancak bu kadarla anlatabiliriz.
Şimdi, dünya diliyle bu bilgiyi biraz daha açalım. Aslî pren-
sipten gelen tesirler ruhların ihtiyaçlarına göre, amorf kâinat
cevherini harekete getirirler. Ve orada madde cevherinin sonsuz
varyetelerini şekillendirirler. Demek ki cevherî kıyas bakımın-
dan ruh, kâinatın içinde değildir, ama kâinat cevherinin içinde
kendisinin, süptil bir madde varlığı tarafından temsil ve ifade
olunması bakımından da kâinatın içindedir. İşte gelecek mev-
zularda tekrar ele alınacağı gibi, maddelerin şekillenme ve hâl-
lenmelerinin hangi hedefe mâtuf olduğunun ilk bilgisini burada
vermiş bulunuyoruz.
*
* *
Bir maddenin tezahür etmesi, yâni muhitindeki diğer mad-
deler arasında varlığını kendisine mahsus hususiyetleriyle gös-
termesi; her şeyden evvel, muhitinde bulunan diğer madde hâl
ve şekilleri ile muayyen nisbetler ve derecelerde münasebetlere

20
 BEDRİ RUHSELMAN

girişmesi, daha doğrusu onlarla karşılıklı tesirleşme imkânları

içinde bulunması demektir. Şu hâlde bir maddenin alıp verdiği
tesirlerin çokluğu ve şümulü ne kadar fazla ise o madde o kadar
çok tezahür gösteriyor ve o kadar da yüksek inkişaf mertebele-
rinde bulunuyor demektir.
Bir maddenin, muhiti ile olan münasebetlerinin elbette niza-
mı, tertibi ve yolları vardır. Bu nizam ve tertipler; yüksek pren-
siplerin ahengi içinde, madde kombinezonlarına yukarıdan,
aşağıdan, sağdan, soldan gelen sayısız tesirlerle yürütülür. Ve
bu yürütülüş ruhların, maddeleri kullanarak tekâmüllerini sağ-
lamaları gayesini istihdaf eder. Nitekim, bir ruhun herhangi
bir madde kombinezonuna ihtiyacı kalmaz ve ona karşı hiçbir
davranışta bulunmazsa o madde kombinezonunun -bulunduğu
muhit içinde görünen- bütün hareketleri silinir ve o âna mahsus
bütün kıymetleri ortadan kalkar ki bunu da insanoğlu dili ile o
madde kombinezonunun bir nevi ölümü veya dağılışı olarak va-
sıflandırırız.
*
* *
Şimdi, bir maddeye böyle mütemadiyen gelen ve onun reak-
siyonlarına sebep olan çeşitli tesirlerin hangi mekanizmalar ile
fonksiyonlarını yaptıklarını bildireceğiz ve bu suretle maddenin
doğrudan doğruya bünyesini alâkadar eden çok mühim bir re-
aliteye, düalite prensibi ve değer farklanması realitesine girmiş
bulunacağız.
Maddelerin tezahür imkânlarını gerçekleştirebilmeleri, mu-
hitlerinde gösterecekleri faaliyetlere bağlıdır. Hâlbuki hareketsiz
faaliyet olmaz. Yâni bir maddenin faaliyeti demek, onun hareket
göstermesi demektir. Maddelerde hareketin zuhur edebilmesi
ise muvazene değişmeleri ile mümkün olur. Binaenaleyh âlemi-
mizdeki maddenin bünyesinde hareketin husule gelebilmesi için
evvelâ, muvazeneyi temin eden iki zıt unsurun mevcut olması,
sonra da bu unsurlardan birisine fazla değer eklenmek suretiyle
muvazenenin tekrar teessüs etmek üzere bozulması lâzım ge-
lir. İşte maddedeki bu zıt unsurların mevcudiyeti ve o unsurlar

21
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

arasındaki değerlerin farklandırılması, düalite prensibi ve değer

farklanması realitelerini ifade eder.
Maddenin bünyesi ile ilgili olan düalite prensibi ve değer
farklanması mekanizmasının mütalaası, maddedeki hareketlerin
izahını mümkün kılmaktadır.
Âlemimizin amorf ilk cevherinden itibaren dünyamızın ilk
maddesine ve ondan da daha ötelere kadar uzanan bütün kâinat
cüzülerinde sayısız hareket mudilesi vardır. Bu cüzülerin sonsuz
kalite ve kantitedeki tezahürlerini neticelendiren bu hareketler,
maddede birbirine tamamen zıt karakterde, aynı zamanda mu-
vazene prensibi esasına göre, birbirini destekleyici mahiyette iki
ayrı değer grubu teşkil ederler. Madde kombinezonlarının bün-
yelerinde muvazene hâlinde bulunan bu zıt değerlerden birisi-
nin diğerine nisbetle fazla yük, daha doğrusu fazla tesir alması;
aralarındaki muvazenenin bozulmasını intaç eder ve bozulan
bu muvazene unsurlarının tekrar muvazene hâline girebilmeleri
için birinden diğerine doğru değer akışları başlar ki bu durum
çeşitli hareketin zuhuruna sebep olur. Demek ki muvazeneyi bo-
zacak kadar zıtlardan birisine veya diğerine fazla değerin ilâve
edilmesi onların arasında farklı durumları meydana getirir. Bu
hâle değer farklanması veya miktarî değişmeler deriz.
*
* *
Böylece her madde kombinezonu iki zıt değerin hâsılası olan
bir üniteden ibarettir. İki zıt değeri ihtiva eden bu madde ünite-
sinin veya madde kombinezonunun zıtlarından yalnız bir tekini
ele alırsak onun da gene iki zıt değerden müteşekkil olduğunu
görürüz. Bu hâl tâ aslî maddeye kadar böylece devam eder, gider.
Bu sebepten bu madde kombinezonlarının her birine birer birim
düalite demek lâzım gelir. Bu tâbir iki unsuru ifade eden bir vâ-
hit, bir birim mânâsını taşır. Çok kaba olmakla beraber, bu birim
düalite hakkında basit bir fikir verebilmek için uzun bir mıknatıs
lâmını misal olarak gösteriyoruz. Bu lâm, tam ortasından itiba-
ren bir yarısı (+), diğer yarısı (-) işaretli birbirine zıt karakterde
iki türlü mıknatısiyet tezahürü gösteren bir ünitedir, bir birim-

22
 BEDRİ RUHSELMAN

dir. Bu birimin iki ayrı işaretli zıt değerinin birleştiği tam ortasın-
daki nokta nötürdür, yâni orada mıknatısiyet tezahürü yoktur.
Bir ünite olarak ele aldığımız bu lâmı nötür noktasından keserek
sağ ve sol tarafa düşen yarılarını ayrı ayrı incelersek onların da
her birinin gene bir yarısı (+), diğer yarısı (-) işaretli olmak üzere
birbirine zıt ikişer mıknatısiyet tezahürü gösteren başlı başına
birer birim düalite hâline girdiklerini müşahede ederiz. Bu lâm-
lar mütemadiyen ortalarından kesilip ikişer parçaya ayrıldıkça
düalite tezahürleri de böylece devam edip gider. Yâni mıknatıs
lâmının her bölünüşünde birbirine zıt karakterli iki mıknatısiyet
unsuru bir evvelkinden daha küçük olmak üzere yeni üniteleri,
yeni birimleri meydana getirir.
İşte âlemimizin en mühim kanunlarından biri olan bu realite-
yi biz, maddenin bünyesine ait düalite prensibi diye adlandırı-
yoruz ki biraz evvel bahsettiğimiz değer farklanması veya mik-
tarî değişmeler; bu düalite prensibinin bir ek mekanizmasıdır.
Düalite prensibiyle, ona bağlı değer farklanması mekanizması,
âlemimizde maddelerin oluş ve akışlarındaki imkânların ger-
çekleştirilmesini sağlayan en önemli kaidelerdendir. Bunlar ol-
maksızın ne şekiller, ne hâller, ne de maddî tezahürler mümkün
olabilir. Zira bu prensipler ortadan kalkınca maddede hareket
teessüs edemez, hareketler olmayınca da maddelerin şekillen-
meleri, çeşitli hâllere girmeleri, hulâsa dünyaların kuruluş me-
kanizmalarına katılmaları mümkün olmaz, yâni dünyalar teşek-
kül edemez.
*
* *
Dünyada daima ikilik mevcuttur. Her şeyde, maddenin bütün
radyasyonlarında, maddenin esasında, teferruatında, maddenin
varyasyonları olup da maddeden arî gibi görünen bütün ruhî
hâllerde, cansız denilen maddelerde, canlı denilen maddelerde,
fertlerde, fertlerin birbirlerine karşı durumlarında, kolektivitede,
hislerde, fikirlerde velhâsıl müşahede edilebilen ve edilemeyen
dünyanın bütün şartlarında düalite prensibi ve değer farklanma-
sı mekanizması hâkimdir. Ve maddenin vahdet gibi görünen her

23
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

hâlinde birbirine zıt karakterde ve muvazene hâlinde iki unsur

daima mevcuttur. Bir ünitede bu zıt unsurların mevcut bulun-
ması şarttır. Zira bu olmaksızın madde teessüs edemez, yaşaya-
maz, dağılır. Ve madde mevcut olamayınca da hiçbir şeyin varlı-
ğından bahsedilemez.
Dünyada ve bütün âlemimizde tek, vâhit gibi görünen her
şey aslında birbirine zıt karakterde, birbirinden aslâ tecrit edi-
lemeyen zıt durumda iki değerden müteşekkildir. Fakat bu zıt
değerler birbirinden müstakil, tamamen ayrı iki unsur değil, bir
tek birimin karakterini meydana getiren, birbirine bağlı fakat zıt
görünüşlü iki unsurdur.
Bizim âlemimizi teşkil eden bütün cüzüler ve bu cüzülerden
biri olan dünyanın ilk maddesi dahi düalite prensibinin şümulü
dışında kalamaz. Bu husustaki esaslı bilgiyi hulâsa olarak tekrar
ediyoruz:
a - Birim, düalitenin ismidir. Onun için buna birim düalite di-
yoruz.
b - Düalitenin zıtları tek birer değerden ibaret değildirler. On-
lar da gene daha küçük çapta birer birim düalitedirler, yâni be-
heri birer düalite olan birimlerdir.
c - Düalite ilk maddenin teşekkülü bahsinde izah edileceği
gibi, hareketin ilk kaynağı ve esasıdır.
d - Düalite mekanizması olmaksızın hareket ve hareket ol-
maksızın madde hâl ve şekilleri mevcut olamaz.
e - Düalite ruh ve madde durumunun dünyadaki aslî görünü-
şüdür.
Sonuncu bentte geçen fikirler hakkında izahat vermenin lü-
zumlu olduğunu hissediyoruz. Madde kâinatında ruhla madde
bir arada bulunamaz, demiştik. Yâni kâinatta birbirine doğrudan
doğruya, direkt olarak tesir eden ruh-madde mefhumu reel bir
mefhum olamaz. Ancak, bu ifadeden de ruhun varlığını inkâr
etmek ve yalnız maddenin mevcudiyetini kabul etmek mânâsını
aslâ çıkarmamak lâzım gelir.
Filhakika madde kâinatında direkt olarak aralarında tesir alıp

24
 BEDRİ RUHSELMAN

veren, birbirine kendilerinden bir şeyler gönderen ruh-mad-

de realitesi yoktur ama kâinatın temelini teşkil eden maddenin
mevcudiyeti de gayesiz ve sebepsiz değildir. Esasen maddenin
mevcudiyeti gayesinin, bir ruha hizmet etmek olduğunu evvel-
ce söylemiştik. Bu hakikatin ifadesi madde düalitesinde gizlidir.
Şöyle ki: Maddenin oluşundaki gaye, onun ruha hizmet etme-
sidir. Ruha hizmet etmek ise maddenin her türlü şekil ve hâller
içinde, inkişaf imkânlarının ruh tarafından kullanılmasıyla olur.
Onun bu imkânlarının kullanılabilmesi de ruhtan gelen endi-
rekt tesirlerle birtakım hareketlerin maddede zuhur edebilme-
lerine bağlıdır. Hâlbuki maddedeki her hareketin vukuu imkâ-
nı, ancak düalite prensibi ve değer farklanması mekanizması ile
mümkün olur. Yâni düalite prensibi ve onun ek mekanizması
olan değer farklanması olmazsa ruhların maddelerden istifade
edebilmeleri kabil olmaz. Böyle olunca, ruh-madde münasebeti
gerçekleşemez. Demek ki düalite, değer farklanması mekaniz-
ması madde-ruh düalitesi zaruretinin bir ifadesidir. Daha doğ-
rusu maddedeki düalite prensibi bu cepheden mütalaa edilin-
ce, ruh-madde ikiliğinin kâinattaki aslî görünüşü, yâni -yüksek
prensipler karşısında- zarureti olur.
*
* *
Şu hâlde bütün maddelerin hayatiyetini ve oluşlarını temin
eden düalite prensibi; maddeyi unsurlara vâzetmek suretiyle
esas yapı olarak aslî prensip tarafından onun bünyesine konul-
muştur. Aslî prensip ilâhî bir prensiptir. İşte böylece düalite, kâi-
nat içinde bulunmayan ruh ile, mahiyeti ondan tamamıyla ayrı
olan kâinatımızdaki varlıkların; yâni maddelerin birbirleriyle
olan durumlarını madde bünyesi içinde ifade eder. İşte bir var-
lık, bir beden bu suretle anlar ki kendisi bir ruh olmayıp ruhun
kâinattaki inikâsıdır ve bütün hâl ve durumlarıyla, bir ruhun ih-
tiyacına cevaplar veren ve o ihtiyacı aksettiren, ruhu temsil eden
bir varlıktır. Binaenaleyh varlık deyince bu bakımdan kastedilen
mânâ ruhtur. İşte düalite bu mânâyı mümkün kılmak için vâze-
dilmiştir.

25
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

*
* *
Hayat baştanbaşa düalite prensibi ile beraber, ona bağlı olan
değer farklanması mekanizmasının müşahedesinden ibarettir.
Bu hususta bir insanın idraki ne kadar çok artar ve genişlerse bu
prensiplere tâbi maddeler ve hâdiseler içindeki teferruat incelik-
lerine o kadar daha iyi ve derin olarak nüfuz eder.
İlk nazarda kaba hâllerde de düaliteyi müşahede etmek müm-
kündür. Zira görünen her madde şeklinde de bir düalite vardır.
Bu kaba maddelerin bütün ve cüzülerindeki düalitenin görünü-
şü bârizdir. Meselâ insan organizmasının faaliyetleri, sempatik
ve parasempatik iki sinir cümlesinin karşılıklı muvazene du-
rumlarıyla yürütülmektedir. Bu iki sinir cümlesi birbirine zıt is-
tikamette bedenin her uzvunda karşı karşıya dikilmiştir. Öyle ki
meselâ kalpte sempatik cümle (+), parasempatik cümle (-) roller
alıyorsa, sempatik cümlenin (-) rol aldığı midede parasempatik
cümle (+) rol almaktadır. Yâni birbirine zıt bu iki sinir cümlesinin
muvazeneleşme hâlleri, uzviyetin bir bütün teşkil eden faaliyet-
lerinin devamında esaslı işler görür. Bunlardan birisi bir organı
tahrik edip onun vazifesini hızlandırırken, onun karşısına zıt ka-
rakterde dikilen diğeri aynı organı durdurmaya, yavaşlatmaya
çalışır. Ve böylece birinci sistemin tesirlerini frenlemek suretiyle
onun zararlı olabilecek süratlerini tahdit etmiş ve bu suretle de
uzviyeti korumuş olur. İşte bu iki sinir cümlesinin muvazenesi-
nin şu veya bu tarafa kayması, hayatın icap ve zaruretlerine göre
o bedene hâkim olan varlık tarafından tanzim ve kontrol edilir.
Düalitenin, varlıklarda en kuvvetli tezahürünü cinsiyet hâlle-
rinde görürüz. Bir araya gelmiş olan erkekle dişi, bir birim düa-
lite teşkil eder. Bunlar birbirinin hem zıddı, hem de destekleyici-
sidir. Bu tarzda onların karşılıklı durumları ve münasebetleri bir
aile ünitesinin her cepheden yürüyüşünü ve selâmetini sağlar.
Bu iki zıt arasındaki muvazenenin tam olarak bozulması ise aile-
nin dağılması demektir. Hislerde de düalite vardır: sempati-anti-
pati, sevgi-nefret, dostluk-düşmanlık, hodkâmlık-diğerkâmlık<
gibi. Keza mefhumlarda da düalite vardır: iyilik-kötülük, güzel-
lik-çirkinlik< gibi. Velhâsıl her kaba hâlde düaliteyi görmek ve

26
 BEDRİ RUHSELMAN

bulmak mümkündür. Fakat düaliteyi daha mudil hâllerde gör-

meye çalışmalıdır.
Eğer düalite prensibi; değer farklanması mekanizmasıyla des-
teklenmez, tek başına kalırsa hiçbir işe yaramaz ve kıymetini
kaybeder. Düalite prensibi ve değer farklanması mekanizması,
muayyen bir fonksiyonun ifası için birbirine intibak etmiş, biri
diğerinin mevcudiyetiyle faaliyete girebilen iki mekanizmadır.
Daha doğrusu değer farklanması, düalite prensibinin ek meka-
nizmasıdır.
*
* *
Değer farklanması hakkındaki izahatımızı tamamlayalım. Ev-
velâ değerin ne olduğunu izah etmeliyiz. Madde hâllerinin an-
cak birtakım hareketlerle kaim olduğunu görmüştük. Şu hâlde
maddenin herhangi bir kademedeki durumu, o an içinde o mad-
dede mevcut olan hareket mudileleri yekûnunun tezahürü de-
mektir. Ve bu da o maddeyi o âna mahsus olmak üzere var eden,
hüviyetlendiren bir mefhumdur. İşte bir maddenin herhangi bir
anda; içinde bulunduğu vasatta mevcudiyet arz etmesini neti-
celendiren, bünyesindeki hareket mudileleri o varlık için birer
değer veya miktarlar yekûnudur. Şu hâlde bir maddenin bünye-
sindeki hareket muhtevasının şu veya bu şekilde azalması veya
çoğalması, o maddenin değerlerinin değişmesi, yâni bu değerle-
rin artması veya eksilmesi demektir. Bu da o madde ünitesinin
zıtlarından birisine veya diğerine dışarıdan gelecek tesirlerle ol-
maktadır. Zira tesir de bir harekettir. İşte değer farklanması veya
miktarî değişmeler tâbiriyle ifade ettiğimiz mânâ budur.
Hulâsa, bir birim düalitenin birbirine zıt iki nevi hareket mu-
dilesinden, yâni iki zıt değerinden birisine diğerinden daha çok
tesir gelmesi, o ünitenin veya birimin değer farklanmasını mucip
olur. Şu hâlde, gelen tesirler birer değer demektir. Böylece zıtlar-
dan birisinin diğerine nazaran fazla değer alması, o zıtlar arasın-
da mevcut olan muvazenenin bozulmasını intaç eder. Hâlbuki
düalite prensibi esasına göre bu zıtlar devamlı bir muvazene hâ-
linde bulunmalıdırlar. İşte bozulan bu muvazenenin tekrar ku-

27
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

rulması için, zıtların fazla değerli olan tarafından diğer tarafına

doğru bir akış vâki olur ki bu akış hâlinin de maddedeki ifadesi
harekettir. Çeşitli istikametlerde vukua gelecek bu hareketlerle
madde hâl ve şekilleri üzerinde bir sürü değişmeler ve yenilikler
meydana gelir.
*
* *
Ruh ve kâinat düalitesinde şunu hiçbir vakit unutmamak gere-
kir ki ruhların tekâmül ihtiyaçlarına göre vâki olan her davranış-
larına, kâinat cüzülerinin tam bir intibakla cevap vermesi ancak,
ruhların bu davranışlarını madde cevheri üzerine aksettiren ve
her madde cüzünün ve bütününün göstereceği reaksiyonları da
ruhlara aksettirmek suretiyle iade eden aslî prensibin icaplarıy-
la tahakkuk eder. Yâni ruhların ihtiyaçları yüksek prensiplerin
icaplarına göre kâinata tesirler hâlinde aksettirilir. Kâinata ak-
seden bu ihtiyaçların cevaplarını o anda vermek, yâni bu tesirin
taşıdığı icaplar gereğince derhal harekete geçmek madde cevhe-
rinin karakter zarureti olduğu için, bu zaruretle maddenin ver-
diği cevap, gene aynı kanallardan, aynı icaplarla ruhlara inikâs
ettirilir. İşte bu bilgiler icap mefhumunun ne demek olduğunu,
ne kadar muazzam ve derin mânâlar taşıdığını bir kere daha be-
lirtmiş oluyor. Kâinatımızda, kâinatlarda ve kâinatlar üstü olan
ruhlar arasında; icap her şeyi içine alır. İcap, aslî prensipte tesbit
ve tâyin olunmuş durumların ifadesidir.
*
* *
Kâinatımızın üstündeki hakikatlere dair söyleyeceğimiz her
söz, kullanacağımız her ibare, göstereceğimiz her misal ancak
bizim kâinatımızın maddî vâsıtalarından ibaret kalır ki bunların
hiçbirisi kâinat üstündeki yüksek kıymetler arasında hakikî bir
mevcudiyet gösteremez. Bununla beraber bunlar kâinat içindeki
hakikatlerin maddîleşmiş ifadelerini birer sembol hâlinde orta-
ya koymaya ve bu yoldan bâzı sezgiler vermeye kâfidir. Zaten
bundan ilerisini kavrayabilecek hiçbir dünya varlığı da mevcut
değildir. Bu noktayı belirttikten sonra tekrar ayna misaline dö-
nüyoruz.

28
 BEDRİ RUHSELMAN

Yüksek prensiplerin icaplarıyla ruhların ihtiyacı bir aynadan

akseder gibi kâinata ve oradan gelen cevaplar da ruhlara akseder
demiştik. Bir dünya misali içine sokmak zaruretinde kaldığımız
bu muazzam hakikatin sezgisini biraz daha kuvvetlendirmek is-
tiyoruz. Buradaki ayna sembolünü dünya zaman ve mekânına
uydurup, ruhları bir tarafta, aynayı karşılarında, kâinatı da öbür
tarafta düşünerek ve aralarındaki mesafelere göre, bahsedilen
inikâsları muayyen müddetlerle ölçmeye kalkışarak mülâhazalar
yürütmemelidir. Zira kâinatımız üstü hakikatlerde dünyamıza
mahsus zaman ve mekân durumları yoktur. Binaenaleyh burada
zaman ve mekân kayıtlarından azade kalarak ayna-ruh-kâinat
mefhumlarını birbiri içindeymiş gibi kabul etmek ve bu sembol-
le ifade edilmek istenen ameliyeye -insanların anladığı mânâda
bir zaman payı vermeden- aynı anda olup bitiyormuş nazarıyla
bakmak lâzımdır. Ehemmiyetle hatırlatmak isteriz ki ayna misali
üzerinde dururken insanların alışık oldukları zaman ve mekân
kaydından azade sezgileri edinmeye lâyıkı veçhi ile muvaffak
olamadıkları anda, kendilerini bekleyen bir tehlike ile karşılaş-
maları daima mümkün olabilir. Bu tehlike de hatalı bir anlayış
tarzıdır. Yâni bu bildirdiğimiz ruh-ayna-kâinat sembolünün za-
man ve mekândan tecerrüt etmiş sezgisi, hiçbir vakit insanı vah-
det-i vücut mefhumuna sürüklememelidir. Zira bu yazıları iyi
anlayanlar, burada böyle bir mefhumun kastedilmediğini bilir-
ler. Yüksek prensiplerle ruhların ve kâinatların bir tek varlık hâ-
line girebileceği düşüncesi, anlatmak istediğimiz hakikatlerden
tamamıyla zıt bir istikamete doğru insanı yöneltir ve onun bütün
yüksek sezgilerini silip süpürür.
*
* *
Şurası bir hakikattir ki cevherleri birbirine nazaran daha bol
imkânlara mâlik ve daha üstün olan, binaenaleyh ruhların daha
ileri ihtiyaçlarına cevap verebilecek kabiliyetler gösteren namü-
tenahi kâinatlar serisinin hiçbir parçası veya bütünü ruhlara
erişemez. Nitekim ruhların da herhangi bir kâinat cevherinden
menşelerini almış olmaları imkânı düşünülemez. Kâinatlarla,
kâinat cevherleri ile ruhlar arasında kat’î bir erişilmezlik vardır.

29
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

Bu erişilmezlik ruhun ve kâinat cevherlerinin mahiyetlerinden

ileri gelir. Zira eğer ruhlar ve kâinatlar birbirinden bir şeyler alıp
verebilselerdi ve aynı mahiyeti haiz, aralarında müşterek cevherî
kıymetler bulunsaydı ruh ve kâinat ikiliğine lüzum kalmazdı ve
tekâmülün de mânâsı kaybolurdu. Keza, kâinat cevherlerinin de
inkişafla veya başka bir yoldan birbirine intikal edecekleri düşü-
nülemez. Bu cevherlerin birbirine geçmesi mümkün olmaz. Şu
hâlde, insanların akıllarına gelebileceği gibi, bir kâinat inkişaf
ederek üst bir kâinatı teşkil etmeye doğru kayamaz. O kâinat an-
cak -sonsuz denebilecek geniş imkânlar içinde- toplanır, dağılır
ve tekrar toplanır, dağılır. Bu hâl, kimsenin akıl erdiremeyeceği
bir ebediyettir.
Eğer kâinatların zamanla ve inkişafla birbirine inkılâp edebil-
meleri bir hakikat olsa idi, o zaman ayrı ayrı kâinat cevherleri ve
ayrı ayrı kâinatlar kabul etmek lüzum ve zarureti ortada kalmaz-
dı. Ve bir tek kâinat ruhlara ebediyen bir tekâmül vasatı olarak
kalırdı. Fakat bu durum, ruhun ebedî tekâmül ihtiyacı mefhumu
ile kabili telif olamaz. Zira ne kadar sonsuz imkânları bulunursa
bulunsun, mahiyeti değişmeyen, aynı cevher mahiyetinde kalan
bir kâinat, ruhun ebedî ihtiyaçlarını karşılamaya kâfi gelmez.
Böyle bir tek kâinat mefhumu, ruhlarla kâinatın aynı kıymette ve
aynı plânda bulunması zaruretini doğurur ki bu da ruh ve kâinat
ikiliğine ve tekâmül fikrine tamamen aykırıdır. Binaenaleyh tek
bir kâinat mefhumu ruhun ebedî tekâmülü mefhumuna uymaz.
Sonsuz imkânları dahi kabul olunsa, bir tek mahiyetin sonsuz
şümule mâlik ruhun tekâmülü karşısında vereceği sezgi başka,
birbiriyle katiyen benzerliği olmayan namütenahi mahiyetlerin
namütenahi imkânlarının vereceği sezgi gene başkadır. Ve ruh-
ların ebedî tekâmülü hakikatine lâyık olan durum, yâni sonuna
varılması bahis mevzuu olmayan ebedî tekâmül hakikatinin im-
kânlarına uygun gelen durum, ikinci durum, yâni birbirinden
tamamıyla ayrı mahiyetlerde ve her birinin kendisine mahsus
bambaşka karakterlerde sonsuz inkişaf imkânlarını haiz namü-
tenahi cevherlerin mevcudiyeti durumudur. İşte, ancak böyle
namütenahi cevher mahiyetlerinin her birinde sonsuz tekâmül
devreleri geçirmesi iledir ki ruhların tekâmüllerinin ebediyeti
hakikati asıl mânâsını ve kıymetini bulur.

30
 BEDRİ RUHSELMAN

*
* *
Ruhun tekâmülünün ebediyetini kabul etmek bir zarurettir.
Zira hiçbir isimle yadedemeyeceğimiz, sezgimizin dahi hiçbir
şekilde ulaşamayacağı o erişilmezliklerin erişilmezliği; ruhların
hiçbir vakit olup bitmiş bir hâle, mutlak kemal hâline gireme-
yeceklerini ve ebediyen tekâmül ihtiyaçlarından kurtulamaya-
caklarını zarurî kılar. Şu hâlde kâinatların ruhlara erişilmezliğini
zarurî kılan âmil, ruhların ebedî tekâmülden kurtulamamaları
hakikatini de zarurî kılar.
Ruhların ebedî tekâmülünü zarurî kılan âmil de ruhların aslî
prensibe hiçbir vakit erişemeyecekleri hakikatinin bir zarureti-
dir. Ruhların aslî prensibe erişememelerini zarurî kılan âmil ise
her şeyin üstünde ve bütünlerin bütünü olan her şeyle en ufak
bir münasebeti dahi bahis mevzuu olmayan, akıllara, hayallere,
hislere girmeyen, hiçbir isimle ifadesi mümkün olmayan, yal-
nız -burada büyük bir zaruret içinde- ancak bir defaya mahsus
olmak üzere, hiçbir delâletini düşünmeden, bir dünya kelimesi
ile yadedeceğimiz “Allah’’ın; erişilmezliklerin erişilmezliği za-
ruretidir. Bu hakikati tereddüt etmeden ve münakaşa mevzuu
yapmadan böylece olduğu gibi kabul etmek de zaruretlerin en
büyüğü ve selâmet yolunun tek istikametidir.
*
* *
Ruhların tekâmüllerine mâtuf olarak aslî prensipten gelen
icaplar, kâinatımızın üst hududundan içeri (bu ifadeler sembo-
liktir) girerek kâinatta tesir şeklinde tecelli ederler ve kâinatın
bilemediğimiz üst hudutlarında, ileride gene bahsedilecek olan
üniteden süzülerek madde kombinezonlarının namütenahi in-
kişaf ve kabiliyet imkânlarına göre onları ve kendilerini çeşitli
formasyonlara, transformasyonlara ve deformasyonlara uğrata
uğrata üstten itibaren aşağılara doğru yayılarak, dağılarak iner-
ler ve varacakları noktalara ulaşarak orada ruhların ihtiyaçları-
na göre tezahürlerini göstermek suretiyle ruh-cevher arasındaki
endirekt alışveriş fonksiyonlarını neticelendirirler. Hangi varlık-

31
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

tan, hangi kademeden geçerse geçsin, her tesir muhakkak surette

bir icabı taşımaktadır. Bu icap da tesirlerin eriştikleri kademede-
ki maddelerin veya varlıkların tâbi oldukları ruhların tekâmül
ihtiyaçlarını tazammun eder. Şu hâlde kâinatın hiçbir zerresi bu
tesirlerden azade değildir.
Tekrar ediyoruz: Mahiyetini, sebep ve neticelerini, madde
kâinatımızın kat'î ve tabiî imkânsızlığı yüzünden, aslâ takdir
edemeyeceğimiz ve bilemeyeceğimiz ruhların ihtiyaçları ve bu
ihtiyaçların kâinatımıza düşen bir payı olarak kabul ettiğimiz
tekâmülleri; yüksek prensiplerin icapları gereğince kâinattaki
tatbikatlarla temin edilir. Bu gayenin yerine getirilmesi için, aslî
prensipten gelen icaplar kâinatın üst kademesini işgal eden üni-
te'ye yayılırlar. Ve orada bu tesirler bir vahdet teşkil ederler. Böy-
lece, ünite ile birleşmiş olan bu icaplar; tesirler hâlinde ünite'den
süzülüp her varlığın ihtiyacına uygun olarak kâinat içindeki
topluluklara, fertlere, maddelere ve varlıklara, en küçük zerre-
lere kadar bütün madde cüzülerine dağılırlar ve onlarda çeşitli
transformasyonlar, deformasyonlar ve formasyonlar meydana
getirirler. İşte bu tesirler mekanizmasıyla kâinatın yürüyüşü ve
akışı sağlanır. Varlıkların ruhlarla, birbirleriyle ve maddelerle
olan münasebetleri kurulur ve böylece kâinattaki inkişaf muay-
yen hedefine doğru yürür gider.
*
* *
İleride, üzerinde tekrar duracağımız -biraz evvel ismi geçen-
varlık mefhumundan burada da bahsetmemiz lâzım geliyor.
Varlık; aslî prensibin icaplarını taşıyan ve ruhlarla alâkalı bulu-
nan tesirlerin; herhangi bir ruhun, kâinat sonuna kadar kendi-
sine hizmet etmesi için, muayyen inkişaf kademesindeki mad-
deler arasından toplayarak sentezleştirdiği bir madde ünitesi,
daha doğrusu bir tesirler mudilesidir. Şu hâlde her varlık, mu-
ayyen bir ruhun kâinat sonuna kadar hizmetine tahsis edilmiş
bir tekâmül vâsıtasıdır. Bu öyle bir varlıktır ki ruhun kâinat üstü
plânında cereyan eden davranışlarının bütün icaplarını kâinatta
madde olarak ifade eder. Ve bu ifadeler de bir aynadan akseder

32
 BEDRİ RUHSELMAN

gibi ruha aksettirilir. Şu hâlde varlık; hizmetinde bulunduğu bir

ruhun kâinattaki sembolüdür. İşte herhangi bir ruhun hizmetin-
de bulunan varlık o ruhun bütün davranışlarını, kıpırdanışlarını
ve ihtiyaçlarını tam olarak ifade ettiğinden biz ona ruhun kendisi
imiş gibi de bakabiliriz. Zira o varlıkta görünen her tezahür, ru-
hun davranışlarının -kullandığı madde imkânlarının müsaadesi
nisbetinde- kâinata aksetmiş bir ifadesinden, temsilî bir görünü-
şünden başka bir şey değildir. Ve ruh ortadan kalkınca ona ait
bütün ifadeler ve tezahürler silinecek ve varlık o anda dağılacak-
tır.
*
* *
Varlığın kâinatta iki cepheli fonksiyonu vardır: Bunlardan bi-
risi, onun ruh karşısında sadece bir laboratuvar vâsıtası oluşu,
diğeri de maddeler ortasında ruhun bir timsali mevkiinde bu-
lunuşudur. İşte bu iki fonksiyonunun neticesi olarak varlığın da
ayrıca bir tatbikat sahasına ihtiyacı vardır. Binaenaleyh ruhun
kendisinden beklediği reaksiyonları lâyıkı veçhi ile ona aksetti-
rebilmesi için, o reaksiyonların lüzumlu elemanlarını muhitin-
den toplaması, yâni etrafındaki varlıklardan ve maddelerden
temin etmesi lâzımdır. Bu hususta ileride daha geniş bilgiler ve-
rilecektir.
*
* *
Şimdi, burada insanların aklına gelebilecek bir problemi çöz-
mek icap ediyor. Varlık mademki bütün efal ve harekâtı ile, bü-
tün duygu ve düşünceleriyle madde kombinezonlarından iba-
rettir, o hâlde kendisi ile doğrudan doğruya hiçbir münasebeti
olmayan bir ruha hizmet etmekle ne kazanıyor, yâni bir varlı-
ğın hizmet ettiği ruhun -ne tarzda ve mahiyette olduğunu dahi
bilmediği- tekâmülü için bu kadar çalışması, didinmesi, acı ve
tatlı tecrübeler geçirmesi kendisine ne temin edecektir? Ve eğer
o, hizmet ettiği ruhun tekâmülüyle paralel olarak bu kadar ileri
inkişaf safhalarını ikmal ettikten sonra, günün birinde o ruhun
kâinattan ayrılıvermesiyle tekrar kendi ezelî karanlığına bir sıfır

33
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

olarak dönecekse onun bir kâinat inkişafı boyunca göstermiş ol-

duğu faaliyetler bedava mı olacak?
İnsan kafasına gelebilen böyle bir düşünce onu bedbin edip
teşevvüşlere düşürebilir. Fakat her şeyden evvel madde ve ruh
münasebetleri hakkında yukarıda verdiğimiz bilgiler üzerinde
biraz derince düşünülürse bu mülahazalara sebep olan hâllerin
birer görünüşten ibaret bulunduğu ve hakikatin böyle olmadığı
anlaşılır. Bununla beraber düşüncelerde karanlık bir noktanın
kalmaması için bu hususu açıklamak lâzım geliyor. Evvelâ amorf
bir maddeyi ele alalım. Bunda hiçbir hareket, hiçbir şekil yoktur.
Fakat bu amorf madde, varlık hâline girdiği zaman, onda en ba-
sitinden itibaren bütün varlığa ait hususiyetlerle birlikte gittikçe
yükselen sevgiler, sempatiler, antipatiler, merhametler, vicdan
faaliyetleri, düşünceler, muhakemeler gibi bir sürü meleke ve
durumlar meydana gelir. Şimdi, insanların zihinlerini bir hayli
zorlayabilecek olan amorf madde ile bu tezahürlerin münasebet-
lerini izah edelim.
Filhakika insanların manevî değerler izafe ettikleri ve madde
üstü saydıkları bütün beşerî hareket tarzları, hâlleri, duygu ve
düşünüşleri, inanışları; seyyaliyeti artan madde fonksiyonundan
başka bir şey değildir. Ancak, şimdiye kadar insanların bu haki-
kati bu kadar açıklığı ile görememeleri icap ediyordu. Tâ ki onlar
bu realiteler içinde geçirilmesi zarurî olan imtihan ve tecrübele-
rini selâmetle yapabilsinler. Fakat bugün artık hakikatler olduğu
gibi izah edilmektedir. Zira insanlar bu hakikatleri bütün vuzu-
hu ile öğrenmek kudretine erişmişlerdir. Bu hususta dünyadan
pek çok misal vermek mümkündür. Madde üstü görünen en saf,
en hissî ve ideal duygu, düşünce ve fiiller; dünyanın en seyyal
maddî imkânlarının tezahürlerinden başka bir şey değildir. İn-
sanların sevgiye müteallik hissî hareketler diye ifadelendirdik-
leri birçok fiiller yüksek bir sempatizasyon imkânının, yüksek
bir madde seyyaliyetinin, yüksek bir madde karşılaşması, te-
sirleşmesi ve şümullenmesi kudretinin ifadesidir. Keza, bütün
antipatiler, sempatiler, kin, gaddarlık, hodkâmlık, diğerkâmlık,
fedakârlık, haz, sevinç, ıstırap velhâsıl subjektif denilen bütün
his ve fikre müteallik kıymetler: imajinasyonlar, düşünceler, ide-

34
 BEDRİ RUHSELMAN

aller, imanlar, itikatlar, icat ve ibda kudretleri, istidatlar, deha-

lar, ihtiraslar, arzular, temayüller, itiyatlar ve bütün ruhî denilen
hâller: korkular, cesaretler, hainlikler, zalimlikler, iyilik ve kötü-
lük duyguları< insanların idraklerinin henüz tanımadığı, fakat
dünyada mevcut maddelerden intişar eden türlü evsaftaki ener-
jilerin tezahürleridir. Binaenaleyh insanların bunlara hâkim ol-
ması, bunları yenebilmesi demek; maddeye hâkim olması, mad-
deleri yenmesi demektir. Bütün bu ruhî veya manevî denilen
realitelerin hiçbirisinde maddenin dışına çıkılmamıştır. Burada
hep madde kullanılmıştır. Fakat bunu bilmek, şimdiye kadar in-
sanlar için kabil olmamıştır ki bu da dediğimiz gibi bir icaptı. Bu
hakikat bundan sonra insanlar tarafından bilinecektir.
Dünyayı teşkil eden madde cüzülerinin ve elemanlarının al-
tında ve üstünde birçok diğer elemanların daha mevcut olduğu-
nu ve bunların insanlar tarafından henüz bilinmediğini evvelce
söylemiştik. Keza şu durumu da belirtmiştik: Madde cevheri
olan hidrojen atomunun insanlarca tanınmayan bu elemanlar-
da o kalitede bir yapısı vardır ki bu; insanların, atomdan inti-
şar eden bütün enerji tezahürlerine ait bilgilerinin üstünde ve
bambaşka kudretlerde cevher hâlleri arz eder. İnsanlarca meçhul
olan bu hidrojen atomu kademelerinden intişar eden ve insan id-
rakini zorlayacak kadar seyyal ve kudretli olan maddî imkânlar,
insanların şimdiye kadar aslâ kavrayamadıkları birçok hâdise-
nin oluşuna imkân hazırlamakta ve sebep olmaktadırlar.
Hulâsa, ruh bir madde ile iştirak eder. Beden denilen şuur-
lu madde hâlini husule getirir. Ondan sonra ruh artık tamamen
o bedenin şartlarına bağlanır. Ve o şartlar içinde, organik faali-
yetlerinden başka, ruhî ve manevî denilen bütün hâlleri beyne
ve asabî cümleye, yâni beynin ve asabî cümlenin imkân ve ka-
biliyetlerine bağlı bulunur. Ruhun malı zannedilip de hakikatte
maddede husule gelen hâl ve hareketlerin tekâmül mekanizma-
sındaki rollerini ileride izah edeceğiz.
Fakat şimdiye kadar bu saydığımız hâllerin hep maddeye ait
olan cephesinden bahsettik. Eğer iş yalnız bu kadarla kalsa idi o
zaman insanların düşebilecekleri -yukarıda söylediğimiz- endi-

35
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

şelere hak vermek icap ederdi. Fakat biraz evvel açıkladığımız

hakikatlere rağmen, maddenin kendi kendine hiçbir harekete
muktedir olmadığı hakkındaki esas bilgiyi hatırlatırsak iş deği-
şir. Zira bu bilgi maddedeki hiçbir kıpırdanışın, maddenin ken-
disinden olmadığını öğretmektedir. Madde bu işi yapmak kud-
retinden katiyen mahrumdur. O hâlde bir varlığın her hareketi,
her kıpırdanışı kendisinden olmayan bir durumun ifadesidir. Ve
bundan başka bir şey de olamaz. Aksi hâlde maddenin ana vas-
fını inkâr etmiş olmak gerekir ki bu da mümkün değildir. İşte
varlığın gösterdiği madde olan bütün bu hareketlerdeki, madde
olmayan ifadelere, ruhun kâinatımızdaki durumu diyoruz. Şu
hâlde, madde olarak namütenahi hareketlerle, kombinezonlarla,
şekillerle ve hâllerle bir varlıkta husule gelen her türlü sevgi, dü-
şünce, vicdan gibi ruhî denilen yüksek tezahürler; haddizatında,
ruhun kendi plânında mevcut, bilmediğimiz namütenahi davra-
nışlarının kâinatta madde imkânlarına göre fikrî, hissî ve hayatî
formlarla tercüme edilmiş mukabilleridir. Binaenaleyh varlığa
ait, ortada madde hareketlerinden başka bir şey kalmamaktadır
ve bu hareketlerdeki mânâların ve ifadelerin hepsinin ruha ait
oldukları tebarüz etmektedir. Buna bir misal olmak üzere idra-
ki ele alalım. İnsan idrak eder. İdrak eden insandır. Onun asabî
sistem yapısında öyle ince kombinezonlar vardır ki bunlar mü-
temadiyen idrak şeklinde tezahür eden vibrasyonlar, enerjiler
neşretmektedirler. Ve idrak melekesinin sağlığı veya bozukluğu
işte bu enerjileri neşreden sinir sistemindeki o çok ince madde
kombinezonlarına, düalite prensibi ve değer farklanması meka-
nizmasıyla dış tesirlerin yaptıkları müdahaleler neticesinde hu-
sule gelen hareketlere bağlıdır. O hâlde dış görünüşü ile idrak,
maddede hâsıl olur ve maddî vibrasyonlarla görünür. Binaena-
leyh bir maddedir. Bununla beraber o aynı zamanda bir aynadan
akseder gibi ruhun kâinata aksetmiş davranışlarının maddedeki
karşılığıdır, ifadesidir. Yâni idrakin hareket hâlindeki durumu
maddeye aittir. İfade bakımından durumu da ruha aittir. İşte
ruhun kâinat üstü durumlarına ait olan bu ifade, böylece mad-
de hareketlerinin imkânlarına tâbi olmak suretiyle kâinatta -ta-
mamıyla maddî bir realite içinde- ancak idrak mekanizmasıyla

36
 BEDRİ RUHSELMAN

tefsir ve temsil edilmiştir. Daha kısası, idrak ruhta mevcut olan,

mahiyeti kâinat sakinlerince meçhul bir davranışın maddedeki
teknik ifadesidir. Demek ki bir gün gelecek, ruh kendisine tâbi
olan varlığı kâinatta ebediyen terk edip gidecek ve terk edilmiş
varlık dağılacak, fakat burada dağılacak olan şey sadece bu duy-
guları, fikirleri ve tanımadığımız ileride gelecek daha diğer sayı-
sız ifadeleri taşıyan maddelerin kombinezonları, şekilleri ve ha-
reketleri olacaktır. Madde hareketleri içinde görünen bu hâllerin
ruhtaki -mahiyetlerini bilmediğimiz- asılları ise ruhla beraber
ebedî oluş ve akışlarına devam edeceklerdir. Esasen ruhun kâi-
nattan ayrılmasıyla beraber varlığın da taşıdığı bütün ifadeleri
kaybedip hemen tekrar âtıl ve amorf hâline dönüvermesi bu ha-
kikatin en açık delilini teşkil eder.
Binaenaleyh bir varlıkta cereyan eden hâllerin, hakikatte ruh-
lar âleminde mevcut olan, mahiyetlerini bilmediğimiz daha çok
geniş ve şümullü durumların ve davranışların ancak maddî bi-
rer timsali, maddî birer görünüşü olduklarını bu suretle ifade
etmiş bulunduk. İşte bunun içindir ki biz, varlık denince ruhları
hatırlar ve varlığa müteallik olayların; ancak ruhlar âlemindeki,
mahiyetlerini bilmediğimiz mukabillerine ait olduklarını anla-
rız.
*
* *
Maddelerin ruhlarla muvazi olarak ilerlemeleri mefhumları-
nı inkişaf ve tekâmül kelimeleriyle birbirinden ayırmak lâzım
geliyor. Zira bunlar ayrı ayrı şeylerdir. İnkişaf, kâinat içindeki
maddelerin bünyelerindeki hareketlerin artması, maddî kom-
binezonlarının mudilleşmesi, tesirlere hedef olma sahalarının
genişlemesi, değerlerinin artması hâlidir. Tekâmül ise ruhla-
rın hizmetlerinde bulunan varlıklardaki inkişaflara paralel du-
rumlarıdır. Bu durum, mahiyetine aslâ nüfuz edemeyeceğimiz
ruhların namütenahi ihtiyaçlarından kâinatımızda tatmini icap
eden ve dünyamızda tekâmül sembolü ile ifade olunan bir kıs-
mıdır. Şu hâlde tekâmülün mânâsı; onun maddeler içindeki ifa-
desi olan inkişafların mânâsıyla paralel olarak yürür. Demek ki

37
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

tekâmülün seyrini mütalaa etmek, ona vâsıta olan varlığın ve bu

varlığa vâsıta olan maddelerin inkişaf tarzlarını ve yürüyüşlerini
incelemek demektir.
*
* *
Kâinatta tekâmül tatbikatına ilk başlayacak bir ruhun bu tat-
bikata ait ilk durumları kâinatın amorf hâllerine aksettirilir. Bu
aksettiriliş tesirler kanalıyla olur. Tesirler ise hem ruhlar âlemi-
ne, hem kâinatlara şâmil ve hâkim olan, mahiyetini hiçbir vakit
anlayamayacağımız, hattâ sezemeyeceğimiz aslî prensibin icap
dediğimiz kudretinin kâinatımıza ait ruh-madde durumları üze-
rindeki ifadesi ve tecellisidir. Ruhların ihtiyaçlarını kâinatlara
taşıyan bu tesirler düalite prensibi ve değer farklanması meka-
nizmasıyla maddede evvelce bahsettiğimiz hareketleri meydana
getirirler. İşte kâinattaki hareketler, ruhların kıpırdanışlarının ve
davranışlarının bu tesirler kanalıyla madde teşekkülleri hâlinde
tecelli eden sembolik birer ifadesidir. Böylece kâinata ilk giren
basit acemi ruhlara ait tesirler, devamları boyunca eriştikleri sa-
halardaki ilk maddelerin o anda, o ruhlara birer müşahede saha-
sı olmalarını temin ederler.
*
* *
Bir ruhtan gelen tesire karşı maddenin hareketler hâlinde
verdiği cevaplar, gene o tesir kanalından dönerek aynı ruha
aksederler. Böylece, aslî prensibin icaplarına tâbi olarak ve o
kudretlerin yardımıyla ruh ve maddelerin endirekt münasebeti
kurulmuş olur ve ruh bu suretle maddeden alacağını o an için
almış bulunur. Bundan sonra o ruhun yeni ihtiyaçlarına göre ya
aynı madde kademesinde bulunan veya daha üst bir madde ka-
demesinde olan diğer maddelerde aynı tarzda ve aynı yollardan
müşahedeleri devam eder. İlk safhada bulunan ruhlar için her
maddenin inkişaf durumundaki anına bir ruhun tekâmül ihti-
yacı tekabül eder. Diğer tâbirle, maddedeki inkişafın her türlü
durumu, o anda hizmet ettiği herhangi bir ruh için mekanik bir
tatbikat zemini olur. Ruhların buradaki durumu sadece o hare-

38
 BEDRİ RUHSELMAN

ketlere uymaktır. Bu bahsettiğimiz safha, kâinatın ilk ve en kaba

olan safhasıdır ki bizler için karanlık olan bu safha, ileride izah
edeceğimiz hidrojen safhasının altında bulunur. Bu safhadaki
bütün işler aslî prensibin icaplarına göre ancak, kâinatın üst hu-
dutlarındaki ünite’nin kurduğu kâinatşümul idare mekanizması
dahilinde, bilmediğimiz yollardan yürütülür. Yalnız müphem
olmakla beraber şu kadar söyleyebiliriz ki bu safhada tekâmül
etmek durumunda bulunan acemi ruhların yürüyüşleri mekanik
ve pasif bir tekâmül prensibine tâbidir.
Bu ilk basit madde safhasındaki ruhların tekâmülleri; madde-
lerin inkişafları kadar kolay ve süratli olmadığından ruhlar bu
safhada bir tek maddeye bağlanıp kalmazlar. Her an vasat değiş-
tirirler. Bu suretle nisbeten kendilerinden ileri bir maddeyi daha
liyakatli bir ruha terk eden ruh, ağır yürüyüşü ile bulunduğu
alt madde kademelerindeki daha basit maddelerde yürüyüşüne
daima pasif olarak, yâni madde hareketlerine müdahale etmek-
sizin devam eder.
*
* *
Bu ilk safha, ruhun kâinatla ilk iştirakinden, maddenin ilk
hidrojen atomuna gelinceye kadar ilerler. Bu ruh, kâinatta he-
nüz bir bedene sahip olmuş değildir. Çünkü onda henüz kâinat
maddelerini toplayabilecek kudretler yoktur. Binaenaleyh o, kâi-
nat karşısındaki ilk ihtiyaçlarını takdir eden yüksek prensiplerin,
ünite’den süzülen icaplarına göre basit madde hâllerinde sadece
pasif ve mekanik bir yürüyüşe tâbi tutulacaktır. Onun bu sıralar-
da kâinatta idrak, irade, şuur ve hürriyet hâlinde tezahür eden
maddî bir hüviyeti olmayacaktır. Böyle bir hüviyetin kazanılma-
sı ancak, yüksek prensiplerin nizamı gereğince -onun ihtiyacı
nisbetinde- amorf maddeler arasında, daima pasif ve mekanik
olarak geçireceği ebediyet kadar uzun devrelerden sonra tedri-
cen mümkün olacaktır.
İşte bunun içindir ki bu ilk madde safhalarındaki ruhların ira-
deyi, hürriyeti, idraki istilzam eden aktif hiçbir durumları yok-
tur. Bunlar kâinatta henüz herhangi bir madde teşekkülüne bağ-

39
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

lanmış değildirler. Bu acemi ruhlar bu safhada iken kâinattaki

basit inikâslarının mekanik yollardan geliştirilmesi için, bir mad-
de durumundan diğer bir madde durumuna, oradan da lüzu-
muna göre başka bir madde durumuna sokula çıkarıla (Bu söz-
ler hakikî değil, semboliktir. Zira ruhlar hiçbir vakit maddelerin
içine sokulamaz.) maddelerin çeşitli durumları ile ve hareketle-
riyle karşılaştırılırlar. Bu ilk safhadaki maddelerde, âlemimizde
görülen hareket ve şekillerin hiçbirisi yoktur. Ve onlar âlemimize
nazaran şekilsiz, amorf, darmadağınık bir hâldedir ki bunların
heyeti umumiyesi amorf bir vasatı meydana getirmiştir.
Bu ilk kâinat maddesinin inkişaf safhasını müteakip, hidrojen
safhası dediğimiz -âlemimizin tâbi bulunduğu- bir üst safha te-
şekkül edecektir. Şimdi, bu safhaya ait bilgileri veriyoruz.
*
* *
Âlemimizin başlangıcı olan aslî maddesi; ilk kâinat safhasını
teşkil eden iptidaî dağınık vasatın maddelerinden meydana gel-
mektedir. Madde teşekkülâtının âlemimizde, düalite prensibi ve
değer farklanması mekanizması ile kaim olduğunu görmüştük.
Bu realitenin bir neticesi olarak, âlemimizde aslî cevherin ilk hâl
ve şekillerinin husule gelişini bu mekanizmalarla birlikte müta-
laa etmek lâzım gelmektedir. Hidrojen âleminin ilk atomunun
hareketlenmesi hakkında dünya lisanı ve kelimeleri ile verilecek
bilgiler daha ziyade sembolik olacak ve sezgilere dayanacaktır.
Zira insanlar, âlemdeki ilk hareketlerin şekil ve mahiyetleri hak-
kında esasen hiçbir bilgiye sahip değildirler. Âlemimizin üstüne
ait realitelerde insanların idraki nasıl bir noktadan itibaren du-
ruyorsa, altındaki muayyen bir noktayı da tecavüz edemez de-
miştik. Fakat madde kâinatımızda cari olan kanunların ve pren-
siplerin esasları birdir. Burada değişen şey bu esaslar değil, bu
kanun ve prensiplerin âlemlere göre vâki olan formları ve teza-
hürleridir. Bu durum, âlemimizin alt ve üst kısımlarına ait bâzı
realiteler hakkında insanların muhtaç oldukları kıyasî sezgileri
alabilmelerine yardım eder ki bu sezgiler de kâinat hakkında-
ki bilgilerin insanlara yetecek kadar tamamlanmasına kâfi gelir.

40
 BEDRİ RUHSELMAN

Şimdi, ilk hidrojen atomunun nasıl teşekkül ettiğini izah etmeye

başlıyoruz.
Âlemimizin ilk maddesinin hidrojen atomu olduğunu ve bu-
nun da insanların bildiği hidrojen atomundan bambaşka ve onun
çok iptidaî bir hâlinden ibaret bulunduğunu evvelce söylemiştik.
Keza, insanların tanıyamayacakları kadar basit ve iptidaî olan bu
atomun -âlemimizin ilk maddesi olması itibarı ile- amorfa en ya-
kın bir madde olduğundan da bahsetmiştik. Evvelce belirttiği-
miz gibi, kâinatta mekanik tekâmül prensibinin hâkim olduğu
ilk safha; hidrojen atomu altı safhası olan sonsuz, karanlık, dağı-
nık ve amorf bir vasattan ibarettir. Buradaki tekâmül tamamıyla
mekanik bir sisteme bağlanmıştır. Bu safhadaki maddeler toplu
değil, darmadağınıktır. Zira bu safhada yalnız mekanik tatbikat-
larını görmek için bulunan ruhlar henüz maddeleri toplayabi-
lecek kudrete erişmemişlerdir. Binaenaleyh bu basit ruhlar, bu
iptidaî vasatın darmadağınık, şekilsiz maddeleri içinde hiçbir
maddeye bağlanmadan -aslî kaynakların yüksek icapları ile- o
maddeden o maddeye atlamak suretiyle sürüklenip giderek son-
suz mekanik ve insanlar için anlaşılması mümkün olmayan ipti-
daî bir tekâmül yolunu takip ederler.
İşte burada pasif olarak tekâmüllerini yaparken ebediyet ka-
dar uzun görünen bir devreden sonra bu ruhların bâzıları yavaş
yavaş, bu dağınık maddeyi toplayabilecek kadar tekâmüllerinde
ilerlemiş durumlara gelirler. Böyle bir duruma gelmiş bir ruhun
müteakip tekâmülüne zemin olmak üzere ünite’den bu amorf
vasatın içinde bir noktaya tesir gelir. Bu tesir, birisi o madde-
ye bağlanmış bulunan, yâni o maddeyi yakalayabilecek duruma
gelmiş olan bir ruha ait, diğeri ise teşekkül hâlinde bulunan o
maddenin bünyesine ait olmak üzere birbirine zıt karakter gös-
termekle beraber, birbirini destekleyen, tamamlayan, hulâsa aynı
hedefe yönelmiş bulunan iki tesirden mürekkeptir. Ve bittabî
bunların ikisi de gene aslî tesirin iki cephede görünen kâinattaki
tezahürüdür. Bu iki zıt tesir, birbirine zıt karakterde birleşmiş
unsurlardan müteşekkil ikili bir madde vahdetini, yâni bir birim
düaliteyi meydana getirir. Bu unsurlar o vasatta mevcut amorf
maddenin bir kısmının, gelen tesirler altında hareketlendirilerek

41
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

bir araya toplanmış hâlleridir. Zira bu hareketler sayesinde hu-

sule gelen manyetik alan, o dağınık maddeleri bir araya toplar.
İşte bu hareketler de hidrojen âleminin ilk hareketleridir ki bir
ruhun o atoma bağlanması icaplarına göre aslî tesirler tarafından
ayarlanmıştır.
Böyle ilk atomlardan müteşekkil sahalar, astronomik âlemin
bütün cisimlerini, kürelerini ve manzumelerini teşkil eden sayı-
sız nebülöz sahalarının ilk durumlarını meydana getirirler. Böy-
lece meydana gelmiş olan ilk atoma bir ruh bağlanmış bulun-
maktadır. Diğer tâbirle, bu ruhun bu atoma bağlanmak ihtiyacı,
aslî prensibin icapları ile bu atomun meydana gelmesine sebep
olmuştur. Ve ruhun bu ihtiyacına ait icapları taşıyarak amorf va-
sata inen aslî tesir, onun bu atomla irtibatını temin etmiştir.
Demek ki ilk hidrojen atomları böyle birbirine zıt, fakat mu-
vazene hâlinde bulunan ikişer unsurdan müteşekkil, âlemimizin
en basit hâllerdeki aslî maddelerini teşkil etmektedirler.
*
* *
Âlemimizin ilk atomuna, yâni hidrojen atomuna bağlanmış
olan bir ruh; artık o atomun varlık dediğimiz bir ileri safhası-
nın teşekkül edeceği âna kadar onu bırakmayacaktır. Burada da
mekanik-otomatik bir tekâmül seyri vardır. Yâni hidrojen tekâ-
mülünün bu birinci kısmındaki ruhlar ilk yakaladıkları iptidaî
hidrojen atomunun, müteakip bütün inkişaf safhalarını pasif
olarak takip etmek suretiyle tekâmüllerine devam edeceklerdir.
Bu sırada onlar hidrojen atomuna hâkim değildirler. Çünkü ken-
dilerinde böyle bir hâkimiyeti istilzam eden ne sezgi, ne idrak,
ne de hürriyet mevcut değildir. Bunlar henüz muhtelif maddele-
ri toplayarak onlardan kendilerine bir varlık meydana getirecek
durumda değildirler. Binaenaleyh bunların tekâmül vetireleri de
aşağı yukarı ilk safhadakiler gibi pasif ve mekaniktir. Arada şu
fark vardır ki amorf vasat safhasında iken varlıklar hiçbir vakit
bir madde üzerinde uzun uzadıya tutunamazlardı. Zira onlar
orada esasen, herhangi bir maddeyi yakalayabilmiş durumda
değil idiler. Onlar, sadece darmadağınık maddeler içinde aslî te-

42
 BEDRİ RUHSELMAN

sirlerin icapları altında, maddeden maddeye atlayarak mekanik

tatbikatlarını yapıyorlardı. Hidrojen âleminin ilk safhasında ise
varlıklar, yakalamış oldukları hidrojen atomlarına bağlanmışlar-
dır.
O bağlandıkları atomdan başkasına atlayamazlar. Ve o ato-
mun bütün inkişafı boyunca, onun inkişaf kademelerini takip
ederler, yalnız bu sırada o atoma hâkim değildirler. Sadece onun
hareketlerine pasif olarak katılırlar ve o hareketlere intibak et-
meye alışırlar. Zira bu hareketler, aslî tesirlerin, yüksek icapları
altında kurulmuş ve istikametlerini almıştır. Ruhlar orada, bu
icaplar altında ve esir olarak, yâni sürüklenerek o hareketlere
tâbi olmak suretiyle varlık safhasına kadar çok uzun bir müddet
devam edecek olan tatbikat devresini ikmal edeceklerdir. Bu ilk
hidrojen atomunun teşekkülünden, ilk varlık hâli meydana ge-
linceye kadar atomun bünyesine hâkim olan tesir, esasî tesirdir,
yâni aslî prensipten gelen tesirdir ki bunun da o atoma bağlan-
mış bulunan ruha ait, söylediğimiz gibi, bir cephesi mevcuttur.
Demek ki bu atoma inen aslî tesirde bir, atomun bünyesine ait
maddî cephe, bir de ruha ait olarak gelen ruhî bir cephe vardır.
Şu hâlde endirekt olarak, yâni aslî tesirler kanalı ile gelen, ruhla-
ra ait tesirler atomun mukadder olan hareketlerine pasif olarak
uymak suretiyle sadece mekanik tatbikatlarını yapacaklardır.
Bu tatbikat sayesinde onlar varlık safhasına doğru ilerledikçe,
maddeler arasındaki münasebetlerin illiyet prensibi karşısındaki
durumlarına ait ilk insiyakların hazırlıklarını otomatikman ya-
parlar. Bu devredeki tekâmül, ruhlar için çok uzun ve zordur.
Bittabî buradaki zorluk ve uzunluk mefhumları nisbîdir. Haddi-
zatında ilâhî nizamda ne uzunluk kısalık, ne de zorluk kolaylık
diye bir şey yoktur.
*
* *
Hidrojen atomu, âlemimizin en basit bir maddesi olmakla be-
raber, az çok büyük bir enerji taşımaktadır. Zira o, kâinatın ilk
amorf madde hâlinden bu merhaleye gelinceye kadar bir hayli
tesirler ve değerler almış bulunmaktadır. Şunu tekrar hatırla-

43
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

talım ki burada bahsettiğimiz hidrojen atomu kimyaca bilinen

(H) değildir. Bizim söylediğimiz hidrojen atomu, bütün güneş
manzumelerini, teleskoplarla insanlar tarafından tanılan yıldız-
ları, nebülözleri velhâsıl bütün astronomik cisimleri muhtevi,
âlemimizin anası olan bir madde kombinezonudur ki kimyacılar
tarafından bilinen hidrojen atomu, âlemimizin ilk maddesi diye
bahsettiğimiz bu hidrojen atomunun çok ilerlemiş ve inkişaf et-
miş hâllerinden birisidir.
Âlemimizdeki bütün maddelerde olduğu gibi, hidrojen ato-
munun da hâl ve mevcudiyetini muhafaza edebilmesi, devam-
lı surette inkişaflar kaydetmesi ancak, düalite prensibi ve değer
farklanması mekanizmasına göre birbirinin içinde saklı bir sürü
madde cüzünün muvazene yekûnları ile mümkün olmaktadır ve
bu muvazeneler de aslî tesirlerin hâkimiyeti altındadır.
*
* *
Şimdi, hidrojen atomunun, varlık safhasına girinceye kadar
nasıl inkişaf ettiğini izah etmeye başlıyoruz.
Hidrojen safhasının altında sonsuz bir mekanik inkişaf ve
tekâmül vasatının mevcut olduğunu bildirmiştik. Bu vasat, de-
diğimiz gibi, amorfa yakın dağınık bir bütün teşkil eden karanlık
bir sahadır.
Aslî tesirler bu karanlık vasatta ilk çekirdeği teşkil ettikten
sonra, onun etrafına diğer cüzüleri de toplayarak gittikçe daha
mudil, daha karışık ve daha münkeşif durumları meydana ge-
tirirler. Ve böylece meydana gelmiş olan madde teşekkülünün
ortasındaki aslî tesir, bu teşekkül içinde kullanıldıktan sonra ma-
hiyeti değişmiş ve aslî durumunu kaybetmiş olarak o maddeden
tekrar dışarı intişar etmeye başlar ki buna o cismin manyetik ala-
nı deriz.
İşte, hidrojen âleminin en küçük cüzülerinden en büyük sis-
temlerine kadar bütün küreleri ve teşekkülleri bu suretle meyda-
na gelir.

44
 BEDRİ RUHSELMAN

İlk hidrojen çekirdeği böylece kurulduktan sonra yukarıda

söylediğimiz yoldan inkişaf ede ede nihayet kimyaca tanılan (H)
atomu kademesine ulaşır.
Böyle aslî tesirlerin hâkimiyeti altında kurulan ilk hidrojen
atomuna, en son inkişaf kademelerine kadar, yâni varlık hâline
gelinceye kadar yalnız aslî tesirle, o atoma bağlı olan ruha ait
tesirler gelir. Yâni ileride tesirleri anlatırken izah edeceğimiz aslî
tesirlerin, ruhlara ait, tekâmül değerleri dediğimiz kısımları ile
maddelere ait esasî tesir dediğimiz kısımları gelir. Binaenaleyh
bu atomların bünyelerindeki hareketler ancak yüksek aslî tesirin
hâkimiyeti altındadır. Ruhlar pasif olarak bu hareketlere sürük-
lenmekle, uymakla mekanik-otomatik tekâmüllerini yaparlar.
Bu, tekâmülün bir nevi pasif adaptasyon safhasıdır. Bu safhada,
atom bünyelerine, tâli tesirler dediğimiz kâinattaki diğer varlık-
lara ait olan tesirler gelmez. Esasen burada ruhların henüz hür-
riyet ve idrakleri bahis mevzuu olmadığından ileri safhalara ait
imtihanlar, eprövler mevcut değildir. Onlar sadece muntazaman
yürüyen ve gittikçe mudilleşen atomun hareketlerine otomatik
olarak uymaya mecburdurlar. Ve atomların bu karışık hareketle-
rine intibak ede ede varlık safhasına hazırlanmaktadırlar.
Ancak, hidrojen atomunun muhtelif çeşitlerinin bir araya ge-
lerek türlü cisimleri meydana getirmesi, varlıkların inkişafları
için lüzumludur. İşte insanlarca “cisimler” diye tanınmış olan
atomun bu mürekkeplerine ve kombinezonlarına -gene ünite’nin
yüksek kontrolü altında- vazifeli varlıklardan tâli tesirler gelir
ve bunlar bu cisimlerde çeşitli formasyonlar, deformasyonlar ve
transformasyonlar yaparlar. Binaenaleyh atomlarda olduğu gibi
bu mürekkeplere artık doğrudan doğruya esasî tesirler inmezler.
Onların yerine tâli tesirler kaim olur. Ve bittabî bunlar da daima
aslî tesirlerin kontrolü altındadır.
*
* *
İlk hidrojen atomunun bünyesi varlık hâline gelinceye kadar
-biraz evvel söylediğimiz gibi- yalnız aslî tesirlerin hâkimiyeti
altında inkişafına devam eder ve insanların, oksijen, gümüş, pla-

45
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

tin, kurşun, radyum< gibi isimlerle tanıdıkları hidrojen atomu-

nun münkeşif hâlleri olan elemanlar meydana gelir ki insanlar
bugün bunlardan ancak yüz kadarını tanıyabilmişlerdir. Hâlbu-
ki bunların miktarı yüzün üstündedir.
Gene söylemiş olduğumuz gibi, hidrojen atomunun üst ele-
manlara intikali ancak aslî tesirlerin müessiriyeti ile vuku bul-
maktadır. İşte maddelerin varlık kademesine kadar inkişafları
sağlandıktan sonra o andan itibaren varlığa doğrudan doğruya
esasî tesirler gelmez. Ancak onun tâbi olduğu ruhtan, daha doğ-
rusu aslî tesirin ruha ait olan kısmından ve kâinattaki çeşitli tekâ-
mül kademesindeki varlıklardan tesirler gelir ki bu sonuncula-
ra tâli tesirler deriz. İşte bütün bu tesirlerle o varlık, tekâmülü
için lüzumlu olan imtihanları, eprövleri ve tecrübeleri geçirme-
ye başlar ve bir sürü imkânlarla karşılaşır. Gittikçe inkişaf eden,
çoğalan ve şümullenen bu tekâmül imkânları içinde -kâinattaki
işlerini bitirmek için- varlık uzun tekâmül yolculuğuna koyulur.
Onun tekâmülü icaplarından olarak, bu vazifeli varlıklardan ge-
len tâli tesirlerle, biraz evvel söylediğimiz gibi, hidrojen atomu-
nun çeşitli elemanlarından namütenahi kombinezonlar kurulur,
sayısız cisimler meydana getirilir. Bu cisimlerin namütenahi var-
yeteler içinde bir araya getirilmesi ve dağıtılması suretiyle çeşit-
li formasyonlar meydana getirilerek büyük ve küçük cisimler,
madde kompozisyonları, bedenler, dünyaları dolduran türlü
maddeler, nihayet dünyalar ve sistemler kurulur. Bütün bunlar
ünite’den süzülen aslî tesirlerin ışığı altında her kademede bulu-
nan vazifeli varlıkların gönderdikleri sayısız tâli tesirlerle yapılır.
Şu hâlde atomun bünyesine tâli tesirler müdahale edemez. O
tamamıyla esasî tesirlerin hakimiyeti altındadır. Fakat atom ele-
manlarının her türlü kompozisyonları, vazifelilerden gelen tâli
tesirler ile kurulup dağıtılabilirler ki bunlar da bittabî muhtelif
tekâmül seviyesindeki varlıkların derecelerine göre büyük veya
küçük çapta olurlar.
*
* *

46
 BEDRİ RUHSELMAN

Hidrojen atomunun en iptidaî hâlinden itibaren gittikçe yük-

selen, inkişaf eden bünyesi, o nisbette hareket, kudret ve müessi-
riyet kazanır. Ve onlara bağlı bulunan ruhlar da gittikçe zengin-
leşen ve kudretleri artan bu hareketlere uya uya tekâmül ederler.
Maddedeki bütün bu hareketleri uyandıran âmiller aslî kaynak-
lardan gelen tesirlerdir. Zira tesirler maddelerde hareketleri hu-
sule getirmek suretiyle fonksiyonlarını yaparlar.
Hulâsa, hidrojen atomlarını kuran aslî tesirler taşıdıkları icap-
lara göre etraftan mütemadiyen topladıkları cüzülerle hidrojen
atomunu bir üst âleme doğru inkişaf ettirirler. Bittabî hidrojen
atomunun inkişafıyla neşredeceği enerjiler de o nisbette yükse-
lir, kudretlenir ve hidrojen atomu inkişaf ettikçe daha yüksek ve
mudil enerjiler, yâni daha münkeşif partiküller neşretmeye baş-
lar. Fakat bütün bunlar hidrojen atomunun henüz ilk safhasına
ait maddelerdir.
Burada şunu da belirtelim ki hidrojenin bu inkişafı birtakım
atom çekirdeklerinin ayrı ayrı hüviyetlerini muhafaza ederek
atomun içinde kabaca birikmeleri tarzında olmamaktadır. Aslî
tesirlerin hâkimiyeti altında atomda biriken değerler; birbirleriy-
le birleşmeden, tam bir ahenk ve muvazene içinde kaynaşarak
hidrojen atomunun o andaki mahiyetini karakterize eden bün-
yesini meydana getirirler.
*
* *
Bütün maddelerin manyetik alanları vardır. Böyle münkeşif
bir atomun manyetik alanı ilk hidrojen çekirdeğinde olduğu gibi
basit değildir. Hidrojen çekirdeklerinin terkiplerinden meydana
gelen hidrojen atomunun bünyesinde bir sürü partikül oldu-
ğu ve her partikülün de bir manyetik alanı bulunduğu için, bu
münkeşif atomun manyetik alanı da onu teşkil eden cüzülerinin
manyetik alanlarının sentezinden meydana gelmiştir. Bu alana
manyetik alanlar sentezi deriz. Maddelerin bu manyetik alanları
çok mühimdir. Zira onların birbiriyle ve varlıklarla olan bütün
münasebetleri bu manyetik alanlar vâsıtasıyla temin edilir ve bu
alanlara gelen tâli tesirler; şiddetlerine, kudretlerine ve istika-

47
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

metlerine göre, onların tâbi bulundukları maddelerin bünyele-

rinde -düalite prensibinin ve değer farklanması mekanizmasının
kaideleri altında- çeşitli değişmeler, istihaleler, deformasyonlar,
dağılmalar ve toplanmalar yapabilirler. Keza, varlıkların; mad-
delerden istifade etmeleri, onları çeşitli hâllere sokabilmeleri de
bu yoldan olur. Dünyanın da bittabî o nisbette şümullü ve geniş
manyetik alanından istifade eden vazifeli varlıklar -bu alana çe-
şitli tesirler göndermek suretiyle- dünyadaki küçük veya büyük
tabiat hâdiselerini meydana getirirler. Bunun gibi, idraki daha
üstün bir varlıktan gelen tesirler, bu manyetik alanlar üzerine
müessir olarak onlara ait maddelerde o nisbette büyük neticeler
doğurur. Esasen, bu yoldan dünyaların, manzumelerin, güneş-
lerin hâl ve durumlarına tesir edebilecek hareketler ancak çok
yüksek plânların işidir. Ve bittabî bunlar aslî prensibin icaplarına
göre kontrollü olarak yapılır.
Nerede madde varsa orada manyetik alanın bulunması za-
rurîdir. Zaten manyetik alanın teşekkülü hakkında evvelce ver-
diğimiz bilgi bu hakikatin anlaşılmasını kolaylaştırır. İşte böyle-
ce bir atomun manyetik alanı olduğu gibi, atomun bütün inkişaf
safhalarının, yâni elemanların, bu elemanlardan terkip olunmuş
cisimlerin, dünyaların, manzumelerin, bunlardan mâada nebü-
lözlerin, âlemlerin, varlıkların birbirine nazaran az çok şümullü,
az çok mudil manyetik alan sentezleri vardır. Bunların üstünde
bütün kâinata şâmil olan ünite’nin manyetik alanı tektir. Orada
manyetik alanlar sentezi yoktur. Zira ünitede birbirinden ayrı ve
farklı varlıkların veya unsurların mevcudiyeti bahis mevzuu ol-
maz.
*
* *
İşte insanların perispri dedikleri şey de maddelerin bu man-
yetik alanlarından ibarettir. Yâni insan bedenlerinin manyetik
alanları, insanların perispri mânâsında kabul ettikleri şeydir.
Demek ki bir ruh, kendisinin kâinattaki mümessili olan ve bir
enerjiler mudilesinden ibaret bulunan varlığı vâsıtasıyla mad-
delerin manyetik alanlarına tesir ederek onları kullanır. Ve on-

48
 BEDRİ RUHSELMAN

lardan kendisi için, o maddelerin mensup bulundukları dünya-

lardaki tatbikatına uygun gelen bedenleri kurar ve bu bedenler
vâsıtasıyla da o dünyanın diğer varlık ve maddelerinin manyetik
alanlarına tesir etmek ve onları kullanmak suretiyle tekâmülünü
sağlar.
Bir dünyanın mudil bir manyetik alanlar sentezi mevcut ol-
duğu gibi, ondan daha mudil olan güneş manzumelerinin ve
nebülözlerin de manyetik alanlar sentezleri mevcuttur demiştik.
Varlıklar bu alanlar kanalıyla bu âlemlere tesir ederek vazifeleri-
ni yaparlar. Meselâ birkaç güneş sistemini, hattâ birkaç nebülözü
içine alan ve manyetik alanlarına tesir etmek suretiyle onları ida-
re eden çok yüksek vazifeli varlıklar mevcuttur.
*
* *
Buraya kadar bahsedilen bütün maddeler henüz varlık hâline
girmemiş durumdadırlar.
Burada şunu belirtmek lâzım gelir ki artık yukarıdan beri ve-
rilmekte olan bilgileri öğrenmiş olanlar, kâinatta canlılık, cansız-
lık tâbirlerinin de birer lâftan ibaret olduğunu ve bunların esaslı
bir mânâ taşımadıklarını anlamış bulunacaklardır. Maddelerin
gerek ilk safhalarda, gerek hidrojen safhasında ruhlarla olan
endirekt münasebetlerinin nizam ve tertipleri, böyle bir can-
lılık-cansızlık tefrikinin yapılmasını mümkün kılmamaktadır.
Zira kâinat safhalarının her maddesinde ruhların maddelerle, o
safhanın karakterine ve tekâmül sistemine uygun çeşitli müna-
sebetleri daima mevcuttur. Ve kâinatta herhangi bir ruhun tekâ-
mülüne yaramayan madde yoktur. Yâni muvakkat veya daimî
olarak ruhların hizmetine girmemiş madde durumu yoktur.
Bilhassa bu hâl hidrojen safhasındaki bütün maddeler için çok
bârizdir. Bu hizmetin dışında kabul edilecek bir madde lüzum-
suz ve gayesiz olur. Kâinatta ise lüzumsuz hiçbir vetire mevcut
değildir.
Şu hâlde, maddelerin ruhlara intisabı olunca canlı, olmayın-
ca cansız demek gibi düşüncelere saplanmak yersizdir. Zira her
maddenin geçici veya devamlı olarak bir ruha intisabı vardır.

49
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

Ancak maddelerin devamlı olarak bir varlığa bağlanmasına ba-

kıp varlıklara canlı demek istense bile bu da doğru olmaz. Çünkü
varlık safhasından evvelki hidrojen atomuna da varlık safhasına
kadar ruhlar bağlanmış bulunmaktadırlar. Binaenaleyh yukarıki
bilgilerden sonra maddelerde canlılık, cansızlık tefriki yapmanın
bir mânâsı kalmamaktadır.
*
* *
Henüz varlık safhasına girmemiş ilk hidrojen kademelerinde
tatbikat gören ruhlar bu maddelerde pasif ve mekanik olarak ha-
zırlanırlar.
Bu maddeler, tatbikat görecek ruhların idaresi altında de-
ğildirler. Onlar ancak, yüksek prensiplerin icaplarına göre üni-
te’den gelen tesirlerle, kâinattaki ilk talebe ruhların madde hare-
ketlerine alıştırılmalarını temin edecek birer zemin olmak üzere
kurulmuşlardır.
Buraya kadar maddelerin inkişafları ve bu inkişaflara meka-
nik bir yürüyüşle tâbi olan ruhların durumları hakkında lüzumlu
bilgiler verildi. Şimdi bu maddelerin birer varlık hâline geçişle-
riyle, ruhların âlemimizdeki otomatik veya yarı idrakli tekâmül
safhalarına intikalleri hakkındaki bilgileri vermeye başlıyoruz.
İlk hidrojen atomu hâline gelmiş olan madde teşekkülü, bir
ruh tarafından yakalanmıştır. O ruh o atoma bağlanmıştır. Yal-
nız dediğimiz gibi, ona hâkim durumda değildir. Ruh, aslî pren-
siple taayyün etmiş olan maddenin nizamlı ve tertipli hareket-
lerinin dışına çıkamaz, onlara uymaya çalışır. Bu ruhta henüz
sezgi, hattâ mekanik bir insiyak bile yoktur. Bu sırada hidrojen
atomu kendisine bağlı bulunan ruhun tekâmülü gayesine mâtuf,
aslî tesirlerin tâyin etmiş olduğu istikametteki hareket ve inki-
şaflarını yaparken ruhun tekâmülüne de hizmet etmiş olur. Bu
inkişaf neticesinde hidrojen atomu insanların tanıdığı (H) hâli-
ne gelir. Ve sırasıyla kimyaca bilinen elemanlar zuhur eder. Bu
hâl yukarılara doğru yükselir. Atomun hareketleri mudilleşir.
Değerleri bakımından bünyesi zenginleşir. Bünyesinde birtakım
gruplaşmalar, toplanmalar, sistemler meydana gelir. Manyetik

50
 BEDRİ RUHSELMAN

alan sentezleri daha karışık, daha kompleks hâllere girer. Bu su-

retle hidrojen birçok kademelerden geçe geçe oksijen, fosfor, ba-
kır, gümüş, baryum, plâtin, altın, radyum, uranyum, sentoryom
hâllerine inkılâp eder.
Hidrojen atomu böyle inkişaf ettikçe ona bağlı olan ve onun
hareketleri ile intibakını sağlayan ruh da mekanik-otomatik bir
tempo ile gayet yavaş olarak tekâmül eder. Ruhun bu tekâmülü
arttıkça maddeler arasındaki münasebetlere ait, diğer tâbirle çe-
şitli hareket kombinezonlarına ait insiyakî bâzı davranışlarının
da hazırlıkları yapılır.
Nihayet hidrojen atomu, insanların tanımakta olduğu en yük-
sek elemanların kadrosundan taşmaya başlar. Ve onların kolay-
lıkla yakalayamadıkları, tesbit edemedikleri birtakım -yüksek
enerjileri neşretmeye başlayan- büyük kombinezonlarla bünye-
sini zenginleştirir. Bu sırada hem onun bu inkişafına sebep olan,
hem de tekâmülü ona paralel olarak yürüyen ruhun, madde
kombinezonları arasındaki münasebetlere ait ilk davranış in-
siyaklarının kazanılması hazırlıkları ilerler. Bütün bunlar hep,
aslî tesirlerin -daima ruhların tekâmüllerini hedef tutan- büyük
ahengi içinde cereyan eder. Yâni evvelce söylediğimiz gibi, mad-
denin ortasına inerek atomu amorf vasatın iptidaî maddelerin-
den toplayan aslî tesirler ruhların tekâmül ihtiyaçlarını, inkişaf
hâlinde bulunan atoma aksettirir. Ruhun madde ile paralel ola-
rak daha üst bir safhaya uzanış hazırlıklarını temin eder. Hidro-
jen atomunun bu inkişaf kademesinde atomun bünyesine gelen
tâli tesirler yoktur. Burada atoma doğrudan doğruya aslî tesirler
iner. Aslî tesirler ünite’den süzülen ve maddelerle ruhlara ait bu-
lunan tesirlerdir. Bu durum tâ varlık kademelerine kadar devam
eder.
Hidrojen atomu ilk teşekkülünden itibaren nihayet öyle bir ka-
demeye gelir ki orada çok ince ve karışık madde kombinezonları
hâlinde, insanların tanımadıkları dünya maddesi üstü birtakım
enerjileri neşretmeye başlar. Atom bu yüksek ve mudil enerjileri
neşredebilecek inkişaf seviyesine geldiği zaman zaten, onun bu
seviyeye gelmesine aslî prensip muvacehesinde sebep olan ruh

51
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

da artık maddeler arasındaki münasebetlerin ve hareketlerin in-

siyakî davranışlarına, uzun bir tatbikat devresinden sonra, sahip
olabilecek bir tekâmül kademesine ulaşmış bulunur.
İşte dünya maddesinin en üst hudutlarındaki yüksek hidrojen
atomu öyle kudretli ve mudil enerjiler neşretmeye başlar ki ar-
tık bunlar dünya maddesinin malı olamaz. Bununla beraber, bu
enerjiler de toplu değil, darmadağınık hâlde bulunurlar. Fakat
onların bu dağınıklığı ile, evvelce bahsettiğimiz iptidaî vasattaki
amorf maddelerin dağınıklığı arasında muazzam farklar vardır.
Evvelkiler şekilsiz, basit, hareketleri çok iptidaî ve atalete yakın,
kaba maddelerdi. Bunlar ise çok mudil hareketli, bünyeleri ka-
rışık, zengin madde kombinezonlarından müteşekkil üstün de-
ğerli enerjiler hâlinde bulunan kudretli ve değerli maddelerdir.
Bunların bulunduğu muhite yarı süptil muhit deriz. Bu yarı süp-
til vasat; hem hidrojen atomu altındaki amorf vasattan, hem de
ilk hidrojen atomlarının teşkil ettiği astronomik nebülözlerden
daha çok yüksek ve yepyeni bir âlemin basamağını teşkil eden
yüksek enerjilerden müteşekkil bir nevi nebülözdür ki dünyanın
üstünde bulunan böyle bir yarı süptil vasatın teşekkülü; dünya-
nın, diğer tâbirle hidrojen âleminin yavaş yavaş üst âleme kayı-
şını ifade eder.
Bu yüksek ve dağınık enerjiler, o yarı süptil âlemin, yâni hid-
rojen âlemi üstü nebülözünün en iptidaî ve basit atomlarını teş-
kil etmektedirler. İşte bu yarı süptil vasatın ilk atomlarının da in-
kişafları ile kendilerinden intişar etmeye başlayan, daha yüksek
ve dağınık enerjiler; artık bir araya toplanıp, bir ruha kâinatın
sonuna kadar hizmet edebilecek bir varlık hâline girmek kabili-
yet ve imkânlarına ulaşmışlardır. Keza, onlarla beraber o safhaya
kadar tekâmül etmiş olan ruhlar da -daima aslî tesirlerin yardı-
mı ile- bu yüksek, fakat dağınık enerjileri bir araya toplayarak
onlardan bir varlık meydana getirebilecek kudrete erişmişlerdir.
Bu durum hâsıl olunca, bu dağınık enerjilerden kendisine bir
beden kurmak liyakatine ermiş bir ruhun da, ruhanî plândan
akseden tesirlerini muhtevi, aslî tesirler bu dağınık ve yüksek
enerjilerin ortasına inerler. Orada, evvelce izah etmiş olduğu-

52
 BEDRİ RUHSELMAN

muz idrakî bir nokta etrafında bu enerjileri bir araya toplayarak

onlardan bir topluluk meydana getirirler. Aslî tesirlerde, o saf-
haya kadar tekâmülünü yapmış olan ruhlara ait tesirler de var-
dır. Bu tesirler teşekkül eden varlığa, yâni enerji topluluğuna aslî
tesir tarafından aksettirilir ve bağlanır. Böylece varlık dediğimiz
o enerji topluluğu kâinatın sonuna kadar o ruhun bütün davra-
nışlarına mâkes olmak ve o davranışların cevaplarını tekrar ona
iade etmek üzere hizmete sokulmuş ve kâinatta ruhun bir timsa-
li, vâsıtası hâline girmiş bulunur.
Böyle ilk hidrojen kademesinden itibaren inkişaf edip varlık
kademesine geldiği anda, aslî tesirin maddelere ait olan esasî
tesir kısmı, yerini tâli tesirlere terk eder. Ve ünite’nin devamlı
kontrolüne tâbi tutularak büyük organizasyonlar içindeki vazi-
felilerden veya onların kullandıkları çeşitli kademelerdeki var-
lıklardan gelen bu tâli tesirlerle varlık, kâinatın sonuna kadar
tekâmülüne devam eder. Bu tâli tesirlerin başlamasıyla varlık-
ların imtihanları, eprövleri, tecrübeleri ve müşahedeleri de baş-
lamış olur. Ve varlıklar yepyeni, daha hızlı bir tekâmül sistemi-
ne sokulmuş bulunurlar. Bu safhadan itibaren maddeler; birer
varlık hâlinde, tâbi bulundukları ruhların hâkimiyetleri ve tâli
tesirlerin yardımları altında o ruhların her hâl ve durumlarına
tâbi ve tercüman olarak ve onları kâinatta ifadelendirerek inkişaf
edeceklerdir.
Böylece meydana gelen bir varlık; hizmet ettiği ruhun tekâ-
mülüne müteallik bütün davranışlarını aslî prensibin ışığı altın-
da o kadar mükemmel olarak ifadelendirir ki artık ona, kâinatta
ruhun kendisi imiş gibi de bakılabilir. Bunun içindir ki kendisin-
den daha aşağıda diğer maddelerin âtıl ve amorfa yakın hâlleri-
ne nisbetle ruhun ifadelerini taşıyan aktif durumuna bakarak, bu
varlığa canlı sıfatı izafe edilmiştir ki bu da evvelce söylediğimiz
gibi, nisbî bir ifadeden başka bir şey değildir. Zira burada can-
lı denilen varlık haddizatında, âtıl görünen ilk hidrojen atomu
maddesinin inkişaf etmiş yüksek kademelerinden başka bir şey
değildir. Sadece onun; kâinatta bir ruhu ifade edebilecek kadar
imkânları inkişaf etmiş olmakta ve bu sayede de kendisi muay-
yen bir ruhun hizmetine tahsis edilmiş bulunmaktadır.

53
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

Hulâsa insanların henüz tanımadıkları hidrojen atomunun ilk

çekirdek, nüve hâli hidrojen âlemimizi, yâni astronomik vâsıta-
larımızla müşahede edebildiğimiz güneş sistemlerinin, nebülöz-
lerin ve bütün astronomik cisimlerin ana maddesini teşkil eder.
Nihayet kendiliğinden (Unutulmasın ki madde kendiliğinden
hiçbir enerji neşredemez. Bütün bunlar aslî kaynaklardan gelen
tesirlere tâbidir.) birtakım enerjiler neşretmeye başlar. Burada
şunu gene tekrar söyleyelim ki biz hidrojen atomu derken aslâ
kimyada bilinen (H) atomunu kastetmiyoruz. Dediğimiz gibi
bu (H) atomu bizim bahsettiğimiz atomdan çok ileri bir inkişaf
safhasındadır ve ondan bambaşka bir şeydir. Ancak insanlar ilk
atoma hidrojen dedikleri için biz de ona tâbi olarak âlemimizin
ilk atomuna hidrojen dedik. Yoksa bu hakikaten hidrojen atomu
değildir.
İşte hidrojen atomunun, dünyada belirli bir tezahür gösterme-
yen bu yüksek enerjilerinden, hidrojen âleminin bir kademe üs-
tündeki yarı süptil vasat doğar. O vasatta inkişafına devam eden
hidrojenin bu yüksek hâl ve şekilleri, neşrettikleri daha üstün
enerjilerle artık maddelerdeki tatbikat seviyelerinin üstüne çıkıp
yüksek enerjileri bir araya toplamak liyakatine erişmiş bulunan
ruhlara birer tekâmül materyali olur. Ruhlar -yukarıda söyledi-
ğimiz yolda- bu enerjilerden kendilerine, kâinat sonuna kadar
hizmet edecek birer varlık kurarlar.
*
* *
Böylece ilk teşekkül etmiş olan varlık, idrak bakımından he-
nüz pek basit ve iptidaî durumdadır. Bu varlıkta mevcut olan
ancak mekanik bir insiyak; hidrojen âleminde onun geçireceği
ebediyet kadar uzun bir inkişaf müddeti boyunca çok yavaş ola-
rak ilerleyecek ve tedricen sezgi-insiyaklara, gene uzun zaman
sonra sezgilere ve böylece aralarında büyük zaman mesafeleri
ile ayrılan sezgi-idraklere ve iptidaî idraklere inkılâp edecektir.
Ancak insan merhalesine geldiği zaman idraklerin yavaş yavaş
genişlemesi ve şümullenmeye başlaması mümkün olur.

54
 BEDRİ RUHSELMAN

*
* *
İlk mekanik insiyaklarla yaşamaya başlayan varlık, artık bir
ruhun hizmetindedir. O ruhun bütün ihtiyaçlarına, bütün dav-
ranışlarına cevap verecek ve onun kâinattaki maddeler arasında
tahakkuk etmesi gereken icaplarına vâsıta olacaktır. Bu andan
itibaren başlamış olduğu tekâmül safhasına göre, hidrojen âle-
minin henüz varlık safhasına girmemiş kaba atomları ve onların
kaba kombinezonları arasında aktif olarak tatbikatlar yapmak
ihtiyacını duyacaktır. Fakat buradaki tatbikat, ruhun evvelce o
kaba atomlar içinde geçirdiği mekanik ve otomatik hayatların-
kinden bambaşkadır. O zaman onlara hâkim olamıyor, sadece
bir atoma bağlı ve esir hâlde, o atomun muayyen hareketlerine
iştirak ediyor ve pasif bir intibak devresi geçiriyordu. Şimdi ise
hizmetinde bulunan varlığı vâsıtasıyla atomların en basitinden
itibaren inkişaf kademeleri boyunca çeşitli elemanlarından ku-
rulmuş kombinezonlarına ve kompozisyonlarına tedricen hâkim
olmak üzere aktif bir tatbikat devresine başlamış bulunmakta-
dır. Bunun için onları toplamak, dağıtmak ve onlardan yeni te-
şekküller meydana getirmek, bedenler kurmak, bedenleri idare
etmek gibi faaliyetlerde bulunmak suretiyle tekâmülüne devam
edecek ve bu âlemdeki ileriye doğru olan hazırlıklarını da böy-
lece tamamlamış olacaktır. Bütün bu işleri yapmasında bundan
sonra ona, varlık dediğimiz işte bu süptil enerji topluluğu vâsıta
olacaktır. Kâinatta bundan sonra ruhun bütün durumlarını tem-
sil eden bu varlık, onun bu maddeler içindeki ihtiyaçlarını temin
etmek maksadıyla ruh tarafından kullanılacaktır. Bu varlık vâ-
sıtasıyla ruhlar, hidrojen âleminin kesif madde kombinezonları,
kürelerin ve dünyaların içindeki kaba maddeleri üzerinde çeşit-
li formasyonlar ve transformasyonlar meydana getirerek onla-
rı faaliyete sokacaktır. Zira ruhun doğrudan doğruya bu kaba
maddelere hükmetmesi mümkün değildir. Bu sebeple, ilk teşek-
kül eden varlık ruhta beliren yeni ihtiyaçlar karşısında hemen
muhitindeki en iptidaî maddelerden istifade etmeye çalışacak
ve onlardan evvelâ basit mürekkepleri kurarak bu mürekkepler
üzerindeki hâkimiyetinin tatbikatına başlayacaktır.

55
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

Bütün bu işler -her yerde, her zaman olduğu gibi- ruhlara yar-
dımcı olan yüksek tesirlerin yol göstermesiyle ve ışık tutmasıyla
vuku bulmaktadır. İşte varlığın böyle ilk kullanabileceği mad-
de kombinezonları, nebat bedenlerinin evvelâ en basit ve iptidaî
hüceyreleri olacaktır. Bu varlıklar onlardan kendilerine birer be-
den kuracaklar ve ancak o basit bedenleriyle, yâni iptidaî nebat
hüceyreleriyle diğer kaba maddelere ve kaba bedenlere çeşitli
tarzda -ilk zamanlarda daima insiyaklarıyla- tesirler yaparak ya-
şamaya başlayacaklardır. İşte buna insanlar enkarnasyon derler.
Bu hüceyreleri kullanan varlıklar henüz idraksiz olduklarından
bunların bu bedenleniş tarzlarına bir nevi enkarnasyon denilebi-
lir. Bunlarla nebat bedenlerinin her çeşit hüceyrelerinde lüzum-
lu enkarnasyonları tamamladıktan sonra, bütün bir nebatı idare
edebilecek duruma gelmiş olan varlık, artık basitten yüksek ne-
batlara kadar müstakil olarak ayrı ayrı nebatlarda da enkarne
olmaya başlayacaktır. Bundan sonra varlık, başlı başına müstakil
bir bedeni idare edebilecek duruma gelecek ve o andan itibaren
de onun için toplu, mâşerî bir hayatın ilk kademeleri kurulmuş
olacaktır. Buna, ileride izah edeceğimiz organizasyon sistemleri-
ne hazırlığın en iptidaî kıpırdanışları deriz.
Varlık, bitkilerin sayısız nevilerinde gittikçe tekâmül etmek
suretiyle sonsuz bedenlenmeler geçire geçire -çok uzun bir za-
man sonra- bu safhayı da bitirecek ve bir üst safhanın, yâni hay-
vanlık safhasının tatbikatını görmek üzere kendisine mahsus
olan bir yarı süptil âleme intikal edecek, orada da bir müddet
yaşadıktan sonra tedricen, hayvan ve insan vücutlarının hücey-
relerinde bedenlenme kademelerini ikmal etmek için, en basit
bir hayvan organizmasının iptidaî hüceyrelerinde enkarne ola-
cak ve yukarı doğru bedenlenmelerine devam edecektir. Nihayet
yüksek hüceyrelere, yâni hayvanların sinir sistemini teşkil eden
hüceyrelere intikal edecek, bu devreyi de ikmal edip lüzumlu
melekeleri kazandıktan sonra müstakil hayvan bedenlerine hâ-
kim olmak durumuna girecek ve en iptidaî hayvan bedenlerini
idare etmeye başlayacaktır. İşte bundan sonra da dünyamızda ve
diğer plânetlerde bir sürü bedenlenmeler daha geçirdikten sonra
insan bedenini idare edebilecek bir varlık hâline gelip dünyada

56
 BEDRİ RUHSELMAN

insan bedenlerini kullanmaya başlayacaktır. İnsanlık âleminin

en iptidaî safhalarından itibaren ileride izah edeceğimiz zengin
bir tekâmül devresi içinde dünyadaki son hazırlıklarını da ikmal
etmiş bulunacaktır.
Demek ki ilk varlık hâlinden, yâni ilk bedenlenme hâllerinden
bir insan safhasına gelinceye kadar, insanların idrakine göre son-
suzluk demek olan çok uzun bir zaman süresinde bir tekâmül
safhası geçirilmesi lâzım gelmektedir.
*
* *
İyi bir ifade kudreti taşımayan enkarnasyon kelimesinin delâ-
leti şudur: Varlık, kendisine sahip olan ruha hizmet edebilmek
için, daha doğrusu ruh; kendisine hizmet eden varlık vâsıtasıyla
kaba bir âlemin maddelerini kullanabilmek için, o âlemin mad-
delerinden kendisine bir tesir vâsıtası, yâni kaba bir beden yap-
maya ve onu kullanmaya mecburdur. Fakat o varlık henüz tek
başına kaba maddelerden böyle büyük kombinezonlar kurabile-
cek kudrette değildir. Onun için, ruhların tekâmüllerinde vazife-
li olan üstün varlıkların yardımlarıyla o, ihtiyacına göre (ki bu,
hakikatte ruhun ihtiyacı demektir) kendisine kaba maddelerden
bir beden kuracak ve ona devamlı tesirler göndermek suretiy-
le bağlanacaktır. İşte varlık, artık o dünyada mâşerî tekâmülüne
başlamış olan ruhunun ihtiyaçlarına ait, kaba maddeler ve diğer
varlıklar arasındaki faaliyetlerini, kurduğu bu beden sayesinde
yapabilecektir. Yâni varlık, ruhun davranışlarına göre o bedeni
idare edecektir. Zaten o beden onun idare edeceği çapta kurul-
muştur.
Demek ki burada biri diğeri vâsıtasıyla ruha hizmet eden bir
varlık ve bir beden vardır. Bunlardan birisi evvelce bahsettiği-
miz mudil bir madde yapısına mâlik olan ve kâinat boyunca
ruhu takip eden varlıktır ki bu, ruhun kâinattaki sembolü, inikâ-
sı, ifadesi olan çok ince bir enerjiler mudilesidir. İkincisi ise bu
varlığın ruha hizmet edebilmesi için, içinde tatbikatlar görmek
zaruretinde bulunduğu kaba âlemdeki maddeler ve varlıklarla
bir tesirleşme vâsıtası olarak kullandığı, o âlemin kesif madde-

57
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

lerinden yapılmış kaba bir bedendir. Demek ki ruha kâinat bo-

yunca refakat edecek varlığa hizmet etmek durumunda bulunan
beden; herhangi kaba bir kürede, ruhun ihtiyacına göre ancak
muvakkat bir tatbikat devresi müddeti zarfında o varlığa bağlı
kalacak geçici bir vâsıtadan ibarettir. Varlık; bulunduğu vasatta,
hizmet ettiği ruhun ihtiyaçlarını yerine getirdiği anda -onun yeni
ihtiyaçlarına uygun- diğer bir bedeni kurmak üzere evvelki be-
denini terk eder. Bu da gene üst tesirlerin yardımıyla olur. İşte,
varlığın herhangi bir kürede ikinci bir bedeni kurmasına insan-
lar enkarnasyon veya doğum derler, o bedeni terk etmesine de
dezenkarnasyon veya ölüm adını verirler.
*
* *
Demek ki bir güneş sisteminin herhangi bir küresinde, o kü-
renin şartlarına uygun bir beden içinde doğmuş olan varlık,
tekâmül ihtiyacına göre o sistemin muhtelif kürelerinde sayısız
bedenlenme ve bedenden ayrılma vetireleri geçirmek suretiyle
madde âleminin son basamağına erişmiş bulunur ki bu son basa-
mak da sistemimizde insan, diğer sistemlerde ona muadil inkişaf
mertebesinde bulunan bedenlerden biridir. İşte ruhlar, hidrojen
âlemi dediğimiz bu safhada -maddenin ilk inkişaf safhalarında
olduğu gibi- dağınık madde hâlleri içinde pasif olarak -mekanik
yürüyüşlerle değil- maddelere bağlı, otomatik veya yarı idrakli
hâllerde gösterecekleri cehit ve gayretlerine göre tekâmül eder-
ler.
*
* *
Mademki dünyamızın atomu, âlemimiz üstü yarı süptil bir
âlemin ana maddesi olan yüksek enerjileri çıkarabilecek kadar
ileri inkişaflar kaydetmektedir, o hâlde dünyamız şimdiye ka-
dar zannedildiği veya düşünüldüğü gibi, geri bir dünya olmayıp
maddî inkişafı bakımından; seyyareleriyle, güneşleriyle, kürele-
riyle, sistemleriyle ve nebülözleriyle bütün hidrojen âleminin en
münkeşif ve ileri madde teşekkülâtına sahip kürelerinden birisi-
dir. Nitekim, dünyanın inkişafıyla tekâmülleri paralel giden ruh-

58
 BEDRİ RUHSELMAN

ların kullandıkları insan bedenleri de bu muazzam astronomik

âlemin en ileri ve en çok inkişaf etmiş varlıklarından birisidir.
Esasen ileride bildireceğimiz gibi, dünyamızın bütün imkânla-
rını kullanarak ve oradaki tatbikatlarını bitirerek onu tamamen
terk eden bir varlığın aynı zamanda hidrojen âlemini de terk et-
miş duruma girmesi bu bilginin canlı delilini teşkil eder.
*
* *
Âlemleri birbiri içine girmiş, birbirinden büyük ve merkez-
leri müşterek otuz-kırk küreye benzeterek kâinatın kabaca bir
sembolünü yapalım. Bunların en kaba ve iptidaî olanı en ortada
bulunan, en küçük küredir ki buna amorf ilk madde safhası de-
miştik.

Yukarıdaki şema, bahsettiğimiz merkezleri müşterek küre-

lerin ilk üç tanesinin maktaını gösteriyor. Burada (a) alanı ilk
maddeden hidrojene gelinceye kadar ruhların mekanik tekâmül
safhalarına tekabül eden, maddenin ilk inkişaf sahasını gösterir
ki bu saha oldukça karanlıktır. (b) sahası, bütün gök cisimleriy-
le birlikte hidrojen âlemimizi teşkil eder. (c) safhası ise hidrojen
âlemimizin üstünde bulunan ve kademe kademe yükselen son-
suz diğer âlemlerin, bizim âlemimize nazaran, ilk kademesidir
ki buna da yarı süptil âlem diyoruz. Bundan sonra diğer safhalar
birbirinden daha ziyade genişleyerek tevali edecektir.

59
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

*
* *
Böylece varlık; güneş sisteminin bir sürü seyyaresinde, o sey-
yarelerin şartlarına ve durumlarına uygun, fakat dünyamızdaki-
lere nazaran basit, iptidaî madde mudilelerinde sayısız beden-
lenmeler geçire geçire sistemimizin en mütekâmil varlığı olan
dünyadaki insan bedenini kurmak liyakatine ulaşır. Ve o andan
itibaren daha serbest durum ve şekillerdeki inkişaf vetirelerine
başlar. İnsanlık hâlindeki varlığın idraki evvelki safhadakilere
nazaran çok artmıştır. İrade hürriyeti; idraki nisbetinde çoğalmış-
tır. Bu kudretleriyle mütenasip olarak da mesuliyetin mânâsını
yavaş yavaş sezmeye başlamıştır. Bütün bu melekelerin artması
ona sevgi ve vicdan denilen yüksek inkişaf mekanizmalarının
şuurunu az çok kazandırmıştır. Bu suretle, insanlar mesuliyet
sezgilerinin gittikçe kuvvetlenen baskıları altında otomatik veya
yarı idrakli olarak insanlık mertebesini nihayetlendirmeye ça-
lışırlar ve bunun için insanlık hayatında yüz binlerce görgü ve
tecrübe geçirirler, asırlar boyunca yaşarlar.
*
* *
Bir insan, dünyada tek başına kalırsa görgü ve tecrübe sahibi
olamaz. Görgü ve tecrübe sahibi olamayınca da ruhun tekâmü-
lüne hizmet edemez. İşte bu noktada, madde kâinatındaki çeşitli
mâşerî tekâmül plânlarının zarureti açık olarak kendisini göste-
rir. Binaenaleyh bedenli varlıklar inkişaf edebilmek için, beden
dışında bulunan diğer bedenlerle ve maddelerle karşılıklı alış-
verişlerde bulunmak zorundadırlar. Onların bu münasebetlerin-
den sayısız hâdise kombinezonu meydana gelir. İşte öz varlıktan
ruha akseden bu hâdise kombinezonuna ait idrakler bu safhada-
ki varlıkların tekâmülünü temin eder.
Demek ki ruh, madde ile iştirak eder. Şuurlu maddeyi, yâni
varlığı kurar. Varlık da kendi ruhunun ve yardımcı varlıkların
faaliyetleriyle kaba maddelerden kendisine ayrıca bir beden ya-
par. Ve bu beden vâsıtasıyla maddelere tesir eder. Kullandığı
kaba maddelerle de kendi haricindeki diğer bedenlere tesir et-

60
 BEDRİ RUHSELMAN

mek suretiyle mâşerî plâna adımını atar. Ve hidrojen âleminin

varlık safhasındaki tekâmülü de bu andan itibaren yürümeye
başlar.
Bu mühim bilginin hiçbir noktasının müphem kalmaması için
biraz izahatta bulunacağız. Meselâ, sevgiden, vicdandan fakir,
çok geri bir insanın tekâmülü için; düalite prensibi ve değer fark-
lanması mekanizması gereğince zıt değerlerle karşılaşması, sev-
gi-kin, adalet-zulüm, iyilik-kötülük gibi mefhumlarla yüzyüze
gelmesi ve bu suretle otomatik olarak bir kıyas bilgisi kazanması
ve muvazenesini bulabilmesi lâzımdır. Bunun için de onun diğer
bedenlerle münasebete geçmesi icap eder. Bir insan, elinde bu-
lunan bir kırbaçla bir kaya parçasını kırbaçlasın dursun, bundan
ne netice alabilir? Hiç. Onun sevgi ve vicdan melekelerini işlete-
cek hiçbir zıt değeri, bu kaya parçasını kırbaçlamasından alaca-
ğı neticeler temin edemez. O, karşısında bir beden bulamayınca
etrafına zulüm ve gadir yapamaz, bunu yapamayınca da düali-
te prensibi ve değer farklanması mekanizmasına göre lüzumlu
hâdiseleri husule getirecek zıt değerleri kazanamaz ve bunun
neticesinde de muhtaç olduğu madde inkişaflarına kavuşamaz,
tekâmül edemez. Buna mukabil, eğer o insan bir çocuğu kamçı-
larsa işler değişir. O çocuğun veya etrafındakilerin bu kamçı ne-
ticesinde gösterecekleri çeşitli reaksiyonlar, zıt unsurlar hâlinde
karşısına dikilir ve onu hemen bir kıyas bilgisine götürür. Böyle-
ce, birbirini takip eden yüzlerce, binlerce hâdisenin birbiri üzeri-
ne eklenmesiyle kıyas bilgilerinin birikmesi, onda en basit hâliy-
le, bir iyilik-kötülük mefhumunun doğmasına sebebiyet verir ve
vicdan da böylece toplanmaya ve canlanmaya başlar. Bütün bu
işler neticesinde husule gelecek hâdiseler idrak kanalıyla ruha
akseder ve tekâmülü neticelendirir. Bundan sonra ruhta yeni ve
daha ileri ihtiyaçlar belirir. Bu yeni ihtiyaçlar karşısında kalan
ruh; bedeninin, etrafıyla yapacağı daha geniş sahadaki temaslar-
dan, daha mânâlı reaksiyonlar beklemeye başlar. Onun bu yeni
ihtiyacı da gene evvelkinde olduğu gibi derhal bedene akseder
ve bedenden cevabı alınır, yâni ruha hizmet eden varlık hemen
bedeni vâsıtasıyla etrafındaki kaba maddelere ve bedenlere tesir
ederek ruhun bu yeni ihtiyaçları karşısında lüzumlu hâdiselerin

61
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

meydana gelmesine sebep olur. İyilik yapar, kötülük yapar, hır-

sızlık yapar, adam öldürür, fedakârlık yapar ve bunların, etraf-
tan gelecek karşılıklarını, reaksiyonlarını görür. Bütün bunlar bi-
rer hâdise olur. Ve bu hâdiselerin her birini idrak kanalıyla ruha
aksettirerek tekâmülünü temin eder. Bu suretle, dünyanın son
inkişaf merhalesine varmış olan insan varlığı nihayet, daha ileri
safhalara geçmek üzere dünyadan tamamıyla ayrılır.
*
* *
Maddenin inkişaflarının ve ruhların tekâmüllerine hizmet
edebilmelerinin ancak tesirlerle mümkün olabileceğini belirt-
miştik. Şimdi, tesirler üzerinde de lüzumu kadar durmak ve bil-
gi vermek lâzım gelmektedir.
Tesirler mevzuuna girerken işe tekrar ruh-madde münasebe-
tinden bahsetmekle başlayacağız. Ruhların tekâmül ihtiyaçları
bir icaptır, maddenin bu ihtiyaca cevap vermek durumu gene
bir icaptır. Fakat ruhlar maddeye ne doğrudan doğruya bir şey
gönderebilirler, ne de ondan bir şey alabilirler. Eğer iş burada
dursaydı tekâmül gayesinin zarureti olan madde kâinatının hik-
met-i vücudu ortada kalmazdı. Hâlbuki tekâmül için ruh-madde
münasebetinin gerçekleşmesi, yüksek icaplar gereğince zarurî-
dir. İşte bu icaplar; hem kâinat üstü ruhlara, hem de kâinatlara
doğrudan doğruya hâkim ve şâmil olan, mahiyetini bilmediği-
miz aslî prensibin; kâinat içinde maddî tesirler hâlindeki teza-
hürleriyle yerine getirilir.
İcapların maddelerde gerçekleşmesi, düalite prensibi ve de-
ğer farklanması tekniği ile tesirlerin fonksiyonlarını yapması
demektir. Şu hâlde, bir kâinat muamması olarak dünyada şim-
diye kadar çözülememiş bu ruh-madde münasebetine müteallik
tesirler hakkında lüzumu derecesinde bilginin verilmesi lâzım
gelmektedir.
Kâinat cevherinin namütenahi sayı ve şekildeki hareket im-
kânlarını -ruhların tekâmül ihtiyaçlarına göre- kullanan ve mad-
de kâinatının bütün tezahüratını gene aynı gaye ile meydana ge-
tiren tesirler, fonksiyonlarını yapmak suretiyle ruhlar âleminin

62
 BEDRİ RUHSELMAN

tekâmül ihtiyaçlarını yerine getirmiş olurlar. Yâni ruhların tekâ-

mülü için lüzumlu olan maddedeki her hareket, her değişme ve
her inkişaf ancak bu tesirlerle temin edilir.
*
* *
Aslî prensip dediğimiz, ruhların ve kâinatların üstünde ve her
ikisine de hâkim olan büyük hakikat hakkında fazla bir şey söy-
leyemeyiz. Zira bu, bizim bütün bilgilerimizin, hattâ sezgilerimi-
zin dışında kalır. Aslî prensip, kudretiyle ruhların bütün tekâmül
ihtiyaçlarını kâinat cevherlerine ve kâinat cevherlerinin de bu
ihtiyaçlar karşısında gösterecekleri reaksiyonları tekrar ruhlara
aksettirir. Bu kudret, ruhların ihtiyaçları karşısında vücuda geti-
rilmiş olan kâinat cevherlerini, kâinat içindeki sayısız vâsıtalarla
ve yollarla hizmete sokar. İşte bu yüksek kudret, kâinatta en ince
cevherler hâlinde olan tesirlerle tecelli eder. Böylece; büyük icap-
ları taşıyan bu tesirler, kâinatın bütününden en küçük zerresine
kadar her tarafına nüfuz ederler ve fonksiyonlarını yaparlar. Bu
fonksiyonlara göre madde cevheri şekillenir, inkişaf eder, topla-
nır, dağılır, formasyonlar, deformasyonlar ve transformasyonlar
geçirir ve bu suretle kâinat bütünü ve cüzüleri ruhların ihtiyaç-
larına göre sevk ve idare olunur. Bu da bittabî kâinat içindeki alt
ve üst, çeşitli mekanizmalarla ve vazife prensipleriyle yürütülür.
*
* *
Ruhla kâinat arasındaki yolu kuran bu tesirler dört grupta gö-
rünür. Bunların ikisi doğrudan doğruya kâinat dışından gelen
aslî tesirlerdir. Yâni aslî prensipten gelen tesirlerdir. Diğer ikisi
bu aslî tesirlerin maddelerde ve varlıklarda bâzı muamelelerden
geçtikten sonra değişmelerinden hâsıl olan tâli tesirlerdir. Aslî
kaynaktan gelen kudretlerin; ancak kâinat içinde yürüyen kısım-
larını tesir hâlinde anlayabiliriz. Kâinat dışında kalanların mahi-
yeti ve durumları kâinat sakinleri için meçhuldür.
Aslî tesirlerin birinci kısmındakiler, ruhların ihtiyaçlarını kâi-
nata ve onların kâinattaki reaksiyonlarını da tekrar ruhlara ak-

63
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

settiren kudretlerin tezahürleridir. Bunlar endirekt olarak gelen,

ruhlara ait tesirlerdir.
İkinci kısımdakiler ise kâinatta ferdî ve mâşerî tekâmüllerin
icap ve zaruretinden olan kaba maddenin formasyon, deformas-
yon ve transformasyonları için aslî prensipten kâinata giren te-
sirlerdir.
Ruhlara ait olarak kâinata gelen ve birinci kısımda görülen
tesirler -gene aslî kaynaktan gelmekle beraber- ruhların dav-
ranışlarının ve ihtiyaçlarının birer ifadesidir. Kâinatla ruhları
birbirine aksettirmek ve bu suretle tekâmülü temin etmek için
aslî prensipten gönderilmiş bu kudretler, ruhlara tahsis edilen
varlıkların ve bedenlerinin muayyen yapı ve mekanizmalarına
iştirak ederler.
Bu tesirler kâinattan içeri girince ünite dediğimiz kâinatın son
tekâmül hudutlarındaki varlıklar ve icaplar birliğine gelirler.
Ayarlanmış olarak oradan, vâsıl olacakları vasattaki bir bedene
yönelirler. Bu tesirler doğrudan doğruya tekâmülle ilgili olduk-
larından, yâni ruhlarla varlıklar arasındaki irtibatı sağladıkların-
dan bunlara tekâmül değerleri de deriz.
Ruhların tekâmül icaplarını yerine getirmek, kaba maddeleri
ve kâinat teşekküllerini lüzumlu formlara sokmak için aslî pren-
sipten çıkan kudretlere gelince, bunlar da gene kâinatın dışından
ünite’ye inerek oradan âlemleri, küreleri, varlıkları ve maddeleri
ferdî ve mâşerî tekâmül icaplarına göre hazırlamak ve yürütmek
üzere yüksek tesirler hâlinde kâinatın bütün cüzülerine ve bütü-
nüne tevzi ve taksim olunurlar ki bunlara da esasî tesirler veya
esasî değerler deriz.
Bunlar herhangi bir madde vasatında, o vasatın cüzülerini bir
nokta etrafında toplayarak bir çekirdek kurmak ve onun etrafına
diğer cüzüleri çekip madde teşekküllerini meydana getirmek su-
retiyle maddelerin, cisimlerin, kürelerin, manzumelerin, nebü-
lözlerin ve âlemlerin vücuda gelmesini sağlarlar.
Üçüncü derecedeki tesirler, aslî prensibin icapları dahilinde
kâinat dışından gelen ilk ana tesirler gibi doğrudan doğruya dı-

64
 BEDRİ RUHSELMAN

şarıdan gelmeyip kâinat içindeki muayyen safhalarda bulunan

bedenler, yâni varlıklar tarafından beden haricine naklolunan te-
sirlerdir. Esasında gene aslî kaynaklardan gelmiş olan bu tesirler,
herhangi bir beden tarafından kullanıldıktan sonra asıl değerini
kaybedip bir hayli farklaşmış ve aslına nazaran kalitesi düşmüş
olarak beden dışına aksetmişlerdir. Buradaki düşük kalite tâbiri-
ni küçümsememek lâzım gelir. Zira aslî prensibin hiçbir icabının
tezahüründe küçüklük, büyüklük diye bir şey yoktur. Buradaki
düşük kalite tâbirinin delâlet ettiği mânâ, yürüyeceği vasatlara
ve hedeflere göre, tesirlerin ayarlanmış olması icaplarını ifade
eder. Basit bir madde kombinezonuna yüksek tesirin gönderil-
mesi caiz olmaz. Keza, çok mudil madde kombinezonlarına da
hafif tesirler fayda vermez. Bütün bunlar, icapların yürüttüğü
teknik mekanizmalarla ayarlamıştır. İnsanların birbirlerine yap-
tıkları tesirler arasında bu üçüncü derecedeki tesirlerin misalle-
rini görmek kolaydır.
Dördüncü derecedeki tesirler ise miktarca kabalaşmış değer-
lerdir. Bunlar esasî tesirlerin bir madde kombinezonunda kulla-
nıldıktan sonra tamamen değişmiş olarak depo edilen ve lüzu-
munda otomatik faaliyetlerde kullanılan kaba tesirlerdir. Meselâ
bir maddî sistem dahilinde veya bir beden içinde otomatik faali-
yetlerin yapılması, bu depo tesirlerin kullanılması suretiyle olur.
Evvelce bildirdiğimiz maddelerin manyetik alanları bu tesirlerin
şümulü dahiline girer.
*
* *
Yukarıdan gelen esasî bir tesirin, maddenin tam ortasında bir
mihrak teşkil ederek madde cüzülerini etrafına toplamak sure-
tiyle madde teşekkülâtını meydana getirdiğini ve o maddede
muhtelif transformasyonlara uğradıktan sonra kalitesi düşmüş
ve başkalaşmış olarak maddeden tekrar dışarı neşredilmeye baş-
ladığını ve buna da o maddenin manyetik alanı denildiğini ev-
velce söylemiştik.
Keza, maddelerin ve bedenlerin birbirlerine tesir etmeleri de
bu manyetik alanlarının birbiriyle temasları neticesinde yapmış

65
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

oldukları alışverişler sayesinde mümkün olur demiştik. Meselâ

bir (a) varlığı, (b) maddesinin bünyesinde bâzı değişmeler ve te-
zahürler elde etmek istiyorsa kendi tesirlerini ihtiva eden man-
yetik alanını o maddenin manyetik alanıyla temas ettirir. Mad-
denin manyetik alanından bünyesine intikal eden bu tesirler; (a)
varlığı tarafından tâyin edilmiş derece, istikamet, şekil ve dozla-
ra göre matlup olan hareketlerin ve neticelerin o madde üzerin-
de vukua gelmesine sebep olurlar.
Keza bir manyetizmacının, insanı manyetize etmesi ve onun
fizik, fizyolojik ve psikolojik durumlarında bâzı tadilâtı yapabil-
mesi de gene aynı yoldan olur. Yâni kendi bedeninin manyetik
alanıyla süjesinin manyetik alanını temasa getirmek suretiyle
ona tesir eder.
Bunun gibi, bir spiritizma celsesinde insanların ektoplazma
dedikleri materyalizasyon hâdiseleri de bedensiz varlıkların
manyetik alanlarının medyomun manyetik alanıyla temasla-
rı neticesinde, gönderdikleri tesirlerin, bu alandan medyomun
bedenine intikal ederek orada istenilen tarzlarda maddî değiş-
meler, dağılmalar, toplanmalar husule getirilmek suretiyle vuku
bulur. Gene fizik medyomların eşyalara tesirleri, fertler arasın-
da görülen telepatiler, sempatiler, antipatiler, transmisyonlar ve
diğer maddî hâdiseler hep bu mekanizmayla olur. Yâni bütün
bunlar, manyetik alanlar üzerine yapılan tesirlerle, o alanların
bağlı bulundukları madde kombinezonlarında çeşitli transfor-
masyonların meydana getirilmesi suretiyle olur.
Böylece bir yerde zelzelenin vukuu, bir yanardağ indifaı, bir
tufanın zuhuru gibi büyük tabiat hâdiselerinin meydana getiril-
mesinin de gene arzın manyetik alanına vazifeliler tarafından
gönderilen tesirlerle temin edildiğinden evvelce bahsetmiştik.
Bütün bu saydığımız tesirlerden başka daha kaba olan ve bu
tesirlerle tâli derecede ilgileri bulunan birtakım basit tesirler, ba-
sit değerler de vardır. Meselâ bir bedende husule gelen kimyevî
reaksiyonlar, hastalara verilen ilaçlar gibi tesirler ki bir atomun,
hattâ bir molekülün birim düalitelerindeki değer farklanmaları-
na nisbetle dahi daha çok kaba oldukları için bunlara kaba yük-
ler veya kaba değerler diyoruz.
66
 BEDRİ RUHSELMAN

*
* *
Maddeler tesirleşirken, bir bedenden veya madde kombine-
zonundan diğer bedene veya madde kombinezonuna tesirler ge-
çerken birtakım değişmelere uğramakta, yukarılardan aşağılara
indikçe basitleşmekte, yukarılara çıktıkça da mudilleşmektedir.
Bunun sebebi şudur: Bir madde ünitesinden alt madde ünitesine
geçerken tesirlerin muhtevası olan değerlerin bir kısmı üst üni-
tede kullanıldığı için, o tesir ilk gelişindeki hâline nazaran kıs-
men silinerek ve değerlerinin bâzılarını kaybederek aşağıdaki
üniteye iner ve bu hâl alttaki üniteyi kuvvetli bir tesirin zararın-
dan otomatikman korumuş olur ki bu da kâinattaki varlıkların
ve maddelerin selâmeti için kurulmuş süzgeç mekanizmaların-
dan birisini teşkil eder. Bu mekanizmalar maddeler için lüzum-
ludur. Bunların kıymetini belirtmek için dünyayı misal olarak
göstereceğiz. Dünyamıza güneşten, aydan, yıldızlardan, diğer
gök cisimlerinden ve seyyarelerden milyarlar kere milyarlarca
direkt ve endirekt tesir gelir ve bir tesirler şebekesi bütün dün-
yayı kucaklar. Dünyadaki varlıklar ve maddelerin her zerresi-
ne ayrı ayrı gelen yüz binlerce tesirin hesap edilmesiyle bütün
dünyaya inen tesirlerin mecmuunun hiçbir rakama sığmayacak
miktarını tahmin etmek mümkündür. İşte bu gelen tesirler ara-
sında hiç şüphesiz dünyayı büyük zararlara sokabilecek olanları
da vardır. Fakat çok yukarılardan gelen büyük tesir kaynakları-
na ait tanzim mekanizmalarından mâada, tâli tesirler için dün-
ya etrafında kurulmuş bâzı süzgeç mekanizmaları da vardır ki
bunlar, bu kudretli tesirleri süzerek onların zararlarından dün-
yayı korurlar. Bu süzgeç mekanizmalarının hedefi, dünyanın
kaldıramayacağı kadar kuvvetli olan tesirlere yol vermemektir.
Bu çeşitli mekanizmalar sayesinde o tesirlerin bir kısmı dünyaya
uğramadan geçer giderler. Diğer bir süzgeç mekanizması da gü-
neşten gelen tesirlerin atmosferde kurmuş olduğu koruyucu bir
mekanizmadır. Bu, dışarıdan gelen veya arzda sunî olarak yara-
tılan fazla radyoaktiviteler gibi, dünyayı büyük zararlara uğra-
tabilecek bâzı radyasyonları ve tesirleri tâdil eder ve zararsız bir
hâle sokar. Bu öyle bir şekilde işler ki güneşten veya şuradan,

67
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

buradan gelen vibrasyonlara -dünyaya zararlı olmadıkları müd-

detçe- dokunmazlar. Fakat bu vibrasyonların dozları muayyen
hadleri aşarak dünyayı mutazarrır edebilecek bir hâle geldikleri
andan itibaren atmosferdeki bu mekanizma otomatik olarak ça-
lışmaya başlar ve o zararlı ve belki de öldürücü radyasyonları
zararsız hâle getirinceye kadar çalışır, onların dozlarını normal
seviyeye indirince faaliyetini durdurur. Meselâ böyle bir meka-
nizma atmosferde olmasaydı dünyada husule getirilen radyoak-
tiviteler birçok ölümlere sebep olabilirdi.
Bu nevi süzgeç mekanizmaları ile diğerleri hemen hemen her
cisim, her madde için mevcuttur. İşte tesirlerin aşağılara inerken
değerlerinin azalması da aşağıdakilerin selâmeti için bir nevi
süzgeç mekanizması olur.
Alt maddeden üst maddeye çıkarken de tesirlerin mudilleş-
mesi şundan ileri gelir: Aşağıdan gelen tesirler yukarıya çıkar-
ken oranın bünyesi icabı olarak, daha geniş bir tesirler alanıyla
karşılaşırlar. Oradaki tesirlerle sempatize olarak onlardan değer
almak suretiyle kendi bünyelerini genişletirler ve böylece daha
mudilleşmiş bir hâle girerler.
Şu hâlde bir tesir aşağılara indikçe her uğradığı merhalede
değerlerinden bir kısmını bıraka bıraka zayıflayarak iner ve kay-
bolur. Yukarı çıkarken de her merhaleden yeni değerler alarak
çoğala çoğala yükselir. Bu hâl hem tesirlerin maddeler arasında
yürürken yaptıkları fonksiyonlarının zarurî bir neticesidir, hem
de aşağılara indikçe uğradıkları merhalelerde kendilerine sem-
patizan birer vasat bulmalarına imkân kazandırıcı bir icaptır.
Eğer bu süzgeçler ve bu mekanizmalar olmasaydı tekâmül
icaplarına göre lüzumlu değişmeleri yapmak için varlık ve mad-
de kombinezonlarına inen tesirlerle o maddeler arasında çeşitli
kaynaşmazlıklar olur ve bu tesirler fayda vereceği yerde çoğu
kere zararlı olabilirdi. Bütün bu tesir ayarlanma mekanizmaları
da gene, yüksek icapları taşıyan üstün tesirlerin kontrolleri altın-
da bulunmaktadır.
*
* *

68
 BEDRİ RUHSELMAN

Tesirler, kâinat dışı hakikatlerin maddeye inikâs etmiş du-

rumlarıdır. Maddenin gösterdiği reaksiyonları da kâinat dışına
aksettiren gene bu tesirlerdir. Tesirler bir maddeyi tahrik ettik-
ten sonra o maddenin hareketleriyle diğer maddelerin ve o diğer
maddelerin hareketleriyle de daha diğer maddelerin hareketle-
rini mucip olmak suretiyle müselsel tesirler zincirini meydana
getirirler ki bu da bir nevi otomatizma olur. Kâinatta böyle oto-
matizmalarla yürütülen bir sürü iş vardır. Fakat böyle müselsel
otomatik faaliyetler de gene ancak yukarıdan gelen vazifeli var-
lıkların tesirlerinin kontrolleri altında cereyan eder.
Şimdiye kadar ana hatlarıyla bahsettiğimiz tesirler, sonsuz
varyeteleriyle çeşitli madde kombinezonları hâlinde, madde
bünyelerine girerler ve maddeler arasındaki sayısız alışverişle-
ri temin ederler. Bütün bu tesirler, kâinatı baştanbaşa ve hiçbir
insan idrakinin kavrayamayacağı karışık bir şebeke hâlinde sa-
rarlar. Bunların her zerresine aslî prensibin yüksek icapları hâ-
kimdir. Bütün bu tesirler sayısız varyetelerine rağmen, ilâhî ni-
zamın büyük ahengi içinde kâinatın en ince maddelerinde tecelli
etmiş bir tek kudret hâlinde fonksiyonlarını yaparlar. Kâinatın
ilk zerresinden bütününe varıncaya kadar insanların maddî, ma-
nevî, cismanî, ruhanî diye vasıflandırmış oldukları her şey, an-
cak yüksek prensiplerin icaplarını taşıyan bu tesirlerin nizam ve
tertipleri dahilinde yürüyebilir. Bu noktayı bütün teferruatıyla
sezebilenler için kâinatta tesirlerden azade hiçbir akış ve oluşun
mümkün olamayacağını idrak etmek kabil olur.
*
* *
Tesirlerin akışı hakkında bu umumî bilgiyi verdikten sonra
onların kâinat cüzüleri arasında vâki olan fonksiyonlanmaların-
dan, bu fonksiyonlanmaların tahakkuku yollarından ve nihayet
asıl hedeflerinde husule getirdikleri neticelerinden de bahset-
mek lâzım geliyor. Zira kâinatta mâşerî tekâmül hayatının esas
bünyesini teşkil eden organizasyon sistemlerinin daha iyi sezi-
lebilmesi için bu mevzuun bilgisinde biraz daha ileri gitmeliyiz.
Tesirleşme mekanizmasıyla, organizasyon sistemleri birbirini ta-

69
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

mamlamaktadırlar. Binaenaleyh tesirleri mücerret olarak değil,

organizasyon sistemleriyle ve bu sistemleri kuran mekanizma-
larla birlikte izah etmek lâzım gelir.
*
* *
Kâinat baştanbaşa bir organizasyondur. Fakat bu büyük or-
ganizasyon içinde bir organlık-organizatörlük durumu ile te-
barüz eden organizasyon şekilleri, kâinatın ancak muayyen bir
safhasından başlayıp muayyen bir safhasına kadar devam eder.
Bunların üst ve altlarındaki organlaşma durumları, insan idraki
dışında kalan yüksek prensiplerin nizam ve tertiplerine ait ka-
nun ve kaideler dahilinde vuku bulur. Bununla beraber bunların
hiçbirisi büyük kâinat organizasyonunun dışında değildir.
İnsanların sezebilecekleri kısımlardaki kâinat organizasyon-
ları organ-organizatör münasebetleri içinde cereyan eder. Bir
organizasyon, kendisinden bir üst olan organizasyonun orga-
nizatörlüğü altında çalışır. Burada organizatör mevkiinde bulu-
nan üst organizasyon alt organizasyona ışık tutar. Bu ışık da ona
gene bir üst organizasyondan gelmiştir. Bu hâl tâ ünite’ye kadar
uzanır. Böylece, ünite’den bütün kâinata tutulan bir projektör,
hiyerarşik olarak vazife plânının en alt kademelerine kadar sıra-
lanmış vazife organizasyonlarını yukarıdan aşağıya doğru kate-
der. Bu sırada her organizasyon bir üstündekinden aldığı ışıkla,
kendi vazifelerini görürken bir alttaki organizasyonun da vazi-
fe görümündeki ihtiyaçlarına göre o ışığı alttaki organizasyona
gönderir. Ünite’den gelen direktiflerle bütün vazife plânının saf-
ha ve kademelerindeki organizasyonlar, kendilerine düşen va-
zifeleri kendi şümulleri dahilinde ve yukarıdan gelen direktifin
ışığı altında ifa ederler.
*
* *
Yüksek prensiplerin çizmiş olduğu tekâmül yolunda, her or-
ganizmanın muayyen birtakım vazifeleri vardır. O organizma-
nın bütün elemanları el ele verip -kendi kudret ve liyakatleri
derecelerine göre- bu vazifeleri yapmakla mükelleftirler. Hiçbir

70
 BEDRİ RUHSELMAN

organın veya organizatörün kendisine düşen vazifeyi terk ve ih-

mal etmemesi lâzımdır. Fakat hidrojen âleminin henüz ilk safha-
larındaki ruhların görgü ve tecrübeleri bu hakikatleri ve zaruret-
leri idrak edebilmelerine yetecek kadar ilerlemiş değildir. Hattâ
az çok inkişaf etmiş olanlarında bile bu durum çok noksandır.
Bir kâinat mesuliyetinin muhtelif derecelerdeki payını taşıyan
vazife idrakine, bu safhadakiler henüz varmış bulunmamakta-
dırlar. Onun için, bu varlıklara henüz idare mekanizmasındaki
vazifeler tevdi edilemez. Binaenaleyh bunlar büyük vazife orga-
nizasyonlarına dahil değildirler. Bu ancak, tekâmülün daha ileri
safhalarında bulunan vazife plânlarındaki varlıklara ait bir iştir.
Bununla beraber, daha alttaki bu idraksiz, hattâ yarı idrakli var-
lıkların tekâmüllerine yardım etmek vazifesiyle mükellef kılın-
mış üstün varlıklar, onların vazife plânına hazırlıkları için hisse-
lerine düşen zarurî işleri yapabilmelerine yardım ederler. Bunun
için onlar arasında ileriki organizasyon teşkilâtına hazırlanmak
üzere çeşitli topluluklar, gruplaşmalar olur. Ve vazifeliler yerine
göre, az çok otomatik veya az çok idrakli olarak hazırlık işlerine
bu grupları ve toplantıları sevk ederler. Bunlar, inkişaf edip id-
raklerini genişlettikçe hareketlerinde o nisbette artan serbestlik-
ler kazanmaya başlarlar. Ve bu sırada kendilerine yavaş yavaş
büyük organizasyon sistemlerinin sezgileri verilir.
İşte, nasıl kaba bir madde; varlık safhasına girip orada bir
müddet tekâmül ederek bir nebat bedenini kurmaya başladığı
andan itibaren insiyaklarıyla bir topluluğa girmek suretiyle yeni
bir inkişaf devresine başlıyorsa o varlık, çok uzun bir tekâmü-
lü neticesinde ve vazife anlayışı tekemmül ettiği nisbette vazi-
fe mükellefiyetlerini öylece idrak etmeye başlamış ve mesuliyet
duygusunu kazanma yoluna girmiş bulunur. Bu da büyük vazi-
fe plânının organizasyonlarına giden geniş yollarını ona sezdir-
meye başlar.
*
* *
Biraz evvel, bir topluluk içindeki otomatik vazifelerden bah-
settik. Şimdi bu otomatik faaliyetlerin izahı üzerinde duracağız.

71
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

Çarşıdan gelirken elinizdeki paketleri evinize taşıtmak için bir

küfeciye verirsiniz. Küfeci onları evinize kadar niçin taşır? Size
yardım etmek için mi? Hayır. Onun böyle bir kaygısı yoktur. O
bu işi sadece, sizden alacağı beş on kuruşu koparmak için yapar.
İşte bu, sizin ona otomatik olarak yaptırdığınız bir iştir. Otoma-
tizmanın çeşitli karakterleri arasında bir tanesi de işte bu misal-
de olduğu gibi, birisini aklı ermediği bir maksat uğrunda aldatıcı
veya oyalayıcı birtakım tavizlerle yürütmek olur. Buna göre, bir
insanın otomatik olarak tekâmül yolunda yürümesi demek, var-
ması lâzım gelen hedefe bilerek ve isteyerek gitmek kudretini
gösteremeyen o insanın nefsaniyetlerine göre önüne ya cazibe-
li oyuncaklar sererek veya korkutucu, sindirici pozisyonlar çı-
kararak onun matlup yolda yürümesini temin etmek demektir.
Büyük gayelerin tahakkukuna mâtuf olan bu işler böyle birta-
kım otomatizmalarla başlar. Bu otomatizmanın ilk yürüyüşleri-
ni hazırlayan hissî ve nefsanî düşünceler ve arzular da müspet
veya menfî fonksiyonlarıyla, bu otomatizmanın kuvvetli birer
elemanı olurlar. İdrakler genişledikçe ve yapılacak işlerin illet
ve neticeleri hakkındaki öz bilgiler arttıkça neticeler yavaş yavaş
daha iyi görülür ve aradaki cazibeli veya korkunç otomatizma
vâsıtaları birer birer fonksiyonlarını kaybetmeye başlarlar. Artık
annesi çocuğunun başını yıkayabilmesi için, ona şeker vadetmek
lüzumunu hissetmez. O zaman insan doğrudan doğruya hede-
fini daha iyi görerek o hedefe ulaşmanın idrakine sahip olmaya
ve lüzumuna inanmaya başlamış, vazife plânına doğru yürüyü-
şün sezgilerini kazanmış bulunur. Esasen arz küresinin kudret-
li bir tekâmül vâsıtası, mükemmel hazırlayıcı bir mektep oluşu
da bundan ileri gelmektedir. Zira vazife bilgisine doğru şuur ve
idrakleri zorlayan programlı ve tertipli hâdiselerle kurulmuş bü-
yük bir otomatizmanın -insanları sevk edici- her türlü materyali,
sayısız his ve nefsaniyet unsurları dünya mektebinde mevcuttur.
Ve dünya hayatı üzerindeki vazifeliler de bu vazifelerini, insan-
lar arasında bu materyalleri kullanarak yapmaktadırlar. Demek
ki dünya; nebatları hayvan ve hayvanları insan safhasına çeşit-
li otomatizmalarla hazırladığı gibi, insanları da vazife bilgisi ve
organizasyon sistemleri sezgisine hazırlayıcı çok zengin varye-

72
 BEDRİ RUHSELMAN

telerle doludur. İmtihanlar, eprövler, müşahedeler, tecrübeler,

acı veya tatlı bütün his mudileleri, dinlerin vâzetmiş oldukları
cennet, cehennem, ahret müeyyidelerinin çeşitli görünüşleri<
Bütün bunlar, kâinatta yapmakla mükellef oldukları büyük ve
âlemşümul işlerin, vazifelerin idrak ve şuuruna insanları ha-
zırlamak gayesine mâtuftur. İnsanların; dünya olaylarının illi-
yet prensibi muvacehesindeki hakikî kıymetleriyle, o kıymetler
karşısında kendi durum ve davranışlarını öğrenmelerini, ken-
dilerini ona göre ayarlamalarını ve böylece vazife bilgisine ve
organizasyon disiplinine kendilerini hazırlayabilmelerini sağla-
mak dünya hayatının esas fonksiyonlarından birisidir. Ancak bu
fonksiyonun neticelendirdiği hedefe ulaşmış, kâinatta yapacağı
işlerin mükellefiyetini benimsemiş olanlardır ki dünya ile alâka-
larını kesebilirler.
*
* *
Çok geniş bir kâinat mekanizmasının teknik yollarını göste-
ren organizasyonların faaliyeti hakkında şimdilik kısa bir bilgi
vereceğiz. Kâinatlara ve ruhlara hâkim aslî prensibin icapları-
na göre yapılmakta olan namütenahi işler vardır. Maddelerin
teşekküllerinde, tesirlerin maddelere ve varlıklara tevziatında
ve bu tevziatın yerli yerince kullanılmasında varlıkların muhte-
lif inkişaf safhalarının ve tekâmüllerinin sevk ve idaresinde ve
kontrollerinde, onların tekâmüllerine hizmet eden kaba madde-
lerin çeşitli sayısız tezahürlerinin husule getirilişlerinde, hulâ-
sa kâinatın bütün mekanizmalarında yapılacak sayısız işler ve
hizmetler mevcuttur ki bunların her biri ihtisas kabiliyetlerine
göre varlıkların, ifasıyla mükellef oldukları birer idari vazifedir.
Bu mükellefiyetler -aslî prensibin yüksek icaplarına göre- varlık-
ların liyakat dereceleriyle mütenasip olarak yapılır ve ona göre
varlıklar vazifelendirilir ve vazifelenir.
Vazife duygusuna ve idrakine varmış varlıkların liyakatleri-
ne göre, vazife plânlarında birbirinden derece ve vazife durumu
itibarıyla farklı gruplaşmalar, kadrolaşmalar ve organizasyonlar
teşekkül eder. Bunlar birbirinin nâzımı, murakıbı, yardımcısı hâ-

73
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

linde, aslî prensiplerin istihdaf ettiği müşterek gayeye yönelmiş

olarak ünite’ye kadar yayılırlar. Bunların yapacakları işler arasın-
da yüksek icaplara göre varlıkların tekâmüllerine hizmet etmek,
onlar için maddî vasatlar hazırlamak, henüz otomatik kademede
bulunanlara yardım etmek gibi sayısız faaliyetler vardır.
Organizasyonlar bütün bu vazifelerini biraz evvel açıkladı-
ğımız gibi, ünite’den çıkıp organizatörlük-organizasyon niza-
mı içinde aşağılara doğru yayılan direktiflere göre ifa ederler.
Şu hâlde, vazife plânına dahil olmuş varlıkların sayısız yollarda
ihtisaslaşmaları, vazife liyakatlerini kazanmaları ve bunların ne-
ticesi olarak da çeşitli vazifeler etrafında toplanmaları, gruplaş-
maları, organlaşmaları ve sistemleşmeleri aslî prensibin direktif-
leri, müeyyideleri ve icapları dahilinde, onun ışığı altında vukua
gelmektedir. İşte bütün bu teşkilât, ruhların tekâmülleri için şaş-
madan yürüyen kâinatın, ünite’ye bağlı muazzam idare meka-
nizmasının teknik cephesini teşkil eder. Bittabî böyle yüksek bir
mekanizmada vazife almak için tam idrake varmış olmak, insan
üstü seviyeye gelmiş bulunmak lâzımdır. Esasen vazife plânı da
ancak hidrojen safhasının bitirilişinden sonra başlar. Vazife or-
ganizasyonları hakkında şimdilik lüzumu kadar bir fikir vere-
bilmek için, muazzam kâinat organizasyonu içinde kâinatın bir
zerresinin zerresinden daha küçük olan dünyamıza ait faaliyet
mekanizmalarından birisini, bu sahada vazifeli olan bir grup
idarecisinden aldığımız bilgi ile izah etmek istiyoruz. Aşağıda-
ki satırlar dünya işleri nizamında çalışan teknik idare grubunun
idarecisi, vazifeli bir plân tarafından -yüksek kaynakların tensibi
ile- dünyamıza ilk defa verilmiş bu bahse ait yüksek bir bilgiyi
ihtiva etmektedir.
“Kâinat içindeki, kâinatı idare eden prensiplerin zaruret ve
icapları olan maddî hâdiseler; kâinattaki tekâmülün malzemesi-
ni, müşahedesini temin eden unsurlardır. Türlü tekâmül ihtiyaç-
ları için, en ağır madde hâlinden en hafif madde hâline kadar na-
mütenahi transformasyonlar, deformasyonlar ve formasyonlar
olur. Bu maddî değişiklikler kâinatın umumî idaresiyle vazifeli
varlıkların direktif ve kudretleri kanalıyla ve muayyen sahalarda
vazifelenmiş varlıkların faaliyet ve işçiliği ile neticelenir. Kâina-

74
 BEDRİ RUHSELMAN

tın teknik muhtevasının unsurları olan daimî değişmeler, vazifeli

birçok varlığın eseridir. Fakat bu vazifelileri sevk eden varlıklar
gittikçe yükselerek ünite’deki umumî mesuliyet ve kuvvetlere
raci olurlar. Şimdi aldığım bir direktifle, muayyen değişmelerin
vukuuna âmil olan, onları hazırlayan varlıkların nasıl çalıştıkla-
rını anlatacağım.
“Yüksek prensiplerin icabı olarak vukuu yakın bir değişme-
nin, olması lâzım gelenin direktifi bize gelir. Zaten kâinatın tekâ-
mül eden her bir varlığı için, onların ihtiyaç ve fonksiyonlarını
kontrol ve tesbit eden diğer vazifeli gruplar, bu varlıkların liya-
kat ve ihtiyaçları derecesini ve onlar hakkında yapılması lâzım
geleni bize bildirirler. Yâni yüksek prensiplere paralel olarak di-
rektif veren yüksek varlıklardan başka, bize faaliyetlerimiz hak-
kında mütemmim malûmat veren diğer başka vazifeli gruplar
da vardır. Bir misal vereyim: Dünya hayatını yaşayan bir insan
tasavvur ediniz. Onun tekâmülü için muayyen bir değişikliğe,
muayyen malzemeye ihtiyacı vardır. Buna ya liyakat kesbetmiş-
tir veya bu onun imtihanlarının, teşevvüşünün, velhâsıl fonksi-
yoner hususiyetlerinin bir icabıdır. Bu icabı ölçüp biçen, dere-
celendiren, zamanını ve mahiyetini tâyin eden grup bir başka
gruptur. O grubun bize yardımı; mevzubahis insan için husule
gelecek hâdisenin evsafını, miktarca değerini, zamanını velhâsıl
bizim yapmakla mükellef olduğumuz bütün teferruatını hazır-
layıp vermesidir. Meselâ o insanın hasta olması icap ediyorsa
hastalığın nevi, ağırlık veya hafiflik derecesi, uzunluğu, kısalığı,
tedavi imkânları bize bildirilir. Daha teferruata gireyim: Bu has-
talıkta ağırlaştırıcı sebepler olması gerekiyorsa o kimsenin, im-
kânı az bir yere sevki, tedavi edecek doktorun teşhiste yanılması
gibi hususlar da eksiksiz olarak verilir. Artık o bir tek kişinin bu
durumundaki tekâmül malzemesi için -icap ederse- birkaç var-
lık çalışacak, birisi bünyeyi hazırlayacak, bünyedeki mikropların
faaliyetini temin edecek, bir diğeri doktorun fikrî durumunu o
muayyen anda icap ettiği gibi tesir altında bulunduracaktır. Bu
teknik faaliyetlerin sahaları da pek çok branşlara ayrılır. Bun-
ların arasından mühim birkaçını sayacağım. Meselâ, insanların
hâleti ruhiyelerini muayyen form kalıplarına bağlamak, mevziî,

75
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

içtimaî formları kurmak ve son bir misal vereyim, medyomları

idare etmek< Bunlar gibi çoğaltılabilecek, mahiyet ve ehemmi-
yetleri birbirinden farklı pek çok faaliyet branşları vardır. Bunla-
rın her biri kendi kadrosu dahilinde kendi teknikleri ile çalışırlar.
Bu muayyen faaliyet kadrolarının her birinin tekniği birbirinden
farklıdır. Meselâ, tabiatta vâki olan fizik değişiklikleri yapmakla
mükellef olan grup, medyomları idare edemeyeceği gibi, med-
yomları idare eden grup da içtimaî hâdiseleri kuran grubun va-
zifesini ifa edemez. Zaten çalışma zeminlerinin farklı oluşu, bü-
tün bu grupların çalışma tekniklerinin farklı oluşunu icap ettirir.
“Bu teknik vazifeli gruplar muayyen vazifeleri yaparken bir-
çok imkânlardan istifade ederler. Bu imkânlar mahiyet itibarıy-
la çok değişiktir. Bu arada size teknik tâbirler vermek imkânı-
nı bulamayacağım. Çünkü kullanılan bu kuvvet ve imkânların
kelimelerle ifade ve tavsif edilmesi güç ve imkânsızdır. Ancak,
onları yakın bir mânâda, en münasip şekilde ifade edebilecek
olan tâbirleri kullanmakla iktifa ediyorum. Kullanılan kuvvet-
ler elektromanyetik kuvvetler, mekanik kuvvetler, birçok kuv-
vetlerin muhassalası olan biyolojik kuvvetler ve kozmik kuvvet-
lerdir. Bunları istihsal etmek için feza imkânlarından, bedenini
terk etmiş serbest varlıkların enerjilerinden, üst âlemlerdeki var-
lıklardan intişar eden enerjilerden, insanların kuvvetlerinden,
bedenlilerin kuvvetlerinden (tabiî onlar bunu bilmezler) ki bu
bedenliler dünya içinde pek çoktur: insanlar, hayvanlar, nebat-
lar< gibi. İşte bütün bu imkân ve kaynaklardan istihsal edilen
enerjiler bizim enerjimizi takviye ederek (altımızdaki) vazifeli-
lerin de sevk edilişleri ile muayyen neticeleri husule getirirler.
Bir cismin muvazenesinin bozulması, meselâ rüzgâr istikame-
tinin idare edilmesi (çünkü rüzgârların muayyen bir istikamete
sevk edilmesiyle bâzı zaman muayyen bir yerde kopacak olan
bir tayfunun, muayyen kişilerin tekâmülü için zarureti vardır)
keza mevzii bir zelzelede, zelzele için lâzım gelen muvazene
değişikliğinin husule getirilmesi< İşte bütün bunlar için lâzım
gelen şartların husule getirilmesi bu saydığım kaynaklardan in-
tişar eden enerjilerle ve o enerjilerin muayyen ve münasip değer
ve tarzlarda vazifelileri tarafından kullanılmasıyla vuku bulur.”

76
 BEDRİ RUHSELMAN

*
* *
İnsanlık safhasının, yâni hidrojen atomu devresinin üstünde
başlayan vazife organizasyonlarına varlıklar birdenbire sokul-
mazlar. Bunun için uzun hazırlıklardan sonra vazife plânının
icaplarına uygun bir idrak seviyesine ulaşmış olmak gerekir. Bu
da dediğimiz gibi ancak, hidrojen âleminin en iptidaî kademe-
lerinden en üst kademelerine kadar geçecek uzun, hem de çok
uzun bir hazırlık devresinden sonra olur. İlk varlık hâlinden en
yüksek bir insan varlığı hâline gelinceye kadar idrakin böyle bir
vazife liyakatini kazanabilmesi için geçirilmesi lâzım gelen safa-
hatı evvelce belirtmiştik. Bu safhaların başında organizasyon sis-
teminin en iptidaî yürüyüşüne başlangıç olmak üzere nebatlarda
otomatik-mekanik insiyaklarla bir nevi topluluk hayatı başlar.
Bu topluluklar varlıkların hayatı ilerledikçe daha şümullenir ve
mânâsını genişletir. Hayvanlarda bu topluluk daha ziyade teba-
rüz eder. Henüz bir cemiyet hayatı başlamamış olmakla beraber,
ona doğru ilk hazırlıkları ifade eden oldukça mânâlı topluluklar
hayvanlar arasında mevcuttur. Meselâ karıncaların, arıların, top-
lu hâlde yaşayan bâzı hayvanların otomatik toplulukları buna
misaldir.
Bunlar insan hayatındaki mâşerî plânlara namzet olan var-
lıkların tertipli hazırlanışlarıdır. Bittabî bunları birbirlerine
bağlayan üst tesirler ve bağlar vardır. Bunlar da bu sahalarda
çalışan vazifeli varlıklardan gelmektedir. Böylece, kışlık zahire-
lerini biriktirmek için karınca toplulukları teşkilâtlandırılır, arı
toplulukları keza. Bazan yuvalarını, mütecaviz kartallara karşı
korumak için civardaki bütün leylekler bir araya toplanarak bu
canavarlarla bir ordu hâlinde harp ederler. Bâzı vahşi hayvan-
lar aç kaldıkları zaman sürüler teşkil ederek avcılığa çıkarlar.
Hayvanlarda sık görülen bu hâller, onların daha üst mâşerî plân
hazırlıklarının insiyakî tatbikatını yapabilmelerini sağlamak için
vazifeli varlıklar tarafından gönderilen lüzumlu tesirlerle husule
getirilmektedir.
Nihayet insanların gene kısmen otomatik, kısmen yarı idrakli
olan toplulukları ve cemiyet hayatları gelir. Burada artık yüksek

77
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

vazife organizasyonlarına ulaşmanın doğrudan doğruya ve en

yakın hazırlık tatbikatları başlar. İnsan hayatının gayesi de bu
yolda lüzumlu olan hazırlıkları bitirmektir.
Bundan başka, bir insanı teşkil ve idare eden varlığın da o
insan bedeniyle, karşılıklı bir organizatör-organizma durumu
vardır. O varlık insanın asabî sistem hüceyrelerinden teşkil et-
miş olduğu manyetik alana hâkim olmak suretiyle o hüceyreler
vâsıtasıyla bütün bedeni, organizmayı idare eder. Burada varlık
organizatör, beden ise organizmadır.
Bütün bu toplulukların, bu organizasyonların, bu sistemlerin,
her madde topluluğunun, topluluk sistemlerinin, kombinezon-
larının faaliyetleri, birbirleriyle olan münasebetleri, hulâsa her
olay, her durum, her şey ancak, ilâhî nizamın büyük ahengi için-
de, bu tesirler mekanizmasıyla sağlanır.
*
* *
Her organizmaya yukarıdan, yanlardan, aşağılardan bir sürü
tâli ve yan tesirler de gelir ki bu tesirlerin içinde hem o organi-
zasyonun vazifesini kolaylaştırıcı müspet tesirler vardır, hem de
onun kuvvetlenmesi, görgü ve tecrübelerinin artması, inkişaf ve
tekâmül etmesi için sarsıcı, bozucu ve hattâ yıkıcı menfî tesirler
mevcuttur ve bunlar o organizmanın imtihan, tecrübe ve müşa-
hede tatbikatlarının meydana gelişlerine sebep olurlar. Bütün bu
tâli tesirler o organizmanın yetişmesi için idrakli veya otomatik
olarak çalışan bir sürü vazifeli varlıktan gelir. Yüksek kâinat me-
kanizmasına bağlı bu vazifeliler, varlıkların, beden hayatların-
daki vazifelerinde başarı kazanmalarını temin edecek cehit ve
gayretleri göstermelerine zemin hazırlamak için -tekâmül mater-
yalleri olarak- ağırlaştırıcı, güçleştirici ve bazan da imkânsızlaş-
tırıcı bir sürü hâdiseyi onların önlerine sürerler. Bu materyaller,
varlıkların gittikçe liyakatlerini arttırmaları, kuvvetlenmeleri ve
daha üst durumlara kayarak yükselebilmeleri için ilâhî nizamın
kanunlarına göre tertip ve tanzim edilmişlerdir. Fakat insanlar,
bilgisizlikleri yüzünden bunları daima başlarına gelmiş birer
felâket olarak tanırlar.

78
 BEDRİ RUHSELMAN

*
* *
Organizasyonların, yüksele yüksele kâinatın üst hudutların-
daki ünite’de nihayet bulduklarını söylemiştik. Ünite’ye varınca-
ya kadar bu organizasyon elemanları aslî prensibin yüksek icap-
larına intibak etmek suretiyle idraken yavaş yavaş birleşirler. O
kadar ki ünite’ye girdikleri zaman, pek küçük nüanslar müstes-
na olmak üzere, onların idrakleri yüksek icaplara her noktasında
ve tam liyakatle intibak etmiş bulunur ve o zaman onlar, kâi-
natşümul yüksek faaliyetlere aşağılarda olduğu gibi, organiza-
tör-organ zaruretlerine tâbi olmadan, insan aklının eremeyeceği
tek ve büyük bir organizasyon vahdeti içinde devam ederler. İşte
bu, aslî prensibin kâinata ve ruhlara ait kudreti ile, kâinatımızın
bütün imkânlarının birleştiği bir hakikattir. Bize nazaran görü-
nen bu cephesine bakarak biz ona ünite diyoruz. Zira orada aslî
prensibin ruhlara ve kâinata ait kudretleriyle, kâinat bütünü bir
vahdet teşkil eder.
Demek ki organizasyonlar ünite’ye yaklaştıkça, idraklerin,
hürriyetlerin ve mesuliyetlerin artması nisbetinde vahdete doğ-
ru yürüyüş hızlanır. Organizatörlük-organlık münasebetleri
arasındaki bağlar gittikçe gevşer ve nihayet kaybolur. O zaman
ünite dediğimiz kâinatşümul vahdet tahakkuk eder. Bu hususta
ileride izahat verilecektir.
*
* *
Âlemlerin ilk kısımlarında, ilk kaba hidrojen safhasında ruh-
ların henüz hâkim olabildikleri varlıklar yoktur. Bu bakımdan
da onlar hakkında zaten böyle bir organizasyon sistemi bahis
mevzuu olamaz, hattâ bu ruhların toplulukları da düşünülemez.
Burada aslî tesirlerle kurulmuş, ruhların mekanik tekâmüllerini
sağlayan, insan aklının eremeyeceği bir idare sistemi vardır. İşte
bu idare sistemi altında ruhlar, ilâhî nizama göre taayyün etmiş
yollarda mekanik olarak sürüklenirler. Çok uzun süren ve ruhlar
için pasif hâllerde geçirilen bu tarzdaki tatbikatlarla bu iptidaî
ruhlar varlık safhasına doğru yavaş yavaş yükselirler.

79
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

*
* *
Varlık safhasındaki bir beden de bir organizmadır. Bunun
da kendisini teşkil eden partikülleri arasında organlaşmalar ve
sistemleşmeler vardır. Binaenaleyh ona -yukarıda söylediğimiz
gibi- aslî prensibin maddeye müteallik olan esasî tesirleri yerine,
etraftan tâli tesirlerle birlikte, tekâmül değerleri dediğimiz aslî
prensibin ruhlara ait kudretleri gelir.
Bu tâli tesirlerin de elbette başıboş değildir, bunlar da, evvelce
kâinata girdiğinden bahsettiğimiz iki ana tesirin, varlıklardan ve
bedenlerden geçtikten sonra değişmiş olarak dışarı naklolunan
hâlleridir. Daha doğrusu bunlar, varlıkların manyetik alanları-
dır. Bu tâli tesirler, ruhların ferdî ve mâşerî tekâmül ihtiyaçla-
rına göre ünite’nin tâyin ve takdiri gereğince, istikametlerinde
en küçük bir inhiraf bile olmaksızın tam zamanında, lüzumu
kadar ve ayarlı olarak hedeflerine ulaşırlar. Hiçbir vakit başları
boş olmayan bu tesirler kendileri için tâyin ve takdir edilmiş bu-
lunan hedeflere -bir sürü idare, kontrol ve yardım mekanizma-
larına tâbi tutularak- ulaştırılırlar. Bunlar; çoğu kere aralarında
binlerce çatışma, çarpışma, çekişme ve bozuşma gibi ahenksizlik
ve bozgunculuk manzarası arz ederlerse de bu hâl zâhirî bir gö-
rünüştür. Hakikatte bütün bunlar tekâmül zaruretlerini yerine
getirmek için vukua gelen tertiplerin ve mekanizmaların teknik
icapları ve insanları aldatıcı zıt görünüşleridir.
*
* *
Şimdi, bu tesirlerin maddelere akışlarındaki tertiplere ait bâzı
mekanizmalardan lüzumu kadar bahsedelim.
Evvelce söylediğimiz gibi, tesirin bir maddeye gelmesi de-
mek, o tesiri verici maddenin manyetik alanından alıcı madde-
nin manyetik alanına çok ince bâzı partiküllerin, yâni pek yük-
sek hareketleri haiz değerlerin aktarma edilmesi demektir. Bu
şöyle olur: Tesiri alan maddenin ihtiyacına cevap verme kudret
ve liyakatinde bulunan verici varlığın manyetik alanından bir te-
sir kalkar. Buna mukabil, alıcı madde veya varlık kendisine ulaş-

80
 BEDRİ RUHSELMAN

ması matlup olan bu tesiri -kendi manyetik alanından bir par-

çasını uzatmak suretiyle- âdeta davet eder gibi bir vaziyet alır.
Daha doğrusu tesirler göndermeye başlar. Biz buna öncü tesir
deriz. Bu öncü tesirler grubuna insanların isteklerini, arzularını,
ihtiyaçlarını, cehitlerini ve dualarını birer misal olarak gösteririz.
Dualar muayyen bir mesafeye kadar yukarılara aksedebilirler.
Bu mesafelerin uzunluğu da o duaları yapanların duayı yapar-
ken yukarılara arz ettikleri isteklerin samimiyetine, doğruluğu-
na ve şiddeti derecesine bağlıdır. Bâzı dualar uzun yollar kate-
demez, aşağılarda kalırlar. Bunlar zayıftırlar ve bu yüzden de
kendilerini gerçekleştirebilecek kudretteki varlıklara rasgelmez-
ler. Bunun da böyle olması icap eder. Bâzı dualar ise çok uzak
mesafelere kadar gidebilirler. Bunlar özden gelen ve hakikî tekâ-
mül ihtiyaçlarına dayanan kuvvetli isteklerdir. Kudretli varlıkla-
ra ulaşabilen bu duaların tahakkuk imkânları fazladır.
İşte böylece, sanki bir uçak alanından uçağa verilen sinyaller
gibi, bu öncü tesirler, gelmekte olan ilk tesiri karşılamak üzere
harekete geçerken, o alana inmesi icap eden ilk tâli tesir de idrak-
li, yarı idrakli ve hattâ bazan da otomatik olarak kendi kaynağın-
dan çıkıp ineceği alana doğru yürümeye başlar. Fakat dediğimiz
gibi, bu ilk tesirin başıboş değildir. Ona, ulaşacağı hedefin istika-
metini göstermek için, daha üst idrakli kaynaktan gelen diğer bir
tâli tesir de refakat eder ki buna güdücü tesir deriz. Bu güdücü
tesir ilk tesirle sempatize olmuştur.
Fakat güdücü tesir nisbeten kabadır. Çıktığı kaynağın şuur
ve idraki her ne kadar ilk tesirinkinden üstün de olsa gene sin-
yal vererek kendisini bekleyen manyetik alana onu tam isabet-
le ulaştırabilecek kudrette değildir. Bununla beraber ilk tesirle
doğrudan doğruya sempatize olabilecek ayarda bulunması, ken-
disinin ona refakatini mümkün kılmıştır. Demek ki iş bu kadar-
la kalırsa bunlar gene hedefe ulaşamazlar. Burada da iki sebep
vardır: Evvelâ, güdücü tesir her şeye şâmil bir idrak genişliğine
sahip olmadığından burada yolunu şaşırabilir. Yâni ilk tesirin
sempatize olabileceği daha diğer birtakım manyetik saha da var-
dır ki onlar da ihtiyaçları dolayısıyla bu nevi tesirlere sinyal ve-
rebilirler. Hâlbuki bu ilk tesirin buralara gitmemesi icap eder.

81
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

İşte güdücü tesirin bu husustaki kifayetsizliği yüzünden, diğer

alanların vermekte oldukları sinyallere aldanıp kapılarak ilk te-
sirin istikametini onlardan birisine doğru yöneltmesi de müm-
kün olur. Saniyen; hedefi istikametinde giden ilk tesire müdaha-
le edip onun mahiyetini değiştirmek veya yolundan çevirmek,
hattâ ifna etmek kudretinde olan diğer bir sürü parazit tesirle
bunların karşılaşması kabildir. İşte güdücü tesirler -bazan çok
kuvvetli olan- bu müdahalelere karşı koyabilecek durumda de-
ğildirler. Birinci tesir bu tecavüzler karşısında himayesiz kalınca
yarı yolda dejenere olup fonksiyonunu kaybedecek duruma ge-
lebilir. Veya diğer bir yere sürüklenebilir veyahut da dağılıp gi-
debilir. Hâlbuki, ilâhî nizamda herhangi bir işin aksaması, bozul-
ması, kötü neticeler vermesi gibi nizamı bozucu düzensizliklere
aslâ müsaade edilmez. Onun için, bu aksaklığı önleyici tertipler
kurulmuştur. Bu cümleden olarak, ilk tesirle beraber gelen gü-
dücü tesirden başka, daha yüksek idrakli, vazifeli kaynaklardan;
daha üstün tâli tesirler çıkıp bu kafileye refakat eder ki bunlara
da dirijan tesirler deriz. Dirijan tesir, sevk edici tesir demektir.
Dirijan tesirler, ilk tesire hedefi bulduran ve onu yoldaki müteca-
viz, rasgele parazit tesirlerden koruyan ve icap ederse bu bozucu
tesirleri ifna eden daha kudretli tesirlerdir. Bu şuna benzer: Bir
katarı ele alalım, bu katarın en önünde bir vagon vardır, onun ar-
kasında bir lokomotif mevcut, bu lokomotifi de bir makinist sevk
ve idare etmekte. İşte burada vagon ilk tesiri, lokomotif güdücü
tesiri, makinist de dirijan tesiri kabaca sembolize eder. Varılacak
istasyondan verilen işaretler ise öncü tesiri gösterir.
Böylece, bu tesir katarı alıcının manyetik alanına gelince güdü-
cü ve dirijan tesirlerin vazifeleri o alanın eşiğinde biteceğinden,
ilk tesiri orada, alanın hududunda terk eden bu refakat tesirleri
ondan ayrılırlar. İlk tesir ise gayesine uygun olarak o alanda hu-
sule getireceği müessiriyetlerle, onun tâbi olduğu madde bünye-
si üzerinde lüzumlu değişmeleri yapar, o maddenin muvazene-
sini bozar, ona muhtelif hareketler yaptırır: Yerinden oynatır, hâl
ve şekillerini değiştirir velhâsıl şiddeti ve istikameti derecesine
göre, fakat daima düalite prensibi ve değer farklanması meka-
nizmasından istifade ederek o maddede çeşitli hâdiseleri husule

82
 BEDRİ RUHSELMAN

getirir. Yalnız; bütün bunların daima yüksek tesirler mekaniz-

masının kontrolü altında olduklarını unutmamalıdır.
*
* *
Yukarılardan alınan tesirler çok mühimdir: Zira bu tesirlerin
her biri yükseltici değerleri ihtiva ederler. Ve maddeler bu yük-
sek değerleri ala ala üst plânın daha zengin değerli maddeleri ile
ve tesirleri ile sempatize olabilecek durumlara gelirler. Ve günün
birinde de bir üst kademedeki kombinezonlara kayarak onlarla
aynı plânda, yâni üst plânda tesirleşmelere başlarlar. Bu suretle,
o madde bir üst kademedeki madde kombinezonlarına geçerek
bir kademe daha yükselmiş olur ve inkişaf da böylece devam
eder gider. Bilâkis, eğer aşağıdan gelecek tesirler fazla olur ve
üstten de lüzumlu derecede tesirler alınmazsa bu defa iş tersine
döner. Yâni alttan gelecek tesirler nisbeten basit olduklarından o
maddenin ona nazaran mudil olan bünyesindeki bütün hareket-
leri besleyecek durumda bulunmazlar. Eğer bunlar yukarıdan
da beslenmezlerse yavaş yavaş o hareketlerin bir kısmı silinmeye
başlar. Ve o madde artık, bulunduğu kademedeki diğer kombi-
nezonlarla dahi alışveriş yapamaz hâle gelir ve ancak kendisi ile
sempatize olabilen bir alt kademenin maddeleri arasına karışmış
olur ki bu da onun gerilemesi, kıymetlerinin silinmesi demektir.
Şu hâlde bir madde kombinezonunun, daha doğrusu bir or-
ganizmanın yükselmesi veya alçalması; ona gelecek üst veya alt
tesirlerin kemiyet ve keyfiyetlerine bağlıdır ki bu da onu idare
eden varlığın, gelecek tesirleri iyi ayarlayabilmesine, lüzumlu
olanları organizmasına davet edip, lüzumsuzları bertaraf ede-
bilmesi hususundaki kudretine bağlıdır. Yâni bu işler onun me-
suliyeti altındadır. Meselâ bir organizmanın her cüzüne gelen
milyarlarca tesiri eğer onun organizatörü, o bedeni idare eden
varlık iyi ayarlayamazsa ve bu yüzden bâzı cüzülerin organiza-
törleri kendilerine tesirleri lüzumundan fazla davet ederlerse o
zaman bu organlara fazla tesirler akmaya başlar ve bunun neti-
cesi olarak da o grupta, diğer gruptaki cüzülere nazaran aşırı bir
faaliyet görülür. Bu aşırı faaliyetler gittikçe, o organın umumî

83
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

organizma nizamına karşı aykırı hareketlerde bulunmasını mu-

cip olur. Ve bu hâl nihayet o organın, organizmada hiçbir nizam
tanımıyan âsi bir duruma girmesine sebebiyet verir ki buna da
kanserleşmiş bir organ deriz. Şu hâlde, kanserleşme vakası, or-
ganizma içindeki bir organın, olduğundan daha ileri bir ham-
le alması, inkişaf etmesi ihtiyacını gösterir. İşte, bâzı organların
çeşitli hâllerde böyle muvazeneyi bozucu fazla veya eksik faali-
yetlerde bulunması, o organların tâbi bulunduğu organizmanın
bir gün, çökmeye ve dağılmaya başlamasını intaç eder. Bu hâl
insanların kaba iç organlarında olursa insanlar uzvî hastalıklar-
dan, ölümlerden bahsederler. Asabî sisteme ait partiküller ara-
sında görülürse ruhî hastalıklardan veya şuur bozukluklarından
bahsederler. Bütün bunlar varlığın, bedenine gelecek tesirleri,
muhtelif sebeplerle veya yüksek icapların tesiri altında iyi ayar-
layamamasının neticesidir ki bu sebeplerin başında gene, o varlı-
ğın mukadderatıyla ilgili olan, yâni kendi liyakat ve ihtiyaçlarını
neticelendiren durumları gelir.
*
* *
Tesirler hakkında bu umumî bilgileri verdikten sonra bir insa-
na gelen tesirlerden de bahsedeceğiz.
İnsan denilen şey; bir varlığın, bağlı bulunduğu ruha hizmet
etmek için, arz küresindeki kaba maddeleri bir araya toplayıp
kendisine vâsıta olarak kullanmak maksadı ile teşkil etmiş oldu-
ğu bir bedendir.
Varlık bu bedeni ancak yüksek vazifeli varlıkların yardım ve
direktifleriyle kurabilir. Esasen varlık da, ruhun bütün ihtiyaçla-
rına cevap verebilecek şekilde, kâinatın bir noktasında temerküz
etmiş çok ince madde partiküllerinden ibaret olan ve ruhun ihti-
yaçlarına ait bütün ifadeleri kâinat boyunca taşıyan muayyen bir
enerjiler veya tesirler mudilesidir, demiştik. Yalnız şunu ehem-
miyetle tebarüz ettirmek isteriz ki buradaki nokta mefhumunu,
dünyadaki mekân mefhumuna kıyasla sabit, donmuş bir yer gibi
düşünmemek gerekir. Bu, fizik şartlar altında anlaşılması ve an-
latılması zor ve ekseriya imkânsız olan bir mefhumdur. Bu hu-

84
 BEDRİ RUHSELMAN

susta şu kadar söyleyelim ki bu noktayı fizik bakımdan değil, id-

rakî bir nokta olarak anlamaya çalışmalıdır. Bu öyle bir noktadır
ki idrak nerede tesbit edilirse orada mevcuttur. Demek ki o nok-
ta hem kâinatta muayyen bir yerdedir, hem de her yerdedir. Bu-
nun üzerinde düşünenler bu bapta birçok şey sezmeye başlarlar.
Bu sezgi yalnız bu hususta değil, diğer bâzı problemlerin hallin-
de de onların işlerine yarar. İlerideki idrakî mekân veya kürevî
mekân bilgisi bu sezgiye insanları daha iyi hazırlayacaktır.
İşte varlık; bu mânâda kabul edilmesi iktiza eden bir noktada
temerküz etmiş bir tesirler veya enerjiler topluluğudur. Ve bun-
lar da bir ruha aittir. İnsanların anladığı satıh zamanı ve mekânı
ölçüsüne girmeyen böyle çok ince enerjilerden veya tesirlerden
mürekkep bir varlık; âlemlerin kaba kürelerine doğrudan doğru-
ya tesir edemez. Hâlbuki ruhun -muhtelif tatbikatı sırasında- bu
kaba kürelerin maddeleriyle de karşılaşması lâzım gelmektedir.
Ruha hizmet edecek varlığın bu hizmeti yapabilmesi için, diğer
tâbirle ruhun hizmetinde olmanın icaplarını yerine getirebilmesi
için bir kürede, kendisine o kürenin maddelerinden bir beden
kurması lâzım gelir. İşte bu lüzuma göre, onun için vazifelen-
dirilmiş yardımcı varlıklar faaliyete geçerek böyle bir bedenin
kurulmasında ona yardım ederler. Varlık, kurulan bu bedene
-ruhundan gelen tesirlerle- bağlanmış ve onu hâkimiyeti altına
almış olur ki evvelce de söylediğimiz gibi, buna enkarnasyon
derler. Bu şöyle olur:
Evvelâ tatbikat yapılacak kürede bir aile birim düalitesine,
yâni bir erkekle kadının bir araya gelerek bir birim teşkil etme-
sine ihtiyaç vardır. Bu ihtiyaç yerine getirildikten sonra üst va-
zifeli yardımcı tesirlerle erkek ve kadın tohumları birleştirilerek
aşılanmış bir yumurta meydana getirilir. Varlık bu aşılanmış
yumurta ile irtibata geçer. Burada varlık beyin hüceyrelerine ait
varlıkların manyetik alanlarına yaptığı müdahalelerle rüşeymin
beynini, daha doğrusu beyin hüceyrelerini kurmaya onları sevk
eder. Zaten insan varlığı spatyomda iken bu yüz binlerce be-
yin hüceyresi varlığını bir arada toplu olarak tutuyor ve onların
manyetik alanlarına tesir ediyordu. Bu suretle beyin hüceyreleri
varlıkları insan varlığının tesir ve yardımlarıyla kendi bedenle-

85
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

rini, yâni beyin hüceyrelerini kurarlar. Varlık, kurulmuş olan bu

beyin vâsıtasıyla asabî sistemin diğer kısımlarını kurar. Bu da
olduktan sonra asabî sistem vâsıtasıyla bedenin diğer bütün te-
şekkülâtını meydana getirir. Bedeni kurarken annenin maddele-
rinden istifade edilir. Yâni teşekkül etmekte olan ceninin beden
materyalleri, annesinin bedenini teşkil eden maddelerden alınır.
İnsanın bedenine hâkim olan varlık, doğrudan doğruya, beyin
hüceyrelerine ait yüz binlerce varlığın manyetik alanlarından
müteşekkil manyetik alanlar sentezi üzerine müessir ve hâkim-
dir. Yâni beden beyin hüceyreleri tarafından idare edilir. Ancak
bu idare, bedenin varlığı olan ve bir ruha ait bulunan enerjiler
topluluğunun, insan varlığının hâkimiyeti altındadır.
Rüşeymin ilk devrelerinde beyin hüceyreleri topluluğuna
ancak lüzumu kadar tesir gönderilir. Varlık, evvelce bahsetmiş
olduğumuz, kendisine mahsus idrakî temerküz noktasını terk
edip, heyeti umumiyesiyle bedenin içine dağılmaz. Enerjiler
veya tesirler mudilesi hâlinde o idrakî temerküz noktasında top-
lanmış hâlde bulunan durumunu daima muhafaza ederek ancak
lüzumu kadar miktardaki tesirlerinden bir kısmını beyin hücey-
relerinin manyetik alanına gönderir, bir kısım tesirleriyle ona
bağlanır. Rüşeymin inkişafı, ceninin tekâmülü ve nihayet insa-
nın doğumu anlarında ihtiyaca göre onun, beyin hüceyrelerinin
manyetik alanına göndereceği ve bağlayacağı tesirlerin miktarı
da artar. Ve insanın doğduğu sırada tesirlerinin mühim kısmı
ona bağlanmış bulunur. Dünya anlayışına göre, idrakî noktada
mevcut olan bu enerjiler mudilesinin sekizde yedisi bedene bağ-
lanmış olup ancak küçük bir kısmı yarı serbest hâlde o idrakî
noktada kalmıştır. İşte insanların enkarnasyon dedikleri şey bu-
dur. Görülüyor ki burada varlık ne bedenin içine girmiştir, ne
de bütünü ile bedenin organlarına dağılmıştır. O, tekmil beden
hayatı boyunca bütünlüğünü, izah ettiğimiz idrakî temerküz
noktasında muhafaza eder. Büyük bir kısmını beyin hüceyrele-
rinin manyetik alanlar sentezine gönderir ve bağlar. Unutulma-
sın ki bütün bunlarda gene yüksek tesirlerin yardımları vardır.
Bu beyin hüceyrelerine bağlanmış olan tesir sahalarına insanlar
-mahiyetini iyice bilmeksizin, sadece müşahedelerine göre- şuur

86
 BEDRİ RUHSELMAN

demişlerdir. Fakat varlığın serbest kalan, beyin hüceyrelerine

bağlanmamış kısımları o insanın muhitindekilerce ve kendisince
meçhul kaldığından ona ait insanlar açık bilgiler elde edememiş-
lerdir.
*
* *
Yalnız şu var ki insanı idare eden varlık bir bütündür. Her ne
kadar kendi enerjilerinin küçük bir kısmını beyin hüceyresinin
manyetik alanı dışında bırakmış ise de gene bütünlüğü ve tekâ-
mülü icabı olarak bu kısım da bedenden tamamen ayrılmış de-
ğil, onunla sıkı bir münasebet hâlindedir. Binaenaleyh serbestliği
tam değildir. Esasen bu iki kısmın arasındaki sıkı münasebetler
sayesindedir ki o varlık dünyada bedene bağlı kısımlarının; tekâ-
mülü istihdaf eden faaliyetlerinden faydalanır ve böylece beden-
lenmenin zarureti yerini bulmuş olur.
*
* *
Varlığın beden dışı durumu insanların şuurlarına direkt ola-
rak çarpmaz. Zira insan ancak, varlığın kendisine göndermiş ol-
duğu tesirlerin bir kısmıyla şuurlanır ve kendisini yarım yama-
lak idrak etmeye çalışır. Kendisine gelmeyen kısımlarına ait bâzı
müphem sezgileri bulunmakla beraber, bunlar hakkında açık bir
idrake sahip değildir. İşte insanların bazan derin bir iç muraka-
besi yoluyla sezebildikleri iç varlıkları, öz benlikleri, öz varlıkları
dedikleri şeyler, bedeninin dışındaki hakikî varlığının nisbeten
serbest durumlarıdır. Buna nisbeten diyoruz çünkü o ne kadar
serbest olsa gene tekâmülüne ait dünyadaki vazifelerinin zarure-
tiyle bedenin bütün durumlarını takip etmek, o durumların icap-
larını yerine getirmek mecburiyetindedir. Bu onun vazifesidir.
Bedenin ölümüyle, bağlı olan kısımları bedenden çözülmedikten
sonra, serbest kalan kısmını da tam serbestliğiyle kullanamaz.
Zira endirekt olarak, yâni bağlı olan kısımlarıyla, bedenin za-
ruretlerinden kendisini tamamıyla azade kılamaz. Bedene bağlı
olan taraflarıyla bedenden aldığı intibaların -o ana mahsus tekâ-
mül zaruretlerine göre- hazmedilmesi, neticelendirilerek ruha

87
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

aksettirilmesi gibi onu, bedeni üzerindeki faaliyetleriyle daima

meşgul edecek mecburî iştigal sahaları vardır.
*
* *
Tekâmülün icaplarından olarak varlık, kendisinde mevcut
kıymetlerin ve müktesebatın pek cüzi kısımlarını ara sıra beyne
aksettirir. İşte insanlar varlıklarının bu serbest taraflarından, be-
yinlerine akseden bu tesirlere -gene mahiyetlerini pek anlamak-
sızın- dikkat etmişler ve onları şuuraltı diye ifadelendirmişlerdir.
Şu hâlde insandaki şuur; varlığın bedene, daha doğrusu beyin
hüceyrelerinin teşkil etmiş olduğu manyetik alanlar sentezine
doğrudan doğruya olan bağlantısı ile akseden kısımlarının teza-
hürüdür. Bir de varlığın -dediğimiz gibi- beden dışındaki idrakî
bir temerküz noktasında kalıp beynin manyetik alanına bağlan-
mamış kısımlarına ait şuur ötesi sahası vardır ki bunu da iki kı-
sımda mütalâa etmek lâzım gelir. Bunlardan birisi şuuraltıdır.
Bu saha, varlığın geçmiş hayatlarına ait intibalarını ihtiva eden
kısımlardır. Şuurüstü dediğimiz ikinci kısım ise varlığın, serbest
kalan tarafının devamlı olarak ruhundan ve diğer varlıklardan
aldığı tesirleri ihtiva etmektedir. İşte şuurla şuurüstü münase-
betleri neticesinde; insanların ruhî plândan diğer varlıklardan
aldıkları tesirlerle şuurları arasında münasebetler ve alışverişler
kurulur, beyin, aldığı ruhî tesirlerle şuurüstüne bağlanır. Yâni
şuurüstü kanaldan kendisine ruhanî plâna ait intibalar gelir.
*
* *
Şu hâlde tesirleri, asıl merkez olan şuur sahasından alarak
kullanılmak üzere lüzumlu yerlere sevk eden sayısız asabî mer-
kezler vardır ki bunlar esas fonksiyonları bakımından birer mer-
kez değil, birer istasyondur. Ve organizmaya dağılan tesirler ayrı
ayrı fonksiyonlar görse dahi bunların kaynakları birdir ve daima
birbirleriyle münasebetleri mevcuttur. Şuur ötesinden gelen te-
sirler, varlığın beyin hüceyrelerinin manyetik kanalına doğru-
dan doğruya bağlı bulunan sahaya inerler. Oradan da tekâmü-
lün icaplarına göre, bedenin yaşaması için lüzumlu olan yerlerde
kullanılmak üzere asabî istasyonlara gönderilirler.

88
 BEDRİ RUHSELMAN

Demek ki insanlar bir, varlıklarından gelen bu tesirlerle, bir

de çevrelerinden aldıkları tesirlerle daima karşı karşıya bulun-
maktadırlar. İşte insan; öz varlığından gelen tesirlerle dünyadaki
çevresinden aldığı tesirlerin muvazenesi içinde yaşar.
*
* *
Beden ölünce ne olur? İnsanların gene yanlış olarak dezenkar-
nasyon dedikleri ölüm vâkı olunca beyin hüceyrelerinin varlık-
ları bedenlerini, yâni enkarne oldukları beyin hüceyrelerini terk
ederler. Fakat dağılmazlar. Zira artık bedeni terk etmesi icap
eden varlık onlar üzerindeki tesirini bedenini bıraktıktan sonra
dahi kaldırmaz. O varlıkların manyetik alanlarına göndermek-
te devam ettiği tesirleriyle onları spatyomda da daima bir ara-
da tutar ve tesiri altında bulundurur. Bittabî onlardan da tesir
alır. Spatyomun ilk zamanlarında ileride izah edeceğimiz gibi,
bir varlığın kendi ruhundan gelen tesirler müstesna, yukarıdan,
aşağıdan ve civardan gelen bütün tesirler ve irtibatlar kesilir. O
yalnız kendi varlığı ve şuuraltının bilhassa son hayatına ait inti-
baları içinde mahsur kalır. Ve bu sırada beyin hüceyrelerinin var-
lıklarıyla daimî surette münasebette bulunduğundan o varlıklar-
da da mevcut olan dünyaya ait intibaları toplayarak onlardan
kompozisyonlar yapabilir. Bu faaliyet de ekseriya çok ıstıraplı
olmasına rağmen kendisine lüzumu olan murakabeyi yapmak
imkânını verir. Bu murakabe ile lüzumlu olan neticeleri elde et-
tikten sonra tekrar kendisine yukarılardan ve civarlardan tesir-
ler gelerek uyandırılması ve idrakinin arttırılması temin edilir.
O zaman hakikî varlığını anlayabilecek duruma girer. Bu sırada
bittabî beyin hüceyrelerinin varlıkları da kendilerine göre tekâ-
müllerini yapmış olurlar. Bu suretle uzun birtakım ameliyelere
ve vetirelere tâbi tutulup yeniden dünyaya girmek hazırlığını ik-
mal ettikten sonra kendisine, dünyadaki tekâmülüne en elverişli
olan geniş bir imkân sahası içinde hayatının şekillerini ve şartla-
rını intihap hakkı verilir. Bu sahanın, yâni kendisine arz edilen
intihap sahasının genişliği onun idrakine göre kazanmış bulun-
duğu hürriyeti derecesine bağlıdır. Eğer idraki çok dar ise bu
saha da onun için çok dar olur ve bâzı ahvâlde de hemen hemen

89
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

hiç yok denecek kadar kendisine az bir intihap sahası bırakılır.

Eğer idraki bütün dünyayı şümulüne alacak kadar genişlemişse
o zaman da onun, dünyada tekrar bedenlenmesine ve tatbikat
yapmasına lüzum kalmaz. İşte böylece o kendi intihap hürriyeti
derecesine göre dünyadaki muhitini hazırladıktan sonra, tesiri
altında bulundurduğu beyin hüceyreleri varlıklarını -manyetik
alanlarına tesir etmek suretiyle- ana rahminde teşekkül edecek
bir ceninin beynini kurmak üzere o annenin bedenine sevk eder.
Ve evvelce izah ettiğimiz vetire yeniden, yeni şartlar altında tek-
rar başlar.
*
* *
Fakat hiç unutulmasın ki bütün bu işlerin ilâhî nizama uygun
olarak yürümesi şart olduğundan bunu temin eden yüksek tesir-
lerin ve idareci enerji mudilelerinin daima murakabesi ve neza-
reti -her yerde olduğu gibi- burada da mevcuttur.
Şunu da belirtmek isteriz ki daima insanı idare eden varlığın
tesiri altındaki beyin hüceyreleri varlıkları elbette ona ebediyen
bağlı kalmayacaklardır. Zira onlar da bu sayede birer insan be-
denini müstakilen idare edebilecek kudreti kazanabilmek için
kendilerine lüzumlu olan hazırlıkları yapmaktadırlar. Ve hazır-
lıklarını ikmal ettikçe birer birer kendilerini o varlığın tesirinden
ayıracaklar ve bir beyin hüceyresi olmaktan kurtulacaklardır.
Bunların da müstakil birer insan varlığı hâline girebilmeleri için
dünyadan ayrılıp dünya dışı muhtelif ara vasatlarda tatbikatlar
geçirmesi lâzım gelmektedir. Ancak bu suretle bir insan bütünü-
nü idare edebilecek duruma geldikten sonra, gene bir insanın be-
yin hüceyrelerinin manyetik alanlar sentezine tesir ederek dün-
yadaki tekâmüllerini insan hâlinde, yâni insan bedeni vâsıtasıyla
yapmaya başlarlar.
*
* *
Bu bilgilerden sonra insan varlığının bedenlenmesi tâbirini bu
geniş mânâda anlamak ve ete girme demek olan enkarnasyon
mefhumu gibi dar bir çerçeve içinde düşünmemek lâzım gelir.

90
 BEDRİ RUHSELMAN

Enkarnasyon tâbiri; zorla hüceyreler içine sevk edilerek onlara

bağlanan daha basit varlıklar hakkında kullanılabilir. Fakat in-
san varlığı için doğru değildir.
Şu hâlde insanın bir bedenle olan münasebeti, onun beyin hü-
ceyrelerinin manyetik alanına hâkimiyeti ve bu vâsıta ile de bü-
tün organizmasına tesirlerini göndermesi şeklinde olmaktadır.
Bu da o bahsettiğimiz temerküz noktasından varlığın, bedene
göndereceği tesirlerinin büyük bir kısmı ile temin edilmektedir.
Tesirlerin az bir kısmı da beden dışındaki noktada az çok serbest
olarak daima bulunmaktadır.
*
* *
Bedendeki tesirler, bedeni idare eden varlığın kontrolü altın-
da ve yüksek tekâmül icaplarına göre bedenin bütün fizik, fizyo-
lojik, biyolojik ve ruhî fonksiyonlarını yerine getirirler. Burada
hiçbir şey zerre kadar aksamaz. Bu tesirlerin fonksiyonları, kâi-
natın umumî fonksiyonundan ayrı değildir. Onun büyük ahengi
içinde cereyan eder ve o ahengin dışına çıkamaz.
Zaten ilâhî nizam bütün kâinatın durum ve hâllerini o kadar
mükemmel bir ahenk içinde tertiplemiş, o kadar mazbut bir me-
kanizmaya bağlamıştır ki bütün sonsuz görünüşlerine rağmen,
kâinat olayları bir tek yürüyüş hâlinde akıp gider. Bu hakikati
görebilenler için, bir tek beden ve bütün kâinat birbirinden ayrıl-
mayan iki mekanizmadır.
*
* *
Bütün varlıklarıyla birlikte kâinatın her zerresine bir sürü te-
sir gelir. Milyarlarca zerrenin teşkil ettiği bir cisme, milyarlarca
cismin teşkil ettiği bir güneş sistemine, milyarlarca güneş siste-
minin teşkil ettiği bir nebülöze ve sayısız nebülözlerin teşkil etti-
ği bir âleme, nihayet hidrojen realitesi dışında gene sayısız âlem-
lerden müteşekkil kâinat bütününe gelen tesirler mudilesinin bir
zerresini dahi insan idraki lâyıkıyla kavramaktan âcizdir.

91
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

İşte ilâhî nizamın kâinattaki icaplarını yerine getiren, bu icap-

lar içinde kâinatın ahengini kuran ve onu kucaklayan bu tesirler
vahdetidir ki bütün hareketleri ve durumları meydana getirir ve
ruhların kâinatla münasebetini ve tekâmül akışının zaruretini
izah eder.
*
* *
Madde kombinezonlarının muhtelif değişmelerinin ve üst de-
ğerler almalarının, maddelerin inkişafında ne kadar büyük rol-
ler aldığını izah ettik. Ruhun kâinatla irtibatının yegâne gayesi
tekâmül olduğuna göre, ruha hizmet eden varlığın bu değişme-
lerden istifade etmesi ve bunun için de sayısız madde kombine-
zonlarıyla karşılaşması zarurî olur. Madde kombinezonlarının
sayısız kürelerde, sayısız şekilleri ve dereceleri vardır. Bir küre-
nin, bilhassa arz küresi gibi madde teşekkülâtı en zengin olan
kürenin imkânlarından başka, gene sayısız diğer kürelerin mad-
de kombinezonlarına ait imkân zenginlikleri ruhların tekâmül-
lerine yarayan bol materyallerdir. Fakat bir varlığın bu materyal
bolluğundan lâyıkı ile istifade edebilmesi için birbirinden çok
farklı ve dereceleri çok değişik olan bu sayısız kombinezonlarda
yaşadıktan sonra onları değiştirmesi ve üst kısımlara geçebilme-
si, kendi bulunduğu alt merhalede kullandığı madde kombine-
zonlarını bırakması iktiza eder ve illâ yukarı kombinezonlara
ulaşamaz ve basit durumunda kalır. Hâlbuki onun esasen, bu
madde kombinezonlarında tatbikat görmesinin gayesi daima
yukarılara ulaşmak ve böylece hizmet ettiği ruhun maddelerle
olan tekâmül safhalarının ikmalini sağlamaktır. O hâlde bir var-
lık, ihtiyacına göre evvelâ bir kürenin maddelerinden kurulmuş
bedenle sıkı irtibata geçecek, kendi süptil vibrasyonları ile onun
her zerresine hâkim olacak ve onu, mensubu bulunduğu ruhun
ihtiyaçlarına göre kullanarak bu sayede o küredeki kaba madde
kombinezonlarından ve bu kombinezonlarla diğer bedenler ara-
sındaki münasebetlerden doğacak hâdise vibrasyonlarını idraki
kanalı ile ruha gönderecektir ki onun bedenle olan bu irtibatını
insanların enkarnasyon diye isimlendirdiklerini evvelce söyle-
miştik.

92
 BEDRİ RUHSELMAN

Varlığın, bedende işi bittikten sonra artık orada kalmasına lü-

zum ve ihtiyaç yoktur. Zira bu, kendi tekâmülü aleyhine olur.
Binaenaleyh işi bitince varlık, bedeni terk edecek ve başka mad-
de kombinezonları imkânları içine girecektir. İşte bir varlık, bir
bedenin bütün imkânlarından faydalandıktan sonra ondan daha
üstün başka bir madde mudilesi şartları içinde de tatbikatlara gi-
rişmek zaruretindedir. Fakat bu hâlin tahakkuk edebilmesi için
onun, ilk madde mudileleri şartlarından ayrılması, bedenini terk
etmesi lâzımdır ki buna da insanlar dezenkarnasyon veya ölüm
demektedirler.
*
* *
Ölüm; ilâhî nizamın ahengi altında, muayyen bir andaki de-
ğer farklanmasının miktarî bir ifadesidir. Yâni bir dünya bedeni,
dünya hayatı boyunca hizmet ettiği ruha, kendisinden beklenen
hizmeti lüzumu derecesinde gördükten sonra artık onun o ruha
vâsıtalık yapmak gayesi ortadan kalkmış olur. Bunun neticesinde
de o bedendeki değerlerin azalması icap eder. Zira ilâhî nizamda
lüzumu kalmayan bütün vetirelerin tasfiyesi zarurîdir. İşte bu
zaruretle, kendisinin canlanmasına sebep olan varlık karşısında,
bütün fonksiyonlarını ikmal edip artık işe yaramaz hâle gelmiş
dünya bedenine yukarıdan inen tesirler, yâni değerler kesilir. Bu
tesirlerin kesilmesiyle onun kombinezonlarındaki hareketlerin
bir kısmı silinmeye başlar. Bu sırada aşağıdan gelen tesirlerin de
müdahalesiyle o beden artık eski şeklini ve hâlini muhafaza ede-
mez. Parçalanmaya ve dağılmaya başlar ki bu hâlin kalitatif ola-
rak görünüşü ölümdür. Ve bu da beyindeki hüceyre varlıklarının
bedenlerini terk etmeye başlamasıyla gerçekleşir. Zira beyindeki
hüceyrelerin bedenlerini terk edişleri, bu hüceyrelere hâkim olan
varlığın bedenle olan alâkasını kesmesi demektir.
Dünya hayatı boyunca bu bedenden istifade etmiş olan var-
lık; müteakip inkişaf ve tekâmül safhalarına devam edebilmek
için daha üst tesirlerin değer ve mekanizmaları sayesinde, daha
müsait kombinezonlarla beslenmeye ve zenginleştirilmeye muh-
taçtır.

93
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

Bir dünyadaki bedenlenmeler serisinde, varlığın ölümleri ve

doğumları tevali ede ede nihayet o dünyadaki işi biter. Bu su-
retle orada ebediyen terk edilmesi icap eden bedene ait üst tesir-
lerin miktarı son defa olarak azaltılırken, diğer taraftan ve aynı
zamanda kazanılması lâzım gelen başka bir âlemin bedenine ait
tesir miktarları ve değerleri çoğaltılır. Demek ki ruhun tekâmü-
lüne hizmet eden varlık dünyadaki son ölümüyle o vasattan ay-
rılacak ve imkânları çok bol ve şümullü bir üst vasata geçecektir.
Şu hâlde nasıl, bir ruhun tekâmülü için kâinattaki onun süptil
maddî vâsıtasının, yâni varlığının kaba bir kürede doğuşu bir
icap ve zaruret ise ruhun müteakip tekâmülüne hizmet edebil-
mesi için bu süptil varlığın işine yaramayacak hâle gelmiş olan
kaba vasatları terk ederek muhtaç olduğu daha üst vasatlara geç-
mesi de o kadar kuvvetli bir icabın zarureti olur.
*
* *
Bir insanın ölümünü intaç eden bütün şekiller ve hâller, has-
talıklar, felçler, cinayetler, kazalar, tabiat hâdiseleri sadece bu
icap zaruretlerini, o varlığın müteakip inkişaf ve tekâmülüne en
uygun gelecek tarzda yerine getirmek içindir. Bu hakikati öğren-
dikten sonra artık ölümü ve ölüme sebep olan hâlleri birer felâ-
ket telâkki etmenin hiçbir mânâsı kalmaz. Buradaki bütün dâva,
ölüm denilen, bu alt vasattan üst vasata intikal sırasında insanın
alt vasatta iken, yâni dünyada iken kendisinden beklenen işleri
lâyıkıyla bitirmiş olması ve muvaffakiyetle hayatını geçirirken
kendisine yegâne rehberlik eden vicdanının yüksek realitelerin-
den ayrılmamış bulunması lâzımdır. Böyle yaptıkça hem o yük-
sek realitelere uymakla doğru yolu kaybetmemiş olur, hem de
vicdanının bu suretle daha ileri inkişaflarını temin ederek onun
kudretlenen rehberliğinden o nisbette çok faydalanmış bulunur.
O hâlde dünyada vicdan, tekâmül yolunda insanların en kudret-
li dayanağı ve kurtarıcısıdır.

94
DÜNYA, AHENKSİZLİK, AHENK
İnsan hayatında, vicdan şeklinde görülen inkişaf mekanizması,
yalnız bu safhaya mahsus değildir. O, dünyadaki bütün varlık-
ların tâbi bulundukları bir inkişaf ve tekâmül hazırlığı mekaniz-
masıdır. Binaenaleyh vicdanı lâyık olduğu bu umumî kıymetiyle
tarif etmek ve anlamak gerekir.
Vicdan; varlıklar için, bütün fiil ve hareketlerin gayesi demek
olan vazifenin gerçekleşmesine yönelmiş bir hazırlık mekaniz-
masıdır.
Bütün varlıkların gayesi tekâmül olduğuna ve insanlık saf-
hasındaki tekâmülün mânâsı da dünya üstü vazife plânına ha-
zırlanmak olduğuna göre tarifi, vazifeye hazırlık mefhumuna
dayanan vicdan mekanizmasının dünyada bütün varlıklara şâ-
mil olması iktiza eder. Diğer taraftan idrakle vicdanın inkişafı
arasında birlik vardır. Hâlbuki varlıkların inkişaf kademelerine
göre idrakleri çok değişiktir. O hâlde idrakleri farklı varlıklar
arasında da vicdan anlayışları ve vicdan tatbikatı o nisbette fark-
lı olacaktır.
*
* *
Şimdiye kadar vicdanın ancak insan safhasındaki durumu
mütalaa edilmiş diğer safhalarına tekabül eden durum ve hâlle-
ri nazarı itibara alınmamıştır. Bu hâl insanlara vicdanın; ilk ne-
bat hayatından insan hayatına kadar geçen safahatının birbirini
takip eden akışını mütalaa etmeye fırsat vermemiştir. Hâlbuki
vicdanın, dünya hayatı bütünü içinde mütalaa edilmesi; tekâmül
bilgisinin daha iyi anlaşılması bakımından lüzumludur. Vicda-
nın umumî ve şümullü delâleti içinde mütalaası düalite prensibi
ve değer farklanması ışığı altında yapılır.

97
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

*
* *
Bütün âlemimizde her şeyin düalite prensibi ve değer fark-
lanması mekanizmasıyla vukua geldiğini, hiçbir zerrenin, hiçbir
hâdisenin ve mefhumun bu prensip dışında kalamayacağını ev-
velce bütün tafsilâtıyla izah etmiştik. İşte, dünyamızda tekâmül
hazırlığının kuvvetli bir mekanizması olan vicdan da bu prensibe
tâbi bulunmaktadır. Şu hâlde vicdan; bir birim düalitedir. Birim
düalitenin birbirine zıt iki unsurdan teşekkül etmiş olduğunu
belirtmiştik. Vicdan düalitesinin bu zıt unsurlarını izah edeceğiz.
Herhangi bir birim düalitenin zıtlarının mevcudiyeti onun,
fonksiyonunu yapabilmesi için şarttır. Zıtlar olmayınca o birimin
mevcudiyetinin gayesi tahakkuk edemez.
Şu hâlde inkişafı sağlamaya mâtuf olan vicdanın zıt unsur-
larından birisi, yâni üst taraftaki, vazife sezgisine yönelmiştir.
Buna mukabil diğer zıddı, yâni alt unsuru da evvelkinin vazife
sezgisi yolundaki yürüyüş hızını kesen bir nefsaniyettir. Bina-
enaleyh birincisine kısaca vazife hazırlığı unsuru, ikincisine de
nefsaniyet unsuru diyeceğiz.
Demek, dünyadaki varlıkların vazife plânına hazırlanmaları
için işleyen vicdan mekanizmasının birisi vazifeye, diğeri nefsa-
niyete yönelen birbirine zıt iki unsuru vardır ki bu iki unsurun
mütemadi değer farklanması neticesinde, yâni zıtlardan birisi-
nin veya diğerinin daha üstün değerler ve tesirler alması netice-
sinde vukua gelen çatışmaları, mücadeleleri, muvazene hâlleriy-
le vicdan mekanizması çalışır. Ve varlıkların ilerlemeleri de bu
muvazene hâllerine göre çeşitli formlarını alırlar. Bu çatışmalar
ve muvazene hâlleri dünya varlıklarının bütün kademelerinde; o
varlıkların insiyak, sezgi ve idrak kudretlerine göre mevcuttur.
*
* *
İnsanlar; nebatlardaki, hayvanlardaki ve hattâ bir kısım in-
sanlardaki bu düalitenin mevcudiyetini idrak edemezler. Zira
bu mekanizmanın, insanların anladığı mânâdaki formu ancak

98
 BEDRİ RUHSELMAN

insanlarda görülür. Vicdanın bu formu alabilmesi için idrakin,

insanlarda tezahür eden seviyeye ulaşmış olması lâzımdır. Bi-
naenaleyh insanlığın altındaki kademelerde görünen inkişaf
düalitesinin; insanlardaki vicdan şekline benzerliği elbette olma-
yacaktır. Bununla beraber, dünyada az çok müstakil ve serbest
duruma girmiş en iptidaîlerinden itibaren bütün varlıklarda bu
inkişaf düalitesi vardır. Ve onların -pek çok yavaş da olsa- inki-
şafları bu mekanizmanın işlemesine bağlıdır. Dünyada pek ipti-
daî hâlde bâzı hayat hamlesi kırıntıları, nebat bedenini kullanan
varlıklarda görünmeye başladığından insanın, idrakinin düalite
prensibi şümulünü, onlara kadar uzatması mümkündür. Bunun-
la beraber, bu mekanizmanın insanlarda görülen vicdan şekli,
mükemmelleşmiş ve tam formunu almış bulunduğundan bu
ismi, onun altındaki varlıklara da teşmil ederek zihinleri karış-
tırmamak için bütün varlıklar bahis mevzuu olunca onu -insan-
lardaki gibi- vicdan ismiyle değil, inkişaf veya tekâmül mekaniz-
ması ismi altında umumîleştirerek konuşmak muvafık olur.
*
* *
Şimdi, inkişaf mekanizmasının istilzam ettiği idrak, hürriyet
mefhumlarının dünyadaki nebat ve hayvan gibi basit varlıklar-
daki mukabillerini belirtelim.
Bedenlenmiş olan her varlıkta idrak ve hürriyetin kendisine
mahsus en basit ve iptidaî hâli mevcuttur. Bunu yukarılarda
izah etmiştik. Yalnız şu var ki iptidaî kademelerin idrak ve ira-
deleri insanların kabul ettiğinden bambaşka mânâları taşır. Hele
nebatlarda bunlar hissedilmeyecek derecede basittir, iptidaîdir,
âdeta insiyakî hamleler hâlindedir ki bu da o safhadaki varlık-
ların hayat ihtiyaçlarına bol bol kâfi gelmektedir. Şu hâlde nebat
ve hayvanlarda, insanların tanımakta olduğu vicdan şeklinde
olmamakla beraber, ona muadil bulunan bir inkişaf düalitesi
mevcuttur. Fakat tekrar ediyoruz, bunu insanlık âlemindeki va-
zife-nefsaniyet düalitesi şeklinde düşünmemek gerekir.
İptidaî varlıkların sadece basit bir inkişaf mekanizması olarak
kabul ettiğimiz bu düalitenin en iptidaî insiyaklara ayarlanmış

99
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

bulunacağı tabiîdir. Meselâ nebatları ele alalım. Nebatlardaki

idrak ve irade hürriyeti insanlarınkine nisbetle o kadar iptidaî
ve basittir ki bunun objektif olmaktan ziyade subjektif karak-
teri vardır. Ve bunu da insan idrakinin kavrayabilmesi hemen
hemen mümkün değildir. İşte bu yüzden onlardaki inkişaf in-
sanlara tamamıyla mekanik bir yürüyüşe tâbiymiş gibi görünür.
Buradaki durum hakikatte bir görünüşten ibarettir. Zira bu saf-
hadaki varlıklar kaba maddelerdeki gibi, yalnız üniteden gelen
tesirlere tâbi ve onların maddede yaptıkları hareketlere intibak
etmeye mecbur durumda değildirler. Bunlarda insiyakî hamle
ihtiyaçları belirmiş ve bunun basit tatbikatları da başlamıştır.
Filhakika fizikteki kılcallık hassasına uyarak topraktan gıdasını
kökleri vâsıtasıyla alıp bedenine yayarken, onları bedeninde kul-
lanması ve sarf etmesi, insanlara göre meknî denebilecek kadar
iptidaî olan insiyakî hamlelerini gösterir. Bu durum o nebatın
yaşaması için kaba maddeye vâkı olan müdahalesinin en basit
şeklini ifade eder. Nebatın diğer hayatî fonksiyonları hakkında
da hâl böyledir. İşte ancak bu mânâyı muhafaza etmek şartıyla,
nebatlardaki inkişafın otomatik olduğunu söylemekteyiz. Bina-
enaleyh onların da çok basit olmakla beraber, bu iptidaî canlılık
durumlarına yetecek kadar otomatik ve basit müdahalelerini ih-
tiva eden birer inkişaf mekanizması mevcuttur ve bu da bir birim
düalite içinde vâkı olur. İşte bu birim düalitenin insan hayatın-
daki adı vicdandır. Zaten bu görüşü kabul etmezsek dünyadaki
bedenlilere mahsus olan inkişaf mekanizmasına göre nebatların
ve hayvanların ilerleyişlerini de izah edemeyiz. Hayvanlarda bu
iş biraz daha bârizdir. Çünkü onların idrak ve irade hürriyet-
leri biraz daha, yâni insanların nazarlarına çarpabilecek kadar
inkişaf etmiş bulunmaktadır. Binaenaleyh inkişafa müteallik
bu birim düalite mekanizmasının hayvanlardaki müşahedesini,
ufak bir dikkat sarfıyla yapmak birçok kimse için mümkündür.
Bir tarafa sopayı, diğer tarafa kemik parçasını koyup da ikisi-
nin ortasında serbest bırakılan -o sopanın tadını almış- bir köpek
şaşkına döner. Ruhunda, sopanın hâtırası canlanan bu köpeğin
kemiğe hücum edip etmemek hususunda bir müddet geçireceği
kararsızlık ondaki basit, kısa bir iç mücadelesine tevafuk eder.

100
 BEDRİ RUHSELMAN

İşte bu durum, insanlarda vicdan düalitesi dediğimiz mekaniz-

manın ne kadar iptidaî hâlde olursa olsun, hayvanlardaki şeklini
ve işleyiş tarzını gösterir. Hayvanlarda bu mekanizma otomatik
olarak işler. Meselâ açlık hissi, gıdasını arama vazifesini köstek-
leyen korku veya tembellik duygusunu yenmeye onu sevk eder.
O bu duygusunu yener, çünkü gıdasını bulmak için etrafında
araştırmalar yapmaya, cehit ve gayret göstermeye açlık hâli onu
mecbur eder. Bu da ona, tıpkı insanların vicdan mekanizmasında
olduğu gibi, bir sürü tatbikat zemin ve imkânları hazırlar: Gıda-
sını bulamaz, aç kalır, gittiği yerlerde dayak yer, hemcinsleriyle
boğuşur, nihayet öldürülebilir. Bunlar o hayvanın varlığında ge-
lip geçici de olsa bir sürü otomatik çatışmalarla müterafık olur.
Keza yukarıdan gelen şiddetli tesirler, sevgi bağlantıları; yeni
doğan yavrusunu beslemek ve büyütmek vazifesini ona yükler.
Böylece, gelen bütün tesirler karşısında onun göstereceği cehit
ve gayretler, insanlardaki vicdan mekanizmasının hayvanlarda
muadili olan birim düalite ile yürür ki hayvanları otomatikman
insanlardaki vicdan düalitesine bu birim düalite hazırlar. İnsan-
lara gelince, burada aynı mekanizma bittabî daha yüksek, yâni
idrakli karakteriyle vicdan denilen formunu almaya başlar. İn-
sanlıkta vicdan realitesinin hem otomatik, hem yarı idrakli, hem
de az çok idrakli olmak üzere üç safhası da mevcuttur.
Otomatik vicdan safhası, insanların henüz ilk zamanlarına
aittir. Bu insanlara hatalı olarak: Henüz vicdanları inkişaf etme-
miştir diyenler bulunabilir. Fakat bu hüküm vicdan düalitesine
ait vermekte olduğumuz geniş şümullü bilgi içinde yanlıştır. Ve
bu hâl insanlarda düaliteyi açık olarak görememenin neticesidir.
Bununla beraber, insanlığın ilk kademelerindeki vicdan meka-
nizması ne kadar az bâriz olursa olsun ve ne kadar otomatik
görünürse görünsün, hayvanlardakine nazaran gene az çok id-
rakli hareketlerle zenginleşmiştir. Meselâ, büyük bir sevgi bağı
ile yavrusuna bağlı olan ilk insan kademesi kadınının idrakin-
de, analık mükellefiyetine ait az çok kuvvetli duygular, sezgiler
ve hattâ bilgi kırıntıları vardır. O, çocuğunu, bir hayvanın yav-
rusunu beslediği gibi, sade kör insiyaklarına uyarak beslemez.
Çocuğunun hasta olmaması, rahatsız edilmemesi, ölmemesi için

101
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

aklı erdiği kadar kablî tedbirler almanın ve o tedbirlere göre bâzı

fedakârlıklara katlanmanın lüzumunu kabul eder, bu yolda ce-
hit ve gayretler gösterir. Biraz büyüyen çocuğunu -hayvanların
yaptığı gibi- silkip atmaz. Gene aklının erdiği, bilgisinin yettiği
kadar onun talim ve terbiyesiyle de meşgul olmanın lüzumunu
idrak eder ve bu yolda çocuğuna karşı bir analık borcuna ait mü-
kellefiyetinin bulunduğu sezgisine az çok varmış olur. Mama-
fih o bunları yapmayabilir de!.. Yâni, ilk kademelerinde insanlık
otomatizmasını, hayvanlık âleminin otomatizmasından ayıran
hürriyet ve serbestlik hâli, hayvanlarda mevcut olmayan mesu-
liyet duygusunun ve idrakinin insanlarda -bir sezgi hâlinde de
olsa- doğmaya başlamış olduğunu gösterir. Bu mesuliyet sezgi-
sinin doğuşu, insanlık inkişafının hızlanmasında âmil olan en
mühim duyguların başlangıcıdır. Zira vicdan düalitesinin vazi-
feye ve nefsaniyete müteveccih zıtları arasındaki muvazene du-
rumları üzerinde bunun büyük rolleri olacaktır: Bu sayede sayı-
sız imtihanlar, eprövler, ıstıraplar, azaplar, müşahedeler velhâsıl
bir sürü hâdiseler idrak sahasında yer alarak insan varlığı -icap
eden otomatizmalarla- vazife sezgisine hazırlanacaktır.
*
* *
İnsanlık kademeleri ilerledikçe vicdan realitesine ait duygu-
lar, bilgiler ve idrakler artar. O nisbette hürriyetlerin hududu ge-
nişler. Fakat bir bakımdan da idraki genişledikçe insan; yapması
ve yapmaması icap eden şeyleri daha iyi sezmeye başlar, onlara
uymak mecburiyetini duyar, böyle olunca da hürriyetini gene
bizzat kendisi tahdit etmek zaruretini duymaya başlamış olur.
Bu suretle vicdan mekanizması gittikçe daha iyi idrak edilir ve
insan o nisbette otomatizmadan kurtulur ki bu da onun adım
adım vazife sezgisine yaklaşmasını temin eder. Nihayet oldukça
uzun bir müddet sonra vicdan düalitesinin muvazeneleri vazife
sezgisinin ve bilgisinin eşiğine dayanır.
*
* *

102
 BEDRİ RUHSELMAN

Varlıklara ait inkişaf mekanizmasının umumî olarak şemasını

kısaca verdikten sonra, insanlık hayatında onun nasıl işlediğini,
nasıl işlemesi lâzım geldiğini ve ne şekilde inkişaflar kaydettiği-
ni izah etmeye başlıyoruz.
İnsanlardaki vicdan mekanizmasının inkişafını takip ederken
ekseriya yapıldığı gibi sevgi, fedakârlık, nefsaniyet, vicdan gibi
birtakım durum ve melekeleri muayyen bir tertibe tâbi tutarak
sıralamak doğru değildir. Meselâ evvelâ fedakârlık safhası gelir,
sonra onu mutlaka bir sevgi veya vicdan safhası takip eder gibi
mutlak bir sıra tertip etmek yanlıştır. Sadece, burada insanların
hayatı boyunca hem birbirine zıt olan, hem de birbirini destek-
leyen, vicdanın vazifeye ve nefsaniyete müteveccih unsurları bir
bütünün iki zıddı hâlinde karşı karşıya yürüyüp giderler. Demek
ki dünyada vazife sezgisi hazırlığını yapan vicdan mekanizması;
bazan nefsaniyet, bazan vazife istikametine yönelmiş iki cepheli
bir bütün hâli arz eder ve yukarıda saydığımız melekeler müspet
ve menfî taraflarında bu bütünün içinde, onun her kademesine
uygun hâllere ve ihtiyaçlara ayarlı muvazene durumlarını alır ki
bu muvazeneyi sağlayan zıtlardan yukarıda olanı vazife plânına,
aşağıda olanı nefsaniyete yönelmiştir. Meselâ, diğerkâmlık duy-
gusu vazife plânına daha yaklaştırıcı bir üst realite ise onun kar-
şısına zıt olarak dikilen hodkâmlık nefsaniyeti alt realiteyi teşkil
eder. Fakat unutulmasın ki hakikatte bunların ikisi de bir düalite
içinde, düalite prensibinin icabatıyla birbirine zıt vasıflar göste-
ren aynı kıymetin iki cepheli tezahüründen başka şey değildir.
Bu zıtların mânâsını; vicdan mevzuu üzerinde konuştukça daha
iyi anlatmış olacağız. Demek ki vicdan hem müspet, hem menfî
taraflarıyla, tam bir birim düalite hâlinde insanın idrakini vazife
bilgisine yaklaştıran kudretli bir mekanizmadır. Bu mekanizma
nebat safhasındaki insiyakları hayvan safhasının otomatizması-
na, hayvan safhasındaki otomatizmaları insan hayatındaki vic-
dan duygusu safhasına, insanlara ise vazife sezgisi ve bilgisi id-
raklerine, yâni vazife plânına hazırlar.
*
* *

103
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

İnsanlık safhasına gelen bu inkişaf mekanizması, insanın az

çok tebarüz eden idrak ve irade hürriyetine terk edilmiştir. Bu
suretle insan, kullanmakla mükellef bulunduğu idrak ve irade
hürriyetiyle cehit ve gayretlerini vicdan düalitesinin hangi zıddı-
na yöneltirse, hangi zıdda daha fazla değer yüklerse muvazene
o zıddın lehine olarak bozulur. Zira bir madde kombinezonuna
yönelmek, ona tesir göndermek demektir, gönderilen tesirler ise
birer değerdir ve o tarafın lehine olarak değer farklanmasını mu-
cip olur.
*
* *
Şimdi vicdan mekanizmasının işleyiş tarzı üzerinde duraca-
ğız. Vicdan düalitesinin müspet dediğimiz üst realitesiyle, izafî
olarak menfî dediğimiz alt nefsaniyet realitesi herhangi bir in-
kişaf kademesinde insanda muvazene hâlinde bulunur. Yâni
bunların ihtiva ettiği değerler aralarındaki statüyü muhafaza
ederler. Yalnız, buradaki muvazene devamlı olarak sabit kal-
maz, her an bozulur. Fakat -evvelce söylediğimiz gibi- bozulan
bütün düalite muvazeneleri daima yeniden kurulmaya, muva-
zene hâline gelmeye mütemayildir. Düalite prensibi mucibince,
muvazenesi bozulmuş zıtlar aslâ o hâlde kalamazlar. Hangi ta-
rafın fazla değer almasıyla muvazene bozulmuşsa, muvazenenin
tekrar kurulması için, o zıttan zayıf olan tarafa bir değer akımı
başlar. Bu da karşı taraftaki menfî olan zıddın değer seviyesi-
nin müspet zıddın değer seviyesi hizasına kadar yükselmesini
mucip olur. Bu suretle esasen yüksek değerler alarak seviyesini
arttırmış müspet tarafla menfî taraf arasında teessüs eden yeni
muvazene seviyesi evvelki seviyeye nazaran daha üstün bir du-
ruma girmiş bulunur ki bu da o birim düalitenin bir üst kademe-
ye geçmiş olması, yâni vicdan mekanizmasındaki idrakin vazife
bilgisine biraz daha yaklaşmış bulunması demektir. Buna mu-
kabil menfî zıdda, yâni nefsaniyete fazla değer gönderilirse iş
evvelkinin aynı olmakla beraber istikamet aksi tarafa döner. Bu
takdirde birim düalite, yâni vicdan bir kademe aşağıya doğru
kaymaya başlar. Ve vicdanın aşağılara kayması demek yüksek
kıymetlerinden kaybetmeye başlaması demektir ki bu gibi ah-

104
 BEDRİ RUHSELMAN

vâlde insanlar zâhire bakarak, vicdan sesini boğmak, körletmiş

olmak gibi tâbirler kullanırlar. Nitekim evvelki hâlde de vicdan
sesinin kuvvetlenmiş olmasından bahsederler.
Fakat umumî tekâmül prensipleri hiçbir varlığın mütemadi-
yen aşağılara doğru yuvarlanıp gitmesine rıza göstermez. İş bu
hâle gelirse, yâni eğer o insan mütemadiyen menfî zıdda değer-
ler göndermek suretiyle muvazeneyi hep aşağılara doğru kaydı-
rarak idrak ve irade hürriyetini kötüye kullanmaktan kendisini
kurtaramayacak duruma girerse ona yardımla mükellef olan va-
zifeli varlıklar derhal gönderdikleri kuvvetli tesirlerle onu yu-
varlanmaktan kurtarmak için mecburî bir otomatizmaya sevk
ederler. Yâni -aşağı yukarı ilk insan kademelerinde olduğu gibi-
onun önüne birtakım çekici veya itici ağır hâdiseleri sürerek id-
rak ve iradesinin matlup olan üst zıdda otomatikman yönelmesi-
ni temin etmeye çalışırlar. Tabiîdir ki az çok zorlayıcı bir karakter
taşıyan bu hâl, serbest irade ile olduğu gibi, pek kolaylık içinde
cereyan etmez. Bilâkis burada otomatizmanın zaruretlerinden
olarak ortaya sürülecek sayısız hâdisenin ekseriya ıstıraplı ve sı-
kıcı olan mahiyetleri o insanın iradesini yola sokuncaya kadar
ona birçok zahmetler, azaplar, hattâ icap ediyorsa işkenceler ve
ölümler hazırlar. Tâ ki onun, kendi serbest hâliyle kullanamadı-
ğı iradesi matlup olan zıt tarafa yönelebilecek kudreti kazanmış
olsun.
*
* *
Şimdi, vicdanın vazifeye ve nefsaniyete müteveccih olan zıt
unsurlarına geçelim. Herhangi bir kademedeki vicdan mekaniz-
masında, birbirine zıt görünen iki unsur bir insanı, vazife plâ-
nının bilgilerine hazırlayıcı mahiyette, aşağıdan yukarıya doğru
sıralanmış ve ihtiyaçların zaruret ve icaplarına göre tertiplenmiş
realiteler zincirinin o kademeye mahsus birbirine kenetli bulu-
nan alt ve üst iki halkasıdır. Alttaki halkayı teşkil eden realiteye
nefsaniyete, üsttekine de vazifeye yönelmiş diyoruz. Bu zincir,
aşağıdan yukarı, geçmişten geleceğe doğru uzandığına göre alt-
ta olan nefsaniyete derken yaşanmış realiteyi, üst zıddı teşkil

105
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

eden vazifeye derken de yaşanacak realiteyi kastetmekteyiz. Şu

hâlde vicdan mekanizması unsurlarının her biri, insan hayatı-
nın geçirilmiş ve geçirilecek olan realitelerini ihtiva etmektedir.
Devresini ikmal etmiş bir realite, vazife plânına insanı biraz daha
yaklaştırıcı mahiyette olan bir üst realitenin önüne engel olarak
dikilir. Ve zaten buna onun için nefsaniyet diyoruz. Fakat unu-
tulmasın ki o an için üsttekine engel olan bu alt realite, o üst vic-
dan kademesini hazırlamış bulunan bir evvelki kademenin üst
realitesi idi.
*
* *
İnsanlar için realite, hislerinin taalluk ettiği mevcudiyete
inanmaları demektir. Şu hâlde -hisler daima değiştiğine göre-
sabit bir realite yoktur. İdrakler genişledikçe ve arttıkça hisler
ve realiteler de değişir ve şümullenir. Demek ki vicdan meka-
nizmasında aşağıdan yukarıya yükselen ve değişen realitelerin
durumu, varlığın vazife plânına doğru uzanış ve yürüyüşünün
hızını gösterir. Zira realiteler idrakle beraber yürürler. İdrakler
ne kadar artarsa realiteler de o nisbette genişler ve şümullenir.
Yâni hislere taalluk eden mevcudiyetler çoğalır ve onları benim-
semek, hazmetmek kudretleri artar, böylece daha yüksek ve ile-
ri realitelere ulaşılır. Bir dağa tırmanan adam dağın eteklerinde
iken karşısında ancak küçük bir arazi parçasını görebilir. Dağa
tırmanıp yükseldikçe gözlerinin önünde açılan arazi o nisbette
genişler. Ve dağın tepesine çıktığı zaman ovayı bütün şümulü ile
görür ve kavrar. İşte, idrak yükseldikçe realitelerin şümulü de
böylece artar.
Realite aynı zamanda bir bilgidir. Hislere taalluk edip de var-
lıklarına inanılan şeyler duyulur ve bilinir. Şu hâlde her kademe
ve safha için sabit olan, değişmeyen mutlak bir realite dünyada
mevcut değildir. Herkesin kendine mahsus duyuş ve inanışları
vardır. Bu duyuş ve inanışlara göre de mahiyetleri ve şümulleri
değişik realiteler mevcuttur. Aşağılarda bulunan insanların he-
nüz realitesine girmemiş bulunan durumlar, üst kademede bu-
lunanlar için realite olabilirler. Keza, realiteler yükseldikçe alt

106
 BEDRİ RUHSELMAN

kademelerin basit realitelerini de şümulleri içine alırlar. Yüksek

realitelere giren bu basit realiteler onların şümulü içinde yavaş
yavaş eriyerek kendi hüviyetlerini kaybederler. Şu hâlde meselâ
dağın eteğinde iken insanın gördüğü birkaç yüz metrekarelik
arazi içindeki ufak tefek tafsilât, girintiler, çıkıntılar, hendekler,
çalı çırpılar, ufak su birikintileri< dağın tepesine çıkıldıkça daha
genişleyen ufukların geniş sahası içinde yavaş yavaş kaybolurlar.
Fakat gene onlar meydana gelen bu bütünün kurucu unsurları,
birer cüzü olarak o sahanın içinde kalırlar. Binaenaleyh realiteler
birbirine eklenerek genişledikçe eski realitelere takılıp kalma-
mak gerekir. Bunu yapmadıkça, eteklerden görünen birkaç yüz
metrekarelik manzaranın tafsilâtından ayrılmak istenmedikçe
yukarılara çıkmak ve manzarayı genişletmek mümkün olmaz.
Ve tepelerden müşahede edilen kilometrelerce geniş sahanın
zenginliklerinden, haşmetli manzaralarından istifade edilemez.
Esasen o iki karışlık yere bağlı kaldıkça, bu manzaraları, bu
güzellikleri aramak ihtiyacı da belirmez. Şu hâlde yükselmek
için, hedefe yaklaşmak için, hulâsa vazife plânına lüzumlu olan
liyakatleri, idrakleri kazanmanın yolunu tutmak için alt kademe-
lerin nefsaniyetleri içinde gömülüp kalmamak ve onların ağırlık-
larından silkinip kurtulmak gerekir.
*
* *
Realitelerden silkinip kurtulmak, herhangi bir realiteyi geli-
şigüzel fırlatıp atıvermek suretiyle olmaz. Burada şu noktanın
iyi anlaşılması lâzımdır. Bir realitenin daha yüksek bir realite-
ye yerini bırakması keyfî bir iş değildir. Bu evvelâ, bir inkişaf
zaruretinin neticesidir. Bir realitenin terk edilip daha üstün bir
realiteye geçilebilmesi için o realitenin bütün icaplarına uyulma-
sı, hâkim duruma geçilmesi ve onun iyice hazmedilmesi lâzım
gelir, yâni o realitenin neticelerinin öz varlık tarafından bütün
icaplarıyla benimsenmiş ve öz bilgi hâline girmiş bulunması
icap eder. Yoksa henüz benimsenmemiş ve hazmedilmemiş bir
realitenin vicdan mekanizmasındaki esas yeri, zaten o mekaniz-
manın üst unsurudur. Zira o geçirilmiş değil, henüz geçirilmesi

107
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

lâzım gelen bir realitedir. Yâni kazanılmış değil, kazanılacak bir

realitedir. Binaenaleyh onun tam mânâsıyla icaplarına uyulması
lâzım gelir. Tâ ki o, geçirilmiş, yaşanmış bir unsur olarak ikinci
plâna, nefsaniyet plânına inebilsin. Bunu da tâyin edecek olan
hâl ihtiyaçtır.
*
* *
İnsan bir realitede tamamen yaşadıktan sonra orada kendisini
tatmin etmemeye başlayan noktalarla karşılaşınca ve daha üs-
tünü aramak ihtiyacını duyunca, artık içinde bulunduğu realite
ikinci plâna düşmesi gereken, nefsaniyet hâline giren bir unsur
olur. İşte böylece eskimiş, geriye bırakılması icap eden bir reali-
teden silkinmek için yapılan mücadelelerden hâsıl olan hâdiseler
ve bu hâdiselerden alınan dersler öz bilginin mütemadiyen art-
masına, idrakin genişlemesine ve binnetice ruhun tekâmülüne
sebep olmaktadır. Bu suretle realiteler aşağıdan yukarılara doğ-
ru tevali eder. Yâni herhangi bir kademenin vazifeye müteveccih
unsuru, üst kademenin nefsaniyet unsurunu; nefsaniyete mü-
teveccih unsuru da alt kademenin vazife unsurunu teşkil eder.
Tekrar edelim ki bu realiteler değişmeyen bir sıra içinde birbirini
kovalamaz. Şahsın tekâmül ihtiyacına ve idrak kapasitesine göre
değişerek birbirini takip eder. Burada bir misal verelim: İntikam
duygusuyla, adam öldürmenin mübah sayıldığı herhangi bir ka-
deme düşünülsün. Orada, babasını veya akrabasını öldüren bir
kâtilden, kan dâvası güderek öç almanın lüzumuna inanmış ve
bu işi bu inançla bir vecibe olarak kabullenmiş bir insan vardır.
Bu inanç o kademenin bir bilgisi, bir realitesidir. Fakat bunun
üstünde de öyle bir bilgi kademesi daha var ki orada, kendisine
fenalık yapmış bir insan hakkında intikam duygusu beslemenin
caiz olmadığı ve bunun mesuliyeti mucip bir hâl olduğu, buna
mukabil, fenalıklara daima af ve müsamaha ile mukabele edilme-
si lâzım geldiği bilgisi ve hükmü caridir. Evvelki kademede ya-
şamış insanın, kendi realitesinden sıyrılıp üst kademe realitesine
geçmesi tekarrür etmiş ve bunun için de o tekrar dünyaya gelmiş
bulunsun. O insan dünyaya gelirken kendisini eski realitesinden
kurtarmaya yardım edecek bütün mücadele imkânlarını plânına

108
 BEDRİ RUHSELMAN

koymuştur. Fakat hâlâ eski realitesinin tesiri altındadır. Şu hâlde

dünyaya gelince vicdan mekanizmasının menfî kutbunu teşkil
eden intikam nefsaniyeti realitesinin kuvvetli bağları karşısın-
da o insan; af, müsamaha, hattâ sevgi telkin eden üst realiteye
yanaşmayabilir. Ve böylece eski intikam realitesinden kendisi-
ni kurtarmakta güçlük çekmeye başlar. Binaenaleyh eğer kendi
kendine kalırsa belki bütün hayatı boyunca yerinden kımıldaya-
mayacak ve üst kademeye geçemeyecektir. Fakat bu hâlin aslâ
böyle devam edemeyeceğini evvelce de söylemiştik. Ve bir bi-
rim düaliteye yukarıdan üst zıdda, aşağıdan da alt zıdda gelecek
milyonlarca tesirin mevcudiyetinden de bahsetmiştik. Üstelik,
bir de onun dünyaya gelirken çizilmiş olan hayat plânı vardır
ki o, dünyada bu plâna sâdık kalacağına nasıl söz vermiş ise o
plân etrafında ona yardım etmekle vazifelenmiş yardımcı varlık-
lar da vazifelerini elbette yapacaklardır. Binaenaleyh o insanın
üst realitelere ulaşması için muhtaç olduğu kuvvetlerin inkişafı
maksadıyla ne yapılmak lâzım gelirse bu yardımcılar onları ya-
pacaklardır. İşte, bu yardım ve müdahalelerle o, eski realitesin-
den sökülür ve üst kademenin af, müsamaha ve şefkat bilgilerine
atlayarak eski intikam almak, adam öldürmek realitesinden vaz-
geçer. Şu hâlde üst realiteyi benimsemek, alt realitenin bağların-
dan çözülmekle mümkün olur.
*
* *
Realiteler öz varlıkta neticelendirdikleri bilgi bakımından mü-
talaa edilince onların birbirlerini ikmal ettiklerini de unutmamak
gerekir. İşte bu bakımdan her realite bir üst realiteyi hazırlayarak
varılması gereken noktaya kadar zincirleme giden bir bütünün
cüzüdür. Ve esasen bir insan varlığının görgü ve tecrübesi de bu
realitelerin, öz varlıkta bilgi hâlinde birikmiş intibalarından iba-
rettir. Yâni geçmiş bir realite gelecek realiteyi hazırlarken, gelecek
realitenin öz bilgileri içinde o geçmiş realitenin de intibaı mevcut
olarak kalır. Esasen böylece gelecek realiteler geçmiş realitelerin
neticelerini içine ala ala genişler ve şümullenir ve varlığın görgü
ve tecrübelerinin artmasına sebep olur. Meselâ kaba hodkâmlık
realitesinin bulunduğu kademeyi dolduran ferdî hodkâmlık nef-

109
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

saniyeti, üst mâşerî bir plân realitesinde daha üstün ve şümullü

bir karakterde mâşerî hodkâmlık hâlini alır. Eğer birinci kade-
mede bir insan, yalnız ferdî menfaatleri için çırpınıyorsa, ikin-
ci kademede kendisine bağlı küçük bir topluluğun, bir ailenin
menfaatleri için çalışmaya başlar. Ve bu hodkâmlık nefsaniyeti;
kademeler yükseldikçe bir cemiyete, cemaate, millete, insaniyete
ve hattâ bütün varlıklara şâmil olarak artar ve genişler ki oralara
doğruldukça artık ona hodkâmlık değil, diğerkâmlık demek icap
eder. Bununla beraber gene o kendisinden bir üst realiteye naza-
ran, nefsaniyet durumunda kalır. Bu durum eski nefsaniyetlerin
öz varlıktaki neticelerinin yeni elemanları neticeleriyle, yâni üst
zıtların neticeleriyle beslene beslene şümullenen ve inkişaf eden
hâllerini gösterir. İşte, böyle bir üst realitenin karşısına dikilmek
suretiyle onun kazanılması için lüzumlu cehitleri gerektiren bir
nefsaniyet realitesi aynı zamanda, bu üst realitenin içine karışıp
daha yüksek hüviyetlerde kaybolmaya namzet durumdadır. Şu
hâlde en ileri ve yüksek realitelerin öz bilgi hâline geçmiş sen-
tezleri içinde ilk realitelere ait nefsaniyetlerin o bilgilere intibak
etmiş ve ilk mahiyetlerini orada eritmiş neticeleri vardır.
*
* *
Şimdi, realitelerin insanları vazife plânına nasıl hazırladıkla-
rı problemi üzerinde duracağız. İnsanın vazife plânına geçecek
olan tarafı etiyle, kemiğiyle, sinirleriyle bedeni değildir. Beden,
her dünya hayatı devresinin sonunda bütün teşekkülâtı ile bir-
likte toprağa gömülmeye mahkûmdur. Binaenaleyh ilk insanlık
hayatından itibaren insan üstü bir plân olan vazife bilgisine ka-
dar yürüyen insanın bedeni değil, başka bir tarafı vardır ki o da
evvelce izah etmiş olduğumuz varlığıdır. Yâni tâbi olduğu bir
ruha hizmet etmek için çeşitli maddeler kullanarak, bütün kâinat
boyunca inkişaf ede ede yürüyen varlığıdır. Bedenler bu varlığa
sadece bir vâsıtadan ibarettir. Şu hâlde, bütün bu realiteler ve
realiteleri teşkil eden unsurlar insan bedenini değil, onu kulla-
nan varlığı vazife plânına hazırlamaktadırlar. Bunun da mânâsı
şudur ki insan beynine göre kıymetlendirilmiş olan dünya reali-
teleri öz varlığa aynı hâl ve şekillerde geçemezler. Ve zaten böyle

110
 BEDRİ RUHSELMAN

olmasaydı bedene hiç lüzum kalmaz, varlık dünyada doğrudan

doğruya yaşayabilirdi. O hâlde, insan beyninin kıymetlendirdi-
ği, dünyada bildiğimiz, gördüğümüz realitelerin öz varlığa in-
tikal eden ve onun hazırlanması için intikal etmesi gereken asıl
kıymetleri nelerdir?
Varlığa geçen bu kıymetler, dünya maddelerine ayarlanmış
bulunan realitelerin kaba hâl ve şekilleri değildir. Bu kıymetler
öz varlıkta, bu realitelerin husule getirmiş oldukları, varlığın
ince bünyesine ve ihtiyaçlarına uygun yüksek ve ince madde
kombinezonları hâlindeki birtakım neticeleridir. Bunlara birer
intiba demek de doğru olmaz. Zira bu kelime burada tam mânâ-
yı ifade etmemektedir. İşte, mahiyetleri insan idrakine göre pek
müphem olan bu neticeler veya intibalar varlıkların inkişafları-
na sebep olan derin izlerdir. Ve bu izlerin derinleşmesi tâbirinin
mânâsı da o varlığa ait olan ve tekâmülü temin eden öz idrakin
genişlemesi ve şümul kazanması demektir. Esasen öz idrak, var-
lıkla eş olduğundan, idrakin genişlemesi ve şümul kazanması
demek bizzat varlığın inkişaf etmesi demektir.
*
* *
Realitelerin öz varlıktaki husul tarzına gelince, yaşanan reali-
teler ve bu realitelere bağlı iyi ve kötü bütün hâdiseler insanları
çeşitli görünüşleriyle memnun veya müteessir ederken hakikatte
bunlar, öz varlıkta -o varlığın bünyesine uygun değerlerle- in-
sanın anlayamayacağı şekilde birtakım formasyonlara ve trans-
formasyonlara sebep olurlar. Böylece orada, çok yüksek madde
sentezleri içinde, dünyadaki görünüşlerinden bambaşka şekil ve
tarzlarda gittikçe değerlenerek zenginleşen ince kombinezon-
lar meydana getirirler. Bunlar hakikî öz bilgilerdir ki ruhların
tekâmüllerine hizmet ederler. Demek ki realitelerin, kaba dünya
maddeleri arasında evvelce söylediğimiz maddî şekilleri ve du-
rumları birbirini kovalayıp hazırlayarak tevali ederken, onların
öz varlıkta müradifleri bulunan neticeleri de kaba âleme mah-
sus ifadelerinden çok daha derin ve ince mânâlar hâlinde birike
birike öz bilgileri beslerler. Bunlar hakikî tekâmül değerleridir.

111
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

Evvelce bilgisini verdiğimiz tekâmül değerleri mefhumunu bu-

radaki mefhumla karşılaştıranlar, ruhların kâinattan ne yolda
faydalandıklarına dair olan sezgilerini biraz daha genişletirler.
Öz bilgilerle genişlemiş bulunan öz idrak, yâni beden vasatı-
nın üstündeki varlığa ait olan ve varlıkla kâinat sonuna kadar
uzanan hakikî idrak, dünyada endirekt olarak, beden kanalıy-
la içinde yaşamış olduğu realitelerin kaba görünüşleri yolların-
dan faydalanır. Ve böylece tâbi bulunduğu ruhun tekâmülüne
ait hizmetlerine devam eder. İşte bu bilgi iyice kavrandıktan
sonra, realitelerin hem unutulması, hem yaşanması tâbirlerinin
mânâlarını birbirine karıştırarak teşevvüşlere düşmek ihtimalle-
ri ortadan kaldırılmış olur. Zira burada, hâdiselere hedef olan
iki ekran vardır: Bunlardan birisi fizik dediğimiz kaba maddeler
topluluğu, diğeri ise bu topluluğu kullanmak suretiyle bir ruha
hizmet eden ince ve mudil bir varlıktır. Bedenin kabalığı, kaba
realiteleri almaya yarar, varlıktaki öz bilgilerin artmasına imkân
sağlar. İşte, işleri görülünce unutulması lâzım gelenler, realitele-
rin kaba bedenlere hitap eden kaba görünüşleridir. Ve bu da za-
ten ileride izah edeceğimiz sathî zaman idrakinin bir zaruretidir.
Zira bu zarurete göre yeni bir kıymetin meydana gelebilmesi için
eski kıymetin yerini ona terk etmesi icap eder. Buna mukabil,
realitelerin öz varlığa hitap eden cepheleri, kaba görünüşlerinin
öz varlıktaki müradifi olan ince mânâlardır. Bunlar, evvelce söy-
lediğimiz gibi birbirini hazırlayan ve birbirine eklenen kıymet
cüzüleridir ki bu cüzüler öz bilgi sentezini genişletirler.
Tekrar ediyoruz, realitelerin yaşanması ve unutulması mevzu-
unu mütalaa ederken insan beynine, sathî zaman idrakine göre
kronolojik kıymet ve sistemlere bağlı olan maddî hâtıralarla, bu
realitelerin varlıkta derinleşmiş ve öz bilgi sentezine dahil olmuş
intibalarını birbirinden ayırt etmeyi unutmamalıdır. Zira sathî
zaman icaplarına tâbi olan beden için evvelkilerin unutulması
ne kadar lüzumlu ise ruhun tekâmülü ile ilgili, kürevî zaman
idrakinde yaşayan varlık için de ikincilerin öz bilgiler arasında
temelleşmesi o kadar tabiî ve zarurîdir. Ve hattâ esas gayenin ica-
bıdır.

112
 BEDRİ RUHSELMAN

*
* *
Şimdi öz bilgilerin artmasını sağlayan vicdan mekanizması-
nın düaliteleri arasındaki münasebetleri biraz daha inceleyece-
ğiz.
Vicdan mekanizmasında; biri vazifeye, diğeri nefsaniyete yö-
nelmiş iki zıt tezahürün, birbirini takip eden ve hazırlayan reali-
telerden ibaret olduğunu söylemiştik. Sırasına göre aynı realite
hem nefsaniyete, hem de vazifeye yönelebilmektedir. Uyulması
icap eden yerde vazifeye, geride bırakılması lâzım gelen yerde
de nefsaniyete müteveccihtir. O hâlde, nefsaniyetlerin neticeleri,
yâni öz bilgiler, nasıl birbirine takılarak mazinin zenginliklerini
meydana getiriyor ve gelecekleri hazırlıyorsa gelecekler de öy-
lece vazife plânına yönelmiş olan daha geleceklerin yollarını aç-
maktadırlar. Burada bu vazife ve nefsaniyet istikametlerine yö-
nelmiş zıt unsurların birbirine nazaran durumlarını daha maddî
kıymet mümasilleriyle izah edebilmek için, evvelce vermiş oldu-
ğumuz mıknatıs çubuğu misaline tekrar dönüyoruz. Bu çubuğu
(+) tarafı yukarı, (-) tarafı aşağı gelmek üzere şakul istikametinde
tutalım. Bu hâlde iken çubuğun tam üst yarısı ile, alt yarısı birbi-
rine müsavi miktarda zıt mıknatısiyeti ihtiva etmektedir. Şimdi
bu çubuğu üst tarafa doğru uzatırsak, yâni ona üst taraftan mık-
natısiyet eklersek muvazene bozulacağı için çubuğun nötür nok-
tası yerinden oynar ve biraz yukarı yükselir. Çünkü (+) taraftan
eklenen bir kısım mıknatısiyetle (+)dan (-)ye doğru bir mıknatı-
siyet akımı başlayacağından muvazene hattı yukarıya çıkar. Bu
ameliyeyi alt taraftan yaparsak netice aksi olur, muvazene hattı
biraz daha aşağı seviyeye kayar. Bu kaba bir misaldir. Fakat sez-
gi vermesi bakımından faydalıdır. Bu tecrübe gösteriyor ki biri
(+), diğeri (-) işaretli olmasına rağmen çubuğun her iki tarafında-
ki unsur aynı cevherdir. Bittabî mıknatıs çubuğu ile sembolize
ettiğimiz vicdan düalitesi bu kadar basit bir durum arz etmez.
Yâni onun unsurları arasında, bir mıknatısiyet unsurlarıyla kı-
yas edilemeyecek kadar büyük ve mudil farklar vardır. Binaena-
leyh buradaki realite farkları, mıknatısın (+), (-) kutuplarındaki
gibi basit değildir. Fakat vicdan mekanizmasının işlemesine ait,
kabaca bir sezgi kazandırmak için bu misali vermiş oluyoruz.

113
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

İşte bir mıknatıs çubuğu ile sembolleştirdiğimiz vicdanı şakul

istikametinde tutarsak üst tarafta bulunan vazifeye müteveccih
unsuru ile, alt tarafı işgal eden nefsaniyete müteveccih unsuru
muvazene hâlinde iken bu unsurların kıymet dereceleri insan
idraki muvacehesinde, yâni gene bizzat vicdan mekanizmasın-
da birbirine müsavidir. Ve bunların muvazene hattı da mıknatıs
çubuğu sembolüne nisbetle tam ortadadır. Eğer bu vicdan çubu-
ğunu üst yarısından itibaren yukarıya doğru uzatırsak, yâni üst
tarafa, vazife realitesine yakın cüzülere değerler ilâve edersek
çubuğun yükü o tarafa doğru artar. Ve eski muvazene hattı aşa-
ğıda kalır. Bu takdirde, vazife-nefsaniyet cephelerinin birbirine
karşı olan muvazene durumu bozulmuş bulunur. Fakat muva-
zene kanunu bu bozukluğa tahammül edemez. Mıknatısiyet hâ-
disesinde olduğu gibi, muvazene tekrar teessüs edinceye kadar,
değeri artmış olan taraftan az değerli tarafa, vazife tarafından
nefsaniyet tarafına doğru bir akım başlar. Bu akım bittabî yük-
sek realitenin daha alt realiteye bâzı kıymet cüzülerinin geçmesi
demektir. Bittabî bahsettiğimiz bu değerler -biraz yukarıda izah
ettiğimiz gibi- realitenin maddelere ve şekillere ait bedene hi-
tap eden cephesi için değil, öz bilgilerle ilgili varlığa hitap eden
cephesi içindir. Bunlar öz bilgi değerleridir ve vicdan mekaniz-
masının bir sürü ameliyelerinden sonra tahakkuk etmektedirler.
Böylece, (+) taraftan (-) tarafa bu akımın başlaması, bozulmuş
olan muvazene hattının, evvelkine nazaran biraz daha yüksek
seviyede yeniden kurulmasına sebep olur. Daha doğrusu vazife
unsuru değerlerinin bir kısmı, nefsaniyet unsurları arasına ka-
rışarak nefsaniyet seviyesini de biraz daha yükseltmiş bulunur.
Bu suretle de öz bilgi seviyesi ve öz bilgi idraki yukarılara doğru
uzanır. Demek ki vicdan mekanizmasının vazife cephesine ait
değerleri arttıkça, nefsaniyet cephesine akan üst cephenin değer-
leri, nefsaniyet cephesinin vazife cephesine doğru kaymasını ve
iki cephe arasındaki muvazene hattının da vazife plânı bilgileri-
ne doğru yükselmesini mucip olmaktadır.
*
* *

114
 BEDRİ RUHSELMAN

Şunu tebarüz ettirmek isteriz ki bir insanın dünya kıymetleri

idraki muvacehesinde yapacağı iş, vicdan düalitesinin vazifeye
müteveccih olan unsurunu beslemek, nefsaniyet unsurunu ge-
riye atmak olmalıdır. Zira vazife unsuruna değerler eklendikçe
vicdan muvazenesinin öz varlıktaki kazançları süratle yüksele-
cek, nefsaniyet unsurlarına bağlanıp üst unsurlar ihmal edildik-
çe de öz bilgilerin artması başka kanallardan, uzun uzadıya ge-
çirilecek ıstıraplı, zahmetli ameliyelerle otomatik yürüyüşe tâbi
olarak yavaşlayacaktır.
Şu hâlde, inkişaf yolunu kısaltmak ve vicdan mekanizmaları-
nın zahmetli müdahale zaruretlerini mümkün mertebe azaltmak
için bu mekanizmanın üst ve alt unsurlarını birbirinden ayırt
edebilecek idrak seviyesine bir an evvel ulaşmak lâzımdır, tâ ki
üstlere yönelmenin idraki ve cehdi mümkün olabilsin. Bunun
için, inkişaf mekanizmasında ehemmiyeti aşikâr olan idrak üze-
rinde durmamız lâzım geliyor.
*
* *
Yukarıda, vicdan mekanizmasının, insanlıktan evvelki var-
lıklarda -bittabî en iptidaî şekillerde- insiyakî düaliteler hâlinde
olduğunu, insanlık derecesindeki idrakli formunu ancak insan-
lık hayatından itibaren almaya başladığını tebarüz ettirmiştik.
Bunun sebebi hiç şüphesiz, idrak kudretinin insanlık seviyesine
mahsus derecesine erişmiş bulunmasıdır. İnsanlık safhasındaki
vicdan mekanizması idraklere göre ayarlanır. İnsanlar arasında-
ki vicdan mekanizmasının inkişafı, en basit idrak seviyesinden
en yüksek idrake kadar çeşitli kademeler arz eder. Bütün bunlar
gösteriyor ki insanlıktaki vicdan mekanizmasının inkişafında id-
rakin çok ehemmiyetli bir durumu vardır. Daha doğrusu vicda-
nın inkişafı idrakin inkişafı demektir. İdrakin en basit insiyaklar
hâlinde mevcut bulunduğu ilk dünya varlıklarında ancak o se-
viyeye göre vicdan mekanizması vardır. Meselâ insanların dün-
yada ilk varlık olarak tanıdıkları nebatlarda idrakin en basit hâli
olan otomatik insiyaklar bulunmaktadır. Ve bu da elbette insan-
ların mâlik oldukları idrak kademelerinden çok uzak bir hâl arz

115
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

eder. Bu sebepten dolayı onlara bir idrak damgası da vurulamaz.

Fakat bu insiyaklar o seviyedeki varlıklarda, onların hayat icap-
larına kâfi gelecek kadar idrakin yerini tutmaktadırlar. O hâlde
idrakin hakikî mânâsı üzerinde duralım.
*
* *
İdrak, madde kâinatında namütenahi madde sistemlerini
birbirine bağlayan bir kudrettir. Fakat bu tarifi yaparken şunu
unutmamalı ki kâinatta her şeyde olduğu gibi, bu kudretin de
illeti madde kâinatı dışındadır. İşte bu kudret sayesindedir ki
maddeler arasında münasebetler kurulabilir. Ve bu münase-
betlerden de ruhların kâinat içindeki sembolleri, yâni timsalleri
olan varlıklar meydana gelir. Keza bu kudretle plânlar arasında-
ki münasebetlerin karşılaştırılmalarından inkişaflar ve tekâmül-
ler temin edilir. Burada idrak bahsinde ifade edilmiş büyük ha-
kikatler vardır. Bu hakikatlere nüfuz edebilmek için, bu sözlerin
üzerinde düşünmek lâzım gelir.
*
* *
İdraki hazırlayan ilk unsurların, varlıkların ilk teşekkülü es-
nasında nasıl meydana geldiklerini izah etmiştik. Burada ruh-
lar, münkeşif hidrojenin dağınık hâlde neşrettikleri enerjileri
bir araya toplamak suretiyle bu varlıkları teşkil ediyordu. Birer
yüksek vibrasyon mudilesinden ibaret olan bu yüksek enerjilerle
varlıkların meydana gelmesi demek, idrakin en iptidaî hâli olan
insiyakların, bu bahsedilen dağınık enerjilerde tezahür etmeye
başlaması demektir. Burada bu varlıkları teşkil eden ruhlara tâli
yardımlar da yapılmaktadır. Zira evvelce belirtmiş olduğumuz
gibi varlık kurulduğu andan itibaren aslî tesirlerin yerine tâli de-
diğimiz üstten ve yanlardan gelen tesirler kaim olur. Bu bahsi
biraz daha açıklayalım. İdrak, madde sistemlerini bir araya top-
layan bir kudrettir dedik. Buna göre: Varlığın ilk teşekkülünde
hidrojen atomu enerjileri artık öyle bir inkişaf kademesine gelmiş
olurlar ki tâli tesirlerin de yardımı sayesinde ruhlar, insanların
ancak idrak kelimesi sembolüyle ifade ettikleri kudretlerinin en

116
 BEDRİ RUHSELMAN

basit hâli olan insiyaklarını, maddenin bu kademedeki durumla-

rından faydalanarak kullanabilmek imkânlarına kavuşmuş bu-
lunurlar. Burada idrakin nasıl başladığı hakkında kâfi derecede
bir bilgi verilmiş olmaktadır.
Varlığın mayası idraktir. Ve ilk teşekkül eden varlık, ilk anın-
dan itibaren diğer daha basit madde kombinezonlarını ve sis-
temlerini, kendisinde mevcut olan bu mayanın, yâni idrakin ted-
ricen inkişafıyla mütenasip olarak birbirine bağlamakta ve yeni
yeni kombinezonlar ve sistemler meydana getirmektedir. İdra-
kin doğuşu ve ehemmiyeti hakkında bu kadar sözü kâfi görüyor
ve onun vicdan mekanizmasındaki rolüne geçiyoruz.
*
* *
Evvelâ şunu belirtmek isteriz ki idrakin vicdan mekanizma-
sındaki rolü, bizzat o mekanizmanın mahiyetinde mündemiçtir.
Çünkü esasen vicdan mekanizmasının zıtları arasındaki müna-
sebetlerin kuruluş ve bağlanışları, idrak mekanizmasıyla vukua
gelmekte ve hattâ doğrudan doğruya idrakin fonksiyonuna ait
bir iş bulunmaktadır. Bittabî bu iş, varlığın ilk teşekkülü anında
daha ziyade yardımcı tesirlerin müdahaleleriyle olur ve tedricen,
idrak inkişaf ettikçe bu müdahaleler azalır, varlığın hâkimiyeti
tebarüz eder ve idrakin ileri inkişaf hâllerinde o artık vicdana
tamamıyla hâkim olur. Vicdan realitelerinin birbiriyle olan mü-
nasebetlerinin iyi takdir edilmesi, yukarılara doğru yükseltici
mahiyette olan vazife unsurlarının nefsaniyetlerden ayırt edilip
yüksek unsurlarla onları takviye edici sistemlerin kurulması ve
bu suretle vicdan mekanizması muvazenesinin gittikçe daha üst
kademelere yükseltilmesi idrakin fonksiyonuna bağlı işlerdir. Şu
hâlde idrak ne kadar mükemmelleşirse onun bu fonksiyonu da
o kadar iyi çalışır ve binnetice vicdan seviyesinin vazife bilgisi-
ne doğru yaklaşması o nisbette kolaylaşır ve süratlenir. Meselâ
böyle geniş ve şümullü bir idrake sahip olan insan artık cehit ve
gayretlerini vazife unsuruna mı, yoksa nefsaniyet unsuruna mı
çevirmesi lâzım geleceğini daha iyi bilir. Ve müspet olan vazife
unsuruna uyduğu zaman ileriye doğru ne gibi yüksek madde

117
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

kombinezonları ve sistemleri kurabileceğini takdir etmeye baş-

lar ki bu da onun vazife plânına -idrakiyle- gittikçe yaklaşması
demek olur. Buna mukabil, vazifenin zıddı olan nefsaniyet un-
surunu seçtiği takdirde aşağılara doğru indikçe vicdanın bün-
yesindeki yüksek tertipli münasebetlerde ne gibi çözülmelerin,
çöküntülerin meydana geleceğini ve böylece maddenin inkişaf
kombinezonları zenginliğinden ne gibi kıymetlerin kaybedile-
ceğini de görür ve anlar. Zira bunların takdiri idrakin, madde
kombinezonları ve sistemleri arasındaki kuruculuk kudretinin
şümulüne giren işlerdir.
Şu hâlde idrak öyle büyük bir kudrettir ki bütün hayatlar bo-
yunca vazife bilgisi hazırlanışı yolunda geçireceği hazırlık kade-
melerinde, vicdan düalitesi tekniği içinde, kendi kendinin hem
rehberi, hem de muharrikidir. İşte bu da madde kâinatının diğer
unsurları arasında onun, ruha en yakın bir vâsıta durumunda
bulunduğunu ifade eder.
*
* *
Şimdi, dünyadaki vazife plânına ait hazırlıklarda bu kadar
mühim roller alan idrak ve vicdan mekanizmalarını besleyen öz
bilgilere geliyoruz. Evvelâ şunu söyleyelim ki öz bilgiler, idrak
ve vicdanı beslerken, kendileri de idrak ve vicdan yoluyla zen-
ginleşirler.
Öz bilgiler, idrakin bizzat kendisi ile beraber, dış müdahale-
lerin yardımlarıyla da değerlerini arttırır. Bu dış yardımcı mü-
dahalelerin, öz bilgileri kuvvetlendirmeleri bahsine gelince, bu
hususta evvelce biraz bilgi verilmişti. Şimdi o bilgiye tekrar dö-
nüyoruz.
Öz bilginin artmasına yardım eden müdahaleler, vicdan mu-
vacehesinde, çeşitli madde kombinezonlarının sayısız hâl ve du-
rumlarından, yâni bir sürü hâdiseden istifade ederek hedeflerine
ulaşırlar. Hâdiseler kaba kıyas bilgisi süzgecinden geçerek şuur-
dan şuurdışına çıkarlar ve orada kalırlar. Bunlar öz varlığın emri
altındadır. Ve insanın o dünya hayatı müddetince orada, şuurdı-
şında bulunurlar. Bunlar henüz şuuraltına geçmemişlerdir.

118
 BEDRİ RUHSELMAN

Hâdiseler doğrudan doğruya öz bilgi hâline geçemezler. Zira

bunların arasında henüz intibaksızlık vardır. Şuurda cereyan
eden bu hâdiseler, şuurdışındaki nisbeten kaba maddî intibalar-
la ilk kıyasî muhasebeleri yapıldıktan sonra şuurdışına itilirler.
Bunlar öz varlığın emri altında bulunmakla beraber henüz onun
öz malı olmamışlardır, öz bilgi hâline girmemişlerdir. Şuurdışın-
daki bu bilgilerin öz bilgi hâline geçebilmeleri için, öz bilgilere
intibak etmeleri, öz bilgi sentezine dahil olabilecek duruma gel-
meleri lâzımdır. Hâlbuki bunların şuurdışındaki kıyasî muhase-
beleri şuuraltı bilgileriyle değil, şuurdışı bilgileriyle yapılmıştır
ki bunlar da öz bilgiler değildir.
Ölümden sonra spatyoma geçilince varlığın, dışarısı ile bütün
irtibatları kesileceğinden, bu bilgiler şuuraltı bilgileriyle karşı-
laştırılarak varlık tarafından muhasebeleri yapılacak, muhasebe-
leri yapıldıktan sonra şuuraltına geçerek varlığa mal edilecektir.
Zira bu ameliye şuuraltındaki bilgilerle şuurdışındaki bilgileri
intibak hâline getirecek ve onları şuuraltı bilgilerinin sentezleri
arasına karıştıracaktır.
Demek ki bütün hayat boyunca şuurdışı kalan bilgiler, ancak
ölüm hâdisesiyle büyük muhasebeden geçtikten sonra varlık ta-
rafından temsil edilip şuuraltına girebilirler. Şuurdışında bilgile-
rin nasıl toplandığına gelince bunlar, şuur tarafından idrak edi-
len veya edilmeyen dünya realitelerinin uyku esnasında kabaca
yapılacak vicdan muvacehesindeki kıyas bilgisi mekanizmasına
tâbi tutularak şuurdışına itilmesi suretiyle birikirler.
*
* *
Hulâsa idrak edilsin veya edilmesin, şuurun karşılaşmış oldu-
ğu hâdiseler, şuurdışındaki kıyas bilgileriyle neticelendirilirler
ve bu neticeler şuurdışında kalırlar. Bunlar orada, varlığın henüz
öz bilgileri hâline girmemişlerdir, binaenaleyh şuuraltına ait de-
ğildirler. Bununla beraber bu bilgiler varlığın hâkimiyeti altında-
dırlar ve icap ettikçe şuur sahasına çıkarılabilirler. Ve ancak ölü-
mü müteakip yapılan büyük muhasebeden sonra şuuraltındaki
öz bilgi hamulesine karışırlar.

119
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

Öz bilgiyi besleyen kaynaklar ve yollar çok çeşitlidir. Bunla-

rın en mühimlerinden bâzılarını zikredeceğiz. Bilgi, din, millet,
aile gibi mâşerî durumlar ve bu durumları kuvvetlendiren hâl-
ler ve nihayet doğrudan doğruya, muhtelif kademelerde vazifeli
varlıklar tarafından insanlara ve medyomlara verilen tebliğler,
ilhamlar, bilgiler ve bütün bunlardan doğan hâdiseler, öz bilgiyi
arttıran ve varlığı vazife plânı bilgisine yaklaştıran kuvvetli ma-
teryallerdendir. Bunlar dünya realiteleri içinde geçirilir ve dedi-
ğimiz gibi bâzı ameliyelerden sonra varlığın öz bilgi dağarcığına
karışır. Şimdi biraz öz bilgi üzerinde duralım.
*
* *
Öz bilgi, en iptidaî devreden itibaren geçmiş hayatlara ait elde
edilen müktesebatın daha önceki müktesebat ile mukayesesi,
muhakemesi neticesinde ulaşılan ve varlığın -insanın değil- malı
olan, insanların idrak edemeyecekleri birtakım derin intibalar-
dır. Bunlar idrak formlarıyla bir taraftan hizmetinde bulunduk-
ları ruhun tekâmülünü sağlarken, diğer taraftan yeni bilgilere
zemin hazırlamak suretiyle varlığın inkişaf sahasını genişletirler.
Bu müktesebat, dünya idraki tekniği içinde birtakım durumlar-
la elde edilir. Bu durumları hâdise mefhumu içinde toplamak
mümkündür. İnsan, etrafındaki hâdiselerden bâzılarının içinde
bizzat yaşar, o hâdiselerin kahramanı olur. Bâzılarında da biz-
zat yaşamaz, onların içinde yaşayan diğer insanların ve varlıkla-
rın durumlarını yakın bir alâkayla takip ve müşahede eder. İşte
insanların dünyada hayatları icabatıyla direkt olarak içlerinde
yaşadıkları veya endirekt olarak başkalarında gördükleri hâ-
dise kombinezonlarına alt münasebetler dünya idrakiyle ifade
olunan bilgilerin topyekûn hepsidir ki bunlar, öz bilgiden ayrı
mefhumlar ve öz bilgilerin teşekkülüne vâsıta olan materyaller-
dir. Ancak bunların, ölümü müteakip spatyom hayatında geçi-
recekleri çeşitli mekanizmalardan sonra öz varlığa intikal eden
neticeleri ve intibalarıdır ki öz bilgi hâlinde varlığın malı olurlar.
İşte evvelce izah ettiğimiz şuur, dünyanın kaba realiteleriy-
le, daha doğrusu bu hâdiselerle doğrudan doğruya karşılaşarak

120
 BEDRİ RUHSELMAN

dünyadan yeni bilgi materyallerini toplamaya devam eder. Öz

bilgilerle, dünyada bilgi diye itibar edilen hâdiselerin farklarını
böylece belirttikten sonra bunları birbirine karıştırmadan bilgi
kelimesinin dünya lisanına göre mânâsını kullanarak izahatımı-
za devam edeceğiz.
*
* *
Dünyaya ait bilgilerin mütalaasını kolaylaştırmak için bir ağa-
ca benzeterek onların direkt, yâni hâdiselerin bizzat içinde ya-
şanmak suretiyle elde edilenlerine gövde bilgiler; endirekt yâni,
başkalarının müşahedeleriyle elde edilenlerine de dal bilgiler
diyebiliriz ki bunların her ikisi de kendi kapasitelerine göre öz
bilgilerin inkişafına sebep olan kudretli vâsıtalardır. Meselâ eli-
ni ateşe sokmuş bir çocuğun yanık ıstırabını bizzat duymasıyla
edinmiş bulunduğu bilgi, onun için bir gövde bilgisi ise, diğer
bir çocuk arkadaşının, elini yakmasından mütevellit ıstırapla-
rının ve reaksiyonlarının müşahedesi ile elde ettiği bilgi de dal
bilgi olur. Bu misalle de, öz bilgilerin teşekkülünde, gövde bilgi-
lerinin dal bilgilere nazaran daha kestirme yoldan neticeler ve-
rebileceğini anlatmış oluyoruz. Bununla beraber, insanların biz-
zat her hâdisenin içinde yaşamalarına ve sadece direkt bilgiler
almalarına imkân bulunamaz. İşte bu imkânsızlıktan mütevellit
eksiklikler dal bilgilerle tamamlanır.
*
* *
Bilgiler öz bilgileri beslerken arada yardımcı bâzı prensipler-
den kuvvet alınır ki bunlardan birisi de illiyet prensibidir.
Kâinatta hiçbir hâdise sebepsiz değildir. Kâinatın bütün olay-
ları, münasebetleri, tesirleşmeleri, kuruluşları, değişişleri, dağı-
lışları velhâsıl bütün madde kombinezonlarının formasyonları,
transformasyonları ve deformasyonları; büyük tekâmül illetinin
zaruretleriyle, birbirinin illeti ve neticesi hâlinde ve birbirine
bağlı olarak vukua gelir. İşte bu, kâinattaki büyük illiyet pren-
sibinin bir tecellisidir. Zaten bu kitabın her noktasında, bütün
hareketlerin sebeplere dayandığını ve neticelere müncer olduğu-

121
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

nu ifade etmekteyiz. Sebepsiz ve neticesiz hiçbir oluş düşünü-

lemez. Kâinatta bütün münasebetlerin kuruluş ve dağılışlarına
ait mekanizmalar bu prensibe göre işlemektedirler. Hiçbir hâdi-
se başıboş ve müstakil değildir. Her hâdise direkt veya endirekt
olarak diğer hâdiselere bağlıdır. Böylece bütün kâinat, bütün cü-
züleriyle büyük bir bağ şebekesiyle örülmüştür ki bu bağların
düğüm noktaları illiyet prensibinin sebep-netice zaruretleridir.
Her hâdise bir üsttekinin neticesi ve bir alttakinin illetidir. Hangi
hâdisenin sebebi görülmüyorsa bu hâl, o hâdisenin sebebinin bi-
linmemiş olmasından ileri gelmektedir.
*
* *
İlliyet prensibi; hâdiselerin öz bilgiye inkılâplarında en mü-
him rolü alan idrakin kullandığı kıyas bilgisinin kuvvetli bir
dayanağıdır. İlliyet prensibi hakkında yukarıdaki kısa bilgiyi
verdikten sonra, idrak ile kıyas bilgisinin karşılıklı durumlarını
belirtmemiz faydalı olur.
Kıyas bilgisi; idrakin illiyet prensibine uyması yoludur. İdrak-
ler, kâinattaki illiyet prensibine intibak edebildikleri nisbette in-
kişaf ederler. İlliyet prensibine yabancı kalan idrakler, kâinattaki
namütenahi kombinezonlar arasında mevcut olan namütenahi
münasebetleri tâyin ve takdir etmekte o nisbette acz gösterirler
ve o nisbette de geri ve basit durumlarda kalırlar. Ateşi eliyle
tutarsa elinin yanıp yanmayacağını idrak edemeyen bir çocuğa
ateşle oynamak salâhiyeti verilmez. Çünkü onun idraki henüz
böyle bir işe lâyık duruma gelmemiştir. Onun idraki, bu madde-
lerin münasebetlerine ait illiyet prensibine henüz lüzumu kadar
intibak etmemiştir. İşte bu intibakı sağlayacak şey, onun kıyas
bilgisi olacaktır. Kıyas bilgisine girmek için o çocuk, eliyle ateşi
birkaç defa tutmak tecrübesini yapacak ve her defasında eli ya-
nacaktır. Her eli yandığı zaman onun idrakinde el ve ateş müna-
sebetlerine ait sebep ve neticeler hakkında yavaş yavaş birtakım
sezgiler belirecek ve kıyas bilgilerinin yardımıyla bu sezgiler bil-
giye intikal edecektir. Böylece idrak ve dolayısıyla öz bilgi muh-
tevası artacaktır. Bu ameliyeye görgü ve tecrübe diyoruz.

122
 BEDRİ RUHSELMAN

*
* *
Verdiğimiz bu bilgiler gösteriyor ki öz bilgileri arttıran illi-
yet prensibi ile kıyas bilgisi, bu fonksiyonlarını ancak hâdiseler
yoluyla yapmaktadırlar. Hâdiseler olmayınca ne illiyet prensibi
mütalaa edilebilir, ne kıyas bilgisi anlaşılabilir, ne de bunların
birbirine bağlantısı bahis mevzuu olabilir. O hâlde kıyas bilgi-
sine devam edebilmek için evvelâ, hâdiseler üzerinde durmak
zarureti hâsıl oluyor.
Bilgilerin ve öz bilgilerin elde edilmesi ve bunların neticesi
olarak da tekâmülün kazanılması için, lüzumlu olan esaslı ma-
teryallerden birisi ve hattâ birincisi hâdisedir. Hâdiselerin içinde
direkt veya endirekt olarak yaşamak lâzım gelmektedir.
Hâdiselerin zuhur etmesi birçok sebebe bağlıdır. Fakat her
şeyden evvel hâdiseler sebep-netice kanunu hükümlerine göre
cereyan ederler. Esasen hâdiselerin öz bilgiyi doğurabilmeleri
de onlardaki sebep-netice münasebetlerine, idraklerin kıyas yo-
luyla intibak edebilmeleri derecesine bağlıdır. Ateş çocuğun elini
yakar, çocuk bu ıstırabı duymuştur. Onun ateşten elinin yanma-
sı, eliyle ateşi tutmasından ileri gelmiştir. Eğer çocuk bu yanık
duygusu etrafında toplanan hâdiseler arasındaki sebep-netice
bağlarını idrak edebilirse öz bilgi bakımından onun alacağı ne-
tice başka olur, edemezse gene başka olur. Yâni idrakin bu hâ-
disedeki sebep-netice bağlantılarına intibakı nisbetinde bilgiler
teessüs eder ve ruha akseder. Bilgileri temin eden hâdiseler o
varlığın ihtiyacı ile mütenasip olarak yardımcı varlıklar tarafın-
dan tertiplenir ve insanın önüne konur veya aynı sebeple gene o
varlığa, yardımcı varlıkların gönderecekleri tesirlerle yaptırtılır.
O varlık bu hâdiselere bizzat kendisi, kendi hareketleriyle sebep
olur. Zira o insanın bilgisini hazırlayan bu hâdiselerin tertip ve
sıralanışları tekâmülle ilgili bir sürü ferdî ve mâşerî plânlara ve
bir sürü nizama tâbidir ki bu nizamlar da ancak üstün idrakler
ve kudretler tarafından yürütülebilir.
Matlup olan herhangi bir hâdiseyi bir insana yaptırtmak için
icap ettiği zaman yardımcı varlıklar, onun vicdanının nefsaniyet

123
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

unsurlarını tahrik ederler. Veya onun karşısına kendi ihtiyarı dı-

şında hâdiseler çıkartırlar ve böylece onu çeşitli hareketlere sevk
etmiş olurlar. Bu da nefsanî hareketlerinin acı neticelerini onlara
tattırmak ve bu sayede insanları kıyas bilgisine götürerek öz bil-
gilerine o yoldan değerler hazırlamak içindir. Meselâ bir insan,
eğer bir kâtilin duyacağı ıstırapları çekecekse, onun buna ihtiya-
cı varsa o insanın önüne öyle hâdiseler çıkartılır ki o, bunların
karşısında kendini tutamaz ve adam öldürür. Demek ki böyle,
neticesi çok vahim bir hâdiseye onun bizzat sebep olması, keyfî
veya rasgele vukua gelmiş bir iş değildir. Zira yavaşlatmış ol-
duğu inkişaf hazırlıklarını tekrar canlandırabilmesi için lüzum-
lu olan kıyas bilgisine onun girebilmesi, hâdiselere ancak biz-
zat kendisinin liyakat kazandığını idrak edebilmesi nisbetinde
mümkün olur. Bunu da temin edecek olan şey onun, bir adamı
öldürmesidir. O bu adamı öldürsün ki o zamana kadar vicda-
nının vazife unsuruna, nefsaniyet unsurundan daha fazla değer
vermeyen, daha doğrusu buna kifayet etmeyecek derecede zayıf
olan bilgi ve idrak dağarcığı, bu hâdise yüzünden gireceği kıyas
bilgisi yoluyla kâfi derecede kudret kazansın ve zenginleşebilsin
ve artık ondan sonra da iradesini, vazife unsuruna yöneltmek
suretiyle inkişafında hız almak imkânlarına kavuşabilsin. Varlı-
ğın buna benzer daha binlerce ihtiyacı karşısında bu yardımlar
ve müdahaleler vâkı olarak çeşitli hâdiseler ortaya çıkartılır. İşte
vicdan düalitelerinin üst unsurlarına yönelmeye kâfi gelecek de-
recede kuvvetlenmemiş, daha doğrusu alt kademe bilgilerinin
tesirlerinden kendilerini kurtaramamış ve vicdanlarının muva-
zene seviyelerini yükseltmekten âciz kalmış insanların karşıları-
na, onların tekâmülleriyle vazifeli olan yardımcı varlıklar böyle
bir sürü hâdise çıkartırlar ve onlar da bu hâdiselerden mütevel-
lit azap ve ıstırapların tesiri altında, girdikleri kıyas bilgisinden
mühim dersler alırlar ki bu derslerin her biri onların öz bilgile-
rinin tohumlarını atmaktadır. Böylece o varlık, idrakini daha üst
kademelerdeki realitelere ait yüksek değerlere hazırlar ve inkişaf
eder. Yâni insanüstü safhasının vazife bilgilerine yaklaşır. Onun
için, çoktan beri insanlar arasında imtihan, epröv diye anılan bu
ıstıraplı hâdiselere insanlar -pek de mahiyetlerini idrak etmeden-

124
 BEDRİ RUHSELMAN

birer kurtarıcı âmil nazarıyla bakmışlardır ki doğrudur. Nitekim

biz de bu imtihan veya eprövlerin veya tecrübelerin neticelerin-
den çıkan derslere görgü veya müşahede diyoruz. Bunların her
biri birer tekâmül materyalidir.
*
* *
Gerek illiyet prensibi, gerek bu prensibin ışığı altında hâdise-
lerin akışları -insanları bu hâdiseler içinde direkt veya endirekt
olarak yaşamak suretiyle- bir kıyas bilgisine götürür demiştik.
Filhakika öz bilgilerin artışında kıyas bilgisi mühim bir unsur
olarak tebarüz etmektedir.
Kıyas bilgisinin en müessir yardımcısı acı ve ıstıraptır. Bu-
rada, ıstırabın da öz bilgiyi kazanmada mühim rolü olduğunu
belirtmek lâzım gelir. Şurası aşikârdır ki kıyas bilgisi, ekseriya
ıstırap yoluyla öz bilgiyi ve idraki beslemektedir. Spatyomda
çekilen ıstıraplar, şuurdışı bilgilerinin muhasebeleri sırasında
varlıkların girecekleri kıyas bilgilerinin kıymetli yardımcılarıdır.
Buna dair bir dünya misali vereceğiz. Bu misal, bu bahsin bütün
inceliklerini ihtiva etmektedir.
Dünyada en güç yenilen ve birçok safhalara derecesi nisbe-
tinde şümullenebilen, birçok imtihanların, birçok ilerlemelerin,
birçok gerilemelerin âmili olan cinsiyet hodkâmlığını ele alalım.
Bir adam sırf etinin, sinirlerinin arzularını yerine getirmek için
bir kadını sevmektedir. Ve bu yoldan o, maddî hodkâmlığını
atlatma durumundadır. Sevdiği kadın bir gün ondan bıkar, bir
başkasını sever. İşte bu epröv karşısında bu adam sevgilisini
öldürecek kadar nefsaniyetine mağlup olur. Onun böylece gös-
tereceği reaksiyonlar derece derece safhanın sonuna kadar de-
ğişerek gider. Şimdi, vicdanın az çok ilerlemiş safhasında aynı
durumdaki başka bir adamı alalım. Sevgilisi onu terk etmiştir.
Ve bir başkasını sevmeye başlamıştır. Vicdan safhasının yuka-
rılarına doğru ilerlemekte bulunan bu adam buna kırılmadan
muvafakat edecek ve belki de o kadına bu hususta elinden gelen
yardımı yapmaktan da çekinmeyecektir. İşte burada bir cinayet-
le bir faziletin, bir hodkâmlıkla diğerkâmlığın kıyası karşı kar-

125
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

şıyadır. Cinayeti işleyen adam, bu kıyasın bilgisine eğer kendi

idrakiyle varacak durumda değilse (ki mademki bu cinayeti işle-
di, değilmiş demektir) o zaman dış müdahalelerin yardımı ona
gelmeye başlayacaktır. Tâ ki o, bu kıyasın idrakine varabilsin. Ve
ancak bu kıyas bilgisiyledir ki netice hâsıl olacak ve o adam hod-
kâmlık nefsaniyetini yenmek için lüzumlu olan cehit ve gayreti
gösterebilecektir. Şöyle ki: O, cinayetini bir bıçakla işlemiş olsun.
Cinayeti müteakip bir hapishaneye kapatılacaktır. Burada kıyas
eprövlerinin bir zincirini sıralamak istiyoruz. Bu adam evvelâ
hapishanede, cinsî arzularını ve zevklerini tatmin edememek ıs-
tırabıyla zoraki bir kıyasa girecektir. Ateş karşısında eli yanan bir
çocuk gibi, gene ateşe benzeyen ihtiraslarının ilk acı neticelerini
bu şekilde duymaya başlayacaktır. Böylece ıstıraplarına sebep
olan âmilin ne olduğunu kendisine öğreten bir kıyasla karşıla-
şacaktır. Bu onu uslandırmadı diyelim. Mahkûm hapishanede
yaşlanacak. Hormonları, iktidarı, cinsî faaliyetleri zayıflayacak
ve cinsiyet fonksiyonunu yapmaktan âciz kalacak. Bu duruma
gelince, bu adam artık sırf etine ve sinirlerine münhasır olan
hodkâmlığını duymayacak ve ancak onu imajine edecektir. Eğer
evvelki derslerden kâfi derecede ibret almadıysa, hâdiselerin
verdiği bilgilerden lüzumu kadar faydalanamadıysa o zaman bu
mahkûmu bir kavgada başka bir mahkûm bıçaklayacak veyahut
o öyle bir kaza geçirecek ki bıçak gibi sivri bir cisim onun vü-
cuduna saplanacak. Ve bundan şiddetli bir maddî ıstırap duya-
cak. Burada, misalimizin süjesi gayet tabiî olarak zorlu bir kıyasa
girecektir. Cinsiyetten mahrum olduğu için doğrudan doğruya
etinin esiri değildir. Artık o realiteden zarurî olarak geçmiştir.
Üstelik bir kâtil eprövünün hâtırasını kıyasen yaşatacak bir de
kaza atlatmıştır. Artık bu durum karşısında bu varlığın bir ders
almaması ve lüzumlu bilgileri kazanmak için cehit ve gayret gös-
termek teşebbüsüne girişmemesi mümkün olmaz.
Şimdi bir de yukarıdaki misalin objektif bir müşahedesini ve-
riyoruz: Orta yaşlı zengin bir adam, seviştiği ve oynaştığı genç
bir kızın, kendisinden bıkıp yüz çevirmesi üzerine tekrar iltifatı-
nı kazanabilmek için yaptığı bütün teşebbüslerin boşuna gittiği-
ni görünce işi zorbalığa döktü, kızın yolunu beklemeye başladı

126
 BEDRİ RUHSELMAN

ve yakalayınca da bir bıçak ile vücudunun 25-30 yerinden de-

lik deşik ederek onu yere yıktı. Cinayetini müteakip, idamdan
kurtulan bu adam bir tımarhanede câni deliler kısmına ayrılmış
olan yere kapatıldı ve on iki sene orada kapalı kaldı. Bir gün aynı
kısımda oturan ve kendisi ile çok iyi anlaşan azgın bir delinin
geçirdiği ruhî bir kriz esnasında, hücumuna mâruz kaldı ve deli,
elindeki bir bahçe çapasıyla onun vücudunu 25-30 yerinden ça-
palayarak parça parça etti ve yere yıktı.
Bu müşahede de gene bütün kıyasların sıralanışlarını göste-
riyor. Elbette, gerek ateşte eli yanan çocuğun, gerek sevgilile-
rini ihtirasları yüzünden öldüren ve birisi hapishanede, diğeri
tımarhanede, evvelce yapmış oldukları cinayetlerin misilleriy-
le mukabele görerek can veren bu delikanlıların derece derece
çektikleri ve çekecekleri ıstıraplar ve acılar, onları kuvvetli birer
kıyas bilgisine sokacak ve bu bilgi de yukarıda şemasını çizdiği-
miz yoldan onların -ileri kademelere ulaşabilmeleri için lüzumlu
olan- öz bilgilerini ve idraklerini hazırlayacaktır.
*
* *
Demek ki bilgi ile idrak beraber yürümektedir. Bu bakımdan,
bunların inkişafını birlikte izah etmek lâzım gelir. İdraklerin in-
kişafında iki yol vardır. Birincisi, insanın kendi bünyesi dahilin-
deki durumları tetkik mevzuu yaparak ilerlemesidir. Buna idra-
kin direkt olarak inkişafı deriz. İkincisi idrakin beden dışındaki
hâdiseleri müşahede etmesiyle, daha doğrusu kendisinin sebep
olduğu hâdiseleri mütalaa yoluyla olan ilerleyiştir. Buna da id-
rakin endirekt olarak inkişafı deriz. İdrakin endirekt inkişafın-
da kullanılan unsurların başında insanların görgü ve tecrübele-
rini arttıracak olan etraflarındaki, kendilerinin bizzat sebebiyet
verdiği hâdiseler, işler ve eserler gelir ki bunların çoğu dış te-
sirlerin yardımlarıyla meydana getirilmiş bulunur. Bu hâdiseler
bilhassa inkişafın ilk kademelerinde; ağır, zahmetli, meşakkatli,
ıstıraplı ve çok uzun vadeli görünürler. Bitmeyecek ve tükenme-
yecekmiş gibi duygular tevlit ederler. Bu sırada insan güçlükler
içinde çalışır, bir lokma gıdasını temin etmek için bütün hayatı

127
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

boyunca tabiatın çeşitli imkânsızlıklarıyla boğuşur, canavarlarla,

kendi cinsleriyle didişir. Bu mücadelede bazan galip gelir, ekse-
riya mağlup olur. Bunların azaplarını nefsinde duyar, bu suret-
le onun işkenceli hayatı asırlar boyunca sürüp gider. Bütün bu
hâdiselerin, insanlardaki idrak ve öz bilgileri nasıl besleyip art-
tırdıklarını, inkişaf mekanizmalarının muvazenelerini hangi yol-
lardan üst seviyelere yükselttiklerini evvelce söylediğimiz için
onları burada tekrara lüzum görmedik. Böylece bu olaylar, bir
taraftan öz bilgilerin artmasına sebep olurken, diğer taraftan da
idrakleri, inkişaf mekanizmalarına müdahaleye sevk ederler. Bu
da yeni yeni hâdiselerin, imtihanların, tecrübe ve müşahedelerin
zuhuruna yol açar ve böylece idrakin yürüyüş temposu yavaş
yavaş hızlanır.
İdrak arttıkça, etraftaki hâdiselerin mânâları daha ziyade be-
lirir. Ve bu sayede insanın beynine ait madde kombinezonların-
dan süzülen idrak vibrasyonları bu sayısız hâdiseden çeşitli neti-
celer çıkarmaya, hâdise cüzülerinden türlü türlü kombinezonlar
kurmaya başlar ki bunlardan da dünya bilgileri meydana gelir.
İdrakler inkişaf ettikçe bu bilgiler de şümullenir ve artar. Böylece
bilgiler çeşitli dallara ayrılır. Sanat, edebiyat, ilim, tababet, felse-
fe, müzik, resim, iktisat, siyaset, din gibi bir sürü bilgi kolu teşek-
kül eder. Bütün bunlar inkişaf mekanizmasında artan idrakin,
hâdise maddelerinden kurmuş olduğu yeni madde kombine-
zonlarının neticeleridir. Ve bittabî tekâmülün ancak dünyadaki
icap ve zaruretlerini yerine getirmek üzere dünyaya mahsus ve
dünyada kalmaya mahkûm olan şeylerdir. Bunlar dünyayı idare
eden vazife plânının tesirleri ve kontrolleri altında cereyan eder.
Şu hâlde, dünyada iken öz idrakin genişlemesi, onun vâsıta ola-
rak kullandığı beyne bağlı durumlarının mudilleşmesi, zengin-
leşmesi ve yüksek ince madde hâllerine doğru yeni teşekküllere
sahip olmasıyla alâkalıdır.
Zaten ruhun tekâmülü için hâdise maddelerinin öz varlıkta
husule getirdiği neticelerin, yâni öz bilgilerin, öz idrak kanalıyla
ruha aksetmesi lâzım geldiğini evvelce belirtmiştik. Bunun için-
dir ki tekâmül ihtiyacıyla dünyaya gelen bir varlık, dünya hâdi-
seleri imkânlarından kabil olduğu kadar fazla istifade etmeye ça-

128
 BEDRİ RUHSELMAN

lışır. İdrakin bu istifadesi hem bedenin form değiştirmeleri, hem

de bedenin yaşadığı âlemin sayısız madde değişmeleri sayesin-
de olur. Bunlardan birinciye idrakin direkt, ikinciye endirekt
inkişafları demiştik. Direkt hâllerde idrak doğrudan doğruya
bedende formasyon, transformasyon ve deformasyonlar meyda-
na getirmekle yapmış olduğu tatbikatlar neticesinde inkişaflar
kaydederken, endirekt hâllerde de gene bizzat idrakin beden vâ-
sıtasıyla yapacağı veya üst vazifelilerin tertipleyeceği sayısız dış
hâdiselerin neticeleri üzerindeki tatbikatlarıyla genişler.
Kâinat içindeki bütün formasyonlar ruhların ihtiyaçlarıyla
ayarlıdır. Ölçü dahilindeki transformasyonlar çeşitli mekaniz-
malarla vukua gelir. Dünyada en ince bir madde hâli olan idrak
de böylece bu çeşitli mekanizmalar içinde direkt ve endirekt ola-
rak kendisini, ruha hizmet edebileceği en uygun tarzda hazırlar.
Bunun için de bizzat kendi bedenine ve bedeni vâsıtasıyla da dış
âleme tesir ve müdahale eder. Hem bedeninde, hem dış mad-
delerde husule getireceği inkişaflarla kendi inkişafını ve öz bil-
gisinin artışını sağlamış olur. Ve unutulmasın ki bütün bu işler,
evvelce uzun uzadıya izah ettiğimiz tesirlerle, mekanizmalarla
ve düalite prensibi tekniği ile vukua gelmektedir. Öz bilgilerin
inkişafını hızlandıran ve besleyen unsurlardan bilgiyi izah ettik-
ten sonra, sevgi unsuru üzerinde de bâzı bilgileri vereceğiz.
*
* *
Filhakika dünya hayatının birçok hâdiselerine ve imtihanları-
na sebep olan sevgi hem öz bilginin teşekkülünde, hem de vic-
danın inkişafında direkt ve indirekt yollarda rol alan en kudretli
âmillerden birisidir. Sevgi olmasaydı öz bilgiyi kazanma yolları
ve vicdan mekanizmasının müspet veya menfî istikametlerde ne-
ticeler meydana getirmesi fırsatları bir hayli azalmış ve binnetice
imtihanlar, tecrübeler, müşahedeler ve kıyas bilgileri imkânları
iyice tahdit edilmiş olurdu. Zira sevgi vicdanın hem üst unsur-
larını destekleyerek müspet yollarda husule getirdiği hâdiselerle
doğrudan doğruya, yâni şuurlu bir idrakle öz bilgilerin çoğalma-
sına yardım eder, hem de vicdan mekanizmasının, icabında alt

129
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

unsurlarını tahrik edip zuhuruna sebep olduğu ıstıraplı ve azap-

lı neticelerden doğan kıyas bilgisi yoluyla endirekt ve otomatik
olarak öz bilginin artmasına hizmet eder. Meselâ insanlardan
birisini hapishaneye, diğerini tımarhaneye gönderen ve ikisinin
de öldürülmeleri suretiyle kıyas bilgilerine ve bir sürü ıstıraplara
sebep olan yukarıda bahsettiğimiz sevgiler -haddizatında gene
müspet olmakla beraber- menfî görünen yoldan vâkı tesirleriy-
le, endirekt inkişaflara misal teşkil ederler. Sevginin evvelki iki
misalinden başka müspet şekilde tesiri görülen bir misalini de
burada veriyoruz: Henüz tecrübesiz bir genç, bir kadını büyük
ve temiz maksatlarla sevmektedir. Kendisi de vicdan safhasında
oldukça ilerlemiş bir durumdadır. Fakat kadın, nedense istediği
meziyetleri görmediği için onu reddetmektedir. Delikanlı kadı-
nın takdir ve iltifatını celbetmek azmiyle meziyetlerini arttırma-
ya, kendisini değerlendirmeye çalışmak üzere derhal işe koyu-
lur. Evvelâ bu işleri sevginin otomatizmasıyla yapar. Başarısı
arttıkça sevginin şümulü genişlemeye ve mânâsı değişmeye yüz
tutar. Bu sayede kendisini daha çok yetiştirmek ihtiyacını du-
yar, insanlığa yararlı eserler meydana getirmeye çalışır. Herkesi
sevmeye, herkes tarafından sevilmeye başlar. Sevgi umumîleşir
ve ilk basit tek cepheli formunu umumî ve şümullü bir alâkanın
sonsuz cepheleri içinde kaybeder ve böylece o, ilk sevgisi yolun-
da yürürken karşılaşmış olduğu bir sürü neticelerle öz bilgisini
arttırır ve yüksek bir vicdan muvazenesi seviyesinde aktif ve va-
zife bilgilerine hazırlanmış bir varlık hâline girer.
*
* *
Sevgi denince daima onun dar mânâsı üzerinde durmamak
lâzım gelir. İnsanların anladıkları dar mânâdaki sevgi, geniş bir
sevgi mefhumunun inkişaf mekanizmasında almış olduğu bü-
yük rolünün -mühim olmakla beraber- küçük bir kısmıdır. Yâni
bizim burada kastettiğimiz sevginin sonsuz cepheleri ve şekilleri
vardır. Sevginin vicdan mekanizması, daha doğrusu inkişaf me-
kanizması karşısındaki rollerini izah ederken bu geniş mânâsı
üzerinde durmak lâzım gelir. Ancak böyle yapılırsa onun tekâ-
müldeki tam kıymeti belirtilmiş olur. O hâlde böyle umumî
mânâdaki sevgiyi izah edelim.

130
 BEDRİ RUHSELMAN

Sevgi, herhangi bir şeye karşı duyulan incizaptır. Dünyada her

şey, her realite yerine ve adamına göre -her inkişaf kademesinde
bulunan- insanları ve varlıkları çeşitli tarzda kendisine çekebi-
lir. Binaenaleyh her kademede, her şeye karşı sevgi duyulabilir.
İşte sevgi bu kadar umumî ve şümullü bir mevzudur. Maddele-
rin birbirine karşı göstermiş oldukları fizikoşimik alâkalar dahi,
yüksek varlıklarda görülen sevginin belki en maddî ve iptidaî
bir hazırlığıdır ki bu, o safhadaki varlıkların kendilerine mah-
sus ihtiyaç ve zaruretlerinin birer icabıdır. Nebatların, gıdalarını
alarak bünyelerine ithal etmeleri, havanın karbonunu, oksijenini
çekerek kendi usarelerine karıştırmaları ve hattâ bâzılarının gü-
neşe karşı dönmeleri, hayvanları sinelerine çekip hazmetmeleri
ekseriya fizikoşimik çehrelerde görünen bu incizabın çeşitli insi-
yaklar mahiyetindeki tezahürleridir.
Sevginin nebatlarda basit ve muhtelif mekanizmalarla tezahür
eden bu incizap hâllerinin, hayvanlarda daha az maddîleşmiş ve
az çok insanlarınkine yaklaşmış durumlarını görmeye başlarız.
Hayvanlarda yavru, eş, aile, arkadaş, hattâ hemcinslerinin dışın-
dakilerle dostluk alâkalarının bazan tamamen sevgi manzarasını
alan varyetelerini müşahede etmek mümkündür. İnsanlara ge-
lince, oldukça geniş bir idrakle duyulan sevginin yüksek ve zen-
gin tezahürleri bu safhada meydana çıkar.
*
* *
Burada sevginin mahiyetini biraz daha açıklamamız lâzım ge-
lir. Sevginin bedenle münasebetlerini daha iyi izah edebilmek
için bu kitabın baş taraflarındaki madde kombinezonları bilgisi-
ni bir daha gözden geçirmek faydalı olur. Her şeyden evvel şunu
açıkça belirtmek isteriz ki bir duygu diye tanılan sevgi unsuru-
nun bedendeki teşekkül mekanizmasına ait, vereceğimiz bilgiler
evvelce de söylediğimiz gibi, bedende zâhir olan ve ruhî deni-
len bütün hislerin ve ihtirasların da teşekküllerini şümulü içine
alır. Bu bilginin ışığı altında, bedende mevcut bütün duyguların
bedendeki teşekküllerini ve bedenle olan münasebetlerini izah
etmek mümkün olur.

131
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

İnsanlığın inkişaf kademelerinde en yüksek formunu bulan

sevgi, bedenin çok ince bir kısım madde kombinezonlarının
neşretmekte oldukları yüksek ve süptil vibrasyonların, enerjile-
rin tezahürlerinden ibarettir. Bir insanın gerek kendi görgü ve
tecrübelerinin, yâni öz bilgilerinin ve plân tatbikatlarının icap
ve neticeleriyle, gerek doğrudan doğruya bir imtihan mevzuu
olarak, vazifeli varlıkların müdahaleleriyle beyninin muayyen
kısımlarında öyle yüksek ve ince tertiplerde birtakım madde
kombinezonları ve sistemleri teşekkül etmeye başlar ki bu ince
kombinezonların neşretmekte oldukları vibrasyonlar ve enerji-
ler onun etrafında çok kuvvetli ve çekici bir saha, bir manyetik
alan meydana getirirler. Yalnız burada kelimelerin ifadelendire-
ceği kaba mânâlara bakıp bu sözlerden, adi bir mıknatıs akımını
kastettiğimiz mânâsını çıkarmamak gerekir. Bunlar, tanıdığımız
mıknatısiyet dalgalarından çok ince ve onlarla kıyas edilemeye-
cek derecede yüksek mahiyettedir. İşte bu alan, kendisiyle sem-
patize olabilecek birçok diğer vibrasyonları çeker. Ve aynı yol-
dan o diğer vibrasyonların tâbi bulundukları manyetik alanlar
tarafından çekilir. İşte bedenlerin birbirlerini sevmeleri ve birbiri
tarafından sevilmeleri kelimelerinin ifade ettiği mânâlar budur.
Bedenlerde şu veya bu icapla teşekkül eden bu ince madde kom-
binezonları devam ettikçe, neşrettikleri vibrasyonlar da devam
eder. Bunlar değiştikçe, bu değişişin şekil ve derecesine göre vib-
rasyonların mahiyetleri ve şiddetleri de değişir. Bu kombinezon-
lar dağılınca, vibrasyonlar da ortada kalmaz. Ve sevgi tezahürü
de biter. Bütün bu işlerin, icaplara göre yukarıdan gelen tesirler-
le olduğu malûmdur.
Şimdi bir de bunun tersini düşünelim. Diğer bir insan var...
Onun bedeni de aynı tarzda, fakat başka tertipler dahilinde gene
birtakım ince madde kombinezonları kurmaktadır. Bunlar, kaba
fizikoşimik diğer madde kombinezonlarına nisbetle bir hayli
ince ve süptil olmalarına rağmen evvelki sevgi kombinezonları-
na nisbetle kabadırlar. İşte bunların neşrettikleri vibrasyonlar da
antipati ve nefret vibrasyonlarıdır. Bunlar da etraflarından, alâ-
kalandıkları nefret ve antipati duygusu vibrasyonlarını aldıkları
gibi, kendileri de onlara aynı vibrasyonları gönderirler. Böyle-

132
 BEDRİ RUHSELMAN

ce birincilerin bütün bedenlerinden sempatik neşriyat çıkarken,

ikincilerin bedenlerinden mütemadiyen antipatik dalgalar etrafa
yayılır. İncelikleri ve kudretleri daha üstün olan sempatik neşri-
yat, antipatik neşriyatı yapan madde kombinezonlarına çevrilir-
se, onlardan çok kuvvetli olan bu vibrasyonlar o kombinezonları
silip dağıtabilirler. Bu sebepten dolayı sevenler ve sevilebilenler;
düşman olan ve kin besleyenlerden daha çok kudretli ve mües-
sir durumdadırlar. Bunlar mâşerî yoldaki inkişaf tatbikatında işe
yarayacak çok faydalı bilgilerdir.
*
* *
Sevgi -müspet veya menfî yollarda kullanıldığına göre- vic-
dan mekanizmasında sonsuz hâdise varyetelerine sebep olarak
öz bilgileri arttıran mühim bir inkişaf vâsıtasıdır. Ve bu bakım-
dan o da insan hayatındaki diğer bütün kudretlerde olduğu gibi,
bedenlenmeyi zarurî kılan lüzum, ihtiyaç ve icaplara göre de-
vam eder, zamanı gelince dağılır veya dejenere olur. Ve bütün
bu hâllerden varlıklar öz bilgi dağarcıklarını doldururlar, ruhlar
faydalanırlar.
Böylece, sevgi yüksek cephesiyle kudret ve karakterine göre,
vicdanın daima üst unsurlarıyla sempatize olmaya mütemayil
bulunduğundan, onun muvazene hattının mütemadiyen yük-
selmesine sebep olur. Yeter ki bu sevgi vibrasyonlarına muhtelif
sebeplerden ve bilhassa bâzı zarurî ve lüzumlu, imtihan ve mü-
şahede ihtiyaçlarından dolayı daha basit ve kaba kombinezonla-
rın ağır neşriyatı karışmış olmasın. Meselâ bunlardan kıskançlık,
bencillik, gurur, izzetinefis, kabadayılık, para ve şöhret hırsları
gibi sevgiyi zehirleyici bir sürü diğer kaba madde kombinezonu
sevgi kombinezonlarına karışabilir. Bu suretle bu kaba madde
kombinezonlarından çıkan ve bedenin ince sevgi kombinezon-
larına devamlı olarak kuvvetle ve şiddetle yönelen tesirler yavaş
yavaş sevgi kombinezonlarına müessir olarak onların üst kıy-
metlerini kısmen silmeye ve neticede bu kombinezonları deje-
nere etmeye başlarlar ki bu takdirde o kombinezonlardan intişar
eden bulanık, karışık ve ağırlaşmış enerjiler, daha alt realiteler-

133
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

le bağdaşmaya başlayacaklarından -bu gibi ahvâlde daima vâkı

olacağı gibi- vicdan mekanizmasının otomatik olarak işlemeleri-
nin neticelendireceği birtakım ıstıraplı hâdiselere yol açar.
*
* *
Sevgi; vicdan mekanizmasına muhtelif varyeteleriyle karışır.
Zira onun bir kısmı vicdanın vazifeye müteveccih, diğer kısmı
nefsaniyete müteveccih olan bir sürü cephesi vardır. Bilhassa in-
sanlığın ilk kademelerinde sevginin hodkâmlıkla müterafık cep-
heleri hâkim durumdadır. Bu kaba kombinezonlarla karışmış
sevgi şekillerinden yukarıda biraz bahsetmiştik. Bunlar bir sürü
zahmetlere, sıkıntılara, ıstırap ve azaplara müncer olan akibetle-
re yol açarlar. Bazan da sevgi saf ve yüksek tezahürleriyle doğru-
dan doğruya üst realitelere insanı ulaştırır. Onun bu cephesinde
bilhassa feragat, fedakârlık, diğerkâmlık, yardım, şefkat gibi in-
kişafı süratlendirici yüksek, ince diğer madde kombinezonları-
nın da tezahürleri vardır. Bunun da misalini yukarıda vermiştik.
Sevgi müspet yolda diğerkâmlık cephesiyle, vicdanın vazifeye
müteveccih unsurlarını takviye eder ve inkişaf mekanizmasında
süratli ve idrakli bir yürüyüşü sağlarken, hodkâmlık cephesiyle
de nefsaniyet unsurlarını tahrik eden menfî kudretleriyle inkişa-
fın yürüyüş temposunu ağırlaştırır. Ve zahmetli, ıstıraplı şartlar
içine insanı sokar. Böylece her iki takdirde de öz bilginin artma-
sına birbirine zıt yollardan sebep olur. Meselâ sevgi ile bir insa-
na yardım edilir, denize düşen birisini kurtarmak için fedakârlık
yapılır, aç kalan bir kimse doyurulur, ağlayan gözyaşları dindi-
rilir ve bütün bunların sonunda insana bir ferahlık, bir huzur ve
hattâ saadet duygusu gelir. Bu da süratli bir inkişafın şuurdaki
tezahürüdür. Buna mukabil; sevgi için birçok kalp kırılır, bir iha-
netin cezası verilir, bir rakibin vücudunun ortadan kaldırılması
düşünülür, başkasına fenalık yapılır ve neticede insanda inkisar,
huzursuzluk ve sıkıntı başlar. Bu da ağırlaşmış bir inkişafın in-
san üzerindeki baskısını ifade eder. Birinci gruptakiler, vicdan
mekanizmasının nasıl yüksek unsurlarına müteveccih kudretler

134
 BEDRİ RUHSELMAN

ise, ikinci gruptakiler de nefsaniyet realitelerini o kadar besleyici

geri âmillerdir. Bunların her ikisi de inkişaf kademelerine göre
insanlarda bulunabilir. Ve ona göre de neticeler tevlit eder.
Şu hâlde, kademeler ne kadar aşağılarda ise o kademedeki
sevgiye karışan hodkâmlık malzemeleri ve vibrasyonları da o
kadar fazla olur. Bilâkis inkişaf kademeleri ne kadar üst muvaze-
ne seviyelerinde ise sevgi unsuru da o nisbette saf ve fazilet vib-
rasyonlarıyla zenginleşmiş bulunur. Ve bu inkişaf hâli nihayet
öyle bir duruma gelir ki insanlara karşı duyulan bu faziletli his-
ler onlara hizmet etmek, onların iyilikleri, inkişafları hususunda
her türlü yardımda bulunmayı -ne pahasına olursa olsun- göze
almak gibi çok şümullü ve yüksek derecelere ulaşır. Ve o zaman
vicdanın nefsaniyet unsurları ve realiteleri hodkâmlıktan sıyrılıp
diğerkâmlık yollarında yürümeye başlarlar. Vicdan mekanizma-
sının muvazene seviyeleri artık, diğerkâmlığın yüksek ve idrakli
sahalarında teessüs eder. O insan başkalarının yükselmeleri için
her türlü fedakârlığa katlanmayı kendisine bir borç, bir vazife
telâkki eder. O zaman ondaki sevgi bir vazife sevgisi hâlini alma-
ya yüz tutar ki bu da artık onun, vazife plânının eşiğine gelmiş
olmasının işaretidir.
İşte, vicdan mekanizmasının bu sahalara kadar ulaşmış yük-
sek muvazene seviyesi, dünya mektebinin insana kazandırmış
olduğu en yüksek mertebedir. Bu mertebeye ermiş olan insan
dünya mektebinden tam derece ile diplomasını alacak ve dünya-
da kazandığı en yüksek öz bilgi kudretiyle vazifeler kabul ede-
rek daha kudretli ve mesut bir varlık hâlinde yüksek plânlara
geçecektir. Bu duruma geldikten sonra vicdan düalitesi ortada
kalmayacak, onun yerini, daha yüksek tertipte bir vazife düalite-
si alacak ve varlık o andan itibaren hakikî ve objektif bir tekâmül
mekanizması içine girmiş bulunacaktır. Zira ileride söyleyeceği-
miz gibi, vazife safhasından evvelki tekâmül seyri, daha ziyade
subjektif şartlar içinde vâkı olmaktadır. Zaman hakkında izahat
verirken bu mefhum açık olarak tebarüz ettirilecektir.
*
* *

135
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

Daha iyi anlaşılabilmesi için bu bahiste bâzı noktaları hulâsa

olarak tekrarlamayı faydalı görüyoruz.
Vicdan, realite, idrak, bilgi, sevgi velhâsıl dünyada tezahür
eden bütün kıymetler; ancak beyin cevherinin imkânları dahi-
linde formlarını almış, maddî görünüşlerden ibarettir. Bunların
asıl kıymetleri, öz varlıkta meknuz olan kudretlerdedir. Fonk-
siyonları da dünya imkânları içinde ancak öz varlığa hizmet
etmek yolunda işler. Binaenaleyh bunlar, yalnız dünyada cari,
sathî zaman idrakiyle ölçülebilen dünya şekilleri, hâlleri ve gö-
rünüşleridir. Bunların besledikleri, inkişaflarına vâsıta oldukları
asıl öz varlıktaki kıymetler ise, öz varlığın tâbi bulunduğu küre
zamanının namütenahi diyebileceğimiz idrak imkânlarıyla de-
ğerlenen hakikî kıymetlerdir ki bu kıymetler, ruhun kâinattaki
tekâmül ölçüsünü gösterir. Kürevî veya idrakî zaman tekniği ile
değerlenen bu ince kombinezonlar, dünyanın sathî zaman idra-
kiyle tarif ve tavsif edilemezler. İşte vicdan mekanizmasına ait
geçen bütün bilgilerdeki idrak, bilgi, realite, unsur, sevgi< gibi
kelimelerin hep bu mefhumlar içinde kendi kıymetleriyle ele
alınması lâzım gelir. Meselâ sevginin bahsedilen cephesi dünya-
ya ait olan kıymetlerini ifade eder. Bunun varlığa ait olan, idrakî
zaman karşısındaki durumuna ve mânâsına dünya zamanıyla
düşünen bir insan aslâ nüfuz edemez. Keza kürevî veya idrakî
zaman tekniğine tâbi olan, dünyayı müteakip süptil âlemdeki
sevgi kombinezonları da insanlar için kabili idrak değildir. An-
cak, bedenlerinden yükselerek tamamen ayrılmış varlıklar o âle-
me gittikleri zaman bunların hakikî mânâlarını anlayabilecekler-
dir. İleride verilecek sathî ve kürevî zaman bilgilerini gördükten
sonra tekrar bu satırlara dönülürse, sathî zaman idrakine bağlı
insan sevgisinin yanında, kürevî zaman tekniği ile yürüyen ve
sevginin öz varlıktaki mukabili olan vibrasyonların mânâsındaki
şümulün derecesini sezmek daha kolay olur. Ve tek satıhlı, basit
insan idraki karşısındaki sevginin iptidaî durumuyla, namüte-
nahi imajinatif satıhları ihtiva eden insan üstü âlemdeki sevgi
intibalarının nihayetsiz şümulü, yâni öz bilgiler içinde parlayan
ihtişamlı durumu hakkında daha geniş bir sezgi kıyası yapmak
mümkün olur.

136
 BEDRİ RUHSELMAN

*
* *
Öz bilgileri zenginleştiren âmillerden bilgi ve sevgiyi mütalaa
ettik. Fakat bunların yanında gene öz bilginin inkişafında, artı-
şında kudretle rol alan bir unsur daha vardır ki bu unsuru in-
sanlar henüz takdir edememiş durumdadırlar. Bu da, dünyada
muhtelif tekâmül kademelerindeki vazifeli varlıklar tarafından
insanların varlıklarına gönderilen tesirlerdir. Bu tesirler, insan-
ların hem ferdî, hem de ekseriya bu fertler vâsıtasıyla kazanılan
mâşerî bilgi değerlerini -insanların aslâ tahmin edemeyecekleri
tarz ve şekillerde- arttırmaktadır. İşte bu tesirleri alan insanlara
medyom diyoruz.
İnsanlar için medyomluk, kâinat tesirlerini, kâinat vibras-
yonlarını alabilmekte hassasiyet kesbetmiş olmak demektir.
Dünyada medyomluk reaksiyonlarını husule getiren tesirlerin
en ehemmiyetlisi yüksek entüvitif tesirlerdir. Medyomların ya-
pılarında entüvitif bakımdan gönderilen tesirleri kolayca ifade-
lendirebilmek imkân ve takati fazladır. Fizik medyomlar için de
bu kaide caridir. Ancak fark şudur ki evvelkinde, gelen tesirler
yüksek idrak kombinezonlarıyla ilgili çok ince vibrasyonlardır.
Fizik medyomlarda ise gelen tesirlerin, kaba bir maddeye tevci-
hi ve o kaba maddelerdeki reaksiyonların neticesi olarak çeşitli
formasyonları, transformasyonları, deformasyonları veya daha
basit hareketleri husule getirmiş olmasıdır. Demek ki umumî bir
görüşle birisi entüvitif, diğeri fizik olmak üzere iki medyomluk
tezahürü vardır.
*
* *
Medyomluğun mekanizmasını izaha başlamazdan evvel ve-
rilmesi lâzım gelen bâzı hazırlayıcı bilgiler vardır ki onları bildir-
mekle işe başlayacağız. Bunun için evvelâ insan beyninin bilin-
mesi burada lüzumlu olan bâzı durumlarından bahsetmek lâzım
geliyor.
Beyin organizmanın, birtakım atomlarla, bu atom topluluk-
larından müteşekkil, yüksek fonksiyonları havi moleküllerden

137
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

ve bunların hareketlerinden meydana gelmiş hâkim bir organı-

dır. İnsan vücudunun her tarafında hüceyre vardır. Ve hepsinin
de kendisine göre muayyen hareket frekansları mevcuttur. Bir
hüceyrenin hareketi ne kadar fazla olursa o hüceyrenin kudreti,
faaliyeti o kadar yüksek derecede bulunur. İnsan bedeninde en
fazla hareketi haiz olan hüceyreler beyin hüceyreleridir.
Esasen bu hareketlerinin fazlalığı sayesindedir ki beyin hü-
ceyreleri dünyaya ait intibaları alabilirler. Keza, beyinde mole-
kül hareketleri en fazla olan kısımlar (ki bunlar şuur merkezini
temsil ederler) en seyyal ve kudretli olan kısımlardır. Nitekim
şuur merkezlerinin yüksek fonksiyonlarına mukabil yüksek fre-
kansları vardır.
Beyin hüceyrelerinin mûtat hâllerde kendilerine mahsus mu-
ayyen frekansları vardır. Bunlar muhtelif sebeplerle çoğalabilir.
Ve çoğaldığı zaman onların faaliyetleri ve kudretleri artar. İşte
medyomlara tesir gönderen varlıklar kullanmak istedikleri mer-
kezlerdeki hareketleri ya doğrudan doğruya veya şuur kanalıyla
arttırmak suretiyle onların faaliyetlerini istedikleri şekilde idare
ederler.
İzafî rakamlarla kıyasî bir misal verelim. Şuur merkezinin
moleküllerinin titreşimi mûtat zamanlarda saniyede 40 bin ol-
sun, trans hâline geçince, yâni medyom, bir varlığın tesiri altında
kalınca bu frekanslar saniyede 60-70 bine kadar çıkar. İşte şuur
merkezinde frekansın bu artışı ile orada faaliyet de artar, idrak
genişler. İdrakin genişlemesi, bu frekansın artışına bağlıdır. Fre-
kansın artışı da o tesiri gönderen varlığın tensibine göre olur.
İşte hareketlerin arttırılmasıyla, medyomun varlıktan alacağı
tesirlerin mânâlarını ifade etmek kabiliyeti ve idraki artar. Med-
yomlar ya konuşarak, ya yazarak veyahut başka bir tarzda bu
mânâları dış âleme, insanların anlayabilecekleri vâsıtalarla nak-
lederler. Bunlara entüvitif medyom diyoruz.
Bir de fizik medyomlar vardır. Burada gelen tesirler; ya te-
siri alacak maddenin vibrasyonlarından daha kabadır veya ona
uygundur. Kaba ise bu tesirler medyomdan geçip o maddeye
gidince onun, evvelce izah etmiş olduğumuz gibi, yüksek kom-

138
 BEDRİ RUHSELMAN

binezonlarını besleyemeyeceğinden onların silinmesini ve bina-

enaleyh maddenin dağılmasını mucip olur ki bu da materyali-
zasyon denilen hâdiseyi meydana getirir. Eğer gelen tesirler o
maddelerin bünyesine uygun vibrasyonları havi ise o zaman
medyomun o maddeler üzerindeki tesir kabiliyeti artarak bir-
takım formasyonlara ve tezahürlere imkân hazırlanır. Böylece,
materyalizasyonlar, fantomlar, aporlar, eşyanın çeşitli hareket
ve durumları gibi türlü isimlerle anılan sayısız fizik tezahürler
meydana getirilir. İnsanların fizik medyomluk grubunda müşa-
hede ettikleri hâdiseler bu mekanizmaya tâbidir ki bunlar, mad-
dede değer farklanması mekanizmasıyla düalite prensibinin yü-
rütülmesi sayesinde hareketlerin, yer değiştirmelerin ve nihayet
molekül dağılıp toplanmalarının vukua gelmesi gibi hâllerle
meydana getirilir.
Beyinde tam rakam olmamakla beraber, aşağı yukarı 90-100
merkez vardır. Ve bunların da vücutta muayyen fonksiyonları
olan 900-1000 tane tâli merkezi, yâni istasyonu mevcuttur. İşte
öz varlıktan beyne gelen tesirler, beynin şuur merkezinden bu
merkezlere, oradan da -ihtiyaçlara göre- tâli merkezlere veya is-
tasyonlara dağılırlar.
*
* *
Şimdi bâzı zamanlarda insanlarda görülen uyku, rüya, ob-
sesyon, medyomluk gibi hâllerin mekanizmalarından sırasıyla
bahsedeceğiz. Ancak bu mekanizmaların esasını ve tekniğini
açık olarak izah edebilmek için bâzı ön bilgileri tekrarlamak icap
ediyor. Bu ön bilgiler, varlıkla beyin arasındaki irtibat ve müna-
sebetlere aittir.
Evvelce de bahsettiğimiz gibi, insan varlığının insan beynine
7/8’i bağlanmıştır. Yâni varlığın yedi kısmı beyne bağlıdır, bir
kısmı serbesttir. Beyne bağlı olan kısım, şuur merkezi dediğimiz
muayyen beyin hüceyrelerinden müteşekkil bir lokali işgal eder.
Şuur merkezi diğer merkezleri ve onlar da tâli merkezleri idare
ederler. Böylece varlığın bedene olan hâkimiyeti, şuur merkezin-
den itibaren derece derece birbirine tesir eden merkezler ve is-

139
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

tasyonlar vâsıtasıyla temin olunur. Evvelce insan varlığının bey-

ne bağlı olan kısmına şuur, serbest kalan kısmına da şuur ötesi
demiştik. Şu hâlde varlığın bağlı bulunduğu şuur merkezi bey-
nin, hareketleri en fazla moleküllerden müteşekkil bir lokalidir.
Bütün beden bu merkezden idare edilir. Şuur merkezi, daima
dışarısı ile, yâni varlıkla münasebet hâlindedir. Bu merkezin fa-
aliyetinin azalması veya çoğalması, kendisine gelecek tesirlerle,
hareketlerinin azaltılıp çoğaltılmasına bağlıdır.
Varlığın beyne bağlı olmayan serbest kısmına gelince, buna
şuur ötesi demiştik. Şuur ötesini de iki kısma ayırmak lâzım
geliyor. Yalnız şunu söyleyelim ki varlık insanların anladığı
mânâda parçalanmalara, bölünmelere tâbi tutulamayan süptil
bir enerjiler bütünüdür. Binaenaleyh onda, maddelerde yapıldı-
ğı gibi kat kat veya iç içe ayrılmış kısımlar düşünülemez, yâni
beyinde olduğu gibi lokaliteler tâyin edilemez. Ancak, bizim
burada izah etmek durumunda kaldığımız bâzı fonksiyonların
ifası bakımından varlıkta böyle ayrı faaliyet hâllerini, lokalite
sembolü ile ifade etmek zarureti hâsıl olmaktadır. İşte burada
yaptığımız taksimat, verdiğimiz isimler bu fonksiyonları ifade
eden hâllere aittir. Yoksa hakikatte varlıkta ayrılmış, bölünmüş
kısımlar, parçalar, lokaliteler yoktur. Yanılmalara düşmemek
için bu durumu bir misalle izah etmek istiyoruz. Gerçi bu misal
anlatmak istediğimiz varlığın durumuna nisbetle çok kabadır ve
gene bizim dünyamıza ait bir realitedir. Fakat yukarıda anlat-
mak istediğimiz şeyin daha kolaylıkla sezilebilmesine yardım
edecektir. Boşlukta toplu olarak dağılmadan duran meselâ mu-
ayyen bir hidrojen hacmi düşünülsün. Bu kütle bir sürü hidrojen
atomundan müteşekkildir. Şimdi bu atomları, göreceklerini ka-
bul ettiğimiz bâzı işler bakımından ayrı ayrı karakterlerde birkaç
gruba ayıralım. Bu suretle her grubun ayrı fonksiyonu olacak-
tır. Meselâ bir kısım atomların fonksiyonu ziya vibrasyonlarını
yakalamak olsun, diğer bir kısım atomların fonksiyonu hararet
vibrasyonlarına mahsus olsun, başka bir kısım atomların fonksi-
yonu elektrik vibrasyonlarını tesbit etmek olsun. Böylece fonk-
siyonları ayrılmış bulunan üç türlü atom karakteri bu hidrojen
topluluğu içinde karmakarışık bir hâlde bulunmakta ve gruplar

140
 BEDRİ RUHSELMAN

hâlinde ayrı ayrı yerlerde toplanmış olmamakta bulunsunlar. Bu

suretle kendilerine mahsus birer lokalitesi olmayan bu atomlar
gene de fonksiyonları bakımından tamamıyla birbirinden ayrıl-
mış durumdadırlar. Fakat bahsettiğimiz varlık böyle hidrojen
atomu topluluğu gibi maddî bir durum arz etmez. Binaenaleyh
bu misali de oraya aynen tatbik etmek gene doğru olmamakla
beraber aşağı yukarı bundan bir sezgi elde etmek mümkün olur.
Zira varlık için böyle muayyen bir yerde muayyen bir kütle dahi
düşünmenin caiz olmayacağı şimdiye kadar varlık hakkında
vermiş olduğumuz bilgilerden elbette anlaşılacaktır. Şu hâlde
varlığı ayrı ayrı lokalizasyonlara tâbi tutmadan onda, ayrı ayrı
fonksiyonlara sahip idrak edemeyeceğimiz tesir mudileleri mev-
cuttur.
Böylece şuur ötesinin, yâni varlığın bedene bağlı olmayan ser-
best sahasının iki kısma ayrıldığını, daha doğrusu birbirinden
ayrı iki fonksiyon cephesi bulunduğunu söylemiştik. Bunlardan
birincisi şuurüstü dediğimiz kısımdır. Bu, varlığın dışarıya açık
olan cephesidir. Varlığın ruhundan gelen tesirler onun bu kıs-
mından varlığa girer. Keza, yukarıdan ve civardaki varlıklardan
gelen tesirler de gene bu kısma inerler.
Şuur ötesi sahasının ikinci kısmı şuuraltıdır. Bu gene fonksi-
yon bakımından varlığın dışarıya kapalı olan cephesidir. Şuural-
tı sahasına dışarıdan hiçbir tesir gelmez. Kendisi de dışarıya hiç-
bir tesir göndermez. Fakat burası, varlığın bütün kâinat boyunca
birikmekte olan müktesebatının deposudur. Binaenaleyh geçmiş
hayatların bütün intibaları şuuraltında mevcuttur, öz bilgiler bu-
rada mahfuzdur. İşte evvelce söylediğimiz gibi, buraya ancak öz
varlığa mal olmuş, öz bilgi hâline gelmiş kazançlar girebilir.
Şuurüstü ile şuuraltının şuurla irtibatı mevcuttur. Bunlar
birbirleriyle alışverişlerde bulunabilirler. Fakat şuurla; şuuraltı
ve şuurüstünün, bir kelime ile, şuur ötesinin irtibatı doğrudan
doğruya olmaz. Köprü vazifesini gören arada mutavassıt bir
fonksiyon daha vardır ki buna da şuurdışı diyoruz. Demek ki
şuurdışı, şuurla şuur ötesi arasındaki geliş gidişlere vâsıta olan,
varlığın üçüncü bir fonksiyon sahasıdır. Fakat şuurdışının diğer

141
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

bir fonksiyonu daha vardır ki o da şudur: Dış âlemden, dünya-

dan, günlük hayattan şuura gelip de henüz öz bilgi hâline girme-
miş bulunan bilgilere ait intibalar bu sahada, yâni şuurdışında
toplanır ve ölünceye kadar orada kalır. Demek ki şuurdışı sahası
(bittabî buradaki saha tâbiriyle ne demek istediğimiz sezilmekte-
dir) aynı zamanda şuurun bir bilgi deposudur. Şuur, icap ettiği
zaman -şuuraltına inmeden- lâzım gelen materyalleri bu şuur-
dışından alıp kullanabilir. Bunlar varlığın son dünya hayatına,
yâni insanın yaşamakta olduğu hayatına ait bilgilerinin netice-
leridir. Bu bilgiler evvelce de söylediğimiz gibi kıyasî bir mu-
hasebeden geçtikten sonra şuurdışına itilirler ki bu muhasebeyi
yapan da vicdandır.
Şuurdışı bilgileri gene evvelce söylediğimiz gibi ancak ölüm-
den sonra varlık tarafından, şuuraltının bilgileriyle büyük kıyasî
muhasebesi yapılarak öz bilgi hâline geçerler ve şuuraltına yerle-
şirler. Günlük hayattaki şuur sahasında cereyan eden hâdiseler,
uyku esnasında bu şuurdışı sahasına intikal ederler. Esasen şu-
urdışı ile şuur sahaları birbirine çok yakın ve sık sık münasebet
hâlindedirler.
*
* *
Fonksiyon bakımından bu taksimatı açıkladıktan sonra mû-
tat idrakin ne yolda cereyan ettiğini bu bilginin ışığı altında izah
edelim.
İnsan dışarıdaki bir objeye, meselâ bir kaleme baktığı zaman
o kaleme ait titreşimler görme sistemi muhitindeki noktalardan
itibaren muayyen istasyonlardan geçerek görme merkezine gi-
der. Oradan da şuur merkezine aksedince ilk maddî idrak vâkı
olur. Bu idrak tamamıyla beynin tâbi olduğu sathî zaman faali-
yetine ait dünya idrakidir. Bu tesir şuurdan şuurdışı kanalıyla
şuurüstüne giderek orada varlığa ait ve dünya realitesi dışında
insanların anlayamayacağı idrak vâkı olur. Varlık bu kaleme şü-
mullü bir idrak içinde muttali olur.
Tekrar edelim, şuurda husule gelen maddî idrakle varlıkta
husule gelen süptil idrak birbirinin aynı değildir. Bu idraklerin

142
 BEDRİ RUHSELMAN

mahiyetleri, kendilerini teşkil etmiş olan şuur gibi nisbeten kesif

ve şuurüstü gibi ona nazaran çok seyyal madde vasatlarına göre
kesifleşir ve süptilleşir. Şuura bağlı olan idrak, varlıkta olduğu
gibi şümullü ve mudil değil, şuur merkezinin maddî bünyesine
ayarlı olarak kaba şekilde tecelli eder.
Yukarıda verdiğimiz kalemin idraki misali basit bir şemadır.
Bahsettiğimiz yol bundan daha çok karışık da olabilir. Bu tesir
seyahatine, alâkalı diğer merkezler ve istasyonlar da karışabi-
lir. Keza şuurdışından bâzı tesirler de katılabilir. Bunlar sayısız
icaplara göre sayısız durumlar alırlar.
*
* *
Şimdi uykuyu izah ediyoruz. İdrakin husule gelmesi için şuur
merkezinin serbest ve kendisinde mevcut olan intibaları uyan-
dırabilecek derecede frekansının yüksek bulunması lâzımdır.
İnsanın uyanık dediğimiz hâlinde şuur daima şuurüstü ile irti-
battadır. Keza merkezlere karşı da açık durumdadır. Yâni mer-
kezlerle de irtibat hâlindedir. Şu hâlde çevreden gelen tesirleri
almaktadır. Hulâsa uyanık hâlde iken şuur bir taraftan varlıkla,
diğer taraftan çevresiyle, yâni dünya hayatıyla münasebettedir.
Böylece gerek yukarıdan, şuur ötesinden, gerek aşağıdan, dün-
yadan tesirler alır. Bu sayede bütün asabî sisteme ve onun vâsı-
tasıyla da organizmaya hâkim olur. Yâni şuur ötesinden gelen
icaplara göre bedeni idare eder. Esasen bedeni idare edenin doğ-
rudan doğruya şuur merkezi olduğunu evvelce söylemiştik. Var-
lık, bu merkezi kullanarak bedenden istifade eder.
Uykuda iken bâzı merkezlerin dış âlemle olan münasebetle-
ri kesilir. Şuur da dahil olduğu hâlde bu merkezler şuurdışına
bağlanır. Artık bu merkezler dünya ile değil, şuur ötesi ile alâ-
kalıdırlar. İşte buna, merkezlerin kendi içine dönmesi deriz. Ve
dış âleme karşı o an için hassas olmayan bu merkezlerin böyle
içe dönmeleri, uyku hâli dediğimiz durumu meydana getirir. Şu
hâlde bu merkezler dış âleme karşı hareketsiz ve pasiftirler, şuur
ötesine karşı ise bilâkis hareketli ve aktif durumdadırlar. O anda
şuur ve alâkalı merkezler dış âlemin bağlarından azade bulun-

143
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

duklarından, günlük kazançlarının neticelerini şuurdışına nak-

letmek için, onların vicdan muvacehesinde, şuurdışındaki kıyas
bilgileriyle ilk muhasebelerini rahat rahat yaparlar. Bu neticeler
orada şuurdışında kalacaklardır. Bunların henüz öz varlık tara-
fından, öz bilgilerle kıyası yapılmadığından, öz bilgilerle arala-
rında intibaksızlık vardır. Bu yüzden bu bilgiler şuuraltındaki
öz bilgiler sentezine dahil olamazlar. Şuurdışında, varlığın şuura
yakın fonksiyon sahasında kalırlar. Onların burada birikmesi ev-
velce söylediğimiz gibi, ölüm anına kadar devam eder.
Demek ki uyku esnasında çevreye karşı hareketsiz ve pasif
hâlde görünen merkezler içeride mühim işler başarmaktadırlar.
Fakat bunların faaliyetleri dışa değil içe dönmüştür. Ve bütün
meşguliyetleri de günlük olayları şuurdışına devretmek muame-
lesinden ibarettir. Bu muamelenin selâmeti için bunların çevrey-
le olan irtibatlarını kesmesi ve günlük hayat karşısında istirahata
çekilmesi, yâni uyku dediğimiz hâlin vukua gelmesi lâzımdır.
*
* *
Bu hâlde iken rüyaların mekanizmasını izah etmek kolayla-
şır. Rüyalar iki şekilde, yâni iki tesir kaynağının müdahalesiyle
vukua gelir: Bunlardan birisi aşağıdan, çevreden gelen tesirler,
diğeri ise şuur ötesinden gelen tesirlerdir.
Evvelâ çevreden gelen tesirleri tetkik edelim: Uyumakta olan
bir insanın ayağı, onu uyandıracak kadar şiddetli olmamak şar-
tıyla bir tüy parçasıyla hafifçe okşansın. Buradan çıkan vibras-
yonlar ayakla alâkalı olan merkezi uyandırmayacak, fakat ra-
hatsız edecektir. Zira bu sırada o, kendi işiyle meşgul olduğu
için çevreden gelen bu tesirle uğraşmak istemez. Binaenaleyh
ayaktan gelen bu tesiri derhal omuzundan atarcasına, o sırada
irtibatta bulunduğu şuurdışı kanalıyla şuuraltına aktarır. Gerçi
çevreye karşı hareketsiz olan bu merkezin oradan gelen bir tesi-
ri bu şekilde aktarması da bir harekettir. Fakat kendisini uyan-
dırmayacak kadar dışarıdan gelen bu tesire, bu işi yapabilecek
kadar küçük bir hareket gösterebilir. Nitekim eğer tesir biraz
şiddetlenirse bu hareketler artar ve merkezin çevreye karşı olan

144
 BEDRİ RUHSELMAN

hareket frekanslarının artması onu derhal içten dışa dönmeye,

yâni uyanmaya mecbur kılar.
Şimdi, onun uyanmadığını kabul ederek devam edelim. Ayak-
tan gelen tesir şuuraltına girince orada mevcut olan namütenahi
intibalardan rasgele kendisine uygun olanları yakalar ve onları
harekete getirir. Böylece şuuraltında bir imajinasyon ameliyesi
otomatikman, kontrolsüz olarak vukua gelir. Beyinde vukua ge-
len her hareketin şuur merkezine ya doğrudan doğruya veyahut
başka kanallardan aksetmesi bir kaidedir. Ancak bu akseden te-
sirler bazan şuurda intibaları uyandırmayacak kadar kuvvetsiz
olurlar. O takdirde şuur merkezi idrak etmeden vazifesini yapar.
Burada şuuraltında husule gelen imajlar şuurdışı kanalıyla şuu-
ra aksederler. Eğer bu akseden intibalar şuuru harekete getirecek
kadar kuvvetli iseler şuurun çevreye ait olan bu imajları alacak
kadar frekansı artar ve imajları idrak eder, aynı zamanda uyanır.
İşte o anda rüya görülür. Eğer şuuraltından gelen vibrasyonlar
şuur sahasını teşkil eden merkezin moleküllerinde lüzumu ka-
dar hareket uyandırmazsa şuur merkezi kendi meşguliyetine
devam eder ve bu imajlarla meşgul olmaz, rüya da görülmez.
Şunu da söyleyelim ki şuuraltından şuura akseden imajlar şuur
tarafından maddî bünyesine, yâni mümkün mertebe dünya rea-
litesine uygun şekillerde idrak edilir. Şu hâlde rüya, görülen bir
şey değildir. Bir nevi imajinasyondur. Bu hâdisenin vukuu, yâni
ayaktaki intibahtan itibaren şuur ile şuur ötesi arasındaki gidiş
gelişler, saniyenin kesirleri içinde olup bittiğinden rüyanın gö-
rülüşü de bir an meselesi olur. Ayağına her tüy sürtülen insan
mutlaka rüya görmez. Meselâ ayağa bağlı olan merkez kendi işi-
ne o kadar dalmıştır ki ayaktan gelen bu tesirler onu harekete
getirmez. Keza şuuraltından gelen vibrasyonlar, şuuru harekete
getirecek şiddette olmayabilir< O zaman rüya görülmez.
*
* *
Sebebi yukarılara, şuurüstüne bağlı olan rüyaların mekaniz-
masına gelelim: Herhangi bir gaye ile bir varlık bir insana rüya
göstermek istediği zaman, o insanın tâbi bulunduğu varlığın şu-

145
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

urüstü sahasına, göstereceği rüya ile alâkalı bâzı vibrasyonları

gönderir. Şuurüstüne gönderilen bu tesirler, şuurdışı kanalıyla
şuura intikal eder ve şuuru ifade eden merkezin moleküllerinin
frekanslarını arttırır. Bu hâl gelen vibrasyonlarla alâkalı intibala-
rın idraklerini şuurda meydana çıkartır. Bu da şöyle olur: O sıra-
da şuur esasen şuurdışına doğru dönük vaziyettedir. Yukarıdan
gelen tesirler maksatlı olduğu için onların her biri şuurdışında
mevcut olan ve arzu edilen bir intibaı uyandıracak şekilde ayarlı
olarak gelmiştir. İşte esasen şuurdışıyla irtibat hâlindeki şuura
inen bu ayarlı tesirler şuurun şuurdışından istenilen intibaları
almasını neticelendirir. Ve şuurda şuurdışından gelen imajla-
rın idraki hâsıl olur. Demek ki rüyayı göstermek isteyen varlık,
şuurdışındaki sayısız materyallerin kemiyetlerine göre gönde-
receği ayarlı tesirlerle onlardan istediklerinin yukarıda söyledi-
ğimiz yoldan şuur sahasına çıkarılmasını temin eder. Şu hâlde
bu nevi rüyalar da gene imajinasyon ile meydana gelmektedir.
Yukarıdan veya aşağıdan gelen rüyalar, az çok tecrübeli insan-
lar tarafından kolaylıkla tefrik edilebilir. Aşağıdan gelenler daha
dağınık, müphem ve sönüktür. Şuurüstünden gelenler ise daha
mazbut, canlı ve derin intibalıdır.
*
* *
Bu mekanizmada görülüyor ki ikinci gruptaki, yâni yukarı-
dan gelen tesirlere bağlı rüyalarda daha ziyade şuura hitap eden
maksatlı tertipler vardır. Bunlar insana bâzı şeyler öğretmek
gayesini gütmektedir. Bu rüyalar bâzı icaplar gereğince haber
verilmesi lüzumlu olan geleceğe ait vakalardan bâzı safhaları
bildirmek, herhangi bir duruma karşı ikazlarda bulunmak veya
icap eden bâzı bilgilerin sezgilerini vermek gibi çeşitli sebepler
altında gösterilir. Bununla beraber kâinatta hiçbir kıpırdanış
yoktur ki ünite’nin kontrol ve direktifi haricinde kalmış olabil-
sin. Bir tek hareketten itibaren kâinatın bütün hareketlerine ka-
dar her kıpırdanış ünite’nin direktifine tâbidir. Binaenaleyh aşa-
ğıdan gelen rüyalar hakkında: Rasgele, rabıtasız gibi kelimeler
kullandığımıza bakarak bunların boş ve abes şeyler olduklarını
söylemek istediğimizi düşünmemek iktiza eder. Kâinatta lüzum-

146
 BEDRİ RUHSELMAN

suz, mânâsız, abes hiçbir hareket ve oluş yoktur. Aşağıdan gelen

rüyalar hakkında yukarıki tâbirleri kullanmamız, şuurüstünden
gelen tesirlere bağlı rüyalara nisbetledir. Yoksa çevreden gelen
rüyaların da kendilerine göre yürütülmekte olan yolları vardır.
Bunlar da başka bir yönden tertipli ve hesaplı olarak cereyan
ederler. Nitekim onlar üzerinde de duruldukça birçok şeyler öğ-
renilir ve kazanılır.
Demek ki yukarıdan gelen tesirlerle görülen rüyalarda imaj
olarak şuurdışındaki materyaller kullanılır. Çevreden gelenlerde
ise şuuraltından alınmış materyallerle imajlar teşekkül eder. Bu-
nunla beraber, eğer rüyayı göstermek isteyen varlık, maksadının
tahakkuku için lüzum görürse, yalnız bu dünya hayatına ait şu-
urdışındaki bilgilerden değil, aynı zamanda şuuraltından, geç-
miş hayatlara ait bâzı bilgilerden de istifade eder. Bittabî bu tarz-
da şuuraltından alınan imajlar çevreden gelen tesirlerle alınan
imajlar gibi derme çatma toplantılar hâlinde olmaz, daha tertipli
ve muntazam olur. Bu bilgileri verdikten sonra medyomluğun
mekanizmasını izah etmek kolaylaşır.
*
* *
Medyomluk tesirleşmeler, yâni vibrasyon alışverişleri yoluy-
la vukua gelir. O hâlde, varlıklardan gelen vibrasyonların, med-
yomların bünyesine uyması lâzımdır.
Kâinatta mevcut bulunan dünyaların her birinde madde
şartlarının değişik olduğu tabiîdir. Bedenliler ise daima üzerin-
de bulundukları kürenin madde şartlarının derecelenmiş birer
formasyon hâlidir. Ve bunların her birinin kendilerine mahsus
manyetik alanları vardır. Binaenaleyh gelen vibrasyonların her
hâl ve şarta en yakın madde formlarını bulması zarurî olduğuna
göre, dünyada medyomların bünyelerine gelecek vibrasyonların
da onların manyetik alanlarına göre ayarlanması icap eder.
Dünyamız etrafında kesafetten seyyalliğe doğru uzaklaşan bir
sürü tesir sahası vardır. Bunlar âdeta birbiri içine girmiş küreler
gibi dünya çevresini sarmışlardır. Bunların her biri vazifeli var-
lıklara ait tesir sahalarıdır. En kesif tesir mıntıkası dünya sathına

147
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

en yakın olan sahadır. Ve nisbeten daha geri varlıklara aittir. Bu-

nunla beraber, bu sahaları iç içe imiş gibi dünya mekânı kaydına
tâbi tutarak ele almamak icap eder. Burada da biraz evvel vermiş
olduğumuz hidrojen kütlesindeki fonksiyonlara ait misali hatır-
latırız. Şu hâlde dünyanın etrafında kabalıktan inceliğe doğru
dünyadan gittikçe uzaklaşan tesir vasatları mevcuttur.
*
* *
Dünya dışı kaynaktan dünyadaki bir insana inecek herhangi
bir tesir o insanın bünyesine nazaran farklı incelikte bulunur. Bu
durumda iken onlar arasında sempati mevcut değildir. Binaena-
leyh tesir o insana aynen olduğu gibi inemez. Onun insana ge-
linceye kadar yumuşaması, şiddetinden bir kısmını terk etmesi,
insanın kabul ve hazmedebileceği duruma gelmesi lâzımdır. Bu-
nun için onun birtakım istihaleler geçirmesi, bâzı süzgeçlerden
süzülmesi, kabalaşması iktiza eder. İşte bunlar demin bahsetti-
ğimiz vasatlarda yapılır. Demek ki bu istihaleleri temin edecek
olan her tesir sahası gelen tesir için bir transformasyon istasyo-
nu, yâni bir transformatördür.
*
* *
Bir insana tesir gönderecek olan varlığın o insana mesafesi
ne kadar uzaksa, yâni aralarında ne kadar tekâmül farkı varsa
o tesirin o insana gelinceye kadar geçireceği transformasyon sa-
halarının veya transformatör istasyonlarının adedi o kadar fazla
olur. Bilâkis tesir gönderecek olan varlıkla o tesiri alacak olan
insan, yâni medyom seyyaliyet bakımından birbirine ne kadar
yakın ise aradaki transformatör istasyonların miktarı da o kadar
azalmış bulunur.
Dünyaya en yakın durumdaki çok az mütekâmil varlıklar,
temasa geçebilecekleri bâzı medyomlarla arada hiçbir vasattan,
transformatör istasyondan geçmeden doğrudan doğruya irtibat
tesis edebilirler. Zira bunların manyetik alanları transformas-
yona lüzum kalmadan birbiriyle temas edebilecek kadar ya-
kın durumdadır. Meselâ bâzı insanların imtihan geçirmeleri ve

148
 BEDRİ RUHSELMAN

eprövleri icabı olarak bu nevi basit varlıkların hâkimiyeti altına

girmeleri lâzım olduğu zaman vazifeli varlıklar böyle basit var-
lıkları o insanlara musallat ederler. Bu suretle obsesyonlar mey-
dana gelir ve ara istasyonlarına lüzum kalmadan, obsesör olan
basit varlık doğrudan doğruya o insana tesirlerini gönderebilir.
Esasen böyle basit varlıkların, obsesörlerin birtakım transforma-
törleri kullanabilme kudretleri de yoktur. Zira bu da bir tekâmül
işidir. Onların idrakleri buna müsait değildir. Onlar karşılarına
çıkan müsait insanlara otomatikman yapışırlar. Bazan da bu ob-
sesörler yüksek varlıklar tarafından istasyon olarak kullanılan
dünyaya en yakın ve kaba bir transformasyon vasatı da olabilir-
ler.
*
**
Evvelâ yüksek vazifeli bir varlığın bir vazife medyomuyla
olan ve en yüksek medyomluk şeklini teşkil eden irtibat meka-
nizmasını izah edeceğiz.
Vazifeli varlıktan kalkan ve muayyen mânâları ve intibaları
medyomda uyandırabilecek titreşimleri havi olan bir tesir, bu iş
için intihap edilmiş medyoma doğru ilerlemeye başlar. Dediği-
miz gibi, bir sürü transformatör istasyonlardan geçtikten sonra
medyomun varlığının şuurüstü ile irtibata geçer. Zaten varlık-
ların diğer varlıklarla ve kendi ruhları ile ancak şuurüstü saha-
larının açık olduğunu ve bu saha ile irtibata geçtiklerini evvelce
belirtmiştik. Şuurüstüne inen bu tesirler oradan derhal, medyo-
mun hangi melekesi veya fonksiyonu kullanılmak icap ediyorsa,
o fonksiyonu idare eden merkeze şuurdışı kanalıyla gönderilir.
Şurası bir kaidedir ki beyne gelen tesirler beyin merkezlerini
teşkil eden moleküllerin hareketlerini arttırırlar. Onların mûtat
olan titreşim frekanslarını yükseltirler ki bu da onların kabili-
yet ve kudretlerinin o nisbette artmış olması demektir. Meselâ
burada medyomun konuşarak, gelen vibrasyonları çevreye nak-
letmesi lâzım geliyorsa şuurüstündeki tesirler şuurdışı kanalıyla
doğruca, konuşma ile alâkalı merkezlere gelirler ve onları faali-
yete sokarlar. Bu tesirler onlarda uyandırılacak intibalara göre

149
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

ayarlanmıştır. Beyne giren her tesirin ya doğrudan doğruya veya

başka yollardan muhakkak şuur merkezine aksetmesi şart ol-
duğundan, şuurüstünden konuşma merkezine tesirin gelmesi
sırasında bu tesir şuur merkezine de intikal eder. Şuura intikal
eden tesirler şuuru ifade eden merkezdeki moleküllerin titreşim
frekanslarını arttırarak bu merkezi, tesirlerde mündemiç olan
maksatlara göre faaliyete sevk ederler. Böylece tesirleri alan şuur
onları şuurdışı kanalıyla tekrar şuurüstüne gönderir. Tesirlerin
burada şuurüstüne gönderilmesindeki gaye, onların merkeze
tam gelip gelmediğinin kontrolünün yapılmasıdır. Varlık bunu
kontrol eder. Fakat haddizatında bu kontrolü yapan gene var-
lık olmayıp o tesiri gönderen vazifeli varlıktır, ama sanki bunu
medyomun varlığı yapıyormuş gibi görünür.
Kontrolün neticesinde, tesirin konuşma merkezine giden hâ-
linin doğru veya yanlış olduğuna hüküm verildikten sonra bu
hüküm tekrar şuurdışı kanalıyla şuura gelir. Şuur, hükmün
doğruluğuna veya yanlışlığına göre hâkimiyeti altında bulunan
merkeze onun yapılmasını veya yapılmamasını emreder. Mer-
kez ancak bu emri aldıktan sonra harekete geçer, eğer yap diye
emir almışsa lüzumlu organlara tesir ederek medyomu konuş-
turur. Bu sırada medyom, gelen tesirin ihtiva ettiği mânâları söz
hâline çevirirken lüzumlu olan kelime ve imajları şuurdışındaki,
o hayata ait bilgilerden ve intibalardan alır. Bunun için hemen
şuuraltını karıştırmaya lüzum yoktur. Fakat eğer verilecek teb-
liğin mahiyetine göre geçmiş hayatlardan bâzı intibalar almak
icap ediyorsa o zaman konuşma merkezi gene şuurdışı kanalıyla
bu bilgileri şuuraltındaki materyallerden alarak kullanır.
Tesirin, şuurüstünden konuşma merkezine geldikten sonra
tekrar varlığın kontrolünden geçmedikçe söz hâlinde dışarı dö-
külemeyeceğine nazaran bu merkezin, kontrolün neticesine ka-
dar harekete geçmemesi lâzım gelir. Her ne kadar burada konuş-
ma merkezinin bunu bekler gibi bir durumu varsa da hakikatte
burada bekleme diye bir şey yoktur. Zira konuşma merkezinden
konuşma organlarına tesirin intikal etmesi için lüzumlu ame-
liyelerin ikmali birkaç saniyeye mütevakkıftır. Hâlbuki tesirin
şuurdan, şuurdışı kanalıyla şuurüstüne gidip kontrolden geç-

150
 BEDRİ RUHSELMAN

tikten sonra tekrar şuuraltı kanalıyla şuura dönmesi ve oradan

da konuşma merkezine emrin gitmesi ancak saniyenin onda biri
kadar kısa bir zamanda olup biter. Binaenaleyh konuşma mer-
kezinin, kontrol neticesini uzun uzun beklemeye ihtiyacı yoktur.
Zira daha henüz tesir, konuşma merkezine gelirken onun, yuka-
rıda söylediğimiz yollardan kontrolü yapılmış ve bitmiş olur. Bu
mekanizmada görüldüğü gibi, evvelce izah etmiş olduğumuz
üst tesirlerle görülen rüyaların mekanizmasıyla, böyle yüksek
irtibatların mekanizması arasında büyük bir fark yoktur. Ancak
aradaki fark, burada vetirenin daha canlı oluşu ve kontrol meka-
nizmasından geçişidir.
Burada tebliğ veren varlık yukarıda söylediğimiz gibi, şuural-
tına da müracaat ederek lüzum hâsıl olursa oradaki materyalleri
de kullanabilir. Şuuraltındaki bu materyaller alâkalı merkezde
kelimelere çevrilerek medyomun ağzından dökülmeye başlar.
Bunlara ait intibalar şuurda uyanmayabilir. Bu intibalar geçmiş
hayatlara ait oldukları için, esasen şuurda mevcut değildir. Bun-
lar şuurdışı kanalıyla alâkalı merkezlere gitmek üzere şuura da
uğrarken oradaki idrak hüceyrelerini harekete getirmeden sey-
rederlerse şuur merkezinin, bunların intibalarına ait idraki uyan-
maz ve insan bunlardan haberdar olamaz. Bu takdirde otomatik
intikalden bahsedilir.
Kontrollü irtibatta bâzı sebeplerden dolayı mânâları medyo-
mun idrakine aksetmemesi icap eden tebliğler olabilir. Bu tebliğ-
ler kontrol edilmek üzere şuur merkezinden şuurüstüne akset-
tirildiği hâlde şuurda idrakin husule gelmemesi şu yolda olur:
Şuur merkezi çok karışıktır. Çeşitli frekanslara mâlik atom kom-
binezonlarından mürekkep moleküllerden teşekkül etmiştir. Bu
molekül gruplarının bir kısmı idrake mahsus, diğer bir kısmı da
insanın idrakiyle alâkalı olmayıp sadece şuur merkezinin diğer
merkezler üzerindeki idareci vibrasyonlarıyla, yâni onları tahrik
edici vibrasyonlarıyla ilgilidir. İşte şuur vâsıtasıyla bâzı merkez-
lere yaptırılacak işlerde eğer medyomda o işlere ait idrakin hu-
sule gelmemesi matlup ise o zaman şuur merkezine gelen tesir-
lerin frekansları şuurun idrake ait olan kısımlarını tenbih edici
mahiyette olmayıp, ancak idare işleriyle ilgili molekül gruplarını

151
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

tenbih edecek mahiyette bulunur. O zaman şuur merkezi sadece

alâkalı merkezlere gelen vibrasyonların mânâlarına göre o mer-
kezlerin harekete geçmelerini temin edecek şekilde hareket eder,
fakat idrak merkezi faaliyette olmadığı için insan o işin idrakine
sahip olmaz. İşte o zaman otomatik tebliğden ve otomatik faali-
yetten bahsedilir. Eğer şuur merkezindeki bütün gruplar, yâni
idrak molekülleri grupları da tahrik edilirse o zaman şuur hem
tedvir işini yapar, hem de yaptığından insan hâliyle haberdar
olur. Bu takdirde idrakli irtibatlardan bahsedilir.
Kontrollü irtibatlarda tebliği veren varlık, tebliğin mânâsını
insan idrakine aksettirmek istemiyorsa o zaman öyle kemiyet ve
kıymette vibrasyonlar gönderir ki bunlar şuur merkezinin idrak
molekül gruplarını tahrik edecek durumda olmazlar. Sadece
şuur merkezinin diğer merkezleri sevk ve idare edici molekül
gruplarını tahrik ederler ve onun vâsıtasıyla verilen tebliğlere
ait mânâların o merkezlerde teşekkülünü temin ederler. Bu sı-
rada şuur merkezi bu emri merkezlere verirken insan hâlindeki
idrakin bu işlerden haberi olmaz. Çünkü merkezin o kısma ait
molekülleri faaliyette değildir. Mamafih şuurun idareci molekül-
leri o vibrasyonların merkeze akseden ve kontrol için yukarıya
gönderilen mânâlarını hâmil bulunurlar. İşte bu suretle idraksiz
bir kontrol yukarıda söylediğimiz kanaldan yapılmış bulunur.
Demek ki idrakli ve idraksiz kontroller arasındaki fark, birinci-
sinde intibaların şuurdaki idrak molekül gruplarını harekete ge-
tirmesi, ikincisinde bu grupları tahrik etmemesidir.
*
* *
Büyük vazife medyomlarının dışında, fert veya küçük toplu-
luk tekâmülleri için orta varlıklarla medyomların alelâde irtibat-
larına gelince, esas itibarıyla durum burada da evvelkine benzer.
Aradaki fark burada kontrol mekanizmasının mevcut olmaması-
dır. Yâni varlık medyoma gönderdiği vibrasyonların doğru nak-
ledilip edilmediğini tahkik etmez. O sadece, tesirlerini medyo-
mun şuurüstüne göndermekle iktifa eder. Medyom tarafından
nasıl alındığı ve nasıl nakledildiği onu ilgilendirmez. Fakat bu
tebliği veren varlık, üst varlıklar tarafından kontrol edilir.

152
 BEDRİ RUHSELMAN

Bu varlıktan medyomun şuurüstüne gelen tesirler, evvelce

tesirler bahsinde izah ettiğimiz öncü, güdücü ve dirijan tesirler
mekanizmasına tâbi olarak, medyomdan uzaklığı derecesine
göre birkaç istasyondan süzülür, medyomun şuurüstü sahasına
iner ve orası ile irtibata geçer. Tesirler şuurüstünden şuurdışı ka-
nalı ile, o tesirleri çevreye nakledecek organların tâbi bulunduğu
merkeze, konuşma merkezine gider. Aynı zamanda, şuur mer-
kezine de akseder. Eğer konuşma merkezinde, canlanması mat-
lup olan ve şuuraltından gelmesi icap eden imajlara ait intibalar,
şuurdışı kanalıyla şuuraltından alınırken idrake aksettirilecek
durumda değilse bu vibrasyonlar şuurun idrak moleküllerine
ait hüceyrelerini tahrik edici mahiyette olmaz. O zaman insan
onların idrakine varamaz. Bu takdirde gene otomatik irtibattan
bahsedilir. Ancak, her merkez daima şuur merkezinin idaresi ve
emri altında bulunduğundan, ondan emir gelmedikçe de hiçbir
merkez faaliyete geçemez. Şuur merkezi kendisinde idrak mole-
küllerini uyandırmayan bu tesirleri alır ve icap eden merkezlere
o tesirlere uyarak lâzım gelen emirleri gönderir. Bazan da gelen
tesirler taşıdıkları mânâlara ait intibaları şuurdaki idrak hücey-
relerinde uyandıracak mahiyetinde olurlar, yâni şuur merkezi-
nin idrak moleküllerinin frekanslarına uygun ve onları harekete
getirici durumda bulunurlar. O zaman medyom yaptığı işi bile-
rek faaliyete geçer. Fakat tebliğlerin çoğunda bu faaliyet idrakli
olarak cereyan eder.
Burada görülüyor ki şuur merkezi icra merkezine yap, emrini
vermek için evvelkinde olduğu gibi bir kontrol mekanizmasına
tâbi tutulmuyor. Varlıktan gelen mânâlar, sıhhatleri tahkik olun-
maksızın merkez tarafından icra ediliyor. Binaenaleyh bu nevi
irtibatlarda tebligatın arasına şuurdışından alınan intibalardan
mâada, şuuraltından da intibaların karışması ve bunların kont-
role tâbi tutulmaması, bazan tebligatın mânâsını değiştirmek,
onları dejenere etmek veya varlığın ifade etmek istediğinin tam
zıddını beyan etmek gibi durumları meydana getirebilir. Bu du-
rumların sık veya seyrek olarak vukua gelişi medyomların kabi-
liyetlerine, tebliği gönderen varlığın kudreti derecesine, bünye
ve muhit şartlarına bağlıdır. Zira unutulmasın ki tebliğ sırasında

153
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

celsede hazır bulunan asistanların idrakli veya otomatik olan dü-

şünceleri, istekleri -hattâ o asistanların ihtiyarları dışında- med-
yomlara tesir eder. Bu da şöyle olur. Bu tesir aslâ medyomun
şuurüstü sahasına gidemez ve o yoldan tebligatı bozamaz ama
medyomun o sırada şuura açık bulunan şuurdışı kanalından is-
tifade ederek kolaylıkla şuur sahasına tesir edebilir ve şuurda az
çok bulanıklıklar husule getirir. Çevreden gelen bu tesirlerin şid-
det ve nevilerine göre şuurda hâsıl olan bulanıklık şuurüstünden
gelen tesirlerin akışını zorlaştırabilir. Zira şuurüstünden gelen
tesirleri hâmil şuurdışı ile şuurun irtibat sahası çevreden gelen
tesirler tarafından az çok işgal edilmiş duruma girer. Bu takdirde
merkezler bir taraftan şuuraltından, diğer taraftan bulanık olan
şuurdan alacakları karışık ve şaşırtıcı tesirlerle medyoma acaip
tarzda sözler söyletmeye başlar.
Bütün bu hâller maksatsız ve boş olmayıp, gene medyomların
ve muhitindekilerin görgü ve tecrübelerinin artması için vazi-
feli varlıklar tarafından tertiplenmiş bir sürü hâllerdir. Burada
asistanların ve medyomların dikkat, cehit, gayret melekelerinin
inkişafı, iyi veya kötü niyetlerinin imtihanı ve bunlardan müte-
vellit yanılmalar karşısında takınacakları tavırlarla azim, cesaret
ve sebat derecelerinin ölçülmesi gibi sayısız âmiller vardır.
*
* *
Otomatik irtibatın iyi anlaşılabilmesi için onun mekanizması-
nı kısaca tekrar etmeyi faydalı buluyoruz. Beyne gelen her vib-
rasyonun muhakkak surette ya doğrudan doğruya veya diğer
kanallardan şuur merkezine aksetmesi şarttır. Zira varlık, insan
bedenine şuur merkeziyle bağlı bulunmakta olduğundan bütün
beyni, asabî cümleyi ve dolayısıyla bedeni idare eden merkez,
şuur merkezidir. Binaenaleyh onun muvafakatından geçmedik-
ten sonra organizmada hiçbir iş yapılamaz. Aksi hâlde, yâni şu-
ura müracaat vâkı olmadan her gelen tesir doğrudan doğruya
merkezleri kullanmaya kalkışırsa bu hâl sadece, varlığın hürri-
yetine tecavüz etmiş olmakla kalmaz, aynı zamanda bir bütün
olan organizmanın bütünlüğünü bozmak, o bütünlüğü dağıt-

154
 BEDRİ RUHSELMAN

mak gibi, icaplara uymayan bir durum hâsıl olur ve nizam bo-
zulur. Kâinatta ilâhî nizamı bozmaya hiçbir kudret muktedir
değildir. Binaenaleyh organizmada şu veya bu faaliyeti yapmak
isteyen her dış tesirin muhakkak surette, organizmanın bütünlü-
ğünü bozmadan hareket etmesi gerekir. Bunun için, oraya giren
her tesirin, ancak şuurun tasvibinden geçmesi lâzım gelir. De-
mek ki dışarıdan gönderilen ve uzviyet tarafından icra olunan
tesirler, idrak edilsin edilmesin, muhakkak surette şuur merke-
zinin tasvibinden geçmiş bulunmalıdır. Ancak, üst, orta ve alt
seviyelerdeki medyomlara gelen tesirler, şuura aksettirildikleri
hâlde, taşıdıkları mânâlara ait şuurda -söylediğimiz gibi- bazan
idrak moleküllerini tahrik edecek mahiyette olmayabilirler. Bu
karakterdeki tesirler sadece, insan idraki lâhik olmaksızın alâ-
kalı merkezlere icap eden işleri şuur merkezi vâsıtasıyla yaptırt-
makla neticelenirler. Yâni şuur merkezi -insan idraki olmaksı-
zın- kendisine gelen tesirler altında, o işin yapılması hakkında
lüzumlu icra merkezlerine müspet veya menfî emirlerini verir. O
merkezler bu emre göre, yukarıdan kendilerine gelen ve muhte-
lif kanallardan dolaşarak mânâlanan tesirleri kendi tebliğ vâsıta-
larına çevirerek çevreye aksettirirler. Bu da şöyle olur: Yukarıda
söylediğimiz gibi şuur, varlığın beyne bağlı olan sekizde yedi
kısmıdır. Binaenaleyh şuur da varlığın bütününe dahildir. An-
cak, insan hayatıyla ilgili olan beyin hüceyrelerinin muayyen kı-
sımdaki molekül topluluklarını işgal eder. Bu moleküller gruplar
hâlinde bulunur. Bu gruplardan bir kısmı insan idrakini husule
getirirken, diğer bir kısmı da varlıktan gelen emirlere göre beyin
merkezlerinin sevk ve idaresine ait işleri görürler. Binaenaleyh
burada bahsedilen idrak yalnız insan beynine ait, daha doğru-
su insana ait bir idraktir. Bunu öz varlıkta teşekkül eden idrak-
le karıştırmamalıdır. Şu hâlde beyindeki şuur merkezinin idrak
hüceyrelerinde idrakin teşekkül etmemesi şuur merkezine gelen
tesirlerin öz varlıkta da idrak edilemeyeceği mânâsını ifade et-
mez. Binaenaleyh otomatik olan, yâni şuur merkezindeki idrak
molekülleri tarafından ve dolayısıyla insanlarca meçhul kalan
bir hâdise öz varlıkça idrak edilmiş bulunur. Otomatik karakter
şudur ki dışarıdan beyne gelen ve icra merkezleri tarafından ya-

155
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

pılması için muhakkak surette şuur merkezinin emirlerini bek-

leyen tesirler şuur merkezini teşkil eden molekül gruplarından
idrak hüceyrelerini ya alâkadar eder veya etmez ve bu da icap-
lara bağlıdır. Eğer alâkadar ederse şuur merkezi diğer merkez-
ler üzerindeki faaliyetini idrakli olarak yapar, yâni insan hâlinde
iken yaptığı işleri bilir. Gelen tesirler idrak moleküllerini alâka-
dar etmezlerse şuur merkezi gene aynı şekilde idarecilik vazife-
sini görür, fakat yaptığı işlerden insan hâliyle haberdar olmaz,
bununla beraber bu işlerden varlığın şuurüstü gene kendi idra-
kiyle haberdardır ve şuur merkezini bu idrakiyle idare etmekte-
dir. İşte insan idrakiyle öz varlığın idrakinin aynı şeyler olmadığı
hakkında evvelce vermiş olduğumuz bilgilerin mânâsını başka
bir cepheden de burada kuvvetlendirmiş oluyoruz.
Tebliğlerin otomatik olarak verilmesinin muhtelif sebepleri
vardır. Meselâ yüksek bir varlık, vereceği tebliğin bâzı mânâla-
rını medyomdan saklamak ister. Binaenaleyh şuur merkezinde-
ki idrak hüceyrelerine dokunmadan tesirlerini şuur merkezine
gönderir. O zaman şuur merkezi tebliğin mânâsını anlamadan,
otomatik olarak onu tasvip eder ve konuşma merkezine ona göre
hareket etmesi emrini verir. Unutulmasın ki şuurdaki intibalar
esasen, şuurdışındaki bilgilerden gelir. Hâlbuki bilhassa trans
hâlinde şuur daima şuurdışıyla irtibatta bulunduğundan, intiba-
ların şuurda uyandırılmaması demek, şuurdışından merkezlere
sevk edilecek olan bu bilgilerin şuurda uyanmasına sebep olacak
derecede onun kantitatif değerlerini harekete getirmemiş olması
demektir. Eğer bu değerler kâfi derecede şuurdaki idrak mole-
küllerine gönderilirse onda husule gelen hareketlerle intibalar
uyanmaya ve şuur da idrakli olarak hareket etmeye başlar.
Keza, bâzı geri irtibatlarda olduğu gibi -varlığın durumunu
hiç nazarı itibara almadan- basit bir varlık, şuur merkezinde bu
intibaların doğup doğmaması kaydından tamamıyla azade ola-
rak kendisi de otomatikman hareket eder ve sadece merkezler-
de istediği tesiri husule getirmesini şuurdan bekler. Binaenaleyh
şuurda gene o tesirlerin ifade ettiği mânâlara ait intibalar uyan-
maz ve şuur otomatikman hareket eder.

156
 BEDRİ RUHSELMAN

Bazan medyomun bünyesi ve şuur merkezinin durumu intiba-

ların, gelen tesirlerle şuur merkezinde doğmasına müsait olmaz.
Sadece, yapılması lâzım gelen işin yapılmasına ait şuurda doğan
intiba ile, şuur merkezi alâkalı merkezlere emir verir. Bu işleri
onlara yaptırtır. Bazan da gelen tesirler bu intibaları uyandıra-
cak durumda olmayabilirler. Hulâsa bunlara mümasil bir sürü
sebeple, gelen tesirlerin mânâlarına ait intibalar şuurda uyan-
dırılmaksızın sadece onların yapılması hakkındaki intibalarla
şuur merkezi çalışır. Bu takdirde otomatik medyomluk karakteri
meydana çıkar. Tekrar ediyoruz ki bütün bu hâller yüksek icap-
lara ve zaruretlere göre üstün varlıkların kontrolü altında cere-
yan eder. Keyfî ve rasgele hiçbir şey yoktur.
*
* *
Şimdi, irtibatların en kabası olan obsesyon mekanizmasına
geçiyoruz. Burada da teknik evvelkilere yakındır. Yalnız geri
bir irtibatın karakteri icabı olarak burada obsede olan varlığın
hürriyeti irtibat esnasında -obsesyonun şiddeti derecesine göre
az veya çok miktarda- ortadan kaldırılmış bulunur. Hattâ bazan
obsesyonun şiddetli derecelerinde obsede insan kendisine hiç
sahip değilmiş gibi bir duruma girer. Obsesör denilen çok basit
bir varlığın elinde oyuncak olur. Obsesyon şu mekanizma altın-
da cereyan eder.
Evvelâ obsesyonu yapacak varlığın çok geri ve dünyanın ke-
sif insanlık tabakalarına en yakın durumda olması lâzımdır. Bir
insanın tekâmülü, görgü ve tecrübelerinin artması, kıyas bilgi-
lerinin geçirilmesi gibi sayısız sebepler yüzünden, yüksek icap-
ların tensibi ve tasvibi ile, idraki çok dar, ihtirasları aşırı, baştan
başa hodkâm, basit bir varlık insanın şuurüstüne kaba tesirlerini
göndermeye başlar. Bunun için evvelce söylediğimiz gibi, onun
transformatör vasatlardan geçmesine ne imkân, ne de lüzum
vardır. O doğruca tesirini şuurüstüne gönderir. Evvelâ şuurüs-
tüne hâkim değildir. Fakat onun kaba ve kesif olan tesiri şuurüs-
tünden şuurdışı kanalıyla şuur sahasına gidince o sahayı işgal
eder. Ve şuura tamamıyla hâkim olur. Bu hâkimiyet biraz daha

157
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

ilerleyince şuurüstüne kadar gider ve nihayet obsesör olan varlık

şuurüstü sahasını tamamen kaplar ve kendisi onun yerine geçer.
Artık insanın öz varlığından gelen tesirleri hemen hemen kesilir
ve öz varlığı yerine tesirler obsesör varlıktan gelmeye başlar. Bu
suretle şuurüstüyle alâkası azalan şuur, şuuraltına döner. Bütün
emirleri şuurüstü yerini tutan obsesörden almaya başlar. Ve o
anda obsesör şuurüstü sahasını tamamen işgal etmiş olduğun-
dan, obsede olan insan obsesörü kendi varlığı imiş gibi idrak et-
meye başlar. Bu suretle şuur merkezine tesir etmeye başlayan
obsesör şuur merkezini şuuraltına da bağlamış bulunur. Burada,
evvelce mekanizmasından bahsettiğimiz, muhitten gelen tesir-
lerle vâkı rüyalara benzer bir durum husule gelir. Yâni obsede
olan insan şuuraltının bilgilerinden ekseriya obsesör varlığın
kaprislerine göre rasgele alınarak teşekkül etmiş rabıtasız ve mü-
nasebetsiz imajinasyonlarla acaip bir hayatta yaşamaya başlar.
Ve kendisini başka bir varlığın hüviyeti içinde görür. Demek ki
şuur sadece, şuuraltında teşekkül etmiş imajlarla, şuurüstünden
gelen ve obsesöre ait bulunan onun basit tabiatına uygun ihtiras-
lı, cahilane ve hodkâmca mânâlarla dolu tesirleri karşısında bu-
lunur ve obsede olan insan kendi hüviyetini bu karışık durumlar
içinde kaybeder, yâni kendisini başka hâllerde hisseder. O sıra-
larda obsesör o insanın hem şuuruna, hem de şuuraltına tasarruf
ettiğinden bu imajları kendi kapris ve kapasitesine göre toplar
ve şuurda temayüllerine uygun intibaları tevlit eder. Burada
şuur merkezi intibaları hep obsesörden aldığı için onun idrakî
hüviyeti de obsesör kanalından gelmektedir. Binaenaleyh insan
her şeyi obsesör zaviyesinden görür ve kendi varlığına ait bir
idrake sahip bulunmaz. Eğer obsesör bu intibaları onun şuuruna
hiç aksettirmezse o zaman o hiçbir şey bilmez ve sırf bir otomat
olarak hareket eder. Bununla beraber yukarıda söylediğimiz me-
kanizma ile iradesini tamamıyla obsesöre terk eder ve obsesör
onun idrakine hiçbir şeyi aksettirmeden şuurunu istediği yere
sevk eder ve istediği gibi kullanır.
*
* *

158
 BEDRİ RUHSELMAN

Şimdi az çok obsesyon mekanizmasına uyan, bir hipnotizö-

rün süjesine yaptığı tesir şeması hakkında da birkaç şey söyle-
yeceğiz.
Bir insan ne kadar kudretli olursa olsun, bedeninin dar im-
kânları içinde bulundukça -dışarıda az çok serbest hâlde bulu-
nan bir obsesör gibi- doğrudan doğruya diğer bir insanın şu-
urüstüne hâkim olamaz. Ancak, hipnotizör çeşitli yollardan
gönderdiği birtakım tesirlerle -kendisi de mekanizmasını bil-
meden- süjenin şuurdışının şuurüstü ile olan irtibatını aşağıdan
keser. Şuurüstünden gelmesi iktiza eden tesirler kesilince kendi
tesirlerini şuura göndermeye başlar. Burada yabancı tesirler ob-
sesyonda olduğu gibi, şuurüstünden gelmez, doğrudan doğruya
hipnotizörden şuurdışı kanalıyla şuura gelir. Görülüyor ki tek-
nik bakımdan bu ikisinin arasındaki fark pek azdır. Bir defa bu
mekanizma teessüs ettikten sonra süje, hipnotizörün tesirleriyle
hareket etmeye başlar. Eğer hipnotizör onun şuur sahasında inti-
balar uyandıracak tesirleri göndermezse süje tamamıyla idraksiz
ve otomatik olarak hareket eder. Ancak bu tesirler, yâni hipno-
tizörün telkinlerindeki mânâlar şuurdışında mevcut olduğu için
icap ettiği takdirde bu mânâlar veya intibalar şuura aksettirilebi-
lirler.
*
* *
İlham denilen ve ilim, sanat, fikir hayatında insanların deha,
ibda dedikleri tezahürlere sebep olan bâzı irtibatlardan da biraz
bahsetmeyi faydalı buluyoruz. Bunlar büyük vazife plânlarına
mensup olmayıp insanların ferdî veya bâzı mâşerî durumlarına
yardım etmek isteyen hâmi ve yardımcı varlıklar gibi mutavassıt
vazifeliler tarafından, yukarıda bahsettiğimiz, alelâde orta dere-
cedeki irtibat mekanizmasına tâbi olarak gönderilen tesirlerdir.
Burada transa da lüzum yoktur. Zira trans, ancak uzun bir teb-
liğin akışı sırasında çevreden gelen tesirleri ortadan kaldırmak
için beyin merkezlerinin uykuya yakın bir durumla çevreye kar-
şı hareketlerini azaltmak maksadıyla husule getirilmiş bir hâl-

159
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

dir. Hâlbuki ilhamlarda böyle uzun uzadıya tesir göndermeler

yoktur. Bunlar bir an sayılacak kadar kısa zamanlarda ve kesik
kesik gelir.
*
* *
Vazifeliler tarafından medyomlar vâsıtasıyla dünyaya ve-
rilen bilgiler, ekseriya mâşerî plânlarla ilgili çok büyük hare-
ketleri meydana getirirler. Bazan da vazife plânının yüksek
varlıkları pek müstesna hâllerde insanlar arasında büyük bir
hareketi uyandırabilmek ve onlara kütlevî hamleler kazandır-
mak, umumî ve mâşerî tertipler, nizamlar ve usuller dahilinde
yetiştirici bilgileri insanlara vermek, hulâsa dünyada hızlı inki-
şafları sağlamak için bizzat kendileri dünyaya inerler, hem ida-
reci, hem de mürşit durumlarda faaliyet gösterirler. Bu kudretli
varlıklar daimî surette irtibatta bulundukları yüksek vazife plâ-
nından aldıkları üst bilgileri insanlar arasında yaymak için kur-
dukları din müesseseleriyle dünyada büyük ve toplu inkılâpla-
ra sebep olmuşlardır.
Böylece kurulan ve mâşerî plânlar dahilinde kudretli tesirler
gösteren büyük dinler, sağlam ve mazbut müeyyideleriyle vic-
danların yüksek seviyelere ulaşmalarını sağlamışlardır.
Dinler bu cepheleriyle; insanları vazife plânlarına hazırlayan
vâsıtalardandır. Dinler dünyanın bugünkü yüksek ve mütekâ-
mil durumunu meydana getirmiş ve dünyadaki gelecek büyük
intikal devrinin ilk mâşerî hazırlıklarını temin etmiş ve her biri
kendi bünyesinde, zamanlarının çeşitli ve değişik ihtiyaçlarına,
zaruretlerine ve icaplarına cevap vererek insanlara, vazife plânı-
na hazırlanmanın en uygun yollarını göstermiştir.
Her din zaman ve icaplara göre direktifler, misaller, semboller
ve bilgiler içinde verdiği derin sezgilerle insanları cehaletin ka-
ranlığından kurtarıp büyük ilâhî yola yöneltmiştir. Bütün dinler
insanların vicdan mekanizmalarının realite muvazeneleri hattı-
nı; o ana mahsus icapların müsaadesi dahilindeki idrak imkân-
larının en üst seviyelerine yükseltebilmelerine yardım etmiştir.

160
 BEDRİ RUHSELMAN

Kurulan bir dinin vecibelerini insanlara tebliğ ve talim etmek

ve bu talimata insanların ilk intibaklarını sağlamak için yüksek
vazife plânından vazifeli bir varlık biraz evvel söylediğimiz gibi,
dünyada bedenlenerek insanlar arasına karışmıştır ki insanlar
bu vazifeli bedenlilere peygamber veya kurtarıcı demişlerdir.
Vazife plânına hazırlanmak üzere dünyaya gelmiş olan insan-
lar, başları boş bırakılmış değillerdir. Eğer böyle olsaydı insanlar
bugüne kadar olan mütekâmil durumları ile gelemezlerdi. Bi-
naenaleyh fertler gibi mâşerî durumlar da daima yüksek vazife
plânının murakabesi ve nezareti altında yükselmektedir. Kâinat-
ta bu işle mükellef büyük vazifeliler vardır.
İnsanlar bilhassa idrakleri genişledikçe, içinde yaşadıkları
kaba maddelerin dar fizikoşimik kaideleri dışına taşmaya baş-
lamışlar ve daha şümullü geniş idraklere dayanan birtakım ka-
nun ve nizamların mevcut olabileceğine dair, öz bilgilerinden
şuurlarına sızan sezgiler ve insiyaklarla varlıklarının illetlerini
öğrenebilmek ihtiyacı içinde mütemadiyen çırpınıp durmuşlar-
dır. Onları ilk işgal eden problem, etraflarında görmekte olduk-
ları şeylerin ve bu meyanda bizzat kendilerinin kimin tarafından
meydana getirilmiş olması ve mukadderlerinin kimler tarafın-
dan idare edilmesi mevzuu idi. Binaenaleyh Tanrı mefhumu üst
vibrasyonların yardımıyla insanların öz varlıklarından kopup
gelmiş bir ihtiyacın, idraklerinde beliren ilk kuvvetli inikâsıdır.
İdrakleri inkişafa yüz tutmaya başladıkları andan itibaren insan-
lar bir tanrı aramaya başlamışlardır. Fakat önceleri onların bu
ihtiyaçları, değer bakımından henüz pek zayıf olan idrakleriyle
mütenasip basit durumda bulunuyordu. Binaenaleyh o, tanrısı-
nı, ancak beş duyu organının mahdut imkânları içinde aramak-
tan daha ileri bir kudret gösteremiyordu. Onların bu ihtiyaçla-
rını cevaplandırmaya çalışan yardımcı varlıkların gönderdikleri
sezgiler insanların ancak beş duyu organına hitap edebilecek
sembollerle mümkün olabilirdi. Bu sembollerin asıl delâlet ettik-
leri mânâları insanlar anlayabilecek idrak seviyelerine ulaşmış
değillerdi. Binaenaleyh ilâhî mefhumların sezgileri insanlara
ancak onların, etraflarında en kudretli olarak tanıdıkları şey-
lerle sembolleştirilerek verilmişti. Meselâ ilk zamanlarda güneş

161
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

sembolü tanrıyı temsil ederdi, bir ülkeyi ihya eden büyük bir
nehir gene böyle bir semboldü. İlk zamanların basit idraklerine
bu semboller bir müddet kâfi gelebildi. Fakat idrakler gittikçe
değerleniyor, değerleri yüksek ince madde kombinezonlarıyla
artan insan idrakleri artık bu sembollerle tatmin edilemez hâle
giriyordu. Bütün bu hâllerin neticesinde, vazife plânından, ilâhî
bilgileri insanlara sunmak için vazifeli varlıklar dünyaya indiler
ve kitabî dinleri dünyada tesis ettiler. Bu dinlerin her biri insan
topluluklarının eksik taraflarını tamamladı. Bu kitaplarla sem-
bollerin mânâları biraz daha açıklanmış oldu. Bu suretle beşeri-
yeti daha ileri bir inkişaf hâline getirmenin, büyük mukadderat
plânına göre çizilmiş yolları insanlara gösterildi.
Her din, insanların yaşadıkları realitelerinin en son imkânları
hudutları dahilindeki idraklerinin varabileceği en üst sezgi sınır-
larına kadar öğrenmeleri icap eden şeyleri öğretti ve vazifesini
mükemmelen yaptı.
Evvelâ insanları çeşitli ibadet şekilleri ve mükellefiyetleriyle
vazife sezgisi tatbikatının disiplinine hazırlayıcı durumlara on-
ları otomatikman soktu. İnsanlara birbirlerini sevmesini öğre-
terek gene vazifeye doğru yürüyüşün büyük hazırlıklarına ait
istikametlerini direkt talimatla da gösterdi. Vicdanlarının daima
üst realitelerine yönelmeleri için lüzumlu olan her türlü hareke-
ti onlara, faziletin çeşitli yollarını göstermek suretiyle aşıladı ve
insanları vazife sezgisi hazırlığının nurlu imkânlarına kavuştur-
manın çeşitli müeyyidelerle yollarını sağladı.
Hulâsa dinler, bugün artık gelmekte olan dünyanın büyük in-
tikal devrinin eşiğine insanları yaklaştırdı. Eğer dinler olmasay-
dı insanlık bugün bu mertebeden daha pek çok gerilerde bulu-
nurdu. Böylece, insanların vazife plânına hazırlanmalarını temin
etmek için vazifelenmiş varlıklar bu vazifelerini muvaffakiyetle
yapmış oldular.
Fakat ilk zamanlardan orta zamanlara geçmiş olmakla beraber
insanlar, dinlerin kurulduğu devirlerde idraken henüz kâfi dere-
cede teçhiz edilmiş değillerdi. Binaenaleyh hepsi aynı kaynaktan,
yâni vazife plânından gelen ve hepsi aynı derecede büyük haki-

162
 BEDRİ RUHSELMAN

katlerin izinde yürüyen dinler, muhtelif zamanlarda bu hakikat-

leri insanlara ancak anlayabilecekleri tarzda, çeşitli formlar içinde
verebilmişlerdir. İşte onun için ki insanlar arasında yayılması ge-
reken hakikatleri, peygamberler ve kurtarıcılar ancak sembol kul-
lanarak yayabildiler. Binaenaleyh bütün büyük din kitapları birer
hakikatin sezgisini taşıyan ve zamanlarına göre hesaplanarak ter-
tiplenmiş bulunan kuvvetli sembollerle doludur. Meselâ, kıyamet
sembolü bunlardan birisidir ki büyük bir hakikat olan dünyanın
yakın intikal devresini veyahut bu dünya devresinin kapanışını
ifade etmektedir. Keza, cennet ve cehennem mefhumları da mânâ-
ları derinlerde olan bâzı hakikatlerin -idraklere yetecek kadar sez-
gilerinin verilebilmesi için- yüksek icaplara göre vazife plânı ta-
rafından tertiplenerek dünyaya vazifeliler eliyle sunulmuş birer
semboldür. İbadet şekillerinin her biri zamanın icaplarına, hayat
şartlarına, inkişaf durumlarına ve vicdan mekanizmalarının mu-
vazene seviyelerine göre kılı kılına hesaplanarak insanlara empo-
ze edilmiş ve böylece otomatik bir tertiple insanların üst vicdan
unsurlarına yönelerek bugün yaklaşmakta oldukları üst plâna el-
verişli bir hâle gelebilmelerinin hazırlıkları yapılmıştır.
Bu arada dinlerin emretmiş oldukları sevgi, şefkat, yardımlaş-
ma, af, müsamaha, feragat, fedakârlık, iyilik, doğruluk, samimi-
lik, hemcinslerine ve hattâ hemcinslerinin gayrına karşı birtakım
mükellefiyetler< gibi sayısız faziletler, keza bunun aksine olarak
menettikleri; hodkâmlık, kin, haset, düşmanlık, intikam, kötü-
lük, yalancılık, müraîlik, gasıplık, hırsızlık, cânilik< gibi sayısız
reziletler bazan otomatik, bazan da yarı idrakli bir aydınlık için-
de, insanları yüksek idrak plânlarına hazırlamıştır.
Fakat zamanla bu idraklerin üst plâna doğru inkişafları o ka-
dar arttı ki dinlerin, sembollerle vermiş oldukları sezgileri an-
lamak ve mânâlandırmak ihtiyacı insanlarda şiddetle belirdi.
Bunu da bu dinlerin muvaffakiyetleri cümlesinden saymak ge-
rekir. Bugün insanlar bu sembollerin, kendilerinde uyandırmış
oldukları yüksek sezgilerin mümkün olduğu kadar açık bilgile-
rine susamışçasına iştiyak duymaktadırlar. Bununla beraber, bu
mânâları din kitaplarının muvaffakiyetle yerleştirmiş oldukları
kuvvetli sembollerin içinden ayırıp çıkarabilmeye insanların an-
cak yüzde ikisi veya nihayet üçü muvaffak olabilir.

163
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

Fakat direktiflerini daima ilâhî plândan alan yüksek vazifeliler

insanların bugünkü iştiyaklarını ve yüksek ihtiyaçlarını gördü-
ler. İşte bu kitap, büyük vazife plânının dünya için vazifeli olan
kısmının dünyaya bir hediyesidir. İleri tekâmüllerine devam et-
mek ihtiyacı içinde susamış insanların şiddetle aradıkları ve bek-
ledikleri bilgileri ihtiva etmektedir. Din kitapları tarafından yük-
sek hakikatlerin, zaman ve icaplara göre insanlara yetecek kadar
kuvvetli semboller içinde sezgileri verilmiş, bu kitapta da dünya
inkılâbını neticelendirecek olan ve ön sezgileri evvelce verilmiş
bulunan hakikatlerin açık bilgileri ve gelecek dünya üstü âlemle-
rin de sezgileri yazılmıştır ki bunlar da büyük inkılâbın eşiğinde
bulunan bugünkü dünyanın son realitesi olacaktır.
*
* *
Son zamanlara doğru dünyada iyice tebarüz eden ve büyük
din müesseseleri ile diğer mâşerî bir sürü durumları meydana
getiren vazifeli varlıkların müdahaleleri dünyanın ilk insanlık
devresinde bu kadar açık ve şümullü olarak görülmüyordu. Zira
ilk devirlerde insanlığın yeni inkişafa yüz tutmuş idrakleri içinde
böyle büyük mâşerî tekâmüllere pek ihtiyaçları yoktu. İdrakleri
henüz otomatik sezgi kademesinde bulunan ilk insanlar daha
ziyade ferdî hayatlar geçiriyorlardı. Bu arada raslanan küçük
topluluklar bugünkü mânâda anlaşılan büyük mâşerî topluluk
mefhumlarından bambaşka idi. O zamanın gelip geçici toplu-
lukları açlık endişesi, korku insiyakı, cinsiyet ihtiyaçları gibi çok
basit birkaç insiyakî sezgiden mütevellit ihtiyaçlar altında vukua
geliyordu. Bu basit inkişaf kademelerinde insanların şümullü
mâşerî hayatları henüz kurulmuş değildi. Bu da onların idrak-
lerinin, böyle bir durumu meydana getirebilmek kudretinden
mahrum bulunmalarının bir neticesi idi. Yâni fertleri bir araya
getirip muayyen bir hedefe doğru müşterek faaliyetleri kuracak
ve onları sevk ve idare edecek kadar lüzumlu olan toplayıcılık,
kuruculuk ve idarecilik kudretleri idraklerde henüz teessüs et-
memiş bulunuyordu. Bu yüzden, daima vicdan düalitelerinin
muvazene seviyeleri nefsaniyet sahalarında kurulan bu ilk in-
sanlar pek çok zaman boyunca alt realitelerde sürünmek mecbu-

164
 BEDRİ RUHSELMAN

riyetinde kalmışlardır. Zira insan altı kademelerindeki otomatik

yürüyüşlerinden yeni ayrılmaya başlamış olan ilk insanlar, ileri-
de geniş çaptaki hürriyetlerin kendilerine kazandıracağı, beden-
lerine idrakleriyle direkt olarak müdahale edebilmek imkânla-
rına henüz mâlik değillerdi. Eğer hâl hep böyle devam etseydi,
onların inkişaf muvazene seviyelerinin üst kademelere, kendi
kendilerine yükselebilmeleri mümkün olmazdı. Bunun için, ilk
inkişafların muvazene seviyelerini yukarılara ulaştırabilmeleri-
ni sağlamak maksadıyla insanların idraklerine dışarıdan gele-
cek ferdî müdahalelerin lüzum ve zaruretleri bir müddet daha
devam etmiştir. Tabiîdir ki idrakler kendilerini topladıkça, yâni
insanlık hâlindeki görgü ve tecrübelerle şümullerini genişlettik-
çe hürriyetleri artmış, o nisbette de dış müdahaleler idraklerin
daha ziyade, kendi inkişaf mekanizmalarına bizzat kendilerinin
müdahale edebilme imkânlarını arttırmak cihetine yönelmiştir.
*
* *
İdrakin kendi kendisine müdahalesinin, insan hayatı başlan-
gıcında ancak dış müdahalelerle ve yardımlarla mümkün olabi-
leceğini evvelce söylemiştik. Bu ilk devrelerde her şey otomatik-
tir ve idraksizcedir. Onun için insanlar buna insiyak demişlerdir.
İlk zamanlarda, üst mâşerî plânların insanlar üzerinde daima
müdahalesi olmuştur. Fakat burada müdahale tâbirini yanlış
anlamamalıdır. Bu müdahaleden maksat; istikametlendirmek,
organize etmek, programlamak demektir. Bundan daha aşırı
mânâdaki müdahaleler insanlık safhası için değildir. İşte ilk za-
manlardaki bu dışarıdan gelen vibrasyonların idrakteki klâsik
ifadesi insiyaklardır. Bu insiyakları, hayvanlarda mevcut olan
daha ağır ve kaba otomatizmalardan ayrı tutmak lâzım gelir.
Çünkü bu iki otomatizma arasında geniş mahiyet farkı vardır.
Nitekim böyle farklar nebatlarla hayvanlar arasındaki otomatiz-
malarda da mevcuttur.
İdrakler inceldikçe bu insiyaklar yavaş yavaş daha zengin ka-
rakterler almaya başlarlar ve insanların sezgi dedikleri şekil ve
hâllere girerler. Sezgi devrinin dünyada başlaması umumî değer

165
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

bakımından aşağı yukarı müsâvatla olmuştur. İnsiyakların dol-

duramadıkları boşluk ve kifayetsizlikler sezgilerin doğmasıyla
yavaş yavaş dolmaya başlamış ve yüksek âlemlerdeki mâşerî
plânların simetriği ve onların hazırlayıcısı olan dünyadaki içti-
maî hayat kurulmuştur. İşte bu kuruluş sırasında idraklerin in-
kişaflarına paralel ve aynı zamanda bu inkişafların neticelerine
bağlı olarak bütünün cüzülere ayrılması, parçalanmalar, organ-
laşmalar ve organizatör ihtiyacı baş göstermiştir. Bu suretledir
ki mahiyet, ihtiyaç ve zaruret zenginleştikçe bedenler arasındaki
ilk devrelere mahsus benzerlikler ve idraklerdeki muhteva kifa-
yetsizliğinin husule getirdiği insiyaklar benzerliği ortadan kalk-
mış ve tekâmülün husule getirdiği farklı durumlar artık evvelce
olduğu gibi, ufak nüanslarla değil, geniş değer farkları hâlinde
bedenlerde tecelli etmiştir.
Bu içtimaî formasyonlar anından itibaren, gene insan hayatı
için en otomatik mânâsıyla ferdî ve mâşerî topluluklar başlamış,
türlü değer ölçüleri itibarıyla bâzı fertler, bu topluluklara önder-
lik etmişlerdir: nefsanî önderlikler, vicdan safhası önderlikleri ve
muayyen zamanlarda varılmış büyük ve umumî inkişaf devrele-
ri önderlikleri gibi.
İşte bu zarurettir ki hassas irtibat kabiliyetlerini bâzı insanlara
kazandırmış, bu yüzden kuvvetli medyomlar gelmiş, muayyen
intikal safhaları olmuş ve kâinatın yüksek yollarına doğru bir bil-
gi, bir kavrayış ve uzanış sezgileriyle vazifeye, hissî hazırlanma
plânları başlamış ve nihayet yakın geçmişlere doğru bu plânlar
en münkeşif hâllerini almış ve sezişler daha kuvvetli semboller
ve reformlar hâlinde cemaatlerde tecelli etmiştir.
İdrakin, dünya payına düşen inkişafının şu kısa ve umumî
hulâsasını yaparken toplulukların nasıl ve ne tarzda teşekkül et-
tiklerini de umumî bir bilgi hâlinde vermiş olduk.
*
* *
Dünyadaki toplulukların her biri büyük vazife plânı hazırlığı-
nın doğurmuş olduğu zaruretlerden ileri gelmiştir. Bir insanın,
bu hazırlığı bir tek fert olarak başlı başına yapamayacağı evvelce

166
 BEDRİ RUHSELMAN

söylenmişti. Biraz evvel vermiş olduğumuz bilgi de idrakin tek

başına kalınca matlup olan inkişafları temin edemeyeceğini öğ-
retti. İnsanlar hiçbir vakit münferit olarak bütün dünya boyunca
yaşayıp inkişaf edemezler.
Dünyada mevcut olan ırklar, milletler, cemaatler, cemiyetler,
aileler hep yukarıda izah edilen zaruretlerin ve ihtiyaçların neti-
celeridir. Bunlardan evvelâ ırkları ele alalım.
*
* *
Ünite’den süzülüp gelen icaplar gereğince yüksek vazifelile-
rin tensip ve tesirleriyle dünyanın içtimaî, tabiî ve coğrafî şart-
larına göre insan bünyelerinde ve idraklerinde birtakım fark-
laşmalar ve gruplaşmalar hâsıl olmuştur. İdraklerin, bedenleri
üzerinde yapmış oldukları çeşitli formasyon, transformasyon ve
deformasyonların ana hatlarında da muayyen gruplara mahsus
bâzı müşterek vasıflar ve karakterler ayrılmıştır. Böyle muayyen
gruplarda toplanmış olan idrakler, o grubun somatik ve psişik
(bunların ikisi de aynı şeydir ve bedenin çeşitli tezahürlerine ait
mefhumlardır) hususiyetlerini taşırlar ki bunlar da ırkları mey-
dana getirirler.
Bu bilgi gösteriyor ki insanların ırklara ayrılması, onların id-
raklerinin bedenlerine yapmış oldukları endirekt tesirlerin ne-
ticesidir. Yâni ırk farkları idrakin doğrudan doğruya varlıktan
aldığı tesirlerle beden üzerine müessir olmasından ziyade, mu-
hitten ve muhitteki hâdiselerden gelen tesirlerle beden üzerinde
değişmelerin husule gelmesinden mütevellit hâllerdir. Şu hâlde
ırk ayrılıkları, insanların inkişaf ihtiyaçlarına göre şu veya bu
şartlar içinde dünyaya inmiş ve o şartlardan şu veya bu şekilde
faydalanmış olmak zaruretinin bir neticesidir. Muayyen tekâmül
ihtiyaçlarıyla dünyaya gelmiş olan beyaz ve siyah ırktan iki in-
san, renkleriyle nasıl birbirinden farklı hususiyetler gösteriyor-
larsa, aynı insanlar arasında gene aynı icaplara göre, bedenleri-
ne bağlı birbirinden az çok farklı psişik aksiyon ve reaksiyonlar
gösterirler.

167
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

Hulâsa beyaz olsun siyah olsun, sarı veya kırmızı olsun, bütün
insanlar aynı yolda omuz omuza aynı yokuşları, aynı maniaları,
aynı zorluklarla aşarak, aynı hedefe doğru tırmanmaktadırlar.
Ve bu yolculuk umumîdir. Kimsenin inhisarı ve imtiyazı bahis
mevzuu değildir. Her varlığın inkişafı için nasıl bir yürüyüş lâ-
zım geliyorsa, o varlığın o yürüyüşe uyması zarurîdir. Bugün
yürünecek yollar beyaza boyanmıştır, icap ettiği zaman sarıya
da boyanır, gene icap ederse siyah ve kırmızı da olabilir. Bina-
enaleyh insanların ırk tefriklerine sebep olan beden renklerinin
ve bu renklere refakat eden bâzı hususiyetlerinin, hakikî ayrılığı
ifade edebilecek hiçbir kıymeti yoktur. Bunlar, yürünecek yollar-
da kullanılması lâzım olan gelip geçici inkişaf vâsıtalarının birer
basit materyalidir. Ve vazife hazırlığı yolundaki toplu yürüyüş
zaruretinin icaplarıdır.
*
* *
Bu zaruretle, inkişaflar neticesinde daha idrakli ve sistematik
topluluklar meydana gelir. Bu toplulukların başında millet veya
devlet topluluğu vardır.
Kâinatta muayyen vazifelerin ve işlerin birtakım grup ve kad-
rolardaki vazifeli varlıklar tarafından yapıldığını ve grupların,
muhtelif cepheleriyle birbirine bağlı bulunduklarını, böylece
ünite’ye kadar bir organizasyonlar sisteminin kurulmuş olduğu-
nu evvelce belirtmiştik. Vazife plânlarının kâinat prensiplerine
uygun olarak yürütülmesini temin eden bu sistemler bütün var-
lıkların inkişaf ve tekâmül plânlarında çok mühim roller alırlar.
*
* *
İnsanlık hayatı, organizasyonlar sisteminin simetriği olan ve
onların sezgilerini hazırlayan, aşağılardan itibaren son merhale-
dir. Binaenaleyh vazife plânı sezgilerine ve az çok da bilgilerine
ait hazırlıkların insanlık hayatında ikmal edilmesi zarurîdir. İn-
sanlığın dünyadaki ilk ve son vazifesi, vazife plânına hazırlayıcı
icapları yerine getirmektir. Zaten insanlar, üst yardımcı tesirlerin
müdahaleleriyle en idraksiz olan ilk kademelerinden, en yüksek

168
 BEDRİ RUHSELMAN

idrake, vazife sezgisinin idrakine kadar geçen bütün tekâmül ka-

demelerinde bu icaplara ister istemez uymaktadırlar. Bu uyuş
ya tamamen otomatik karakterdeki veyahut az çok aydınlık bir
sezgi içindeki mekanizmalarla vuku bulur. Bu yarı idrakli veya
idraksiz otomatizmalar insanların, vazife plânlarına hazırlan-
malarını sağlayacak çeşitli teknik imkânlara mâliktirler. İşte bu
teknik imkânlardan bir tanesi de insanların, millet veya devlet
camiası içinde toplu olarak yaşamalarıdır.
*
* *
Millet veya devlet, her şeyden evvel insanlar arasında ku-
rulmuş büyük bir topluluktur. Müşterek gayelerle bir araya
toplanmış olan bu büyük insan kalabalığı, muayyen hedeflere
müteveccih, muntazam, programlı, tertipli ve cehitli bir çalışma
mekanizmasına tâbidir. Bu mekanizma büyük nizama uygun ve
dünya yürüyüşü ile tam bir ahenk hâlinde gider.
Millet topluluğu, bir sürü tâli topluluklardan müteşekkildir.
Bu tâli teşekküller direkt ve endirekt olarak birbirine bağlanmış-
lardır. Meselâ, başta idareci bir önder vardır. Hiyerarşik bir sı-
rayla ona bağlı bulunan idare mekanizmaları mevcuttur. Bu me-
kanizmalar içinde idare edenler, idare edilenler zincirleme bir
tertiple birbirine bağlı olarak yürüyüp giderler. Zâhiren maddî
hedeflere yönelmiş görünen bu mekanizmanın bütün faaliyetleri
haddizatında, bu topluluğun simetriği olan daha üst plânlara in-
sanları hazırlamak içindir ve bu hazırlık da vazife sezgisinin ha-
zırlığıdır. Binaenaleyh bu topluluk içinde yapılan işlerde vazife
plânına ait hazırlıkların taslaklarını bulmak mümkündür. İnsan-
ların, bir millet veya devlet topluluğu içinde -kendi idraklerine
göre- vazife diye isimlendirdikleri şeylerin hepsi ancak, vazife
sezgisinin birer hazırlık materyalidir. İnsanlar bu hazırlığın icabı
olarak, bu materyaller vâsıtasıyla büyük cehitler ve gayretler sarf
ederek asıl vazife bilgisine kavuşabileceklerdir.
Hulâsa, millet veya devlet, büyük vazife plânına insanları ha-
zırlayan, yüksek idareci vazifelilerin nezaretleri altında dünyada
kurulmuş içtimaî birer teşekküldür.

169
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

*
* *
Dünya üzerinde hiçbir millet mücerret ve tek başına değildir.
Hepsi aynı gaye yolunda direkt veya endirekt bağlarla birbirine
bağlanmıştır. Bu teşekküller, dünya üstü vazife plânının istihdaf
ettiği noktalara insanları götürmekte ve büyük bir ahenk içinde
aynı elden sevk ve idare edilmektedir. Varlıklar, bütün mesuli-
yetlerini müdrik olarak bu işi yürütürler. İşte bu vazifeliler, millet
ve devlet organizasyonu bünyesinde mevcut diğer toplulukların,
organların, ailelerin, fertlerin kendi işlerini yerli yerince ve dü-
rüstlükle yapmalarını muhtelif vâsıta ile temin etmeye çalışırlar.
Bu topluluğu teşkil eden herhangi bir cüzüde, fertte baş gösteren
aykırı faaliyetler yerine ve ehemmiyetine göre, bütün toplulukta
az veya çok şiddette sarsıntılar yapabilir. Böylece topluluk içinde
tekâmül eden gruplar, o topluluklardan ayrı grupları teşkil eder-
ler. Büyük topluluğun böyle tekâmül ederek parçalanan kısım-
ları diğer daha mütekâmil durumları teşkil ederlerken, büyük
toplulukta kalan fertler arasındaki koordinasyon ve kooperas-
yon bozulur. Fertler, artık o topluluğun icaplarını ve müşterek
hedeflerini takip edemez hâle girerler. O milletin veya devletin
bünyesi çökmeye ve dejenere olmaya başlar ve fertler topluluk
için değil yalnız kendileri için çalışmayı gaye edinirler. Nihayet
büyük topluluk inkıraz bularak yerini daha ileri mâşerî bir top-
luluğa, yâni bir millete veya devlete terk eder. Bu hâl tekâmülün
bir icabı ve dünya nizamının ahengidir.
*
* *
Bir millet içinde fertleri vazife sezgisine hazırlayıcı çeşitli faali-
yet bulunur. Bunların bâzıları daha kolay ve rahat şartlar altında
yapılırken çoğu zahmetli, yorucu, üzücü hâllerde cereyan eder.
Meselâ birisi az yorulmakla hayatını bolluk içinde geçirebileceği
gibi, diğer birisi en ağır işlerde, maden ocaklarında didine di-
dine hayatını kazanmaya çalışır. Birisi hemen hemen mesuliyet
hislerinden kendisini azade sayarken, diğeri en ağır mesuliyetler
altında ezildiğini hisseder. Bâzıları idareci olarak başa geçer. Bâ-

170
 BEDRİ RUHSELMAN

zıları idare edilenler arasında sürüklenir. Bütün bunlar bir devlet

ve millet teşkilâtının tabiî fonksiyonları arasında bulunan, her
biri başka bir cepheden insanları hakikî vazife plânı sezgilerine
çeşitli tatbikatlarla hazırlayan türlü hayat tarzından ibarettir.
Mektep hayatı, iş hayatı, büro hayatı, askerlik hayatı, sosyete ha-
yatı, memurluk hayatı, siyaset hayatı, aile hayatı< bunlar arasın-
dadır. Fakat bunların ilk görünüşteki maddî hedefleri ve endişe-
leri ötesinde öyle büyük müşterek bir maksat gizlenmiştir ki bu
da bütün fertleri bu karmakarışık ve çetin yollardan üstün bir
sezgiye, bir vazife bilgisi sezgisine insanları topluluk içinde te-
ker teker hazırlamaktır. Binaenaleyh millet topluluğu, başından
sonuna kadar her ferdinden, kendisine düşen vazifeyi büyük bir
sadakatle, iyi niyetle, hodkâmlık nefsaniyetine kapılmaksızın ha-
reketlerini büyük insanlık topluluğuna karşı olan vecibeleriyle
uzlaştırarak yapmasını bekler. O milletin fertleri bunu yaptıkça
topluluğun istihdaf ettiği gayelerin büyük nimetlerinden müste-
fit olurlar. Ve gelecek vazife plânının aydınlık, kazançlı yollarına
büyük bir kudret ve süratle yaklaşmış bulunurlar. Bilâkis mille-
tin fertleri yalnız kendi canlarına düşerler ve şahsî menfaatlerini
gaye edinerek diğer insanların aleyhinde hodkâmca çalışırlar ve
vazifelerini kötüye kullanırlarsa her şeyden evvel; o millet içinde
dünyaya gelmiş olmalarının kendilerine temin edeceği yüksek
kazançları elde etmek fırsatını kaçırmış olurlar. Ve bu yüzden de
hodkâmlık nefsaniyetlerinde, vicdan muvazenelerinin alt sevi-
yelerine takılıp kalarak yeni bir takım ıstıraplı bedenlenmelere
muhtaç bir hâlde dünyayı hüsran içinde terk etmek mecburiye-
tiyle karşılaşırlar. Zira onların takılmış oldukları alt nefsaniyet
seviyelerindeki durumlarıyla vazife plânlarına yaklaşabilmeleri
mümkün olmaz. Tekrar ediyoruz: Zâhiren dünyanın bâzı mad-
dî icaplarına yönelmiş görünen milletlerin kuruluşu hakikatte,
dünya sınırlarını taşan başka ve yüksek bir zaman idraki içinde
devam edecek ileri hayatları hazırlayıcı yolları istihdaf etmek-
tedir. Yâni bu kuruluşların, dünyada görünen gayesinden daha
çok üstün ve şümullü rolleri vardır. Binaenaleyh dünya hayatı-
nın zarurî icaplarından olarak görünen bu maddî taraflara takı-
larak asıl hedefi ihmal etmek vicdan mekanizmasının yürüyüş
temposunu yavaşlatır ve işleri geciktirir.

171
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

*
* *
Milletler arasında aynı gayeye müteveccih olmanın hakikî
sezgisine varmak, o gayenin liyakatli yolculuğuna katılmış ol-
mak demektir.
İdrakler bu inkişaf derecelerini bulduktan sonra, tıpkı vazife
plânlarında yükseldikçe küçük organizasyonların idraken bir-
leşerek daha büyük organizasyonlara irca edilmesi gibi, küçük
milletlerin de tekâmül ışığı altında birleşerek daha geniş ve şü-
mullü işleri yapabilmek ve müşterek gaye yolunda süratle iler-
lemek için daha büyük toplulukları meydana getirmeleri zarurî
olur ki bu suretle yüksek ve sağlam bir insanlık idrakini kazan-
mış küçük topluluklardan müteşekkil büyük dünya topluluğu,
vazife plânlarının daha uygun bir simetriği olmak liyakatini ka-
zanmış bulunur. Bu ise hakikî vazifelerini idrak etmiş insanların
geniş mâşerî plânlara doğru atılmış kuvvetli hamleleri sayılır.
*
* *
Milletlerin inkişaf yolundaki faaliyetleri otomatik, yarı idrakli
ve idrakli birçok diğer bedensiz vazifelilerin faaliyetleriyle mü-
terafıktır. Bu vazifeli organların her biri, dünyada millet veya
devlet dediğimiz topluluğu teşkil eden fertlerin, grupların faali-
yetleri üzerinde vazife almış üstün bir organizasyonun organla-
rıdır. Şu hâlde bir millet içindeki iş görümü disiplini ve vazifenin
şaşmayan nizam ve tertipleri, o milletin veya devletin bağlanmış
olduğu dünya üstü bir sistemden gelmektedir. Bu da hiç şüphe-
siz o milletin bütün fertleriyle, kazanmış olduğu liyakatin dere-
cesine göre ayarlanmıştır.
Milletler teşekküllerinin hakikî hedeflerini kaybetmeden yük-
selmek istedikçe ve bu istek yolunda cehit sarf ettikçe bu ayar-
lar yükselir, onunla mütenasip olarak tekâmül otomatizmaları
da yükseltilir. Hulâsa, milletlerin bağlı bulundukları sistemler,
kâinatta daha şümullü, birbirine bağlı büyük vazife organizas-
yonlarının küçük birer unsurudur. İşte bu unsurlar dünyadaki
herhangi bir milletin veya devletin inkişafı icaplarına göre çeşitli

172
 BEDRİ RUHSELMAN

formlar alırlar. Buradaki gaye de -dünyadaki her vâsıta ile oldu-

ğu gibi- millet ve devlet toplulukları vâsıtasıyla insanları toplu
hâlde vazife plânı sezgilerine otomatik, yarı idrakli ve idrakli
olarak hazırlamaktır. Bu hazırlığa tam mânâsıyla uymuş olan bir
millet veya devlet de vazifesini bitirmiş ve insanları dünya üstü
vazife plânına liyakatle yetiştirmiş olur.
*
* *
Bütün topluluklar fertlerin inkişafı içindir. Ancak toplulukla-
rı fertlerden bıçakla keser gibi ayırmak da doğru değildir. Zira
dünyadaki topluluklar büyük organizasyon sistemlerinin ilk ha-
zırlık egzersizleridir. Organizasyon sistemlerinin gayesi ise vah-
dete, birliğe doğru yürümektir. Binaenaleyh fertler bu bakımdan
topluluk mefhumundan ayrılamaz. Bunu daha iyi izah etmek
için, ferdî ve mâşerî plânların birbirine karşı olan fonksiyonları
üzerinde biraz durmalıyız.
Ferdî plân nedir?.. Bir beden, varlığın tekâmül vâhididir. Mu-
kadderat prensibine göre vâhit plâna sahiptir. Her bedene has-
redilmiş, hazırlanmış, tekâmülünün icaplarına göre ayarlanmış
bir plân mevcuttur. Plân kaba ve dar bir çerçeve demek değildir.
İcapların zarurî kıldığı imkânlar nisbetinde daima geniş hareket
sahalarına sahiptir. Binaenaleyh imtihanlara, dolayısıyla hürri-
yete daima yer verici mahiyettedir. Bu plânın prensibi bedenin
tâbi olduğu ruhun tekâmülüne, tekâmül derecesine, tekâmül yo-
lundaki kadrolara, şartlara, imkânlara, hulâsa tekâmülün bütün
icaplarına bağlıdır.
Mâşerî plân nedir?.. Kâinat; fertlerin başıboş tekâmül ettikleri
bir materyal sahası değildir. O, idrakini güç sezdiğimiz ve güç
sezebileceğimiz yüksek prensiplerin vâzettiği son derece derin
ve yüksek mekanizmada tertiplerin, ayarlanmaların, icapların
bütünü, yâni ünite’nin kendisidir. Kâinat ilâhî nizamın bir ifade-
sidir. Binaenaleyh her fert, her vâhit beden bir ferdî plâna sahip
olmakla beraber daima diğer vâhitlerin, yâni bedenlerin kendi
plânı karşısındaki durumlarıyla ilgili, ayarlıdır. Tekâmül mâşerî
plân içinde yürür. Aksi hâlde nizamdan ve ahenkten bahsedile-
mez.

173
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

*
* *
Muayyen âlemlerin muayyen vasatlarında veya muayyen
kürelerinde bedenler daima birbirlerinin durumlarıyla karşı
karşıyadırlar. Bu karşılaşma aynı zamanda, yüksek prensiple-
rin ayarladığı ferdî plânların başka bir mekanik cepheden idare
olunuşunu ifade eder. Bütün bu işler, bu nizamlar ve tertipler
yüksek vazife plânlarının organizasyon sistemleri içinde, vazife-
li varlıkların işçilikleriyle yürütülür.
Bundan başka, bedenlerin epröv hayatlarında birbiriyle işti-
rak kurdukları birçok hususat vardır ki bu hâl dünyanın üstüne,
vazife plânına hazırlanışın bir ifadesidir. Hulâsa, ferdî plân üs-
tünde mâşerî plân mevcuttur. Mâşerî plân aynı zamanda bir ga-
yeye mâtuf olmakla beraber, ferdî plânları da ikinci derecedeki
bir mekanizmayla ayarlayan komplike bir plândır.
Bu ayarlanmalar üniteden gelen direktiflere göre vazife plânı-
nın tesiri ve kontrolü altında vukua gelir. Yâni fertler, yaşamakta
oldukları mâşerî plâna, vazife plânının muhtelif kademelerinden
akan sayısız tesirin hazırladığı namütenahi hayat kombinezonu
içinde kendi epröv, imtihan ve inkişaf sahalarını bulurlar. Fertte-
ki tesirlerin yükü arttıkça, inkişaf hızlandıkça, idrak olgunlaştık-
ça ferdin plânıyla ilgili mâşerî durumlar da ayarlanır.
Burada dikkat edilecek nokta şudur. Tek fert için mâşerî du-
rum değil, mâşerî kadronun her ferdi için mâşerî durum hazır-
lanır. Çok kaba bir misal olan yüz fertlik bir mâşerî plân alalım.
Bu fertlerden (a) için doksan dokuz ferdin durumu bahis mev-
zuudur. Fakat aynı yüz kişiden (b) için diğer doksan dokuz kişi-
nin, (a)’nın da dahil olduğu diğer doksan dokuz kişinin durumu
bahis mevzuudur. Keza, (c) için, (a) ve (b)’nin de dahil olduğu
doksan dokuz kişinin durumu ayarlanır. Yâni bir kişi için dok-
san dokuz kişi seferber edilmiş değildir. Vazifeliler son derece
ince tertiplerle bu yüz kişiyi birbirleri için vazifelendirirler. Fakat
şurası muhakkak ki bu yüz kişinin tekâmül ölçüleri birbirinin
aynı değildir. Herkesin ihtiyacı ve tekâmül icabı gene aynı ince
mekanizmayla değişir. (a)’nın doksan dokuz kişiye karşı duru-

174
 BEDRİ RUHSELMAN

mu ile, (b)’nin durumu aynı değildir. Keza bu mâşerî plân içinde

maddeye karşı durum da her bir fert için değişir. Bütün bunlar
vazifeli varlıkların vazifeleri icabı olarak gönderdikleri tesirlerin
husule getirdikleri madde kombinezonlarındaki ve bedenlerde-
ki miktarî değişmelerle vuku bulur. Buradaki mekanizmalardan
haberi olmayan fertler, anlayamadıkları birtakım esrarlı hâdise-
ler içinde yuvarlandıklarını zannederler. Birisinin plân içindeki
icaplara tâbi olarak vâkı olan miktarî değişmeleri kombinezonu-
na göre fakir oluşuna mukabil, ötekinin muayyen dereceye ayar-
lanmış miktarlar dolayısıyla orta derecede oluşu, bir diğerinin
zengin oluşu, birinin kültürlü, ötekinin cahil, birinin şoför, bi-
rinin müzisyen, bir diğerinin çöpçü oluşu, birinin mesut, diğe-
rinin bedbaht, birinin iyi, bir diğerinin kötü, birinin hastalıklı,
diğerinin sağlam, huylu, huysuz, egoist veya diğerkâm oluşla-
rı ve bütün diğer durumlar hep zaman ve mekân kadrolarında
aslî prensibe göre inkişafların icaplarının yerine getirilmesi için
üniteden süzülerek gelen tesirler kanalıyla ferdî ve mâşerî mik-
tar değişmeleri tekniği ile vukua gelirler ki aynı mekanizmaya
tâbi maddelerin miktar değişmeleri de yukarıki durumlara göre
ayarlanmış bulunur. Bu bilgiyi tesirler ve varlıklar arasında şü-
mullendirdikçe daha yüksek sezgilere varmak mümkün olur.
İşte toplulukların insanlara görünen zâhirî gayelerinin ötesinde
gizlenmiş hedefler bunlardır.
*
* *
Bir millet camiası içinde böyle bir sürü mâşerî plânların, yâni
toplulukların bulunduğunu söylemiştik. Bu toplulukların zâhi-
ren birbirine bağlı görünen ve öyle görünmesi icap eden durum-
larının hakikatte, vazife organizasyonlarının fonksiyonmanla-
rına tâbi olduklarını da bildirmiştik. Bu bilgiye göre bir millet,
büyük bir topluluk içinde -gene aynı zaruretlerle- teşekkül etmiş
olan küçük bir aile topluluğunu da bu ışık altında mütalaa etme-
miz gerekiyor.
Hakikî mânâsıyla aile, dünyaya inkişafları için inmiş var-
lıkların tatbikatlarına en zengin materyalleri hazırlayan ve bu

175
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

tatbikata kuvvetli bir zemin teşkil eden mazbut, muntazam bir

toplum cüzüdür ki bunun da bütünü insanlık camiasıdır. Aile,
insanları vazife plânına hazırlayan en mükemmel bir vâsıtadır.
İnsanlık camiasının istihdaf ettiği büyük mânâlar, küçük bir aile
topluluğundaki bütün inkişaf materyalleri zenginliği ile hulâsa
edilebilir. Bu hakikat, vazife plânına doğru insanlığın hazırlanı-
şında bir aile teşekkülünün ne kadar mühim roller ifa etmekte
olduğunu gösterir.
Filhakika dünyada alt ve üst hiçbir tekâmül unsuru, hazırla-
yıcısı yoktur ki aile bilgisinin şümulü ve icapları dışında kalmış
olsun. Zaten bir ailenin bünyesi, insanlık hayatında mümkün
olan bütün tekâmül materyali zenginliklerini bir araya toplaya-
cak tarz ve şekillerde kurulmuştur. Muhakkak ki herkes kendi
ihtiyacı nisbetinde ve derecesinde bir aile ocağından geçmiş ve
bu ocağın nimetlerinden faydalanmıştır.
*
* *
Bir aile topluluğunun en iptidaî ve basit hazırlıkları hayvan-
lardan ve hattâ nebatlardan başlar. Bu hazırlığın da en iptidaî
şekli cinsiyettir. Cinsiyet birçok mekanizmaların düğüm nokta-
sıdır. Bu düğüm noktalarından bir tanesi de aile teşekkülüdür.
Keza cinsiyet dünyada acı, tatlı birçok hâdiselerin, saadetlerin,
felâketlerin, ıstırapların velhâsıl inkişaf unsurlarının da düğüm
noktasıdır. Hulâsa, cinsiyet, dünyadaki inkişaf mekanizmaları-
nı muhtelif cepheden harekete getiren bir unsurdur. Hem vazi-
feye, hem nefsaniyete yönelen vicdan mekanizmasına, cinsiyet
realitesi çeşitli şekillerde müessir olur. Cinsiyet, birçok faziletli,
yükseltici imkânlara yol açabileceği gibi, felâketlerin, ıstırapla-
rın, azapların, mezarın ve tımarhanenin de kapılarını açabilir.
Aile hayatının ilk kudretli hazırlayıcı unsuru cinsiyet otomatiz-
masıdır. Bu yüzden de bir sürü imtihanın anahtarı onun içinde
mündemiçtir. Cinsiyet anahtarıyla açılmış bir aile müessesesi
bütün icap ve zaruretleriyle insanları -otomatik yollardan dahi
olsa- mesuliyet ve vazife sezgilerine hazırlar ki bu hazırlanış da
insanlar için tekâmül yolunun en mükemmel bir yürüyüşü olur.

176
 BEDRİ RUHSELMAN

*
* *
Vazife hazırlığı mekanizmasında bu kadar kuvvetli bir vâsıta
olan aile ocağının insanlara sağladığı inkişaf materyalleri neler-
dir?
Bu sorunun cevabını mâşerî plân hakkında biraz evvel verdi-
ğimiz bilgiden de çıkarmak mümkündür. Bu bilgiden anlaşılaca-
ğı üzere, aile müessesesinin hazırlamakta olduğu inkişaf unsur-
larının -bâzılarının akıllarına gelebileceği gibi- insanları mutlaka
memnun ve mesut edici, onların nefsaniyetlerini okşayıcı mahi-
yette olmaları gerekmez. Bilâkis bunların çoğu külfetli, zahmetli,
meşakkatli, üzüntülü, ıstıraplı, azaplı ve hattâ bazan işkenceli
karakterler gösterir ki esasen aile kurumunun en kuvvetli ve in-
kişafa en yararlı tarafını da onun bu sert, haşin ve mazbut çehresi
teşkil eder. Kurulmuş bir ailenin ilk anından son günlerine kadar
geçen olaylarını dikkatlice tetkik edenler, bu hususta oldukça
derin sezgiler ve bilgiler kazanırlar. Aile daha kurulmazdan ev-
vel bile ona tekaddüm eden hâdiseler, aile mekanizmasının işle-
yişinden beklenen neticeleri temin etmeye başlamış bulunur. İki
cinsten insanın bir araya gelmesi hususunda, ilk adımda onların
her ikisine ait bâzı kolaylıklar görülmekle beraber, birçok güçlük-
ler ve hattâ namzetlerden her biri tarafından ayrı ayrı yenilmesi
iktiza eden imkânsızlıklar da meydana çıkabilir. Ve bunların her
biri iki tarafa da birer imtihan ve müşahede mevzuu olur. Onla-
rın öz bilgilerinin, evvelce izah etmiş olduğumuz şekilde artma-
sına sebep olur. Meselâ bu sırada dargınlıklar, kırgınlıklar, tar-
tışmalar, dövüşmeler ve hattâ cinayetler bile meydana gelebilir.
Bunlar bir ailenin daha başlangıcında iken menfî yollarda telâkki
edilen ıstıraplı, fakat kuvvetli tekâmül materyalleridir. Ailenin
teessüsünden sonra geçim dâvası, eşlerin birbiriyle anlaşma dâ-
vası, evlilik şartlarına intibak dâvası< gibi bir sürü dâva ortaya
çıkar. Bunlar hem erkeğe, hem kadına ayrı ayrı yükler, vazife-
ler, vecibeler tahmil eder. Onlar bu mücadelelerden ya muzaffer
veya mağlup olarak çıkarlar ve her iki hâlde de imtihanların mu-
vaffakiyetli veya muvaffakiyetsiz görünen durumlarına göre acı,

177
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

tatlı bir sürü neticelerle karşılaşırlar ve ona göre de vazife sezgisi

yolundaki hızlarını kazanırlar.
Nihayet çocuklar doğar. Onların büyütülmesi, hastalıkları,
sağlıkları, ölümleri, kazaları, acıları< ana ve baba için bazan haz,
bazan elem yollarından geçen müşahedeler temin eder. Bu sıra-
da bütün bu tecrübeleri muvaffakiyetle geçiştirmenin idrakleri-
ne vardıkları zaman duyacakları huzur onları müspet ve mesut
yollardan yükseltirken, muvaffakiyetsizce, beceriksizce verilmiş
imtihanların neticesinde, kendilerince menfî telâkki edilen hâl-
lerde uğrayacakları acılar, hüsranlar da başka bir yoldan gene
ilerlemelerine sebep olur.
Bundan sonra çocukların talim ve terbiyeleri, iyi veya kötü
yetiştirilmeleri gibi problemlerin ana ve babaya düşen mesuli-
yet duyguları, keza yetişen evlâtların ana ve babalarına, ailenin
diğer fertlerine karşı davranışlarının sayısız neticesi ve âkıbeti,
aile fertleri için ayrı karakterler taşıyan namütenahi birer imti-
han, görgü ve tecrübe mevzuu olarak sıralanıp giderler. Zâhiren
çeşitli yolda birer ıstırap veya sevinç kaynağı olan aile hayatının
bütün hâdiseleri hakikatte, büyük vazife plânının sezgilerini in-
sanlara verir.
Hulâsa, mesut görünen bir aile, bedbaht görünen bir aile, faci-
alarla dolu hayatlar geçiren bir aile, sakin veya gürültülü bir aile
velhâsıl çeşitli hayat şartlarına tâbi bütün aileler ancak fertlerin
ihtiyaçlarına göre ayarlanmış ve onların inkişaflarına yönelmiş
kuvvetli birer yükselme vâsıtasıdır. Bu kıymetli vâsıta bütün
zevkleriyle, saadetleriyle, acılarıyla, felâketleriyle; insanların he-
defi olan vazife plânı için lüzumlu sezgilerin hazırlanış tatbikatı-
na en mükemmel bir zemin olur ve bu tatbikatın her türlü imkâ-
nını hazırlar. Orada sevgiler doğar, sevgiler kaybolur, doğumlar,
ölümler, ayrılışlar, kavuşuşlar birbirini takip eder. Bunların hep-
si, tevlit ettikleri sevinçler ve kederlerle birer zengin inkişaf ma-
teryali olur.
Dünyaya gelen çocuğu için sevinen bir anne ne kadar yükse-
liyorsa, ölen çocuğu için gözyaşı döken bir anne de durumunda
o kadar ilerlemeler kaydeder. Fakat şu noktayı tekrar hatırlata-

178
 BEDRİ RUHSELMAN

cağız: Ailenin bütün bu durumları, inkişaf yolundaki terakkileri,

yürüyüşleri, duruşları tamamıyla vazifeli varlıkların yardım ve
kontrollerine tâbidir.
Aile, kâinat sonuna doğru tekâmülün tam formunu ifade
eden vahdet mefhumuna hazırlık yolunun dünyadaki en basit
ve otomatik egzersizlerine imkân verir. Çoğu zaman görüldüğü
gibi, eşler arasındaki yüz ve karakter benzerlikleri aile topluluğu
icabatından olarak bedenlerin manyetik alanları arasında teşek-
kül etmiş bir sentezin ifadesidir ki bu da varlıkların birbirlerine
yaklaşmakta olduklarını gösterir. Bu manyetik alanlar sentezi ne
kadar iyi kurulursa aile arasındaki kaynaşma o kadar mükem-
mel olur ve aile hakikî hedefine o kadar yaklaşmış bulunur.
*
* *
Varlıkların dünyaya inmeleri, dünya maddeleri içinde kendi-
lerine lüzumlu olan materyallerle karşılaşıp onlardan faydalana-
bilmeleri içindir demiştik.
Güneş manzumemizin bütün küreleri arasında inkişaf mater-
yali en bol olanlardan birisi dünyadır. Bu materyallerin, çeşitli
ihtiyaçlara göre tanzim ve tertip edilmiş, insanların işlerine ya-
rarlı hâllere sokulmuş olmaları lâzımdır. Bu işlerle vazifelenmiş
vazife plânının varlıkları, liyakatleri ve kudretleri derecelerine
göre, dünyaya tahsis edilmiş muhtelif vazife organizasyonları
içinde vazifelerini yaparlar. Bittabî bunun yukarılardan gelen di-
rektiflere uygun olması gerektiğini unutmamak lâzım gelir.
Bu yardımlarla dünya varlıklarının ve bu arada durumları
daha şümullü olan insanların, inkişaflarına yararlı bir sürü ter-
tipler, düzenler ve teşekküller meydana getirilir. Meselâ tabiat
hâdiselerinin bir nizam dahilinde vukua getirilişleri, bütün dün-
yaya şâmil siyasî, iktisadî, ilmî durumlar ve bu meyanda bütün
tâli teşekkülleriyle kurulmuş milletler, devletler, aşiretler, cema-
atler hep ünitenin direktifleri altındaki büyük organizasyonlar-
da vazifeli organlar tarafından sevk ve idare edilirler. Şu hâlde
dünyadaki millet, devlet, aile gibi bütün toplulukların sevk ve
idaresi yukarılara bağlıdır. Ve bu bağların gayesi de vazife plânı

179
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

sezgisine hazırlanıp bu plâna liyakat kazanabilmek ihtiyacıyla

dünyaya inmiş varlıkların, yâni insanların, hedeflerine ulaşabil-
melerine yardım etmektir. Nitekim her insan, dünyada mevcut
olan bu teşekküllerin namütenahi imkânlarından çoğu zaman
otomatik ve yarı idrakli olarak direkt veya endirekt yollardan,
yâni hem onların icapları içinde bizzat yaşayarak, hem de o
icaplarda yaşayan diğerlerini müşahede etmek suretiyle sonsuz
faydalar temin ederler. Buradaki otomatik kelimesinin mânâsını
evvelce biraz izah etmiştik. İnsanların bu topluluklardan fayda-
lanmaları her vakit onların hakikî gayelerini görerek vâkı olmaz.
İnsanlar, hemen daima bu topluluklara -dünya realitelerine ve
kıymetlerine göre- ancak kendilerine sağlayacağı menfaatlere
karşı istekli ve muhteris olarak katılırlar ve bu istekle o topluluk-
larda canla başla çalışırlar. Bu isteklerin çeşitleri de her şahsın
nefsaniyet cüzülerinin keyfiyet ve kemiyetine göre değişir. Bu
keyfiyet ve kemiyetler bazan çok aşağılardaki hodkâmlık seviye-
lerine kadar inebilir. Meselâ büyük bir haydut çetesi kurulabilir.
Fakat vicdan mekanizmasının üst seviyelerine intibak etmiş mu-
vazenelerle bu istekler çok asilane ve yüksek tezahürler de gös-
terebilirler. Meselâ temiz bir sevgi insiyakıyla bir ailenin bütün
yükleri altına seve seve girilebilir. Fakat zâhiren, bu gelip geçici
maddî menfaat duygularına mukabil, bütün bu teşekküllerin ba-
zan tatlı, bazan da çok acı ve zahmetli yollardan insanları üstün
ve hakikî kazançlara götürecek olan asıl büyük kıymetlerini he-
men hemen kimse görmek ve düşünmek istemez.
*
* *
Dünyada bulunan her şey gibi millet, devlet, aile teşekkülle-
ri de gaye değil, vâsıtadır. Bu vâsıtaların hakikî gayeleri dıştan
göründüğü gibi, dünyanın çok muvakkat olan ve dünya ötesine
zerresi bile götürülemeyen maddî kazançları ve realiteleri değil,
bu realiteler içinde yaşayayım, bu kazançlar peşinde koşayım
derken insanların karşılaşacakları acı veya tatlı bir sürü hâdise-
nin vicdan mekanizmasında uğrayacakları ameliyelerden sonra
hâsıl olacak öz bilgilerin elde edilmesidir.

180
 BEDRİ RUHSELMAN

İşte bu noktada vicdan mekanizmasıyla öz bilginin zenginle-

şişi arasındaki münasebeti bir kere daha tebarüz ettirmiş bulu-
nuyoruz. Şimdi bu bilgileri, idraklerde karanlık ve müphem bir
cihetin kalmaması için hulâsa ederek tekrarlayacağız.
*
* *
Dünya idraki ile kıymetlendirilen vicdan realiteleri varlığın
öz bilgisi değildir. Bunlar, varlığın kaba maddelerdeki beden-
lenmelerinin icaplarına göre madde durumlarının; vazife-nefsa-
niyet düalitesi içinde çeşit çeşit formlar arz eden görünüşleridir.
Bu realiteler herkeste mutlak olarak aynı sırayı takip etmezler,
lüzum ve ihtiyaçlara göre sıralanırlar. İşte bu zıt unsurların çar-
pışmaları neticesinde doğacak hâdiselerden alınacak kıyas bilgi-
leri, idrak kanalıyla varlığın öz bilgisinin değerlerini arttıracak
ve bu değerler de idrak formasyonları içinde ruhun tekâmül öl-
çüsü olarak ona aksedecektir. Bu hâl, dünyada daima değişen
realitelerin, vicdan mekanizmasındaki durumlarını ve bütün bu
mekanizmaların, öz bilgiyi zenginleştirici rollerini ve nihayet
varlığın, ruhun tekâmülüne ait yaptığı hizmetlerin özünü kısa-
ca gösterir. Keza, vicdan mekanizmasını işleten bu realiteler, bir
taraftan öz bilgileri arttırırken diğer taraftan kuvvetini ve hızını
öz bilgilerden alarak üst realitelere doğru kayabilmektedirler.
Yâni beyne bağlı realiteler, öz varlıktaki idrake ait ince madde
kombinezonları mudilelerini zenginleştirirken, öz varlıktan bey-
ne akseden nurlu ışıklar da vicdan muvazenelerini üst seviye-
ye ulaştırmaktadırlar. Böylece, öz bilgiler arttıkça vazife bilgisi
yolundaki vicdan mücadeleleri nefsaniyetin de seviyesini yük-
seltir. Ve bir an gelir ki vazife plânının yakınlarında vazife ile
nefsaniyet arasındaki mesafe kısalır. Ve idrakin vazife cephesine
yönelmesi kolaylaşır. Vazife plânına gelince oradan itibaren vic-
dan düalitesi ortada kalmaz. Onun yerine büyük vazife fonksi-
yonlarıyla yürüyen mahiyeti değişik diğer bir tekâmül düalitesi
başlar. Ve bu düalite, varlığı üniteye kadar takip eder.
*
* *

181
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

Bu mücadelenin en şiddetli anlarını teşkil eden -bilhassa orta

insanlık kademelerinde- insanlar mütemadiyen huzur ve huzur-
suzluk içinde münavebe ile yaşarlar. Bu hâller, vicdan unsurla-
rının bâriz olarak meydana çıkan muvazene ve muvazenesizlik
durumlarına tekabül eder. Bu huzur insanı; idraki nisbetinde
tatminkâr bir duruma sokar. Bu sayede o kendisini halledilmiş
problemler içinde görür. Fakat, icaplara ve öz varlığın beliren ih-
tiyaçlarına göre vicdanın muvazene hattı yukarılara veya aşağı-
lara doğru bozulmaya başladığı anda onun keyfi kaçar. Yeni bir
realite karşısında, eski realitesinin yıkılmak üzere olduğu hissi
onu tazip eder. Bu ıstırap, muvazenenin bozulması derecesiyle
artar. Bu hâl her devreye, her kademeye göre çeşitli mahiyetler
ve şekiller alır. Bazan -bilhassa az ilerlemiş kademelerde- hakikî
vicdan azabı hâlinde tecelli eder. Bu azap şekilleri, muvazenele-
rin aşağı doğru kayışlarında daha çok görülür. Varlığın ileri in-
kişaf derecelerinde bu nevi azaplar olmaz ama muhtelif teşevvüş
hâl ve şekilleri meydana gelir ki bunlar da az mühim huzursuz-
luklardan sayılmaz. Bütün bu huzursuzluk veya ıstırap hâlleri;
vicdan realitelerinin daha üst seviyelerde denkleşmelerini ve bu
sayede öz bilgilerin artmasını ve insanların, mukadder olan va-
zife plânlarına yaklaşmalarını neticelendirir.
Şu hâlde, bulunulan kademenin hazmedilmiş, fonksiyonunu
ifa etmiş realitelerini takip eden teşevvüşleri bir an evvel atlat-
maya çalışmak suretiyle üst realitelere ulaşmak gerekir. Tâ ki
kazanılmış olan üst liyakatler, zamanlarında fonksiyonlarını
yapmaya başlasınlar ve bunun neticesinde de öz bilgilerin inki-
şaf yolundaki normal seyirleri inkıtaa uğramadan devam etsin.
İşte bir insan herhangi bir huzursuzluk veya teşevvüş veyahut
ıstırap ile karşılaştığı, onun vicdanı herhangi bir azabın kıvıl-
cımlarıyla yanmaya başladığı zaman, o insanın derhal kendisini
toplayarak, idrakini vicdanının unsurları arasında dolaştırması,
o zamana kadar iltifat etmediği vicdanının üst unsuruna yö-
nelmesi, istekleriyle ona değerler göndermeye başlaması, buna
mukabil, alt realiteye ait isteklerini, itiyatlarını, arzularını geri
plânlara atarak onları yeni değerlerle beslememesi ve her şeyden
evvel bunun için elzem olan cehit ve gayretleri göstermesi gere-

182
 BEDRİ RUHSELMAN

kir. Bunu yaptıkça vicdan muvazenesi yavaş yavaş üst seviyeler-

de teessüs etmeye başlar. Bu da tahakkuk edince yeni doğacak
daha büyük bir huzur ve saadetin neşesi bütün geçmiş mihnet
ve meşakkatlerin hepsini siler süpürür. Fakat onların öz varlık-
taki bilgileri zengin bir inkişaf hamulesi hâlinde o insanı yüksek
tekâmül plânlarına daha ziyade yaklaştırmış bulunur ki esasen
insanda huzurun artması da bu hâlin neticesidir.
*
* *
Acaba bu nefsaniyet unsuruna ne lüzum vardı, daha doğru-
su, insanlık hayatında bâriz nefsaniyet düalitesi olmaksızın da
üstün realitelerin kazanılması ve öz bilgilerin artması, binnetice
vazife hazırlığının görülmesi mümkün olmaz mıydı gibi, insan-
ların aklına bâzı sualler gelebilir. Bunun cevabı zaten geçmiş bil-
gilerde vardır. Onları burada tebarüz ettirelim.
Ruhun tekâmülüne yarayacak olan bilgilerin öz bilgi hâline
geçmiş olması, yâni varlığın öz malı olması şarttır demiştik. Bu
da gene söylediğimiz gibi, ancak hâdiseler içinde varlığın yoğ-
rulması ve bir sürü cehit ve gayretler sarf edilmesi ile temin
edilecek bir keyfiyettir. Yâni varlık, beden vâsıtasıyla, dünya hâ-
diselerinin müspet ve menfî cepheleri karşısında onlarla boğu-
şarak yapacağı tatbikatlardan sonra bâzı neticeler elde edecektir
ki işte öz bilgileri temin eden bu neticelerdir. Esasen insanların
mükerrer bedenlenmeleri; hâdiselerin hem tatlı, hem acı namü-
tenahi tezahürleriyle karşılaşabilmeleri içindir. Bunun sebebi de
öz bilgileri arttırmaktır. Fakat burada bir zaruret daha belirmek-
tedir. Eğer hâdiselerin içinde yoğrulma ve boğuşma imkân ve
fırsatlarını hedef tutan âmiller olmasaydı böyle zahmet verici,
cehit ve gayretleri tahrik edici hâdiselerin ortaya çıkmalarına lü-
zum kalmazdı. Ve eğer insanlar hakedilmemiş vetirelerle tekâ-
mül yolunda yürütülebilselerdi o zaman muayyen hareketlerin
içinde hapsedilerek idraksizce sürüklenebilirlerdi. Fakat evvelce
vermiş olduğumuz bilgiler, insanlar hakkında böyle bir tekâmül
vetiresinin mümkün olamayacağını göstermektedir. Zira var-
lıkların idrak ve hürriyetlerine taalluk etmeden tam bir makine

183
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

gibi işleyen bu nevi ilerleyişler ancak -evvelce izah ettiğimiz gibi-

varlıkların henüz idrakten ve kudretten mahrum bulundukları
kâinatın ilk safhasındaki karanlık, ebediyet kadar uzun bir esa-
ret içinde geçen mekanik tekâmül prensibine tâbi olabilir. Ve bu
prensip altındaki tekâmülün de varlıklara sağladığı en büyük
netice; gene izah etmiş olduğumuz gibi, hidrojen atomunun he-
nüz idraklenmemiş ve esaretten kendilerini kurtarabilecek kud-
retleri kazanamamış, sadece mekanik hareketlere intibak etmeye
mecbur tutulmuş bir liyakat durumundan ileri geçmez.
Varlıklar istihkak kesbetmedikleri hâdiselere sokuldukları
takdirde onlardan insanlık safhasına lâyık faydaları temin ede-
mezler. Çünkü bu takdirde illet ve neticelerini tâyin ve takdir
edemeyecekleri bu hâdiselerin tecelliyatında onların kıyas bil-
gisine girebilmeleri mümkün olmaz, kıyas bilgisi mevcut olma-
yınca da öz bilgiler teşekkül edemez ve insanlıktan beklenen
tekâmül tahakkuk edemez. Ne olursa olsun, illet ve neticeleri
bilinmeyen hâdiseler insanlar için boş ve gayesiz kalır. Ancak,
hakedilmiş acı veya tatlı hâdiseler arasında yoğrularak onların
içinden muzafferiyetle veya mağlubiyetle çıkmış olmanın illiyet
prensibi muvacehesinde geçirilecek kıyas bilgisi yardımıyla id-
rakine varılmış neticeleridir ki tekâmül unsuru olan öz bilgileri
meydana getirir.
Demek ki insanların; tekâmül ihtiyaçlarına ayarlanmış hâdi-
selere müstahak olmaları lâzımdır. Tâ ki onlar bu istihkakları-
nın idraki sayesinde, o hâdiselerin içinde yoğrulurken netice-
ye kendilerini ulaştıracak olan kıyas bilgilerini bulabilsinler ve
bunların muhasebelerini yapmak imkânına kavuşsunlar. Niçin
dayak yediğini bilmeyen bir çocuk o dayaktan lâyıkıyla istifade
edemez. Dayaktan istifade edemeyince de durumunun ölçüsü-
nü takdir edip hâl ve tavırlarını ıslah etmek cehdini gösteremez.
Bu dayaktan istifade edebilmesi için onun idrakinin uyandırıl-
ması ve bunun için de hangi zayıf taraflarıyla dayağı hakettiği-
nin belirtilmesi lâzımdır. Bu, onun pusuda bekleyen zayıf taraf-
larını tahrik edip meydana çıkartmakla mümkün olur. Bütün
bunlardan başka, ileride bildireceğimiz mukadderat plânının
tatbikatında da bu cehit ve gayret mekanizmasının rolü vardır.

184
 BEDRİ RUHSELMAN

Bu bilgiler, vazife unsurlarının önüne niçin çetin ve sert birta-

kım neticeler doğuracak olan nefsaniyet cüzülerinin dikilmekte
olduğunu ve vazifeli varlıkların bu hâllere neden sebep olduk-
larını izah etmiş olur.
Şu hâlde, vazife-nefsaniyet mücadelesi mekanizmasına lü-
zum vardır. Ve nefsaniyet bunun için inkişaf yolunda kıymetli
bir unsurdur.
*
* *
İnkişaf mekanizmasında vazife unsurunun karşısına nefsani-
yetin dikilmesi boş ve lüzumsuz bir iş değildir. Nefsaniyet, bü-
tünüyle ve cüzüleriyle cehit ve gayretleri kamçılamak ve biraz
evvel söylediğimiz gibi insanı kıyas bilgisine sürüklemek için
vâzedilmiş mükemmel ve esaslı bir vâsıtadır. Tekâmül meka-
nizması hayatlar boyunca artan hızını, bu nefsaniyet unsurları-
nın, zâhiren menfî görünen kudretlerinden alacaktır. Kırılacak
odunun mukavemeti olmazsa balta kullanmaya lüzum kalmaz.
Nefsaniyet bu odunun mukavemeti gibidir. Balta da nefsaniyeti
yenmek için yapılacak mücadelelere ait cehit ve gayretleri sem-
bolize eder. Şu hâlde, nefsaniyet olmazsa mücadelelere, cehit ve
gayretlere lüzum kalmaz. Böyle olmayınca da liyakatsiz, kendi
kendine gelecek tekâmüller beklenir ki biraz evvel izah ettiğimiz
gibi, böyle bir şey mümkün olmaz. Binaenaleyh nefsaniyet ol-
malı ki üst unsurlara geçebilmenin cehit ve gayretleri tahakkuk
sahasını bulabilsin. Bu cehit ve gayretler gelecek merhalelerin
bilgilerini ve onların öz varlığa mal edilmelerini sağlayan temelli
vetirelerdir.
*
* *
Şimdi bu nefsaniyet cüzüleri ve vazife hazırlığı mücadelesi
içinde çırpınan, çabalayan insanın bir fert olarak içinde yaşadığı
âleme nisbetle olan durumuna ait bilgileri vereceğiz.
İnsan; bir ruhun kâinattaki tekâmülünün vâsıtası ve ifade-
si olan varlığa tahsis edilmiş madde cüzülerinden müteşekkil
kombinezonlar bütünüdür. Demek ki beden; bir varlığın dün-

185
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

yadaki hizmetine tahsis edilmiş, kendi inkişaf zaruretlerine göre

kullanabileceği maddî bir vâsıtadır. Varlık; hâkimiyeti altında ve
hizmetinde bulunan bedenin kaba maddî durumundan istifade
ederek onun vâsıtasıyla dünya maddelerine tesir eder. Bu olaylar
bedenin tâbi olduğu satıh zamanı realitesine göre cereyan eder.
Buna mukabil, maddelerden gelen tesirler kürevî zaman idra-
kiyle kıymetlenerek varlığın idraki kanalıyla ruha aksederler. Bu
suretle ruhun tekâmül ihtiyaçları karşılanmış olur.
Varlığın imtihanları, tecrübeleri, müşahedeleri velhâsıl plânı-
nın icabatından olan bütün ihtiyaçları için kullandığı bedenine,
yardımcı olarak dışarıdan ve bittabî gene ancak o varlık kanalıy-
la milyonlarca tesir gelir. Bu tesirler çok yükseklerden gelebile-
ceği gibi, muhtelif şiddet ve kuvvetlerde neticeler tevlit etmek
üzere çeşitli tekâmül seviyesindeki plânlardan ve kademelerden
de gelebilir.
Varlığın dünyadaki beden hayatına ait çizilmiş olan mukad-
derat plânının icaplarını yerine getirmek için bedene inen bü-
tün bu tesirler üst plânların daima kontrol ve nezareti altındadır.
Binaenaleyh bu tesirlerin en küçüğünden en büyüğüne kadar
hiçbirisi boş, mânâsız ve lüzumsuz değildir. Bunların her biri
evvelce bahsettiğimiz vicdan mekanizmasıyla alâkalı durumlar
arz eder ve organizmada ayarlanır. Bu ayarlanış, varlığın dünya
plânının icapları ve zaruretleri ahengi içinde vuku bulur.
*
* *
Beden bir organizmadır. Binaenaleyh onu teşkil eden hücey-
reler, organlar, sistemler vardır. Bütün bu cüzüler birbirine tâbi
olarak ve sistemleşerek beden organizmasının bütününü mey-
dana getirirler ki bunun da organizatörü o bedene hâkim olan
beyindir. Fakat bu beyin de asıl varlığa bağlıdır. Binaenaleyh
beden organizmasını teşkil eden daha küçük organizmaların da
insanınkinden daha çok basit olmak üzere birer varlıkları, yâni
organizatörleri vardır ki onlar da kendi çaplarında nisbeten daha
basit ruhların tekâmüllerine hizmet ederler. Demek ki insan be-
deninin bütün durumlarından bu bedene hâkim olan varlık me-
suldür.

186
 BEDRİ RUHSELMAN

Varlıklar bedenleri kullanabildikleri kadar kullandıktan son-

ra, yâni onlardan elde edebilecekleri faydaları elde ettikten sonra
o bedenler üzerindeki tasarruflarından vazgeçerek onları sevk ve
idare eden beyinle olan irtibatlarını keserler ki buna ölüm deriz.
*
* *
Bir varlık üst varlıkların yardımıyla bir beden kurar, o beden-
den istifade ettiği müddetçe onu kullanır, bunun için de beyin
vâsıtasıyla o bedenin bütün cüzülerine hâkim olur ve böylece
maddî ihtiyaçlarını o beden kanalından temin eder.
Bu bakımdan, henüz bir insan bedenini idare edebilecek du-
rumda bulunan bir varlığın bu bedeni kullanmasıyla meselâ,
madde ve varlık topluluklarından meydana gelmiş büyük bir
güneş manzumesini idare eden bir varlığın bu manzumeyi sevk
ve idare etmesi arasında esas itibarıyla fark yoktur. Bunların
arasında sadece tekâmül, şümul genişliği ve mudillik farkları
vardır. Binaenaleyh bir insan varlığının bir bedene olan tesirleri
hangi mânâları taşıyorsa vazifeli bir varlığın da bir güneş man-
zumesine olan tesirleri aynı mânâları daha şümullü ve mudil
olarak taşımaktadır.
*
* *
Bir insan doğduğu zaman varlığının muayyen bir inkişaf se-
viyesine gelmiş durumu mevcuttur. Keza onun bu muayyen in-
kişaf durumuna göre, dünyada yapması lâzım gelen muayyen
işleri olacaktır. İşte bu işlerin yapılması onun o devredeki dünya
hayatına ait vazifesidir. O insanın dünyada yaşaması, kendisine
sahip olan varlığın, dünyaya inmezden evvel diğer vazifeliler-
le birlikte hazırlamış olduğu dünya tatbikatı plânını gerçekleş-
tirmesi içindir. Binaenaleyh o varlık dünyaya gelmezden evvel
yapması lâzım gelen işleri tasarlamış, gözüne almış ve onları ya-
pacağına söz vermiştir. Mademki o buna söz vermiştir, dünyaya
inişi de bu verdiği sözün tatbiki içindir, o hâlde dünyaya indik-
ten sonra onun verdiği sözü tutması ve borcunu ödemesi, yâni

187
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

tasarlanmış plânı tatbik etmesi şart olur. Zira vazife plânının ten-
sibi ile kararlaştırılmış işlerin yapılması zarurîdir. Böylece karar
verilen işler vicdan mekanizması muvazenesinin ahengi içinde
tatbik edilir.
*
* *
Muayyen ihtiyaçlarla beden sahibi olmuş bir varlık, kendi in-
kişaf durumuna uygun bir vicdan muvazenesi seviyesinde dün-
yada yaşamaya başlar ve plânına göre çeşitli mâşerî durumlarda
yer alır. Bu gelişlerin ve yerleşişlerin hiçbirisi keyfî ve rasgele
değildir.
Bir fert plânının yapılışı da basit bir iş değildir. Evvelce söyle-
diğimiz gibi, onun yaşayacağı mâşerî plânlarla sayısız münase-
betleri vardır. Bunlar hep hesaba katılır. Meselâ o varlık, hangi
milletten, hangi dinden, hangi örf ve âdetlere sahip cemaatten,
hangi temayüllere, liyakatlere, isteklere, kudretlere mâlik, han-
gi inkişaf kademelerine ulaşmış aileden ve fertlerden gelecekse
ve hangi müşterek ihtiyaçlara göre onlarla mâşerî plânlar kura-
caksa bütün bunlar evvelden ve bittabî hep vazifeli varlıkların
yardımlarıyla ve kendisinin inkişaf zaruretlerine göre inceden
inceye hesaplanmış, tertiplenmiş, müştereken kararlaştırılmış
ve plânlaştırılmıştır. İşte dünyada tatbik edilmesi gereken plân
budur. Varlık bu plânla ayarlanmış olan dünyadaki muhitine in-
meye hazırlanır. Bu ayarlanma sırasında o varlığın anası, babası
olan bedenlerin varlıklarıyla istişareler yapılır, onların da karar-
ları alınır. Ve eğer bu kararlara göre ana, baba olacak bedenlerin
de gerek ferdî, gerek içtimaî ve hattâ iktisadî durumlarında bâzı
ıslahat ve tadilât yapılması gerekiyorsa bu işler de tanzim edilir.
Yâni aralarına alacakları misafirlerine göre onların durumlarını
da vazifeli varlıklar yoluna koyarlar. Velhâsıl her şey ayarlanır.
Bir varlığın dünyaya inişinde müteaddit vazifeliler çalışır.
Dünyada da o varlıkla alâkalı bedenler ekseriya otomatik ola-
rak bu hazırlıklara katılırlar. Ana, baba, taallukat, ebe, doktor,
hastane, bakımhane, yetimhane, mektep, cemiyet, devlet velhâsıl
uzaktan yakından bir sürü beden; dünyaya inecek varlığın yakın

188
 BEDRİ RUHSELMAN

ve uzak hayatı için bilmeden çeşitli şekilde vazifelenirler. Onlar

da bu vazifelerini çoğu zaman otomatik olarak yaparlar. İşte bu
otomatik vazifelerin ifası için sarf edilecek gene otomatik cehit
ve gayretledir ki evvelce söylediğimiz kurumlar ve topluluklar
içinde, yâni mâşerî bir plân içinde insanlar büyük vazife plânı-
nın sezgilerini kazanmaya çalışırlar.
*
* *
Bu kadar ince hesaplarla hazırlanmış bir plân etrafında bir
sürü vazifelinin faaliyeti, emeği geçerek meydana getirilmiş bir
bedenin sahibi olan varlığın, mensup bulunduğu mâşerî plânın
fertlerine karşı elbette borçları olacaktır. Ve bu borçları o, daha
dünyaya gelmezden evvel tekeffül etmiştir. Buna rağmen bir
gün kalkar da bu hazırlayıcılar ve yardımcılar muvacehesinde
vermiş olduğu sözü unutur, kararlarından döner, borçlarını red-
deder, plânını tatbik etmekte tembellik gösterir ve hattâ üstelik
intihar da etmeye kalkışırsa vazife sezgisine ne kadar aykırı ve
uzak bir harekette bulunmuş olur. Vazife sezgisine bu kadar ay-
kırı bulunan bir hareket o hayatın en alt nefsaniyet seviyesidir ve
onun mesuliyeti ne kadar otomatik olursa olsun ağırdır. Bu ağır
mesuliyetin otomatizması da çok şiddetli ıstıraplar ve azaplı re-
aksiyonlarla tezahür eder. Böyle bir insanı ancak bu ağır otoma-
tizmanın zahmetli olan kıyas bilgileri, yarı idrakli durumlarda
ileri doğru itebilir.
Beden bir varlığa hizmet eder ve kaba dünya maddelerinde
o varlığın sembolü olur. Tıpkı ruhun sembolü de daha derin
mânâda varlık olduğu gibi. Şu hâlde dünyada, bedenden ruha
kadar uzanan bu birbirinden farklı beden-varlık-ruh münasebeti
insanlarda, bedenin içinde ruh varmış zehabını uyandırır.
*
* *
İnsan olarak dünyaya gelmiş bir varlığın ferdî tekâmülünü ta-
kip edebilmek için işi çok gerilerden alarak kâinatta hiçbir tekâ-
mül ve inkişafın mevcut olmadığı bir kademeyi kabul edelim.
Burada inkişafın hangi âmillerle seyrettiğinin sezgisini verebil-

189
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

mek için sembolik bir projektör şeması kullanacağız. Şunu tekrar

etmek isteriz ki burada kullanacağımız şema ancak, bu hakikat-
ler hakkında sezgi verebilmek içindir.
Evvelce, mahiyeti hakkında hiçbir şey söyleyemeyeceğimizi
bildirmiş olduğumuz; hem ruhlara, hem de kâinatlara hâkim
yüksek prensipten bahsetmiştik. Bu yüksek prensip, bizim bi-
lemeyeceğimiz sonsuz, bütün mânâ ve mahiyet mefhumlarının
dışında kalan bir prensiptir. Bu prensibin namütenahi kâinatla-
ra ve ruhlara müteveccih kudretleri arasında bizim kâinatımıza
yönelmiş olanının sezgisini ancak bu projektör sembolüyle vere-
ceğiz. Fakat bu projektör, kâinatlara ve ruhlara hâkim olan aslî
prensibin kendisi olmayacaktır. Onun ancak kâinatımızla, yâni
madde kâinatıyla ruhların münasebetine müteallik olan bir kud-
retidir. Bu, ancak bu kadarla ifade edilebilir.
Dünyamızın bile basit hareketlerini izah edebilmeye mukte-
dir olmayan, kudret kelimesiyle sembolize ettiğimiz, aslî pren-
sibin kâinatımıza ait durumu veya veçhesi elbette böyle bir keli-
menin alelâde mânâsına sığmaz. Çünkü yalnız bu kelime değil,
bütün kâinatımızda bu durumu ifadeye yetecek hiçbir hareket,
kelime, mânâ veya imaj yoktur. Ancak, çaresiz kaldığımız için,
bilinen mânâlarından tecrit edip sırf bir sembol olarak, aslî pren-
sibin kâinatımıza ve orada tatbikatlarını görecek ruhlara müte-
veccih cephesini (bu ifadeler dahi asıllarını ifade etmekten âciz
sembollerdir) kudret kelimesiyle ifade ediyoruz. Şu hâlde bu
sembolle, gene sembolik olarak beyan edeceğimiz ifadeye göre,
kudret; aslî prensibin, ruhların kâinatımıza müteallik tekâmül
ihtiyaçlarına cevap veren bütün madde imkânlarının, bu ihtiyaç-
larla uyuşturulmasına müteveccih icaplarının bütünüdür. Bunu
biraz daha açıklayalım: Aslî prensibin bu kudretinde hem ruhla-
rın namütenahi kâinatlara ait ihtiyaçlarından ancak kâinatımıza
müteallik -tekâmül mefhumuyla sembolize ettiğimiz- durumları
mündemiçtir, hem de bu ihtiyaçlara tekabül eden, kâinatımızın
bütün madde imkânları mündemiçtir. İşte ruhların ihtiyaçları-
nı ve kâinat maddesinin bütün imkânlarını tazammun eden aslî
prensibin bu kudretinin ruhî ihtiyaçlarla madde imkânlarını bir-
leştirerek bir vahdet hâline getirmek gayesinin tahakkuku, bizim

190
 BEDRİ RUHSELMAN

tekâmül kelimesiyle ifadelendirdiğimiz mânânın en son ve yük-

sek delâletini anlatır. Bu sezgi ruhların namütenahi kâinatlardan
bir teki olan madde kâinatımıza ait ihtiyacı hakkındadır. Burada
diğer kâinatlar hakkında söylenmiş bir söz yoktur.
*
* *
Kâinattaki tekâmülün yürüyüşünü kuvvetli bir sembol olarak
verdiğimiz projektör mefhumuyla takip etmeye başlıyoruz. Bu
projektörün ışıkları, aslî prensibin bahsettiğimiz kudretini veya
icaplarını temsil etmektedir. Bu ışığın kaynağı aslî prensibin ken-
disi de değildir. Onun ancak kâinata müteveccih olan kudretidir.
Bu hususta bu kadar sezgiyle yetinmek ve daha ilerisine gitmeye
kalkışmamak lâzım gelir. Aksi hâlde insanlar, içinden çıkama-
yacakları büyük ve neticesiz teşevvüşlere düşmekten başka bir
şey kazanamazlar. İşte yukarıda sezgisini verdiğimiz kaynaktan
çıkan bu ışık bir koni hâlinde, o anda âtıl, amorf ve pasif ola-
rak bekleyen kâinat cevherine, aslî maddeye iner. Işığın tepesi
o kudrette, tabanı da aslî maddededir. Unutulmasın ki bu ışıkta
hem ruhların ihtiyaçları, hem de bu ihtiyaçlar karşısında mad-
dede tecelli edecek olan imkânların kâffesi mündemiçtir. Ve bu
ihtiyaçlarla imkânlar ancak bu ışık içinde birleşecek ve tekâmül
gerçekleşecektir. İşte ışığın bu gerçekleştirici kudretlerine icap
diyoruz. Demek ki her kâinata göre, ayrı bir cephesi ve durumu
bulunan icabın kâinatımıza ait olan cephesi, ruhların ihtiyaçları-
nın, madde imkânlarıyla tevhidini neticelendirmeye mâtuf olan
aslî prensibe ait kudretin kendisidir.
Bu projektör ışığının kâinatımıza ilk indiği yer aslî maddenin
amorf hâlidir. Bu tâbirleri dünyadaki mekân mefhumuna göre
düşünmeden sezmeye çalışmak icap eder. Yoksa ortada ne bir
mahal, ne de mesafe yoktur. Bu imajlar ancak büyük hakikatin
insanlara hitap eden cephesi hakkında ve sezgi verebilmek için
zikredilmektedir.
Işık konisinin amorf maddeye ilk düştüğü saha derhal aydın-
lanır. Işık konisinin aslî maddede bulunan tabanındaki bu ay-
dınlık, tatbikata başlayacak ilk ruhların ihtiyaçlarının, o temas

191
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

sahasındaki madde imkânlarıyla karşılaşmış olduğunu ifade

eder. Burada taban henüz pek az aydınlık ve tepeden çok uzakta
bulunur. İşte onun için bu sahaya karanlık bir safha diyoruz. Bu
sahada cereyan eden hâl şudur. Işığın madde ile temas eden ni-
haî kısmında, yâni koninin tabanında mündemiç olan, ruhların
ihtiyaçları karşısında âtıl madde harekete geçmiş ve bu hareketle
de ruhların mekanik tekâmül prensibi işlemeye başlamıştır.
Bu hâl tahakkuk ettikten sonra, yâni amorf maddede ilk im-
kânlar tezahür ettikten sonra, projektör ışığının aydınlattığı
saha, yâni ışık konisinin tabanı daha ziyade aydınlanmaya baş-
lar. Aynı zamanda taban yavaş yavaş tepeye doğru yükselir ve
koninin tepesiyle tabanı arasındaki mesafe kısalmaya başlar. Fa-
kat bu mesafeyi kilometrelerle ölçülecek bir uzunluk mânâsına
almamalıdır ve bunların birer sembol olduğunu unutmamalıdır.
Maddelerin imkân tezahürleri arttıkça koninin tabanı daha
ziyade aydınlanır ve tepeye yaklaşmakta devam eder. Bu, şu de-
mektir ki maddenin imkânları gittikçe daha çok tezahür etmekte
ve bu tezahüre sebep olan ruhların daha geniş çaptaki ihtiyaçları
karşılanmakta, inkişaflar artmakta ve sahalar aydınlanmaktadır.
Böylece, kâinattaki tekâmülün ilk mekanik prensibi, yâni ev-
velce uzun ve karanlık bir saha olarak ifade ettiğimiz hidrojen
altı safhası tekemmül eder.
*
* *
Işık konisinin tabanı hidrojen safhasının başlangıç sahasına
kadar yükselir. Buradan itibaren -evvelce izah etmiş olduğumuz
gibi- ruhlar artık maddelere bağlanır. Bu safhada monoton, me-
kanik, fakat geçecek pek uzun zaman içinde, çok yavaş tempoyla
mudilleşen maddenin hareketlerine; ruhların pasif ve mekanik
olarak ilk intibak tatbikatları başlar. İşte bu bakımdan bu safhaya
tekâmülün pasif intibaklar safhası da deriz. Ruhlar bu safhada,
esaret içinde bir pasiflikle sürüklenerek sadece maddenin hare-
ketlerine, ebediyet kadar süren bir zaman zarfında alıştırılacak-
lardır. Işık konisinin tabanı burada biraz daha aydınlanmış ve
zirveye biraz daha yaklaşmıştır.

192
 BEDRİ RUHSELMAN

*
* *
Işık konisinin tabanı aydınlanmakta devam ederek hidrojen
atomunun varlık safhasına kadar yükselir. Buradan itibaren ruh-
ların ilk basit aktif davranışlarıyla maddelerdeki inkişaf prensibi
başlar. Burada hem ruhların iptidaî bir faaliyeti, hem de bu faali-
yeti çok sıkı kontrol altında tutan ve destekleyen bir otomatizma
prensibi mevcuttur. Bundan sonra yükselmesinde devam eden
ışık konisi, idrakin ilk pırıltıları olan sezgilere varlıkları hazır-
layıcı, nebat bedenlerinin kurulması safhasına yükselir. Nebat-
larda ilk iptidaî sezgilere intikal egzersizleri başlar. Bu safhada
hürriyetin hududu -gene pek dar olmakla beraber- bir miktar
daha genişletilmiş ve sezgi otomatizması başgöstermiştir. Ko-
ninin tabanı yükseldikçe bu sezgi otomatizmaları şümullenerek
hayvanlardaki sezgilere inkılâp edecektir. Hayvanlarda inkişaf,
nebatlardakine nazaran, biraz daha hızlıdır. Koninin tabanı hay-
vanlık safhasından insanlık safhasına doğru yükseldikçe hay-
vanlarda, insanlardaki bâzı idrakî hususiyetlerin ilk hazırlıkları
da belirmeye başlar ve insan melekelerine benzer bâzı durumlar
ve hâller görülür.
*
* *
Işık konisinin tabanı aydınlanmasına devam ederek ve yük-
selerek idraklerin başladığı, hidrojenin insanlık kademesine ka-
dar gelir. Buradan itibaren vazife plânına hazırlığın yarı idrak-
li, subjektif bir tekâmül safhası başlar ki buradaki saha oldukça
aydınlanmış durumdadır. Işık konisinin tabanı böylece tepesine
doğru yaklaştıkça idrakler aydınlanır, vazife plânından itibaren
başlayacak olan safhaya doğru hazırlıklar ilerler ve nihayet ko-
ninin tabanı insanüstü ve hidrojen âlemi ötesi olan vazife plânı
safhasına kadar yükselir. Işık konisinin tabanı bu safhaya ulaşın-
ca artık saha iyice aydınlanmış bulunur. Buradan itibaren icaplar
açık olarak tezahür ederler. Bu durum, idraklerin icaplara sürat-
le intibaklarını sağlar. Buradan itibaren ruhların davranışlarıy-
la icaplar birleşmeye başlayacaklardır. Varlıklar buraya kadar,

193
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

ışık konisinin tabanını çeşitli mekanizmalarla âdeta itilerek ve

sürüklenerek yukarı doğru takip edebiliyorlardı. Bundan sonra
idraklerin icaplarla vukua gelecek birleşme liyakatleri sayesinde
varlıklar kendi idrakleriyle ışık konisinin hüzmelerine tırmana-
rak, didinerek faal bir şekilde tepeye doğru çıkmaya başlarlar.
Bu da idraklerin icaplara intibak ettiği, yâni onlarla vahdet hâli-
ne girebildiği nisbette süratli olur. Onun için buradaki yürüyüşe
tekâmülün aktif intibaklar safhası da deriz. Bu safhada tekâmül
geçmiş safhaya nazaran objektif karakterdedir. Bu mefhumun
sezgisi, biraz ileride zaman bahsi izah edilirken daha iyi alınmış
olacaktır.
*
* *
Vazife plânından itibaren, ışık konisinin tabanından tepesine
doğru gittikçe artan bir kudret imkânı bolluğu ile tırmanmaya
başlayan varlıkların tepeye kadar katedecekleri mesafe henüz
çok uzundur. Zira aslî maddeye inen ışık konisinin ilk safhasın-
daki tabanının tepeye olan mesafesine nisbetle vazife plânından
itibaren olan mesafesi bir hayli kısalmış bulunmakla beraber
gene, vazife safhasının ilk kademelerinde bulunan tabanıyla te-
pesi arasında ebediyet kadar uzun denecek bir mesafe vardır.
Fakat vazife plânında iyice aydınlanmış olan ışık konisinin ta-
banı aydınlığını bundan sonra pek büyük bir süratle arttıracak
ve tepeye yükselme hızı evvelkilerle kıyas edilemeyecek dere-
cede fazlalaşacaktır. Bu safha hakikî bir tekâmül safhasıdır. De-
diğimiz gibi bu safhadan itibaren artan ışık konisinin aydınlık
sahaları tepeye doğru yükseldikçe kâinata ait olan icaplarla ruh-
ların davranışlarının ve idraklerinin intibaklarına hız verecektir.
Ve tepeye yaklaştıkça vahdet sahası o nisbette genişleyecektir.
Ruhların idrakleriyle icapların birleşme sahaları böylece ge-
nişleye genişleye ilerlerken ışık konisinin tabanı nihayet öyle bir
noktaya gelir ki orada icapların bütünü ile, ruhların bu kâinata
taalluk eden bütün davranışları ve idrakleri tam bir vahdet hâli-
ne gelmiş bulunur ve böylece tepeye gelmiş olan koninin tabanı
o tek nurlu noktada seyahatini ikmal etmiş olur. Bütün davranış-

194
 BEDRİ RUHSELMAN

ların, idraklerin, imkânların, tesirlerin, hulâsa icapların birleştiği

bu tek nurlu nokta ünite dediğimiz idrak vahdetidir. Bu, bütün
kâinattır. Onun bir tek manyetik alanı vardır ki bu da kâinatın
tek manyetik alanıdır. Bu noktada ayrılık gayrılık yoktur. Her
şey orada birleşmiştir. Burada bir tek idrak, bir tek davranış, bir
tek icap, hulâsa bir tek kâinat bahis mevzuudur. İşte bu nokta
kâinatta tekâmülün tahakkukunu ifade eder.
*
* *
Burada büyük bir yanılma ihtimalini önlemek için şu noktayı
belirtmek gerekir: Işık konisinin tepesi evvelce söylediğimiz gibi,
aslî prensibin kendisi değildir. Onun bütün kâinatlara değil, sa-
dece kâinatımıza mahsus bir kudretidir. Keza, ruhların davra-
nışları da ruhların kendileri değildir. Onların bütün kâinatlara
değil, ancak madde kâinatına taalluk eden ihtiyaçlarının tecel-
lisidir. Binaenaleyh burada üniteyi; aslî prensibin, maddenin ve
ruhların birleşmiş olduğu bir durum olarak düşünmek hataların
en büyüğü olur. Bunun da sebebini evvelce izah etmiştik. Bura-
daki bütün durumlar, ancak madde kâinatı mefhumu etrafında
toplanan ruhî davranışlar ve icaplarla açılır ve kapanır. Fakat on-
ların ötesindeki lâyetenahi olaylar devam edip gider.
*
* *
Burada açıkça anlatılmış oluyor ki ışık konisi, kâinatın kendi-
sidir. Ve kâinat ancak bu ışık konisi ile, aslî icaplarla var olmak-
tadır. O koninin hüzmelerinden mahrum kalan kâinatın bir tek
noktası derhal kararmaya, amorf hâle düşmeye, yâni insanların
anladığı mânâda yok olmaya mahkûm bir duruma düşer. İşte
kâinatın hiçbir zerresi yoktur ki üniteden süzülerek gelen aslî te-
sirlerin şümul ve ihatası dışında kalsın. Kâinatta her kıpırdanış,
ancak ünite tensibi ve kontrolü altında mümkün olabilir haki-
katinin sezgisine, bu bilgileri alanlar daha kuvvetle sahip olmuş
bulunacaklardır.
*
* *

195
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

Aslî kudret ışığı konisine tâbi olarak kâinatın nasıl inkişaf et-
tiğini umumî ve sembolik hatları içinde anlattıktan sonra insan-
lığın başlangıcından itibaren bir ferdin tekâmülünü daha geniş
kadrosu içinde izah etmek gerekmektedir.
İnsanlık, geçirilmiş az çok pasif inkişaf safhalarıyla, gelecek
aktif ve hakikî tekâmül plânları arasında yarı idrakli ve subjektif
hazırlıkları temin eden arasat bir plândır. Ve onun bu hazırlayıcı
durumu bakımından ehemmiyeti çok büyüktür. İnsanlığı müte-
akip vazife safhasına geçilecektir. İnsanlıkta idrakler henüz va-
zife bilgisiyle aydınlanmış bulunmadığından vazife plânına ait
aktif intibaklar insan hayatında başlamaz. Zira insanlık safhasın-
da ruhların hiçbir davranışı henüz, hiçbir icapla tam bir vahdet
teşkil edebilecek kudrete ermiş değildir. İnsanlar üst plânda ol-
duğu gibi ışık konisine henüz kendi kudretleriyle tırmanıp çıka-
bilecek duruma gelmemişlerdir. Bununla beraber insanlık, artık
idrakli yükselişlerin başladığı vazife safhasının eşiğine ulaşmış
ve o safhanın doğrudan doğruya hazırlıklarına başlamıştır. Bi-
naenaleyh insanlığın inkişafına ait lüzumlu problemler üzerinde
durmanın burada sırası gelmiştir.
*
* *
İleride zaman ve mekân bahsi üzerinde dururken izah ede-
ceğimiz gibi, insanlık hayatı sayısız bedenlenmelerine rağmen,
başından sonuna kadar bir tek hayat gibi mütalaa olunmalıdır.
Bu müddet zarfında insanın bir sürü ferdî inkişaf kademesi
olacaktır. Her kademenin hududu muayyen realitelerle tahdit
edilmiştir. Demek ki her insanın hayatında kendisine, kendi ka-
demelerine mahsus ayrı realiteleri mevcuttur. Muhtelif realite
kademelerinde bulunan insanların realite farkları; inkişaf kade-
meleri birbirine yakın insanlarda küçüktür. Kademelerin arasın-
daki mesafe uzadıkça bu farklar da o nisbette büyür.
*
* *

196
 BEDRİ RUHSELMAN

İlk insanı ele alınca, onda diğer tekâmül kademelerine naza-

ran bâriz olan şey; idrak noksanlığından mütevellit bir otoma-
tizmanın hâkim durumda görünmesidir. O, çoğu zaman yaptığı
işin ancak yarı idrakine varmış veya hiç idrakine varamamış du-
rumdan daha ileri kudret gösteremez. Bu hâl insanlığın oldukça
ileri kademelerine kadar birçok ahvâlde, böyle devam edebilir.
Ve bütün insanlık boyunca da tam idrak gene teessüs etmiş ol-
maz. Zaten bütün bu otomatizmaların gayesinin de insanları, va-
zife bilgisine ve idrakine hazırlamak olduğunu söylemiştik.
*
* *
İnsan bedenini kullanan varlıklar; dünyada bedenlerini kul-
landıkları muhitlerin imkân ve şartlarından istifade ederek, o
şartlara tâbi sayısız hâdise içinde yaşarlar. Çünkü insanları va-
zife sezgisine bu hâdiseler hazırlayacaktır. Vazife plânının tabiî
ve mûtat olan disiplini, bu hâdiselerin sert ve haşin çehreleri
karşısında yapılacak sayısız tatbikatla öğrenilecektir. Demek ki
faydalı hâdiselerin vukua gelmesi için, insanların diğer varlık-
lara, yâni mâşerî durumlara ihtiyacı vardır. Fakat bu mâşerî du-
rumlar yalnız insanlara şâmil değildir. Bunların içine hayvanlar,
hattâ nebatlar da dahildir. Ve bu hâl bir zarurettir, diğer tâbirle,
dünyada büyük bir varlık kadrosu içinde, birbirini yetiştirmek
suretiyle derece derece hazırlanmak zaruretinin bir icabıdır.
Bunun en objektif misali beden hüceyreleridir. İnsanlar, bu ip-
tidaî varlıklarla mukadderleri bağlı olarak geniş bir mâşerî plân
içinde kucak kucağa yaşamaktadırlar. Meselâ bir insanın kalbini
teşkil eden hüceyreler, inkişaflarını temin etmek için nasıl o in-
san bedenine muhtaç iseler, o insanın bedeni de yaşayabilmek
için bu hüceyrelere o kadar muhtaçtır. Birisinin hastalığı diğerini
müteessir edeceği gibi, her ikisinin sağlığı da müşterek selâmeti
temin eder. Demek ki bütün bu varlıklar arasında mevcut olan
mâşerî hayatlar boş ve mânâsız şeyler değildir.
*
* *

197
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

Mâşerî plân, kendi imkânları içindeki inkişaf icaplarını yeri-

ne getirmek için, birbirine dayanarak ve birbirinden habersizce
kuvvetler alarak yan yana yürüyen ferdî plânların bir sentezidir
ki bu da insanlık hayatındaki inkişaf otomatizmasının bir zaru-
retidir.
İnsanların; kendilerinden daha küçük varlıklarla olan mâşerî
plânlarının yanında, ondan daha ehemmiyetli ve idrakli ola-
rak hemcinsleriyle ve hattâ bâzı bedensiz varlıklarla kurdukları
plânlar da vardır. Bütün bu mâşerî plânlar inkişafın zaruretidir.
Zira söylediğimiz gibi insanın inkişafı; vazife plânına ait vazife
sezgisi hazırlığı tatbikatlarına girişmesiyle mümkün olur. Hâl-
buki büyük vazife plânında her şeyden evvel, tam mânâsıyla bir
koordinasyon ve kooperasyon vardır. Yâni orada, o plândaki or-
ganizasyonların gruplarına göre aralarında tam bir vahdet, bü-
tün faaliyetlerinde birbirinden ayrılmaz bir iş birliği mevcuttur.
Bu durum, o plânın şaşmayan bir esasıdır. Hâlbuki münferit hâl-
lerde çalışmakla bu kadar sıkı bir koordinasyon ve kooperasyon
hazırlığı tatbikatını yapabilmek bahis mevzuu olamaz. Böyle
olunca da kolektif bir faaliyet içinde yürüyen vazife plânına her-
hangi bir hazırlık yapılamaz.
*
* *
Evvelce millet, aile ve mâşerî plân bahislerinde söylediğimiz
gibi, dünyadaki büyük küçük bütün topluluklar; müşterek ga-
yeler etrafında birleşmiş insanlardan müteşekkildir. Vazife plâ-
nında tabiî olan ve dünya için ideal telâkki edilen, hattâ mânâsı
meçhul kalan tam bir iş birliği, yâni muayyen noktalarda husule
gelmiş idrakli bir vahdet dünya topluluklarında mevcut olma-
makla beraber, o ideale doğru bilmeden bir hazırlanış ve sü-
rükleniş cehdi insanlarda vardır ki bu da bu safhadaki tekâmül
denilen ihtiyacın zaruretidir. Bu hâl otomatik olarak akıp gider.
Esasen dünyada hemen hemen hiçbir topluluk yoktur ki hakikî
bir vazife idrakiyle teşekkül etmiş ve herhangi bir hedef uğrunda
tek bir fert hâlinde yürümek kudretini gösterebilmiş fertlerden
mürekkep olsun. Bununla beraber, bütün bu topluluklar bam-

198
 BEDRİ RUHSELMAN

başka ve ekseriya çeşitli nefsaniyetleri tahrik edici mahiyetteki

otomatizmalarıyla insanların canla başla bir iş birliği yapmak
iştiha, arzu ve cehitlerini temin ederler ki burada asıl gizlenmiş
olan hedef, insanların hakikî vazife idraki ve bilgisi ile tam bir
vahdet içinde iş birliği mükellefiyetinin mânâsını sezmeye hazır-
lanmaları ve bunun egzersizlerini bu otomatizmalar yardımıyla
yapmış olmalarıdır.
Bir ailedeki fertlerin, bir mektepte okuyan çocukların, bir fab-
rikada çalışan işçilerin, bir kışlada talim gören askerlerin, bir
dairede çalışan memurların, bir toplantıda kararlar alan diplo-
matların, bir hastanede tedavi gören hastaların ve tedavi eden
doktorların, bir milleti teşkil eden vatandaşların velhâsıl insanlar
içinde sayısız toplulukların hepsi otomatik vasıflarıyla, büyük
vazife plânının yüksek sezgilerini hazırlayıcı tatbikatları sağla-
yan kuvvetli ve sürükleyici vâsıtalardır.
*
* *
Her insan mâşerî plânlardan bir veya birkaçına intisap etmiş-
tir. Bu intisaplar bazan ihtiyaridir, fakat çok defa zoraki olur. Bu
zoraki itilişler de gene yüksek gayelere mâtuftur. Esasen insanlar,
hayatlarını kurtarmak endişesiyle bu sürüklenişlere gönüllüdür-
ler. Bâzısı nefsaniyet düşkünlüğünün neticesi olarak bir tımarha-
nede ömrünü geçirir, kimisi bir hapishaneye kapatılır, kimisi bir
lokma günlük ekmeğini kazanmak için meselâ maden ocakları-
nın en ağır hayat şartları içinde bütün ömrü boyunca gömülü ka-
lır< Bunlar hep vazife bilgisi sezgisine ulaşmak, yâni ilâhî icaba
idrakini intibak ettirebilecek, âhenge girebilecek durumlara ge-
lebilmek içindir. İnsan bunu yapmakta ne kadar cehit ve gayret
gösterir ve muvaffak olursa vazife plânına o nisbette süratli ve
emin olarak yaklaşmış bulunur ve dünya hayatının ıstıraplı, ağır
kademelerini de o kadar çabuk atlatmış olur. Eğer bunu yapmaz
da mütemadiyen nefsaniyetine yenilir, ondan kurtulmak cehdi-
ni göstermez, geri hislerle, basit düşüncelerle bağdaşıp kalır ve
dünyayı plânının tatbikatına bir vâsıta değil, nefsaniyetlerinin
tatminine bir vâsıta sayar ve ona göre hareket ederek plânının

199
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

icaplarını çiğner geçerse işler değişir. O zaman, onun esasen oto-

matik yürüyen mâşerî plânları, hazırlıkları ve hayat şartları bu
hareketlerinin ıslahı yoluna yöneltilir. Bunu vazifeli yardımcılar
yaparlar. O insan, hayat şartlarının birdenbire çatılan kaşları, ek-
şiyen yüzleri karşısında sebebini idrak etmeden, çok güç durum-
lara düşmeye başladığını görür, işleri tersine yürümeye başlar,
maddî, manevî üzüntüler, acılar birbirini takip eder. O, hâlâ işin
nerelerden geldiğinin farkında olmaz ve bıkkınlık getirir. Kaba-
hati durmadan kadere, talihe, cemiyete, insanlığa< şuna buna
yüklemeye kalkışır. Fakat durum ve hareketlerine göre ayarlan-
mış olan plânı mucibince şaşmayan inkişaf mekanizması onun
bu telâşına zerre kadar aldırış etmeden kendi yolunda işleyip
gider. O eğer hâlâ uslanmaz ve idrakini zorlamak istemezse or-
talık kararmakta devam eder, tatsızlıklar gittikçe artar ve nihayet
onu isyana sürükleyinceye kadar uğraşır. Fakat bu isyan, işi büs-
bütün çıkmaza sokar ve nihayet bir hapishaneye, bir hastaneye,
bir tımarhaneye, bir mezara veya buna mümasil en ağır zorlayıcı
hayat şartlarından birine onu sürükler. Bütün bunlar o insanın
kendi idrakiyle başaramadığı o ana mahsus tekâmülü için elzem
işlerin, vazifeli varlıklar tarafından kendisine yaptırtılması için,
vazife plânının almış olduğu kararların tatbikatından ibaret hâ-
diselerdir.
*
* *
O hâlde insanların ıstıraplı ve çetin olan dünyadan, bu ara-
sat vasattan bir an evvel muvaffakiyetle ayrılabilmeleri için ya-
pacakları şey, vicdan mekanizmalarının diğerkâmlığa, vazife
sevgisine bağlı olan realitelerini hazmetmeye ve nefsaniyetleri
zoruyla bırakmak istemedikleri hodkâmlık arzu ve iştihalarının
kuvvetli bağlarından kendilerini, idrakleriyle kurtarmaya çalış-
malarıdır. Bunun da muvaffakiyeti ancak feragat, fedakârlık ve
vazife sevgisi ile gösterilecek cehit ve gayretlere bağlıdır.
Bu mücadelede gösterilmesi lâzım gelen cehitlerin istikame-
tinin emniyet ve muvaffakiyetini sağlayan âlemşümul bir kıstas
veriyoruz. Bu bilgi, iyilikle kötülük mefhumunun ayırt edilebil-

200
 BEDRİ RUHSELMAN

mesini kolaylaştıracaktır. İyilik vicdanın üst realitelerini, kötü-

lük ise alt realitelerini ilgilendiren mefhumlardır. Bu mefhumlar
birbirinden iyi ayırt edilebilirlerse idrakler için vicdan yürüyü-
şünü düzenlemek kolay olur. Yapılan her işin aynı anda hem
aşağıya, hem yukarıya zarar vermemesi lâzım gelir. İşte kıstas
budur. Meselâ alt tarafa iyilik yapayım derken, üst tarafa zarar
vermek kötülüktür. Keza üst tarafa iyilik yaparken alt tarafı za-
rara sokmak gene kötülüktür ve bu durumların ikisi de vicdan
terazisinde mesuliyeti mucip olur.
Esasen, idrakleri az çok ilerlemiş olanlar yapacakları işleri bu
şümul içinde nazarı itibara alırlarsa görürler ki alt veya üstten
birisine yapılan iyilik eğer hakikî iyilik ise diğer tarafı da fay-
dalandırmış olur, zarara sokmaz. Fakat eğer bir tarafa yapılan
iş diğer tarafı mutazarrır ediyorsa o iş iki taraf için de hakikî bir
iyilik olmaz. Meselâ, terbiyesiyle mükellef bulunduğu çocuğunu
hırsızlık huyundan vazgeçirmek için döven bir babanın elinden
-sırf çocuğa iyilik yapacağım diye- çocuğu kurtaran ve bu suretle
onu kötü kaprislerinde cesaretlendiren bir insan belki sathî bir
görüşle çocuğa, yâni aşağıya iyilik yapmış gibi olur ama baba-
nın, yâni üst tarafın vazifesini bozmak suretiyle ona zarar vermiş
olur. Binaenaleyh haddizatında bu hareket baba için olduğu ka-
dar çocuk için de kötülüktür.
Eğer insan böyle dikkatli hareket edip kötülüklerden kaçma-
ya muvaffak olursa ne alâ!.. Süratli bir yoldan yükselir. Muvaffak
olamazsa, bu muvaffakiyeti otomatik yollardan, onu zorlayarak
temin edecek imkânlar ve tertipler, vazifelilerin yardımıyla, mi-
sallerini biraz evvel verdiğimiz şekillerde onun önüne çıkartılır.
*
* *
Böylece düşe kalka bir hayat içinde, beden imkânları çeşitli
yollarda kullanılarak tüketilir. Nihayet beden hastalanır, ihtiyar-
lar, işe yaramaz hâle gelir. Varlık, o bedenin kifayesi hududunun
üstündeki imkânlara sahip vasatlarda inkişafına devam etmek
zorunda kalır. Bu takdirde gene vazifelilerin yardımlarıyla eski
beden terk edilir. Varlık bir üst kademenin şartlarına çıkarılır.

201
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

Bunun için varlık, ölüm hâdisesiyle dünyadan ayrılır. O andan

itibaren, yâni spatyoma geçişinin ilk anlarında ona kendi ruhun-
dan gelen tesirler müstesna, etrafından gelen bütün tâli tesirler
kesilir. O varlık yalnız kendi varlığı içinde tecerrüt etmiş hâlde
yapayalnız bırakılır. Bu hâl, bir insanın bir odada kapatılıp onun
bütün duyu organları ortadan kaldırıldıktan sonra her şeye kar-
şı, hattâ kendi bedenine karşı dahi duygusuz olarak orada terk
edilmesine yakın bir duruma benzer. Yakın diyoruz çünkü spat-
yom hayatı bundan daha çok derin ve deruni bir yalnızlığı ifade
eder. Şu hâlde spatyom hayatı varlıklar için bir mekân değildir.
Onların mekânı o anda yalnız kendi varlıklarıdır. Binaenaleyh
varlığın oraya ilk intikalinde ne dünya ile, ne dünya üstü ile, ne
etrafındaki kendisi gibi diğer varlıklarla irtibata geçmesi, konuş-
ması, görüşmesi mümkün olmaz. Onun çevresiyle olan bütün
münasebetleri kesilmiştir. Bunun, hem o varlığın ağır bir ego-
izma içinde bulunmasından mütevellit tabiî sebepleri, hem de
biraz aşağıda söyleyeceğimiz diğer zaruretleri vardır. Bu hâl,
spatyomda lüzumlu olan bir müddet kadar devam ettikten son-
ra etraftan gelmeye başlayan tesirlerle ortadan kaldırılır ve varlık
bu tesirler sayesinde uyanan idrakiyle, etrafını ve hüviyetini, ih-
tiyaçlarını tanımaya başlar.
*
* *
Ölümü müteakip, varlık bittabî serbestleşir ama vazife plânı-
nın bütün hazırlık tatbikatını dünyada henüz ikmal edememiş
ise insanlık safhasını bitirmiş sayılmaz. Binaenaleyh her ne kadar
bedenden ayrılmış ise de o varlık, gene bir insan mertebesinde
bulunmaktadır. Zira ne olursa olsun, yarım kalmış işini bitirmek
üzere o tekrar dünyaya dönmek zaruretindedir. Ve oradaki ha-
zırlık tatbikatlarını ikmal edinceye kadar onun meskeni dünya
olacaktır, mâşerî plânda insanlık!..
İşte oraya intikal eden, daha doğrusu ölünce bütün tesirler-
den tecrit olunan insan varlığı, spatyomda bir müddet geçirmek
mecburiyetinde kalır. Bunun da mühim sebebi vardır. Bir varlık,
dünya hayatına ait plânının tatbikatını yaptıktan sonra o tatbikat

202
 BEDRİ RUHSELMAN

sırasında kazanmış olduğu şeylerin muhasebesini yapmak, onla-

rı tamamıyla kendisine sindirmek ve mal etmek ihtiyacındadır.
Bunun için de bir müddet onun, inzivaya çekilmesi, kendi öz bil-
gilerine dönmesi, yâni son dünya hayatında elde ettiği bilgiler-
le eski bilgilerini karşılaştırarak onların muhasebesini yapması
gerekir. Evvelce söylemiştik ki insanlar dünyada kazandıklarını
uykuları esnasında şuurdışlarına atarak orada biriktirmektedir-
ler. İşte, ölümü müteakip varlığın, etraftan irtibatlarını keserek
tam bir tecerrüt hâline girişi, onun bu bilgileri rahatça hazme-
debilmesi için lüzumlu ameliyeleri yapmasına imkân verir. Şu
hâlde spatyom hayatı varlık için derin ve esaslı murakabe ve mu-
hasebe anıdır. Ve bütün bir dünya devresi boyunca devam eden
insan hayatının aralarına ölüm denilen fâsılaların sokuşturulma-
sının bir sebebi de bu imkânı temin etmek içindir.
Burada kıyas bilgilerinin en mükemmel tatbikatı yapılır. Zira
varlık bu sırada çevreden gelen realitelerle rahatsız edilmez ve
serbestçe çalışan vicdan mekanizması, birikmiş olan bütün bilgi-
lerin acı veya tatlı kıyaslarını yapmak ve onların neticelerini öz
varlığa mal etmek fırsat ve imkânlarını bulur.
İşte bu ameliyeye yardım etmek için ölümü takip eden anlarda
dışarıdan gelen tesirlerin hepsi kesilir. İdrakini işgal edebilecek
ve dışarı çekecek hiçbir tesir ona gönderilmez. Vazifeliler buna
mâni olurlar. Bununla beraber gene o, vazife plânının tam bir
kontrolü altında bulunmaktadır. Eğer aşağıdan kendisine bâzı
tesirlerin gelmesi onun muhasebesi ve murakabesi için lüzumlu
görülürse ancak vazifelilerin müsaadesi ve kontrolü altında bu
yapılabilir. Yâni istediği zaman meselâ ölen (X.), dünyada kalan
dostu (A.) ile temasa geçemez. (X.)’in o sıradaki murakabe ve
muhasebesine ait faaliyetlerle ilgili olan çok ince hesaplara göre
bu işe ya müsaade edilir veya edilmez. Müsaade edilmeyince de
onun insanlarla temasa geçebilmesini hiçbir kuvvet sağlayamaz.
Spatyoma geçmiş bir varlık ilk zamanlarda diğer kendisi gibi
varlıklarla da irtibata geçemez. Yukarıdaki kayıtlarla bu da mü-
saadeye bağlıdır. Zira orada keyfî hiçbir şey yoktur. Her şey
vazife plânının hesaplı, kitaplı kontrolü altında cereyan eder.

203
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

Hayatta iken nasıl en ince ihtiyaç ve zaruretler hesap ediliyorsa,

ölüm ötesinde de lüzumlu işlerin icapları öylece yerine getirilir.
Spatyoma geçen varlık dünyadan ve etraftan tesirler almayın-
ca zarurî olarak kendisinde mevcut olan imajların intibalarıyla
başbaşa bırakılmış olur ve onların içinde yaşamaya başlar. Bu hâl
çok derin ve kuvvetli bir rüya gibidir. Fakat bu yaşayış zevk için
değil, ıstırap çekmek için de değildir. Bu sırada zevkler ve ıstı-
raplar mevcut olsa bile asıl gaye, dünyada elde edilmiş olan ka-
zançların -kıyas bilgileriyle- varlığa mal edilmesidir. İşte orada
inkişaf mekanizmasının, vazife plânının kontrolü altında tam bir
serbestlikle işleyişi, varlığı çoğu zaman ıstıraplı olan kıyas bilgi-
leriyle cebrî sentez ve analizlere sürükler. Bu sırada kıyasın te-
sirlerini hafifletici çevre tesirleri mevcut olmadığından, kıyastan
mütevellit acı duygular dünyadakinden binlerce defa artmış ola-
rak varlığı tazip ederler. Ve bilgiler de ancak bu derece şiddetli
bir hesaplaşmadan sonra hazmedilip öz bilgi hâline geçebilirler.
Bu suretle bütün neticeler alınır. Bu hesaplaşma sırasında varlık
için çok şaşırtıcı durumlar hâsıl olabileceğinden bu hâle varlığın
teşevvüş hâli deriz. Bu murakabe ve muhasebe, dediğimiz gibi
her vakit ve hattâ çoğu zaman rahat ve sakin olarak geçmez. Bil-
hassa ilk intikal devrelerinde ekseriya huzursuzluk, şiddetli ıstı-
rap, azap ve ağır teşevvüş hâlleriyle müterafık olur. Muhasebe
ve murakabenin zaruret ve icaplarına göre az çok rahat hâller de
görülebilir. Bazan cehennem azabı yaşatacak derecede gürültülü
de olur.
*
* *
Bu suretle spatyomda bir sürü teşevvüş geçirip kazançlarının
muhasebesini yaptıktan ve bilgilerini sindirdikten sonra varlığa
yukarıdan tekrar yardımcı tesirler gelmeye başlar. Etraftan da
tesirler alır. Bütün bunlar sayesinde teşevvüşten kurtulur, ken-
disini ve etrafını tanır ve genişlemiş olan idrakiyle geleceği dü-
şünmeye başlar. Kazanç ve kayıplarının derecesini takdir eder,
eksiklerini tamamlamak için tekrar dünyaya dönmek ihtiyacını
duymaya başlar. Eğer onun bu ihtiyacı yerine getirilmek icap

204
 BEDRİ RUHSELMAN

ediyorsa bunu takdir eden vazifeliler yükseklerden gelen di-

rektiflerle ona derhal yardım etmeye hazırlanırlar. Ve dünyada
kendisine en lüzumlu ve faydalı olacak ferdî ve mâşerî plânının,
varlıkla beraber tanzim ve tertip edilmesine koyulurlar. O, bu
plâna istekle bağlıdır. Zira selâmetinin ancak bu plânın tatbika-
tıyla sağlanabileceğini takdir etmiş bulunmaktadır. Binaenaleyh
dünyada bu plâna sâdık kalacağına söz verir ve bu sözle, evvelce
izah ettiğimiz şekilde dünyada bedenlenir. Bedenlenince tekrar
sathî zaman hâkimiyeti altına gireceğinden, kendisinde kürevî
zaman idrakine ait zenginlikler silinir. Ve hepsi şuuraltına atılır.
Sathî zamana tâbi olan idrak yeni şartlar içinde dünyada yaşama-
ya başlar. İşte onun dünyada, plânını tatbik ederken spatyomdan
kalan intibalarıyla beraber, vazifelilerin yardımları destek olacak
ve bu plânın tatbikatında rehberlik yapacaktır.
Böylece hayatlar birbirini takip ederek insanın her gelişinde
öz bilgilerinin ve idrakinin artmasıyla vicdan mekanizmasında-
ki realitelerin üst taraflara kayması imkân ve zaruretleri artar.
Vicdan muvazeneleri artık üst kademelerde kurulmaya başla-
yacağından, ölümden sonra spatyomdaki muhasebelerin de acı
tarafları yavaş yavaş kalmaz. Burada bir kaide vardır: İdrakler ne
kadar genişlemişse spatyomdaki tecerrüt hâli müddeti o kadar
kısalmış olur. Zira orada yapılması icap eden muhasebe işleri o
kadar süratle ikmal edilir.
*
* *
Dünyada yaşayan bir insan, her şeyden evvel vazifesinin ne
olduğunu, neye hazırlandığını, nereden gelip nereye gittiğini ve
bilhassa biraz evvel tarif ettiğimiz mânâdaki iyilik-kötülük mef-
humuna göre nasıl hareket edilmesi lâzım geldiğini bilmelidir.
Ve zaten bunları bilmedikçe daha yukarılara, vazife plânına çık-
maya ne lüzum kalır, ne de imkân. Zira bu durumda kaldıkça
onun vazife plânında yapabileceği iş yoktur. Bunun için onun
üst plân icaplarına hazırlanması ve bedenlenme zincirinin çeşit-
li halkası içinde birçok defa dünyaya gelip gitmesi lâzımdır. En
basit işleri bile yaparken idraki ancak otomatik yollarda çalışan

205
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

bir insanın 50-60 senelik bir dünya bedenlenmesi sonunda der-

hal âlemşümul hâdiselerin ve madde kombinezonlarının illiyet
prensibi ve yüksek icaplar muvacehesindeki münasebetlerini
kavrayacak kudrete erişivermesini ve muazzam âlemlerin bü-
yük işlerini, bütün mesuliyetlerini müdrik olarak sevk ve idare
etmek için lüzumlu olan idrak şümulüne varabilmesini kabul
etmek mümkün olmaz. En çalışkan bir insanın idrakinin bile bü-
tün bir hayat boyunca ne kadar ağır bir karınca ayağıyla inkişaf
ettiğini gördükten sonra, böyle âlemşümul bir idrake erişmenin
birkaç dünya hayatında mümkün oluvereceğini düşünmek ha-
tadır. Şu hâlde tam bir vazife bilgisi liyakatine erişmesi varlığın
ancak, dünyada on binlerce sene insan bedeni içinde geçen hayat
zinciri halkalarını ikmal ettikten sonra mümkün olabilir.
*
* *
Bu bilgilerden sonra kolayca anlaşılır ki dünyadaki insanlar
için herhangi bir vazife mükellefiyeti bahis mevzuu olamaz. Zira
dünyadaki sathî zaman idrakine bağlı realitelerle kâinatın değiş-
mez hakikatlere dayanan nizamı yürütülemez. İnsanların, böyle
büyük işlere karışmak mazhariyetine kavuşabilmeleri için yuka-
rılarda izah ettiğimiz hazırlık kademelerinden geçmesi lâzımdır
ki burada da onlara yardımcı olan en mükemmel mekanizma,
vicdan mekanizmasıdır.
Vicdan mekanizmasının üst taraflara doğru kayması demek,
onun muvazene seviyelerinin gittikçe, bu büyük mükellefiyet-
leri ifa edebilmek için lüzumlu vasıfları kazanmaya yaklaşmış
kademelerde teessüs etmesi demektir. Yâni onlar arasındaki
muvazenelerin gittikçe vazife plânına yakın realiteler sahasında
kurulması ve bu suretle birbirine zıt olan unsurların da vazife
icaplarına yakın materyallerden müteşekkil bulunması demek-
tir. Binaenaleyh buradaki zıddiyet -aşağı kademelerde olduğu
gibi- aralarında çetin uçurumlar bulunan çekişmeler şeklinde
değil, birbirini destekleyen ve mutabakatı istihdaf eden ahenkli
bir yürüyüş hâlinde tecelli eder. Zaten insanlık devresinin biti-
rilmesinin bir mânâsı da vicdan düalitesi unsurları arasındaki

206
 BEDRİ RUHSELMAN

zıddiyetin ortadan kalkmış olması demektir. Meselâ aşağılarda,

babasını öldüren bir insanı affetmek veya öldürmek duyguları
arasında zıtlaşan vicdan mekanizması yukarılarda, aynı kâtilin,
bu kötü hareketiyle zaten duyacağı azaplarını elinden geldiği
kadar tahfif edebilmenin şu veya bu yolunu veya tarzını tercih
etmek şeklinde bir düalite arz eder ki bu da insan için yorucu bir
zıddiyet olmaktan ziyade vazife bilgisine daha idrakli bir hazır-
lanışın az çok tatlı bir faaliyeti olur.
*
* *
Vazife plânına hazırlanışın bu ilk vicdanî akışlarını din ve ah-
lâk müesseseleri izah etmiş ve onları mazbut birtakım müeyyi-
delere bağlamıştır. Vicdanın bu ilk akışları, bu müesseseler ta-
rafından faziletler ve reziletler düalitesi içinde ele alınmış ve bu
müeyyideler, vicdanın üst zıddını teşkil eden faziletlere insan-
lığı otomatik olarak yöneltmiştir. İyi olanlara vadedilen cennet,
kötü olanlara mahsus cehennem sembolleri bu otomatizmanın
en kuvvetli ve isabetli birer müeyyidesi olmuştur.
Cennet ve cehennem sembollerinin isabetli olduğunu söyle-
dik. Filhakika vicdanın muvazene seviyesinin kurulduğu hod-
kâmlık dediğimiz reziletlere ait alt kademelerindeki bütün yü-
rüyüşler belki cehennem mefhumuyla dahi ifadesi güç olan her
çeşit azabı ve ıstırabı beraberinde taşır. Buna mukabil, vicdan
düalitesinin yukarılarda kurulmuş muvazene seviyeleri feraga-
tin, fedakârlığın, sevginin ve bilhassa vazife sevgisinin cennet
sembolüyle ifade edilmeye çalışılmış bahtiyarlık ve saadet duy-
gularını ihtiva eder.
*
* *
Vicdanın üst kademeleri feragat ve fedakârlıkla müterafıktır.
Binaenaleyh oralara alt kademelerin ihtiraslarıyla geçilemez. Üst
kademeler bu nevi hodkâmlıklarla zerre kadar ilişiği bulunma-
yan vazife bilgisine en yakın basamaklardır. Böylece, aşağı kade-
melerde iş karşılığı olarak beklenen ücret mefhumu yukarılarda
yerini, vazife sevgisine dayanan hasbilik realitesine terk etmiştir.

207
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

Hattâ alt kademelerde hırsla peşinden koşulan şahsî menfaatler,

üst kademedekiler için birer ıstırap kaynağı bile olabilirler. Bu
suretle maddî menfaatlerini sağlamak ve hattâ bunu kendisine
gaye edinmek durumundan uzaklaşıp işini, gücünü canla başla
ve etrafındakilere hizmet kastıyla yapabilmek kudretine erişmiş
bir varlık artık dünya hududunun üst kademelerinden vazife sa-
halarına atlayabilecek olgunluğa gelmiştir. Ve bu dereceye gelin-
ce vazife plânı tarafından kendisine verilecek uygun bir vazifeyi
de ikmal ettikten sonra doğrudan doğruya vazife plânına geçer.
Ancak dünya mektebini bitirip de henüz vazife almamış in-
sanların geçirecekleri arasat plânı vardır ki buna yarı süptil âlem
diyoruz. İşte bu arasatı aştıktan sonra varlıklar büyük vazife plâ-
nının ilk kademelerine ulaşacaklar ve asıl tekâmüllerine başlaya-
caklardır.
*
* *
Bir insan idrakinin, insanlığa ait üst hudut çizgisine vara-
bilmesi için geçirmesi lâzım gelen hayatların miktarı, bir sürü
hürriyetler ve imtihanlar yüzünden her ne kadar kesin olarak
söylenemezse de bunun vasatî 500-700 bedenlenmeye münhasır
olduğu bir vâkıadır. Bu rakamın kat’î olarak söylenememesi de
gayet tabiîdir. Nitekim, mazbut ve plânlı olmasına rağmen insa-
nın bir tek hayatının dahi mukadderat zaruretleri yüzünden ne
kadar devam edeceğini kesin olarak ifade etmek kabil değildir.
Gene aynı sebeplerden dolayı insanların plânlarını tatbik eder-
ken, ne zamanda hangi inkişaf kademelerine ulaşacaklarını da
çok evvellerden kestirmek imkânsızdır. Zira burada varlığın ce-
hit ve gayretlerinin -kendisine tanınmış bâzı hürriyetler netice-
sinde- onun eline bırakılmasıyla, o cehit ve gayretlerin mukad-
derat plânınca takdir edilecek neticelerinin daima değişebilmesi
bu imkânsızlığa sebep olmaktadır.
*
* *
Dünya ötesindeki ve üst plânlardaki zaman ölçüsünün dün-
ya zamanına uymadığını ve bunların aralarında büyük farkların

208
 BEDRİ RUHSELMAN

bulunduğunu söylemiştik. Filhakika dünya idaresinde vazife-

li olan plânın zaman ölçüsü ve idraki, dünyadaki basit zaman
idrakiyle kıyas edilemez. Meselâ, dünya üstü zaman ölçüsünün
bizim ölçümüze göre bir saniyesi içine dünyada asırların kifayet
etmediği uzun süreli işlerin hepsi sığabilir. Bunun çok basit ve
kaba olmakla beraber insanlara bir sezgi verebilecek olan misali
rüyalardır. Keza, bilhassa boğulanların son saniyelerinde hayat-
larının bütün safhalarında en ince teferruatıyla yaşamaları da
böyledir. Bununla beraber şu noktayı da aslâ unutmamak lâzım-
dır ki dünyaya mahsus zaman idraki dünya için eksik, hatalı ve
kifayetsiz değildir. Dünya zamanının dünya için değeri tam ve
mükemmeldir. Yâni dünyaya has zaman idraki dünya için, dün-
ya maddesi inkişafının reel ölçüsüdür. Ve insanların dünyaya ait
teknik ve mekanizmaları öğrenirken dünyaya has zaman idraki-
ni, kâinata şâmil zaman formlarıyla mukayese etmeleri lüzum-
suzdur ve hattâ zararlıdır. Zira aradaki büyük fark, muazzam bir
kâinat mekanizması içinde kabili ihmal denecek kadar küçük bir
cüzü olan dünyanın basit mimarisinin anlaşılmasını imkânsız
kılar ve dünya realitelerini silip süpürür. Binaenaleyh dünyaya
inkişaf istikameti vermiş unsur ve mekanizmaları tetkik ederken
dünyaya has zaman idrakini göz önünde bulundurmak, dünya
bilgilerinin objektifliği ve netliği bakımından daha hayırlıdır. Ve
dünya inkişaf icaplarının da bir zaruretidir.
*
* *
Zaman mefhumlarının genişlemesiyle idraklerin inkişafının
başbaşa yürümekte olduklarını daima hatırda tutmak lâzımdır.
Yâni yüksek zaman idrakinin teessüs etmesi, inkişafın muayyen
kademeleri aşabilmesiyle mümkün olur. Yüksek âlemlerde, o
âlemlerin idraklerine hitap eden zaman durumları vardır.
*
* *
Dünya idrakine uygun olan zamanın mühim vasıflarından
birisi, onun bir başlangıç ve münteha noktasıyla sınırlanması
zaruretidir. Yâni dünya hayatı içinde bazan konuşulan namüte-

209
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

nahilik fikirlerine rağmen, dünya idrakinin tatbikatlarla terbiye

ve tekâmülünde başlama ve bitme noktaları izafiyetlerine ihtiyaç
vardır ki bu ihtiyaç aynı zamanda dünyada cari olan ve dünya
idrakine hitap eden zaman formuna uygundur. Şu hâlde her re-
alitenin muayyen bir noktada başlaması ve muayyen bir noktada
bitmesi, ancak dünyada cari ve dünya idrakine kalıplanmış bir
zaman ifadesidir. Bu bilgiyle şunu anlatmak istiyoruz ki hakikat-
te böyle başlayıp biten durumlar yoktur. Bütün âlemlerin oluş ve
yürüyüşleri, icapların tâyin ettiği gayelere doğru kesiksiz olarak
akıp giderler. Bu akışlar, ancak geçtikleri merhalelerin idrakleri-
ne ve bu idraklerin kıymetlendirdiği zaman ölçülerine göre izafî
bir başlangıç ve son mefhumlarına tezahür zemini olurlar. Yâni
dünyada: Şurada başladı, burada bitecek veyahut bitti diye itibar
edilen zaman anlayışları ancak dünya idrakine göre kalıplanmış
ölçülere dayanır. Daha yüksek idrakler için bu başlangıç ve bi-
tiş anlamları insanların düşündükleri kıymetleri taşımaz. Onlar
yüksek idrak zamanının imkânlarında bambaşka mânâları ihti-
va ederler. Onun içindir ki yüksek âlemlerin olaylarını anlaya-
bilmek dünya idrakiyle kabil olmaz. Dünya realitelerine bol bol
kâfi gelen dünya zamanı ölçüsü, yüksek âlemlerin zaman idrak-
lerine nisbetle çok basittir. Bunun için, dünya zamanıyla mukay-
yet olan realiteler, yüksek âlemlerdeki hakikatlere nazaran pek
kısır durumda kalırlar.
*
* *
Dünya zamanının kısırlığının sebebine gelince: Zamanın id-
rakle alâkalı olduğunu söylemiştik. İdrakler ne kadar şümul-
lenirse tâbi olacakları zaman sistemi de o kadar şümullü olur.
Hâlbuki idraklerin şümullenmesi; fazla değerler alması, değer-
lerinin artması demektir. Hemen hemen değerleri aynı kadro-
lar içinde bulunan insanlık âlemi idrakinin tâbi olduğu zaman,
basit bir sistemdir. Bu sistemin basitliği de onun bir mihrakının,
muayyen başlangıcının bulunması, geçmiş, hâlihazır ve gelecek
durumlarının mevcut olması zaruretinden ileri gelmektedir. Bu

210
 BEDRİ RUHSELMAN

hâl, dünya maddelerinin ve ona bağlı idrakin basitliğinin zaru-

retidir.
Dünya zamanı idrakinde bir mahdudiyet vardır. Dünya za-
manında, muayyen noktaların periyotlar hâlinde, birbirini mu-
ayyen fasılalarla takip etmesi zarureti mevcuttur. Keza her reali-
tenin bir başlangıç ve son buluş noktası vardır. Hâlbuki yüksek
zaman idraki bu bakımdan büyük farklar arz eder. Ve bu farklar
şüphesiz bu zamana ait idrak değerlerinin, basit zamanınkine
nazaran çok zengin ve şümullü olmasının neticesi ve icabıdır. Bu
idrak o kadar mütenevvi, ince madde kombinezonlarına mâlik-
tir ki bunlardan intişar eden vibrasyonlar basit idraklerle kıyas
edilemeyecek kadar büyük bir sürat ve şümulle muttasıf zaman
ölçüsüne kavuşmuş bulunurlar. Bu idraklere göre zaman akışın-
da mazi, hâlihazır, istikbal durumları basit idraklerde olduğu
gibi tek istikamette birbiri arkasından giden bir sıra takip etmek
zaruretinde değildir. Yüksek idrakte bütün bu geçmiş, hâlihazır
ve gelecek durumları, bir yekûn olarak tek bir oluşa bağlanır. Fa-
kat bu tek oluş namütenahi cepheli formlar arz eder. Yâni bir an
demek olan o tek oluş içinde, her istikamete yönelen namütenahi
zaman mefhumu toplanmıştır.
*
* *
Bunu daha objektif olarak izah etmek lâzım geliyor. Bâzı prob-
lemlerin iyi anlaşılabilmesi için zaman realitesini mümkün oldu-
ğu kadar kuvvetle sezmeye çalışmak lâzım gelir. Bu işi kolaylaş-
tırmak için zaman mevzuunu şema ve grafikle izah edeceğiz.
Üç buut anlamına tâbi olan basit zamana sathî zaman diyo-
ruz. Çünkü bu zamanın akışı, aşağıdaki şemada gösterildiği gibi
bir satıh üzerine çizilmiş helezoni daireler hâlinde tek bir istika-
mete doğru seyreder. (Şekil-A)

211
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

(Şekil-A)

Şunu söyleyelim ki bu şekil, zaman mefhumunu izah etmek

için çizilmiş bir grafikten ibarettir ve basit zamanın objektif ola-
rak idrak edilebilmesini sağlamak için yapılmıştır.
Şemada görüleceği gibi sathî zaman dümdüz bir hat üzerinde
yürümez. Uzun bir hattın bir noktası etrafında, o hatta amut olan
bir satıh üzerinde devirler yaparak helezon şeklinde döner. Bu
şekilde bir (Z-Z′) düz hattının, (a) noktasından amut olarak delip
geçtiği bir (o-p-s-r) sathı var. Bu satıh (Z-Z′) hattına tamamen
amuttur. İşte bu satıh üzerinde, (a) noktasından itibaren çizilmiş
bir helezon mevcut. Bu helezon çizilirken (Z-Z′) hattına amut is-
tikamette yürüdüğünden helezonun uzunluğu ne kadar olursa
olsun, (Z-Z′) hattı üzerinde hiçbir mesafe katetmez, sadece hat-
tın (a) noktası etrafında devirler yapar durur. İşte sathî zaman
idrakinin yürüyüşü budur. (Z-Z′) hattı ise kâinata şâmil olan aslî
zamandır. Şunu da belirtelim ki bu aslî zaman, biraz sonra bah-
sedeceğimiz üst âleme mahsus kürevî zaman değildir. Bu, âlem-
lerdeki bütün zaman realitelerini şümulüne alan ve kâinatımızı
baştan başa kateden kâinat üstü zaman prensibinin kâinattaki
tecellisidir. Bundan şimdilik bahsetmiyoruz.

212
 BEDRİ RUHSELMAN

Bu helezonun seyri üzerinde, (a) noktasını bir insanın doğ-

duğu an, (f) noktasını da öldüğü an olarak tesbit edelim. Onun
doğumundan ölümüne kadarki inkişafında devam eden bir du-
rumunu, meselâ bir melekesini ele alalım. Şekilde görüldüğü
gibi bu meleke (a) noktasından itibaren (f) noktasına giderken,
önüne gelen helezon dairelerini birer birer (b, c, d, e, f) nokta-
larından katederek geçmiştir. Şekilde çok açık görülüyor ki bu
noktaların her biri helezonun akışı üzerinde birer periyot teşkil
ediyor. Meselâ (a) ile (b) arasında bir daire tamamlanmış oluyor.
Fakat derhal, onu müteakip daha geniş ikinci bir (b-c) dairesi ve
onu da üçüncü bir (c-d) dairesi takip eder. Böylece son olarak
(e-f) dairesine kadar daireler birbirinden daha büyük olarak bir-
birini kovalar. İşte bunların her biri birer periyodu, yâni hayat
boyu içindeki birer devreyi teşkil ederler. Ve bu periyotlar bir
sıra takip ederek birbirinin arkasından gelir. Burada geçmiş pe-
riyot, içinde bulunulan periyot ve gelecek periyot mefhumu esas
olarak bulunur ki bu da sathî zaman idrakinin bir zaruretidir.
Hayatta bâzı melekeler, bu (a-f) hattı gibi bütün hayat boyun-
ca inkişafına devam etmiştir. Fakat bütün melekeler böyle olmaz.
Meselâ şekilde görüldüğü gibi, (a-j) melekesinin inkişafı, hayatın
dört devresinde devam etmiş ve orada durmuştur. Keza, (a-m)
melekesi daha kısa sürmüş ve ancak üç devre devam edebilmiş-
tir. Bundan daha kısa, meselâ ancak bir devrelik süresi olan me-
leke inkişafları da vardır. Demek ki bir insan hayatında, onun
bütün melekeleri aynı derecede inkişaf etmiş olmaz.
*
* *
Şimdi yüksek zaman idrakini izah edeceğiz. Her ne kadar
bunu da şema ile anlatacak isek de dünyada mevcut olmayan
böyle bir idrakin mümkün mertebe sezilebilmesi için şemayı tet-
kik ederken sezgileri oldukça zorlamak lâzım gelir. Burada ima-
jinasyonu kullanmak ve anlatılmak istenen mefhumları tahayyül
ile sezmeye çalışmak iktiza eder ve sebatla düşünülürse çok kıy-
metli sezgiler elde edilir.

213
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

Yüksek zaman idrakine kürevî zaman idraki veya idrakî za-

man diyoruz. Yüksek zaman idraki, evvelkinde olduğu gibi, bir
satıh üzerinde kıvrılarak tek istikametteki helezonlar hâlinde
dönüp duran basit bir sistem değildir. Bu, bir kürenin bütünü
içinde, her tarafa akarak yürüyen bir zaman mudilesidir. Burada
kürenin merkezinden namütenahi olan muhit noktalarının her
birine yürüyen namütenahi istikametler ve bu istikametlere te-
vafuk eden namütenahi şümule mâlik zaman akışı mefhumu ba-
his mevzuudur. Aşağıdaki (Şekil-B) bir kürenin maktaıdır.

(Şekil-B)

Yâni içi dolu bir kürenin, meselâ bir topun, merkezinden ge-
çen bir bıçakla iki müsavi parçaya ayrıldıktan sonra görülen kesik
satıhlarından birisi gibidir ki şekilde görüldüğü gibi bu bir daire
teşkil eden satıhtan ibarettir. (o-a) hattı bu dairenin yarım kutru-
dur. Şimdi bu satıh üzerinde evvelki (o) merkezi etrafında dönen
helezonlar hâlinde, bir sathî zaman akışı idrakinin mevcut olma-
sı mümkündür ve tabiîdir. Demek ki bu topun bir tek maktaında
bir satıh zamanı idraki vardır. Bu, dünyada bir insan hayatının
bütün realitelerini içine almaya kâfi gelen bir kıymettir. Fakat
bu makta topta veyahut kâğıt üzerinde değil de muhayyilede,
yâni imajinasyonda canlandırılsın. Pozisyonunu değiştirmeden
bu topun başka taraflarından da, daima merkezinden geçmek
şartıyla diğer maktalar yapılabilir. Ve böylece hayalen namüte-
nahi maktalar elde edilir. Bıçağımız ne kadar keskin, tekniğimiz

214
 BEDRİ RUHSELMAN

ne kadar mükemmel ve imajinasyonumuz ne kadar geniş olursa

bu topu o kadar defa ayrı ayrı istikametlerden ikiye bölebiliriz.
Bu esnada topun pozisyonu sabit kalacağından, bu namütena-
hi satıhlardaki basit zamanı gösteren helezonların istikametleri
birbirine uymaz, namütenahi istikamette sathî zaman helezon-
ları meydana gelir. Şu hâlde bir küre içinde namütenahi diye-
bileceğimiz kadar ayrı ayrı sathî zaman imkânı mevcuttur. İşte
bütün bu ayrı zaman idraklerini birleştirip hayalen bir tek oluşa
bağladığımız anda kürevî zaman idrakini canlandırmış oluruz.
Buna kısaca idrakî zaman da demekteyiz. Dünyada yaşayan bir
insan, bir anda ancak zamanın bir tek satıh üzerindeki seyri için-
de idrakini kullanabiliyorsa, dünya üstü plânda yaşayan bir var-
lık, aynı anda bu idrakin hemen hemen namütenahi misli olan
idrakî zaman içindeki idrakini kullanabilmektedir. Bu hâl bittabî
dünyada ancak tahayyülle sezilebilir.
Bu bilgiler, idrakî zamanın sathî zamanla kıyas edilemeyecek
kadar zengin bir şümule mâlik olduğunu öğretir. Buna göre, sat-
hî zaman idrakiyle insan, muayyen bir anda ancak bir tek isti-
kamette hareket edebilir. Çünkü o, bütün idrakiyle, efal ve ha-
rekâtıyla sathî zaman zaruretlerine tâbi olarak geçmiş, hâlihazır
ve istikbal mefhumları içinde bir tek sırayı takip etmeye mecbur-
dur. Ve bir helezonun periyotlarının birbirlerini takip edişlerine
muhakkak o da katılacaktır. Zira bunun dışına çıkmasına onun
maddî durumu müsait değildir. Hâlbuki idrakî zamana tâbi bir
varlık namütenahi istikametlerdeki geçmiş, hâlihazır ve istikbal
mefhumlarını bir tek oluşa bağlayarak aynı anda yaşamak im-
kânına mâliktir. Zira onun bulunduğu süptil madde vasatı, aynı
anda bir kürenin bütün satıhlarında birden yaşamasına kolayca
imkân vermektedir.
*
* *
Sathî ve idrakî zamanlar hakkındaki bilgiyi tamamlamak için
bu iki zaman idrakini kâinattaki aslî zamana nisbetle birbirine
kıyasen izah etmemiz lâzım geliyor. Bu bilgiyi de gene şemalar
üzerinde vereceğiz.

215
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

(Şekil-C)

(C) şemasında (a-b) hattı kâinatı kateden aslî zamandır. (A)

şekli aslî zaman üzerindeki sathî zaman akışını, (B) şekli ise kü-
revî zamanı göstermektedir. Sathî zaman, şekilde görüldüğü
gibi, aslî zaman akışının bir (x) noktası etrafında devirler yapar
ve periyotlarıyla helezon çizer. Bu helezon ne kadar fazla devir-
li olursa olsun, aslî zaman üzerindeki (x) noktasından ayrılma-
makta, hep yerinde sayarak uzanmaktadır. Şu hâlde bir ömürlük
müddeti gösteren (A) zaman realitesinde, aslî zaman üzerinde
yürüyüş ve akış yoktur. Ancak, aslî zaman üzerindeki bir tek (x)
noktasının realitelerinin tatbikatı vardır ki bu da evvelki şema-
larda gösterdiğimiz gibi, sathî zamanın birkaç periyodunda veya
bütün periyotlarında devam edebilir.
Hâlbuki (B) şekli tetkik edilince burada, 1, 2, 3 rakamlarıyla
gösterilmiş, merkezleri aynı olan iç içe üç kürenin maktaı görül-
mektedir. Bu küreler birbiri içine girmiş üç tane ayrı küre gibi
düşünülmemelidir. Bu, birinci kürenin, yâni ortadaki en küçük
kürenin her istikamete doğru genişleyerek büyüyen üç safhasını
göstermektedir. Zira küre zamanının inkişafı, bir satıh üzerinde-
ki helezonun bir tek istikamette uzayıp kısalması şeklinde olma-
yıp, merkezinden itibaren kürenin bütün istikametlerine doğru
aynı zamanda genişlemesi, yâni büyümesi suretiyle vukua gelir.
Meselâ burada, (1) numaralı küre, kürenin en küçük hâllerinden
bir safhayı göstermektedir. (2) numaralı küre onun genişlemiş

216
 BEDRİ RUHSELMAN

ileri bir safhası, (3) numaralı küre ise en geniş safhasıdır. İşte id-
rakî zaman böyle inkişaf eder. Bu inkişaf (a-b) aslî zaman akışı
üzerinde, sathî zamana kıyas edilirse görülür ki burada idrakî
zaman, yâni kürevî zaman, birinci küre hâlinde iken aslî zaman
akışı üzerinde (c-d) parçasını şümulüne almaktadır. Bu küre id-
raki inkişaf edip (2) numaralı cesametini alınca aslî zaman akışın-
da yürüyerek (e-f) parçasını işgal etmekte ve daha genişleyip (3)
numaralı küre hâline girince aslî zaman akışında (g-h) parçasını
katetmiş bulunmaktadır. O hâlde sathî zaman idrakinin inkişa-
fı, aslî zaman akışı üzerinde hiçbir seyir yapmayıp bir tek nokta
üzerinde durduğu hâlde, kürevî zaman idrakinin her inkişaf anı,
aslî zaman akışı üzerinde yürüyüşle müterafık olmaktadır. İşte
onun içindir ki asıl tekâmül, idrakî zamanın hâkim olduğu dün-
ya üstü vazife plânından itibaren başlar. Filhakika dünya haya-
tının icabatından olarak muazzam cehitler sarf edilip güçlükle
alınacak bir neticenin milyonlarca misli dünya ötesi âlemlerde
en küçük bir cehit mukabilinde elde edilebilir.
*
* *
Zamanı bu şekilde şemalar üzerinde az çok bir kolaylıkla izah
ederken, buna bağlı olan mekân üzerinde de durmamız lâzım
geliyor. Zira mekân olmayınca zamanın mevcudiyeti, yâni âlem-
lerdeki tezahürü mümkün olmaz. Kâinattaki aslî zaman akışı-
nın, âlemlerde tezahür edebilmesi için, o âlemlerin bünyelerine
uygun mekân mefhumuna ihtiyaç vardır. Diğer tâbirle, zaman
mekanizmasının izahı maddî vasata ve maddenin varyasyon-
larına muhtaçtır. Böyle olunca, zaman ve mekân mefhumlarını
birleştirmedikçe âlemlerde ne zaman, ne mekân tezahürü müm-
kün olmaz. Bu hakikati ileride daha açık olarak izah edeceğiz.
Mademki sathî ve idrakî zamanlar yukarıda izah ettiğimiz gibi
birbirinden büyük farklarla ayrılmaktadır, zaman idraklerine
sıkı sıkıya bağlı olan dünya ve dünya üstüne ait mekânların da
birbirinden o kadar farklı olması gerekir.
*
* *

217
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

Şimdi, kürevî zamana ait mekânı izah edelim. Mekân; mad-

denin muhtelif unsurlarını lokalleştirmek zaruretinin bir ifa-
desidir. Bu ifadeyi her iki zaman realitesine göre izah edelim.
Evvelâ şunu belirtelim ki burada yapılan izahlar, herhangi bir
cisim üzerinde tatbik edilerek değil, tarif edildiği şekilde imajine
edilerek düşünülürse mekân mevzuunu anlamak kolaylaşır.
Evvelâ sathî zamanda mekânı izah edelim. Sathî zamanda
periyotların teşekkül edebilmesi için üç şartın gerçekleşmesi lâ-
zımdır. Birincisi, zamanın akışını ve periyotların geçişini tesbit
etmek için maddî bir vasat (bu vasat mekân değildir), ikincisi, bu
periyotların teşekkülü ve zamanın akışı için hareket, üçüncüsü
de hareketin vukuunu ve periyotların tesbitini takdir etmek için
hareketi o vasata bağlamak. İşte satıh zamanı için mekân budur.
Şu hâlde, yukarıdaki şartları bir araya getirdikten sonra sathî
zaman mekânını şöyle tarif ve kabul etmek icap eder. Helezoni
istikamette vâkı olacak bir hareketin, akış istikametini ve muay-
yen periyotlarının başlangıç ve bitiş noktalarını tesbit ve takdir
etmek için, maddî bir vasatın o harekete bağlanışı sathî zaman
mekânını meydana getirir. Burada geçen vasat tâbiri bir mekân
değildir, o sadece, lokalize olmamış madde unsurlarını ifade
eder. Yâni, madde unsurları mevcuttur, fakat onların lokalizas-
yonları, diğer tâbirle, birbirine nisbet edilebilecek pozisyonları
mevcut değildir. Bu lokalizasyonun vuku bulması, mekânın te-
şekkül edebilmesi için o unsurların yukarıda söylediğimiz gibi,
herhangi bir harekete bağlanması iktiza eder. Şu hâlde zaman ve
mekân birbirinden ayrılamaz. Bu öyle bir oluştur ki biraz ileride
izah edeceğimiz gibi, aslî prensibe bağlı iki büyük prensibin, kâi-
natın muhtelif âlemlerine göre zuhura gelen ve bütün olaylarıy-
la, realiteleriyle, idrakleriyle o âlemleri kendilerine adapte eden
tecelliyatıdır.
Sathî zaman mekânını bir bedene kıyasen şöyle ifade ederiz:
Bedenin hareketlerinin maddeye olan irtibatı ve maddenin bu
irtibatlardaki değeri mekânın bütününü yaratır. Muğlak görü-
nen bu ifadeyi bir misal ile aydınlatacağız. Havaya atılmış bir taş
tasavvur edilsin. Evvelâ burada taşın hareketi ve bu hareketin

218
 BEDRİ RUHSELMAN

başlangıç ve bitiş noktasıyla ifade edilebilecek periyot karakteri

vardır, bu birinci şart. Bundan sonra hareketi ve periyot noktala-
rını tesbit ve takdire yarayan havada vasata lüzum vardır, bu da
ikinci şart. Nihayet, bu hareketin ve periyot noktalarının vasata
kıyası veya bağlantısı mevcuttur, bu da üçüncü şart. İşte bu üç
şartla tezahür eden taşın boşluktaki hareketi sathî zaman idraki-
ne mahsus mekânı meydana getirir.
Demek ki bir bedenin idraki karşısında, o bedenin hareketleri-
ne bağlanmak suretiyle hareketlerin periyotlarını, yâni başlangıç
ve bitiş noktalarını tesbit eden vasat bir mekândır. Bu vasata bü-
tün maddeler dahildir. Bir madde lokalizasyonu kabul ettiğimiz
bir beden karşısında mekân; taşıyla, toprağıyla, atı, arabası, uça-
ğı ve insanlarıyla bütün bir lokalizasyon bir mekândır. Mekân,
bir ferdin bastığı bir metrekarelik toprak, başını kaldırıp baktığı
feza, şehir, memleket, kıta ve dünya olarak namütenahi nüans-
larla derecelenir. Burada sonsuz mekân imkânları vardır.
*
* *
Sathî zaman idraki mekânına nazaran, sonsuz imkânları haiz
idrakî zamana ait mekânı idrak etmek değil, hattâ en kuvvetli
imajinasyonlarla dahi sezebilmek, insanlar için o kadar kolay ol-
mayacaktır. Bununla beraber biz bunun da sezgisini vereceğiz.
Yalnız, burada imajinasyonu kullanmak ve sezgilerle hareket et-
meye çalışmak şarttır.
Evvelâ şunu söyleyelim ki dünya idrakine göre böyle bir
mekân realitesi yoktur. Binaenaleyh burada söylenecek şeyleri
dünya maddeleri üzerinde canlandırarak görmeye uğraşmama-
lıdır. Dediğimiz gibi, bunun sezgileri ancak muhayyilede can-
landırılabilir. Fakat şunu da ifade edelim ki muhayyile, yâni
imajinasyon da çok süptil bir madde vasatıdır. Binaenaleyh ima-
jinasyonda yaşatılan mekân reel ve hakikî bir kıymettir.
Evvelâ hayalî olarak bir küre tasavvur edilsin. Bu kürenin ev-
velce söylediğimiz gibi, bir tek sathı üzerinde gene hayalen sathî
bir zaman ve bu zamanla kaim mekân tasavvur edilsin, yâni ha-
yalen düşünülsün. Bu basit bir zaman ve mekândır ve muayyen

219
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

tek bir istikamete mâliktir. Bu basit zaman ve mekânı hayalen

canlandırdıktan sonra bunun gibi ikinci, fakat istikameti ayrı, ba-
sit diğer bir zaman ve mekân daha hayalen canlandırılsın. Böy-
lece, istikametleri ayrı olmak üzere üçüncü, beşinci, yüzüncü,
bininci, milyonuncu ve namütenahi basit zaman ve mekânlar ha-
yalen ayrı ayrı düşünülsün. Bunlar böyle ayrı ayrı tasavvur edil-
dikçe hepsi birer sathî zaman ve mekândan ibaret kalır. Ancak,
kuvvetli bir sezgi faaliyetiyle bunların sentezini yapmak gerekir.
Bunun için de hayalen canlandırılan bir küre içindeki bu namü-
tenahi istikamette, namütenahi zaman akışlarının ve bu akışları
tesbit edip bağlayan namütenahi vasatların hepsi birden bir tek
zaman ve bir tek mekân imiş gibi düşünülsün. Bu takdirde aynı
anda namütenahi istikametlere doğru akan bir tek zaman ve bu
namütenahi istikametlere kıyaslanarak o akışları tesbit eden,
namütenahi vasat mefhumundan bir tek mekân hâsıl olur ki bu
da kürevî mekândır. Zira bu mekân küre içinde zamanın akışını
sağlamaktadır. Buradaki vasat, bizzat muhayyiledir. Esasen an-
cak muhayyilenin çok süptil maddelerinden ibaret bir vasattır
ki böyle namütenahi istikamet ve periyot karakterini ifade eden
hareketlerin akışlarını bağlayabilir. Yoksa bu hâl dünyanın kaba
maddeleriyle olmaz.
Demek ki bir küredeki namütenahi hareketleri, namütenahi
istikametlerdeki akışlara ve periyotlara kıyaslayarak onları tesbit
eden imajinasyondaki namütenahi vasatları, bir tek oluşa bağ-
layan imajinasyonun -kendisi de dahil olduğu hâlde- bu hare-
ketler ve vasatlarla beraber bütünü, idrakî veya kürevî mekânı
meydana getirir.
Bu imajinasyonu yapabilmek için bir hayli çalışmak ve dü-
şünmek lâzımdır. Bununla beraber az çok bir gayretle burada
kuvvetli sezgiler elde edilir. Dünyada, kaba bir vasatta yaşayan
insanlar için dünya maddelerinde gerçekleştirilmesi mümkün
olmayan bu yüksek zaman ve mekân mekanizmasını dediğimiz
gibi, ancak muhayyilenin çok süptil materyalleri ile bir derece-
ye kadar gerçekleştirmek, birçok insan için mümkün olur. Fakat
insan muhayyilesindeki süptil vasatlardan daha süptil olan üst
âlemlerdeki varlıklar için bu yüksek idrakî zaman ve mekân rea-
litesinde yaşamak, tabiî ve hattâ zarurî bir hâl olur.

220
 BEDRİ RUHSELMAN

*
* *
Sathî zamanın aslî zaman üzerinde mesafe katetmediğini, id-
rakî zamanın aslî zamanda her an ilerlediğini söylemiştik. Şimdi,
varlıkların tekâmülünde -bu bilginin kıymetinden istifade ede-
rek- sathî zaman idrakinde yaşayan bir insanın, yerinde saymak
suretiyle inkişafının; kürevî zamanda yaşayan bir varlığın da aslî
zaman üzerinde ilerleyerek tekâmülünün ne demek olduğunu
ve bunların inkişaf mekanizmasındaki neticelerinin nasıl tecelli
edeceğini izah edeceğiz.
Yukarıda zaman ve mekân hakkında verilen bilgiler, her ne
kadar sathî ve idraki zaman ve mekânları açıkça izah ediyorsa da
biraz evvel bahsedilen problemlerin hallini bu bilgilerden çıkar-
mak için ayrıca izahlarda bulunmaya ihtiyaç vardır. Aşağıdaki
şemalar dikkatlice tetkik edilirse bu mühim noktanın da kolay-
lıkla anlaşılması mümkün olur.
Bütün bir insanlık hayatında varlığın sonsuz cephesiyle ge-
çirmesi icap eden bir inkişaf sahası vardır. Ve bu inkişaf sahası
muayyendir ve mahduttur. Zira onun kendi realitesi içinde bir
başlangıcı, bir de sonu vardır. Biz bu sahayı (A, B) paraleli arası-
nı dolduran mesafe ile gösteriyoruz. (Şekil-D)

(Şekil-D)

Burada, sathî zaman idrakinin zarureti olan bu inkişaf sahası-

nın bir başlangıç ve bitiş noktaları vardır. Başlangıç, (A, B) para-
leli arasındaki sahada (c-d) hattı, bitiş de (e) noktasının bulundu-
ğu yerden geçen (g-f) hattı olsun. (Şekil-E)

221
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

(Şekil-E)

İşte, insanlığın üst plâna, yâni idrakî zamanın hâkim olduğu

vazife plânına hazırlanması için inkişafı gereken ve (c-d) hudu-
dunda başlayıp (f-g) hududunda tamamlanan, bütün insanlık
melekeleri ve durumları (c-d-g-f) sahasını doldurmaktadır. Bu,
insanın dünyada başladığı ilk hayatından, sayısız bedenlenme-
leri müteakip dünyayı bitirdiği son hayatına kadar geçen bütün
dünya hayatı safhasını gösterir. Buradaki (Z) hattı aslî zamandır.
(e) noktası da bu zaman üzerinde alınmış bir andır. Demek ki
aslî zaman üzerinde alınmış olan bu bir an; bir insanın, bütün
insanlık hayatı boyunca inkişaf ettirilip olgunlaştırılması icap
eden hazırlık melekelerinin yekûnunu ihtiva etmektedir. Bir in-
sanın, dünyadaki bütün insanlık safhasının başından sonuna ka-
dar hazırlığı, aslî zaman akışı üzerindeki bu an içinde tekemmül
edecektir. Bittabî şemada çizdiğimiz (c-d-g-f) sathını, (Z) hattına
amut ve o hattı ancak (e) noktasında katetmiş olarak tasavvur
etmek lâzımdır. Bu (e) noktası, aslî zamanın muayyen bir anın-
da insan varlığının; inkişafına başlayıp, kendisinde mevcut olan
ve inkişafı icap eden kudretleri olgunlaştırdıktan sonra tekrar
ulaşacağı bir noktadır. Yâni varlığın insan hâlindeki tekâmülü,
aslî zaman üzerinde bu noktadan başlar, gene bu noktada biter.
Ve bu safha ikmal edilinceye kadar aslî zaman üzerinde yürü-
yüş olmaz. İşte onun içindir ki insanlık safhasındaki tekâmüle,
subjektif tekâmül devresi demiştik. Zira bütün insanlığın inki-
şaf safhasını teşkil eden (c-d-g-f) sahası katedilmedikten sonra,
(e) anının (Z) aslî zamanı üzerinde akışı yoktur. İnsanlık bura-
da kendi kudretleri içine kapanmış ve sadece onların üstün bir
plâna hazırlığı ile meşgul olmuş bulunmaktadır. Onun, bu saha
dışına çıkabilmesi, objektif bir tekâmül prensibine girmesi ancak

222
 BEDRİ RUHSELMAN

(c-d-g-f) safhasının bütün icaplarını yerine getirmekle mümkün

olur.
Şu hâlde insanlığın başından sonuna kadar geçireceği birçok
bedenlenmeler, sayısız hayat şartları ve tekâmül materyalleri
hep bu (c-d-g-f) sahası içinde olup bitecektir. Fakat bu esnada bu
saha, (e) noktasına en uzak ve insanlığın en iptidaî kademelerini
teşkil eden (c-d) hududundan itibaren yavaş yavaş (g-f) hududu-
na doğru doldurulacak ve bu doluş çeşitli bedenlenmeler yoluy-
la olacaktır. Sembolik bir ifadeyle her bedenlenmeyi bir üçgen
kabul ederek, bu sahanın bu üçgenlerle nasıl doldurulduğunu
ve bir insanın en geri kademelerinden, son kademesi olan (g-f)
hududuna nasıl geldiğini izah edeceğiz. (Şekil-F)

(Şekil-F)

Üçgenin tabanı (A, B) paraleli üzerinde, evvelâ (c-d) hattından

itibaren gittikçe (e) noktasına, yâni tepesine yaklaşarak bu sahayı
kapatacaktır. Bu da periyodik olarak daima tepeleri (e) noktasın-
da olmak üzere diğer üçgenlerin ilâvesi suretiyle olacaktır. Bu
üçgenlerin her biri, bir beden hayatını ifade etmektedir. Böylece,
(c-d) hattı her bedenlenmede (A, B) paraleli üzerinde devre devre
yürüyerek, (g-f) hattına yaklaşacak, nihayet (c-d) hattı (g-f) hattı
üzerine intibak edecektir. Bunun mânâsı şu demektir ki bir in-
san, insanlık safhasına ait inkişafı icap eden bütün melekelerini
inkişaf ettirmiş ve bütün hazırlıklarını bitirerek (e) noktasından
itibaren aslî zaman üzerinde yürümeye başlayacak bir duruma
gelmiştir. Bu bilgiyi grafik üzerinde biraz daha açıklayalım.
Mademki bütün insanlık hayatı, aslî zaman akışının bir anı
olan (e) noktasında cereyan etmektedir, o hâlde insanın bütün
hayat devreleri, yâni doğum ve ölümleri bu noktada olup bite-
cektir. Yalnız bu noktaya, bu anın icaplarına bağlı olan ve bir in-

223
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

sanlık safhasının inkişaf sahasını dolduran zaruretler vardır ki

bunlar, insanlığın, (e) noktasından itibaren aslî zamanda ilerle-
meler kaydedebilmesi için, hazırlanması zarurî olan taraflarıdır.
Ve sembolik olarak (c-d-g-f) sahasıyla gösterilmiştir. Bu saha-
nın (e) anına nisbetle uzak veya yakın zaruretleri mevcuttur. Bu
zaruretlerin en kaba, en iptidaî durumları, inkişafın müntehası
olan (e) noktasından itibaren en uzaktaki (c-d) hudududur. Bu
hudut, (e) noktasına yaklaştıkça saha daralır, hazırlıklar tekem-
mül eder ve (e) noktasının icapları tahakkuk eder. Yâni, insanın
(e) noktasından itibaren harekete geçebilmesi için matlup olan
işlerin bitirilmesi durumu ilerler. Nihayet (c-d) hattı tam (g-f)
hattı üzerine gelince, yâni son üçgenin tabanı olması lâzım ge-
len hat, aslî zaman üzerindeki (e) noktasına intibak edince bütün
icaplar yerine getirilmiş ve saha tamamıyla taranmış ve temiz-
lenmiş olur. İşte insanlık hayatının grafiği olarak gösterdiğimiz
bu şema üzerinde, insanlık hayatının devrelerle, ömürlerle, ka-
demelerle veya hamlelerle (bunların hepsi aynı şeydir) her akı-
şında bu (c-d) hattının (A-B) paraleli üzerinde nasıl kayarak (g-f)
hattına yaklaştığını ve böylece insanlık safhası icaplarının nasıl
yerine getirildiğini izah ediyoruz.
Evvelâ ilk dünya insanı grafiğini çizelim. Bu insan, insanlık
kabiliyet ve melekeleri en iptidaî durumda olan bir varlıktır. Bi-
naenaleyh onun inkişaf etmesi icap eden durumları inkişaf sa-
hasının ideal noktası olan (g-f) hattından en uzak yerde bulu-
nacaktır ki bu da (c-d) hudududur. Bu insan henüz ilk insanlık
melekelerini inkişaf ettirmekle meşguldür. Bu yüzden onun ha-
yatı (c-d) hattından başlayacaktır. Grafiği tamamlamak için (c) ve
(d) noktalarını birer çizgi ile (e) noktasıyla birleştirelim. Meyda-
na gelen (c-d-e) üçgeni ilk basit insanın ilk bedenlenme hâlinin
grafiği olur.
Şimdi bu adamın ikinci hayatına geçelim. (Şekil-G) Onun in-
kişaf hattı (A, B) paraleli üzerinde (c-d) hattının (e) tarafında ve
bu hatta en yakın noktalardan başlayacaktır. Grafikte daha vazıh
olması için biz bu noktaları biraz uzaklaştırarak (i-j) hattı ile gös-
teriyoruz.

224
 BEDRİ RUHSELMAN

(Şekil-G)

Bu suretle ikinci hayatın grafiği olarak (i-j-e) üçgeni meyda-

na gelir. İnsanın 3, 5, 10, 50,<ci hayatlarında husule gelecek üç-
genlerin tabanları (A, B) inkişaf paraleli üzerinde gittikçe (f-g)
hattına yaklaşa yaklaşa nihayet (k-l) noktalarına kadar gelir. O
zaman (c-d-g-f) sahasının, (c-d-l-k) kısımları tamamen yaşanmış,
bu kısımlardaki hazırlıklar ikmal edilmiş, ancak (k-e-f) ve (l-g-e)
sahaları henüz ikmal edilmemiş bulunur. Ve nihayet öyle bir an
gelir ki bu insanın, insanlığa ait aslî zaman akışındaki (e) nokta-
sının bütün icapları gerçekleşir, yâni o varlık, insanlık merhale-
sine müteallik bütün melekelerini inkişaf ettirir ve hazırlıklarını
bitirir. O takdirde üçgenin tabanı (f-g) hattına tamamıyla intibak
etmiş bulunur ve insanın dünyadaki hayatları da bitmiş olur.
Dikkat edilirse bu grafikte, insanlığın bütün inkişaf safhasını
gösteren (c-d-g-f) sahasında inkişafın ilk iptidaî hududu olan (c-
d) hattı, insanın inkişafı ile adım adım (f-g) hattına yaklaşmak
üzere (A, B) paraleli üzerinde kaymakta ve kaydıkça da bu saha-
nın yaşanmış, inkişafı ikmal edilmiş kısımları büyümekte, henüz
inkişaf etmemiş sahaları küçülmekte ve nihayet bütün sahadaki
inkişaf tamamlanınca, sahanın başlangıç hududu olan (c-d) hattı,
son merhalenin hududu olan aslî zaman noktası üzerindeki (f-g)
hattına intibak etmiş bulunmaktadır. Ve böylece de aslî zaman
üzerinde bir an olan (e) noktasının insanlık safhasına ait bütün
icapları yerine getirilmektedir.
İşte, insanlığın inkişafı bu noktaya gelince sathî zaman idraki
realiteleri sona erecek, idrakî mekân olan üst vazife plânlarında
hakikî tekâmül devam edecek ve insan varlığı da subjektif tekâ-
mül vetiresinden kurtulup, aslî zaman üzerinde yürüyen objek-
tif bir tekâmül akışına girecektir.

225
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

Sathî zaman inkişaf grafiği ile, kolayca anlaşılabilecek bâzı

mühim noktaları tebarüz ettiriyoruz. Sathî zaman inkişafında,
inkişaf paraleli bir insanlık safhası boyunca değişmemektedir.
Bu safha zaman akışında bir an olan (e) noktasının icaplarıyla
tahdit edilmiş, varlığın hazırlığına ait inkişaf sahasıdır. Binae-
naleyh sübjektif bir tekâmül safhasıdır. Bu saha içinde her be-
denlenme devresi, hamleler hâlinde birbiri üzerine eklenmekte-
dir. Fakat bu hamleler inkişaf paralelini hiçbir noktada tecavüz
edememektedir. Bunu grafiğe göre ifade edelim: Her yeni gelen
üçgen, eski üçgenin üzerine eklenmekte ve inkişaf sahasındaki
ikmali lâzım gelen hazırlıklardan bir miktarını daha evvelkine
katmaktadır. Şu hâlde inkişafta kesintiler yoktur. Devreler birbi-
rine sessizce eklenmektedir.
İşte aslî zaman üzerinde bir insanın, kendi hazırlık kadrosu
içine kapanarak bütün insanlık boyunca kendi hazırlıklarıy-
la meşgul olması onun sübjektif tekâmülünü ifade ettiği gibi,
birçok bedenlenme hâllerinin, sadece insanlık safhasını ikmale
mâtuf oluşu da bütün bu beden hayatlarının, topyekûn bir tek
hayat olarak ele alınmasını icap ettirir. Yâni bir inkişaf devresi-
nin bütün insanlık boyunca vukua gelecek bedenlenmeleri, had-
dizatında bir tek hayatın zaruretlerinden başka bir şey değildir.
Ve bu zaruret de aslî zamanda bir an olan (e) noktasının icapları-
nı yerine getirmektir.
*
* *
Şimdi, tekâmülün idrakî zaman içinde yürüyüşünü diğer bir
grafikle izah edeceğiz. Burada en bâriz hususiyet, varlığın her
tekâmül akışının, aslî zaman üzerinde daima mesafe katetme-
siyle müterafık olmasıdır. O artık, kendi âleminden çıkınca aslî
zamanın akışı icaplarına uymak liyakatini kazanarak organizas-
yon sistemleri içinde objektif ve aktif bir tekâmül durumuna gir-
miştir.
Evvelce küre zamanında, zamanın her istikamette genişle-
yerek inkişaf ettiğini söylemiştik. İdrakî zaman inkişafının ba-
şından itibaren vuku bulan genişleme farkları hem aslî zaman

226
 BEDRİ RUHSELMAN

üzerinde yürüyüşler kaydeder, hem de süratli ve hudutsuz bir

inkişaf seyri takip eder. Yâni buradaki inkişaf hatları paralel ola-
rak gitmez, mütemadiyen birbirinden uzaklaşarak, açılarak ge-
nişler.
Bunu şema ile izah etmek için muhtelif büyüklükte birbiri içi-
ne girmiş dört tane küre alalım. (Şekil-H)

(Şekil-H)

Merkezleri müşterek olarak iç içe girmiş bu dört küre,

merkezinden geçmek üzere ortasından kesilip iki kısma ay-
rılınca bunlardan birisinin maktaına bakıldığı zaman, ora-
da -şemadaki gibi- her küreye ait ayrı dört makta görülür. Bu
maktalar merkezden muhite doğru, (a, b, c, d) durumunu
meydana getirirler. Bunların her biri bir kürenin, yâni orta-
da bulunan en küçük kürenin gittikçe büyüyerek almış ol-
duğu cesametin dört ayrı safhasıdır. Yâni merkezdeki (a)
cesametinde bulunan kürenin genişleyerek büyümesinden
(b, c, d) cesametleri meydana gelmiştir. Bu suretle (a) küresi git-
tikçe büyüyerek (d) cesametini bulmuştur. Şimdi kürenin bu
genişleyişi içinde bu maktaların birbiriyle kıyasını yapabilmek
için yukarıki şemada en küçük makta olan (a) sabit tutularak en
büyük (d) maktaı âdeta bir fotoğraf körüğü gibi ondan uzaklaş-
tırılsın. Bundan bir koni meydana gelir. Bittabî bu koninin taba-
nını en büyük ve dışta bulunan (d) küresinin maktaı teşkil eder.
227
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

Tepesinde, yâni sivri tarafında en küçük (a) küresi bulunur. (Şe-

kil-İ) Aradaki (b, c) katlarını da muhtelif büyüklükteki iç içe kü-
relerin maktaları teşkil eder.

(Şekil-İ)

Burada koninin (a, b, c, d) maktaları arasındaki genişlik fark-

ları idrakî zamanın birbirine nisbetle olan inkişaf kıymetlerini
gösterir. Zira buradaki her maktaın, hakikatte birbiri üzerine in-
kişaf eden bir kürenin genişlik farklarını göstermekte olduğunu
söylemiştik. İşte bir maktaın, evvelki maktaa nazaran olan ge-
nişliği, küre inkişafının o ana mahsus vüsatını gösterir. Böylece
aşağıdaki şema her maktaın kendi kapasitesine ait inkişaf geniş-
liğini ifade etmektedir. (Şekil-K) Buradaki genişlik farkı aynı za-
manda, inkişaf esnasında aslî zaman üzerinde katedilen mesafe-
yi de gösterir.

(Şekil-K)

228
 BEDRİ RUHSELMAN

Meselâ (e-f) ve (e′-f′) paraleli, (a) küresine mahsus inkişaf

derecesini gösterir. Bunu takip eden (g-h) ve (g′-h′) paraleli, (b)
küresinin inkişaf derecesini gösterir. Bu iki paralel arasındaki
(I) mesafesi, iki inkişaf kademesi arasındaki inkişaf farkını ve
aynı zamanda aslî zaman üzerinde katedilmiş mesafeyi gösterir.
Keza, gittikçe büyüyerek genişleyen (c) ve (d) kürelerine ait, (i-
j) ve (i′-j′) ile (k-l) ve (k′-l′) inkişaf sahalarının da nasıl gittikçe
genişlediklerini ve aralarındaki inkişaf ve zaman akışlarına ait
(II) ve (III) farklarının nasıl hâsıl olduklarını şemada görmek ko-
laydır.
Burada geçen inkişaf farkı tâbirinin mânâsı şudur. Evvelce,
vazife plânının başlangıcından itibaren, idraklerin icaplara inti-
bak etmeye başladığından ve böylece aslî prensibin bütün ruh
ve kâinat münasebetleri icaplarına idraklerin uyarak bir vahdete
doğru gidilip, nihayet üniteye ulaşıldığından bahsetmiştik. Ve
onun için de vazife plânından itibaren başlayan tekâmül safha-
sına aktif intibak sahası denilmişti. İşte şimdi küre zamanının
şematik izahı içinde bu hakikati de göstermiş oluyoruz. Zira kü-
relerin iki inkişaf kademesi arasında tebarüz eden ve aslî zaman
üzerinde yürüyüş diye vasıflandırılan bu fark, haddizatında bu
intibak sahasının genişlemesinden başka bir şey değildir. Fakat
bu küre inkişafının elbette bir nihayeti vardır ve bu da kâinatın
sonudur. Zaten bu inkişafların artması, kâinattaki hakikî intibak
sahasının genişlemesiyle müterafıktır. İntibak sahasının genişle-
mesi ise ünite dediğimiz idrak vahdetinin gerçekleşmesi demek-
tir.
Hatırlatırız ki sathî zaman realitelerinin tevalisinde böyle bir
inkişaf, yâni üniteye yürüyüş demek olan aslî zaman üzerinde
ilerleyiş yoktur. İnkişaf hatlarının buradaki gibi, her an geniş-
lemesi sathî zaman inkişafında bahis mevzuu değildir. Orada
sadece, muayyen bir saha içinde aslî zaman üzerindeki bir nok-
tanın bütün icaplarını yerine getirmenin hazırlıkları yapılır.
*
* *

229
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

Gerek sathî, gerek kürevî zamanlara ait bu iki şema gösterir ki

sathî zamanda olduğu gibi, kürevî zamanda muayyen bir saha
içinde kalarak hamlelerin birbirine eklenmesi şeklinde kesintisiz
devam eden inkişaf tarzı yoktur. Burada, evvelkinde olduğu gibi
ayrı ayrı devreler de yoktur. Bilâkis her an genişleyen yeni inki-
şaf sahaları vardır. Diğer tâbirle burada, aslî zamanın bir tek anı
içinde hapsolmuş, mahdut sahadaki periyodik gidiş hareketleri
değil, kâinatın hudutlarına kadar dayanan sonsuzluk içinde ge-
nişleme, ilerleme ve inkişaf etme sahaları vardır. Ve bu ilerleyiş
ünitede nihayet bulmaktadır. İşte bununla da evvelce söylenmiş
bulunan; hakikî tekâmülün kürevî zaman idraki ile başlamış ol-
duğu sözünün mânâsını daha açık olarak izah etmiş oluyoruz.
*
* *
Şimdi burada çok mühim bir problemin açıklanmasına sıra
gelmiştir. Bu problem; kâinatta aslî icaplara tâbi olarak seyreden
aslî zamanın âlemlere müteallik olan durumlarının, o âlemler-
deki madde vasatlarına intibaklarını, bağlantılarını sağlayarak
zaman formlarını meydana getiren mekânın mahiyetidir. Bir
tarafta zaman formunu meydana getiren hareketler var, diğer
tarafta da zaman idrakinin husulü için bu hareketlere bağlan-
ması icap eden madde vasatı mevcut. Fakat zaman ve mekânın
münasebetlerinde saymış olduğumuz üçüncü şart, yâni bu va-
satın zaman hareketlerine bağlantısı temin edilmeyince mekân
teessüs edemez ve zaman formunun tezahürü mümkün olmaz.
O hâlde burada, kâinat mekanizmasında esas rol alan büyük bir
âmil vardır. İşte bir âleme mahsus mekânı teşkil etmek ve zaman
formunu kurabilmek için, mevcut madde vasatını zaman formu-
na ait hareketlere bağlayan unsur, kâinat ötesinde aslî prensibe
tâbi yüksek kader prensibidir ki bunun kâinatta kader mekaniz-
ması hâlinde tecelli eden icapları, aslî icaplarla ve aslî zaman ile
birlikte üniteden süzülerek kâinata yayılmaktadır. Şu hâlde kısa-
ca mekân, kaderin âlemlerdeki ve kâinattaki tecellisidir. Yâni bir
âlemde, zamana ait hareketlerle madde vasatlarının bağlanma-
sından ileri gelen mekân; kaderin o âlemdeki tezahürüdür.

230
 BEDRİ RUHSELMAN

Demek ki kader, âlemlerdeki zamanı madde vasatlarına bağ-

layarak o âleme mahsus zaman ve mekân formlarını meydana
getiren ve zamanı kullanarak aslî icapların direktifi altında çalı-
şan ve ona bağlı bulunan kader prensibinin kâinattaki akışıdır.
Kader, âlemlerde o âlemlerin imkânlarına göre tezahür gösterir.
Meselâ hidrojen âlemindeki sathî zaman mekânı kaderin bu âle-
me mahsus tezahürüdür.
Şu hâlde üniteden bütün kâinata aslî icapları taşıyarak yayılan
kader, gene aslî icaplara bağlı zamandan istifade ederek, âlem-
lerin bütün formasyon, deformasyon ve transformasyonlarını
meydana getirir. Şimdi daha açık olarak izah etmiş oluyoruz ki
varlıkların otomatik, yarı idrakli ve idrakli olarak ihtiyaçlarına
göre, maddelerde husule getirdikleri bütün formasyonlar, trans-
formasyonlar ve deformasyonlar ancak üniteden süzülüp gelen
direktiflere göre; aslî prensip, kader ve zaman prensipleri kad-
rolarında vazifeli varlıkların yardım, müdahale ve kontrolleri ile
vukua gelmektedir.
Bu bilgi, kader ve zamanın kâinattaki esas rollerine ait sezgile-
ri insanlara verir. Eğer üniteden gelen kader ve zaman olmasa idi
aslî prensip icaplarına göre, kâinat cüzüleri durumlarının; ruh-
ların her anki davranışları ve liyakatleri karşısında vukuu icap
eden namütenahi şekil değiştirmelerine ve şekil almalarına ait
teknik faaliyet; mihrakını kaybetmiş olurdu. Ruhların tekâmül-
lerine ait, aslî prensibin tâyin etmiş olduğu icaplarla ruhların bu
icaplara liyakat derecelerini ölçüp ayarlayarak takdir eden âmil,
kaderdir. Yâni aslî icapların kâinattaki teknik unsuru kaderdir.
Kader bu fonksiyonunu zaman unsurunun yardımı ile yapar ve
onu ölçü olarak kullanır. Bu mekanizmayı kaba bir misal ile izah
ederek biraz daha aydınlatıyoruz.
Bir mektep var. Bu mektebin muayyen sınıfları mevcut. Ders-
lerin o mektepte sınıflara göre kadrolarını tâyin eden, talebele-
rin muayyen liyakatlere göre muayyen sınıflarda bulunmasını
takdir eden yüksek vekâlet makamı da var. Şimdi bir talebe, o
mektebin ilk sınıfından başlayıp hiçbir tetkike tâbi tutulmadan
bütün sınıfları otomatikman atlayarak mektebin kapısından çı-

231
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

karsa mektebi bitirmiş sayılamaz. Bunun için, o talebenin her

sene ve hattâ senede birkaç defa gene vekâlet tarafından salâhi-
yetlendirilmiş memurları vâsıtasıyla yoklanması, denenmesi ve
imtihan denilen gayet sıkı ve itinalı kontrollerden geçmesi hulâ-
sa, kendisine o mektepten o ana mahsus verilmesi icap edenle,
onun bu verilmesi icap edene liyakat kazanmış olup olmadığı-
nın incelenmesi iktiza eder. Eğer çocuk bu imtihan neticesinde;
içinde bulunduğu sınıfın hakkı olan dersleri öğrenmiş ve onlara
istihkak kazanmış ise imtihanını muvaffakiyetle başarmış, üst sı-
nıflara geçmeye, mektebi bitirmeye liyakat kesbetmiş olur. Aksi
hâlde kendi liyakatine ve bilgisi derecesine en uygun olan sınıf-
ta bırakılır ve ona göre tedris ve talimlere tâbi tutulur. Yâni, o
mektepte öğrenciler mutlaka şu kadar zaman zarfında şu veya
bu sınıfta kalacaklar ve o zaman bitince otomatikman sınıfları
atlayarak mektebi bitirecekler gibi bir kayıt yoktur. İşte hayat da
bunun gibidir. En yüksek ve salâhiyetli makam dediğimiz aslî
prensip, dünya mektebinin programını tanzim etmiştir. Bundan
kıl kadar inhiraf caiz değildir. Fakat gene bu program mucibince
öğrencilerin, yâni insanların oradaki sınıflara terfi edebilmeleri
için çalışmaları, cehit sarf etmeleri ve bu cehitleri ile mütenasip
olarak dünya mektebinde kendilerine tahsis edilmesi icap eden
sınıflara ve derecelere hak kazanmaları ve bunu da isbat etme-
leri iktiza eder. İnsanlar bunu yaptıkça lâyık oldukları sınıflara
terfi ederler, bilâkis tembellik ve beceriksizlik neticesinde bulun-
duklarını durumun liyakatlerini gösteremeyenler ona göre, yâni
liyakatleri derecesine göre muamelelere tâbi tutulurlar. Bunun
için de iki şart lâzımdır. Bunlardan birisi, insanların liyakatleri-
ni isbat edebilmeleri için lüzumlu olan cehit ve gayret hürriyeti;
diğeri ise bu liyakati takdir eden, onun aslî icaplara uygunluk
derecesini ölçüp biçen ve ona göre o varlığın o icaplar karşısında,
kendisine lâyık ve en münasip olan madde hâl ve durumlarını
hazırlayarak tertipleyen bir âmilin mevcudiyeti.
İşte aslî icapların yerli yerinde tatbikini sağlayan, varlıklar-
la aslî icaplar arasındaki mutabakatın derecelerini ve ölçülerini
takdir ve tesbit ederek kıymetlendiren bu teknik âmil, kâinattaki
kader mekanizmasıdır.

232
 BEDRİ RUHSELMAN

Demek ki, kâinat üstünde bulunan aslî prensibe bağlı kader

prensibinin kâinatta kader mekanizması hâlinde işleyen tecel-
liyatı; âlemler içinde o âlemlerin imkânlarına göre kader teza-
hürlerini meydana getirir ki bunun da âlemlerdeki görünüşü,
mekânın namütenahi hâl ve durumlarıdır. Şu hâlde, varlıkların
aslî icaplar karşısındaki liyakat derece ve ölçülerini takdir ve
tesbit eden ve varlıkların kâinat akışındaki maddî imkânlarını
bu liyakate göre ayarlayan kader mekanizması, yüksek kader
prensibinin kâinattaki tezahürüdür. Muayyen mekân formları
içinde âlemimizde görünen kaderin, başka âlemlerde nasıl tecel-
liyat gösterdiğini bu âlemin idrak ve görüşleriyle tâyin ve tavsif
etmek elbette mümkün olmaz. Yalnız şunu beyan ederiz ki bu
tecelliyat, vazife plânlarından üniteye doğru yükseldikçe bizim
âlemlerimizde cari olan fonksiyonunu elbette şümulü ile müte-
nasip olarak değiştirir. Üniteye gelince bütün icaplarla, idrak-
lerle, imkânlarla ve durumlarla birleşmiş bir vahdet hâlini ifade
eder.
*
* *
Burada izahı gereken bir nokta var. Kader mekanizması kâi-
nattaki fonksiyonunu yaparken aslî prensibe tâbi bulunan za-
man prensibi ile birlikte yürür. Zaman prensibinin kâinattaki
durumu aslî zamandır. Ve aslî zamanın, muhtelif âlemlerden
geçerken o âlemlere göre tecelliyatı vardır. Bunlardan birisini,
dünyaya mahsus sathî zaman idraki, diğerini de dünya üstü
âlemlere mahsus idrakî zaman diye biraz evvel izah etmiştik.
İşte kader mekanizması; dünyada fonksiyonunu ancak aslî za-
man ile birlikte yapabilir. Yâni kader mekanizması, aslî prensi-
bin muhasebesini ve teknik ifadelendirilmesini yaparken ölçü
olarak zamandan istifade eder.
Zaman mekanizması hem elzemdir, hem de zarurîdir. Elzem-
dir, çünkü aslî prensibin had ve öz olarak tâyin ettiğini tahakkuk
ettirmede, kader prensibinin miyarı ve ölçüsü zamandır. Zaman
olmayınca kader prensibi ölçüsüz kalır ve teknik fonksiyonunu
ifa edemez.

233
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

Zarurîdir, çünkü zaman mekanizmasının değerlendirme vasfı

olmazsa, kader mekanizmasında ahenk, bundan dolayı da aslî
prensip ile vazife ve tekâmül plânları arasında irtibat ve bu pren-
siplerle, plânlarla, âlemlerin oluşlar ve akışlar nizamına muta-
bakat olmaz ve nihayet değer farklanmalarının tâyin edilmesi
ve kıymetlendirilmesi imkânsızlaşır, dolayısıyla miktar ve sonra
keyfiyet nizamsız kalır ki bu takdirde bütün tatbikatlar mihrakı-
nı kaybetmiş olurlar.
*
* *
Aslî zaman akışının dünyadaki tecellisine sathî zaman diyor-
duk. Buna mukabil gene kâinat boyunca akıp giden ve her âle-
me mahsus tecelliyat gösteren kaderin de dünyadaki tezahürü
mekân formlarıdır demiştik. İşte, dünyada zamandan ayrılma-
yan ve zamanla kıymet ve ayar ölçüsünü bulan mekân, kader
prensibinin dünyadaki fonksiyonunun neticesidir. Bu bilgilerle
de kaderin dünyada, zaman mekanizmasıyla birlikte tecelli eden
mekân hâlindeki tezahürünü izah etmiş olduk. Ve açıkça belirt-
tik ki zaman ve mekânla kaim olan bütün realiteler, insanların
hürriyet esasına dayanan cehit ve gayretleriyle, lâyık olacakları
veya kazanabilecekleri derecelerin, gene zaman ve mekânla öl-
çülüp biçilmiş, yâni zaman ve mekân kadrolarında vazifeli var-
lıklar tarafından takdir edilmiş birtakım icap zaruretleridir.
Zira şurası bir hakikattir ki aslî icapların ve bu icaplara bağlı
bütün mekanizmaların kâinattaki tatbikatları; aslî icap, aslî za-
man ve kader mekanizması kadrolarında çalışan organizasyon-
ların vazifelileri tarafından yapılması zarurî mükellefiyetlerden-
dir. İşte üniteden süzülerek aslî tesirlerle kâinat içine yayılan
kader ve zaman mekanizmalarına ait tesirler bu mekanizmaları
yürüten kadrolar dahilinde vazifelenmiş büyük vazife plânları-
nın kâinatşümul faaliyetleriyle tatbikat zeminlerini bulurlar. Ve
bu kadroların bütün elemanları yerli yerine yerleşmiş, vazifeleri-
ni hakkıyla idrak etmiş kudretli varlıklardır.
*
* *

234
 BEDRİ RUHSELMAN

Zaman ve mekân hakkında verilmiş olan bu bilgilerden sonra

iyice anlaşılmış olur ki dünyada herhangi bir mevzuda şu ada-
mın mukadderi bu imiş demenin mânâsı: O adamın o mevzuda,
içinde bulunduğu hâdiseleri husule getiren bütün madde kom-
binezonlarının muayyen zamanlara bağlı olarak bir araya geliş-
leri ve bağlanışları o anda o şekilde zuhur etti demektir ki mekâ-
nın tarifini iyi kavramış olanlar bunun da; o adamın etrafında
ona göre mekânlar kuruldu demek olduğunu idrak ederler.
Keza; kaderi yardım etmedi sözü de, onun hakkında bekleni-
len bir mevzua ait madde kombinezonlarının beklenildiği tarz-
da değil, başka şekillerde meydana geldiğini ifade eder ki bu da
gene o mevzu etrafında arzu edildiğinden başka madde şekil-
lerinden ve durumlarından kurulmuş bir mekân demek olur.
Hulâsa mekânı ifade eden maddenin her hâl ve şekli, hâdiselerin
her durumu kaderin bir tecellisidir. Elini oynatan bir insanın bu
hareketine zemin olan vasat bir mekândır ve kaderin tecellisidir.
Yürüyen bir insan için bastığı yerler mekândır, gökyüzüne ba-
kan bir kimse için yıldızlarıyla, bulutlarıyla, renkleriyle, bütün
heyet ve durumuyla gökyüzü mekândır ve kaderin tecellisidir.
Dikkatini vücudunun herhangi bir noktasına çeviren insan için
orası mekândır ve kaderin tecellisidir. Düşünen bir insan için
muhayyilesi mekândır, hâdiseler arasında münasebetler kuran
idrak bir mekândır ve kaderin tecellisidir. Hulâsa kâinatta gö-
rünen her şey, her varlık, insanın bizzat kendisi bir mekândır ve
bunların hepsi kendi âlemlerinde kaderin birer tecellisidir. Zira
bütün bunların şekillenmeleri, çeşitli tarzlarda birbirine bağlan-
maları, sayısız kombinezonlar hâlinde analiz ve sentezlere tâbi
tutulmaları, yâni bütün hâdiselerin ve madde hâllerinin vukuu
mekânın çeşitli varyeteleridir ki bunlar da kader mekanizması-
nın fonksiyonu içinde yürürler.
*
* *
Varlıklar, sahip oldukları hürriyetleri sayesinde daimî su-
rette imtihanlar içinde bulunurlar. Bu imtihanlar karşısındaki
davranışlar, müspet veya menfî reaksiyonlar, hulâsa, muvaffak

235
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

oluşlar veya olamayışlar kaderin takdir ve tesbit ettiği madde

kombinezonlarının, yâni mekânların namütenahi hâl ve durum-
larının meydana gelmesini neticelendirir ve varlıklar liyakatleri
derecelerine göre bu hâdiselerin çeşitli durumlarında yaşarlar.
İşte bütün hâdiseler ve onları meydana getiren bütün madde
kombinezonlarının her biri kader mekanizmasının tecellisi olan
mekânlardan ibarettir. Hulâsa, varlıkların fiil ve hareketlerine
göre derecelerinin ölçülüp biçilerek aslî icaplardaki durumla-
ra uydurulmaları için, muhasebe ameliyelerinden geçirildikten
sonra ayarlanmaları ve formlara bağlanmaları kader mekaniz-
masının aslî icaplar altında, aslî zamanı kullanarak çeşitli madde
ve hâdise formlarını ve tertiplerini meydana getirmesi demektir.
Artık bu bilgilerden sonra vazife plânına henüz girmemiş ve
en küçük hareketlerine kadar her durumları imtihanlara tâbi tu-
tulmuş dünya insanlarının gelecekleri hakkında, isim ve zaman
zikrederek kat’î lisanla konuşmak doğru olmaz. Zira insanlar,
hürriyetlerini kullandıkları istikametlere göre, muhitlerinin ve
mekânlarının, yâni bir tek kelimeyle kaderlerinin yürüyüşünü
kendileri neticelendirmektedirler. İstikbale ait sözler, bâzı ka-
yıtlar altında, ancak hakikatlerin tahakkuk etmekte bulunduğu
vazife plânlarında söylenebilir. Dünyada geleceğe ait kat’î hü-
kümler bütün insanların hürriyet salâhiyetlerini reddetmek olur.
Bir noktadan itibaren diğer bir noktaya yürümek üzere serbest
bıraktığınız küçük bir karınca bile ister yolunda aynı hızla yürü-
yerek muayyen zamanda o noktaya varır, ister biraz eğlenerek
veya sağa sola saparak yolunu uzatır, isterse gerisin geriye döne-
rek yolunu büsbütün değiştirir. Bütün bunlar onun alacağı neti-
celerin şeklini, yâni onun kaderlerini tâyin eder. Yukarıdan beri
verilmiş olan bu bilgiler, kâinata bir projektör ışığı sembolüyle
indiğini kabul ettiğimiz aslî icapların ruhlara ve maddelere şâmil
kudretleri arasında, kader mekanizmasının ve aslî zamanın da
bulunduğunu ve aslî icapların tahakkuku zımnında bunların ne
kadar mühim rolleri olduğunu anlatmaya kâfi gelir.
*
* *

236
 BEDRİ RUHSELMAN

Şimdi, vazife safhasına girildikten sonra oradaki yürüyüş

hakkında da bâzı bilgileri vereceğiz.
Vazife plânı, tekâmüle açık bir idrak ile devam edilmeye baş-
lanabilen bir merhaledir. Vazife plânına kadar gelen otomatik,
yarı idrakli inkişaflar burada tam idrakli bir safhaya girmiştir.
Bunun da açık mânâsı şudur: Varlıkların idrakleri bu plânda tır-
mandıklarını söylediğimiz ışık konisi hüzmelerine kendi kud-
retleriyle intibak etmeye başlamışlardır. Onun için vazife saf-
hasına aktif intibakların başladığı safha da diyoruz. Bu safhada
ilerlendikçe icaplara idraklerin intibak sahaları da genişler, yâni
idrakler, tekâmül ettikçe akan aslî zaman içinde, ruh ve kâinat
münasebetlerine ait ilâhî icaplara daha geniş çaplarda intibak
ederler. Diğer tâbirle bütün idrakler bu icaplarla ve dolayısıyla
birbirleriyle birleşirler ki buna da vahdet hâli, yâni ünite deriz.
Bununla beraber, vazife plânının bu ilk kademelerindeki vahdet,
tam olmaktan daha çok uzaktır, ama tahakkuk etmeye başlamış-
tır. Meselâ aslî prensibin, ruhların ihtiyaçlarıyla, kâinat cevhe-
ri imkânlarının münasebetlerine ait sonsuz icaplarını (n) adedi
gibi namütenahi bir kıymet olarak kabul ettiğimize göre, vazi-
fenin ilk kademelerinde bu kıymetlere o kademedeki varlıkların
idrakleri, henüz pek küçük çapta intibak edebilmiştir. Ve idrak
hangi icaplarla intibak, yâni vahdet hâline geçmiş olursa orada
hakikatleşir. Ve o varlık oradaki ahengin bir cüzünü teşkil eder.
İşte bu, ahenge katılmak, ahenkten olmak demektir. Bu bilgi, va-
zife plânının bir tahakkuk, bir gerçekleşme plânı olduğu tâbiri-
nin de mânâsını izah eder. İşte bu plânın başlamasıyla beraber
idrakler, kâinat hakikatlerine gittikçe daha büyük bir kudretle
nüfuz etmenin yolunu tutarlar. Yâni o hakikatlerin ahengi içinde
gittikçe şümullenirler.
Keza bu bilgi diğer büyük bir hakikati daha izah eder. Aynı
icaplarda tam bir mutabakat hâline gelmiş muhtelif varlıklar,
o noktada birbirleriyle de vahdet hâline girmişler demektir. Şu
hâlde vazife plânının muhtelif kademelerinde, muayyen icaplar-
da birleşmiş, vahdet hâline gelmiş muhtelif vazife grubu vardır.
Bunlar arasında dünyada olduğu gibi, realite farkları yoktur.
Zira esasen onlar hakikatlere intibak hâlindedirler. Orada reali-
teler değil, hakikatler vardır.

237
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

Bununla beraber tekrar ediyoruz, bu intibak birdenbire vazife

plânının bütününe şâmil olmuş değildir. Tam ve bütün intibak
ancak ünitede mümkün olur ki bu da vazife plânının ilk kade-
melerine nazaran henüz nihayetsizlik denecek kadar uzaktadır.
*
* *
Ünitede artık realite diye bir şey yoktur. Aslî prensibin kâi-
nattaki akışı olan aslî icaplar, kader ve zaman prensiplerinin kâi-
nattaki akışları olan kader mekanizması ve aslî zaman, oradaki
idraklerle birleşerek vahdeti meydana getirirler. Orası hakikatin
kendisidir. Kâinatın son sınırı ve tekâmülün tahakkukunun ifa-
desidir. Kâinatın bütün idaresi ancak, buradan süzülerek yayı-
lan tesirlerle mümkün olur.
*
* *
Vazife plânının ilk kademelerinden itibaren üniteye kadar
uzanan ve namütenahi görünen yolların katedilmesi de çok
komplike mekanizmalarla vukua gelir. Bu hususta bilgi vermek
için projektör sembolündeki ışık tabanının, ilk vazife plânı ka-
demelerinde bulunduğu ana dönelim. Varlıklar yukarı, bu ışık
konisinin tepesine doğru tırmanmaya başlamışlardır. Burada,
muayyen icaplarda iştirak etmiş idraklerden ve bu birleştikleri
noktalarda onların bir tek varlık hâline girdiklerinden bahset-
miştik. Böyle bir hâl vazife plânının altındaki âlemde, meselâ
dünyada yoktur. Zira insanların tam mânâsıyla, hiçbir hakika-
te ulaşmaları mümkün olmadığından insanlık, hakikatin yalnız
izafiyetleri içinde, yâni realitelerde yaşamaktadır. Binaenaleyh
dünyada ne kadar idrak varsa o kadar realite mevcuttur. Çünkü
dünyada hakikatin kendisi değil, idraklerin çeşitli kapasitelerine
göre değişen; hakikatlerin çeşitli ve izafî tecelliyatı mevzubahis-
tir. Her idrakin, böyle kendi kapasitesine göre kıymetlenebilecek
şeyler elbette birbirinden farklı olacaktır. Bunun için dünyada
hiçbir nokta üzerinde, idraklerin tam mutabakatı ve vahdeti ka-
bil olmaz. Bu ancak vazife plânından itibaren başlar.

238
 BEDRİ RUHSELMAN

Vazife plânında başlayan bu mutabakatlar, varlıklara birtakım

işler ve vazifeler yükler ve onları -intibak sahalarının genişliği-
ne göre- birtakım mükellefiyetlere tâbi kılar. Onlar bu mükelle-
fiyetleri ifa ederken, gösterecekleri liyakatlerin derecesine göre
intibak sahalarını daha ziyade genişletirler ve idrakî zaman ve
mekânın geniş imkânları içinde, üniteye doğru yükselen vazife
plânı kademelerinin üst basamaklarına tırmanırlar. Fakat var-
lıkların bu mükellefiyetleri aşağı plânlarda akıllara gelebileceği
gibi, verilip alınan şeyler değildir. Zira zaten, hakikatle muta-
bakat hâline girmek, onunla birleşmek demektir ki mükellefiyet
dediğimiz şeyin hakikî mânâsı da bu vahdetten çıkar. Şu hâlde,
varlıklar vazife kademelerinde yükseldikçe mükellefiyetleri de
mukadderat mekanizması altında otomatikman artar. Vazife
plânındaki varlıklara mükellefiyeti kimse tahmil etmez. Yeter
ki onlar, bu mükellefiyetlerinin -kader mekanizması muvacehe-
sinde- liyakatlerini arttırsınlar. Böyle olunca oradaki varlıklar da
imtihanlardan tamamıyla azade değildirler.
*
* *
Şimdi, bu mükellefiyet liyakatlerinin nasıl meydana geldiğini
belirtelim. Varlıkların, madde kâinatı içinde ve kader mekaniz-
masının icapları altında idrak vahdetlerinin ilk adımına, vazife
plânında başladığını söylemiştik ve buna da idraklerin icaplara,
hakikatlere ulaşması, gerçekleşmesi demiştik. İşte varlıkların, va-
zife mükellefiyetini intaç eden zaruret; bu gerçekleşmeden ileri
gelir. Bu gerçekleşmeler, idrakî zaman mekanizmasıyla yürürler.
Vazifeliler de zaten idrakî zaman ve mekân şartlarına tâbidirler.
Gerçekleşme -projektör sembolüyle ifade ettiğimiz- aslî icap-
lara idraklerin intibak etmesi demek olduğuna göre, ilk gerçek-
leşmeler vazife plânının ilk kademelerinde başlar, yüksele yük-
sele ünitede son şümulüne ulaşır. Şu hâlde varlıkların, kâinata
inen aslî prensip ışığı hüzmesine tırmanarak yukarılara çıkması
demek, o ışık hüzmelerinin şümulünde mevcut olan bütün icap-
lara idraklerinin intibak etmeleri, onun ahengine girerek gittik-
çe daha geniş çapta o ahenge karışmaları demektir. Bu tırmanış

239
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

ünite dediğimiz, kâinatın son imkân hudutlarına geldiği zaman,

o varlığın idraki bu ışık hüzmesinin ihtiva ettiği bütün icaplara
intibak etmiş, tam o ahenkten olmuş ve dolayısıyla kâinat cü-
zülerine ve bütününe hâkim bir durum almıştır. Yâni kâinatın
bizzat kendisi olmuş gibi o büyük vahdete karışmıştır. Şu hâlde,
vazife plânının ilk kademesinden itibaren varlıklar tedricen, yâni
aslî prensip ışığına tırmandıkça kendi bulundukları noktalara
kadar vâkı olan intibakları derecesinde, kâinat cüzülerine hâkim
durumlara geçerler ve bu hâkimiyet ünite içinde tamamlanır.
*
* *
Bu mükellefiyetlerin nasıl tecelli ettiklerine gelince, gerçek-
leşmiş idrakler bu gerçekleşme ile zaten hakikatlerin tatbikatları
içine girmişler demektir. Ve bu tatbikatın her biri de birer mükel-
lefiyettir. Böylece, muayyen gerçeklerin tatbikatı, muayyen id-
raklerin iş birliklerini zarurî olarak neticelendirmiş bulunmakta-
dır. İşte bu noktadan itibaren birtakım kadrolar ve organizasyon
sistemleri zarureti başgösterir. Onun için burada kadrolardan
bahsetmemiz lüzumludur. Şurası bir hakikattir ki kâinatta ihti-
yacın, tekâmül zaruretinin ve kader mekanizmasının haricinde
mümkün olabilecek bir hâl düşünülemez. Keyfilik diye bir şey
yoktur. Bu prensip bütün gruplar, bütün irtibatlar, bütün kad-
rolar için caridir ve değişmez. Binaenaleyh kadrolar; kâinattaki
tekmil oluş ve akışların yürütülmesinde âmil yüksek icaplara
bağlı, kâinatşümul mekanizmalarda vazifelenmesi gereken or-
ganizasyon sistemlerinin zarurî birer neticesidir. Her organizas-
yon sisteminin hangi kadro dahilinde çalışması lâzım geliyorsa
o sistem ona göre kurulur ve işler. Şu hâlde kadroların kurulu-
şu esas prensiplere, ana mekanizmalara uygun olması gerekir.
Meselâ evvelce bahsettiğimiz kader mekanizmasının işlemesi de
muayyen kadrolar içinde kurulmuş organizasyon sistemlerinin
faaliyetleri ile düzenlenir.
*
* *

240
 BEDRİ RUHSELMAN

Üniteden süzülüp gelen icaplara göre kâinatta üç ana kadro

vardır.
1 - Aslî prensip kadrosunda vazifeli olan varlıkların kadro,
plân ve teknikleri,
2 - Kader mekanizmaları kadrosuna dahil varlıkların kadro ve
teknikleri,
3 - Aslî zaman kadrosuna dahil varlıkların plân ve teknikle-
ri ve bunların hepsinin kendilerine has realitelerini kabili temin
hususlar.
İşte bu üç ana kadroya bağlı olarak, ruhların kâinattaki tekâ-
müllerine ait icapları bütün teferruatıyla yerine getiren, sayısız
organizasyonlar ve bu organizasyonların hiyerarşik tertiplerle
birbirine bağlanmasından meydana gelen büyük organizasyon
sistemleri mevcuttur. Bunların hepsi kâinatta görülecek sayı-
sız işlerde vazife plânının ilk kademelerinden itibaren üniteye
kadar vazifelendirilmiş veya vazifelenmiş varlıklardan müte-
şekkildir ki bu vazifeli varlıklar kendi organizasyonları içinde,
üniteden gelen yukarıda saydığımız üç umumî ve koordine va-
zife kadrosunun prensipleri ve direktifleri altında kıl kadar şaş-
madan vazifelerini görürler. Bu vazifeler muhtelif âlemlere ait
sayısız işlerdir. Meselâ dünyaya has zaman istasyonları, kaba
hareki faaliyetlerini idare eden istasyonlar, ferdî ve küçük grup
tekâmül plânlarını idare eden istasyonlar, nihayet gittikçe büyü-
yen, şümullenen ve geniş çaplardaki kütlelerin umumî tekâmül
hamlelerini, plânlarını ve onunla ilgili madde inkılâplarını sevk
ve idare eden, yürüten istasyonlar gibi sayısız ve birbirine bağlı
organizasyonların gördüğü vazifeler vardır. Bugünkü dünya-
nın büyük inkılâp faaliyetlerinde vazifelenmiş, yüksek vazife
plânından büyük bir organizasyonun dünya inkılâbına ait işleri
arasında bu kitabın meydana getirilmesi yolundaki faaliyetler de
bu vazifeler meyanındadır. İşte böylece gittikçe şümullenen kâi-
nat işlerinde vazifelenmiş varlıklar bir organizasyonlar sistemi,
bir koordinasyon ve kooperasyon prensibi, bir hiyerarşi nizamı
içinde vazife ile mütenasiben vazifenin liyakatine uygun durum-
lar alırlar. Bu yürüyüş böylece tekâmül ederek nizam, tertip ve

241
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

ahenk içinde kâinatımızdaki ifadesiyle sezilebilen tekâmülün

gerçekleştiği üniteye doğru akıp gider.
*
* *
Organizasyon sistemlerinin vazife plânından itibaren kurul-
duğunu bildirmiştik. Keza, ilk organizasyonun da vazife plânı-
nın ilk kademelerinde başladığını söylemiştik. Şimdi organizas-
yonların ilk kuruluşu hakkında da lüzumlu olan bilgiyi vermek
lâzım geliyor.
İnsanların, dünyayı bitirince doğrudan doğruya vazife plâ-
nına geçemeyeceklerinden ve yarı süptil bir arasat âlemde bir
müddet kalacaklarından evvelce bahsedilmişti. Zira insanların
vazife plânına geçmezden evvel, dünyada iken dünyanın meselâ
bugünkü şartlarının icaplarına göre, henüz tamamlayamadıkları
bâzı taraflarını düzenlemeleri lâzım gelmektedir ki bu da onların
ancak bu yarı süptil âlemde bir müddet yaşamaları ile mümkün
olacaktır.
Yarı süptil âleme gelince orada bütün dünya şartları ve reali-
teleri sona ermiş, ancak oranın vazifeye hazırlayıcı ve insanların
eksik taraflarını tamamlayıcı yeni durumları başlamıştır. Bu ek-
sik kalan taraf da insanların dünyada iken sezip de tanıyamadık-
ları sevginin orada zuhur edecek olan hakikî cephesidir. Orası
bir sevgi plânıdır.
Bu plânda, vazife plânındaki vazife idraki henüz başlamamış-
tır ama mahiyetlerini insanların bilemedikleri oradaki sevginin
tatbikatları ve mükellefiyetleri içinde vazife idraki liyakatlerini
yavaş yavaş tesis edici unsurlar vardır. Bittabî bu hazırlıklar ora-
da artık basit zaman idraki üstündeki idrakî zaman tekniğine
tâbidirler.
İşte yarı süptile intikal eden varlıklar orada bir müddet geçir-
dikten ve kâfi derecede tatbikatlarını yaptıktan sonra yavaş ya-
vaş üçer beşer gruplar hâlinde vazife plânının icaplarına ait ilk
tatbikatları yapmaya başlarlar. Bu gruplaşmalardaki irtibatlara
ait dünya insanlarının sezebileceği tek nokta, sevginin vazifeye
doğru kayan çeşitli varyetelerinin bulunacağı mefhumudur. Fa-

242
 BEDRİ RUHSELMAN

kat ne bu sevgiyi, ne de onun varyetelerini dünyadaki insanlar

asıl mânâsıyla anlayamazlar.
İşte teşekkül etmiş küçük gruplarıyla vazife plânına girişin
son hazırlık tatbikatlarını yapan varlıklar bu tatbikatları sırasın-
da sessizce, belirsizce ve son derece tatlı bir akışla vazife plânının
ilk kademelerine kayarak geçerler ve derhal vazife plânının ilk
kademelerine ait işlerle vazifelenirler. Bunlar hep o küçük top-
luluklarını orada, yukarıda uzun uzadıya izah ettiğimiz intibak
mekanizması yüzünden muhafaza ederek tek bir fert hâlinde ça-
lışan vazife plânının artık vazifeli varlıkları olurlar. Orada dün-
yada olduğu gibi ölerek, yeniden doğarak intikaller olmadığı
için bu geçiş, dediğimiz gibi uyanık ve çok tatlı intibalarla vuku
bulur. Yarı süptil âlemde ölüm yoktur. Zira oradaki maddelerin
inceliği böyle şiddetli transformasyonlara lüzum ve ihtiyaç his-
settirmez. Bu hâller ancak, dünyamıza ait olan kaba maddeler
âleminde cari zaruretlerdir.
*
* *
Vazife plânında teklik, yâni bir tek fert hâlinde faaliyet bahis
mevzuu değildir. Orada ancak gruplar çalışır. Fakat her bir grup
bir tek fert itibar edilir. Yâni o grubun her ferdi grubun kendisi-
dir, grup da bir tek ferttir. Binaenaleyh vazife plânındaki vazifeli
bir varlığın meselâ filan işte vazifelenmesi demek, o vazifelinin
tâbi olduğu grup bütününün o işte vazifelenmesi demektir. Zira
o gruptaki idraklerin hepsi bir tek idrak hâlinde o vazife üzerin-
de toplanmış bulunur. Binaenaleyh burada ayrı ayrı hüviyetler
bahis mevzuu olmaz. İşte vazife plânındaki kolektivitenin dün-
yada bilinmeyen ve tatbiki mümkün olmayan karakterlerinden
birisi de budur. Meselâ ender vakalarda büyük bir vazife ile
dünyaya gelmiş, dünya çapında bir hareket yaratmak vazifesini
üzerine almış bir tek bedenli vazifeli varlık dünyada iken plânın-
dan ayrılmıştır ve tektir. Fakat onu destekleyen plânına mensup
tek bir varlık değil, bütün o varlığın tâbi olduğu organizasyonun
vahdet hâlindeki organlarıdır.

243
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

*
* *
Vazife plânı, icaplara intibaklar plânıdır demiştik. Şu hâlde
icaplara intibak eden idraklerin de aynı zamanda birbirleri ile
intibak hâline girerek vahdet teşkil etmeleri zarurî olur. Böylece
vazife plânına geçmiş bir vazife grubu veya üç beş kişiden mü-
teşekkil bir tek organizma tam bir iş birliği içinde ilk vazifesini
yapmaya başlar. Bu ilk vazife, vazife plânının en alt kademeleri-
ne ait işlerdir. Zira bu kademeden itibaren vahdet yolu boyun-
ca gayeye ulaşmak, yâni aslî icapların bütününe uyabilmek ve
ahenge bütünüyle karışabilmek için geçilecek daha namütenahi
merhale vardır. Ünite ile bu ilk vazife kademeleri arasında sayı-
sız faaliyetler, işler, vazifeler ve durumlar mevcuttur.
Fakat vazife plânının bu ilk ve nisbeten en basit kademele-
rinde bile dünya ölçüsü ile çok büyük işler ve vazifeler bulunur.
Meselâ bunlar dünyadaki bir insanın tekâmülü ile vazifelenirler,
klâsik spiritlerin, okültistlerin ve mistik ekollerin hâmi ruhlar,
koruyucu melekler, yardımcılar, metr’ler gibi az çok küçük ve
büyük grupların faaliyetlerini destekleyen vazifelilerin bir kısmı
ekseriya vazife plânının bu kademesine ait varlıklardır. Bunlar
aynı zamanda kendilerinden daha üstün organizasyonlar tara-
fından, hattâ yarı idrakli olarak daha büyük diğer işlerde de kul-
lanılırlar.
*
* *
Vazife plânının ilk kademesine (A) diyelim. Buradaki vazife
grupları çalışırken bittabî, daima üstten gelen tesirlerin kontrolü
ve hattâ direktifi altındadırlar. Esasen üniteye kadar bütün vazi-
fe plânlarının kademelerinde bu hâl caridir ve zarurîdir. Evvelce
vermiş olduğumuz üniteden inen ışık konisi sembolü bu zarure-
ti daima izah eder.
(A) plânındaki bir vazife grubu bir üstte bulunan (B) plânın-
daki üst bir vazife grubunun nezareti altında çalışırken, üstteki
(B) grubuna organizatör, (A) plânındaki gruba da organ deriz.
Böylece (A) kademesindeki gruplar idrakî zaman tekniği ile va-
zifeler görerek aslî zaman akışında süratle mesafe alırlar ve bu

244
 BEDRİ RUHSELMAN

faaliyetleri sayesinde intibak sahalarını genişletirler. Bu sırada

onların işleri, vazifeleri ve mükellefiyetleri de o nisbette artar ve
şümullenir. Böylece bir üste, yâni (B) plânına intikal ederler. Ar-
tık kolayca anlaşılır ki bu grupların (B) plânına intikali demek,
intibak sahalarının bir o kadar genişlemiş bulunması demektir.
Yâni (B) kademesine geçerken bu grupların idraklerinin diğer
bâzı gruplarınınki ile de birleşmeleri neticesinde fertleri çoğalan,
dolayısıyla idrakleri artan daha büyük gruplar meydana gelir ve
bittabî idrakler de o nisbette genişler. Bu şu demektir ki alt kade-
melerden üst kademelere yükseldikçe üst kademelerde grupla-
rın adetleri azalmakta, fertleri çoğalmaktadır. Ve diğer grup fert-
lerinin idraklerinin inzimamı ile birleşen gruptaki idrak seviyesi
süratle şümullenmektedir ki bu da intibaklar zaruretinin tabiî
bir neticesidir. İntibak sahaları genişledikçe gruplar birleşir ve
grupların adedi azalır. Bu hâl üniteye kadar böyle devam eder,
üst kademelerde, gittikçe çok geniş organizasyonlar içinde birle-
şen evvelki plânların nisbeten küçük organizasyonları, üniteye
geldikleri zaman bir tek organizasyon hâlinde toplanmış bulu-
nurlar. Bütün idrakler burada bir tek idrak hâline girer. O mu-
azzam idrak hiçbir insanın, hattâ sezgisine bile varamayacağı bir
kudret olur. Artık ona ne bir organizasyon, ne bir plân denemez.
O, bir tek olarak kâinata ait kudretin tamlığı içinde ve kâinatın
bütün imkânları ile, icapları ile, idrakleri ile ve bütünü ile her
şeydir. İşte bunu ancak ünite dediğimiz bir vahdet idraki ile ifa-
de ediyoruz.
*
* *
Evvelce işaretlediğimiz bir noktayı burada son olarak tekrar
belirteceğiz. Yukarıki ifadelerle dünyada cari olan bir vahdet-i
vücut nazariyesinin kastedildiği düşünülmemelidir. Burada
söylenenler yalnız madde kâinatına ait icaplar ve hakikatlerdir.
Madde kâinatının da ancak bir vâsıtadan ibaret olduğu, kitapta
mükerreren ifade edilmiştir. Bu vâsıtanın gayesi, ruhların ihti-
yaçlarının kâinatımıza ait tekâmül diyebileceğimiz kısmının ger-
çekleşmesidir ki bu da ünite ile ifade edilir. Şu hâlde yukarıki
satırlarda verilmiş olan bilgiler, yalnız kâinatımızda olup biten

245
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

şeylere aittir. Onun ötesinde daha sonsuz ihtiyaçlar ve sonsuzluk

kelimesinin dahi ifade etmekten çok uzak bulunduğu hakikatler
ve erişilmezlikler vardır ki bunlara kâinatın gücü yetmez ve kâi-
nat idraki ulaşamaz.
Esasen kitabın ilk kısımlarında da açıkça ifade edildiği gibi,
bütün bu kâinat olaylarının ve kâinat teşekkülâtının gayesi, ruh-
lar dediğimiz ve mahiyetini aslâ bilmediğimiz hakikatlerin kâi-
natımıza ait olarak tekâmül şeklinde kabul edilen ve ihtiyaç mef-
humu ile sembolleştirilen durumlarının tahakkukudur. İşte tam
idrakine varamadığımız ünite, bu tahakkukun ifadesidir. Kâinat
içinde, her şey oradan gelir, kâinat oradan idare edilir. Kâinatın
her zerresi hâline girerek onu yürüten, var eden küllî ışık hüz-
meleri oradan fışkırır.
*
* *
Hulâsa ünite, varlıkların kavrayamayacakları ve ancak oraya
girdikten sonra kavuşabilecekleri kâinatın küllî bir idrak, icap
ve imkân vahdetidir. İnsanlara bundan daha ilerisini söylemek
imkânsız ve lüzumsuzdur.

246
MADDE İLE SEN, HER ŞEYLE HİÇ OLAN
VE BU HER ŞEYİN AHENGİNE UYABİLEN SEN,
O AHENKTEN OLACAĞIN ANI ÖZLE.
Dünya, güneş sistemi içinde bir organdır. Onun da diğer bütün
organlar gibi, muayyen hayat devreleri, inkişaf safhaları, inkılâp-
ları, etraftan ve yukarılardan aldığı sayısız tesirlerle bozulan ve
tekrar kurulan muvazene durumları vardır. İşte dünyanın şim-
diye kadar geçirmiş olduğu sayısız inkılâplardan sonuncusuna,
yâni önümüzdeki inkılâba dair burada vereceğimiz izahat kita-
bın sonundaki bilgilerin anlaşılmasını kolaylaştıracaktır.
*
* *
Bundan takriben yetmiş bin sene evvel dünyada belli başlı
iki büyük kıta vardı. Bunlardan birisi, şimdiki Pasifik denizinin
bulunduğu sahayı dolduruyordu. Bu, kuzey tarafı geniş, güney
tarafı sivri büyük bir kara parçası idi. İnsanlar buna Mu kıta-
sı derler. Diğeri ise Atlantik okyanusunun bulunduğu yeri işgal
eden büyük bir kıta idi. Bu iki büyük kıta arasını dolduran bir
sürü adalar, takım adalar, şimdiki Himalaya’nın bulunduğu
yere tekabül eden kara parçaları ve bunlardan başka bâzı küçük
kıtalar vardı. O zamanki dünyanın manzarası bu idi. Demek ki
o zaman, bugünkü coğrafî durum yerine başka bir dünya sathı
teşekkülâtı mevcuttu.
*
* *
Bu kıtalar üzerinde bugünkü dünya insanlarına nazaran,
daha çok müterakki ve medenî insanlar yaşıyordu. Onların dün-
ya ilimlerine ait bilgi ve teknik kudretleri, bugünkü dünya insan-
larınınkinin çok üstünde idi. Meselâ, onlar bugünkü dünyada
yeni yeni keşfedilen radyoaktif maddeleri, radyoları, televizyon-

249
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

ları, elektronik cihazları ve bunlara mümasil teknik vâsıtaları

bugünkü dünya insanlarınınkine nisbetle, dünyalarının batışın-
dan daha çok evvel keşfetmişler ve hattâ atom enerjisini kendi
inkılâplarından bin sene evvel bulup kullanmaya başlamışlardı.
Gerçi onların da çok medenî ve müterakki bu toplulukları ya-
nında, nisbeten basit ve hattâ vahşi kabileleri vardı. Fakat o vahşi
insanlar dahi bugünkü dünyada bulunan vahşilere nazaran daha
mütekâmil durumda idi. Hulâsa, geçen son dünyadaki insanlar
her sahada bugünkülerden üstün bir medeniyet sahibi idiler.
*
* *
Dünyadaki inkişafın zirvesine ulaşan insanların bu hâli, ken-
dilerinde öyle bir gurur ve her şeye kaadir olabildikleri iddiası
gibi öyle aşırı bir durum yaratmış idi ki bu durum onları, hidro-
jen âleminin kaba maddeleri içine daha ziyade gömmek suretiy-
le, dünyanın tabiî şartlarını mûtat dışı yollardan bozmaya müte-
mayil birtakım hareketlere sevk etti. Gene bunun neticesi olarak
onlar lükse, zenginliğe, konfora, maddeperestliğe, hodkâmlığa,
her türlü ihtirasa kapıldılar, hidrojen atomunun kaba kombine-
zonları içine gömüldüler ve bütün saadetlerini bu kombinezon-
lardan beklediler ki bu da son haddine gelmiş maddî terakki ve
inkişafların varlıklarda tevlit ettiği mezbuhane bir çırpınıştı, bir
nevi soysuzlaşma idi. Bu soysuzlaşma çok tabiîdir ve vuku bula-
cak her büyük inkılâbın öncüsüdür.
*
* *
Bir muhitte inkişaf umumî olarak yürür. O muhiti teşkil eden
-en küçüğünden en büyüğüne kadar- bütün varlıklar, kendi de-
recelerine göre inkişaf ederler ve yükselirler. Meselâ, insanlar
dünyanın en mütekâmil varlıkları hâline gelirken, dünya plânla-
rı dahilinde yaşayan diğer varlıkların her biri de inkişaf imkân-
larının üst kademelerine doğru ilerlerler. Bunun en açık misalini
kanserler teşkil eder.
O zamanki dünyanın son devirlerine doğru, sebebi insanlarca
meçhul birtakım hastalıklar başgöstermişti. Bunlardan birisi de

250
 BEDRİ RUHSELMAN

kanserdi. İnsanlar arasında kanser vakalarının çoğalması biraz

evvel bahsettiğimiz sebebe bağlı, hüceyrelerde tezahür eden bir
soysuzlaşmadır.
İnsan bedenlerinde bulunan hüceyrelerin, organların her biri,
nisbeten iptidaî varlıkların birer maddî hayat sahasıdır. Onlar
bu madde sahalarında ve o sahaların kendilerine vermiş olduğu
imkânlar dahilinde inkişaflarını yapmaktadırlar. Zamanla inki-
şaf eden bu basit varlıklar, bir an gelir ki daha ileri gidebilmek
için muhtaç oldukları şeyleri, içinde bulundukları maddelerden
temin edemezler. Yâni bu madde imkânları ve şartları onların
ileri hamleleri kazanmalarına müsaade etmeyecek kadar kısır-
laşır. Hâlbuki varlıkların inkişaf hamleleri durmaz. Ve hiçbir
hudut tanımadan daima ileri doğru atılmak ister. Bu durum,
imkânları bol olan vasatlarda normal yürüyüşler hâlinde tecelli
ederken, böyle imkânları kısırlaşmış ve varlıkların daha geniş ve
ileri hamlelerine yetecek sahaları kalmamış madde vasatlarında;
onların çırpınışlarıyla, huzursuzluklarıyla, teşevvüşleriyle mü-
terafık anormal, mûtat dışı ve soysuzca görünen birtakım hare-
ketlerine sebep olur. İşte Mu dünyasının batacağı ana tekaddüm
eden zamanlarda kanser hâline girmiş madde vasatlarını, yâni
hüceyreleri idare eden varlıkların durumları da böyle olmuştu.
Beden organizması içinde bulunan bu varlıkların, kendi hisse-
lerine ait maddî inkişaf vasatları, daha ileri gidebilmelerine yol
vermez hâle gelmişti. Meselâ bedeni teşkil eden bir deri hücey-
resinin nihayet, o bedende kendisine tahsis edilmiş muayyen bir
fonksiyon sahası vardır. Onun üstüne bu hüceyrenin çıkmasına
bedenin somatik durumu müsait değildir. Böyle bir çıkış bede-
nin ahengine uymaz. O hüceyreyi kendisine bir inkişaf vasatı
yapmış olan basit varlık, ilk zamanlarında fonksiyonunu mü-
kemmelen yaparken, muhtaç olduğu inkişafını sağlayabiliyor-
du. Fakat bir an geldi ki o, bu inkişaf devresini bitirdi. Daha üst
inkişaf vasatlarına hazırlanmak ihtiyacını duymaya başladı. O
hüceyrenin, içinde bulunduğu mûtat biyolojik şartlar ve imkân-
lar bu ileri faaliyet ihtiyaçlarına cevap verecek durumda değil-
diler. Binaenaleyh hüceyre varlığı bedenine sığamaz oldu. İşte
bu durumun neticesi olarak, evvelce normal bir deri hüceyresini

251
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

mûtat yollarda usulü ile kullanan o basit varlık şimdi, bedenin

nizamı ve ahengi dışına doğru istikamet almış hâlde çırpınmaya
başladı. Bu çırpınış, o hüceyrenin deri camiası içinde, o camiaya
uymayan birtakım hâl ve durumlarına sebep oldu ki bu da tabi-
atıyla onun inkişafında kanserleşme denilen müşevveş bir hâli
meydana getirdi. Şurası da muhakkak ki deri hüceyresinin bu
kanserleşmiş ve deri organizması dahilindeki ahenk ve nizam
dışı faaliyetlere yönelmiş hâli, artık bir inkişaf safhasını bitirip,
daha üst safhaya geçmek için çırpınan, fakat bulunduğu şartlar
içinde buna imkân bulamayan bir varlığın mezbuhane hamlele-
rinden başka bir şey değildir.
Burada mağdur olmuş gibi görünen beden organizmasına ge-
lince, o da aslında hiçbir şey kaybetmemekte ve başka varlıkların
tekâmüllerine zemin hazırlamak hususunda yüklenmiş olduğu
otomatik bir yardımı ve hizmeti yapmaktadır. Bu vazifesini yap-
makla o da kader mekanizması muvacehesinde, daha üst bir
kader tezahürü olan mekânî liyakatleri kazanacak ve üst plâna
geçebilmenin geniş imkânlarından böylece faydalanmış buluna-
caktır ki bu da onun ileri bir merhaleye atlaması, inkişaf etmesi
demektir. Binaenaleyh ortada mağdur olan kimse ve gadir diye
bir şey yoktur. Yüz kişilik bir mâşerî plânın her ferdinin o yüz
kişi için çalışarak kendi tekâmülünü sağlamakta olduğunu ev-
velce söylemiştik. En küçüğünden en büyüğüne kadar herkes
birbirine dayanarak, birbirinden bir şeyler alıp vererek daima
ileriye doğru hamleler kazanmakta ve yükselmektedir. Bu yük-
selişe mâtuf olan hareketlerin hiçbirisinde hiçbir varlık için ga-
dir, ceza, mükâfat, zulüm, felâket diye bir şey mevcut değildir.
Her şey kader mekanizmasının ölçüsü ile kazanılmış liyakatlerin
ve bu yolda gösterilmiş cehitlerin neticesidir.
*
* *
Böylece, evvelki dünya devrinin son zamanlarında, varlıklar
bulundukları madde vasatları içinde, inkişaflarının son hadleri-
ne yaklaşmış veya gelmiş durumda idiler. Bu hâl, insanların ve
diğer yüksek dünya varlıklarının bedenlerini teşkil eden hücey-

252
 BEDRİ RUHSELMAN

relerden; nebatlara, hayvanlara ve insanlara kadar her kademe-

deki madde vasatlarında tekâmül eden varlıklar için böyle idi.
Bu sebepten dolayı kanser hastalıkları çoğalmıştı. Ve gene bu
sebepten dolayıdır ki insanlar kaplarına sığamaz oldular ve ileri
hamlelerine artık cevap veremeyecek duruma gelmiş olan mad-
de şartlarının dışına çıkmak ihtiyacı ile kıvranmaya başladılar.
Fakat dünya maddesi şartlarının ötelerine taşan yüksek ihtiyaç-
larını tatmin edebilmek için, faaliyetlerini o madde dışı şartlara
yöneltmeleri lâzım gelirken (bu şartların neler olduğu evvelce
izah edilmişti) insanlar bunu yapamadılar ve bu ihtiyaçlarını,
gene içinde yaşamakta bulundukları kaba hidrojen atomu dün-
yası şartlarında aramaya kalkıştılar. Aradıkları saadeti orada bu-
lamayınca o maddelerin içine daha ziyade gömülerek kendilerini
orada avutmak için çırpınıp durdular. İşte bu hâl, insanların bir
dejeneresansı, bir kanserleşmesi manzarasını meydana getirdi ki
bu da her inkılâbın, her tekâmül devresi başlangıcının umumi-
yetle görülen bir icabı ve tabiî karakteristiğidir. Bunu daha açık
izah etmek için bir misal veriyoruz. Milyonları tahayyül eden ve
bütün saadetini bu milyonlardan bekleyen meteliksiz bir insan
tasavvur edilsin. Ve 8-10 sene sonra bu adam milyonlara sahip
olsun. Vaktiyle, ancak para ile geleceğine inandığı saadetin, şim-
diki zenginliğine rağmen gene gelmediğini görünce bu adam ne
yapacaktır? Beklediği ve umduğu saadetin para ile gelmediğini
görünce onun hüsranını paraları içine daha ziyade gömülmekle
unutmaya çalışacak ve bu da onun teşevvüşlerini mucip olacak-
tır. Hâlbuki o, artık bu saadetin para ile gelmeyeceğini anlaya-
cak ve onu başka yerlerde arayacaktı. O, bunu yapmadı. Aradığı
saadeti bulamayınca ve ondan büsbütün uzaklaştığını görünce
daha ziyade bedbahtlığa düştü.
Hulâsa dünya maddesinin son imkânlarını da kullanarak
devrelerini bitirmiş geçen dünya devri insanları, varlıklarının
daha ileri inkişaf hamlelerine imkân veremeyecek hâle gelmiş
olan dünya maddelerinden üstün neticeler beklemenin, âdeta
mermerden yağ çıkarmaya çalışmak demek olduğunu bir tür-
lü düşünmek istemediler ve bütün çabalamalarına rağmen ara-
dıkları saadeti maddelerde bulamadılar, ileri hamle ihtiyaçlarını

253
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

tatmin edici, kendilerini ferahlatıcı hiçbir neticeye ulaşamadılar.

Bu hâl onları büsbütün şaşırttı, çözülmez teşevvüşlere düşürdü,
huysuzlaştırdı ve madde içindeki durumlarını soysuzlaştırdı.
Öz varlıklarının, mahiyetini bilmedikleri, bulamadıkları öz ihti-
yaçlarını tatmin etmek gayretiyle ve isteğiyle insanlar, yanlış bir
yola saptılar, dünya maddeleri içine saplandılar. Bu hâlin netice-
si olarak kendilerinde husule gelen mânâsız bir gurur, neticesiz
iddiakârlıklar, her teşebbüsün akametle neticelenmesi şeklinde
tecelli eden muvaffakiyetsizlikler onlarda şaşkınlıklar, hayal kı-
rıklıkları yarattı ve onları bizzat kendileri için dahi anlaşılmaz
bir muamma hâline koydu. O zaman insanlar, ne yapacaklarını
idrak etmeksizin nafile yere oraya buraya saldıran huzursuz var-
lıklar hâline girdi. Bu gibi durumlarda insanların düştüğü böyle
teşevvüş hâllerinin küçük numunelerini gösteren sayısız günlük
misaller içinde hatırlatacağımız şu küçük müşahede bu hususta
basit bir fikir vermeye kâfi gelir. Birkaç gün evvel sapanı ile kuş
avlamaktan zevk duyan bir çocuk, yolda giderken rasladığı, ken-
di kendine ölmüş bir kuş cesedi karşısında ıstırap duyarak onu
uzun uzadıya gömmeye kalkışır. Fakat aradan iki gün geçtikten
sonra onun bu ıstırabı, elindeki sapanı ile diğer kuşları öldürme-
sine mâni olamaz. Bu küçük misali insanlar arasında şümullen-
dirmek ve böylece insanlığın içinde bulunduğu şaşkınlık hâlleri
hakkında pek geniş müşahede imkânları elde etmek mümkün-
dür.
İşte bütün bu hâller bir inkılâbın eşiğinde olmanın ifadesi idi.
Zira artık yüksek ihtiyaçlarını duymuş, o ihtiyaçlar içinde çırpın-
maya başlamış varlıkların, elbette kader mekanizmasında ölçü-
lüp biçilmiş ve takdir edilmiş liyakatlerinin bir karşılığı olacaktı
ki bu da onların lâyık oldukları daha yüksek mekânlara ulaşabil-
melerini temin edecek büyük bir dünya inkılâbı idi ve bu yüzden
dünya, büyük bir inkılâbın eşiğine gelmiş bulunuyordu.
*
* *
İnsanların bu çırpınışları da kanser hüceyresi varlığı hakkında
söylediğimiz gibi, mânâsız değildi. Buradaki mânâ, öz varlığın

254
 BEDRİ RUHSELMAN

artık kabına sığmadığını ve daha yüksek inkişaflara, hamlelere,

neticelere ve kazançlara ulaşmak ihtiyacını duymaya başladığını
ifade etmekte idi.
Kader mekanizması karşısında hiçbir liyakat gözden kaçmaz,
ileri hamlelere müteveccih ve aslî icaplara uygun hiçbir isteyiş
geri döndürülmez, hiçbir çırpınış ve hiçbir cehit boşuna gitmez,
bilhassa öz varlığın hiçbir ihtiyacı tatmin edilmeden bırakılmaz.
Bütün bunlar, kader mekanizmasında kılı kılına ölçülür, biçilir,
hesaplanır ve bu ihtiyaçlara en uygun gelen yeni imkân sahala-
rından, yâni inkişaf vasatlarından -evvelce izah ettiğimiz tarzda-
aslî zaman ölçüleriyle mekânlaştırılmış tezahürat meydana gelir,
yâni mukadderat tecelli eder. İşte geçmiş dünya devrinin artık
olgunlaşmış ve dünya maddelerinden istifade edemez duruma
gelmiş insanları da böyle yüksek kaderlerini, ileri ihtiyaçlarını
karşılayacak yüksek mekânları, yüksek âlemleri beklemekte idi-
ler. Henüz bu dereceye gelmemiş olanlar ise kendi basit durum-
larına ve ihtiyaçlarına yetecek vasatları arıyorlardı. Binaenaleyh
bütün bu ihtiyaçların tahakkuku için dünyanın değişmesi ve bu-
nun neticesinde de yeni ihtiyaçları karşılayacak yeni mekânların,
yâni yeni kaderlerin zuhur etmesi icap ediyordu. Esasen birbi-
rinden büyük farklarla ayrılmış bu iki gruptaki ihtiyaç sahibi in-
sanların aynı vasatta bulunması da caiz olmazdı.
*
* *
İşte bu yüksek inkişaf icaplarının neticesi olarak dünya bir
inkılâbın, bir intikal gününün tahakkukuna hazırlanıyordu.
Dünyanın bu inkılâbı her devrede olduğu gibi, evvelâ onun mu-
vazenesinin bozulması, sonra da yeniden kurulması şeklinde
olacaktı. Bu muvazene bozuluşunun ilk alâmetlerinden olarak,
Mu kıtasının orasında burasında insan gücünün önleyemeyeceği
yer yer sarsıntılar, yer yarılmaları, volkan indifaları görülmeye
başladı. Bu hâller gittikçe artarak, şiddetlenerek ve sıklaşarak 80-
100 sene kadar sürdü.
Artık mukadder olan intikal günü yaklaşıyor, insanlar lâyık
oldukları kaderlerine koşuyordu. İnsanların büyük bir kısmı, li-

255
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

yakatlerini yüksek mekânlarda hazırlamışlardı. Ve oraya gide-

ceklerdi. Buna henüz hazırlanamadan intikal anına girecek olan-
lar ise inkılâp devri kapandıktan sonra gene dünyada kalacaklar,
yeniden liyakatlerini kazanıncaya kadar az veya çok uzun bir
müddet zarfında bu dünyada geri kalan taraflarını yetiştirmek
için yaşayacaklardı. Artık ihtiyaçları bakımından bir arada yaşa-
ması mümkün olmayan bu iki sınıf insan kalabalığı birbirinden
ayrı yollarda ve mekânlarda inkişaflarına devam etmek üzere
bir çatal ağzına yaklaşıyordu. Zarurî ve mukadder olan intikal
günü gelip çattıktan sonra artık onu hiçbir kuvvet durdurama-
yacaktı. O zaman her şey bir emri vâkı olacak, liyakatlerin ölçüsü
meydana çıkacak, varlıkların kader mekanizması ve aslî zaman
muvacehesindeki müktesebatının neticeleri tahakkuk edecekti.
Nihayet intikal günü geldi.
*
* *
Herkes işinde, gücünde çalışırken bir gün bütün kıtalarda bir-
den, yâni dünyanın her tarafında yerler oynamaya başladı. Bu
sallanışın daha başlangıçlarında iken muazzam binaların, muh-
teşem mâbetlerin, süslü sarayların çoğu yıkıldı ve büyük şehirle-
rin çoğu harap oldu. Yıkılan binaların altında birçok insan kaldı
ve öldü.
Kıtalar allak bullak oldu. Denizler karalara hücum etti. Yerler
çatladı. Korku ve dehşet içinde kaçışan insanlar kütleler hâlinde
öldüler. Bu hengâme üç gün devam etti, üçüncü günü iki kıta
birden yerin dibine gömüldü ve böylece dünyanın iki muazzam
kıtasından birisi Pasifik okyanusunun, diğeri Atlantik okyanusu-
nun dibinde kaybolup gitti. Dünyanın çehresi tamamı ile değişe-
rek bugünkü coğrafî durumunu aldı.
*
* *
Mu devri kapandıktan sonra dünya iptidaîleşti ve vahşileş-
ti. Dünyada kalan insanlar iki tesirin altında basitleştiler. Bun-
lardan birisi büyük katastrof esnasında husule gelen -kendileri
için- çok korkunç hâdiselerdi ki bunlar insanların sinir cümleleri

256
 BEDRİ RUHSELMAN

üzerinde şok tesiri yapmış ve onları deli etmişti. İkincisi, bundan

daha mühim ve şümullü idi. Bu da bu işteki büyük vazifelilerin
yüksek icaplara göre hazırladığı bir inkişaf plânının zarureti idi.
Dünya yeni bir devreye başlamıştı. Bu devre dünyanın en ipti-
daî, amorfa en yakın ve basit bir hâli idi. Bunun da böyle olması
lâzım gelirdi. Zira insan altı beden inkişaflarını ikmal edip ilk
insanlığın inkişaf kademelerine başlamak üzere bekleşen sayı-
sız varlıklar mevcuttu. Bunlar en iptidaî birer insan hâli ile dün-
yaya inecekler ve inkişaflarına başlayacaklardı. Hâlbuki dünya,
böyle bir inkılâp geçirmeksizin ve yeni geleceklerin ihtiyaçları-
na uygun olabilecek basit hâllere intikal etmeksizin bu iptidaî
varlıklara bir melce, bir tekâmül zemini olamazdı. Meselâ onlar
bugünkü gibi mütekâmil bir dünyaya gelselerdi burada tekâmül
etmek şöyle dursun, yaşayamazlardı bile. Binaenaleyh onların,
muhtaç oldukları inkişafları yapabilmeleri için, en basit madde-
lere ve bu arada en iptidaî ana ve babalara lüzum vardı. Aklı
başında, az çok şuurlu, idrakli insanlardan böyle bir sürü yam-
yam ve vahşi çocuklar doğamazdı ve onların arasında yaşayıp
tekâmül edemezdi. Bu hem çocuklar için mümkün değildi, hem
de analar ve babalar için. Bu çocuklar basitlikleri, iptidaîlikleri,
görgüsüzlük ve tecrübesizlikleri ile dünya hayatının insan kade-
mesine ilk adımlarını atmış varlıklardı. Binaenaleyh ilk insanlık
karakteri olan vahşet devrinin bütün hususiyetlerinde yaşamak
ve o devrenin bütün görgü ve tecrübelerini geçirmek ihtiyacı
ile onlar dünyaya gelmiş bulunuyorlardı. Şu hâlde onlara vahşi
maddeler, vahşi muhitler, vahşi nebatlar, vahşi hayvanlar, vahşi
analar ve babalar lâzımdı. İşte kâinatta umumî tekâmül ve inki-
şaf mekanizmasının mâşerî icaplarına göre, dünyada kalanların
otomatikman üzerlerine yüklenecek olan bu analık ve babalık
vazifelerini hakkı ile yapabilmeleri için onların ilk kademeler-
deki insanlar hâline inmeleri ve basitleşmeleri icap etmekte idi.
Dünya, bu basit ve iptidaî devrinden itibaren çok uzun bir tekâ-
mül seyrine tâbi olarak ve çeşitli inkişaf merhalelerinden geçerek
yetmiş bin sene sonra bugünkü insanlık medeniyetine ve seviye-
sine ulaşabildi.

257
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

*
* *
Geçmiş dünya devresinin kapanmasına tekabül eden, yukarı-
da bildirdiğimiz kıtaların batışı, din kitaplarında iki büyük sem-
bolle ifade edilmiştir. Bunlardan birisi Nuh Tufanı sembolüdür,
diğeri de kıyamet sembolüdür.
Tufan sembolüne göre, bütün yeryüzünü sular kaplar, Nuh’un
gemisinde kalıp kurtulanlardan mâada canlı mahlûkların hepsi
suda boğulur. Ve sular çekildikten sonra dünyada hayat tekrar
devam eder. Bu sembolün taşıdığı hakikî mânâ, dünyada bir
devrenin tamamen kapanıp yeni bir insanlık devresinin açılmış
olduğunu ifade eden mânâdır.
Kıyamet sembolüne gelince bu, tufan sembolünden daha şü-
mullüdür. Burada, dünyanın bir son günü gelecek, insanların o
gün âkıbetleri belli olacak, lâyık olanlar yüksek mekânlara inti-
kal edecekler, henüz yetişmemiş bulunanlar da ıstıraplı yerlerde
kalacaklardır. İşte kıyamet sembolünün bu açık ifadesi yukarıda
anlatmış olduğumuz dünya âkıbetinin ta kendisidir.
Ancak her din, insanları nefsaniyet düşkünlüklerinden kurta-
rıp vazife sezgisine ulaştırmak gayesini taşımaktadır. Bu gayeye
ulaşmak için her din, insanların anlayabilecekleri her vâsıtadan
istifade etmiş ve talimatını ona göre tertiplemiştir.
Bu dünya devrinin din kademelerine erişmiş olan insanlar,
daha evvelki kademelerdekine nazaran çok ilerlemiş bulunma-
larına rağmen, henüz bugünkü anlayış ve görüş seviyelerine
ulaşamamışlardı. Bundan başka onların öz varlıklarında, henüz
yakınlığı dolayısıyla, geçmiş katastrofa ait korku intibaları fazla-
sıyla bulunmakta idi. Onlar, hâdiseleri bilgi ve idrak cephesin-
den ziyade his cephesinden mütalaa ediyorlar, onlardan o yolda
faydalanıyorlardı ki bu his cephesinin de başlıca unsuru -dedi-
ğimiz gibi- korku idi. Hattâ bugünkü insanların bile birçoğunda
cari olan bu duygu o zamanlarda vicdanlara tam mânâsıyla hâ-
kim durumda bulunuyordu.
İşte dinler, insanların inkişafları için bu korku insiyaklarından
istifade etmişler ve bununla mühim bâzı tekâmül otomatizmala-

258
 BEDRİ RUHSELMAN

rını kurmuşlardı. Hulâsa, insanlar ilk zamanlarda ancak bu kor-

kuların tesiri altında vazife bilgisi sezgisine ait hazırlıkları yap-
maya başlamışlar ve nihayet bugünkü vazife sezgisi kudretine
az çok erişebilmişlerdir.
Bu sebepten dinler, dünyanın kapanışına ait sembollerin bu
cephesinden, yâni his ve korku cephesinden istifade ederek, he-
nüz korku realitesinde yaşayan insanlara vazife mesuliyetinin
otomatik sezgisini verebilmek için dünya batışını mükâfat ve
mücazat mahiyeti içinde gösteren Nuh Tufanı ve kıyamet sem-
bolleri ile anlatmayı faydalı ve lüzumlu görmüşlerdir. Bu suretle
bir taşla iki kuş vurulmuştur. Bunlardan birisi büyük bir haki-
katin, insanlara hiç olmazsa iptidaî sezgisini vermek, o zaman
için daha mühim olan ikincisi ise insanların inkişaf ahengi içine
girmelerinin ve birtakım insanlık vazifelerini -ceza korkusu ile
dahi olsa- yarı idrakle benimseyebilmelerini sağlamaktır.
Bu hâli şu küçük, basit misalle daha iyi anlatabiliriz: Gök gür-
lerken annesi, yemeğini yememekte ısrar eden 2,5 yaşındaki ço-
cuğuna: Eğer yemeğini yemezsen gürgür baba seni kapacak! der.
Buna inanan çocuk, gürgür baba kendisini kapmasın diye, kor-
kudan hemen yemeğini yemeye başlar ve maksat da hâsıl olur.
Burada matlup olan şey çocuğun, lüzum ve zaruretini henüz id-
rak edemediği yemek vazifesini, korkutarak ona yaptırtmaktır.
O bunu yapar ve faydalanarak büyür, vakti gelince de gürgür
babanın ne olduğunu mükemmelen öğrenir ve o zaman da bu
bilgiden daha şümullü neticeler elde eder. İşte insanlar da böy-
ledir.
Büyük din adamları birçok defa bu anneler gibi hareket etmek
mecburiyetinde kalmışlar ve insanları zamana ve mekâna uygun
olan bu vetirelerle iyiliğe, doğruluğa, diğerkâmlığa, feragate ve
bilhassa bir sürü diğer ibadet formlarını da emretmek suretiyle
vazife sezgisi hazırlığına alıştırmışlardır. Bu alışkanlık sayesinde
de insanlar bugünkü vazife sezgisi seviyesine çıkabilmişlerdir.
Eğer vaktiyle, inkişafta çok kıymetli rol ifa etmiş bu sembol-
lerle, dinler insanların bu korku duygularından istifade etmemiş
olsalar ve hakikatleri bugün yapıldığı gibi, ancak bilgi kadrosu-

259
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

nu genişletmek maksadıyla insanlar arasında yaymaya kalksa-

lardı, insanların henüz sezmeye başladıkları vazife duygularını
bu hâle getirmiş olmaktan çok uzakta kalırlardı. Kaldı ki o za-
manın insanlarının, hakikatleri aynen anlayabilmeleri ve onlara
inanmaları da mümkün olamazdı.
*
* *
Bugün artık korku ve his devri değil, bilgi, mantık ve idrak
devri hâkimdir. Binaenaleyh geçmişte büyük dinlerin, hakikatler
karşısında zarurî olarak kullandıkları semboller, alegorik izahlar
ve ifadeler bugünkü idrakler karşısında matlup olan neticeleri
vermemektedir. Bugün hakikatleri dünyaya açıkça, olduğu gibi
belirtmemiz lâzım geliyor. Zira insanlar artık hidrojen atomu
âleminin son kemal noktalarına ulaşmışlar ve bu muazzam âle-
min kapısından dışarı çıkmak üzere onun eşiğine adımlarını at-
mışlardır. Bu eşik ise ancak idrak ve bilgi olgunluğu ile aşılabilir.
Bu sözler açık ifadeleri taşırlar. Hidrojen safhası, ruhların
tekâmüllerinde ilk madde safhasına ait karanlık, muazzam ve
ebediyet kadar uzun mekanik bir inkişaf safhasını takip eden bir
âlemin, varlıklar âleminin başlangıcıdır. Bu âlem bütün kürele-
riyle, güneş sistemleriyle, nebülözleriyle insanlar tarafından gö-
rülen mikrometrik ve makrometrik muazzam bir kâinatı teşkil
eder ki madde kâinatı denince insanlar yalnız bu kâinatı görür-
ler ve kabul ederler. Çünkü bu, insanların mensup bulundukla-
rı, içinde yaşadıkları âlemdir. Onlar için bu âlem her ne kadar
sonsuz görünürse de hakikatte madde cevherinin namütenahi
inkişaf safhalarını ihtiva eden kâinatın, sadece hidrojen atomu
imkânlarına münhasır muayyen ve küçük bir kısmından ibaret-
tir ki buna hidrojen safhası veya hidrojen âlemi diyoruz. İşte bu
hidrojen âlemi içinde, insanlar tarafından madde diye vasıflan-
dırılan ve kendilerine mahsus zaman ve mekân mekanizmaları-
na tâbi olan bütün cisimler, oluşlar ve realiteler toplanmıştır.
Bu topluluklar arasında sayısız miktarda nebülözler vardır.
Bu nebülözler milyarlarca güneş sistemini ihtiva eder. Bu sis-
temler bir çekirdek etrafında dönen, o çekirdekle bir bütün teşkil

260
 BEDRİ RUHSELMAN

eden muhtelif madde cüzülerinden, yâni gezegenlerden müte-

şekkildir. Bu sistemlerden bir tanesinin gezegenlerinden birisi
de dünyadır. Hidrojen safhası idrakine bağlı bir görüşle, muaz-
zam bir madde varlığı içinde bir nokta kadar kıymeti olmayan
dünya, hakikatte hidrojen âlemi içinde göründüğü gibi küçük ve
ehemmiyetsiz değildir. Dünya, hidrojen safhası denilen bu çok
uzun ve yarı idrakli madde âleminin en son duraklarından biri-
sidir. Bu muazzam ve sonsuz âlemin, kendisinden daha sonsuz
yüksek vazife ve organizasyonlar kâinatına açılan kapılarından
bir tanesi de dünyadaki insanlık mertebelerinde bulunur. Şu hâl-
de artık insanlarca bilinmesi gereken aşağıdaki hakikatleri hiçbir
sembole ihtiyaç duymadan açıklamak zarureti hâsıl olmaktadır.
Hidrojen kâinatının inkişaf vasatlarını teşkil eden sayısız ne-
bülözün içinde milyarlar ve milyarca güneş sistemi vardır. Her
güneş sisteminde muhtelif küreler mevcuttur. Her kürenin etra-
fında, o küreye mahsus bir manyetik alan bulunur. Bir sistemde-
ki kürelerin manyetik alanlarının birbiriyle ahenkleşip kurduk-
ları münasebetlerden, o sistemin kendisine mahsus manyetik
alan sentezi meydana gelir. Sistemin bu manyetik alanları da
birbirleriyle münasebet ve muvazene hâlindedirler.
Sistemlerin kürelerinden bir tanesi kendi yerinde döner. Buna
güneş veya çekirdek derler. Diğerleri bu çekirdeğin etrafında dö-
nerler. Bunlara da gezegen derler. Zannedildiği gibi, bir sistemin
gezegenleri o sistemin güneşinden koparak ayrılmış parçalar de-
ğildir. Bunlar, o sistemin mensup bulunduğu nebülözün içinde
ayrı ayrı -evvelce izah ettiğimiz mekanizmalarla- teşekkül etmiş
ve inkişaf derecelerine göre manyetik alanlarının münasebet ve
muvazeneleri neticesinde husule gelen hareketlerle birbirine
bağlanmışlardır. Binaenaleyh bir sistem içinde güneşe imtiyaz
vererek onu bir tarafa, gezegenleri diğer tarafa ayırmak doğru
değildir. Güneş de sistemin dereceleri içinde kendi yerini almış
ve gezegenleri arasına karışmış bulunmaktadır. Derecesi de on-
lardan üstün değil, birçoğunun aşağısındadır. Yalnız biraz sonra
söyleyeceğimiz gibi güneşte, bütün gezegenlerin idaresinde rol
alan vazifeli varlıkların daha çok toplanması, bu bakımdan ona
sistem içinde ayrıca bir yer verilmesine sebep olur.

261
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

İşte böylece her sistemin güneş ve gezegenleri, o sistem içinde

yetişmek üzere bulunan varlıkların en basitinden en mütekâmi-
line kadar, hepsinin ihtiyaçlarını tatmin edici tarzda derecelen-
miş ve tertiplenmiştir. Şu hâlde bir sistemin her gezegeni, ken-
disinden bir üstün olan gezegeninin daha üstün imkânlarına,
varlıkları hazırlamakla fonksiyonlanmıştır.
Bir sistem içinde tekâmül eden basit varlıklardan başka, sis-
temin bütün geri kürelerinde ve bilhassa güneşinde o sistemin
içindeki ileri inkişaf mertebelerine varmış bedenlilerin tekâmül-
leriyle ilgili her türlü imkânları sevk ve idare etmek vazifesiyle
mükellef, vazife plânının kudretli varlıkları bulunur. Bunlar o
kürelerin maddeleriyle bedenlenmiş değildirler. Onların beden-
leri, hidrojen kâinatına ait olmayan daha yüksek madde vasatla-
rından toplanmış materyallerle yapılmıştır. Bu bakımdan onlara
beden de demek caiz değildir. Onlar bu maddeleri, mükellefi-
yetlerinin ifasına en elverişli şekilde bizzat kendileri toplarlar.
Ve vazifelerine uygun gelen o sistemin kürelerinden birisinde
veya birkaçında bu süptil maddeleri vâsıta olarak kullanıp va-
zifelerini yaparlar. Bunlar, enkarnasyon mânâsında düşünülme-
mek şartıyla, istedikleri kürede bulunabilirler. Meselâ lüzumuna
göre güneşi, ayı, Merih’i, Müşteri’yi ziyaret edebilirler. Bunlar,
sistemlerin çeşitli nizamlarının tatbikatlarında vazife gören, va-
zife plânının varlıklarıdır.
Fakat dediğimiz gibi kürelerde bunlardan başka, tekâmül et-
mek üzere bedenlenen asıl o kürelerin sakinleri vardır. Bunlar
dünyada olduğu gibi, o küreden kendilerine birer beden yapıp
onlara bağlanmak suretiyle, o bedenleri o küredeki hayatı bo-
yunca kullanan bedenli varlıklardır. Bu varlıklar güneş siste-
mimizin bütün diğer gezegenlerinde dünyamızdakinden daha
basit ve geri durumdadırlar. Bunlar, bulundukları kürelerde sa-
yısız bedenlenmeler geçire geçire inkişaf edip daha üst kürelere
atlarlar ve nihayet sistemlerinin en mütekâmil küresine gelirler.
Sistemimizde bu mütekâmil küre -söylediğimiz gibi- dünyadır
ve onun en mütekâmil varlığı da insandır.

262
 BEDRİ RUHSELMAN

İşte kürelerdeki basit bedenli varlıkların inkişaflarına, o sis-

temdeki, biraz evvel bahsettiğimiz vazifeli varlıkların çeşitli yar-
dımları dokunur.
Nihayet o sistemin en mütekâmil küresini de, meselâ sistemi-
mizde dünyamızı da ikmal etmiş bedenli varlıklar hidrojen âle-
mini bitirmiş, üst âleme liyakat kazanmış durumlara girerler.
Şu hâlde kâinatın üstün vazife âlemine, hidrojen âleminin sa-
yısız nebülözünün, milyarlarca sisteminin, milyarlarca mütekâ-
mil küresinden, milyarlarca varlık intikal etmektedir.
*
* *
Güneş sistemimizin en mütekâmil gezegeni dünyamızdır,
arz küresidir. Ve zannedildiği gibi meselâ Merih’te veya siste-
min diğer gezegenlerinde veya güneşinde dünyadakinden daha
mütekâmil varlıklar yoktur. Zira hakikaten güneş sistemimizin
mütekâmil plânetlerinden birisi de Merih olduğu hâlde, burada-
ki varlıklar dünyadakilerden daha az mütekâmildir. Sistemimi-
zin en geri gezegenlerinden birisi Plüton’dur. Bu gezegenin en
mütekâmil varlığı, dünyamızın en geri varlığı olan küf’ten daha
geridir.
Keza, güneş de sistemin geri bir küresidir. Esasen güneş mad-
desinin bu basitliği yüzündendir ki manipülasyonu kolay oldu-
ğu için, sistemin diğer seyyarelerini ve bilhassa dünyayı idare
eden vazifeliler, daha ziyade güneşte bulunurlar. Fakat söyledi-
ğimiz gibi, bu vazifeliler diğer plânetlerde de dolaşabilirler. Ve
her kürede vazife görebilirler.
Demek ki güneş sistemimizde, hidrojen âleminin inkişaf mer-
halelerini ikmal edip oradan diplomasını alarak üst âleme terfi
edecek varlıkların toplandıkları yer dünyadır. Dünyamız, Mu
devrinin kapanışını müteakip geçen yetmiş bin sene zarfında
artık bu devredeki vazifesini bitirmek üzere bulunan, üzerinde
taşıdığı insanlara, lâyık oldukları âlemlerin kapılarını açmak ve
imkânları tükenmiş hidrojen âlemi kapısını da arkalarından ka-
pamak hazırlıklarına başlamıştır.

263
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

*
* *
Dünya hayatı baştan başa hareketler ve hâdiseler mudilesidir.
Bu hâdiselerin içine dalmış ve saplanmış olan insanlar, etrafla-
rında bazan birbirlerine zıt olaylar, çeşitli uygunsuzluklar göre-
bilirler ve bunları da birer düzensizlik sanırlar. Fakat bu görüş
yanlıştır ve bilhassa illiyet prensibi hakkındaki vukufun eksikli-
ğinden mütevellit, hâdiseleri yanlış tefsir etmenin bir neticesidir.
Hâdiselerin neticelerini sebeplerine bağlamaya yardım eden
bir bilgi kudretiyle dünyaya bakanlar, onun en küçük zerresin-
den bütününe kadar her durumunda, her olayında, her varlığın-
da muazzam bir ahengin, nizamlı bir tertibin mevcut olduğunu
görmekte gecikmezler. İlliyet bağlarının nizamlı ve tertipli oluş-
ları büyük kâinat ahengini meydana getirirler. O hâlde bu ahen-
gi müşahede edebilmek için, her hareketin ve hâdisenin direkt
ve endirekt olarak, namütenahi bağlarla birbirine bağlı bulun-
duğu sezgisini insana veren, bütün olaylar arasındaki illiyet ve
sebep münasebetlerini düşünmek ve bu sahada bir şeyler gör-
meye, duymaya çalışmak lâzımdır. Bu düşünüş ve görüşü temin
etmek için, âlemde hiçbir şeyin sebepsiz olmadığı, her şeyin bir
neticeye bağlandığı hakkında evvelce verdiğimiz bilgiyi tekrar
gözden geçirmek lâzımdır. Orada illiyet prensibi hakkında kâfi
derecede bilgi vermiştik. Bu prensibi esas tutup dünya hayatı-
nı tetkik edenler orada, biri diğerini neticelendiren ve başkası
öbürünün illeti olan, birbirine bağlanmış birçok hâdiseyi ve oluş
hâlini zincirleme ve ahenkli bir akış içinde görebilirler. Bu akışta-
ki tertipler, nizamlar ve büyük maksatlara doğru ilerleyen hare-
ketler insanlara, âlemdeki büyük ahengin mevcudiyetini bütün
kudretiyle hissettirirler.
Küçük bir kuş yumurtasını ele alınız. Mücerret olarak ele alı-
nan bu basit kuş yumurtasının, büyük kâinat ahengi içinde mu-
azzam neticelerle birbirine bağlı, çok tertipli ve nizamlı sayısız
durumları vardır. Yumurtanın bu büyük ahenge bağlı olan ha-
yatını takip edelim. Bu yumurtadan zamanla küçük bir yavru
meydana gelir. Bu yavrunun meydana gelmesi için de onun bir
müddet muayyen bir suhunet derecesinde muhafaza edilmesi

264
 BEDRİ RUHSELMAN

lâzımdır. Bunun için dişi bir kuşa yukarıdan, bu işle vazifeli olan
bir plândan bâzı tesirler gönderilir. Bu kuş bu tesirlerin altında
bâzı insiyaklara sahip olur. Bu insiyaklar neticesinde yumurta-
nın üzerinde bir müddet sebatla oturur. Bedeninin hararetiyle
onun içindeki tohumun bir yavru kuş hâlinde yetişmesini sağ-
lar. Buraya kadar sıraladığımız, illet-netice zincirinin birkaç hal-
kasını yürüten tertip ve nizam aşikârdır. Bu, büyük bir ahengin
ifadesidir.
Yumurtadan çıkan ve koca kâinatın içinde bir damla bile ol-
mayan kuş yavrusunu hiçe saymak, hattâ küçümsemek çok
yanlıştır. Unutulmasın ki bu yavru da kâinatın bir parçasıdır ve
onun yaşaması ve büyümesi için kâinat mekanizmasının, onun
hesabına düşen cüzüleri mütemadiyen çalışmaktadırlar. Nite-
kim, yumurtadan yeni çıkan yavru henüz basittir, tecrübesizdir,
acemidir. Uçmasını bilmez, yemesini bilmez, düşmanlarını tanı-
maz, tehlikeleri görmez, gıdasını nerelerden, nasıl tedarik ede-
ceğini tâyin edemez. Binaenaleyh eğer o, dünyaya gelir gelmez
böylece kendi hâline bırakılıverirse yaşayamaz, ölür. Hâlbuki
onun yaşaması, birtakım işler görmesi lâzım. Şu hâlde, bu işleri
ona öğretecek ve yaptırtacak birisine ihtiyaç vardır, bu birisi de
gene onun dünyaya gelmesine yardım eden dişi kuş olacaktır.
Fakat bu dişi kuş, bunu düşünemez ve yavrusunun bu ihtiya-
cını takdir edemez. O zaman, tekâmül nizamında vazifeli olan
varlıkların müdahalesi başlar ve ona öyle tesirler gönderilir ki
o tesirlerin husule getireceği insiyaklarla ana kuş bu defa canını
dahi tehlikelere atarak yavrularını beslemeye, onları -kendilerini
kurtarabilecek duruma gelinceye kadar- terbiye edip büyütme-
ye mecbur olur. Yavru kuşun yaşamasına ve bunun için de dişi
kuşa yukarıdan tesirlerin gönderilmesine lüzum vardır. Çünkü
o yavru dünyaya, kendi varlığının dünyada kuş hâlindeki inki-
şaf ihtiyacını gidermek için gelmiştir. O, bu sayede dünyadaki
kuş bedeninin bütün icaplarını yerine getirecek, görgü ve tecrü-
belerini -otomatik bir mekanizma içinde- kazanacak, muhitinde-
ki diğer varlıklarla olan münasebetleri sayesinde de onların bâzı
tatbikatlarına vesile olacaktır. Bütün bu işler için lüzumlu olan
tertipler, vazifelilerin yardımıyla kurulacak ve kuş böylece dün-

265
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

yadan alacağını almış, vereceğini vermiş bulunacaktır. Bütün

bunlar olup bittikten sonra artık onun kuş bedenini bırakması lâ-
zım gelir. Zira o şimdi, daha ileri bir inkişaf imkânına kavuşmak
ihtiyacını duymaya başlamıştır. Bu imkânı sağlamak için yeni bir
tertibe lüzum vardır. Onunla vazifeli olanlar bu tertibi de yolu-
na koyarlar. Başka bir bedene girmek üzere dünyadan ayrılması
icap eden bu kuşu, dünyadan uzaklaştıracak muhtelif vâsıtadan
-diğer varlıkların da tekâmül ahengine- en uygun olanına başvu-
rurlar. Meselâ, o sıralarda günlerden beri yiyecek bulamamış, aç
kalmış, yaşaması icap eden bir kedinin de bu olaydan faydalan-
ması, yukarıdaki tertip mekanizmasına pekâlâ uygun gelir. Bi-
naenaleyh vazifeli tesirler o aç kalmış kediye inmeye başlar ve o
kuşu yemek yolundaki faaliyetlere onu sevk eder. Kedi bu saye-
de hem karnını doyuracak, hem de kediliğinin kendisine kazan-
dırması icap eden bâzı melekelerini geliştirecektir. Aynı tesirler,
artık dünyadan ayrılması icap eden kuşa da iner, kuşu kedinin
tam bulunduğu yere sürükler. Bu tesirin altında kuşun gözü ke-
diyi görmez, doğruca kedinin kolayca uzanabileceği yere konar.
Kedi kuşu yakalar ve yer. Şimdi hâdisenin akışı diğer bir kola,
yâni başka bir varlığın plânına da ayrılmış oldu. Fakat onu bıra-
kalım, kuşun âkıbetine devam edelim.
Biz kuşun yumurtadan çıkıp ölünceye kadar geçirdiği hayat
hâdiselerinden ancak birkaçını ele aldık ve bunların ne kadar
mükemmel bir tertiple muayyen maksatlara doğru ilerleyen il-
let-netice bağlarını ve tertiplerini gösterdik. Onun, bundan baş-
ka, kendisine mahsus mâşerî plânında nebat, hayvan ve hattâ
insanlarla direkt veya endirekt olarak diğer birçok münasebeti
bulunabilir. Bütün bunlar umumî inkişaf ahenginin çerçevesini
kıl kadar aşmadan devam ederler. Bunlar içinde iyi görünen hâl-
ler olduğu gibi, yemini tedarik etmek için yere konan kuşcağızın,
canavar bir kedi tarafından durup dururken parçalanması gibi
zâhiren kötü, bozucu, düzensiz görünen hâller de vardır ama
yukarıki bilgiden sonra burada ahenksizlik değil, bilâkis ahen-
gin ve tertibin en mükemmel mekanizması müşahede edilir. Zira
bu tertipler sayesinde bu kuş, artık daha üstün ve inkişafa daha
müsait diğer bir bedende dünyaya gelecektir. Şimdi bu varlık,

266
 BEDRİ RUHSELMAN

imkânı daha bol diğer bir hayvan bedeninde dünyaya gelmek

için, yukarıda söylediğimiz tertiplerle dünyadan ayrıldıktan
sonra, onun için gene analar, babalar, mürebbiler, muhitler, ik-
lim şartları, yardımcılar< her şey hazırlanır. O varlığın inkişafı
için ne lâzım geliyorsa onlar, vazifelisi tarafından muhtelif ter-
tipler, nizamlar dahilinde meydana getirilir. O varlığın otomatik
olan mâşerî plânına girecek gerek kendi cinsinden, gerek cinsi-
nin gayrisinden diğer varlıklarla çeşitli münasebetlerini tâyin
ve tesbit etmek üzere tertipler ve nizamlar birbiriyle ayarlanır.
Meselâ, o bir köpek olacak ise köpek hayatındaki inkişaf imkân-
larını hazırlayan tertipler arasında, kudurarak ölmesi icap eden
bir insanın o köpeğe sahip olması da temin edilir. Bütün bun-
lar dünyadaki umumî tekâmülü yürüten büyük nizamın ahengi
içinde cereyan eder.
Köpeğin vakti gelmiştir. Ölecektir. Plân mucibince köpek
kudurur. Bu sırada onun sahibi olan adam da dünyadaki işini
bitirmiş, yeni bedenlerde inkişafına devam etmek üzere dünya-
dan ayrılacak duruma gelmiştir. Gene tertip ve plân mucibince
kuduran köpek onu ısıracak, kudurtacak ve böylece ikisi de öle-
cektir. Bütün bunlar birbirine bağlı büyük ahenk içinde yürüyen
tertiplerdir.
Görülüyor ki şu varlığın evvelâ basit bir yumurta hayatında-
ki muhitle olan münasebetlerinde, sonra kuş hayatındaki kedi,
daha sonra da köpek hayatındaki insan hikâyelerinde birbirine
zıt istikametlerde, sakat gibi görünen hayat yürüyüşü, haddiza-
tında umumî tekâmül ve inkişaf ahengine uygun muntazam bir
seyir takip etmektedir. Bu yürüyüş de yetişkin bir kuşa analık
vazifelerine ait ilk insiyakların hazırlıklarını kazandırmış, kuş
bedeniyle bir kedinin yaşamasını ve bâzı melekelerinin inkişa-
fını sağlamış, köpek bedeniyle bir insanın kudurmasına sebep
olarak onun ferdî ve mâşerî plânında birtakım neticelerin husule
gelmesine sebep olmuştur. Bunların hepsi bu varlıkların tekâ-
mülleri için muhtaç oldukları en lüzumlu durumların meydana
gelmesi içindir. İşte bu hâl, büyük ahengin dünyaya ait tezahü-
rünün küçük bir parçasıdır. Birbirine aykırı görünmesine rağ-
men tek bir gayeye doğru yürütülen bu tertipler haddizatında,

267
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

büyük tekâmül nizamının, binaenaleyh kâinat ahenginin icapla-

rındandır.
Basit bir yumurta iken ele aldığımız bu varlığın böyle sayısız
bedenler içinde, sayısız diğer varlıklarla namütenahi münase-
betler ve bağlar kura kura, gittikçe irtibat sahasının şümulünü
arttıra arttıra, nihayet günün birinde bir insan bedenine yükse-
lerek onu kullanabilecek kudrete erişmesi ve bu ana gelinceye
kadar muhitiyle olan milyarlarca münasebetlerinde kâinatta mil-
yarlarca hâdiseyi husule getirmesi ve bu hâdiselerin kıl kadar
şaşmadan birbirine bağlı olması, birbirini desteklemesi bu ahen-
gin nizamlı tertiplerinin en canlı müşahedesini meydana getirir.
Bu insanın; muhitiyle, ailesiyle, dostlarıyla, diğer insanlarla,
cemiyetle, milletle, nihayet direkt veya endirekt bütün beşeriyet-
le kuracağı mâşerî plânlar içinde sayısız münasebetleri, bağları,
tesirleşmeleri olacak ve insanlığının bütün hayatları boyunca de-
vam edecek olan bu bağlar, münasebetler, tesirleşmeler, sayısız
tertipler ve kombinezonlar içinde bütün insanlığı ve hattâ kâi-
natı ilgilendiren neticeler doğuracak ve onun artık, kâinatşümul
olan müteakip hayatı da kâinat ahenginin nizam ve tertiplerine
tam bir mutabakat hâlinde üniteye doğru ilerleyecektir. Bura-
da göstermiş oluyoruz ki basit bir kuş yumurtasının kâinatşü-
mul bir varlık hâline gelinceye kadar yürüyeceği yol üzerinde,
onun ferdî plânlarına bağlanmış mâşerî plânı olacak, o mâşerî
plânın diğer mâşerî plânlarla direkt veya endirekt tertiplerde ve
nizamlarda münasebetleri kurulacak, bütün bu ferdî ve mâşerî
plânların icaplarına uygun çeşitli muhit ve tabiat şartları mevcut
olacak, bu şartlarla bu plânlar ayarlanacak, bu ayarlamalarda,
nizamlaşmalarda ve ahenkleşmelerde dereceleri çok değişik, ki-
misi tamamen otomatik, kimisi yarı idrakli, kimisi tam idrakli bir
sürü vazifeli varlık vazifelenerek çalışacak ve bunların üstünde
yüksek, üstün vazife plânı varlıkları birer idareci olarak üniteden
aldıkları icap direktiflerine göre, kendi direktif ve kontrolleri al-
tında onları sevk ve idare edecek, nihayet o basit yumurta günün
birinde büyük vazife plânının idare mekanizmasında diğerleri
gibi rol almış kudretli bir varlık hâline girecektir. Burada bu basit
kuş yumurtasının çok ilerilerde, büyük bir vazifeli varlık hâline

268
 BEDRİ RUHSELMAN

gireceğini gören ve daha basit bir yumurta hâlinde iken onun

bu yüksek durumunu temin edici lüzumlu ilk hazırlıkları tertip
ve tâyin edebilen kudret o büyük ahenkten gelmektedir. Yâni
bir varlığın milyarlar ve milyarlarca sene sonra gelecek durum-
larının ilk hazırlıklarının tâyin edilerek kıl kadar şaşmadan, bu
hazırlıkların hedefine doğru yürütülmesi ancak büyük ahengin
kudretiyle mümkün olabilir.
Artık aşikâr olmuştur ki bütün bu faaliyetler, kâinatta tekâ-
mülü istihdaf eden ve kâinatı bütün hâdiseleriyle bir tek oluşa
bağlayan ilâhî nizamın büyük ahengi içinde cereyan etmektedir.
Ve dünya varlıklarının tek cepheli, kısır idrakleri karşısında ek-
seriya menfî görünüşlerine rağmen, bu nizam tam ve şaşmayan
bir ahenk içinde akıp gitmektedir.
*
* *
Bütün varlıkların inkişaf ve tekâmüllerine ait hareketler, an-
cak bu kâinat ahengi içindeki nizamların, tertiplerin ışığı altında
yürüyebilir. Her tertip, her olay ilâhî icabın tecellisi olan kâinat
ahenginin, bütün varlıklara şâmil tekâmül zaruretlerini karşılar.
Şu hâlde, kâinatın bütün âlemlerinde olduğu gibi, bu ilâhî icabın
şümulüne giren dünyamız da elbet bu büyük ahengin içindedir.
Binaenaleyh bir kuşun aç bir kedi tarafından parçalanması, hem
kuşun, hem de kedinin inkişafı için ne kadar lüzumlu ve kâi-
natın tekâmül plânı ile ne kadar düzenli bir hâdise ise, bir şefin
şu veya bu gibi zâhirî sebeplerle bir milleti harbe sürüklemesi,
birçok insanın ölümüne sebep olması, birçoklarının açlık, sefalet,
ıstırap içinde kalmalarına yol açması bütün bu işe karışmış olan
varlıkların ayrı ayrı paylarına düşen inkişafları için o kadar lü-
zumlu ve kâinatın umumî tekâmül plânında da o kadar ahenkli
bir hâdisedir. Bunların birincisinde hem kuş, hem kedi yüksek
inkişaf hedeflerine varmak için bu işe nasıl otomatikman sürük-
lenmişseler, ikincisinde de bu şef ve onun peşine takılanlar, aynı
yoldaki büyük hedefe doğru kurulmuş ahenge, öylece otoma-
tikman katılmış bulunmaktadırlar. Bütün bunların neticesinde
elbette sayısız inkişaf hamleleri alınacak, sonsuz ilerleme im-

269
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

kânları o insanların önlerine açılmış olacaktır. Buradaki boğuş-

maların, kırışmaların, vuruşmaların perişan, ahenksiz, bozuk ve
düzensiz görünen manzarası; hakikatte insanların idraklerinin
üstünde bir tertiple onların lâyık oldukları ve istedikleri ıstıraplı,
azaplı, işkenceli yollardan inkişaf imkânlarını temin eden ahenk-
li bir durumun ifadesidir.
*
* *
Tabiatın bütün durumlarında ve olaylarında tekâmülün
umumî ahengine göre, varlıkların her türlü ihtiyaçlarına uygun
durumlar meydana getirilmiştir. Âlemdeki bu ahenk, bu düzen
bütün varlıkların tekâmülleri yolundaki mukadderlerine hâkim,
ilâhî icabın tezahürüdür. Bu icap da büyük kâinat organizasyon-
larında vazife almış her kademedeki vazifelilerin, üniteden ge-
len direktiflere göre, derece derece şümullenen fonksiyonlarıyla
yerine getirilir.
Böylece bütün âlemler, bütün kâinat, büyük bir ahenk içinde
birbiriyle sımsıkı kucaklaşmış sayısız hâdiseler, oluşlar ve akış-
lar mudilesidir. Ahenk kâinatın bizzat kendisidir.
*
* *
En sathî bir görüşle dahi, dünyada etrafına dikkatlice bakan-
lar, bu büyük ahengin tabiata aksetmiş sayısız tecelliyatını göre-
bilirler.
Yüksekten yeryüzüne bakıldığı zaman, karalarla denizlerin
kavuşmasındaki ahengi herkes görebilir. Milyonlarca canlının
hayatına en ufak bir zarar bile vermeyecek şekilde denizlerin
karalarla kucaklaşması, tekâmül ahenginin dünya maddeleri
üzerinde tecelli eden tezahürlerinden biridir. Denizler, derin bir
saygı gösterircesine karalara karşı olan hudutlarını aşmazlar.
Karalar, sakin bir vekarla denizlere karşı olan durumlarını mu-
hafaza ederler. Bütün bunlar dünyada yaşayan canlıların hayat
şartlarına ve umumî ahenge göre, vazifeli varlıklar tarafından
ayarlanmıştır. Bu ahengin biraz bozulması, meselâ denizlerin,
seviyesinden 8-10 metre yükselmesi birçok yerde, birçok canlı-

270
 BEDRİ RUHSELMAN

nın hayatına mal olabilecek neticeleri doğurur. Fakat böyle ol-

maması icap eden yerlerde bu ahenk aslâ bozulmaz.
*
* *
Dünyada hayatın idamesi ve varlıkların inkişafı için kurulan
bu büyük ahenge mevsimler güzel bir misal olurlar. Mevsimler,
hayat sahiplerinin yaşama imkânları dahilinde kalan suhunet
derecelerindeki muayyen sınırlarını aşmaksızın, büyük bir ni-
zam ve intizam içinde birbirlerini takip ederler. Bunların akışla-
rındaki otomatizma, büyük vazifeliler tarafından kurulmuştur.
Bu sayede meselâ mutedil iklimlerde, kızgın yaz günlerinden
birdenbire kışın en soğuk günlerine atlanıvermez. Suhunet de-
receleri en üst huduttan en alt hududa ve en alt huduttan en üst
hududa gelinceye kadar kademe kademe, her gün biraz daha
değişmek suretiyle tatlı bahar akışları içinde yazlardan kışlara,
kışlardan yazlara geçilir ve hiçbir vakit çizilmiş suhunet dere-
celerinin hudutları ne aşağıda, ne yukarıda, dünyadaki hayat
sahiplerinin tahammül edemeyecekleri seviyelere uzanmaz. Bu
hâl, âlemlerin büyük ahengine uyan yüksek plânlar tarafından
tanzim edilmiş hesaplı bir tertiptir.
Mevsimlerin sıcaklık soğukluk dereceleri, varlıkların her tür-
lü ihtiyaçlarına cevap veren materyallerle doludur. Burada da
büyük bir tertip ahengi vardır. Ve bütün bu nizam ve tertipler,
kâinatın umumî tekâmül akışı içinde, dünya varlıklarına sonsuz
imkân kaynakları hazırlamak hedefi yolunda kurulmuştur. Bu
ahenkten zerre kadar şaşmamak üzere sayısız vazifeli varlıklar
bu kuruluşlarda vazifelenmişlerdir.
İlkbaharın tatlı ve hayat için lüzumlu olan nemli havaları bir
sürü nebat ve hayvan bedeninin uyanmasına sebep olur. Her
şey tazelenir, gençleşir. Yaz mevsimi, olgunluk devridir. Bütün
meyveler olgunlaşır, her hayat sahibi kendisinde mevcut olan
kudretleri ortaya döker. Bu bir verimlilik mevsimidir. Sonbahar,
muayyen bir devre zarfındaki vazifelerini görmüş bâzı varlıkla-
rın, yeni hayatlarına hazırlanmak üzere muvakkat bir uykuya,
ölüme ve istirahate olan ihtiyaçlarını karşılar. Bu sırada yaprak-

271
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

lar solar, dökülür. Ağaçlar gizli hayatlarına dönmeye başlar. Ge-

lecek bahardaki yeni uyanışlarına kendilerini hazırlamak üzere
birçok hayvan, kabuğuna, yuvasına çekilir veya kendisini gele-
ceğe hazırlayan uykusuna veya ölümüne dalar.
Kış, bütün bedenlilerin her türlü tekâmül materyalini ihtiva
eden bir mevsimdir. O mevsimde insanlar, bir sürü imtihanla,
tecrübe ile, müşahede ile karşılaşırlar. Nisbeten çetin şartlar al-
tındaki çalışmalar, cehit ve gayretler insanların olgunlaşmaları-
na, pekinleşmelerine yardım eder. Bütün bunlar birbirine bağlı
tertipler içinde, karşılıklı alışverişlerle ve birbirine dayanışma-
larla vukua gelirler. Bunların her biri dünyanın umumî armo-
nisini teşkil eden ve bu umumî armoni içinde birbirine sımsıkı
bağlı olarak bulunan nizamlar ve tertiplerdir.
Her iklimin kendisine mahsus bir nizamı kurulmuştur. O
nizam, o iklimde yaşayan varlıkların hayat imkânlarıyla ve ta-
hammül dereceleriyle aynı ayarda olarak yürütülür. Sıcak iklim
nebatları, hayvanları ve insanları, muhtaç oldukları hayat şartla-
rını o iklimde bulurlar. İklimler büyük bir sadakatle bu ahenge
uyarlar. Hiçbir vakit tropikal bölgelerde buz dağları teşekkül et-
meyeceği gibi, buz mıntıkalarında da kızgın çöller, sıcak bölge-
ler bulunmaz. Zira bu gibi hâller, oraların sakini olan bedenlerin
yaşama imkânlarına uygun değildir.
Yerlerin kuruduğu, nebatların susuz kaldığı, hayvanların
içecek su bulamadığı ve insanların kuraklıktan, mevsimsiz bir
ölümle karşı karşıya kaldığı anda, derhal büyük ahenge uygun
faaliyetlerle vazifelenmiş varlıklar harekete geçerler ve o bölgeye
tesirlerini göndermeye başlarlar. Bu tesirler sayesinde bulutlar
toplanır, yeryüzüne inen yağmur suları ortalığı canlandırır, za-
rarlı durumların vukua gelmemesi için mükemmel ve ahenkli
bir otomatizma kurulmuş olur. Yerdeki sular, muayyen hararet
derecesi ile buharlaşarak tekrar gökyüzüne çekilir ve lüzumu
olunca yağmur hâlinde gene yere iner. Bu suretle bütün hâller
ve yürüyüşler, umumî tekâmül akışı ahengine uygun bir nizam
içinde kıl kadar şaşmadan yollarında devam edip giderler.

272
 BEDRİ RUHSELMAN

*
* *
Geceler muayyen fasılalarla gündüzleri takip eder. Bu husus-
ta yeryüzündeki her bölgenin mevsimine göre bir ayarı, periyo-
dik bir tertibi vardır. Muayyen mevsimlerde günlerin ve gecele-
rin müddetleri daima sabit olarak kalır. Bütün bunlar, şaşmayan
tertipler dahilinde cereyan eden hâllerdir.
Dünyada, her hâdisede ve durumda muntazam bir ritim dahi-
linde ve büyük bir uygunluk içinde vuku bulan hâller ve düzen-
ler, dünyanın umumî ahenginin birer tezahürüdür. Nizamsız,
bozuk hiçbir şey yoktur. Bütün olaylar, derece derece her varlı-
ğın tekâmülü ile ayarlı ve ona yardımcı olarak ortaya konmuştur.
Dünya, muazzam bir ahenk olan kâinatın küçük bir parçasıdır.
Burada vukua gelen şeylerin hiçbiri bu ahengin dışına çıkamaz.
Çıkarsa mevcut olamaz. Zira ahenk, hâdiselerin büyük tekâmül
yolunda her noktasında birbirine intibakı, uygunluğu ve birbiri-
ni tamamlayıcı durumda bulunması demektir. Bu ise hâdiseleri
husule getiren bütün hareketlerin, birbirine tam mânâsıyla kay-
naşmış olmasını ifade eder. Hâlbuki her varlık, her madde cüzü,
her vibrasyon birer hareket mudilesidir. Bütün kâinatın hiçbir
zerresinin, ışık hüzmelerinden azade olamayacağını evvelce be-
lirtmiştik. Bu ilâhî ışık, ahengin kendisidir ve kâinatın bütün ha-
reketleri ancak bu ilâhî ışık kudretiyle var olabilir. Bu noktayı da
belirtmiştik. Şu hâlde, ahenkten ayrılmak demek, bu hareketler-
den mahrum kalmış olmak demektir ki hareketlerden mahrum
kalmış hiçbir maddenin, hiçbir varlığın mevcudiyeti ve bekası
düşünülemez. Demek ki nerede hareket varsa orada muhakkak
kâinat ahenginin bir tecellisi mevcuttur.
*
* *
İnsanlar nazarında iyilik, kötülük, bozukluk, düzensizlik,
mânâsızlık, alçaklık, yükseklik, münasebetsizlik gibi görünen
şeylerin hepsi izafîdir. Bunlar, insanların kâinat nizamı ve ahen-
gi hakkındaki görüş noksanlıklarının neticelendirdiği kısır hü-
kümlerden ibarettir. Bir arslanın, kendisini müdafaadan âciz
bir geyiğe saldırarak onu parçalayıp yavrularına yedirmesi, bü-

273
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

yük balıkların küçük balıkları yutması, nebat, hayvan ve insan

âlemlerinde sayısız kıtallerin ve birbirini yiyişlerin; dünyanın
kurulduğu andan itibaren mütemadiyen tevali etmesi, insanla-
rın birbirlerine saldırarak kendi huzur ve rahatlarını yok etme-
si, sayısız azap ve işkence ile dolu olan günlerini kendi fiil ve
hareketleriyle bizzat kendileri davet etmesi ve nihayet dünya-
yı kendileri için bir cehennem, bir zindan hâline koyması gibi
çirkin görünen hâller haddizatında, büyük ahengin icaplarına
uygun idare mekanizmasına mensup vazifelilerin kontrolleri al-
tında cereyan eden lüzumlu, zarurî ve muhakkak surette hayırlı
durumlardır. Bunlar bütün varlıkların ve insanların daima yeni
inkişaf kademelerini hazırlamak gayesine göre yürüyen âlemin
büyük nizam ve ahengi içinde akıp giderler. İnsanlar bu durumu
ancak tekâmülleri nisbetinde görebilirler ve göreceklerdir. Bun-
ların tekâmül nizamında ve kâinatın umumî ahengi içinde hiç-
birisi lüzumsuz, boş, çirkin ve abes değildir. Bütün bu çirkinlik
ve abeslik mefhumları gene tekâmül ahengi içinde tecelli eden
bir dünya hayatı zaruretiyle, insanlar tarafından kabul ve itibar
edilmiş, tek cepheli görüşlere müstenit izafiyetlerdir. Esasen,
hislerinden bir an ayrılıp dünyayı objektif bir görüşle müşahede
edenler o anda bu hakikati bütün açıklığıyla görebilirler.
Böcekler âlemine baktıkları zaman, aralarındaki bütün kav-
galarına, dövüşlerine rağmen, onların daima neşvünemalarını
sağlayan ve inkişaflarını temin eden büyük bir ahengin mevcut
olduğunu ve bu ahenk içinde, bu dövüşlerin ve kavgaların da
büyük mânâlar taşıdığını takdir etmekte gecikmezler.
Bir karınca yuvası sakinlerinin, kendi meskenlerini korumak
için hemcinsleri ile yaptıkları mücadeleler, dövüşmeler lüzum-
suz ve boş hareketler değildir. Ötekilerin onlara hücum etme-
si, bunların da hücum edenlere mukabelede bulunması, karınca
hayatının o varlıklara öğretmesi icap eden bâzı melekeleri, oto-
matik olarak onlara kazandıran tertiplerdir. Bütün bu hâller; bu
karıncaların, bu arıların, bu böceklerin teşkilâtlanmak, bir araya
toplanmak, mâşerî plânlara liyakat kazanmak ve nihayet günün
birinde yüksek vazife plânının yolunu tutmuş insanlar arasına
karışmak durumlarının en basit ve otomatik hazırlıklarını yapa-

274
 BEDRİ RUHSELMAN

bilmeleri için aslî direktiflerden gelen büyük tabiat nizamının,

bu varlıkların hisselerine ayrılmış kısımlarıdır. Onlar, böylece
otomatik olarak kurulmuş teşkilâtları sayesinde hayatlarını ida-
me etmek, nesillerini üretmek, topluluklarının selâmetini muha-
faza etmek ve bütün bu faaliyetlerin arkasında saklı bulunan in-
kişaflarını sağlamak uğrunda yüklenmiş oldukları bir sürü işi ve
vazifeyi, birbirlerine zarar vermeden büyük bir sadakatle yapar-
lar. Ve bu işlerinde zerre kadar ihmal ve tembellik göstermezler.
Birbirlerine zarar vermeden bu işi yaparlar dedik. Zira dünya
idrakine göre her an birbirini yiyen dünya bedenleri; bu hare-
ketleriyle, hakikatte birbirlerine zarar vermeyip bilmeden ve id-
raksizce yardımlaşmaktadırlar ve bunun da böyle olması onların
mâşerî plânları içinde bir zarurettir. Böylece en küçüğünden en
büyüğüne kadar bütün nebatlar, hayvanlar ve insanlar âleminde
bazan müspet, bazan menfî şekillerde görünen büyük nizam ve
ahengin icaplarına bir uyuş, bir katılış hâli akıp gider.
*
* *
Mâşerî plân icaplarının ahengine uyuş hâlinin insanlarda -dai-
ma büyük tabiat nizamının ve tekâmül ahenginin kadrosu içinde
kalmak şartıyla- daha çok geniş ve şümullü varyeteleri görülür.
Meselâ, insanlar arasında bâzı yerlerde büyük bir sulh ve sükû-
net içinde tecelli eden ahenk, diğer birçok yerlerde birbirini taciz
etmek ve zararlara sokmak, boğmak, öldürmek tarzında yürü-
yen ahenkten farklı ve ayrı değildir. İnsanlar nazarında ahenksiz
ve bozuk gibi görünen bütün bu kargaşalıklar, kâinat ahenginin,
dünya nizamına uygun olarak insanların çeşitli yetişme ihtiyaç-
larına, kudretlerine, liyakatleri derecelerine göre tertiplenmiş,
ayarlanmış tezahürleridir. Böylece taşından, toprağından itiba-
ren bütün hayat sahiplerini ve onlara ait hareket ve olayları mu-
azzam bir tekâmül ahengi içinde sinesine almış dünya hayatı bu
cephesiyle tek bir bütün olarak ele alınmalıdır. O öyle muazzam
bir orkestradır ki ayrı ayrı ele alındıkları zaman çeşitli disonan
ve hattâ kulak yırtıcı karakterler göstererek oradan çıkan bâzı
sesler, o orkestranın bütünü içinde dinlendiği zaman, gayet gü-
zel, ahenkli ve hattâ orkestranın mükemmeliyeti için lüzumlu

275
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

durumlar ve kıymetler hâlini alır. Kompozisyon ve orkestrasyon

bilgilerinden anlamayan bir insan kalkıp da, kendisine bozuk
gelen bir âletin sesini, gene kendi keyfine göre düzelteyim derse
o orkestranın ahengini bozabilir. Hâlbuki dünyanın bütün hâli
böyle alelade bir orkestranın fakir ahengiyle kıyas edilemeyen
sonsuz şümule mâlik bir armoni içindedir. Bu bakımdan dünya,
bütün teşekkülâtıyla, kurulmuş muazzam bir kompozisyondur.
Bu kompozisyonu meydana getirenler de üniteden süzülüp ge-
len aslî icaplara intibak etmiş büyük vazifeli sanatkârlardır. Yâni
büyük organizatörlerdir.
*
* *
İşte, dünyanın büyük nizam ve ahenginin kudretli tertipleri
içinde bugüne kadar emekleyerek gelen insanlar, artık bugün
dünyadaki tekâmüllerinin zirvelerine ulaşmış bulunmaktadır-
lar. Büyük kâinat ahenginin süregelmiş olan tertipleri, şimdiye
kadar dünyada bu tertipler içinde yetişmiş insan varlıklarının
artık daha ileri tekâmüllerine müsaade edecek durumda değil-
dir. Zira insanlar, hidrojen âlemi imkânları içindeki bütün görgü
ve tecrübelerini yapmış, buraya ait bütün inkişaf kademelerini
aşmış ve devrelerini ikmal etmiş durumdadırlar. Onların öz var-
lıkları yeni ufuklara, yeni muhitlere, bol hayat ve inkişaf imkân-
larıyla dolu aydınlık ülkelere koşmak ve ulaşmak ihtiyacı içinde
çırpınmaktadır. Onlar büyük kâinat ahenginin en geniş imkânla-
rına kavuşmak ve o ahenkten olmaya çalışmak iştiyakı ve sezgisi
içindedirler.
Gerçi insan hâlindeki durumlarıyla bu sezgilerinin idraklerine
tam olarak varmış bulunmamakla beraber, beşeriyet bugün bu
çırpınışın en ağır ve koyu teşevvüşü, şaşkınlığı içinde yaşamak-
tadır. O nereye gideceğini, nereye gitmesi lâzım geldiğini henüz
kestiremiyor ama sebebini, mahiyetini bilmeksizin, kabına sığ-
mayan hareketleriyle muhakkak bir yere gitmek, bir aydınlığa
kavuşmak, ferah bir muhite çıkmak, içinde bulunduğu madde
şartlarının ağırlığını delip geçmek ihtiyacı içinde kıvranıp duru-
yor. Mahiyetini idrak edemeyerek, fakat şiddetle isteyerek her

276
 BEDRİ RUHSELMAN

an peşinde koştuğu saadetin bir zerresini dahi çevresinde bula-

mayınca, o saadetin hüsranı ile kendisini, madde oyuncakları-
nın gelip geçici zevkleri içine gömerek avutmaya çalışıyor. Fakat
zâhiren, şaşkınlığını arttırmaktan başka bir işe yaramaz görünen
bu çırpınışları hakikatte, kader mekanizması muvacehesinde
gene, o aradığı, beklediği ve muhtaç olduğu saadet yollarını ken-
disine hazırlıyor. İşte şiddetle istedikleri, bekledikleri bu saadete
insanların kavuşması için, âlemin büyük ahengi içinde, lüzumlu
tertipler elbette kurulmaktadır. Bu ileri tertipler, bugünkü dünya
nizamının yavaş yavaş değişmesi ve olgunlaşmış hâle gelen yeni
istek ve ihtiyaçlara göre lüzumlu formların meydana gelmesi za-
ruretiyle, ilâhî nizamın ahengi içinde takdir ve tesbit edilmiştir.
Şu hâlde, gelecek bütün değişmeler, insan idraki karşısında
ne kadar büyük birer katastrof mahiyetinde görünürse görün-
sünler, insan varlıklarının ihtiyaçlarına en uygun ve mükemmel
cevaplar verici tertipler ve nizamlar altında vuku bulacaklardır.
Yakında başlayacak olan hâdiseler, dünyada mümkün olabilen
insan tekâmülüne uygun nihaî sahneleri hazırlayacak ve asır-
lardan beri süren ıstıraplı bir dünya safhasının son perdesini bu
sahnelerde kapatacaktır.
*
* *
Tabiatta hiçbir varlığın hiçbir ihtiyacı ihmalle karşılanmaz.
Bütün tekâmül ihtiyaç ve isteklerine uygun tertipler, nizamlar
ve düzenler derhal kurulur. Zira kâinat tekâmül içindir ve orada
bütün tekâmül ihtiyaçlarının tatmin edilmesi bir zarurettir. Bu
ihtiyaçlar karşısında kurulacak yeni nizam ve tertiplerin şekil ve
istikametlerine gelince; insan varlıklarının daha üstün hayatlara
namzet duruma girdiklerini ve sonsuz parlak ülkelerin kapısına
dayandıklarını söylemiştik. Fakat insanların lâyık oldukları bu
yüksek ve parlak hayatlara kavuşabilmeleri için, bu kapının açıl-
ması lâzımdır. İşte, iştiyakla peşinden kan ter içinde koştukları
bu eşsiz saadet ülkelerine göç edebilmeleri için, insanların yapa-
cakları küçük bir iş daha kalmıştır ki o da zaten açılmaya hazır
bir vaziyette önlerine dikilmiş olan bu kapıyı, bir fiske vuruşu

277
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

ile ardına kadar açarak içeriye dalmaktan ibarettir. Fakat bunun

tahakkuku da gene çok tertipli ve ahenkli birtakım hâdiselerin
akışları içinde mümkün olabilecektir. Ve bunun da böyle olması
insanların selâmeti için lüzumludur.
Bu muazzam düzen içindeki ahenkli tertiplerin sağlamış ol-
duğu büyük hazırlıklardan elbette birçok insan faydalanacak
ve bu sayede büyük bir saadet havası ile, namütenahi imkânlar
diyarındaki esirî âlemlerin ebedi hayatları içinde pervaz etmek
üzere akıp gitmek fırsatını kaçırmayacaktır.
Yakında, tabiat şartlarında vukua gelmeye başlayacak olan
cezrî değişmelerde hiçbir şeyin maksatsız ve körü körüne olma-
yacağını, en ufak bir hâdisenin bile ancak üniteden gelen icap-
lara göre üstün vazifeli varlıklar tarafından şaşmayan ve aksa-
mayan bir tertip ve ahenk içinde husule getirileceğini artık iyice
belirtmiş bulunuyoruz. İşte biraz yukarıda bahsettiğimiz kapı-
nın açılması demek de bu hakikatin insanlar tarafından idrak
edilmesi, benimsenmesi ve ona göre mevcut düzenlere isteyerek,
sevinerek gidilmesi, uyulması demektir. Şu hâlde, yeryüzünde-
ki tabiat şartlarının değişmesiyle meydana gelecek yeni ahengin,
insanlara bu kurtuluş imkânlarını bahşetmiş olması bakımından
fevkalâde büyük bir kıymeti ve ehemmiyeti vardır. Zâhiren, bo-
zuk düzen ve sıkıcı, hattâ rahatsız edici gibi durumlarda görüle-
bilecek olan bu hâllerin hakikatte, insanların yüksek kazançları-
nı temine yarayacak kıymetli birer vâsıta olduğunu unutmamak
insanların menfaatleri muktezasındandır. Zira insanlığın değişe-
cek olan çehresi ve yeni tertiplerle kurulacak ahenk, ancak, ikmal
edilmiş bir dünya devresinin kapanışından sonra olacaktır. İşte
bunun için, dünyanın geçireceği son hazırlıklar vardır.
Bu hazırlıkların iki cephesi vardır: Birinci cephesi insanlara,
bu dünyanın artık kendileri için elverişli bir mesken olamaya-
cağını anlatmak suretiyle, henüz eksik kalan lüzumlu bilgileri-
ni, müşahedelerini ve imanlarını kazandırmak, diğer cephesi de
sonradan gelecek basit bedenlerin tekâmüllerine elverişli yeni
bir dünyayı meydana getirmektir.

278
 BEDRİ RUHSELMAN

Şimdi, bu tabiat değişmelerinin, yeni zuhur edecek hâdisele-

rin hulâsa, vukuu yaklaşmış olan büyük dünya inkılâbının ma-
hiyet ve şekillerini izah etmeye başlıyoruz.
Yakın olan bu büyük dünya devresi kapanışının ilk alâmet-
leri diyeceğimiz bâzı basit olaylar hâlen başlamış bulunmakta-
dır. Bunlar, insanların nazarında henüz kuvvetli mânâlar ifade
etmeyen ve kör tabiat kuvvetlerine bağlı, gelip geçici arızalardan
ibaret sanılan bâzı atmosfer değişiklikleridir. Bu hâller, gittikçe
artacak ve yavaş yavaş yüksek delâletlerini daha kuvvetle hisset-
tirmek üzere durmadan devam edeceklerdir. Meselâ, vaktinde
beklenen yaz sıcakları bazan bir türlü gelemeyecek, kış ortasın-
da anormal sıcak havalar, yaz ortasında da soğuk havalar gö-
rülmeye başlayacaktır. Bâzı yerlerde uzun müddet devam eden
kuraklıklar yanında, diğer bâzı yerlerde sürekli yağmurlar sel-
leri meydana getirecek ve mühim tahribat yapacaktır. Kuvvetli
rüzgârlar, tehlikeli hâller alarak esecek, yer yer büyük zararla-
rı mucip olacaktır. Bu arada zelzeleler vukua gelecek, şiddetli
yer sarsıntıları, insanların felâketli diye vasıflandıracakları tabi-
at olayları arasında yeryüzünün orasında burasında kendilerini
göstereceklerdir.
Denizlerde de mûtat dışı hâdiseler vukua gelecektir. Meselâ,
hiç met ve cezir olmayan sahillerde denizler bazan 8-10 metreye
kadar kabaracak ve karalara hücum edecektir. Böyle met ve cez-
re alışmamış ve hazırlanmamış bâzı şehirler su baskınları tehli-
kesi altında kalacak ve büyük zararlara uğrayacaktır.
Dünyanın muhtelif yerlerinde yer yer toprak kaymaları vukua
gelecek ve bâzı kasabalar ve yerler bu yüzden bir hayli korkulu
ve endişeli anlar geçirecektir. Keza bu toprak âfetleri sırasında
bâzı yerler çatlayacak, oralardan dumanlar ve ateşler fışkıracak-
tır.
Velhâsıl mûtat dışı olarak vukua gelen bütün bu büyük rüz-
gârlar, seller, yer sarsıntıları, zelzeleler, deniz kabarmaları, su
baskınları ve yer çatlamaları gittikçe insanların rahatlarını kaçı-
racak ve zararlarını arttıracaktır. Fakat bunların hiçbirisi ahenk

279
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

dışı, düzen dışı olmayacak, hepsi yerli yerince tertip edilmiş,

biraz evvel söylediğimiz hedeflere ayarlanmış adımların tedricî
ilerleyişlerinin birer ifadesi olacaktır.
Bu hâller, dünyada aşağı yukarı 40-50 sene böyle sinsi, fakat
daima müterakki bir şekilde ve insanlar tarafından hakikî mânâ-
larına nüfuz edilebilmesine pek de kâfi gelecek kudrette olma-
mak üzere devam edecektir. Bununla beraber bunlar, daha ileri
safhalara hazırlayıcı mahiyette bir tedriç takip ederken gittikçe
de şiddetlerini arttıracaklardır. Bu kitaptaki bilgileri okumuş, be-
nimsemiş olanlar, bu hâllerin daha ilk zamanlarda delâlet ettik-
leri mânâlarını sezmekte güçlük çekmeyecekler ve kendilerini,
gelecek büyük güne rahatça ve kalp huzuruyla, hattâ sevinçle
hazırlayabilmenin imkânlarını elde etmiş olacaklardır.
*
* *
Takriben elli sene sonra hâdiseler daha ziyade kendilerini his-
settirmeye başlayacaklar ve insanları -daha doğrusu kendilerini
lüzumu derecesinde hazırlayamamış olanları- çok rahatsız edi-
ci, korkutucu, zahmet ve ıstıraplar içinde bırakıcı karakterler al-
maya başlayacaklardır. Bununla beraber, bunlar da gene hakikî
mânâlarını insanlara empoze edecek derecede şiddetlenmemiş
olacağından, insanların bir kısmı bu olayların hakikî mânâları-
nı anlamaktan uzak kalacak, sadece büyük bir şaşkınlık içinde
ne olduğunu, neye uğradığını bilmeyecektir. Meselâ iklimlerde
bâzı acaip değişmeler, evvelâ yavaş yavaş başlayacak, soğuk yer-
ler tedricen ısınacak, bâzı mıntıkalar mûtat dışı olarak sıcaktan
kavrulmaya başlayacaktır. Bu hâllerin neticesinde, anormal rüz-
gârlar bâzı korkunç tayfunları meydana getirecek ve bunlardan
birçok zararlar hâsıl olacaktır. Zelzeleler sıklaşacak ve şiddetle-
necek, yer çatlamaları, indifalar, çöküntüler artacak ve bütün bu
hâller seneler ilerledikçe kendilerini daha açık olarak hissettire-
ceklerdir.
Bâzı şehirler, büyük sarsıntılar neticesinde yok olacak, yer-
lerinde büyük çukurlar veya göller meydana gelecek, bâzı yer-
lerde büyük ve devamlı kuraklıklar başlayacak, birçok insan ve

280
 BEDRİ RUHSELMAN

hayvan telef olacak, ağaçlık, münbit, mahsuldar yerler; bozkır-

lar, hattâ susuz çorak çöller hâlini almaya yüz tutacak, seneler-
den beri, hattâ asırlardan beri o havalide rahatça yerleşmiş olan
insanlar için buraları, artık yaşanmaz hâllere girecek ve insanlar
oralardan, daha münbit yerler aramak ve bulmak için ayrılacak-
lar, daha müsait yerlere göç etmeye başlayacaklardır. Böylece
dünyada yer yer büyük göçler başlayacak, bu hâl insan cemaat-
leri arasında mühim huzursuzluklar yaratacaktır.
Deniz kabarmaları artacak, dünya maddesi artık insanlara
korkunç çehresini göstermeye başlayarak, kendisinden insanla-
rın fazla bir şey beklememeleri, hattâ artık hiçbir şey beklememe-
leri lâzım geldiğini lisan-ı hâliyle onlara anlatmaktan bir an geri
kalmayacaktır. Hulâsa, dünya yavaş yavaş insanlar için gittikçe
kısırlaşacak, tatsızlaşacak ve yaşanmaya salih karakterlerini kay-
bedecektir. Zaten evvelce de izah ettiğimiz gibi, son zamanlara
doğru büsbütün artacak olan kanser vakalarının çoğalması da
artık dünya maddelerinin, ihtiyaçlara cevap vermediğini insan-
lara açıkça gösteren mühim delillerden birisi olacaktır. Hulâsa,
ellinci yıldan itibaren gerek kuraklıkların, gerek bâzı diğer zorla-
yıcı tabiat hâdiselerinin husule getireceği neticeler ve yer yer de-
vam edecek büyük çaptaki göçler dünyada büyük kargaşalıklara
sebep olacak ve tabiatın insanlara karşı gittikçe ekşiyen yüzü ve
çetinleşen durumu bu kargaşalığın derecesini süratle arttıracak-
tır.
*
* *
Bu hâller çoğalarak yüzüncü seneye kadar devam edecek, yü-
züncü seneden sonra hâdiseler ve dünyada başlayan değişiklik-
ler insanlara bütün bu olayların hakikî mahiyetleri ve delâletleri
hakkında bâzı mânâlar verecektir. Şimdiye kadar basit değişme-
ler hâlinde devam eden durumlar, artık tam bir kargaşalık içinde
ve eski dünya nizam ve tertiplerinin açıkça değişmelerini ifade
edecek tarzda inkişaf etmeye başlayacaklardır.
Soğuk mıntıkalardaki buzlar erimeye başlayacaklar, bâzı so-
ğuk bölgeler gittikçe ısınacak, dünya iklimlerinde bâriz değiş-

281
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

meler başlayacaktır. Görünüşte karmakarışıklık hâli arz eden bu

olaylarda, insanlar için gelecek kurtuluş ve beşaret günlerinin
tahakkukunu hazırlayıcı tertipler ve nizamlar mevcuttur.
Dünya bir taraftan, gittikçe ısınmaya devam ederken diğer
taraftan, bâzı yerlerde büyük mevsim farkları görülmeye başla-
yacaktır. Buralarda yazın büyük sıcaklar hüküm sürecek, kışın
da oldukça fazla soğuklar görülecektir. Nihaî günlere doğru ik-
limler tamamıyla değişecek, hâlen mutedil olan iklimler, tropi-
kal bölgelerin cehennem gibi yanan durumları hâline girecek,
evvelce soğuk olan iklimler, dünyanın sıcak yerleri hâlini alacak-
tır. Böylece birçok şehirler sıcaktan yaşanmaz hâle gelecek, bir
tarafta cehennem gibi sıcak bölgeler, diğer tarafta kurumuş, çöl
hâline gelmiş eski muazzam münbit sahaların tahammül edil-
mez çoraklığı görülecektir.
Yüzüncü seneyi müteakip büyük tabiat hâdiseleri başlayacak,
bunlar kısım kısım insanların kütleler hâlinde ölmelerine sebep
olacak ve insanlarca büyük felâket denilen hâller birbirini takip
edecektir. Bununla beraber, bu kadar ölümlere rağmen dünya-
nın nüfusu azalmayacak, bilâkis artacaktır. Meselâ bugün 2,5
milyarı bulan dünya nüfusu o zamana kadar 6-7 milyara çıka-
caktır. Bu artışın başlıca sebebi, dünyadan şimdiye kadar ayrılıp
da spatyomda birikmiş varlıkların hepsinin dünyaya dönmesi
olacaktır. Spatyomun bütün varlıkları bu son dünya devrinde
yaşamak, o devrin gelecek hayatları hazırlayıcı büyük imkân ve
bilgilerinden istifade etmek için tekrar dünyaya döneceklerdir.
Bu da dünyada yer yer büyük çapta doğum vakalarının meyda-
na gelmesine sebep olacaktır. Esasen spatyomdakilerin dünyaya
hücumu daha şimdiden başlamış ve insanların nüfusu bugün-
lerden itibaren artmaya yüz tutmuştur.
Burada şunu da belirtiriz ki bundan evvel bahsettiğimiz Mu
dünyasının son günlerine de o zamanki insanlar aynı yollar-
dan hazırlanmıştı. Bu bahsettiğimiz alâmetler orada da kendi-
lerini göstermişler ve insanlara birçok şeyler öğretmişlerdi. İşte
aynı tertipler, bugünkü dünya insanları için de tekrar edilme-
ye başlanmıştır. Mu dünyasının kapanışından evvelki hâdiseler

282
 BEDRİ RUHSELMAN

hakkında evvelce vermiş olduğumuz bilgilerin, bu son dünya

devresi kapanışına ait hâdiselerle olan paralelizmini mukayese
edenler arada hemen hemen hiçbir değişmenin mevcut olmadı-
ğını görürler.
*
* *
Dünyanın kapanışına pek yakın zamanlarda, iklimlerin en
son alacağı durumu hulâsa ederek bildiriyoruz:
Kuzey Rusya kışın fevkalâde soğuyacak (-60/-70), yazın ise
mutedil iklimlerin suhunet derecelerini gösterecektir (0/+25).
Kuzey Grönland, Skandinavya, Avrupa Kuzey Rusyası, Kaf-
kaslar, Afganistan, Tibet, Çin, Japonya, Alaska yazın bir hayli sı-
cak olacak (+45), kışın bir hayli soğuk olacaktır (-50).
Güney Grönland’da, İngiltere’de, Fransa’nın kuzeydoğu ya-
rısından itibaren bütün Orta Avrupa memleketlerinde: İngilte-
re’de, Kuzey Fransa’da, Danimarka’da, Belçika’da, Hollanda’da,
Almanya’da, İsviçre’de, Avusturya’da, Çekoslovakya’da, Maca-
ristan’da, bütün Balkanlar’da, İtalya’nın kuzeydoğu yarısında,
Türkiye’de, Yunanistan’ın kuzey kısmında, İran’da, Pakistan’da,
Hindistan’ın kuzey yarısında, Çin Hindi’nde, Kanada’nın kuzey
kısmında yazın tropikal karakterde sıcaklar olacak (+50/+70), kı-
şın ise sıfırın altında soğuklar olacaktır (-20/-8).
Fransa’nın güneybatı yarısında, İspanya’da, İtalya’nın güney-
batı yarısında, Sicilya’da, Yunanistan’ın güney kısımlarında, Ak-
deniz havalisinde, bütün Afrika’da, Madagaskar’da, Arabistan
Yarımadası’nda, Hindistan’ın güney kısmında, Malaka’da, En-
donezya’da, Yeni Gine’de, Filipin Adaları’nda, Avusturalya’da,
Yeni Zelanda’da, Kanada’nın güney yarısında, bütün Birleşik
Amerika’da, Kaliforniya’da, Meksika’da, Venezuela’da, Kolombi-
ya’da, Bolivya’nın kuzey yarısında yazın ve kışın daimî sıcaklar
olacak, bu bölgelerde suhunet dereceleri mütemadiyen (+40/+70)
arasında oynayacaktır.
Bu durum dünyanın nihaî safhasına aittir. İklimler bu durum-
lara ancak elli yıldan sonra yavaş yavaş girmeye başlayacaklar-

283
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

dır. Yâni dünya iklimleri bu verdiğimiz nihaî suhunet derecele-

rine birdenbire geçmeyecek, uzun seneler zarfında yavaş yavaş
intikal edecektir.
*
* *
Dünya inkılâbının son anına doğru bütün tabiat olayları şid-
detlenecek, yer sarsıntıları artacak, su baskınları, büyük seller,
büyük kaymalar, yer çatlamaları ve birkaç şehri birden harabe-
ye çevirebilecek büyük zelzeleler birbirini takiben tevali edecek,
insanlar henüz geçmiş bir felâketin sıcaklığı soğumadan, daha
korkunç diğer bir felâketle karşılaşacaklardır. Bu sırada bittabî
kütleler hâlinde ölümler olacak, hastalıklar çoğalacak, dünyada
yaşamak çok ıstıraplı ve zahmetli bir hâle girecek.
Akıllı, bilgili ve iyi hazırlanmış olan insanlar bu hâli görebil-
dikleri takdirde gayet iyi anlamış olacaklar ki artık dünya insan-
ları için, dünya maddesi kâfi gelmemektedir ve dünya, bu haki-
kati insanların kafasına vururcasına göstermektedir. Ve böylece
bir an gelecek ki insanların birçoğu artık kendileri için dünyada
yaşanacak hiçbir yerin kalmadığını anlamış bulunacaklardır. İşte
bu da insanların, hakikati bütün çıplaklığı ile görebilmeleri için,
dünyanın kurulmuş en mükemmel bir tertibi ve nizamı olacaktır
ki bu nizamın ve tertibin kudretiyle insanların çoğu, yukarıda
bahsettiğimiz iki âlemi birbirinden ayıran kapıyı ardına kadar
ve büyük bir iştiyakla açabilmek kuvvetini kazanacaklar, yâni
idraklerinin ışığına kavuşmaya başlayacaklardır.
*
* *
Bu kargaşalık gittikçe içinden çıkılmaz hâle gelerek arta arta
insanları şaşkına çevirecek ve en nihayet bir an gelecek ki o an-
dan itibaren, o zamana kadar can çekişmekte olan dünya en kısa
zamanda gözlerini eski hayatına tamamıyla kapayacaktır. Bu
durumda iken dünya, tam mânâsıyla kaynayan bir kazana ben-
zeyecektir. Ancak birkaç gün devam edecek olan bu nihaî safha
esnasında bütün kıtalar ve denizler harekete geçecek. Yer ve gök
sarsılacak.

284
 BEDRİ RUHSELMAN

Bu sırada yerler yarılarak parçalanacak. Bu parçalar muazzam

bir rüzgârın önünde sallanan yapraklar gibi mütemadiyen sarsı-
lacak. Aşağı yukarı inip kalkacak. Her adımdaki toprak sarsıla-
cak. Çok büyük çatlaklar hâsıl olacak. Bu çatlaklardan simsiyah
dumanlar ve zehirli gazlar çıkacak. Bu dumanlar yavaş yavaş
yeryüzünü örtecek. Ortalık kararacak. Bu dumanlar yer sathı
altı tabakalarında yanan kömürlerin sularla karışmasından ileri
gelen rutubetli ve zehirli gazları havi duman bulutları hâlinde
olacak. İnsanları kütleler hâlinde telef edecek. Yer yer açılmak-
ta olan muazzam uzunluktaki yer çatlaklarının genişlikleri 30-
40 kilometreyi bulacak. Ve zaten çoğu birer harabe hâlini almış
olan şehirleriyle birlikte büyük arazi parçaları, kocaman dağlar
bu açılmış geniş ateş çukurları içine yuvarlanmaya başlayacak-
lar. Meselâ İzmit civarında hâsıl olabilecek böyle elli kilometre
genişliğindeki bir yarığa Türkiye, Van gölüne kadar olan bütün
kısımlarıyla birlikte gömülebilecek. Bu muazzam ateş uçurum-
ları yer yer dünyanın her tarafında açılacak ve buralarda bulu-
nan dağlar, tepeler, vadiler, ovalar, bütün yıkılmış şehirleriyle
ve harap olmuş mamureleriyle birlikte büyük arazi parçaları bu
uçurumların içine yuvarlanacak. Ve oralarda yaşayan insanlar-
dan sağ kalmış olanları da onunla beraber bu ateş çukurlarına
gömülecekler. Bu arada bir kısım ateş çukurları, etraflarına kız-
gın küller hâlinde lâvlar püskürtecek ve bunlar insanların üzer-
lerine ateş yağmuru hâlinde inecek. Aynı zamanda muazzam ve
kesif bulutlar dünyanın bütün göklerini kaplayacak. Şiddetli gök
gürlemeleriyle inen sayısız şimşekler, kesif siyah duman ve su
buharı bulutlarını yararak mütemadiyen ortalığı aydınlatacak ve
dünyanın her tarafına yıldırımlar yağacak.
Bir taraftan insan haykırışlarını boğan gök gürlemeleri, yeraltı
uğultuları, patlayan ve açılan deliklerden ve yarıklardan etrafa
fışkıran ve taşan gaz ve lâv gürültüleri, boğucu ve yakıcı gaz-
lar, yer yer açılan ateş uçurumları ve çukurları, yapraklar gibi
sallanan arazi parçaları, yıldırımlar, şuursuzca insan haykırışları
devam ederken, diğer taraftan kıtaların etrafını saran okyanuslar
hiç görülmemiş şekilde yükselecek, milyarlarca tonluk su küt-
lelerini ihtiva eden ve her biri muazzam birer dağ gibi kabaran

285
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

deniz parçaları kıtaların üzerine saldırmaya başlayacak. Bu hâl

artık, dünyanın son saatleridir, yeryüzü batmaktadır. Yâni dev-
resini ikmal etmiş bir dünya hayatı ebediyen kapanmak üzere-
dir. Nitekim kıtalara saldıran okyanuslar bütün karaları; harap
olmuş şehirleriyle, açılmış çukurlarıyla, ormanlarıyla, vâdileriy-
le, geniş arazileriyle istilâ etmeye başlayacaktır. Önlerine kattık-
ları insanları sürüler hâlinde kovalayacaklar ve yutacaklar. De-
niz sularının ateş çukurlarıyla ve yarıklarıyla birleştiği yerlerde
büyük infilâklar ve müthiş su buharları hâsıl olacak. Bu sırada
kıtalar baştan başa çatlayacak ve üzerindeki asırlardan kalma
bir medeniyetin harap olmuş bütün mamureleri ve eserleri ile
birlikte bu açılan cehennem çukurlarının içine yuvarlanıp birkaç
saat içinde kaybolacak. Onların gömüldükleri bu ateş çukurları-
nın üzerlerini derhal okyanusların muazzam su kütleleri örtecek
ve en kısa zamanda dünyanın bütün kıtaları yok olacak. Onların
yerlerinde, binlerce metre derinliği haiz yeni okyanuslar peyda
olacak ve böylece o zamana kadar ulaşmış olduğu bütün mede-
niyetiyle ve maddî zenginlikleriyle birlikte bir dünya devri daha
kapanmış ve ebediyen unutulmaya mahkûm maziye karışmış
bulunacak.
İşte bu hengâmede insanların çoğu, kendi ihtiyaçlarına cevap
verecek bir âleme gidecek, az miktarda kalanlar ise yeni dünyaya
intikal etmek üzere, büyük katastroftan bakiye kalmış kaya par-
çaları üzerinde şaşkın hâlde kalacaklardır. Zira denizlerin dibi-
ne gömülen eski kıtaların bâzı yüksek yerleri, istikbalin küçüklü
büyüklü adalarını ve takım adalarını teşkil etmek üzere büyük
kaya parçaları hâlinde denizlerin üstünde kalacaklardır.
*
* *
Yeryüzü batarken karmakarışık olan denizlerin dibinden bü-
yük kara parçaları yükselecek ve bu suretle bunlardan yeni kı-
talar meydana gelecek. Bu yeni kıtalar, gelecek dünya devrinin
coğrafya mütehassıslarına asırlarca süren yeni birer araştırma
mevzuu olacaktır.

286
 BEDRİ RUHSELMAN

Yeni dünya devri insanlarını, bugünkü dünyanın batışı sıra-

sında, kıtaların yüksek yerlerinde ve tepelerinde kalan insanlar
teşkil edecektir demiştik. Bu sıralarda denizin dibinden çıkan
yeni kıtalarda henüz insan bulunmayacaktır. Bugünkü dünya-
dan, gelecek dünyaya intikal edecek olan insanların yaşamaya
mecbur bulunacakları adalarda toprak olmayacağından, bu in-
sanlar sadece kayalardan ibaret, etrafı denizle çevrilmiş bu ada-
larda mahsur kalacaklardır. Böylece birkaç gün içinde olup biten
bu işlerden sonra sükûnet avdet edecek, dünyada senelerden
beri bozulmakta olan umumî muvazene, bu son birkaç günlük
krizini atlattıktan sonra yeni dünya şartlarına uygun olarak tek-
rar kurulacak, her şey olup bitecek, güneş gene aynı parlaklıkla
yeni dünyanın ufuklarından doğarak onu canlandırmakta de-
vam etmeye başlayacaktır.
*
* *
İnsanlara gelince, bu dünyadan, gelecek dünyaya intikal eden
insanlar, her ne kadar beden yapılarını ilk anlarda muhafaza ede-
cek iseler de bunların zihnî durumlarında, zekâlarında, idrak-
lerinde, duygularında, hâfızalarında büyük gerilemeler husule
gelecektir. Bunlar şuurlarını kaybedecekler ve delireceklerdir.
Bu insanlar geçen dünya devrine, büyük insan medeniyetleri-
ne, kendi ferdî, ailevî ve mâşerî hayatlarına ait bütün bilgileri ve
mefhumları unutacaklardır. Ne geçmiş bilgilerinden, ne ilimle-
rinden, ne tekniklerinden, ne kabiliyetlerinden, ne itiyatlarından,
ne de kendi eski hüviyetlerinden, hafızalarında hiçbir şey kalma-
yacak, en iptidaî birer insan hâlinde yalnız insiyaklarıyla hareket
edeceklerdir. Onların insiyaklarının başında korku gelecektir.
Büyük dünya inkılâbı sırasında, gözleri önünde günlerce devam
eden katastrofik hâdiseler, dünyanın korkunç ve gürültülü batı-
şı, onların varlıklarında uzun müddet devam edecek büyük bir
korku insiyakına sebep olacaktır. Fakat bu insanlar, geçmişe ait
bütün bilgilerini kaybettiklerinden hâlihazırda da şuursuzluk ve
tam bir idraksizlik içinde bulunduklarından, bu korkularının ne
sebebini, ne de mahiyetini aslâ bilemeyecekler, sadece onun de-
vamlı tazyiki altında yaşayacaklardır. Bundan başka, yeni girmiş

287
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

oldukları dünya vasatının gittikçe vahşileşen ve kabalaşan şart-

ları da insanların bu korku insiyaklarını daha ziyade arttıracak
ve kuvvetlendirecektir.
Korku hissi bu iptidaî insanları beşer, onar bir araya topla-
yacaktır. Bunlar her şeyden korkacaklar, korktukları zaman bir-
birlerine daha ziyade yaklaşacaklar ve sarılacaklardır. Bakışları
korkak olacak, her hâl ve hareketlerinde korkunun bütün teza-
hürleri görülecektir. Ara sıra ve ekseriya bir şeyden korktukları
zaman mânâsız, şuursuz birtakım sesler çıkararak bağırışacak-
lar, düşüncesizce oraya buraya koşuşacaklardır. Zira bunlar he-
nüz konuşmasını bilmeyecekler ve işaretlerle dahi anlaşabilmek
liyakatinden mahrum bulunacaklardır. Meselâ, bir tanesi bağır-
maya başladığı zaman, bilhassa korku insiyakı ile diğerleri de
ona uyarak bağırmaya başlayacaklar, bir müddet birlikte bağı-
rıştıktan sonra, korkularının biraz yatışması ile hep birden tekrar
susacaklardır.
Evvelki dünyadan yeni dünyaya geçen ve aç, çıplak, âletsiz,
vâsıtasız, hiçbir şeysiz, bilhassa akılsız, düşüncesiz, şuursuz hâl-
de kalan ve sadece korku ve açlık insiyaklarıyla hareket eden bu
zavallı insanların kayalar üzerinde, vahşi hayvanlar arasında
geçirecekleri anlar pek çetin ve haşin olacaktır. Bunlar yiyecek
bulamayacaklar, giyecekten mahrum kalacaklar, sığınacak bir
tek ağaç kovuğu göremeyecekler ve kayalarla çevrilmiş bir mu-
hitte tabiatın bütün olaylarıyla karşı karşıya kalacaklar. Güne-
şin ziyası vücutlarını yakacak, soğuk rüzgârlar ve havalar çıplak
bedenlerini hırpalayacak. Vahşi hayvanların saldırışlarından ka-
çışacaklar, beşi, onu bir arada kayaların aralarına veya taş oyuk-
larına sığınacaklar. Bütün bu durumlar onlarda esasen mevcut
olan korku insiyakını büsbütün arttıracaktır.
İdrak ve zekâları henüz, taşları yontarak onlardan kendileri-
ne av veya müdafaa silâhı yapabilecek durumlardan çok uzak
olduğundan, bu insanlar ilk zamanlarda henüz taş devrine bile
girmiş olmayacaklardır. Yalnız kaba insiyaklardan ibaret olan
bütün ihtiyaçlarını, çıplak ve hiçbir âletle mücehhez olmayan be-
denleriyle ve bittabî hep insiyakî olarak gidermeye çalışacaklar-

288
 BEDRİ RUHSELMAN

dır. Meselâ, açlık hissinin kendilerinde uyandırdığı ihtiyaçlarla,

hayvanların en zayıfı gördüklerine müştereken saldıracaklar ve
bunlar arasında gene en zayıf buldukları kendi cinslerine hücum
ederek onları parçalayacaklar ve yiyeceklerdir. Yamyamlık, in-
sanların ilk anlarındaki hayatları için en tabiî ve zarurî bir hare-
ket olacak ve bu insanlar ilk dünya hayatlarına böylece birbirle-
rini yemekle, yâni yamyamlıkla başlayacaklardır.
*
* *
Yeni dünyanın; eski batan kıtaların deniz üzerinde bakiye ka-
lan kısımlarına ait bâzı adalar ve takım adalarla, denizin dibin-
den yükselerek meydana çıkan yeni büyük kıtalardan müteşek-
kil olacağını söylemiştik. Keza, geçen dünyadan kalan insanlarla
meskûn bu adaların, kayalıklardan ibaret olacağını, buralarda
toprağın bulunmayacağını da belirtmiştik. Binaenaleyh ilk in-
sanların muhitinde nebat hayatı henüz mevcut olmayacaktır.
İşte bu hâlde bulunan yeni dünyanın ilk durumu kısa bir zaman-
da vahşileşmeye başlayacaktır. Her şey basitleşecek, iptidaîleşe-
cek, vahşileşecektir. Eski dünyada mevcut olan, zirveleri yuvar-
lak dağlar ve tepeler yeni dünyada görülmeyecek, onların yerine
tepeleri sivri, testere şeklini almış dağlar ve sıradağlar meydana
gelecek, keskin vadiler görülecek, her şey sivrileşecek, keskinle-
şecek ve haşin bir çehre alacaktır.
Varlıkların, yaşamakta oldukları muhitlere uymalarının za-
rurî olduğundan evvelce bahsetmiştik. Dünyaya gelecek varlık-
lar ancak, içinde bulundukları muhitin maddelerinden bedenle-
rini kuracakları için, yeni dünyaya intikal etmiş olan insanların
ve hayvanların da nesilleri üredikçe kabalaşacakları, kaba olan
muhitlerine uyacakları tabiîdir. Onların bu kaba muhite intibak-
ları neticesinde, bedenleri süratle kabalaşacaktır. Geçen dün-
yadan yeni dünyaya intikal eden hayvanların ve insanların be-
denlerinde görülecek bu kabalaşma hâli, iptidaî muhitlerine ait
ihtiyaçlarına bağlı olarak nesilden nesle artacak ve uzun müddet
devam edecektir. Meselâ nesiller ilerledikçe büyük cüsseli hay-
vanlar zuhur edecek, bu hayvanlar vahşi olacak, adalarda toprak

289
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

ve binnetice nebat olmadığı için, geçen dünyanın ot ve nebat yi-

yen munis hayvanlarına buralarda tesadüf edilmeyecektir.
Tıpkı bunun gibi bu yeni dünyaya geçen ilk insanların da ne-
silleri ilerledikçe, beden teşekkülâtı değişecek, onlarda da bir ka-
balaşma hâli başlayacaktır. Haşin ve sert tabiatla, vahşi hayvan-
larla ve birbirleriyle boğuşmak, çarpışmak durumunda kalan bu
ilk insanların hayat mücadelelerinin doğuracağı yeni ihtiyaçlara
uygun olarak, beden yapıları ve teşekkülâtı esaslı değişmelere
mâruz kalacaktır. Yâni nesiller ilerledikçe, bu kaba muhite uy-
gun beden teşekkülâtı bütün karakteristikleriyle tebarüz edecek-
tir. Artık geçmiş dünyada olduğu gibi, ince uzun insan şekilleri
kalmayacak, buna mukabil, insanların bedenleri yayvanlaşacak,
cüsseleri büyüyecek, adaleleri kuvvetlenecek, göğüsleri genişle-
yecek, kolları uzayacak, ayaklarında iş görme kabiliyeti artacak,
ayak parmakları da icabında el parmakları gibi çalışacağı için
onlar da büyüyecek, kolları ve ayakları kuvvetlenecek, kafatası
da ona göre yeni şekiller alacaktır. Entelektüel hayattan ziyade,
sansüel insiyaklara hizmet etmek durumunda kalan o günkü
beynin yükü, medenî bir insanın zihnî faaliyetlerinden azade
olacağından, mükemmel bir beyne ve bu beynin muhafazasına
hâdım bir kafatasının teşekkülüne lüzum kalmayacak ve bunun
neticesinde de alınlar küçülecek, kafatasının da küçülmesiy-
le geriye doğru çekik olacaktır. Buna mukabil, yalnız et yemek
zaruretiyle, ağız ve çeneler gelişecek, dişler sivrileşecek, keskin-
leşecek, kuvvetlenecek, ağızlar büyüyecek, kabalaşacak ve öne
doğru çıkık olacaktır. Şiddetli hava tesirlerine karşı korunmak
için cilt sathındaki kıllar sıklaşacak ve büyüyecektir.
İntikali müteakip yeni gelecek nesillerle başlayacak olan bu
kabalaşma hâli 300 sene kadar devam edecektir. Bu müddet zar-
fında dünyaya insan hâlinde gelecek yeni nesiller, güneş siste-
minin başka gezegenlerinde hayvanlık ve insan altı kademesi
hayatlarına ait bütün inkişaf safhalarını ikmal ederek, artık bi-
rer insan bedenini kurmaya liyakat kazanmış bulunan ve insan
hâlinde dünyaya gelmek ihtiyacında olan varlıklardan teşekkül
edecektir. Yâni bu kabalık devrinde, geçen dünyadan intikal et-
miş insanların evlâtları, diğer gezegenlerin insan altı safhalarını

290
 BEDRİ RUHSELMAN

henüz bitirip de bu dünyaya girmekle ilk insanlık kademesine

ayak basmış bulunan varlıkları olacaktır. Zaten bu vahşi muhit
de onlar için hazırlanmıştı. Geçen dünyadan bu yeni dünyaya
intikal etmiş insanların vazifelerinden birisi de bu, hayvanlıktan
ve alt kademelerden insanlığa ilk geçecek varlıkları doğurmak,
onlara analık, babalık yapmak olacaktır.
*
* *
İnsanların bu kayalık adalarda geçirecekleri müddet zarfın-
da, henüz meskûn olmayan yeni kıtalarda toprak mevcut olacak,
buralara günlerce, aylarca muazzam yağmurlar yağacak ve bu-
nun neticesinde de kıtaların bâzı yerlerinde büyük gövdeli uzun
ağaçlardan müteşekkil balta görmemiş vahşi ormanlar meydana
gelecektir.
İşte kayalar üzerinde 300 sene kadar sürecek olan insanların
kabalaşma devrinden sonra, onlar bulundukları kayalık ada-
lardan kalkıp bu kıtalara gidebilmek kudretine erişecekler ve
onların ormanlarından, nebatlarından ve diğer imkânlarından
istifade etmeye başlayacaklardır. Zira bundan evvel onların, bu-
lundukları yerlerden ayrılabilmelerine ne düşünceleri, ne kud-
retleri, ne de içinde bulundukları imkân ve vâsıtaları müsaade
etmeyecektir. Fakat 300 senelik bir kabalaşma devrinden sonra
inkişafa doğru iptidaî ve basit kıpırdanışlarla, insiyaklarında hu-
sule gelecek -gene basit olmakla beraber- biraz daha ileri ihtiyaç-
lar neticesinde, insanlar yavaş yavaş bu adaları terk edip büyük
kıtaların kendilerine en yakın kısımlarına geçmeye başlayacaklar
ve böylece yeni bir dünya kuruluşunun bütün müteakip icap-
larını yerine getirmek üzere bundan sonra çok uzun ve ağır bir
inkişaf temposuna gireceklerdir.
Altmış bin sene sürecek olan yeni dünyanın bu insanlık inki-
şafı devresi boyunca insanlar, yeni bir medeniyete ulaşıncaya ka-
dar taş, demir, tunç devirleri gibi uzun devirler geçirecekler, ilk
çağ, orta çağ gibi birtakım çağlar atlatacaklar velhâsıl Mu dün-
yasından bu dünyaya devredilen insanlarda olduğu gibi, bunlar-
da da yavaş yavaş insiyaklar sezgilere, sezgiler idraklere intikal

291
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

ederek idraklerin inkişafıyla, tedricen mâşerî ve yüksek mâşerî

plânlara geçilecektir.
Eğer bu sırada, geçen dünyanın son intikal safhasına kadar
kendilerini yetiştiremedikleri için, müteakip dünyaya kalmış
olanlar arasında, inkişaflarında büyük bir hız alıp, süratle vazife
plânına hazırlanmış olanlar bulunursa onlar 5-10 bedenlenme-
den sonra, yâni 8-10 asır zarfında yukarıdan kendilerine -liyakat-
lerine göre- verilecek vazifelerini yapabildikleri takdirde (vazife
plânına geçebilmek için mutlaka bir vazifeyi ifa etmek şarttır)
dünyanın sonunu beklemeden, geçen dünya inkılâbı sırasında
yüksek plânlara giden diğer mesut insanların bulunduğu yerlere
ulaşmak üzere dünyayı tamamen terk edip gideceklerdir. Diğer
insanlar ise, dünyanın altmış bin sene sonra gelecek yeni inkılâp
günlerini beklemek ve o günlere hazırlanmak üzere sayısız fer-
dî, mâşerî imtihanlar, mihnetler, mücadeleler, harpler, kıtaller,
ölümler, cinayetler, hastalıklar, esaretler, hapishaneler, zindan-
lar, engizisyonlar, tımarhaneler, hastaneler, ıstıraplar, sıkıntılar,
sefaletler, açlıklar, ağır hizmetler... velhâsıl dünya hayatının in-
san tekâmülünü hazırlayan ve her dünya devresi tarihi boyunca
geçirilmekte olan sayısız bütün inkişaf materyalleri içinde tek-
rar yaşamaya başlayacaklardır. Bu arada birbirine zıt görünen
akideler, realiteler, bilgiler, itikatlar, dinler, mezhepler, ekoller
ve kanaatler içinde bazan otomatik, bazan yarı idrakli cehit ve
gayretlerle boğuşarak, didişerek hakikat diye bir sürü realitenin
peşinde koşacaklar, bir sürü hayal kırıklığına, aldanmalara, ha-
talara düşmelere ve muvaffakiyetsizliklere uğrayacaklardır. Bu
sırada hayatın çetin mücadeleleriyle de karşılaşacaklar, çalışa-
caklar, didinecekler ve gelip geçici, fakat kuvvetle çekici zevkle-
rin aldatıcı cazibeleri peşinde, asıl gaye ve hedeflerini unutma-
maya gayret ederek altmış bin sene sonra gelecek yeni bir dünya
inkılâbının eşiğine çok ağır ve zahmetli yürüyüşlerle ulaşacak-
lar ve ancak o zaman, artık bu dünyayı tamamen bırakabilecek
kudrete erişmiş bulunacaklardır. Zira bu yavaş inkişaf temposu
içinde insanların çoğu, artık maddenin mânâsını, imkân hudut-
larını, hangi gayeler için olduğunu, insanlara ne dereceye kadar
ve hangi yollardan faydalı olup hizmet edebileceğini anlamış ve

292
 BEDRİ RUHSELMAN

öğrenmiş bulunacaklardır. Hulâsa, dünya mektebi, her inkişaf

devresi sonunda, yetiştirmiş olduğu mezunlarını yüksek mües-
seselere tevdi etmek üzere, kapılarını onların arkasından kapa-
yacak, gidenlerin boşalan yerlerine de yetiştirilmek üzere, yeni
geleceklere kapılarını açacak ve bu suretle devrî olan namüte-
nahi fonksiyonlarından bir tanesini daha yapmış bulunacaktır.
Bu yalnız dünyanın değil, bütün dünyaların, bütün âlemlerin ve
kâinatın kaderidir.
*
* *
Burada şunu tekrar tebarüz ettirmek isteriz ki ne kadar gürül-
tülü ve korkunç görünürse görünsünler bu durumlardaki, yâni
büyük dünya inkılâplarının görünüşlerindeki korkunçluk hâli
zâhirîdir. Burada, ne korkulacak, ne ürkülecek, ne kaçınılacak,
ne de endişeye kapılacak hiçbir şey yoktur. Zira bu korkunç man-
zaralar, ancak dünya maddelerinin tâbi bulunduğu realitelere
aittir. Ve onlarla beraber dünyada kalacaktır. Öbür tarafa, yük-
sek plânlara bunların bir zerresinin zerresi dahi geçemeyecektir.
Ölüm ise esasen, hiçbir ıstırap ve acı vermeyen bir an meselesi-
dir. Ölüme sebep olan hâdiselerin manzaraları haddizatında, öz
varlığa ait şeyler değildir. Bedene ve dünyaya ait durumlardır.
Ölenler o an içinde bunların hepsini terk etmiş ve hâtıralarını
bile unutmuş bulunacaklardır. Binaenaleyh, volkan ağızlarının
kızgın ateşleri, su kütlelerinin azgın saldırışları, yer sallantıla-
rının şiddetli hareketleri, yıldırımların gürültüsü; buradan git-
mesi tekarrür etmiş olanlar için ancak birer oyuncaktan ibaret
kalan ölüm vâsıtalarıdır. Çünkü dünyada kopan bu kıyametin
insanlardan tek alabileceği şey, onların zaten burada bırakmayı
seve seve kabullenmiş oldukları kaba bedenleri olacaktır. Buna
da insanlar çoktan razıdırlar. Zira insanların belki o anda bile,
sezmeye başlayacakları yüksek, mesut âlemlerin saadetli atmos-
ferine bir an evvel kavuşabilmeleri, bedenlerini terk edecekleri
ölüm saniyesinin gelişine bağlıdır ve onlar idrak edebildikleri
nisbette, bu saniyenin bir an evvel gelmesini bekleyeceklerdir.
Bu, bir saadet, sevinç ve kurtuluş anıdır. Bu, binlerce senelik ıstı-
raplı bir mazisi olan dünya mektebinin, ağır şartlar altında geçi-

293
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

rilmiş zahmetli tahsil devrelerinin tam ve muvaffakiyetle ikmali

anıdır. Bu an, muvaffakiyetli, muvaffakiyetsiz hayatların çeşitli
korkuları, ıstırapları ve hattâ azapları içinde bir sürü ümitsizlik
ve inkisarla dolu şartlarının artık son bulduğu ve her şeyin en
mesut, en süratli ve rahat yollardan yürüyerek nurlu, berrak ve
kudretli sahalara intikal edeceği bir andır. Bu, tam mânâsıyla bir
kurtuluş anıdır.
O kadar korkunç görünen bu hengâmede, o kadar dehşetli
manzaralar arz eden bu kıyamet gününde on binlerce senelik
mihnet ve meşakkatle dolu zincirli bir mahpusiyet hayatı olan
kaba hidrojen âleminden parlak ve mesut bir üst âleme geçile-
cektir. Bu geçişi sağlamak için de insanların artık, bir tek nefes
süresi kadar kısa bir zamanı beklemekten ve o tek nefesin verilişi
gibi basit, kolay ve küçük bir ameliyeyi geçirmekten başka bu
dünyada yapacakları iş kalmamış olacaktır. Burada asıl felâket,
ölemeyip, daha doğrusu o anda ölmek liyakatini kaybedip ya-
şamak ve basitleşmiş bir dünyanın, tekrar binlerce sene devam
edecek bekçiliğini yapmak hükmünü giymiş olan zavallı insan-
ların başına çökecektir ki bu da ne bir zulümdür, ne de bir ga-
dirdir. Bu sadece onların, bütün bir dünya hayatı boyunca iste-
dikleri, peşinden koştukları ve hattâ tapındıkları madde arzu ve
ihtiraslarının yüksek kader mekanizması hükümleri karşısında
gerçekleşmiş neticesinden başka bir şey değildir.
Vukua gelecek olan bütün bu hâdiselerin büyük tertip ve ni-
zamlara tâbi olduğunu, hiçbir şeyin keyfî ve rasgele vukua gel-
mediğini tekrar tekrar söylemiştik. Bu sözlerin mânâsı şudur ki
dünyada olup bitecek hâdiselerin hepsi üniteden gelen direktif
ve icaplara göre ayarlanmış ve öyle olmuştur. Her şey, varlıkla-
rın bizzat çalışarak kazanmış oldukları liyakat derecelerine göre,
aslî icapların direktifi altında ve aslî zamanın yardımıyla, kader
mekanizmasının ölçüp, takdir ederek hükümlendirdiği tarz ve
şekillerde, vazife plânının alâkalı vazifelileri tarafından yapıl-
maktadır. Binaenaleyh vuku bulacak her şey büyük hesaplara,
çok ince ve şümullü teknik esaslara dayanmaktadır.

294
 BEDRİ RUHSELMAN

*
* *
Şimdi, yeryüzünün batışına ait yukarıda vermiş olduğumuz
bilgilere destek olan teknik mekanizma hakkındaki lüzumlu iza-
hatı veriyoruz. Bu izahata girişmezden evvel biraz gerilere gide-
rek evvelce belirtmiş olduğumuz ilmî bir konuya tekrar dönece-
ğiz.
Nebülözleri dolduran milyarlarca sistemin her biri, güneş de-
nilen bir çekirdekle, onun etrafında dönen gezegenlerden, yâni
o sistemin madde cüzülerinden teşekkül etmiştir. Böyle bir sis-
tem içinde, her kürenin kendisine mahsus bir manyetik alanının
mevcut olduğunu evvelce söylemiştik. Keza, her biri mensup
bulunduğu madde cüzüne ait ayrı ayrı karakter taşıyan bu alan-
ların, bir sistem içinde birbiriyle çok sıkı temasları olduğu hâlde,
aslâ birbirlerine karışmadıklarını ve bu yüzden, bir küreye ait
olan herhangi bir madde cüzünün, o kürenin manyetik alanını
terk edip diğer bir kürenin manyetik alanına giremeyeceğini ve
eğer herhangi bir zorlama karşısında böyle bir hâl vâkı olursa, o
cismin girmiş olduğu yeni manyetik alanın mahiyetine uyması-
nın ve bunun için de kendi mahiyetini cezrî olarak değiştirmesi-
nin zarurî bulunduğunu da izah etmiştik. İşte böylece, bir sistem
içindeki çeşitli kürelerin çeşitli manyetik alanları, kendi araların-
da o sistemin umumî bünyesinin icaplarına göre, karşılıklı ola-
rak tesirleşirler ve tam bir muvazene hâlinde bulunurlar.
Sistem içindeki çekirdeğin ve onun etrafında dönen madde
cüzülerinin, yâni kürelerin; yörüngelerinin şekilleri, uzunlukla-
rı, kısalıkları, eksenlerinin istikametleri, gezegenlerin kendi ek-
senleri etrafındaki dönüşlerinin ve yörüngelerindeki yürüyüş-
lerinin süratleri; o sistemin inkişafı neticesinde vukua gelecek
hareketlerin durumlarıyla ve aralarındaki muvazene hâlleriyle
taayyün eder ki bu hareketler de cüzüler arasında ve üst tesir-
lerin kontrolleri altında cereyan eden karşılıklı tesirleşmelerle
mümkün olur. Bütün bunlar -dediğimiz gibi- sistemlerin inkişaf
ve tekâmül derecelerine bağlıdır ve bu derecelere göre değişme-
lere mâruz kalırlar. Yâni bir sistemin madde cüzüleri arasındaki
tesirleşmelerin, şu veya bu tarzdaki hareketleri meydana getire-

295
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

cek şekillerde oluşu, o sistemin tekâmülü ile ilgili hâllere göre

değişir.
Hulâsa, bir çekirdek etrafında dönen muhtelif madde cüzüleri
vardır. Bu madde cüzülerinin her birinin birer manyetik alanı
mevcuttur. O çekirdeğin ve etrafında dönen cüzülerin inkişafları
derecesine göre, bu manyetik alanlar arasındaki karşılıklı tesir-
leşmelerin durumları da değişir. İşte bu tesirleşmeler neticesinde
teessüs eden muvazene hâllerinin bütünü bir manyetik alanlar
sentezi meydana getirir ki buna da güneş sistemi deriz.
Demek ki her sistemin, mudil bir manyetik alanlar sentezin-
den ibaret olan durumu vardır ve bu ancak o sisteme aittir. Böyle
olunca, nebülözün içindeki diğer sistemlerin manyetik alanlarıy-
la da onun muvazene hâlinde bulunması icap eder ve bu man-
yetik alan muvazenesi gittikçe mudilleşerek, genişleyerek nebü-
lözler arasına kadar uzanır. Demek ki bir nebülözün manyetik
alan mudileleri arasında da o nisbette şümullü muvazene hâlleri
vardır.
*
* *
Bir sistem dahilindeki herhangi bir kürede vukua gelecek de-
ğişiklikler, o kürenin manyetik alanına yapılacak tesirlerle müm-
kün olur. Yâni bir kürede icap eden namütenahi değişmeler; o
kürenin manyetik alanına, sistemin güneşinden veya başka bir
yerden gelecek tesirlerle vâkı olur ki bu tesirler de vazife plânı-
nın o sistemde vazifelenmiş bulunan varlıkları tarafından direkt
veya endirekt olarak gönderilir.
Herhangi bir küre üzerinde -dünya hakkında yukarıda yazdı-
ğımız gibi- büyük bir inkılâp çapında değişmeler icap ediyorsa
o zaman, daha ağır ve kuvvetli tesirlerin gönderilmesine lüzum
hâsıl olur. O hâlde, vukuu tahakkuk etmiş bulunan büyük dün-
ya inkılâbının hâdiselerini husule getirecek bu kuvvetli tesirin
nereden geldiğini ve fonksiyonunu nasıl yaptığını izah edelim.
Güneş sistemine bu hâdise için ulaşacak ilk kuvvetli tesir, bu
sistemden çok uzak mesafelerde bulunan başka bir sistemin,
dünyadan hemen hemen dört yüz defa daha büyük bir gezege-
ninin manyetik alanından gelecektir.

296
 BEDRİ RUHSELMAN

Dünyadan büyük olmakla beraber, maddesi dünyadakin-

den çok basit ve ağır olan bu gezegenin, güneş sisteminden pek
uzaklarda bulunan kendi güneşi etrafında mûtat olarak katettiği
bir yörüngesi vardır. İşte o; bu yörüngesini katederken, dünya-
nın tâbi olduğu güneş sistemi tarafına raslayan kısmında ondan
ayrılarak, büyük bir kavis çizmek suretiyle güneş sistemine doğ-
ru yürümeye başlamıştır. Bu hâl, bu yürüyüşle alâkalı diğer bir
sürü sistemde vukua gelecek büyük ve küçük inkılâplarla vazi-
feli bir plân tarafından -üniteden gelen direktiflere göre- gönde-
rilmekte olan tesirlerle vâkı olmuştur.
Böylece o gezegen büyük kavsi üzerinde, güneş sistemine ya-
kın bir yerde kendisine, o yüksek vazife plânı tarafından çizilen
muayyen bir noktaya kadar gelecek, ondan sonra yürüyüşünün
istikametini, yâni kavsini tekrar sistemine doğru çevirerek geriye
dönecek ve asıl sisteminin yörüngesine girip mûtadı olan, kendi
güneşi etrafındaki deveranına devam edecektir. Bu gezegenin,
böyle mûtat yörüngesinden ayrılıp, büyük bir yarım kavisle, gü-
neş sisteminin yakınlarına kadar seyahatini gayrı mûtat olarak
uzatması ve bu sırada güneşe çarpmadan muayyen bir noktadan
itibaren tekrar geriye dönmesi elbette tesadüfi bir hâdise değil,
üniteden gelen yüksek bir icabın neticesidir.
Bu gezegen hâlen, yörüngesinden ayrılmış bulunmakta olup
güneş sistemi istikametine doğru yürümekte ve her an ona yak-
laşmaktadır. Şu anda görülmesi henüz mümkün olmayan bu
gezegenin 150-200 sene sonra dünyadan gözle görülmesi kabil
olacaktır. Şimdi, bu gezegenin mûtat dışı olan bu seyahatinin ne-
ticeleri üzerinde duralım.
*
* *
Bahsettiğimiz gezegenin bu seyahati, birçok sistemi ilgilen-
diren umumî bir tekâmül vetiresinin icabıdır. Evvelâ, bu geze-
genin bizzat kendisi güneş sistemine yaklaşıncaya kadar, birçok
diğer sistemlerin manyetik alanlarıyla karşılaşacak ve onlarla
çarpışacaktır. Her çarpışışında, kendi bünyesi üzerinde muaz-
zam sarsıntılar, muvazenesizlikler ve allak bullak oluşlar zuhur

297
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

edecek ve o gezegenin dünyadakinden çok basit ve iptidaî olan

varlıkları ancak o büyük sarsıntılar sayesinde inkişaf hızlarını
arttırabileceklerdir. Saniyen, bu gezegen güneş sistemine gelin-
ceye kadar karşılaşacağı diğer bir sürü sistemin, çeşitli dereceler-
de muvazenelerinin bozulmasına sebep olacak, onların durum-
larını da allak bullak edecek ve bu suretle diğer birçok kürenin
inkişafına imkânlar hazırlamış bulunacaktır. Nihayet şimdi izah
edeceğimiz yoldan onun manyetik alanı güneş sistemimize tesir
edecek ve bu sistemin en mütekâmil küresi olan dünyamız, bu
tesirin en şiddetli neticelerine mâruz kalacaktır. Şimdi, bu neti-
celerin zuhuruna sebep olan tesirlerin işleyiş mekanizmalarının
izahına başlıyoruz.
*
* *
Dünya, güneş etrafındaki yörüngesi üzerinde amut bir eksen
etrafında dönmez. Bu eksen, amut duruma nazaran 23° 27´ eğri
bir istikamette bulunur ve bu istikamet etrafında dönerek gün-
lük devrelerini ikmal eder. Bu şartlar altında dönen dünyanın
muayyen yerlerinde, meselâ kutuplarında yerleşmiş devamlı
buz mıntıkaları ve kutuplar arasında teessüs etmiş bir ekvator
iklimi mevcuttur. Dünyanın bu eğriliği istikametinde farz edilen
eksenin alt ve üst uçları, güney ve kuzey kutuplarını teşkil eder.
Yâni bu kutupların bulunduğu noktalar dünyanın, etrafında
döndüğü ekseninin iki ucuna tevafuk eder. Dünya, ekseni üze-
rinde dönerken yaptığı hareketler bu noktada sıfırdır. Bu da ev-
velce bahsettiğimiz düalite prensibine göre, dünya cüzülerinin
teşkil ettiği zıt karakterdeki manyetik alan kıymetlerinin, değer
farklanmaları neticesinde meydana gelen sayısız muvazene bo-
zukluklarının, dünya bütünü içinde kurdukları umumî muvaze-
ne durumunun bir neticesidir. Bugün, asırlardan beri bu muva-
zene -az çok belirsiz inhiraflar kaydetmiş olmakla beraber- sabit
bir hâlde bulunmaktadır. Bu durumun neticesinde de bugünkü
coğrafî iklimler, mevsimler ve gece, gündüz durumları meydana
gelmiştir.

298
 BEDRİ RUHSELMAN

Şimdi, güneş manzumesine yaklaşmakta olan gezegeni takip

edelim. Bu gezegen bugün, güneş sisteminden henüz bir hayli
uzaktadır. Binaenaleyh onun manyetik alanı henüz güneş siste-
minin manyetik alanı ile direkt olarak temas hâlinde değildir.
Fakat dünyadan dört yüz defa büyük olan bu gezegen, yörünge-
sinden ayrılıp güneş sistemine doğru yürümeye başladığı andan
itibaren, onun endirekt olarak güneş sistemi üzerinde bâzı tesir-
leri vukua gelmeye başlamıştır. Yâni bu gezegenin, hâlen temas-
ta bulunduğu diğer sistemlerin manyetik alanlarıyla münasebet-
te olan güneş sistemimizin manyetik alanı bu yoldan, adı geçen
gezegenin tesirlerini almaktadır. Ancak, bu gezegenin henüz
hem uzakta olması, hem de tesirinin vâsıtalı yollardan gelmesi
yüzünden, güneş sistemindeki neticeleri bugün pek zayıftır.
Fakat bu gezegen güneşe mütemadiyen yaklaşmaktadır. Bir
an gelecek ki -yâni bundan hemen hemen elli altmış sene sonra-
bu gezegenin manyetik alanı, güneş sisteminin manyetik alanı
ile direkt olarak temas hâline gelmiş bulunacaktır. Bu durum hâ-
sıl olunca, gezegenin çok ağır ve kesif manyetik alanı, güneşin
manyetik alanı üzerine kuvvetli bir baskı tesiri yapacaktır. Tek-
mil gezegenleriyle bir bütün olan güneş sisteminin aldığı bu ağır
tesir, sistemin gezegenleri üzerinde, daha doğrusu onların man-
yetik alanları üzerinde çeşitli reaksiyonlar husule getirecektir.
Misafir gezegenden gelen tesir çok kaba ve ağırdır dedik. Bi-
naenaleyh güneş sisteminin en mütekâmil küresi olan dünyanın,
ince ve mudil manyetik alanı ile, bu gezegenin kaba manyetik
alanı arasında büyük bir kaynaşmazlık mevcut olduğundan,
güneş manzumesine gezegenden gelen tesirin en şiddetli sarsıcı
neticeleri ve reaksiyonları dünya küresinde görülecektir. Bu hâ-
lin neticesi olarak gezegenin bu kaba manyetik alanının tazyiki
altında dünyanın, bugün sabit olan ekseninin 23° 27´lık meyli,
13° daha artacak ve dünyanın ekseni, yörüngesine amut durum-
dan 36° derece eğri bulunacaktır. Kutupların ilk kayma hareketi
misafir gezegenin güneş sistemine gelecek ilk direkt tesirleriyle
başlar.

299
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

Buradaki tazyik mefhumunu kaba mânâda ele almamalıdır.

Yâni burada, dışarıdan gelen bir itilişle dünya çarpılıyor veya
eğiliyor gibi düşünmemelidir. Bunu izah etmek için evvelâ, ken-
di ekseni etrafında dönen bir kürenin hareketlerini ele alalım.
Bu küre, kutup dediğimiz iki sabit noktayı birbirine birleştiren
ve eksen denilen bir düz hat etrafında döner. Buradaki kutup
noktalarının teşekkülü, kürenin bünyesindeki ve manyetik ala-
nındaki zıt değerlerin, yâni hareketlerin teşkil ettiği muvazene
yekûnlarının neticesidir. Kutuplardaki hareketler sıfırdır. Buna
mukabil, hareketlerin en fazla olduğu yer, küre üzerinde iki kut-
bun arasındaki mesafenin tam ortasından geçen ekvator dedi-
ğimiz kürenin kuşak kısmıdır. İşte hareketin ekvatorda azamî,
kutuplarda asgarî süratleri arasındaki nisbet -söylediğimiz gibi-
küredeki hareket muvazeneleri yekûnunun neticesi ve tezahü-
rüdür. Binaenaleyh küre dahilinde herhangi bir sebepten, bu
muvazenelerde bozulma ve değişme hâsıl olursa o zaman sıfır
noktaları, diğer tâbirle kutup noktaları yerlerini değiştirebilirler.
Yâni eski yerlerine nazaran kutuplar -muvazene değişmesi de-
recesinin şiddetine göre- küre üzerinde az veya çok olmak üzere
öne, arkaya, sağa, sola doğru kayabilirler. Ve muvazene prensibi
mucibince, ekvator da derhal ona göre yerini değiştirir, yeni ku-
tuplara göre küre etrafındaki münasip yerini alır. Bu vaziyetin
meydana gelmesi demek, kürenin kendi ekseni etrafında döner-
ken, eski dönüş istikametinden ayrılıp yeni kutupların arasında
teşekkül eden eksen etrafında, evvelkine nazaran değişik bir isti-
kamette dönmeye başlaması demektir.
İşte dünyada olacak şey de bunun aynıdır. Dışarıdaki geze-
genden gelerek, dünyanın manyetik alanına, oradan da bünyesi-
ne intikal eden tesirler kürenin dahilî hareketleri üzerine müessir
olarak onların ilk muvazenesini bozduktan sonra, bu muvazene
değişmeleri, dünyada vukua gelmeye başlayan yeni durumlar,
yâni yeni hareketler neticesinde -zincirleme değer farklanması
mekanizmasına göre- muvazenenin tam teessüs edeceği hadde
kadar devam eder. Bunun neticesi olarak dünyanın evvelce mev-
cut olan, mâlum yerindeki kuzey ve güney kutupları yerlerinden
oynar. Kutuplar -biraz evvel söylediğimiz gibi- kürenin umumî

300
 BEDRİ RUHSELMAN

muvazenesinin neticesi olduğundan, bunların yer değiştirmesiy-

le kürenin ekvatoru da derhal kutupların yeni durumlarına göre
bulunması lâzım gelen yerini küre sathında almak üzere değişir.
Demek ki kürenin teşekkül edecek olan yeni kutupları arasında-
ki eksen istikameti, eski ekseni istikametine nazaran kutupların
değişen yerlerini takiben değişmeye başlayacaktır.
Meselâ dünyanın kuzey kutbu, yavaş yavaş Sibirya tarafında
güneye doğru kaymaya başlarken, güney kutbu da aynı ölçü da-
hilinde ters taraftan Güney Amerika’nın burnunun bulunduğu
istikamette kuzeye doğru kaymaya başlayacaktır. Bunun neticesi
olarak, ekvator da dünya muhitinde bu iki yeni kutuptan aynı
uzaklıktaki mesafede yerini alacaktır, yâni onun da yeri kutup-
lara göre değişecektir. Bu takdirde, dünya daima kutuplar ara-
sındaki ekseni etrafında döndüğünden ve bu eksen de evvelkine
nazaran daha eğrilmiş vaziyette bulunduğundan, dünyanın bu
durumu evvelkine nazaran biraz daha yatmış vaziyette bir man-
zara arz eder. Hakikatte ise dünya küresi pozisyonunu değiştir-
miş değildir. Meselâ eski kutup noktasındaki Franz Josef adası
evvelce dünyanın yörüngesine nazaran ne kadar meyilli bir hat
üzerinde bulunuyor idi ise gene aynı yerde bulunacaktır. Fakat
evvelce kutup noktası orada iken şimdi orada değil, o adaya na-
zaran çok aşağılarda bulunacaktır. Keza Taimyr yarımadası da
dünyanın yörüngesine nazaran eski yerinden kımıldamamıştır.
Ancak, eski kuzey kutbu onun üst taraflarında bulunurken, yeni
kuzey kutbu bu yarımadanın alt taraflarına inmiş ve onun altın-
da teşekkül etmiş bulunacaktır. Bunun gibi güney yarım kürede
de güney kutbu ona göre ayarlanmıştır. Meselâ güney kutbu ev-
velce Alexander adasının çok altında bulunurken, bu ada dün-
ya yörüngesine nazaran yerini değiştirmemiş bulunduğu hâlde,
güney kutbu onun hemen üst tarafına kaymış bulunmaktadır.
İşte, dünyanın yeni kutuplarına göre husule gelen yeni ekse-
ninin istikameti, eski eksenine nazaran, eski ekvatoruna biraz
daha yatık duruma gelmiştir ve yeni ekvator da ona göre değişe-
rek, yeni teşekkül eden eksene amut bir satıh üzerine çıkmıştır.

301
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

Şu hâlde gezegenden gelen tesirle, dünyanın hareket muva-

zeneleri yekûnunun bozulması neticesinde, kuzey kutbu Rusya
tarafında güneye doğru kayacak, güney kutbu Güney Ameri-
ka’nın burnu istikametinde kuzeye doğru yükselecektir. Bittabî
bu duruma göre dünyanın eski eksenine nazaran, yeni teşekkül
eden kuzey ve güney kutupları arasındaki ekseninin dünya yö-
rüngesine olan eğrilik derecesi, eski ekseninin eğrilik derecesine
nisbetle fazlalaşmış bulunacak ve bu fazlalık da 13°lik bir zaviye
açığı kıymetinde olacaktır. Bugünkü coğrafî mevkilere göre bu
noktaların yerleri şunlardır: Yeni kuzey kutbu, bugünkü kuzey
kutup dairesiyle, yüzüncü meridyenin birleştiği nokta üzerine
kaymış bulunacaktır. Güney kutbu ise, Güney Amerika’nın bur-
nu istikametine doğru yükselecek ve bugünkü güney kutup da-
iresiyle, sekseninci meridyenin birleştiği nokta üzerine gelecek-
tir. Bittabî o zaman, bütün meridyenlerin ve paralellerin ve bu
meyanda ekvatorun yerleri değişecek, bunlar da yeni kutuplara
göre dünya sathı üzerindeki yerlerini alacaklardır.
*
* *
Eski eksenin istikameti, dünya yörüngesine amut durumun-
dan 23°lik zaviye açığı ile ayrılmıştı. Kutup değişmesi yüzünden
bu eksene eklenecek yeni meyil ise 13° olduğuna göre, yeni ekse-
nin böylece yavaş yavaş eğilerek en son haddini bulacağı meyil
derecesi 23°+13°=36° olacaktır. Dünyanın kendi etrafında dönü-
şü, daima ekseni etrafında vâkı olacağından eksenin değişen bu
meyillerine göre dünyanın da kendi etrafındaki dönüş istikamet-
leri değişecektir.
Demek ki dünyanın manyetik alanlarının bozulan muvazene-
leri icabı olarak alacağı yeni dönüş tarzlarına göre, kutup nokta-
ları teşekkül edecek ve eksenler de ona göre taayyün edecektir.
Bu kutup noktaları da -dünya kendi etrafında dönerken hare-
ketlerinin sıfır olduğu- küre sathında birbirinin antipotu olan,
yâni iki yarıkürenin birbirine tam karşı gelen noktaları olacaktır
ki bunlar da yukarıda göstermiş olduğumuz noktalardır. Fakat
bu durum nihaî safhaya aittir, gezegenin hemen güneş sistemiy-

302
 BEDRİ RUHSELMAN

le direkt olarak ilk temas ettiği anda meydana gelmeyecektir. İlk

zamanlarda kuzey ve güney kutupları bu noktalara doğru çok
yavaş olarak kaymaya başlayacaklardır. Gezegenin bu şekilde
tecelli eden ilk tesiri 50 sene sonra belirsiz olarak başlayacak, 50-
100 sene arasında çok yavaş olarak devam edecek, pek az belirli
bâzı iklim değişmeleri 50 sene sonradan itibaren başlayacaktır.
Mamafih bu hâl henüz gene insanları meşgul edecek derecede
olmayacaktır.
*
* *
Gezegenin ilk tesiriyle, dünyanın ilk muvazenesi bozulduk-
tan sonra müteakip muvazene durumlarının değişmesi dünya
cüzülerinin hareketleri arasında tevali edecek olan zincirleme
değer farklanmalarıyla tam muvazenenin teessüs edeceği ana
kadar devam edecektir.
Bu da şöyle olacaktır: İlk muvazenenin bozuluşundan sonra,
eski kutuplar ısınmaya başlayacak. Bunun neticesi olarak deniz-
ler üzerinde bulunan eski kuzey kutbundaki buzlar eriyecek ve
karalar üzerinde kurulu bulunan eski güney kutbundaki buz-
lar da keza oranın ısınması yüzünden eriyecek. Kuzey kutbu-
nun buzlarının erimesiyle oradaki denizlerin hacmi küçülecek,
güney kutbundaki karalar üzerinde bulunan buzların erimesiy-
le de muazzam su kütleleri denize dökülmek suretiyle Güney
Denizindeki suların hacmi bilâkis artacak, bu suretle iki kutup
çevresinde bulunan denizlerdeki muvazenesizlik neticesinde
güneyden kuzeye doğru büyük bir su akımı başlayacak ve bu
hâl dünyanın manyetik alanı üzerinde yeni, fakat gelen gezege-
nin yapmış olduğu tesirden daha kuvvetli tesirler yapmaya baş-
layacak, dünyanın manyetik muvazene hatlarının daha ziyade
değişmesine sebep olacak ve bunlar da diğer hareketlere yol aça-
cak, bu suretle kutuplar yukarıda gösterdiğimiz noktalara, artık
dıştan gelen bir tesirle değil, bu tesiri müteakip, arzın zincirleme
değer farklanması mekanizmasıyla vâkı olacak muvazene değiş-
meleri neticesindeki tesirlerle yaklaşmaya başlayacaktır.

303
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

Demek ki kutupların küre üzerinde yer değiştirmesine ilk se-

bep olan tesir misafir gezegenden gelecek, ondan sonra bu işi
tamamlayacak olan tesir de arzın bizzat kendi bünyesindeki ha-
reketlerin, değer farklanması mekanizmasıyla devam edecektir.
Böylece, muvazenesi bozulmuş olan dünyanın tam bir muvaze-
ne hâline gelinceye kadar geçireceği muvazene değişmeleri yü-
züncü seneyi takip edecek senelerde daha ziyade artarak kutup
noktalarının yukarıda çizdiğimiz yerlere süratle yaklaşmasını
sağlayacaktır.
*
* *
Kutup noktalarının bu nihaî duruma yaklaştığı sıralarda dö-
nencelerinde de şu değişmeler olacaktır. Yengeç dönencesi dün-
yanın güneşe karşı ekseninin yeni durumuna göre yeni ekva-
tordan 36 arz derecesi kuzeyde, Oğlak dönencesi ise gene aynı
şekilde ekvatordan 36 arz derecesi güneyde bulunacaktır.
*
* *
Yüzüncü yıldan itibaren iklimler yavaş yavaş bu nihaî rakam-
ların ifade ettiği hâllere bâriz şekilde yaklaşacaklardır. Nihaî
duruma gelince dünyanın muvazenesi birdenbire tamamıyla bo-
zulacak ve söylemiş olduğumuz gibi, dünya yarım dairelik bir
dönüşle en kısa bir zamanda tepesi üstü gelecektir. Yâni kuzey
kutbu, güney kutbunun yerine gelecek ve güney kutbu da kuzey
kutbunun yerine çıkacaktır. Fakat evvelce de söylediğimiz gibi
bu değişmelerin, kürenin çarpılması veya tepe taklak olması şek-
linde değil, kutupların yer değiştirmesi tarzında olacağını tekrar
belirtiriz.
*
* *
Yukarıda izah olunan mekanizma ile dünya, yarım dairelik
bir kavis çizerek tepesi üstü gelince, yeni dünya ekseninin de
dünyanın yeni kurulmuş muvazenesinden mütevellit dönüş du-
rumuna göre yeni bir istikamet alacağı tabiîdir. İşte evvelce an-
latmış olduğumuz, dünyanın nihaî safhasındaki hâdiseler, yâni

304
 BEDRİ RUHSELMAN

dünyanın batış anları ve kıyamet, evvelâ kutupların yavaş yavaş

kayarak işaret ettiğimiz nihaî noktalara geldikten sonra, oradan
itibaren birdenbire başlayan ve birkaç gün devam eden, nihayet
birkaç saat içinde tamamlanan kuzey kutbunun güneye kayarak,
güney kutbunun yerini alması ve buna mukabil güney kutbu-
nun da kuzey kutbunun yerine çıkması, yâni dünyanın tepesi
üstü gelmesi sırasındaki büyük muvazene bozukluklarına teka-
bül edeceklerdir.
Fakat dünyanın bu yarım dairelik dönüşünden sonra kutup-
ların altüst olması, yeni dünyada belirli bir değişme, hattâ hiçbir
değişme husule getirmeyecektir. Zira esasen kutuplar altüst ol-
duktan sonra ortada eski coğrafî durumlara ait hiçbir teşekkül
kalmayacağından, yeni kutupların kurulduğu noktaların eski
memleketlerle ve coğrafî durumla kıyas edilmesi bahis mevzuu
olmayacaktır. Binaenaleyh yeni doğacak dünyanın da -eksen
meyli ne olursa olsun- gene bugünkü gibi bir kuzey, bir de gü-
ney kutbu mevcut olacak ve geçmiş devreye ait olan kutupları
ise bütün coğrafî teşekkülâtıyla birlikte ebediyen unutulan bir
maziye karışmış bulunacaktır.
*
* *
Şurasını aslâ unutmamak gerekir ki bütün bu hareketleri ve
neticeleri meydana getiren tesirler -daima tekrarlamış olduğu-
muz gibi- üniteden süzülerek gelen aslî direktiflere göre, dünya-
nın muhtaç olduğu durumları temin etmek vazifesiyle mükellef
yüksek plândan direkt veya endirekt olarak dünyanın manye-
tik alanına inmektedirler. Bu tesirlerin dozları; ne biraz fazla, ne
de biraz eksik olmamak üzere tam kıymetleriyle gönderilmiş ve
böylece aslî icaplar yerine getirilmiş olur.
Binaenaleyh bütün bu hareketler plânsız değil, muazzam bir
tekâmül plânının tatbikatı gayesine mâtuf olarak muayyen ölçü-
lere göre meydana getirilmektedir. İşte bütün bunlar, tekâmül
yolunda, kâinatın muazzam ahengi ve nizamı içinde kurulmuş
hikmetle dolu tertiplerdir. Bu hercümerç gününde, göründüğü
gibi bir felâket yoktur. Burada olan şeyler bir taraftan; dünyada-

305
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

ki tekâmül devrelerini başarı ile bitirmiş, sırtlarını artık kendile-

rini tatmin etmeyen dünya maddelerine çevirmiş insanların lâ-
yık oldukları âlemlere intikallerini sağlayacak, diğer taraftan da
kaba maddeden bir türlü kendilerini kurtaramayan ve saadetin
ancak o maddeye gömülmekle kazanılacağını sanan hazırlıksız
insanların iştiyak duydukları kaba maddelere dönmeleri ihtiya-
cını yerine getirecektir.
Kader mekanizması; insanların tekâmülde esas tutulan hürri-
yetleriyle tercih ettikleri, istedikleri ve ihtiyaç duydukları mekân-
lara kavuşmaları yolundaki cehit ve gayretlerine göre liyakat
derecelerini takdir eder ve ona göre icaplarını yerine getirir. Bu
suretle dünyanın kapanış safhasında, herkes istediğini bulacak,
ihtiyacının karşılığını alacak, tekâmül merdiveninin liyakat ba-
samaklarındaki yerine ulaşacak ve böylece ilerleyen ilerleyecek,
gerileyen ise yerinde kalacaktır.
Binaenaleyh bütün bu korkunç ve dehşetli görünüşlerine rağ-
men, dünyanın bu kapanış sahneleri, hazırlanmış insanlar için
en büyük kurtuluş anı, en sevinçli ve mesut günün doğuşu, asır-
larca beklenen büyük kurtarıcı şafağın söküşü olacaktır.
Burada göstermiş oluyoruz ki dünya, Mu devrinin kapanı-
şından bu yana bir inkişaf devresini daha bitirerek, yüz binler-
ce defa tekrarlanmış olan bu açılış ve kapanışlarına bir tanesini
daha eklemek üzeredir. Yüksek prensipler muvacehesinde dün-
ya için takdir olunmuş bulunan bu hâl, tekrar tekrar devam edip
gidecek ve böylece dünya, her defasında kendisinin bir devre-
lik bütün inkişaf imkânlarından faydalanarak dünyaya mahsus
tekâmül hazırlıklarını bitirdikten sonra liyakatlerini kazanmış
oldukları ve muhtaç bulundukları yüksek âlemlere, insanların
kütleler hâlinde intikal etmek üzere dünyadan tamamıyla kurtu-
labilmelerine ve ayrılabilmelerine zemin hazırlayacaktır.
*
* *
Büyük dünya katastrofunda ölmek suretiyle dünyadan tama-
mıyla kurtulduklarını söylemiş olduğumuz insanların, doğruca
gidecekleri yer, yarı süptil dediğimiz, dünyaya nazaran yüksek
bir plândır ki biz buna sevgi plânı diyoruz.
306
 BEDRİ RUHSELMAN

Bu plânda hâkim olan realite sevgidir. Daha doğrusu oraya

intikal edecek olan insanlar o plânda sevginin çeşitli tatbikatını
görmek ve bu sayede vazife plânının yüksek icaplarına tama-
mıyla intibak edebilecek duruma gelmek için orada bir müddet
yaşayacaklardır. O hâlde, yarı süptil âlem veya sevgi plânı, her
şeyden evvel bir arasat plândır. Yâni basit dünya realitelerinin
ağır yüklerinden kurtulmuş olan insanların, çok süptil bir vazife
plânına intikalini rahat, tatlı ve mesut bir yürüyüşle temin eden
bir ara vasattır.
Maddî inkişafın her safhasının ikmalinden sonra bir üst safha-
ya geçebilmek için, nebat, hayvan, insan, bütün varlıkların böy-
le arasat plânlardan geçmesi zarurîdir. Zira bu plânların fonk-
siyonları çok mühimdir. Meselâ, herhangi bir safhada bulunan
varlık, bir hayvan varlığı, çok uzun süren hayvanlık safhasını
hakkıyla ikmal edip bir üst safhadaki bedeni, yâni insan bede-
nini kullanabilecek liyakate erdiği zaman birdenbire hayvanlık
mertebesinden hemen insanlığa atlayamaz. Zira her ne kadar o,
kendi çapında, lüzumu derecesinde inkişaf etmiş olsa bile gene
o zamana kadar kullanmış olduğu bir hayvan bedeniyle insan
bedenini kullanmak arasında çok mühim ve derin farklar var-
dır. İşte beden realiteleri arasında muayyen intikal kademelerini
geçirdikten sonradır ki o varlık, insanlığın icaplarına tamamıyla
uyabilecek ve insan bedenini bilfiil kullanmaya alışmış olacaktır.
O hâlde, onun böyle bir intikal hazırlığını yapabilmesine imkân
verecek bir plânda yaşaması lâzımdır. İşte bu da onun yarı süptil
âlemidir. Burada o varlık, insanlığın icaplarına kendisini hazır-
layıcı birtakım durumlarla karşılaşır ve o durumlarda bir müd-
det intikal tatbikatını yaptıktan sonra, en iptidaî merhalesinden
başlamak üzere insanlık âlemine adımını atar. Fakat gene hemen
müstakil bir insan varlığı hâline birdenbire giremez. Evvelâ in-
san beyninin elemanlarını kurabilecek duruma gelir, uzun müd-
det insan beyni hüceyrelerinde yaşayarak insan bedenini idare
etmek tatbikatlarını gördükten sonra lüzumu derecesinde, yâni
bir insan bedenini müstakilen kullanabilecek liyakate ulaştıktan
sonra o bedeni kullanıp müteakip tekâmüllerini yapmak için bir
insan bedenine irtibatlar kurarak dünyaya bağlanır, insan hâlin-

307
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

deki bir bedenle bedenlenir ve bundan sonra -evvelce söylediği-

miz gibi- insan bedeniyle bütün tekâmül kademelerini dünyada
ikmal eder.
*
* *
İnsanların, insan üstü plâna geçebilmeleri için atlatmaları lâ-
zım gelen yarı süptil âlem; insan altı âleminden insan kademe-
sine geçilirken yaşanması icap eden arasat plânlarla kıyaslana-
mayacak şümul ve vüsattedir. Arasat plânların, alt plândan üst
plâna varlıkları hazırlamak için, kendilerine mahsus vâsıtaları
vardır. Bu vâsıtalar ne onların terk etmiş oldukları plânların re-
alitelerine, ne de bir üst plânın realitelerine aittir. Bunlar ancak,
alt plândan üst plâna geçecek varlıkların, bu iki plân arasında
mevcut olan farklar karşısında herhangi bir sarsıntıya mâruz
kalmadan geçebilmelerini, diğer tâbirle üst plânın hiç alışılma-
mış realitelerine alışabilmelerini, en kestirme yoldan temin eden
vâsıtalardır ki bu vâsıtalar birer cephesiyle, bırakılan plânın re-
alitelerine temas ederken diğer cepheleriyle de gelecek plâna
yakın bâzı durumlar arz ederler. Fakat haddizatında, onlar ne
bırakılmış olan, ne de intikal edilmek üzere bulunan plânların
kendi realiteleri değildir, ancak arasat plânına mahsus bir hazır-
lık mekanizmasıdır.
*
* *
İnsanların dünyadan sonra girecekleri yarı süptil âlemin, yâni
arasat plânının hazırlayıcı vâsıtası sevgidir. Buradaki sevgi hiç-
bir vakit, dünyada anlaşılan ve duyulan sevginin kendisi olma-
makla beraber, bunun gene dünyadakine yakın bir cephesi var-
dır. Her ne kadar dünyadaki sevgi, sevgi plânındaki hakikî sevgi
mefhumundan başka ise de gene o sevgiye insanları hazırlayıcı
bir basamak olabilecek kıymeti ve mahiyeti haizdir. Binaenaleyh
sevgi âlemine, yâni yarı süptile girmek liyakatini kazanmış olan
bir insan varlığı; dünyada geçirmiş olduğu bu hazırlığı sayesin-
de, dünyadakinden bambaşka ve onunla kıyas edilemeyecek bir
vüsat ve şümul içindeki bu büyük sevgi mekanizmasına katılmış

308
 BEDRİ RUHSELMAN

bulunacaktır. O varlığın bu plânda yapacağı şey, bu çok şümullü

ve geniş sevginin çeşitli varyetelerini kullanarak, onların daha
üst vazife plânına hazırlayıcı imkânlarından faydalanmak ola-
caktır. Demek ki buradaki sevginin, dünya insanlarınca anlaşı-
lamamış olan mahiyeti, arasat plânındaki varlıkları vazife plânı-
nın yüksek realitelerine intibak ettirici çok kudretli durumlar
arz eder. Zira vazife plânını tam mânâsıyla kabullenmek ve ona
intibak edebilmek pek kolay bir iş değildir. Buradaki muvaffaki-
yetin de bir hayli cehit ve gayret gösterilmesini icap ettiren tek-
nik hususları vardır.
*
* *
Sevgi plânındaki cehit ve gayretler, dünyadaki kaba işlerde
gösterilen cehit ve gayretlerden bambaşkadır. Dünyadaki cehit
ve gayretler esnasında insanların karşılarına daima dikilmekte
olan zahmetlerin, sıkıntıların, ıstırapların, azapların, işkencele-
rin,hastalıkların, ölümlerin hiçbirisi burada yoktur. Buradaki
cehit ve gayret, varlıkların idraklerinin artışı nisbetinde (bu da
sevgi plânında süratle vâkı olur) daha çok zevkli ve saadet verici
hazlarla dolu olur. Varlıklar bu yoldaki faaliyeti, sevgi faaliyeti-
ni büyük bir iştiyakla özlerler ve ondan sonsuz saadet duyarlar.
Nitekim daha dünyada iken insanların öz varlıklarında beliren
bu büyük saadetin sezgi pırıltıları insanları kendisine çeker. Fa-
kat insanlar bütün iştiyaklarına rağmen, dünyada iken bu saade-
ti elde edemezler. Bununla beraber insanlar, mahiyetini bilme-
den, ne olduğunu tarif edemeden, mütemadiyen onun peşinde
koşarlar ve bütün hayatları boyunca onu sayıklar dururlar. İşte
onlar iştiyakını duydukları, asırlarca peşinden koştukları, buna
rağmen bir türlü yakalayamadıkları, hattâ mahiyetini tâyin ede-
medikleri bu saadetin, dünyayı terk ettikleri andan itibaren, sev-
gi plânında kucağına atılmış bulunacaklar, o zaman kendilerini
tam mânâsıyla tatmin edecekler, diğer tâbirle dünyada hiçbir
zaman nail olamadıkları tatminkârlığın ne demek olduğunu o
zaman anlayacaklardır.

309
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

Bu plânda hâkim olan sevginin ilk iptidaî basamakları, sevgi

adıyla dünyadan itibaren başlamakta, yarı süptil âlemin bütün
hayatını işgal ederek vazife plânının eşiğinde son bulmaktadır.
Demek ki bu büyük ve şümullü sevgi de vazife plânına doğru
son merhalesine ulaşmış ve orada fonksiyonunu bitirmiş olacak-
tır.
*
* *
Sevginin bu fonksiyonu, varlıkların vazifeye tam intibak ede-
bilmelerini sağlaması bakımından çok lüzumlu ve mühimdir.
Zira vazifeye girebilmenin büyük imkânlarını bu sevgi fonksi-
yonu temin eder.
Vazife plânı bambaşka yüksek bir plândır. Evvelce bu plân
hakkında lüzumlu bilgiyi vermiş olduğumuz için onları burada
tekrarlamıyoruz. Ancak şu kadarını söyleyeceğiz ki vazife plânı,
baştan başa bir ahenk, bir nizam, bir beraberlik, tam ve karışıksız
bir koordinasyon ve kooperasyon plânıdır. Orada en küçük bir
ahenksizlik, en küçük bir aykırılık veya bir terslik yoktur. Oraya
girecek varlıkların muhakkak ve kat’î olarak bu ahenge uymuş
durumda bulunmaları, hattâ bu ahenkten olmaları şarttır ki bu
da bu yolda geçirilecek olan birçok hazırlık safhalarıyla mümkün
olabilir. Zaten vazifeye hazırlık safhalarının en haşin, en iptidaî,
en zor ve ıstıraplı kademelerini, dünya hayatına ait uzun devre-
ler içinde insanlar geçirmiş bulunmaktadırlar. Bundan sonra bu
hazırlığın doğrudan doğruya vazife plânına ulaştıran yarı süptil
âlemdeki, yâni sevgi plânındaki son kademeleri ise -biraz evvel
söylediğimiz gibi- çok kolay, rahat ve saadetle dolu olarak sevi-
le sevile ikmal edilecektir. Bu suretle bu âlemdeki yüksek sevgi
mekanizmasıyla vazife plânının ahengine ve icaplarına uymak
kudreti kazanılacaktır. Şu hâlde bu plândaki yüksek sevgi, bü-
yük vazife plânına ulaşmanın tatlı ve esaslı bir vâsıtasıdır.
*
* *
Yarı süptil âlemde, sevginin varyetelerinde yaşanırken, var-
lıkların karşılarına çıkacak, oranın kendisine mahsus nefsaniyeti

310
 BEDRİ RUHSELMAN

de vardır. Bu nefsaniyetin mahiyetinden biraz aşağıda bahse-

deceğiz. Sevgi plânında, varlıkların büyük vazife plânına hazır-
lanmalarına engel olan bu nefsaniyetlerini bir an evvel ortadan
kaldırmaları ve ondan kurtulmaları zarurîdir. Bu da söylediği-
miz gibi, dünyadaki kaba nefsaniyetlerin kaldırılması sırasında
çekilmesi zarurî olan zahmet ve sıkıntılardan uzak, bilâkis var-
lıklar için çok zevkli bir çalışma ve meşguliyet sahası olan sevgi-
nin çeşitli tatbikatıyla temin edilecektir. Ve bu tatlı meşguliyetler
sonunda bu mania da ortadan kalkacak, varlıklar belirsiz bir akış
içinde büyük vazife plânının ilk basamaklarına adımlarını atmış
olacaklardır. Bunun için de dünyada olduğu gibi, büyük şokla-
ra, kaba gürültülü geçişlere, ölümlere orada lüzum yoktur. Zira
esasen dünyadan ayrıldıktan sonra varlıklar için bu gibi durum-
lar bahis mevzuu olmayacaktır. Böylece sevgi plânını ikmal edip
vazife plânına geçen varlıklar, vazife plânının ilk basamaklarına
çıkacaklar ve orada hemen vazifeleneceklerdir.
*
*
*
Şimdi, yarı süptil âlemdeki sevgi mekanizmasının hazırlayıcı
durumu üzerinde duracağız.
İnsanların dünyayı bırakmaları demek, dünyaya ait olan kaba
hidrojen kombinezonlarından ibaret fizik bedenlerini terk etme-
leri ve aslî hâllerine, varlık hâllerine dönmeleri demektir. İnsan
bedenlerini kullanan varlıklar -evvelce söylediğimiz gibi- insan
anlayışına göre, madde bile denemeyecek kadar dünya maddesi
mefhumundan ve realitesinden uzaklaşmış çok süptil bir madde
hâlidirler. Böyle bir hâl insanlar nazarında bir madde olamaz.
Zira insanların tanıdığı ve kabul ettiği mânâda, bir varlığın hiç-
bir maddî vasfı yoktur. Onun içindir ki evvelce varlıklara sadece
tesirler mudilesidir demiştik. Böylece bir tesirler veya enerjiler
mudilesi olan varlık dünyayı, yâni bedenini terk edince, tama-
mıyla bedensiz hâlde iken, sevgi plânında bir tesir vâsıtası olarak
kullanmak üzere yarı süptil bir madde kombinezonunu yakalar
ve ona bağlanır. O anda bu kombinezon, onun kaba dünyadaki
kaba bedeni yerine geçer. Bu madde, dünya maddeleriyle vazi-

311
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

fe plânının süptil maddeleri arasında yarı süptil hâlde bulunur.

Fakat o, hem kaba tarafıyla dünyaya, hem de ince tarafıyla süp-
til olan vazife plânına yaklaşır. Onun içindir ki buna yarı süptil
madde ve bu maddelerden müteşekkil olan yere de yarı süptil
âlem diyoruz.
Yarı süptil âlemin varlıkları, kullandıkları bu maddelerin
dünya maddelerine yaklaşan tarafından istifade ederek bunlar-
la, dünyadaki zaman ve mekân mefhumlarına yakın realiteleri
orada kurabilirler. Ve kurmuş oldukları bu reel imajlarda da ya-
şayabilirler. Bu mekânları kurabilmelerine yardım eden madde-
lerin incelik dereceleri, dünyanın pek hassas âletlerine çarpabile-
cek ayarda da olabilir.
Bu varlıklar henüz vazife plânına girmedikleri için, kendileri-
ne -hattâ otomatik olarak dahi- hiçbir vazife verilmez. Bu yüzden
onlar hiçbir varlığın tekâmülüne müdahale etmezler ve faaliyet-
lerine karışmazlar. Kendilerinde henüz böyle bir salâhiyet yok-
tur.
Yarı süptil âleme girmiş bir varlık için asıl gaye vazife plânına
ulaşmaktır. Hâlbuki varlığın orada bağlanmış olduğu yarı süp-
til madde, onun vazife plânına girmesine engel teşkil eder. Zira
vazife plânındaki madde hâlleri süptil maddelerdir ve o plânda
vazife görebilmek için varlıkların yarı süptil bir tek madde kom-
binezonuna bağlı kalmaktan kurtulmaları lâzım gelir.
İşte oradaki varlıkların bu engeli aşabilmeleri için, çok kuv-
vetli bir vâsıtaları vardır ki o da sevgidir.
Şu hâlde arasat plânındaki sevgi o plânın yarı süptil maddele-
rini, her türlü ıstıraptan ve elemden âri tatlı ve mesut mücadele-
lerle yenmeye yarayan yüksek bir vâsıtadır.
*
* *
Vazife plânına girmek demek, birtakım vazife mükellefiyet-
lerini kabul etmek ve bu vazifelerin icaplarını yerine getirmek
kudret ve imkânlarına sahip olmuş bulunmak demektir. Bunun
için de vazife plânındaki varlığın, vazifelere uygun çeşitli mad-

312
 BEDRİ RUHSELMAN

deleri kullanması lâzım gelir. Hâlbuki henüz bu duruma gelme-

miş bir varlık, dünyadan ayrılışını müteakip yakalamış olduğu
yarı süptil bir madde kombinezonunu iyice benimser ve ondan
ayrılamaz. Bu maddeden ayrılamayınca çeşitli süptil maddeleri
kullanmak imkânını elde edemez ve bunun neticesinde de hiçbir
vazifeyi yapamaz. Çünkü o vazifeyi yapabilmesi için lüzumlu
olan çeşitli süptil maddelerden ve vasatlardan istifade etmesi lâ-
zımdır ki buna, onun bir türlü terk edemediği yarı süptil mad-
desi engel olmaktadır. Binaenaleyh oradaki varlıkların vazife
plânına geçebilmeleri için, bu ilk yakaladıkları, yâni kendilerine
bir nevi beden gibi kullandıkları yarı süptil maddeyi bir an evvel
terk edebilmeleri şarttır. Bunu yapabilmelidirler ki ileride ken-
dilerine düşecek herhangi bir vazifenin icaplarını yerine getire-
bilmek için, istedikleri değişik süptil veya yarı süptil maddeleri
kullanabilsinler ve icaplara göre onları derhal değiştirebilsinler.
İşte onların yarı süptil âleme geçer geçmez yakaladıkları ve bir
türlü bırakamadıkları yarı süptil maddelerini bırakabilmelerine
yardım edecek en kudretli vâsıtaları sevgi olacaktır. Sevginin çe-
şitli tatbikatını yapa yapa bu varlıklar artık, bir tek yarı süptil
maddeye bağlanmak durumundan kurtulacaklar, o maddeyi is-
tedikleri zaman terk edebilecekler ve onun yerine değişik mad-
deleri kullanabileceklerdir. Demek ki, yukarıda da biraz bahset-
tiğimiz gibi, sevgi plânına geçen varlıkların ilk yakaladıkları bu
yarı süptil madde, oradaki hazırlıkların tamamlanması sırasında
varlıklar için yenilmesi gereken, onların bir nevi nefsaniyetleri
olur. Onlar bu maddeyi bertaraf etmekle nefsaniyetlerini yenmiş
ve o andan itibaren de vazife plânının ilk basamaklarına erişmiş
olurlar. İşte buradaki muvaffakiyeti sağlamaya yardım eden vâ-
sıta, sevginin çeşitli varyeteleridir.
*
* *
Bu plânda, başlangıçtan itibaren tam muvaffakiyete erişince-
ye kadar muayyen bir müddetin geçmesi lâzım gelmektedir. Bu
müddetin devamı varlıklara göre değişir. Bâzıları için oldukça
uzundur, bâzıları için ise kısa sürebilir. Bu müddetin dünya za-

313
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

manıyla tâyini güçtür. Zira bu müddet için ölçü olarak kullanı-

lan zaman, dünya idrakinin üstünde bir zamandır. Binaenaleyh
dünya zamanından çok şümullüdür. Meselâ orada geçirilecek en
çok müddeti dünya zamanıyla 300 sene kabul edersek bu müd-
det, oranın idrak zamanıyla 3000 sene veya daha fazla olabilir.
Bunda da katiyet yoktur. Oranın zamanı dünyanınki ile nisbet
edilemez. Zira bu kıymetler idraklere göre daima değişir.
Dünya üstündeki işlerde, idrak zamanı ve idrak mekânı hâ-
kimdir. Ancak, sevgi plânının varlıkları ilk zamanlarında, yâni
yarı süptil maddeye henüz çok kuvvetli olarak bağlı bulunduk-
ları zamanlarda o maddenin dünyaya yakın cephesini daha çok
kullanacaklarından, dünyaya yakın realitelerde yaşayabilirler.
Bunun gibi, dünya dışında tamamıyla idrak mekânı hâkim iken,
yarı süptil maddeleri kullanan varlıklar, bu maddelerin dünya-
ya yakın cephelerinden faydalanarak, az çok dünya mekânına
benzer mekânlar da kurabilirler. Ancak, bu varlıklar orada sevgi
tatbikatlarını yapa yapa idraklerini lüzumu derecesinde arttırıp
yarı süptil maddeye bağlanmaktan kendilerini kurtardıkça, za-
man ve mekânları da o nisbette idrakî zaman ve mekânın şümul-
lü karakterlerini almaya başlar ve yarı süptil madde kombinezo-
nundan tamamıyla kurtuldukları anda da artık onlarda maddî
realitelere ait faaliyetler kalmaz ve alacakları vazifelere göre icap
eden yerlerde istedikleri maddeleri kullanmak suretiyle o mad-
delerin tâbi oldukları her türlü zaman ve mekân realitelerinden
istifade edebilirler. Zira yarı süptil maddeden kurtulduktan son-
ra onların muayyen maddelerle devamlı bağı kalmayacağı için,
süptil varlıklarıyla istedikleri maddeleri kullanıp terk edebilecek
kudreti haiz bulunurlar. Şu hâlde sevgi plânındaki bir varlığın,
yarı süptil maddesini bırakabilmesi ve vazife plânına geçmesi
demek, onun hiçbir maddeye bağlı olarak kalmaması, öz varlık
hâlinde, yâni münkeşif bir enerjiler mudilesi hâlinde kalması ve
bu enerji ile istediği zaman, istediği maddeyi kullanabilmesi,
kullandığı maddeler sayesinde de o maddelerin mensup bulun-
duğu âlemlere tesir ve müdahalelerde bulunabilmesi, oralarda
bir sürü işler görebilmesi, vazifeler yapabilmesi demektir ki yarı
süptildeki bir varlık bu imkânlara, ancak tatlı, saadetli haz ve
zevklerle dolu sevginin çeşitli tatbikatını yaparak kavuşacaktır.

314
 BEDRİ RUHSELMAN

*
* *
Şimdi, yarı süptil âlemi tarif edelim. Yarı süptil âlem, evvelce
izah etmiş olduğumuz, madde âlemimizin nüvesi olan hidrojen
atomunun en yüksek kombinezonlarına ait enerjilerden müte-
şekkil bir âlemdir. Bugünkü dünyamızın mûtat realiteleri için-
de mevcut olmayan bu yüksek enerjiler, yarı süptil âlemin en
kaba atomlarını teşkil ederler. Bir yanlışlığa meydan vermemek
için burada şu ikazda bulunmayı lüzumlu görüyoruz. Evvelce
bahsedilen, henüz dünya bedenleri realitesinden kurtulamamış
varlıkların ölümleriyle doğumları arasında mûtat olarak geçire-
cekleri spatyom dediğimiz hâlle, yarı süptil vasatı birbirine aslâ
karıştırmamalıdır. Spatyom bir vasat, bir mekân değildir. Orası
sadece beden rabıtalarından muayyen bir maksatla muvakkaten
ayrılan insanın kendi öz varlığına dönmesi ve bu sırada çevresiy-
le olan bütün alâkalarını ve münasebetlerini kesmesi hâlidir. O
bu hâliyle gene bir insandır ve dünyadan çıkmış değildir. Ancak
öyle bir insan ki dışarısı ile olan bütün alâkalarını kesmiş, yalnız
kendi öz varlığı ile başbaşa kalmış durumdadır. O anda onun
için herhangi bir mekân bahis mevzuu değildir. Onun mekânı
evvelce bahsettiğimiz varlığının temerküz etmiş olduğu idrakî
bir noktadan ibaret kalır. Hâlbuki şimdi bahsettiğimiz yarı süptil
âlem, hidrojen âlemi üstü, ona nazaran çok süptil ve şümullü bir
vasattır ve bir mekândır. Burası ancak, dünyadan definitif olarak
kurtulmuş varlıklara mahsustur. Bu vasat dünyanın en üstün ve
mütekâmil hidrojen kombinezonlarının spontane olarak -daima
yüksek vazifelilerin kontrolleri altında- neşrettikleri ince enerji
partiküllerinden müteşekkil bir madde hâlidir. Bu âleme geçen
varlıkların, ilk kullandıkları ve bağlandıkları vâsıta -söylemiş
olduğumuz gibi- yarı süptil maddelerden müteşekkil muayyen
bir madde kombinezonudur. Varlıklar, bu kombinezonu hem
kullanarak, hem de onunla sevgi yolunda mücadele ederek eh-
liyetlerini, liyakatlerini arttırırlar. İşte dünyadakine benzer kesif
maddeler olmadığı için, dünyada olduğu gibi yorucu, bezdiri-
ci, zahmet ve meşakkat verici ağır yürüyen faaliyetler bu plân-
da yoktur. Yarı süptil maddelerin imkân genişliği yüzünden, bu

315
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

âlemdeki varlıkların sarf edecekleri asgarî bir cehitle; dünyada

birçok güçlükler, zahmetler ve yorgunluklar çekilerek senelerce
süren çalışmalar sonunda ancak elde edilebilen neticelerin bir-
çok misilleri burada kısa bir anda alınabilir. Onun için bu plân-
da dünyada olduğu gibi, zahmet, yorgunluk, ıstırap, didinme,
mücadele gibi kaba durumlar yoktur. Burada bütün arzular,
ufak bir irade darbesiyle, sadece bir istekle âdeta otomatikman,
kendiliğinden oluyormuş gibi tahakkuk ediverir. Meselâ varlık,
elindeki yarı süptil maddenin zengin imkânları sayesinde ima-
jinasyonu ile, kendisine bir mekân kurup orada istediği gibi ya-
şayabilir. Gene kullandığı aynı madde ile istediği şekilleri basit
bir imajinasyon faaliyetiyle meydana getirebilir ve onları kendisi
için objektif kıymetler hâline sokabilir. Bütün bu ameliyeler es-
nasında o varlık, insanların yorgunluk dedikleri şeylerin hiçbiri-
sini duymaz.
Yarı süptil maddenin icaplarından olarak o plânda kaba be-
den organlarıyla ilgili; hastalık, sağlık, yorgunluk, tembellik, ta-
katsizlik gibi malûliyetler, ağrılar, sancılar, keza bedenin yük-
sek organlarına ait zihin yorgunlukları, budalalıklar, delirmeler,
uyku ve bayılma hâlleri, komalar, sıkıntılar, kaba ihtiraslar< o
âlemin maddelerinin kadrosu içine giremez. Yarı süptil âlemde
böyle şeyler yoktur. Keza orada fizik mânâda anlaşılan güzel-
lik, çirkinlik, gençlik, ihtiyarlık gibi dünyaya mahsus realiteler
de yoktur. Bilhassa dünya maddelerinin tâbi olduğu en esaslı ve
zarurî ölüm realitesi yarı süptil âlemde tamamıyla meçhuldür.
Orada sadece kademeden kademeye belirsiz ve çok tatlı idrak-
li geçişler ve istihaleler vardır. Oradaki varlıkların ellerindeki
madde imkânları, onlara dünyanın varamadığı mekân ve zaman
idrakini vermektedir. Bu sayede onlar, istedikleri imajları biz-
zat kendileri kurabilirler ve dağıtabilirler. Dünyadaki gibi sabit
imajların esiri olarak kalmazlar. Buradaki hayat bir cephesiyle
de, insanların esirî diye anladıkları mânâdaki hayata aşağı yu-
karı benzer. Fakat bu hayatın esas bünyesinde hâkim olan unsur
sevgidir.
*
* *

316
 BEDRİ RUHSELMAN

Büyük din kitaplarında yarı süptil âlemin sezgilerini insanlara

vermek için cennet sembolü kullanılmıştır. Bu, güzel ve kuvvetli
bir semboldür. Yalnız -bütün sembollerde olduğu gibi- burada
da aslâ şekillere takılıp kalmamak icap eder. Zira unutulmasın
ki her devrin çeşitli insan idraklerine hitap etmek ve bu yoldan
birtakım neticelere ve maksatlara varılmak için bu semboller va-
zolunmuştur. İşte din kitaplarında zikredilen cennet sembolü
burada bahsettiğimiz, sevgi realitesinin hâkim olduğu bu yarı
süptil âlemi ifade eder.
Cennette, dünya zaman ve mekânına yakın bir zaman ve
mekân idrakine ait bâzı imajlardan bahsedilmiştir. Buna göre,
cennete girenler, dünyadaki gibi zahmet ve yorgunluk çekme-
den istedikleri gibi hareket edebilirler, istedikleri yerlere gidebi-
lirler, istedikleri şeyleri karşılarında derhal hazır olarak bulurlar.
Bu hâl, şimdi tarif ettiğimiz yarı süptil vasatın imkânlarını ifade
etmektedir. Zira dediğimiz gibi, yarı süptil âlemde de varlıklar
istedikleri mekânı, istedikleri imajları yorulmadan ve emek sarf
etmeden derhal yaratabilirler ve istedikleri gibi hareket edebilir-
ler. Onların istekleri ve düşünceleri âdeta kendiliğinden tahak-
kuk ediverir. İşte cennet sembolüyle anlatılmak istenilen mânâ-
lar da bunlardır.
Sevgi plânında mevcut olan, insanların anlayamayacağı de-
recede şümullü ve yüksek sevgi varyasyonları, cennet mefhu-
munda en tecrübesiz insanların dahi, basit mânâlarda da olsa,
bir şeyler sezebilmesine yardım edici maddî sevgi sembolleriyle
izah edilmiştir. Cennet sembolünde yüksek makamlardan ve bu
makamlarda ilâhî sezgilere kavuşulmasından bahsedilmekte-
dir. Bu ifadeler, yarı süptil âlemin varlıklarının -en yüksek sevgi
mudilelerinden geçtikten sonra- ileri kademelerde varacakları
vazife plânı dediğimiz yüksek ahenge kavuşmanın mânâlarını
taşır. Oralarda ilâhî hakikatlerle, yâni ahenk dediğimiz ünitenin
nurlarıyla intibaklar, vahdetler, cennet sembolünde ilâhî nurlara
kavuşmak mefhumu ile sembolleştirilmiştir.
*
* *

317
 İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT

Sevgi plânındaki hayat; varlıkların, yüksek süptil vazife plân-

larına ulaşabilmelerine engel olan, bağlı bulundukları yarı süp-
til maddelerden onların yavaş yavaş kurtulmalarını sağlar. Bu
hedefe ulaşmak için sevgi, varlıkları gruplar hâlinde birleştirir.
Gruplar arasında tedricen tam bir ahenk ve beraberlik kurulur.
Böylece varlıklar, vazife plânının tam mutabakat ve ahenk icap-
larına süratle hazırlanırlar. Artık böyle, varlıkları grup grup bir
araya toplayan, o gruplar arasında tam bir ahenk ve mutabakat
sağlayan sevginin, dünyadaki mânâsından elbette daha çok de-
rin şümulü olacaktır.
*
* *
Sevgi plânı, sevginin insanlarca meçhul kalmış geniş şümulü
içinde, saadetle dolu cehit ve faaliyetleri istilzam eden ve daha
yüksek plânlara varlıkları hazırlayan esirî bir âlemdir. En hayalî
peri masallarında anlatılan madde inceliği bu âlemin yanında
pek kaba kalır. Kaldı ki her lüzum hâsıl oldukça türlü imkânla-
rı, varlıkların önüne seren bu madde inceliğinin onlara vermiş
olduğu büyük haz ve zevklerden başka, insanlarca bilinmeyen
bir sevgi şümulünün varlıklara bahşettiği saadet, dünyada hiçbir
şeyle kıyas edilemeyecek kadar yüksek ve derindir. Zira dünya-
da daima olduğu gibi, saadet telâkki edilen her zevkin sonunda
gelmesi melhuz endişelerin, orada varlıkların karşısına çıkması
bahis mevzuu değildir. Bilâkis burada hakikî bir saadeti daha
büyük bir saadet, varılmış bir huzuru daha mânâlı ve şümullü
bir huzur takip eder.
Sevgi plânının ilk kademelerinde başlayan ve az çok dünya
zamanına ve mekânına yakın tarafları bulunan hâller, varlıkların
hazırlıkları ilerledikçe daha süptilleşir ve dünyadaki durumla-
ra yakınlıktan ayrılmaya başlar. Bu durum, varlıkların bağlı bu-
lundukları yarı süptil maddelerden gittikçe kurtulmalarının bir
ifadesidir. Yarı süptil madde ile olan irtibatlar gevşedikçe, idrakî
zaman ve mekân durumlarına girilir ve yarı süptil âlemin dün-
yaya benzer tarafları ortadan kalkar. Grupların vazife plânına
yaklaşmaları artar ve vazife plânı icaplarının zaruretleri daha

318
 BEDRİ RUHSELMAN

ziyade tebarüz eder. Sevgi ile birbirine bağlanan gruplarda sev-

ginin oraya mahsus türlü tezahürleri bu durumu takviye eder.
Yarı süptil madde kombinezonlarından tamamıyla kurtulmuş
olan varlıklar büsbütün serbestleşirler ve çeşitli maddeleri kul-
lanmak üzere istedikleri gibi maddeleri değiştirmek imkânlarını
kazanırlar. Zira o zaman, bu işe mâni olan yarı süptil bir madde
kombinezonuna bağlı kalmak durumu ortadan kalkmış olur.
Böylece vazife plânına doğru gruplar hâlinde hazırlanarak
yürüyen varlıklar beşer, altışar fertlik gruplarıyla birlikte, tam
bir vazife anlayışı içinde ve idrakî zaman ve mekân imkânları
dahilinde ilk vazifelerini alırlar. Bu, onların vazife plânına girmiş
olmaları demektir.
Şu hâlde, vazife plânına geçiş dünyadan yarı süptile geçiş gibi
büyük gürültülerle, şiddetli sarsıntılarla, ölümlerle müterafık
olmayıp gayet tatlı bir hazırlanışla, belirsizce ve tedricî bir akış
içinde vukua gelmektedir. Ondan sonra bu varlıklar, gittikçe ge-
nişleyecek olan grupları ve bu grupların genişlemesiyle tev’em
olan idraklerin artması sayesinde, vazife plânının ilk kademele-
rinden itibaren ilâhî icabı taşıyan ışık konisinin zirvesine doğru
gittikçe büyük bir olgunlaşma hızı ile tırmanarak yükselmeye
başlarlar.
*
* *
Sevgi plânına geçecek olan insanları bekleyen yüksek âkıbet
budur. Binaenaleyh dünyadan yarı süptil âleme bu geçiş asırlar
boyunca öz varlıklarında yaşattıkları ve insan hâliyle bir türlü id-
rakine varamadan müphem sezgisi peşinde koşup didindikleri
ve aslâ tatmin olunamadıkları saadetin tatminkârlığına varlıkları
kavuşturacaktır. Ve insan varlığının kıymeti ve kudreti de bu ge-
çişte varoluşunu ve Kudreti bilmesindedir.

319