Httpsdbs - Atauni.edu - Trpluginfile.php12230621mod Resourcecontent1TBT20Kitap PDF

BİLGİ TEKNOLOJİLERİNDE
TEMEL KAVRAMLAR
• Veri, Enformasyon, Bilgi,

Bilgelik
İÇİNDEKİLER
• Veri İşlemenin Evreleri

TEMEL BİLGİ
• Bilgisayar Kuşakları TEKNOLOJİLERİ-I
• Bilgisayarların
Sınıflandırılması
Öğr. Gör. Dr. Orhan
ÇELİKER
• Bu üniteyi çalıştıktan sonra;

HEDEFLER
• Bilgi teknolojilerindeki temel

kavramları tanımlayabilecek,
• Veri işleme evrelerinin tarihi
gelişim sürecini ifade
edebilecek,
• Bilgisayar kuşaklarını ve
özelliklerini açıklayabilecek,
• Bilgisayarları
sınıflandırabileceksiniz.
ÜNİTE
1
© Bu ünitenin tüm yayın hakları Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi’ne aittir. Yazılı izin alınmadan
ünitenin tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, yayımı, çoğaltımı ve
dağıtımı yapılamaz.
Bilgi Teknolojilerinde Temel Kavramlar
GİRİŞ
Bilgisayar ve iletişim teknolojilerinin gelişmesiyle beraber bilgi teknolojileri
kavramı ortaya çıkmıştır. Bu kavram bireylerin günlük yaşantılarına birçok kolaylık
getirdiği gibi günlük işlerini de daha kısa sürede yapmalarına olanak tanımaktadır.
Günlük yaşamda alışveriş, bankacılık, eğlence, seyahat, konaklama gibi hemen her
sektör ve işlemde bilgi teknolojileri kullanılmaktadır.
Sanayinin gelişmesi sanayi toplumunu, bilgi teknolojilerinin gelişmesi ve
hızla yaygınlaşması da bilgi toplumunu ortaya çıkarmıştır. Bu içinde bulunduğumuz
bilgi toplumunda bilgisayarların ve iletişim teknolojilerinin yeri oldukça önemlidir.
Bu teknolojiler sayesinde internet üzerinden sürekli yeni platformlar sunulmuş ve
buralardan bilgiye erişim ve bilgi paylaşımı oldukça kolaylaşmıştır. Böylece hem
bireysel hem de kurumsal bağlamda çok hızlı bir şekilde yaygınlaşan bilgi
teknolojileri bireylerin iş yapma biçimlerinde de değişikliğe yol açmıştır. Örneğin
mobil bankacılık uygulamaları sayesinde bireyler fiziki olarak banka şubelerine
gitmeden bankacılık işlemlerini söz konusu uygulamalar üzerinden
gerçekleştirebilirler. Benzer şekilde seyahat uygulamaları sayesinde herhangi bir
seyahat acentesine gitmeden seyahat planlaması veya biletleme yapılabilir.
Örneklerden de anlaşılacağı üzere bireyler bilgi teknolojilerini kullanarak
bulunduğu yerden işlemlerini halletme, zamandan tasarruf etme gibi çeşitli
avantajlar elde ederler.
Bilgi toplumunda yaşayan bireyler bilgi teknolojilerini belli seviyede
kullanmak ve bazı temel kavramları bilmek durumundadır. Bu bağlamda bu kitapta
bilgisayarın yapısı, işletim sistemleri, kelime işlemciler, hesap tabloları, çevrimiçi
öğrenme ortamları gibi üniteler yer almaktadır. Bu ünitede ise veri, enformasyon,
bilgi gibi temel kavramlara değinilecek ardından bilgisayar türleri ve bilgisayarların
temel işlevleri konuları anlatılacaktır.
BİLGİ TEKNOLOJİLERİNDE TEMEL KAVRAMLAR

Veri, Enformasyon, Bilgi, Bilgelik
Veri kavramı metinler, sözcükler, rakamlar, sayılar, olaylar, resimler vb.
şekilde gösterilen ham gerçeklikler olarak tanımlanabilir ve kendi başına hiçbir
anlam ifade etmez. Veriler elde edilirken araştırma, deney, gözlem, sayım veya
ölçüm gibi yöntemler kullanılır. Sayısal bir değerle temsil edilen veriler nicel
Veri kavramı metinler,
veriler, sayısal bir değerle temsil edilemeyen veriler ise nitel veriler şeklinde
sözcükler, rakamlar,
sayılar, olaylar, resimler adlandırılır. Sayısal veriler, ses verileri, görüntüsel veriler, video veriler gibi çeşitli
vb. şekilde gösterilen veri tipleri mevcuttur. Örneğin bir okuldaki sınıf listesinde yer alan öğrenci isimleri,
ham gerçeklikler olarak numaraları, fotoğrafları, doğum tarihleri veri olarak ifade edilebilir.
tanımlanabilir ve kendi
başına hiçbir anlam Verilerin belli bir işleme tabi tutularak anlamlı bir hale getirilmesi sonucunda
ifade etmez. enformasyon oluşur. Bu süreçte veriler üzerinde hesaplama, sınıflandırma,
sıralama, özetleme gibi işlemler gerçekleştirilerek enformasyon elde edilir. Veri,
tek başına değerli olup olmadığı veya herhangi bir şekilde önemli bir kaynak olup
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2

olmadığı hakkında bilgi vermez ancak enformasyona girdi olarak kullanılır.

Enformasyon oluştuktan sonra verinin değerli olup olmadığına karar verilebilir.
Veriler, sembollerle karakterlerle temsil edilirken enformasyon nesneleri, olayları
ve bunların özelliklerini ifade eden anlam kazanmış gerçekliklerdir. Thomas H.
Davenport ve Laurence Prusak (1998), verilerin enformasyona dönüştürülmesi
sırasında Şekil 1.1.’de gösterilen belli aşamaların dikkate alınması gerektiğini öne
sürmektedir. Bu aşamalar;
• Amaca yöneltme (Contextualized): Veriler belli bir amaca yönelik
toplanır.
• Kategorize etme (Categorized): Veriler analize uygun hale getirilir.
• Hesaplama (Calculated): Veriler çeşitli metotlarla analiz edilir.
• Düzeltme (Corrected): Verilerdeki hatalar giderilir.
• Özetleme (Condensed): Veriler belli yöntemlerle özetlenir.
Şekil 1. 1. Enformasyon Aşamaları
Enformasyon, olayları yorumlamaya olanak tanır ve bilginin kaynağını

oluşturur. Bilgi ise enformasyonun anlamlandırılmış ve biçimlendirilmiş halidir.
Bilgi kavramı genel olarak olayları ve olguları anlama, tanıma ve açıklamaya
yönelik, araştırma, gözlem deneyim veya eğitim yoluyla elde edilen ve tüm
Enformasyon, olayları
yorumlamaya olanak bunların akıl süzgecinden geçirilerek değerlendirilmesi sonucunda oluşan fikirler
tanır ve bilginin veya olgulardır şeklinde tanımlanabilir. Bilginin kaynağını veri ve enformasyon
kaynağını oluşturur. oluşturur ve bilgi, yaşanılan durumları ve olayları yorumlayabilmek ve
Bilgelik ise olası yönetebilmek için uygulanan bir bakış açısıdır.
problemleri görebilme,
değerlendirebilme, Bilgelik ise olası problemleri görebilme, değerlendirebilme, doğru yanlış
doğru yanlış ayrımını ayrımını yapabilme yeteneği olarak tanımlanabilir. Bilgelik belli bir uzmanlık
yapabilme yeteneği alanındaki tecrübeyle oluşur ve olağan dışı sonuçlar hakkında karar verebilme
olarak tanımlanabilir. özelliğini gerektirir.

Tüm bu anlatılanlar çerçevesinde veri, enformasyon, bilgi ve bilgelik

kavramlarını daha iyi anlayabilmek ve birbirinden ayırt edebilmek için şu şekilde
bir özetleme yapılabilir. Veri ölçülebilir, gözlemlenebilir veya hesaplanabilir bir
Bilgi; veri ve değerdir. Enformasyon verilerin belli bir işlemden geçirilmiş veya filtrelenmiş
enformasyonu kaynak halidir. Bilgi; veri ve enformasyonu kaynak olarak kullanır ve tecrübe, deney veya
olarak kullanır ve yorumlama sonucu ortaya çıkar. Bilgelik ise olaylarda iyi veya kötü olanı ayırt
tecrübe, deney veya
edebilmeyi sağlayan bilgilerin tamamıdır. Şekil 1.2.’de Davenport ve Prusak
yorumlama sonucu
ortaya çıkar. Bilgelik ise (1998)’in bu dört kavram için sunduğu bilgi hiyerarşisi gösterilmiştir. Şekildeki
olaylarda iyi veya kötü süreçten de görüldüğü üzere veri enformasyonun enformasyon da veri ile birlikte
olanı ayırt edebilmeyi bilginin kaynağıdır. Bilgelik ise bir çatı olarak tüm bu birikimin nasıl kullanılacağı
sağlayan bilgilerin anlayışıdır.
tamamıdır.
Bilgelik
Bilgi
Enformasyon
Veri
Şekil 1. 2. Bilgi Hiyerarşisi

Bireysel Etkinlik
• Veri, enformasyon, bilgi ve bilgelik kavramlarını bir örnekle

açıklayınız.
Veriler belli işlemlere tabi tutularak anlamlı hale getirilirler. Bu sürece veri
işleme denir. Günümüzde veriler bilgisayarların yardımıyla basit, doğru ve hızlı bir
şekilde işlenmektedir. Veri işleme için de günümüze kadar çeşitli yöntemler
kullanılmıştır.

Veri İşlemenin Evreleri

Veriler üzerinde belli amaçlar doğrultusunda bir dizi işlem gerçekleştirilir ve
bu süreç veri işleme olarak adlandırılır. Veri işleme günümüze kadar dört farklı
evre geçirmiştir. Bunlar;
• El yordamıyla veri işleme,
• Mekanik veri işleme,
• Elektromekanik veri işleme,
• Elektronik veri işleme şeklindedir.
El yordamıyla veri işleme

Manuel veri işleme olarak da adlandırılan bu evrede veriler üzerinde
gerçekleştirilen işlemler el yordamıyla yapılır ve milattan önceki tarihlere kadar
uzanır. Veri işleme sürecindeki tüm faaliyetler basit fonksiyonludur. Günümüzde
kullanımı hala devam eden bir veri işleme evresidir. Abaküs ve veresiye defterleri
bu evredeki veri işlemeye örnek olarak verilebilir. Abaküs kullanılarak basit
hesaplama işlemleri yapılabilmekte veresiye defterleri kullanılarak da kayıtlar
saklanabilmektedir.
Mekanik veri işleme

Mekanik veri işleme evresi verilerin işlenme sürecinde mekanik cihazların
kullanıldığı evredir. Bu evrede günümüzde gayet basit bir şekilde yapılabilen
hesaplamaların gerçekleştirilebilmesi için mekanik araçlar geliştirilmiştir. Veri
işleme konusunda ilk mekanik araç 1614 yılında John Napier tarafından
geliştirilmiş ve Napier Kemikleri olarak adlandırılmıştır. Bu araç logaritma
prensiplerine göre çalışır. Ardından 1642 yılında Blaise Pascal tarafından mekanik
hesaplama cihazı geliştirilmiştir. Pascal’ın buluşunu daha ileriye taşımak isteyen
Gottfried von Leibniz ise toplama, çıkarma, çarpma ve bölme işlemlerini
gerçekleştirebilen bir cihaz geliştirmiştir. Tüm bu gelişmelerin ardından Charles
Xavier Thomas ise 1820 yılında dört işlem yapabilen bir mekanik hesap makinesi
geliştirmiştir.
Elektromekanik veri işleme

Elektromekanik veri işleme evresinde verileri işleyebilmek için hem
elektronik hem de mekanik araçlar bir arada kullanılmaktadır. Bu dönemde
Herman Hollerith tarafından 1887 yılında bir makine aracılığıyla okunabilen bir
Delikli kartlarda veriler, delikli kart geliştirildi. Delikli kartlarda veriler, kartlarda delik açılarak kodlanır ve
kartlarda delik açılarak bu şekilde kaydedilir. Bu metot diğer veri işleme evrelerinden daha hızlı ve daha
kodlanır ve bu şekilde güvenilirdir.
kaydedilir. Bu metot
diğer veri işleme Delikli kartların çalıştırılabilmesi için bu kartları okuyabilen makinelere
evrelerinden daha hızlı ihtiyaç vardır. Bu doğrultuda 1937 yılında “Mark-1” ismindeki ilk otomatik dijital
ve daha güvenilirdir. bilgisayar Howard Hathaway Aiken’in öncülüğünde yapılmıştır. Bu bilgisayar, dört
işlem gibi basit hesaplamaların dışında trigonometrik ve logaritmik fonksiyonları
da çözebilme yeteneğine sahiptir. Delikli kartlarla çalışan Mark-1’de

elektromekanik röleler kullanılmış ve bilgisayar çağının başlamasında bir temel

yapı taşı olmuştur.
Elektronik veri işleme

Elektronik veri işleme evresinde veriler işlenirken herhangi bir mekanik
araca ihtiyaç duyulmadan veriler elektronik ortamlarda işlenir ve günümüzde
kullanılan veri işleme sürecidir. Bu evre ilk elektronik bilgisayarın ortaya
Elektronik veri işleme çıkarılmasıyla başlamış ve günümüzde hala devam etmektedir. Elektronik veri
evresinde veriler işleme sürecinin hızı, güvenirliği gibi konulardaki gelişimi bilgisayar teknolojilerinin
işlenirken herhangi bir gelişimiyle eş zamanlı ilerlemiştir. İlk dönemlerde oldukça büyük boyutlarda ancak
mekanik araca ihtiyaç
kısıtlı işlem hacmine sahip bilgisayarlar üretilebilirken günümüzde ilk
duyulmadan veriler
bilgisayarlarla kıyaslanamayacak kadar küçük bilgisayarlar üretilmektedir. Buna
elektronik ortamlarda
işlenir ve günümüzde bağlı olarak da günümüz bilgisayarlarının veri işleme sürecindeki hızı, performansı
kullanılan veri işleme ve kapasitesi oldukça artmıştır.
sürecidir.
İlk prototip elektronik bilgisayar 1937 yılında John Vincent Atanasoff
tarafından tasarlanmıştır. Mevcut hesaplama yöntemleri Atanasoff’un ihtiyaçlarını
karşılamadığından bir bilgisayar yapmaya karar vermiştir ve bu süreçte Clifford
Berry ile birlikte ilk elektronik bilgisayarı yapmaya başlamışlardır. Bu bilgisayara
Atanasoff Berry Computer kısaca ABC adı verilmiştir. Ancak bu bilgisayarda özel
amaçlı işlemler yapılabilmekteydi. Bunun üzerine John W. Mauchly genel amaçlı
bir bilgisayar yapmak için çalışmalara başlamış ve 1940’lı yılların başlarında ENIAC
isimli bilgisayarı tasarlamıştır. Bu şekilde farklı firmalar tarafından çeşitli
prototipler üretilmiş ve 1954 yılında IBM 650 isimli bilgisayar üretilmiştir.
BİLGİSAYAR KUŞAKLARI
Bilgisayar, icat edildiği yıllardan günümüze kadar hızlı bir teknolojik gelişim
ve değişim göstermiştir. Bilgisayar teknolojisinin bu gelişimi kuşaklar altında
incelenebilir. Kimi kaynaklarda dört kimi kaynaklarda beş bilgisayar kuşağından söz
edilmiştir. Kuşakları ayırmak için de kaynaklar farklı tarihler belirtmektedirler.
Bunun sebebi de bazı kaynaklar kuşak değişimine sebep olan teknolojinin
bulunduğu tarihi baz almış bazıları ise bulunan teknolojinin bilgisayarlarda
kullanıldığı tarihi esas almıştır. Bu ünitede birçok kaynağın kabul ettiği şekilde
bilgisayarların dört kuşakta gelişiminden bahsedilecektir.
Birinci Kuşak Bilgisayarlar (1946-1958)

Bu bilgisayarların yapımında vakumlu tüpler (lambalar) kullanılmıştır. Bu
bilgisayarlar büyük boyutlu olup çok yer kaplamakta, oldukça çabuk ısınmakta ve
fazla enerji harcamaktaydı. Bu bilgisayarların tasarımı ve üretimi çok zor
olduğundan ve çok fazla zaman aldığından dolayı her modelinden bir adet
üretilebilmekteydi.
Birinci kuşak bilgisayarlar çok fazla ısındıklarından dolayı güçlü soğutma
sistemlerine ihtiyaç duyuyorlardı. Bu da bu bilgisayarların pahalı olmasına sebep
oluyordu. Bu bilgisayarlarda verileri depolamak için manyetik teypler
kullanılmaktaydı. Yapımında kullanılan büyük vakumlu tüpler ise işlemci görevi

görürlerdi. Belli işlemlerine yerine getirmek için kullanılan programlar makine

dilinde yazılırdı. Ancak bu programlar o bilgisayara özel olup başka bilgisayarlarda
çalışmazdı. Bu kuşakta üretilen bilgisayarlarda veriler ana bellekte tutulurdu ve
birçok işletme bazı rutin işlemleri yerine getirmek için bu bilgisayarları kullandı.
İkinci Kuşak Bilgisayarlar (1959-1964)

İkinci kuşak bilgisayar döneminin başlangıcı yarı iletken maddelerin
bulunmasıyla başlamıştır. Bu sayede birinci kuşak bilgisayarlara nispeten ısı
problemi olmayan, daha küçük boyutlarda olan ve vakumlu tüplerin yaptığı
İkinci kuşak işlemleri gerçekleştirebilen transistör icat edildi. Transistörler yardımıyla daha
bilgisayarların güvenilir, daha küçük boyutta ve daha hızlı işlem yapabilen bilgisayarlar
döneminde ısı problemi üretilebildi. Bu bilgisayarlarda kayıt işlemleri manyetik ortamlarda olmakta ve
olmayan, daha küçük çekirdek bellek olarak adlandırılmaktaydı.
boyutlarda olan ve
vakumlu tüplerin İkinci kuşak bilgisayarların döneminde artık yüksek seviyeli programlama
yaptığı işlemleri dilleri kullanılmaya başlanmıştır. Bu dönemde Fortran, Algol ve Cobol gibi
gerçekleştirebilen programlama dilleri geliştirilerek insan bilgisayar etkileşimi ve bilgisayar kullanımı
transistör icat edildi.
daha kolay hale gelmiştir.
1959-1964 yılları arasında üretilen bilgisayarlara ikinci kuşak bilgisayarlar
denilmiş ve bu yıllarda çeşitli firmalar çeşitli modellerde bilgisayarlar üretmişlerdir.
Birinci kuşak dönemine kıyasla ikinci kuşak dönemi bilgisayarlarına ait özellikler
aşağıdaki gibi özetlenebilir:
• Hacimleri daha küçüktür.
• Daha hızlıdır.
• Daha az elektrik enerjisi harcarlar.
• Daha ısı yayarlar. Bu sebeple soğutma maliyeti düşüktür.
• Vakum tüpleri yerine transistörler kullanılmıştır.
• Bellek kapasitesi daha yüksektir.
• Amaca yönelik programları çalıştırabilmektedir.
Üçüncü Kuşak Bilgisayarlar (1965-1971)

1965-1971 yılları arasında üretilen bilgisayarlar üçüncü kuşak bilgisayarlar
olarak anılmaktadır. İkinci kuşakta kullanılan transistörlerin yerini entegre
devrelerin almasıyla üçüncü kuşak bilgisayar döneminin başladığı kabul edilir.
Yüzlerce transistörün bir araya getirilmesiyle oluşturulan entegre devrelerin
kullanımlarının yanı sıra zaman paylaşımı, giriş/çıkış yolları gibi kavramlar da bu
dönemde ortaya çıkmıştır. Bu gelişmeler daha hızlı, daha küçük, daha güvenilir ve
daha düşük maliyetli bilgisayarların üretilmesine olanak tanımıştır.
Entegre devreler üzerinde yapılan çalışmalar sonucunda 1970’li yıllarda
microchip elektronik bellekler geliştirilmiş ve bu bellekler çekirdek belleklerin
yerini almıştır. Bu gelişmelerden sonra herkesin kolayca öğrenebileceği ve

program yazabileceği BASIC (Beginner’s All-Purpose Symbolic Instruction Code)

programlama dili geliştirildi.
Bu dönemde firmalar ürettikleri bilgisayarları satarken sadece donanım
parası almaktaydı. Yazılım için herhangi bir ücret talep edilmemekteydi. Ancak
1969 yılında IBM firması yazılım ve donanım için ayrı fiyatlandırma yaptı. Bunun
üzerine kullanıcılar en iyi yazılımları elde etmek için piyasa araştırması yapmaya
başladılar. Böylece çeşitli firmalar tarafından daha kolay kullanılabilir ve daha
kaliteli çok sayıda yeni yazılım üretilmeye başlandı. Önceki kuşaklara kıyasla
üçüncü kuşak bilgisayarlara ait temel özellikler aşağıdaki gibi özetlenebilir:
• Entegre devreler ve microchipler kullanılmıştır.
• Birden fazla program eşzamanlı çalıştırılabilmiştir.
• Kullanımı daha basittir.
• Daha hızlıdır.
• Boyutu küçülmüştür.
• Daha güvenilir hale gelmiştir.
• Bellek kapasitesi artırılmıştır.
• Maliyet düşmüştür.
• Çeşitli yazılımlar ortaya konulmuştur.
Dördüncü Kuşak Bilgisayarlar (1971 ve sonrası)

Microchip elektronik belleklerin üretilmesinden sonra mikroişlemci entegre
devreler geliştirildi. Bu gelişmeyle birlikte dördüncü kuşak bilgisayarların dönemi
başlamıştır. Bu dönemde özel amaçlı bilgisayarlar geliştiren Victor Poor isimli
Microchip elektronik mühendis her üretiminde yeni bir tasarım yapmalıydı. Bu durum oldukça fazla
belleklerin zaman kaybına yol açmaktaydı. Victor Poor bunun üzerine mikroişlemcilerde yer
üretilmesinden sonra alan aritmetik-mantık birimi ve kontrol birimini tek bir yongaya yerleştirerek seri
mikroişlemci entegre üretime başlayabileceğini düşünmüş ve özel işlerin yürütülebilmesi için yonganın
devreler geliştirildi. Bu farklı şekillerde programlanabileceğini öne sürmüştür. Buradan yola çıkarak yeni
gelişmeyle birlikte
bir mikroişlemci modeli tasarlanarak Intel ve Texas Instruments şirketlerine
dördüncü kuşak
sunulmuştur. Intel ve TI şirketleri ilk olarak düşük miktarda veri işleyebilen ve bazı
bilgisayarların dönemi
başlamıştır. işlemleri yerine getirebilen işlemciler ürettiler ardından gün geçtikçe daha güçlü ve
kapasiteli işlemciler üretilmeye başlandı.
Bu gelişmelerle beraber bilgisayarlar okullarda ve evlerde kullanılmaya
başlandı. İşletim sistemleri, ofis programları ve günümüzde özel amaçlara yönelik
kullanılan sayısız yazılım geliştirildi. Dördüncü kuşağın kimi kaynaklarda 1971
yılında başlayıp 1990 yılında sonlandığı ardından başlayan dönemin ise beşinci
kuşak olduğu söylenmektedir. Bu ayrımın yapılmasının sebebi ise yapay zekanın
hayatımıza girmesi olarak gösterilmektedir. Ancak kuşak ayrımı çoğu kaynakta
yazılımsal değil donanımsal gelişmelerden dolayı olduğundan yapay zekâ kuşağı da
dördüncü kuşak olarak değerlendirilmiştir. Bu kuşakta bahsedilen gelişmelerle

beraber bilgisayar ağları gelişmiş, bilgisayarlar birbirileriyle iletişime geçmiş, veri

paylaşımı, depolaması oldukça kolaylaşmış ve görsel ara yüzler sayesinde kullanım
oldukça basitleşmiştir. Günümüzde kullanılan bilgisayarlarda enerji kullanımı,
boyut, maliyet minimuma indirilmiştir. Her geçen gün işleri kolaylaştırmak adına
üretilen yazılımların sayısı artmakta ve donanım yapısı da gelişmektedir. Öyle ki
birçok işlemi yapabilecek kapasitedeki çok güçlü bilgisayarlar yanımızda
taşıyabileceğimiz kadar küçük boyutlara düşürülmüştür. Söz konusu bu gelişmeler
sayesinde bilgisayarların yetenekleri akıllı saatlerde, cep telefonlarında elektronik
diğer cihazlarda görülebilir. Dördüncü kuşak bilgisayarların döneminde dünya
genelinde internetin yaygınlaşması, mobil cihazların üretilmesi, bulut teknolojileri
gibi hem donanım hem de yazılım alanında patlama yaşanmıştır. Bu döneme ait
temel özellikler aşağıdaki gibi özetlenebilir:
• Mikroişlemciler sayesinde işlem kapasitesi artmıştır.
• Enerji kullanımı minimuma indirilmiştir.
• Taşınabilir boyutlarda küçülmüştür.
• Kullanımı çok daha kolaydır.
• Veri paylaşımı ve depolaması basitleşmiştir.
• Veri depolama kapasitesi artmıştır.
• Bilgisayarlar arası iletişim güçlenmiştir.
• Yapay zekâ ortaya çıkmıştır.
• Kablosuz teknolojiler (Wi-Fi, Bluetooth vb.) geliştirilmiştir.
BİLGİSAYARLARIN SINIFLANDIRILMASI
Bilgisayar sözlük anlamı olarak çok sayıda aritmetiksel ve mantıksal
işlemlerden oluşan bir işi önceden verilmiş programa göre yapıp sonuçlandıran
elektronik bir araç olarak tanımlanmaktadır. Bilgisayarlar yerine getirdikleri
işlevler açısından amaçlarına ve hacimlerine göre sınıflandırılabilir.
Amaçlarına Göre Bilgisayarlar

Amaçlarına göre bilgisayarlar dijital, analog ve hibrid olmak üzere üç
kategoride incelenebilir.
Dijital bilgisayarlar
Sayısal bilgisayarlar olarak da adlandırılan dijital bilgisayarlar işlem yaparken
iki tabanlı sayı sistemini kullanır ve buna göre sonuç verir. Dijital bilgisayarlar kendi
Genel amaçlı dijital
bilgisayarlar belli içerisinde genel amaçlı ve özel amaçlı olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır.
görevleri Genel amaçlı dijital bilgisayarlar: Genel amaçlı dijital bilgisayarlar belli
tamamlayabilmek için
görevleri tamamlayabilmek için çeşitli yazılımları kullanabilen bilgisayarlardır. Bu
çeşitli yazılımları
kullanabilen bilgisayarlar çeşitli hesaplamalar yapabilir, görsel analizler sunabilir veya
bilgisayarlardır. veritabanı işlemlerini gerçekleştirebilir. Bu tür bilgisayarlara masaüstü bilgisayarlar
veya dizüstü bilgisayarlar örnek olarak verilebilir.

Özel amaçlı dijital bilgisayarlar: Özel amaçlı dijital bilgisayarlar belli bir
görevi yerine getirmek için üretilen bilgisayarlardır. Bu tür bilgisayarlarda
yapılacak işlem bir defa işlenir ve kalıcı olarak kaydedilir. Bu tür bilgisayarlar tek
Özel amaçlı dijital bir görevi yerine getirdiğinden genel amaçlı dijital bilgisayarlara göre genellikle
bilgisayarlar belli bir daha düşük kapasiteli donanım kullanırlar. Bu bilgisayarlara trafik ışık kontrol
görevi yerine getirmek sistemlerinde veya dijital saatlerde kullanılan mikroişlemciler örnek olarak
için üretilen verilebilir.
bilgisayarlardır.
Analog bilgisayarlar
Örneksel bilgisayarlar olarak da bilinen analog bilgisayarlar fiziksel değerleri
ölçmek için üretilmişlerdir. Analog bilgisayarlar dijital bilgisayarlardan veri işleme
noktasında ayrılabilirler. Daha önce de bahsedildiği gibi dijital bilgisayarlar işlem
yaparken ikili sayı sistemini kullanırken analog bilgisayarlar sıcaklık dalgalanmaları
veya voltaj değişimleri gibi değişken verileri girdi olarak kullanır.
Dijital teknoloji geliştikçe analog bilgisayarların kullanımı nispeten
azalmıştır. Ancak günümüzde özellikle ses ve elektrik alanlarında kullanılan
osiloskoplar analog bilgisayarların modern örneklerindendir.
Hibrid bilgisayarlar
Melez bilgisayarlar olarak da adlandırılan hibrid bilgisayarlar hem analog
hem de dijital bilgisayarların özelliklerini bir arada barındıran bilgisayarlardır.
Burada hibrid bilgisayarın dijital bileşeni aritmetiksel ve mantıksal süreçleri
Hibrid bilgisayarlar hem
analog hem de dijital yürütürken analog bileşen daha karmaşık denklemlerin çözümünde rol alır.
bilgisayarların Örneğin hastanelerde hastanın sıcaklığını ve tansiyonunu analog bileşen ölçer, bu
özelliklerini bir arada ölçülen değerler dijital bileşen aracılığıyla sayısal biçimde ekranda gösterilir.
barındıran
bilgisayarlardır. Hacimlerine Göre Bilgisayarlar
Hacimlerine göre bilgisayarlar; merkezi bilgisayar sistemleri, mikrobilgisayar
sistemleri ve ağ sistemleri olmak üzere üç kategoride incelenebilir.
Merkezi bilgisayar sistemleri

Merkezi bilgisayar sistemlerinde yapılması gereken işlemler bir ana
bilgisayar (mainframe) tarafından gerçekleştirilir. Bu yapıda istemci (client) adı
verilen birden fazla cihaz yürütmek istediği işlem için ana bilgisayara başvurur ve
işlemler ana bilgisayar üzerinde gerçekleştirilir. Merkezi bilgisayar sistemlerinin
düşük maliyet, tutarlılık ve ortak çalışma gibi bazı avantajları bulunmaktadır. Buna
karşın ana bilgisayarda oluşan bir arızanın tüm sistemi etkilemesi, ana bilgisayar
istemci arasında iletişim problemi oluşması gibi dezavantajları da bulunmaktadır.
Mikrobilgisayar sistemleri
Mikrobilgisayar sistemleri günümüzde kullanılan kişisel bilgisayarları işaret
etmektedir. 1970’li yıllarda ortaya çıkan bu sistemler 1980’li yıllarda yaygınlaşmış
ve günümüzde hemen herkesin kullanımındadır. Ev, işyeri, kurum gibi birçok yerde
kullanılan bu bilgisayarlar ile bireyler hesaplama, araştırma, analiz yapma veya iş
planı çıkarma gibi istedikleri faaliyetleri yerine getirebilirler. Bu sistemler kişisel

olarak tek başına kullanılabildiği gibi bir ağa bağlanarak büyük sistemlerin de
oluşmasını sağlayabilirler.
Ağ sistemleri
Birden fazla bilgisayar veya iletişim cihazını, veri alışverişi yapabilmeleri,
etkileşimde bulunabilmeleri veya farklı kaynakları paylaşabilmeleri için birbirine
bağlayan yapıya ağ denir. Bilgisayar ağları kullanıcılara, aynı dosya üzerinde
Birden fazla bilgisayar çalışabilecekleri, aynı yazılımı ve donanımı kullanabilecekleri bir ortam sağlar. Bir
veya iletişim cihazını, ağ sisteminde en az bir sunucu bilgisayar, istemci bilgisayar ya da bilgisayarlar,
veri alışverişi yönlendirici, anahtarlama cihazı gibi aygıtlar yer alır. Ağ sistemleri kullanıcılara veri
yapabilmeleri, güvenliği, bilgisayarlar arası veri aktarımı, iletişim, donanım ve uygulama paylaşımı
etkileşimde gibi kolaylıklar sunar.
bulunabilmeleri veya
farklı kaynakları Bilgisayar ağlarının kullanım amaçları yerine göre farklılık gösterse de
paylaşabilmeleri için bireysel kullanıcılar ağ yapısını genellikle internete bağlanmak, internet üzerinden
birbirine bağlayan sosyalleşmek veya iş süreçlerini gerçekleştirmek için kullanırlar. Ağ sistemleri
yapıya ağ denir.
sayesinde bilgisayarlar arasında iletişim sağlanarak kolaylıkla veri paylaşımı
yapılabilir, yazıcı ve tarayıcı gibi aygıtlar tek bir noktadan ortak bir şekilde
kullanılabilir. Görüldüğü üzere ağ sistemleri kullanıcılara güvenlik, zaman
tasarrufu, paylaşım ve iletişim gibi konularda oldukça fazla avantaj sağlamaktadır.
Ağ sistemleri mimari yapısına göre istemci-sunucu (client-server) mimarisi
ve türdeş (peer to peer) mimari olmak üzere iki şekilde kurulabilir. İstemci-sunucu
mimarisinde bir ana bilgisayar yönetici konumunda yer alır ve buna bağlı istemci
bilgisayarlar veya iş istasyonları bulunur. Bu mimari yapıda istemci ihtiyaç
duyduğu veri için sunucuya başvurur, sunucu da bunun sonucunda istenilen veriyi
hazırlayarak geri bildirimde bulunur. Türdeş mimaride ise istemci-sunucu
mimarisinde olduğu gibi herhangi bir hiyerarşik durum yoktur. Bu ağ yapısında
bulunan her bilgisayar veriyi hem isteyen hem de sunan olarak eşit konumdadır.
Türdeş mimariyle kurulan ağlar nispeten daha hızlı ve maliyeti düşüktür. Ancak bu
mimaride ağ güvenliği, yönetimi gibi işlemler belli bir ana bilgisayar tarafından
sağlanamaz.
Ağ sistemleri ölçeklerine göre kişisel alan ağı, yerel alan ağı, orta ölçekli ağ
ve geniş alan ağları olmak üzere dört kategoride incelenebilir.
Kişisel alan ağı (Personal Area Network-PAN), kullanıcıların mobil cihazları,
bilgisayarları ve diğer elektronik cihazları arasında birkaç metrelik mesafede
iletişim kurabilmelerini sağlayan ağdır.
Yerel alan ağı (Local Area Network-LAN), içerisinde bulunan tüm ağ
bileşenlerinin belli bir coğrafik alanda bulunduğu bir ağdır. Bu ağ yapısının en
büyük faydası yazılım ve donanım aygıtlarının ortak bir şekilde kullanılabilmesidir.
Örneğin bir kurum binasında her ofisteki bilgisayara ayrı ayrı yazıcı bağlamak
yerine bir yazıcının yerel alan ağına dahil edilerek ortak kullanılması sağlanabilir.
Benzer şekilde işletim sistemi veya başka yazılımlar için ortak lisans alınabilir.
Orta ölçekli ağ (Metropolitan/Middle Area Network-MAN), yerel ağlara göre
daha geniş bir alana yayılan ağdır. Çok sayıda yerel alan ağının bir araya gelmesiyle

oluşur. Bu ağ yapısının yönetilebilmesi için sunucu, yönlendirici gibi yardımcı

donanımlara ihtiyaç duyulur.
Geniş alan ağı (Wide Area Network-WAN), diğer ağ yapılarına göre çok daha
geniş bir coğrafik alanı kapsayan büyük bir ağdır. Ağın içerisine herhangi bir
istemciyle dahil olunabilir. Diğer ağlara göre çok büyük mesafelere hizmet eden
WAN için internet örnek olarak verilebilir.

•Veri kavramı metinler, sözcükler, rakamlar, sayılar, olaylar, resimler vb. şekilde
gösterilen ham gerçeklikler olarak tanımlanabilir ve kendi başına hiçbir anlam
ifade etmez. Veriler elde edilirken araştırma, deney, gözlem, sayım veya ölçüm
gibi yöntemler kullanılır.
•Verilerin belli bir işleme tabi tutularak anlamlı bir hale getirilmesi sonucunda
enformasyon oluşur. Bu süreçte veriler üzerinde hesaplama, sınıflandırma,
Özet
sıralama, özetleme gibi işlemler gerçekleştirilerek enformasyon elde edilir.
•Enformasyon, olayları yorumlamaya olanak tanır ve bilginin kaynağını
oluşturur. Bilgi ise enformasyonun anlamlandırılmış ve biçimlendirilmiş halidir.
Bilgi kavramı genel olarak olayları ve olguları anlama, tanıma ve açıklamaya
yönelik, araştırma, gözlem deneyim veya eğitim yoluyla elde edilen ve tüm
bunların akıl süzgecinden geçirilerek değerlendirilmesi sonucunda oluşan
fikirler veya olgulardır şeklinde tanımlanabilir.
•Bilgelik ise olası problemleri görebilme, değerlendirebilme, doğru yanlış
ayrımını yapabilme yeteneği olarak tanımlanabilir.
•Veriler üzerinde belli amaçlar doğrultusunda bir dizi işlem gerçekleştirilir ve bu
süreç veri işleme olarak adlandırılır. Veri işleme günümüze kadar dört farklı
evre geçirmiştir. Bunlar; El yordamıyla veri işleme, Mekanik veri işleme,
Elektromekanik veri işleme, Elektronik veri işleme şeklindedir.
• Bilgisayar, icat edildiği yıllardan günümüze kadar hızlı bir teknolojik gelişim ve
değişim göstermiştir. Bilgisayar teknolojisinin bu gelişimi kuşaklar altında
incelenebilir.
•Bilgisayar sözlük anlamı olarak çok sayıda aritmetiksel ve mantıksal
işlemlerden oluşan bir işi önceden verilmiş programa göre yapıp sonuçlandıran
elektronik bir araç olarak tanımlanmaktadır. Bilgisayarlar yerine getirdikleri
işlevler açısından amaçlarına ve hacimlerine göre sınıflandırılabilir.
•Sayısal bilgisayarlar olarak da adlandırılan dijital bilgisayarlar işlem yaparken iki
tabanlı sayı sistemini kullanır ve buna göre sonuç verir. Dijital bilgisayarlar
kendi içerisinde genel amaçlı ve özel amaçlı olmak üzere iki gruba
ayrılmaktadır.
•Genel amaçlı dijital bilgisayarlar: Genel amaçlı dijital bilgisayarlar belli görevleri
tamamlayabilmek için çeşitli yazılımları kullanabilen bilgisayarlardır.
•Özel amaçlı dijital bilgisayarlar: Özel amaçlı dijital bilgisayarlar belli bir görevi
yerine getirmek için üretilen bilgisayarlardır. Bu tür bilgisayarlarda yapılacak
işlem bir defa işlenir ve kalıcı olarak kaydedilir.
•Örneksel bilgisayarlar olarak da bilinen analog bilgisayarlar fiziksel değerleri
ölçmek için üretilmişlerdir.
•Melez bilgisayarlar olarak da adlandırılan hibrid bilgisayarlar hem analog hem
de dijital bilgisayarların özelliklerini bir arada barındıran bilgisayarlardır.
Burada hibrid bilgisayarın dijital bileşeni aritmetiksel ve mantıksal süreçleri
yürütürken analog bileşen daha karmaşık denklemlerin çözümünde rol alır.
•Hacimlerine göre bilgisayarlar; merkezi bilgisayar sistemleri, mikrobilgisayar
•Merkezi bilgisayar sistemlerinde yapılması gereken işlemler bir ana bilgisayar
(mainframe) tarafından gerçekleştirilir. Bu yapıda istemci (client) adı verilen
birden fazla cihaz yürütmek istediği işlem için ana bilgisayara başvurur ve
işlemler ana bilgisayar üzerinde gerçekleştirilir.
•Mikrobilgisayar sistemleri günümüzde kullanılan kişisel bilgisayarları işaret
etmektedir. 1970’li yıllarda ortaya çıkan bu sistemler 1980’li yıllarda
yaygınlaşmış ve günümüzde hemen herkesin kullanımındadır.
•Birden fazla bilgisayar veya iletişim cihazını, veri alışverişi yapabilmeleri,
etkileşimde bulunabilmeleri veya farklı kaynakları paylaşabilmeleri için
birbirine bağlayan yapıya ağ denir.

DEĞERLENDİRME SORULARI
1. Metinler, sözcükler, rakamlar, sayılar, olaylar, resimler vb. şekilde
gösterilen ham gerçekliklere verilen ad aşağıdakilerden hangisidir?
a) Veri
b) Enformasyon
c) Bilgi
d) Bilgelik
e) Veritabanı
2. Aşağıdakilerden hangisi verinin enformasyona dönüştürülmesi sürecindeki

aşamalardan biri değildir?
a) Amaca yöneltme
b) Biçimlendirme
c) Kategorize etme
d) Hesaplama
e) Özetleme
3. “………..; veri ve enformasyonu kaynak olarak kullanır ve tecrübe, deney

veya yorumlama sonucu ortaya çıkar.” cümlesindeki boşluğa
aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
a) Veri
b) Enformasyon
c) Bilgi
d) Bilgelik
e) Veritabanı
4. Aşağıdakilerden hangisi veri işlemenin evreleri arasında yer almaz?

a) El yordamıyla veri işleme
b) Mekanik veri işleme
c) Elektromekanik veri işleme
d) Mantıksal veri işleme
e) Elektronik veri işleme
5. Günümüzde kullanılan veri işleme evresi aşağıdakilerden hangisidir?


6. Aşağıdakilerden hangisi birinci kuşak bilgisayarların temel özellikleri

arasında yer alır?
a) Vakumlu tüpler
b) Transistörler
c) Entegre devreler
d) Mikroişlemciler
e) Delikli kartlar
7. Aşağıdakilerden hangisi ikinci kuşak bilgisayarların temel özellikleri

a) Vakumlu tüpler
b) Transistörler
c) Entegre devreler
d) Mikroişlemciler
e) Delikli kartlar
8. Fiziksel değerleri ölçmek için üretilen bilgisayarlar aşağıdakilerden

hangisidir?
a) Özel amaçlı dijital bilgisayarlar
b) Genel amaçlı dijital bilgisayarlar
c) Analog bilgisayarlar
d) Hibrid bilgisayarlar
e) Sayısal bilgisayarlar
9. Hem analog hem de dijital bilgisayarların özelliklerini bir arada barındıran

bilgisayarlar aşağıdakilerden hangisidir?
a) Özel amaçlı dijital bilgisayarlar
b) Genel amaçlı dijital bilgisayarlar
10. Bilgisayarlar arasında iletişim sağlanarak kolaylıkla veri paylaşımı

yapılabilmesine, yazıcı ve tarayıcı gibi aygıtların ortak bir şekilde
kullanılabilmesine olanak tanıyan yapı aşağıdakilerden hangisidir?
a) Mikrobilgisayar sistemleri
b) Merkezi bilgisayar sistemleri
c) Analog bilgisayar sistemleri
d) Dijital bilgisayar sistemleri
e) Ağ sistemleri
Cevap Anahtarı
1.a, 2.b, 3.c, 4.d, 5.e, 6.a, 7.b, 8.c, 9.d, 10.e

CEVAP ANAHTARI
Soru Cevap Sorunun Sorunun bulunduğu Soruya dair anahtar kelimeler
No Şıkkı bulunduğu sayfa sayfanın paragraf (3 adet)
no: nosu:
1 A 2 4
2 B 3 2
3 C 4 1
4 D 5 2
5 E 6 2
6 A 6 5
7 B 7 2
8 C 10 2
9 D 10 4
10 E 11 3

YARARLANILAN KAYNAKLAR
411answers (2022), “Analog ve Dijital Bilgisayar Arasındaki Fark Nedir?”. Erişim
Tarihi: 13.08.2022, https://tr.411answers.com/a/analog-ve-dijital-
bilgisayar-arasindaki-fark-nedir.html
Çapar, Bengü, (2005), “Bilgi Yönetimi” Bilgi Çağı Bilgi Yönetimi ve Bilgi Sistemleri,
Çizgi Kitabevi.
Davenport, T. H., & Prusak, L. (1998). Working knowledge: Managing what your
organization knows. Harvard Business School Press, Boston, MA, 210.
Demirtaş M. (2020), “Veri ve Veri İşleme”. Erişim Tarihi: 27.08.2022,

https://www.tekno50.com/veri-ve-veri-isleme/
Keser, H. (1991). Bilgisayarın Evrimi. Ankara University Journal of Faculty of

Educational Sciences (JFES), 24(2), 411-422.
Özen, Ü., Naralan, A. ve Başar, S. (2009). Temel Bilgi Teknolojileri. İmaj Yayınevi,
Ankara.
TDK (2022), “Güncel Türkçe Sözlük”. Erişim tarihi:19.09.2022,

https://sozluk.gov.tr/

UZUN ÖZET
GİRİŞ
Bilgisayar ve iletişim teknolojilerinin gelişmesiyle beraber bilgi teknolojileri
kavramı ortaya çıkmıştır. Bu kavram bireylerin günlük yaşantılarına birçok kolaylık
getirdiği gibi günlük işlerini de daha kısa sürede yapmalarına olanak tanımaktadır.
Günlük yaşamda alışveriş, bankacılık, eğlence, seyahat, konaklama gibi hemen her
sektör ve işlemde bilgi teknolojileri kullanılmaktadır.
BİLGİ TEKNOLOJİLERİNDE TEMEL KAVRAMLAR
Veri, Enformasyon, Bilgi, Bilgelik
Veri kavramı metinler, sözcükler, rakamlar, sayılar, olaylar, resimler vb. şekilde
gösterilen ham gerçeklikler olarak tanımlanabilir ve kendi başına hiçbir anlam
ifade etmez. Veriler elde edilirken araştırma, deney, gözlem, sayım veya ölçüm
gibi yöntemler kullanılır. Sayısal bir değerle temsil edilen veriler nicel veriler,
sayısal bir değerle temsil edilemeyen veriler ise nitel veriler şeklinde adlandırılır.
Sayısal veriler, ses verileri, görüntüsel veriler, video veriler gibi çeşitli veri tipleri
mevcuttur. Örneğin bir okuldaki sınıf listesinde yer alan öğrenci isimleri,
numaraları, fotoğrafları, doğum tarihleri veri olarak ifade edilebilir.
Enformasyon, olayları yorumlamaya olanak tanır ve bilginin kaynağını oluşturur.
Bilgi ise enformasyonun anlamlandırılmış ve biçimlendirilmiş halidir. Bilgi kavramı
genel olarak olayları ve olguları anlama, tanıma ve açıklamaya yönelik, araştırma,
gözlem deneyim veya eğitim yoluyla elde edilen ve tüm bunların akıl süzgecinden
geçirilerek değerlendirilmesi sonucunda oluşan fikirler veya olgulardır şeklinde
tanımlanabilir. Bilginin kaynağını veri ve enformasyon oluşturur ve bilgi, yaşanılan
durumları ve olayları yorumlayabilmek ve yönetebilmek için uygulanan bir bakış
açısıdır.
Bilgelik ise olası problemleri görebilme, değerlendirebilme, doğru yanlış ayrımını
yapabilme yeteneği olarak tanımlanabilir. Bilgelik belli bir uzmanlık alanındaki
tecrübeyle oluşur ve olağan dışı sonuçlar hakkında karar verebilme özelliğini
gerektirir.
Veri İşlemenin Evreleri
Veriler üzerinde belli amaçlar doğrultusunda bir dizi işlem gerçekleştirilir ve bu
süreç veri işleme olarak adlandırılır. Veri işleme günümüze kadar dört farklı evre
geçirmiştir. Bunlar;
• El yordamıyla veri işleme,
• Mekanik veri işleme,
• Elektromekanik veri işleme,
• Elektronik veri işleme şeklindedir.
BİLGİSAYAR KUŞAKLARI
Bilgisayar, icat edildiği yıllardan günümüze kadar hızlı bir teknolojik gelişim ve
değişim göstermiştir. Bilgisayar teknolojisinin bu gelişimi kuşaklar altında
incelenebilir. Kimi kaynaklarda dört kimi kaynaklarda beş bilgisayar kuşağından söz
edilmiştir. Kuşakları ayırmak için de kaynaklar farklı tarihler belirtmektedirler.
Bunun sebebi de bazı kaynaklar kuşak değişimine sebep olan teknolojinin
bulunduğu tarihi baz almış bazıları ise bulunan teknolojinin bilgisayarlarda
kullanıldığı tarihi esas almıştır.
BİLGİSAYARLARIN SINIFLANDIRILMASI
Bilgisayar sözlük anlamı olarak çok sayıda aritmetiksel ve mantıksal işlemlerden
oluşan bir işi önceden verilmiş programa göre yapıp sonuçlandıran elektronik bir
araç olarak tanımlanmaktadır. Bilgisayarlar yerine getirdikleri işlevler açısından
amaçlarına ve hacimlerine göre sınıflandırılabilir.

Amaçlarına Göre Bilgisayarlar

Amaçlarına göre bilgisayarlar dijital, analog ve hibrid olmak üzere üç kategoride
incelenebilir.
Dijital bilgisayarlar
Sayısal bilgisayarlar olarak da adlandırılan dijital bilgisayarlar işlem yaparken iki
tabanlı sayı sistemini kullanır ve buna göre sonuç verir. Dijital bilgisayarlar kendi
içerisinde genel amaçlı ve özel amaçlı olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır.
Genel amaçlı dijital bilgisayarlar: Genel amaçlı dijital bilgisayarlar belli görevleri
tamamlayabilmek için çeşitli yazılımları kullanabilen bilgisayarlardır.
Özel amaçlı dijital bilgisayarlar: Özel amaçlı dijital bilgisayarlar belli bir görevi
yerine getirmek için üretilen bilgisayarlardır. Bu tür bilgisayarlarda yapılacak işlem
bir defa işlenir ve kalıcı olarak kaydedilir.
Analog bilgisayarlar
Örneksel bilgisayarlar olarak da bilinen analog bilgisayarlar fiziksel değerleri
ölçmek için üretilmişlerdir. Analog bilgisayarlar dijital bilgisayarlardan veri işleme
noktasında ayrılabilirler. Daha önce de bahsedildiği gibi dijital bilgisayarlar işlem
yaparken ikili sayı sistemini kullanırken analog bilgisayarlar sıcaklık dalgalanmaları
veya voltaj değişimleri gibi değişken verileri girdi olarak kullanır.
Hibrid bilgisayarlar
Melez bilgisayarlar olarak da adlandırılan hibrid bilgisayarlar hem analog hem de
dijital bilgisayarların özelliklerini bir arada barındıran bilgisayarlardır. Burada
hibrid bilgisayarın dijital bileşeni aritmetiksel ve mantıksal süreçleri yürütürken
analog bileşen daha karmaşık denklemlerin çözümünde rol alır.
Hacimlerine Göre Bilgisayarlar
Hacimlerine göre bilgisayarlar; merkezi bilgisayar sistemleri, mikrobilgisayar
Merkezi bilgisayar sistemleri
Merkezi bilgisayar sistemlerinde yapılması gereken işlemler bir ana bilgisayar
(mainframe) tarafından gerçekleştirilir. Bu yapıda istemci (client) adı verilen
birden fazla cihaz yürütmek istediği işlem için ana bilgisayara başvurur ve işlemler
ana bilgisayar üzerinde gerçekleştirilir.
Mikrobilgisayar sistemleri
Mikrobilgisayar sistemleri günümüzde kullanılan kişisel bilgisayarları işaret
etmektedir. 1970’li yıllarda ortaya çıkan bu sistemler 1980’li yıllarda yaygınlaşmış
ve günümüzde hemen herkesin kullanımındadır. Ev, işyeri, kurum gibi birçok yerde
kullanılan bu bilgisayarlar ile bireyler hesaplama, araştırma, analiz yapma veya iş
planı çıkarma gibi istedikleri faaliyetleri yerine getirebilirler.
Ağ sistemleri
Birden fazla bilgisayar veya iletişim cihazını, veri alışverişi yapabilmeleri,
etkileşimde bulunabilmeleri veya farklı kaynakları paylaşabilmeleri için birbirine
bağlayan yapıya ağ denir. Bilgisayar ağları kullanıcılara, aynı dosya üzerinde
çalışabilecekleri, aynı yazılımı ve donanımı kullanabilecekleri bir ortam sağlar. Bir
ağ sisteminde en az bir sunucu bilgisayar, istemci bilgisayar ya da bilgisayarlar,
yönlendirici, anahtarlama cihazı gibi aygıtlar yer alır. Ağ sistemleri kullanıcılara veri
güvenliği, bilgisayarlar arası veri aktarımı, iletişim, donanım ve uygulama paylaşımı
gibi kolaylıklar sunar.
Ağ sistemleri mimari yapısına göre istemci-sunucu (client-server) mimarisi ve
türdeş (peer to peer) mimari olmak üzere iki şekilde kurulabilir. İstemci-sunucu
mimarisinde bir ana bilgisayar yönetici konumunda yer alır ve buna bağlı istemci
bilgisayarlar veya iş istasyonları bulunur. Bu mimari yapıda istemci ihtiyaç
duyduğu veri için sunucuya başvurur, sunucu da bunun sonucunda istenilen veriyi

hazırlayarak geri bildirimde bulunur. Türdeş mimaride ise istemci-sunucu

mimarisinde olduğu gibi herhangi bir hiyerarşik durum yoktur.
Ağ sistemleri ölçeklerine göre kişisel alan ağı, yerel alan ağı, orta ölçekli ağ ve geniş
alan ağları olmak üzere dört kategoride incelenebilir.

DENEME TESTİ
1. Verilerin belli bir işleme tabi tutularak anlamlı bir hale getirilmesi
sonucunda aşağıdakilerden hangisi oluşur?
a) Veri
b) Enformasyon
c) Bilgi
d) Bilgelik
e) Veritabanı
2. Olası problemleri görebilme, değerlendirebilme, doğru yanlış ayrımını

yapabilme yeteneği olarak tanımlanan kavram aşağıdakilerden hangisidir?
a) Veri
b) Enformasyon
c) Bilgi
d) Bilgelik
e) Veritabanı
3. Verilerin belli işlemlere tabi tutularak anlamlı hale getirilmesi sürecine ne

ad verilir?
a) Veri işleme
b) Amaca yöneltme
c) Kategorize etme
d) Hesaplama
e) Özetleme
4. Aşağıdakilerden hangisinde delikli kartlar kullanılarak veri işleme

yapılmıştır?
5. Herhangi bir mekanik araca ihtiyaç duyulmayan veri işleme evresi

aşağıdakilerden hangisidir?

6. Vakumlu tüplerin kullanıldığı bilgisayarlar hangi kuşakta yer alır?

a) Birinci kuşak bilgisayarlar
b) İkinci kuşak bilgisayarlar
c) Üçüncü kuşak bilgisayarlar
d) Dördüncü kuşak bilgisayarlar
e) Beşinci kuşak bilgisayarlar
7. Aşağıdakilerden hangisi üçüncü kuşak bilgisayarların temel özellikleri

a) Vakumlu tüpler
b) Transistörler
c) Entegre devreler
d) Mikroişlemciler
e) Delikli kartlar
8. Aşağıdakilerden hangisi dördüncü kuşak bilgisayarların temel özellikleri

a) Vakumlu tüpler
b) Transistörler
c) Entegre devreler
d) Mikroişlemciler
e) Delikli kartlar
9. Yapılacak işlemin bir defa kaydedildiği ve kalıcı olarak kaydedildiği

bilgisayar sınıfı aşağıdakilerden hangisidir?
a) Genel amaçlı dijital bilgisayarlar
b) Özel amaçlı dijital bilgisayarlar
10. Kullanıcılara, aynı dosya üzerinde çalışabilecekleri, aynı yazılımı ve

donanımı kullanabilecekleri bir ortam sağlayan yapı aşağıdakilerden
hangisidir?
a) Mikrobilgisayar sistemleri
b) Merkezi bilgisayar sistemleri
c) Analog bilgisayar sistemleri
d) Dijital bilgisayar sistemleri
e) Ağ sistemleri
Cevap Anahtarı
1.b, 2.d, 3.a, 4.c, 5.e, 6.a, 7.c, 8.d, 9.b, 10.e

CEVAP ANAHTARI
no: nosu:
1 B 2 5
2 D 3 4
3 A 4 2
4 C 5 5
5 E 6 2
6 A 6 4
7 C 7 5
8 D 8 3
9 B 10 1
10 E 11 1

BİLGİ TEKNOLOJİLERİNE GİRİŞ
TEMEL BİLGİ
İÇİNDEKİLER
• Donanım
TEKNOLOJİLERİ
• Merkezi İşlem Birimi
• Anakart
• Bellek Birimleri
• Giriş - Çıkış Birimleri

• Merkezi işlem biriminin
HEDEFLER
özelliklerini ifade edebilecek,

• Anakart ve veri yollarının
özelliklerini açıklayabilecek,
• Bellek birimlerini
sınıflandırabilecek, BÖLÜM
• Temel donanım bileşenlerini
sayabilecek,
• Bilgisayarla kullanılan harici
donanım bileşenleri ve
özelliklerini sayabileceksiniz. 2
Bilgi Teknolojilerine Giriş
GİRİŞ
Bilgisayar iki temel bileşenin ortaklaşa çalışmasıyla kullanıcılarına hizmet
vermektedir. Bu temel bileşenlerden fiziki yapılar donanım, program gibi
uygulamalar ise yazılım olarak ifade edilmektedir. Donanımlar; bilgisayarı kullanma,
verileri depolama gibi işlemlerin yapılmasına olanak tanımaktadırlar. Temel
donanım birimleri arasında merkezi işlem birimi (CPU), anakart, bellek ve giriş-çıkış
birimleri yer almaktadır. Bu ünitede bilgisayar sistemindeki temel donanım
bileşenleri üzerinde durulacaktır.
BİLGİSAYARIN TEMEL BİLEŞENLERİ

Bilgisayarı oluşturan ve çalışmasına yardımcı olan öğeler temel bileşenler
olarak adlandırılır. Bu bileşenler temelde “Donanım ve Yazılım” olarak ikiye ayrılır.
DONANIM
Donanım (Hardware) bilgisayarı oluşturan her türlü fiziksel parçaya verilen
isimdir. Donanım bir merkezi işlem biriminden (Central Processing Unit) ve bu
birime bağlı çevre birimlerinden (peripherals) oluşur. Çevre birimleri de ayrıca giriş
birimleri (input devices) ve çıkış birimleri (output devices) olmak üzere iki kısma
ayrılır.
Merkezi İşlem Birimi

Merkezi işlem birimi (Central Processing Unit-CPU) bir bilgisayar sisteminin
beyni olarak düşünülebilir. Merkezi işlem biriminin iki temel bileşeni vardır.
Mikroişlemcinin hızı ve  Aritmetik-mantık birimi
performansı,
 Kontrol birimi
bilgisayarın işlem
gücünü belirler. Ana bellekte saklı bilgiler kontrol birimi tarafından okunur ve merkezi işlemci
saklayıcılarına (register) aktarılır. Ana bellekten okunan komutların anlamlarının
çözülmesi de yine kontrol birimince yerine getirilir. İşlemci içindeki birimlerin
eşzamanlı olarak çalışmasını sağlayan kontrol sinyalleri bu birim tarafından üretilir.
CPU’lar mikroişlemci denilen yarı iletken yongalar kullanırlar. Bu mikroişlemciler
belleği, aritmetik-mantık ve kontrol devrelerini tek bir yonga üzerinde birleştirir.

Bir mikroişlemcinin hızı ve

performansı, bilgisayarın işlem gücünü
belirler. 16 bit, 32 bit ve 64 bit aygıtlar
gibi tabirler bilgisayarın bir anda
işleyebileceği bit sayısını veya kelime
uzunluğunu ifade eder. Örneğin 16 bit
yonga, bir makine devrinde 16 bit veya 2
Byte’lık bilgiyi işleyebilir. Benzer şekilde
64 bitlik bir yonga ise 64 bit veya 8
Byte’lık bilgiyi bir makine devrinde
işleyebilir. Kelime uzunluğu ne kadar fazla
olursa bilgisayarın hızı da o kadar yüksek
olur. Resim 1. Merkezi İşlem Birimi
Hızı etkileyen ikinci faktör devir hızıdır. Bilgisayardaki her olay bir adım
değerini mantıksal bir düzen içerisinde takip edecek şekilde sıraya konulmalıdır.
1 MHz saniyede bir Kontrol birimi yonga için bir darbe-vuruş(beat) belirler. Bu vuruş dahili bir saat
milyon devir anlamına tarafından belirlenir ve MHz (Millions of Cycles Per Second) cinsinden ölçülür. 1
gelir. MHz saniyede bir milyon devir anlamına gelir.
Hızı etkileyen üçüncü faktör veri taşıyıcısının genişliğidir. Veri taşıyıcısı CPU,
bellek ve diğer aygıtlar arasında bir seferde ne kadar veri taşınabileceğini belirleyen
bir ortam görevi görür.
Mikroişlemciler tasarımlarında RISC (Reduced Instruction Set Computing)

kullanılarak hızlandırılabilirler. Bilgisayarın verileri işlemek için kullandığı bir kısım
yönergeler, yonga devrelerine yerleştirilir. Geleneksel devreler içerisine
yerleştirilmiş yüzlerce yönerge vardır. Bir tek yönerge birkaç devirde icra edilir. Çoğu
kez, bu yönergelerin %20’si ile bilgisayar görevlerinin %80’i yerine getirilir. Sık
kullanılmayan yönergeler temizlenirse, kalan yönergeler daha hızlı çalışır. RISC
tabanlı işlemciler bilimsel alanlar ve iş istasyonları için en uygun teknolojidir. Çünkü
bu durumlarda tekrarlanan aritmetik–mantık operasyonlar yoğun şekilde
Tek bir makine yapılmaktadır.
yönergesini proses
etmek için gerekli Tek bir makine yönergesini proses etmek için gerekli işlemler serisine makine
işlemler serisine makine çevrimi (machine cycle) denir. Makine çevrimi, yönerge çevrimi (Instruction Cycle)
çevrimi denmektedir. ve yürütme çevrimi (Execution Cycle) olmak üzere iki kısımdan oluşur.
Yönerge çevrimi esnasında kontrol birimi birincil bellekten program

yönergelerini alır ve CPU’nun anlayacağı şekle sokar.
Yürütme çevrimi esnasında, kontrol birimi bellekteki gerekli verinin yerini

belirler, bir depolama kütüğüne yerleştirir, aritmetik mantık birimine gerekli işlemi

yapması talimatını verir, işlemin sonuçlarını bir akümülatörde depolar ve son olarak
sonuçları birincil belleğe yerleştirir.
Makine çevrim hızları mikro saniyelerden, nano saniyelere hatta pico

saniyelere kadar değişebilir. Bu çevrim hızını ifade etmek için aynı zamanda MIPS
(Millions of Instructions Per Second) ölçüsü de kullanılabilir.
Birincil bellekler yarı iletkenlerden yapılır. Yarı iletken küçük bir silikon yonga
üzerinde binlerce hatta milyonlarca küçük transistörden yapılan bir entegre
devredir.
Anakart
Bigisayarın temel donanımlarından biri de anakarttır. Anakart, merkezi işlem
birimi, ekran kartı, sabit disk, ses kartı gibi donanımların üzerine takıldığı, üzerinde
elektronik devrelerin, yerleştirme yuvalarının ve bağlantı noktalarının bulunduğu
Donanımların üzerine
ana plakadır (Mainboard). Üzerinde çeşitli aygıtlar arasında veri iletimi sağlayan
takıldığı ve bunlar
“veriyolları”, transistörler, çipler ve entegreler bulunur. Kullanılacak işlemci türü ve
arasında bağlantı
hızına göre farklı marka ve modelleri olmasına rağmen hemen hepsi, Orijinal
noktalarının bulunduğu
Donanım Üreticileri (OEM; Orijinal Equipment Manufacturer) tarafından üretilen
ana plakadır.
donanımları destekleyecek yuvalara ve bağlantı noktalarına sahiptir.
Resim 2. Anakart (Mainboard)

Veriyolları (bus) ve portlar

Bilgisayar terminolojisinde veri yollarını iki ya da daha fazla aygıt arasında
bilgi akışını sağlayan basit kanallar olarak tanımlayabiliriz. Yalnızca iki aygıt arasında
bağlantı kuruyorsa bunlara bus (veri yolu) yerine port ismi verilmiştir.
Veriyollarının normalde aygıtların birbirleriyle bilgi alışverişini sağlayabilmek

için giriş noktaları ya da aygıtın üzerine oturtulabildiği yuvaları vardır.
Veriyolu hiyerarşisi
Modern PC'lerin çoğunda en az dört veriyolu bulunmaktadır. Her biri bir üst
seviyedekine bağlanır ve her biri bir üst seviyedekinden daha yavaştır.
 İşlemci Veriyolu (Processor Bus): Bu veri yolu chipsetin işlemciye bilgi

göndermek ve işlemciden bilgi almak için kullandığı en üst seviye veri
yoludur.
 Ön Bellek Veriyolu (Cache Bus): Yüksek seviyeli işlemci mimarilerinin

önbelleğe ulaşabilmek için kullandıkları özel bir veri yoludur.
 Bellek Veriyolu (Memory bus): Bellek veriyolu bellek alt sistemlerinin

chipset ya da işlemciyle bağlantısını sağlayan ikinci seviye bir veri
yoludur.
 Yerel Giriş/Çıkış Veriyolu (Local I/O Bus): Yüksek hızlı giriş/çıkış

(input/output) veriyoludur ve yüksek hız gerektiren aygıtların bellek,
chipset ve işlemciyle bağlantısını sağlar. Örnek olarak video kartları,
yüksek hızlı network arabirimleri genellikle bu tip bir veriyolu
kullanırlar.
 Standart Giriş/Çıkış Veriyolu (Standard I/O Bus): Yukarıdaki üç

veriyolunu biri birine bağlayan standart giriş çıkış (I/O) veriyoludur.
Genellikle daha yavaş aygıtlar için kullanılır (fareler, standart modemler
vb.).
Veriyolu türleri
ISA (Industry Standard Architecture): Anakartın kenarına yakın yerde bulunan
PCI yuvaları, ISA
uzun siyah kart yuvaları ISA yuvasıdır. 1981 yılından beri kullanılan ama teknolojisi
yuvalarının hemen
artık eskimiş, hatta artık kullanılmayan bir veriyolu mimarisidir.
yanında bulunmaktadır.
PCI veri yolu tak çalıştır PCI (Peripheral Component Interconnect): Anakartta PCI yuvaları, ISA
desteklidir. yuvalarının hemen yanında bulunur; beyaz renkte ve ISA’dan biraz daha kısadır. PCI
veri yolu tak çalıştır desteklidir. 1993'te Intel tarafından geliştirilen bu veri yolu 64

bit'liktir, ama uyumluluk problemleri nedeniyle uygulamada genelde 32 bit'lik bir

veri yolu olarak kullanılır. 33 veya 66 MHz saat hızlarında çalışır. 32 bit ve 33 MHz
PCI veri yolunun kapasitesi 133 MB/sn’dir.
AGP (Accelerated Graphics Port): Sadece ekran kartları için çıkarılmış bir veri
yoludur. Grafik ağırlıklı uygulamalar geliştikçe (3 boyutlu grafikler, tam ekran video
gibi) işlemci ile bilgisayarın grafik bileşenleri arasında daha geniş bir bant genişliğine
ihtiyaç doğmuştur. Bunun sonucunda grafik kartlarında ISA’dan bir ara veri yolu
standardı olan VESA'ya, oradan da PCI'a geçilmiştir. Ama bu da yeterli
görülmeyince, grafik kartının işlemciye doğrudan ulaşmasını sağlayacak, ona özel bir
veri yolu olan AGP, 1997 sonunda geliştirilmiştir. AGP kanalı, 32 bit genişliğindedir
ve 66 MHz hızında çalışır. Yani toplam bant genişliği, 266 MB/sn dir. Ayrıca özel bir
AGP, grafik için daha sinyalleşme metoduyla aynı saat hızında daha hızlı veri akışının sağlanabildiği
gelişmiş bir veri modları vardır.
yoludur. USB (Universal Serial Bus): Bilgisayar kullanıcılarının bekli de en aşina
oldukları veriyoludur. Evrensel seri yolu, bilgisayar ve telekomünikasyon
endüstrisinde geliştirilmiş, iletişim standartlarında daha yeni bir bağlantı şeklidir.
Artık hemen hemen bütün çevre birimleri de USB destekli üretilmektedir. Etkin hız,
veriyolu başka bir aygıt tarafından kullanılmıyorsa 320Mbps ya da başka bir ifadeyle
40MBps’yi bulmaktadır. 2011 yılı ortalarından itibaren 5Gbps iletişim hızına sahip
USB 3.0 teknolojisi yavaş yavaş raflarda yerini almaya başlamıştır. USB, ana
bilgisayar ile çevre birimleri arasında güçlü, bilgisayar çalışırken takıp
çıkartabileceğiniz, gerçek “plug-and-play - tak ve çalıştır” arayüzü sağlar.
USB bağlantı şeklinin avantajları şunlardır:
 Bilgisayarı kapatmak gerekmez

 Kasayı açmak gerekmez
 Kart takma yoktur
 Çakışma yoktur
 Çoğunlukla kilitlenme yoktur
 Sürücü yüklemeye gerek kalmaz ancak bazılarında bir seferlik yükleme
yapılması gerekebilir.
 Her bilgisayara 127’ye kadar aygıt bağlanmasına izin verir.
 Bazı aletler gerekli elektrik enerjisini buradan alır.

Ana Bellek Birimi

Ana bellek veya rasgele erişimli bellek
(Random Access Memory-RAM), bir giriş
cihazından veya bir ikincil depolama
Ana bellekte veriler
cihazından okunan veri ve programların,
geçici olarak
çalıştırılan programlardan elde edilen
tutulmaktadır.
sonuçların ve bir ikincil depolama cihazına
Bilgisayar Resim 3. RAM Bellek
veya bir çıkış cihazına gönderilmeye hazır
kapatıldığında ise bu
olan çıktıların tutulduğu yerdir. Buradaki “rasgele erişim” ifadesi, bilgisayarın bellek
veriler silinmektedir.
içerisindeki herhangi bir adrese doğrudan gidip bilgileri okuyabileceği veya
yazabileceği anlamında kullanılmaktadır. Ana bellekte veriler geçici olarak tutulur.
Başka bir deyişle bilgisayar kapatıldığında bu veriler silinir. Ana bellek diğer bilgi
saklama araçlarına oranla nispeten pahalıdır. Bu yüzden, çok kullanıcılı sistemlerde
bilgisayar bir kullanıcı için herhangi bir işi icra etmeyi bitirdiğinde, ana bellekteki
aynı kısma diğer kullanıcılar için işlenmesi gereken veri ve programlar yerleşir.
Ana belleğin temel görevleri şöyle özetlenebilir.
 Halihazırda çalışan programların program deyimleri ve bu programların

ihtiyaç duyduğu verileri tutmak.
 İşletim sistemi yüklendikten sonra ana bellekte sürekli olarak kalması
gereken işletim sistemi bileşenlerini tutmak.
 Programlar tarafından üretilen sonuçları tutmak.
 Sabit disklere veya harici bir cihaza gönderilmeye hazır olan çıkış
bilgilerini tutmak.
Bellekler, birlikte çalıştığı işlemciye göre EDO DRAM (Extended Data Out
Dynamic RAM), SDRAM (Synchronized Dynamic RAM), RDRAM (Rambus Dynamic
RAM), SGRAM (Synchronized Graphic RAM), VRAM (Video RAM) ve WRAM
(Window RAM) gibi değişik isimlerle anılır.
Ana bellekten bahsetmişken, bilgisayarın belleklerinin kullanım aşamalarını ve
sürecini açıklamakta fayda vardır. Aşağıda, ihtiyaç duyulan bilgilerin okunup yazıldığı
bellek türleri ve bunların kullanım aşamaları ifade edilmiştir.
Ön bellek (Cache memory) ana bellek ile merkezi işlem birimi arasında görev
yapan ve ana bellekten çok daha hızlı olan bir bellek birimidir. Ön bellek sayesinde
merkezi işlem birimi verileri daha hızlı alır. Bu bellek birimi, işlem esnasında çok sık
kullanılan bilgisayar talimatları ve geçici olarak tutulan bilgiler için bir “yaz-boz”
tahtası olarak kullanılır.

Bir bilgisayarda çeşitli bellek kademeleri vardır: birincil önbellek (L1 cache),
ikincil önbellek (L2 cache), sistem belleği (RAM) ve sabit disk veya CD-ROM. Diyelim
ki işlemci bir bilgiye ihtiyaç duyuyor. Önce gider, en hızlı bellek türü olan L1
önbelleğe bakar. Bilgi orada varsa, gecikme olmaksızın bu bilgileri alır ve işler. L1
önbellekte yoksa L2'ye bakar ve bilgiler buradaysa nispeten küçük bir gecikme ile
bilgileri alır. Orada da yoksa önbelleğe göre daha yavaş kalan sistem belleğine, yine
yoksa en yavaşları olan sabit diske veya CD-ROM vb. bilginin geldiği aygıtlara bakar.
Daha önce ifade edildiği gibi ana bellek, bilgilerin geçici olarak tutulduğu
bellek birimidir. Oysa bilgisayarla ilgili temel sistem bilgilerinin sürekli olarak
tutulacağı ve bilgisayarın her açılıp kapandığında ya da elektrik kesildiğinde
kaybolmayacağı bir bellek birimine ihtiyaç duyulmaktadır. Salt okunabilir bellek işte
bu amaç için kullanılan ve bilgisayar kullanıcılarının herhangi bir şekilde müdahale
edip içindeki bilgileri değiştiremeyecekleri bir bellek birimidir. ROM yongaları
içerisindeki bilgiler imalatçı firma tarafından kaydedilir. Kişisel bilgisayarlarda BIOS
(Basic Input Output System) denilen temel sistem bilgileri ROM içerisinde tutulur.
Kullanıcıların kendi ROM programlarını yazabilmelerine imkan veren bellek

birimlerine programlanabilir salt okunabilir bellek (Programmable Read Only
Memory-PROM) denir. Yeniden kullanılabilir ROM yongaları özel işlemlerle
silinebilir ve daha sonra yeniden programlanabilir. Bu ROM’lar değişik isimlerle
anılırlar. Örnek olarak, silinebilir, programlanabilir salt okunabilir bellek (Erasable,
Programmable Read Only Memory-EPROM), elektronik olarak silinebilir,
programlanabilir bellek (Electronically Erasable, Programmable Read Only Memory-
EEPROM), Elektronik olarak değiştirilebilir, programlanabilir salt okunabilir bellek
(Electronically Alterable, Programmable Read Only Memory-EAPROM) verilebilir.
Klavye
Bilgisayara bilgi girmek için
kullanılan en kolay ve klasik araçtır.
Üzerinde alfabetik ve nümerik
tuşların yanı sıra özel fonksiyon
tuşları vardır. Alfabetik
karakterlerin bulunduğu kısımdaki
sol üst karaktere göre Q veya F
klavye olarak adlandırılırlar. Yaygın Resim 4. Klavye
olarak 101/102 tuşlu klavyeler
kullanılmaktadır. Üreticinin klavyeye eklediği standart dışı bazı özel işlev tuşları da
olabilir. Bunlar genellikle ses ve görüntü kontrolleri ile internet erişimlerinin
klavyeden yapılmasını sağlayan tuşlardır.

Bilgisayarı etkin bir şekilde kullanabilmek için klavye ve üzerindeki fonksiyon

tuşlarının ne anlama geldiği iyi bilinmelidir. Genel yazma tuşları dışında kalan
tuşların fonksiyonları hakkında fikir sahibi olmakta yarar vardır.
Fare
Bilgi girişini en çok kolaylaştıran
araçlardan biridir. Fare; ekrandaki öğeleri
seçmeye, hareket ettirmeye ve bu öğelerin
Fare, bilgi girişinde
temsil ettiği işlemlerin yapılmasına olanak
klavyeyi destekleyen bir
tanıyan önemli bir giriş birimidir. Fare
araçtır.
modeline göre üzerindeki tuş ve tekerlek
(scroll) sayısı değişmektedir. Tekerlek, sayfa ve
pencereler içerisinde gezinmeye yardımcı olur.
Bilgisayar ekranındaki imlecin kontrolü

fare hareketi ile sağlanır. Fare el hareketlerini Resim 5. Fare
mekanik, LED’li optik ve lazerli optik
yöntemlerle algılayabilir. Bu şekilde elde ettiği bilgileri bilgisayara kablo, kızılötesi,
radyo dalgalar veya bluetooth ile aktarabilir. Günümüzde yaygın olarak optik fareler
kullanılmaktadır. Optik fareler, altlarında bulunan LED’in veya lazer ışık kaynağının
yaydığı ışığın yansıması ile hareketi algılarlar. Özellikle lazerli optik fareler imleç
hareketinde çok yüksek hassasiyet sunmaktadır.
Ekran
Bilgisayarın işlemcisi (CPU) tarafından
işlenilen bilgileri gözün görebileceği şekilde
görüntüye dönüştüren bir donanım birimidir.
Ekran, bilgisayara
Ekranlarda aranan en önemli özellikler
girilen tüm bilgilerin ve
çözünürlük, görüntü netliği, büyüklük ve
çıktıların görüntülendiği
ekran tazeleme olarak sıralanabilir.
bir görüntü birimidir.
Çözünürlük (resulation), yatay ve dikey
olarak ekranda bulunan nokta sayısı ile
ölçülür. Bu noktalar piksel (pixel) olarak
adlandırılır. Çözünürlük yükseldikçe ekrana
daha fazla bilgi sığar, ama ekrandaki görüntüler
Resim 6. Ekran
küçülür. Multisync özellikli ekranlar, değişik
çözünürlüklerde çalışabilirler (640x480,
800x600, 1024x768, 1280x1024 gibi). Böylece ekrandaki görüntüler amaca göre
genişletip daraltılabilir.

Görüntü netliği, ekran yüzeyindeki noktaların arasındaki uzaklığa bağlıdır.

Nokta aralığı ne kadar küçükse görüntü o kadar net olur.
Büyüklük, ekranın köşegeninin inç cinsinden uzunluğudur. Günümüzde 14”,

15” ve 17” (inç) ekranlar yaygın olarak kullanılmaktadır. Yüksek çözünürlüklerde
çalışabilmek için 17” veya daha büyük ekranlar tercih edilmelidir.
Ekrandaki görüntünün saniyede kaç kez tazelendiği ekran tazeleme sayısını

verir. Ekran tazeleme frekansı yükseldikçe daha sabit bir görüntü elde edilir.
Disket
Disketler, bilgisayarda bilgilerin
kaydedilebileceği bir manyetik ortam
kullanıcısıdır. Disketler, manyetik
Disketler, manyetik
ortamlarda okuma ve yazma yapabilen,
olarak bilgileri
manyetik olarak bilgileri saklayabilen
saklayabilen araçlardır.
araçlardır. Disket sürücüleri yardımıyla
disketlere yazma ve disketlerden okuma
işlemi yapılır. Ancak kapasite ve hız olarak
sabit disklerle kıyaslanamayacak kadar yavaş Resim 7. Disket
ve kapasiteleri azdır. Günümüzde disketlerin
kullanımı neredeyse sona ermiştir ve bunların yerine kullanıcılar çok daha yüksek
kapasiteli flash bellekleri tercih etmektedir.
Sabit Disk
Diskler birçok manyetik metal plaktan
oluşan ve her plak arasına yerleşen
okuma/yazma kafaları vasıtasıyla bilgi
okuyup yazılabilen bir giriş/çıkış birimidir.
Veri kayıt ortamı metal olduğu için hard disk
(sert disk) ve genellikle taşınamaması
nedeniyle fixed disk (sabit disk) de denir.
Okuma/yazma işlemi okuma/yazma
kafalarının ileri geri hareketi ve plakların
dönmesiyle gerçekleştirilir. Bu plaklar
Resim 8. Sabit Disk
dakikada 5400 ve 7200 devir yapabilir.
Makine açık olduğu sürece plakların dönmesi durmaz. Çünkü bu devir hızına çıkmak
için yaklaşık 20-30 saniyeye ihtiyaç vardır. Bu hızın disket sürücülerinde dakikada
300 olduğu göz önüne alındığında disklerin ne kadar hızlı çalıştığı anlaşılabilir.

Okuma/yazma kafaları disk plaklarına dokunmadan fakat çok yakın bir

mesafeden işlem görürler. Dolayısıyla disk üzerindeki en küçük bir toz bile
okuma/yazma kafasının plağa değmesine neden olabileceğinden okuma ve yazma
işleminin gerçekleşmesine engel olabilir. Bu yüzden en üstteki ve en alttaki plakların
dış yüzeyleri kullanılmaz. Her plak için biri plağın üstünde diğeri altında olmak üzere
iki okuma/yazma kafası gereklidir. Her plak izlere ayrılmıştır. Bir iz plağın etrafındaki
dairevi bir yoldur. Aynı şekilde her bir iz de sektörlere ayrılır. Günümüzdeki kişisel
bilgisayarlarda kullanılan sabit disklerin çoğunda bu izlerin her biri 571 byte içerir.
571 byte’ın 512 byte’lık kısmı kullanıcı tarafından 59 byte’ı ise, sektör üzerinde
Bir sabit diskteki silindir
tutulan veriyi yönetmek için işletim sistemi tarafından kullanılır. Aşağıdaki şekilde
sayısı, bir plağın bir
üzerinde üç iz ve 16 sektörün gösterildiği bir plak görülmektedir.
yüzündeki izlerin
sayısına eşittir. Tüm plakların her iki yüzünde aynı hizadaki birbirinin izdüşümü olan izler bir
Bölümlere ayrılan silindir olarak isimlendirilir. Bir sabit diskteki silindir sayısı, bir plağın bir yüzündeki
diskin, kullanıma hazır izlerin sayısına eşittir.
duruma gelebilmesi için
Diskler büyük bilgi
biçimlendirilmesi
depolama kapasitesine
gerekir.
sahiptir ve disketlerden daha
hızlı çalışırlar. Diskler dahili
veya harici olabilir. Her
bilgisayarda bulunan en az bir
hard diskin yanı sıra USB
bağlantı noktasından harici
olarak bağlanan küçük boyutlu
Resim 9. Sabit Disk Bileşenleri
hard diskler de yaygın olarak
kullanılmaktadır. Bununla birlikte bu diskler hemen hemen tüm bilgisayarlarda
dahili olarak kullanılmaktadır. Günümüzde disklerin kapasiteleri yüzlerce hatta
binlerce gigabyte bilgi depolanabilecek seviyelere ulaşmıştır.
Bir sabit diski bölümlere ayırmak suretiyle birden fazla sürücü oluşturulabilir.
Örneğin 120 GB hacimli bir diski iki kısma ayırırsak ilk kısım C sürücüsü, ikinci kısım
ise D sürücüsü olur. İçerisinde bilgi olan bir disk ikiye bölünürse, bütün bilgi
kaybolur. Bölümlere ayrılan diskin, kullanıma hazır duruma gelebilmesi için
biçimlendirilmesi gerekir. Biri düşük-seviye biçimlendirme (low-level formatting),
diğeri yüksek-seviye biçimlendirme (high-level formatting) olmak üzere iki türlü
biçimlendirme vardır. Düşük-seviye biçimlendirme imalatçı firma tarafından yapılır
ve disk üzerindeki iz ve sektörler oluşturulur. Bu tür bir biçimlendirme özel
yazılımlar gerektirir. Yüksek seviye biçimlendirme ise belli bir işletim sistemi için
diskteki dosyaları yönetmek üzere gerekli veri yapılarını oluşturur. Örneğin DOS
işletim sisteminde, biçimlendirme esnasında bir açılış sektörü (boot sector), dosya

yerleştirme tablosu (file allocation table-FAT) ve kök dizin (root directory)

oluşturulur.
Boot sektör, diskin ilk sektörüdür. Her sürücünün (A:, C:, D:, E:) ilk sektörü
boot sektör olarak ayrılır. Bilgisayar her açıldığında boot sektördeki program
bilgisayarın kontrolünü eline alır ve sistem dosyalarını belleğe yükler.
Dosya yerleştirme tablosu: Dosya yerleştirme tablosu disk üzerindeki

kümeleri (cluster) takip eden bir veri yapısıdır. Küme (cluster) bir veya daha fazla
sektörden oluşur ve işletim sisteminin diskten okurken veya diske yazarken
adresleyebileceği en küçük disk ünitesini ifade eder. Bir sektör 512 byte’dan oluşan
bir birim olduğuna göre, bir dosyanın hacmi bir kümeden bir byte bile fazla olsa
dosya iki küme kullanmak zorundadır. Bir küme çok sayıda sektörden oluşuyorsa
dosya yerleştirme tablosunda daha az kayıt olacak ve işletim sistemi daha hızlı
çalışacaktır. Bununla birlikte, bir dosyanın hacmi bir kümeden bir byte bile fazla
olduğu takdirde, dosyayı saklamak için iki küme kullanılacak ve ikinci kümenin
büyük bir kısmı boş kalacaktır ve bu da beraberinde bir tür disk yüzeyi israfını
getirecektir. Bir taraftan hız kazancı, diğer taraftan israf edilen disk yüzeyi,
dengelenmesi gereken iki büyüklük olarak karşımıza çıkmaktadır.
Kök dizin: Dizin, bir diskte kayıtlı dosyalar hakkındaki bilgiyi izleyen bir veri
tabanı gibi düşünülebilir. Dizin’in takip ettiği bilgiler dosya adı, dosya öznitelikleri,
dosya boyutu, dosya oluşturulma veya değiştirilme tarihi ve zamanı ve dosyanın
disk üzerinde saklandığı yerdir.
CD Okuyucu ve CD Yazıcı
CD’ler (Compact Disk) alüminyumdan
üretilmiş, üzerleri şeffaf polikarbonat
maddesiyle kaplanmış ve üzerine koruyucu
CD-ROM’larda okuma
bir cila çekilmiş disklerdir. CD-ROM, CD
işlemi manyetik olarak
okuma özelliğine sahip cihazlardır. CD-
değil lazer ışını
vasıtasıyla ROM’larda okuma işlemi manyetik olarak Resim 10. CD Okuyucu ve CD Yazıcı
yapılmaktadır. değil lazer ışını vasıtasıyla yapılmaktadır.
Okuma için ayrı yazma için ayrı lazer ışını kullanılır. Bu yüzden CD’ler diğer kayıt
birimlerine göre daha güvenilirdir. CD’leri okumak için kullanılan sürücülerin
gelişmişlik düzeyi okuma hızıyla orantılıdır. Bir CD’nin bilgi depolama kapasitesi
yaklaşık 650-750 MB arasında değişmektedir.
Günümüzde CD’leri okuyan sürücüler yanında, CD’lere yazan CD yazıcılar da

yaygın olarak kullanılmaktadır. Ancak CD’lere yazabilmek için CD-R adı verilen bir
kez kaydedilebilir veya CD-RW adı verilen, bilgilerin silinip tekrar yazılabildiği

CD’lerin kullanılması gerekmektedir. CD yüzeyini lazer ışığıyla yakmak suretiyle bilgi

kaydedilir. CD yazıcılar aynı zamanda CD okuyucusu görevi de yapmaktadır.
DVD
Digital Versatile Disk veya Digital Video Disk (DVD) olarak adlandırılan çok
amaçlı optik-disk teknolojisi 1996 yılında doğmuştur. Teknik özellikleri ve
yetenekleri, alışılmış disk yapısına kıyasla gerçekten devrim sayılabilecek
DVD'nin fiziksel olarak
niteliktedir. Standart CD'ler ile aynı
CD'den en önemli farkı,
boyutta olan DVD diskler en az 4.7 GB en
datanın disk üzerindeki
çok da 17 GB kapasiteye ulaşmaktadır.
yerleşiminde ortaya
çıkmaktadır. DVD'nin fiziksel olarak CD'den en
önemli farkı, datanın disk üzerindeki
yerleşiminde ortaya çıkmaktadır. Standart
CD'lerde dataların oluşturduğu çukurların
enküçüğü 0.834 mikron iken DVD'de bu
boyut 0.4 mikrona inmiştir. CD üzerindeki Resim 11. DVD
spiral iz, 1.6 mikron aralıklarla yer alırken
DVD üzerinde 0.74 mikron mesafe vardır. Böylece aynı boyutta CD, 7 kat daha fazla
bilgi taşıyabilmektedir.
Üreticilerin DVD diskleri 2 yüzlü olarak tasarlaması toplam kapasiteyi 2 katına

9.400 MB'a çıkarmıştır. Ayrıca her yüzeyde üst üste iki katman ile DVD kapasitesi
17.000 MB'a çıkmaktadır. İkili katmanda, üstte yarı geçirgen (transparan) olan bir
katman ve altta standart yansıtıcı katman bulunmaktadır. Lazer ışını, özel bir lens
yardımı ile hem üst yarı-saydam yüzeye odaklanabilir hem de o yüzeyi aşarak (faz
değiştirerek) alttaki yüzeye odaklanabilir. Üstteki katmanın yarı geçirgen olması
nedeniyle kapasitesi daha düşüktür.
DVD'nin yaratımına en büyük ihtiyaç, eğlence ve film sektöründen

gelmektedir. Geleceğin tüm film endüstrisinin DVD üzerine inşa edilmesi
beklenmektedir. Bir DVD diske sinemaskop boyutta ve 100Hz ile MPEG2 sıkıştırma
standartlarında stüdyo kalitesinde tam bir filmi kaydetmek ve izlemek mümkündür.
Aynı diske sadece görüntü değil 5+1 veya 7+1 kanal CD kalitesinde ses özelliği de
eklenmektedir. Ayrıca; filme ait 5-8 değişik dilde seslendirme ve 32 değişik dilde
altyazı da aynı diske sığdırılabilir. Yaklaşık 4 saatlik film süresi sunan çift yüzlü ve iki
katmanlı DVD diskler ile, aynı filmin birçok bölümünde, farklı açılardan çekilmiş
sahneler de seçenekli olarak yer alabilecektir. Multi-angle ve multi-aspect denilen
bu özellik ile izleyici birçok sahneyi farklı açılardan ve istediği kameranın çekimi ile
izleyebilecek; bu sırada görüntüyle sesin senkronizasyonu ve seçilen açıya göre
surround özelliği de değişecektir.

Bir başka özellik, multi-story denilen çoklu kurgu olanağıdır. Öncelikle eğitim
ve tanıtım uygulamalarında izleyici, belirli soru-cevap teknikleri ile istenilen yönde
önceden kurgusu yapılmış bir senaryoyu, seçenekleri ile belirleyip izleyebilecektir.
PC uyumlu DVD-ROM sürücülerin bütün bu anılan özellikleri

destekleyebilmeleri için ek donanıma ihtiyaçları vardır. Üzerinde ses ayrıştıcı DAC ve
MPEG görüntü çözücü özelliği bulunan bir ek kart ile, PC'ler üzerinde DVD diskleri
oynatmak mümkündür. Geriye dönük uyumluluk özelliği ile DVD-ROM sürücüler
standart CD-ROM sürücülerin okudukları tüm disk tiplerini okuyabilirler ve aynı
zamanda MR özelliği ile CD-RW diskleri de okuyabilmektedirler.
PC'ye bağlanan veya Ev tipi olarak doğrudan TV'ye bağlanan bir DVD player ile
sadece DVD film değil, Audio CD'ler, özel DVD oyunlar, CD-I, CD-G, Karaoke CD gibi
birçok farklı CD türünü izlemek de mümkündür. EV-DVD'lerin önemli bir özelliği,
ebeveyn kilidi diye çevirebileceğimiz parental lock ile özellikle şiddet ve pornografi
içeren disklere özel bir s/w-h/w kodlama sistemi aracılığıyla kilit-şifre konulması ve
çocuklar veya istenmeyen kişiler tarafından seyredilmesini engellemektir.
DVD sistemlerinin çeşitli versiyonları bulunmaktadır:
DVD-ROM: Kaydedilmiş olarak gelen DVD’lerdir.
DVD-RAM: Tekrar yazılabilir DVD’lerdir. Arşivleme için idealdir.
DVD-R: Sadece tek defalık kayıt yapılabilen DVD’lerdir.
DVD-Audio: Müzik sektörüne yönelik, Audio CD'lerin yerine kullanılacak

müzik diskidir.
DVD-Video: Yüksek kalitede ses ve video özellikleri taşıyan tam bir standart
oluşturmuş DVD’lerdir.
Yazıcı
Yazıcılar (Printers), bilgilerin kağıt üzerine
aktarılmasını sağlayan çıkış birimleridir. Renkli
ve siyah beyaz çıktı veren tipleri vardır. Yazıcılar
baskı tekniklerine göre farklı sınıflara
Yazıcılar (Printers), ayrılmaktadır.
bilgilerin kağıt üzerine Nokta vuruşlu matris yazıcılar (Dot
aktarılmasını sağlayan Matrix Printers): Yazıcı kafasında bulunan iğne
çıkış birimleridir. şeklindeki uçların mürekkepli şeride vurmasıyla
karakterlerin oluşturulduğu bir yazıcı türüdür. Resim 12. Yazıcı
Kafada bulunan iğne sayısının artması yazdırılan

karakterlerin daha kaliteli olmasını sağlayacaktır. Aynı anda birden fazla kopya
alınması gereken karbonlu kağıt çıktıları için uygundur.
Satır yazıcılar (Line Printers): Matris yazıcılar her karakteri tek tek yazarken
satır yazıcılar satırı bir anda yazarlar ve daha hızlı çalışırlar. Hem satır yazıcılar hem
de nokta vuruşlu yazıcılar iğnelerle yazdığı için gürültülü çalışırlar ve kullanılan
şeride bağlı olarak renkli çıktı alınabilir.
Mürekkep püskürtmeli yazıcılar (Inkjet Printers):Yazıcı kafasında bulunan

mürekkep dolu bir kartuşun üzerindeki deliklerden kağıt üzerine mürekkep
püskürtülmesi şeklinde çalışan bir yazıcıdır. Baskı hızı ve kalitesi iyi, maliyeti
yüksektir. Sessiz çalışması avantajı, karbon kağıdı kullanılamadığı için bir seferde tek
bir kopya elde edilmesi ise dezavantajıdır.
Laser Yazıcılar (Light Amplification by Simulated Emission of Radiation):

Yazdırılacak belgenin, kağıt üzerine, karbon tozlarının yüksek ısıda yapıştırılması ile
elde edildiği yazıcılardır. Baskı hızı ve kalitesi oldukça iyi ancak maliyeti yüksektir.
Fotoğraf Yazıcılar: Dijital ortamdan alınan görüntüleri, özel kağıtlar üzerine

yazabilen yazıcılardır.
Tarayıcı
Tarayıcılar (Scanners), bir resmin veya
yazının, tüm renk ve diğer özellikleriyle birlikte
bilgisayar dosyası haline getirilmesini sağlayan
Tarayıcılar (Scanners), araçlardır. Fotokopi makinesi mantığı ile aynı
basılı ortamda bulunan şekilde çalışmakta olup, çıktı kağıt üzerine değil
bilgilerin elektronik bilgisayar dosyası haline gelmektedir. Aktarılan
ortama aktarılmasını metin görüntüleri, optik karakter algılayıcı
sağlayan araçlardır. programlar yardımıyla metin dosyası haline Resim 13. Tarayıcı
getirilip klavyeden yazılmış gibi çeşitli düzenlemelere
tabi tutulabilirler. Benzer şekilde resim görüntüleri de grafik düzenleyici programlar
yardımıyla değiştirilebilir.
Işıklı Kalem
Işıklı kalem (Light pen), çizgisel kodları okumada,
şekil çizme, grafik ve el yazısı yazmada kullanılır. Uç
kısmında ışığa duyarlı bir optik algılayıcı bulunur. Ekrana
yaklaştırıldığında ekranın hangi konumunu işaret Resim 14. Işıklı Kalem
ettiği belirlenir. Bu şekilde istenilen konumda
grafikler ve çizgiler oluşturmak mümkün olur.

Oyun Çubuğu
Oyun çubuğu (Joystick), genellikle oyunlarda
ve tasarımlarda kullanılır. Fare benzeri bir işlev
yerine getirerek işaretçinin kontrollü bir şekilde
yönlendirilmesini sağlar. Oyunlara ve kullanım
amacına göre kumanda tuşlarının sayılarının ve
işlevlerinin değiştiği, bunun ile ilgili kesin bir
standardın olmadığı söylenebilir. Çok farklı üretici Resim 15. Oyun Çubuğu
firma ve modelleri bulunmaktadır.
Dokunmatik Ekran
Dokunmatik ekranlar (Touch screens), insan
parmağına veya sert bir nesneye karşı duyarlı
ekranlardır. Ekran üzerindeki bir noktaya yüklenen
görev, işaretlenmek suretiyle icra ettirilir. Bu tür
ekranlar hem çıkış hem de giriş birimi olarak kullanılır.
Genellikle otomatik para çekme makinelerinde ve cep
bilgisayarlarında söz konusu ekranlara daha sık
Resim 16. Dokunmatik Ekran
rastlanmaktadır.
Optik Karakter Okuyucu

Optik karakter okuyucular (Optical character readers), bir materyal üzerindeki
işaretli alanları algılayarak bilgisayara aktaran araçlardır. İşaretlemek suretiyle
cevaplandırılan sınavlarda işaretlenen seçeneklerin bilgisayara aktarılması için bu
tür araçlar kullanılır.
Optik İşaret Okuyucu

Optik işaret okuyucular (Optical mark
readers), belirli bir düzende yazılan karakterleri ve
işaretleri, nümerik sembolleri algılayabilen
Optik işaret okuyucular, araçlardır. Ürünlerin üzerlerinde bulunan barkod
ürünlerin üzerlerinde adı verilen ürün bilgilerini içeren işaretlerin
bulunan barkod adı Resim 17. Optik İşaret Okuyucu
okutulması için kullanılan araçlar günlük
verilen ürün bilgilerini hayatımızda sıkça karşımıza çıkmaktadır. Bir
içeren işaretlerin bilgisayara bağlanabilen bu araçlardan okunan bilgiler, kayıtlı olan işaretleri
okutulması için okuduğunda, kod karşılığındaki bilgilerin tümü bilgisayara veri olarak girilmiş sayılır.
kullanılan araçlardır.

Çizici
Çiziciler (Plotters), çizim ve grafik amaçlı
kullanılan bir araçtır. Mühendislik ve bilgisayar
destekli tasarımlarda farklı çizgi kalınlıkları ile
büyük boyutlu materyaller üzerine çizim yapmada
kullanılır. Özel kalemleri renkli olan türleri ile
renkli çizimler yapılabilir.
Resim 18. Çizici
Ses Kartı
Bilgisayar yardımıyla ses çıkışı ve girişi
sağlamak amacıyla kullanılan araçlardır. Anakart
(mainboard) üzerine sonradan takılabilecekleri gibi
anakart üzerinde bütünleşik olarak bulunanları da
vardır. Günümüzde stereo ve derinlikli ses elde
etmeye yönelik olarak 4, 5 ve 6 ayrı kanaldan
ses çıkışı sağlayan tipleri kullanılmaktadır. Resim 19. Ses Kartı
Sunum Cihazı
Sunum cihazı,
Bilgisayardan elde edilen görüntünün
ekrandaki görüntünün
daha büyük bir zemine (perde, duvar)
topluca izlenmesi veya
yansıtılması için kullanılan araçlardır. Ekrandaki
konferans şeklinde
görüntünün topluca izlenmesi veya konferans
sunulması gerektiği
şeklinde sunulması gerektiği durumlarda yüksek
durumlarda yüksek
renk çözünürlüğü ve parlaklık ile büyük
renk çözünürlüğü ve
boyutlarda sunum sağlamaktadır. Resim 20. Sunum Cihazı
parlaklık ile büyük
boyutlarda sunum
Televizyon ve Radyo Kartları
sağlamaktadır.
Bilgisayar yardımıyla, TV ve radyo yayınlarını
almaya yarayan araçlardır. Kart üzerindeki yayın
alma devreleri ile bilgisayarın ses ve görüntü
işleme devrelerinin birlikte çalıştırılması sonucu,
görüntü veya sadece ses, bilgisayar monitöründen
ya da hoparlöründen alınabilmektedir. TV ve radyo Resim 21. Televizyon Kartı
kartları ayrı olabileceği gibi, tek kart üzerinde
birlikte de olabilir.

Mikrofon
Ses kartı bulunan bilgisayarlarda ses kaydetmek için
kullanılır. Ayrıca, ses kartını kullanan CD, TV ve radyo seslerini
Mikrofon, ses kartı de kaydetmek mümkündür. Bu işlemler için ses işleyici
bulunan bilgisayarlarda programlara ihtiyaç vardır. Kaydedilen bu sesler programlar
ses kaydetmek için yardımıyla işlenerek değiştirilebilir veya filtrelenerek Resim 22. Mikrofon
kullanılır. düzeltilebilir.
Hoparlör
Ses kartı bulunan bilgisayarlarda ses çıktısı
almak için kullanılırlar. Hoparlör yerine kulaklık
kullanılması da mümkündür. Sadece ses çıktısı
istenen durumlarda basit bir veya iki hoparlör ile
yetinilirken, eğlenceye yönelik bilgisayarların
kullanımında çok yüksek güçte ve derinlikli ses elde Resim 23. Hoparlör
etmede profesyonel büyüklükte 6-7 tane
kullanılmaktadır.
Faks-Modem
Bilgisayarların telefon hatları üzeriden
iletişimini sağlayan araçlardır. Telefon
şebekesinden gelen bağlantı ucunu cihaz
üzerindeki uygun noktaya yerleştirerek ve abone
olunan servis sağlayıcının özel numarasını çevirerek
bağlantı gerçekleştirilir. İnternet’e bağlantı
yapmanın en kolay ve yaygın şekli faks modemler
iledir. Faks modemler sadece ağ bağlantısı Resim 24. Faks-Modem
yapmakla kalmayıp, bilgisayarın faks alıp
göndermesini, telesekreter şeklinde kullanılmasını da sağlamaktadır. Yalnız ilave
imkanların kullanılması için uygun programlara ihtiyaç vardır.
Günümüzde ADSL (Asymmetric Digital Subscriber Line: Asimetrik Sayısal

Abone Hattı) türünde modemler kullanılmaktadır. ADSL, mevcut telefonlar için
kullanılan bakır teller üzerinden yüksek hızlı veri, ses ve görüntü iletişimini aynı anda
sağlayabilen bir modem teknolojisidir. Geniş bant erişimi sağladığından dünyada
internet kullanıcıları tarafından yaygın olarak kullanılmaktadır. ADSL’de telefon hattı
üzerinde kapasiteyi daha verimli kullanmak amacıyla sayısal kodlama teknikleri
kullanılır.

Ağ Kartı
Ağ kartı (Network interface card),
bilgisayarların birbirleriyle iletişimini sağlayan
diğer bir araçtır. Özellikle birbirlerine yakın
olan bilgisayarların kapalı ağlar şeklinde
birbirlerine bağlanmasını sağlarlar. Faks
modemler gibi telefon hatlarını işgal etmeden
bağlantı yaparlar. Yerel alan ağlarında iletişim, Resim 25. Ağ Kartı
ağ kartları ile sağlanır.
Günümüzde bilgisayarlar, HUB (bazen SWITCH de kullanılır) denilen ve tüm

bilgisayar bağlantılarını tek bir noktada toplayan cihazlara bağlanarak yerel ağ
oluşturulur. Daha sonra, HUB ya da SWITCH, başka bir yerel ağ ya da internet
bağlantı noktasına birleştirilerek ağdaki tüm bilgisayarların dış bağlantısı sağlanır.
Ethernet kartları olarak da tanımlanan bu kartlar ile iletişim TCP/IP ya da başka
protokoller kullanarak yapılır. Bilgisayar laboratuarlarında ve internet kafelerde
bilgisayarların iletişimi ağ kartları tarafından sağlanır.
Web Kamera
Bilgisayar yardımıyla görüntü almaya yarayan optik
gözlerdir. Ağ üzerinden görüntülü iletişim ve video konferans
yapılmasına imkan verir. Çok farklı çözünürlükte ve şekilde
olabilirler. Sadece bilgisayarda kullanılabilen basit web
kameralar olduğu gibi, günümüz dijital fotoğraf Resim 26. Web Kamera
makinelerinin büyük bir kısmı web kamera olarak da
kullanılabilmektedir.
Kızılötesi Araçları
Kızılötesi araçları (Infrared), bilgisayar ile uyumlu bir takım cihazların kablosuz
iletişimini sağlayan, veri almaya ve göndermeye yarayan araçlardır. İletişim, yüksek
frekanslı kızılötesi ışıkla yapıldığından araçların birbirlerini çok yakından görmeleri
ve iletişim noktaları arasında engel bulunmaması gerekmektedir. Yaklaşık transfer
mesafesi maksimum 10 ile 20 cm arasındadır. Hızları ise kablo bağlantılı iletişime
göre oldukça düşüktür. Masaüstü ve dizüstü bilgisayarlarda standart olarak
bulunmamakla birlikte harici olarak bağlanması mümkündür. Bununla birlikte
dizüstü bilgisayarlarda bütünleşik olarak bulunması daha yaygındır.

Bluetooth
Bluetooth (Mavi diş), bilgisayar ile uyumlu
araçların birbirleriyle kablosuz iletişimini sağlayan
araçlardandır. İletişim, manyetik dalgalar yardımıyla
sağlandığından uzak mesafedeki, uyumlu bir
bilgisayara/cihaza veri transferi yapmak mümkündür.
Cihazların birbirlerini görmesine gerek yoktur. Bu araç
da kızılötesi gibi, bilgisayarlarda standart donanımdan
değildir ve harici olarak bağlanması mümkündür. Resim 27. Bluetooth
Yaydığı manyetik alanın gücüne göre 10, 20, 50 ve 100
metre mesafeden veri iletişimine imkan sağlayan türleri vardır.
Wi-Fi Adaptör
Kablosuz iletişimde yerini alan bir teknoloji de Wi-Fi
Wi-Fi, telsiz (Wireless Fidelity-Kablosuz Bağlılık) teknolojisidir. Wi-Fi,
teknolojilerini IEEE 802.11g, 802.11b ya da 802.11a diye bilinen telsiz
kullanmaktadır. teknolojilerini kullanır. Çok hızlı olan Wi-Fi 802.11b ile
11Mbps, 802.11a ile 54Mbps’ye kadar veri transferi Resim 28. Wi-Fi
yapabilmektedir. Ancak veri transfer hızı olumsuz şartlar
nedeniyle 1Mbps’ye kadar düşebilir. 2.4 ie 5GHz radyo frekansı aralığında çalışan
Wi-Fi teknolojisi, açık alanda 305 metre kapalı alanda 122 metre mesafeye kadar
çıkabilmektedir. Bu mesafeyi etkileyen etkenler kullanılan anten ve bina
özellikleridir.
Flash Disk
Harici olarak bilgisayara takılan saklama ünitesidir.
Bilgileri dijital olarak saklamaktadır. Bilgilerin bozulması ve
kaybolması disketlere göre çok daha zordur. Boyut olarak
bir anahtarlık büyüklüğünde ve çok farklı kapasitede
olabilirler. Son gelişmelerle birlikte bir CD üzerine
yazılabilen bilgiden daha fazlasını alabilenleri vardır.
Resim 29. Flash Disk
Bilgisayara USB bağlantı noktasını kullanarak bağlanırlar.
Memory (Hafıza) Kartlar

Flash kartlar, dijital olarak ses ve görüntü kaydeden cihazların saklama
üniteleri olup cihazlar bilgisayara bağlandıklarında, bilgisayar tarafından da
kullanılabilen saklama ünitesi şekline gelmektedir. Bunun yanında flash kartları

cihazlardan bağımsız okuyabilen okuyucularda bulunmaktadır. MMC (Multi Media

Card), RS-MMC (Reduced Size Multi Media Card), CF (Compact Flash), XD (eXtreme
Digital) ve SD (Secure Digital) kart gibi çeşitleri bulunmaktadır. Farklı boyut ve
standartlarda bulunması ve farklı isimlerle adlandırılmasına rağmen tamamının
işlevi aynıdır ve aynı şekilde kullanılmaktadır.
Ekran Kartı
Görüntü alınan monitör ile ana kart
arasında, grafik ve video dönüşümünü sağlayan
kartlardır. Ekran kartı, grafik kartı olarak da
adlandırılır. Ekran kartı üzerinde de görüntü
bilgilerini işleyen bir işlemci ve ekrana yansıyan
görüntüyü tutan bir bellek bulunur. Özellikle
yüksek seviyeli grafik çalışmalarında ve
oyunlarda, video belleğinin yüksek olması
Resim 30. Ekran Kartı
yanı sıra, üç boyutlu gösterimleri
desteklemesi tercih edilmektedir. Anakart üzerinde bütünleşik olarak bulunduğu
durumda RAM belleğin bir kısmını video hafızası olarak kullanmaktadır. Anakart
üzerinde bütünleşik bulunmadığında, anakart üzerindeki yuvalardan uygun olanına
takılması gerekmektedir.
Bağlantı Noktaları
Bağlantı noktaları, giriş ve çıkış sağlayan
donanımlardan olmayıp bilgisayara bağlanabilen
cihazlardan veri iletişimini sağlayan giriş
noktalarıdır. Bir bilgisayarda paralel, seri ve USB
bağlantı noktaları bulunmaktadır. Paralel
Resim 32. USB Bağlantı Noktası
bağlantı noktasından bir bilgi, birkaç farklı
kanaldan transfer edildiğinden, tek kanaldan
iletişim sağlayan seri bağlantı noktalarından daha hızlı
olmaktadır. Paralel bağlantı noktasına genellikle
yazıcılar bağlanırken seri bağlantı noktası fare için
kullanılmaktadır. Bir bilgisayarda normal şartlarda 1
adet paralel 2 adet de seri bağlantı noktası bulunmakla
birlikte en fazla 3 paralel ve 4 seri bağlantı noktasına
çıkılabilir. Resim 31.Paralel Bağlantı Noktası

USB bağlantı noktası ise paralel ve seri bağlantı

noktasından çok daha hızlı veri aktarımına imkan
vermektedir. Günümüzde çok fazla sayıda cihazın USB
bağlantı noktasından bilgisayarı kullandığı dikkate
alındığında, bilgisayarlara fazla sayıda USB noktası
Resim 33. Seri Bağlantı Noktası
konulmaktadır. Ayrıca USB çoklayıcı devreler
yardımıyla bir noktaya birden fazla cihazın
bağlaması da mümkün olmaktadır.

Özet •Bilgisayar yazılım ve donanım olmak üzere iki temel bileşenden

oluşmaktadır. Doanım bilgisayarı oluşturan temel birimlere verilen
isimdir. Merkezi işlem birimi, anakart, bellek gibi bileşenler temel
donanım birimlerini oluşturmaktadır. Bu birimlerle birlikte çeşitli
girdi ve çıktı birimleri bilgisayarın tam olarak kullanılması ve birçok
amaca hizmet etmesi için faydalı olan araçlardır.

1. Aşağıdakilerden hangisi merkezi işlem birimi (CPU) için kullanılan yanlış bir
ifadedir?
a) İşlemcilerde hız, işlemcinin birim zamanda yapabildiği işlem sayısı olarak
Değerlendirme tanımlanır.
sorularını sistemde ilgili
b) İşlemciler, bir saniyede milyarlarca komutu işleyebilir.
ünite başlığı altında yer
c) Sabit diskler merkezi işlem biriminden daha hızlıdır.
alan “bölüm sonu testi”
d) Önbellek, CPU’nun verileri daha hızlı alma isteğine karşı üretilen birimdir.
bölümünde etkileşimli
e) Bilgisayarın eşzamanlı çalışması kontrol birimi tarafından sağlanır.
olarak
cevaplayabilirsiniz.
2. Aşağıdaki ifadelerden hangisi ya da hangileri doğrudur?
I. Merkezi işlem biriminin fonksiyonu aritmetik ve mantık işlemleri
yapmaktır.
II. Ana belleğe verilen bir diğer isim harici bellektir.
III. Tek bir makine yönergesini proses etmek için gerekli işlemler serisine
makine çevrimi denmektedir.
a) Yalnız I
b) I ve III
c) Yalnız II
d) Yalnız III
e) I, II ve III
3. “Üzerinde çeşitli aygıtlar arasında veri iletimini sağlayan veri yollarını ve

transistör, çip, entegre gibi bileşenleri barındıran plakaya …………………........... denir.”
cümlesinde boş bırakılan yere getirilmesi gereken ifade aşağıdakilerden hangisidir?
a) Anabellek
b) Anakart
c) ISA
d) CPU
e) AGP

4. Aşağıdaki ifadelerden hangisi donanım birimleri için söylenemez?

a) Harddisk hem giriş hem de çıkış birimidir.
b) Anabellek verilerin kalıcı olarak saklandığı birimdir.
c) Kızılötesi aracı ile kablosuz iletişim aracı sağlanır.
d) Mikroişlemcinin hızı ve performansı bilgisayarın işlem gücünü belirler.
e) Sunum cihazı görüntünün büyük bir zemine yansıtılmasını sağlayan bir
çıkış birimidir.
5. Bilgisayarın fiziksel ve elektronik yapısını oluşturan aygıtların tümüne

birden verilen ad nedir?
a) Çevre Birimleri
b) Aygıt
c) Anakart (motherboard)
d) Donanım
e) Merkezi işlem birimi
Cevap Anahtarı:
1.C, 2.B, 3.B, 4.B, 5.D

BİLGİ TEKNOLOJİLERİNE
GİRİŞ-3
TEMEL BİLGİ
İÇİNDEKİLER
• Yazılım
• Uygulama Yazılımları TEKNOLOJİLERİ
• Sistem Yazılımları
• İşletim Sistemleri
• Kötü Amaçlı Yazılımlar

• Uygulama ve sistem yazılımlarının
HEDEFLER
özelliklerini bilecek
• Sistem yazılımlarını açıklayabilecek
• İşletim sistemlerinin çalışma
şeklini kavrayabilecek
• Programlama dillerini ve BÖLÜM
görevlerini açıklayabilecek
3
• Kötü amaçlı yazılmların verdikleri
zararları bilecek ve
• Bilgisayarları kötü amaçlı
yazılımlardan koruyabileceksiniz.
Bilgi Teknolojilerine Giriş - 3
Giriş
Bilgisayar sisteminin 2 temel bileşeninden biri yazılımdır. Yazılımlar çeşitli
amaçları yerine getirmek için oluşturulmuş komutlar topluluğudur. Bu komutlar
yardımı ile bilgisayarın donanım bileşenleri idare edilebildiği gibi herhangi bir
amaçla veriler organize edilebilir.
Genel olarak yazılımlar uygulama ve sistem yazılımları olarak ikiye
ayrılmaktadır. Belirli bir amacı gerçekleştirmek için geliştirilen yazılımlara
uygulama yazılımları denir. Bilgisayar sistemi üzerindeki kontrolleri
gerçekleştirmek için ise sistem yazılımlarına ihtiyaç duyulmaktadır.
Bu ünitede uygulama ve sistem yazılımlarının özellikleri ve örnekleri
üzerinde durulacaktır. Ayrıca bilgisayar sistemi üzerinde olumsuz etkileri olup
sistem içerisinde istenmeyen virüsler, truva atları, ağ solucanları ve casus
yazılımlar gibi zararlı yazılımların etkilerine de değinilecektir.
YAZILIM (SOFTWARE)
Yazılım, kullanıcıların bilgisayarda işlerini icra etmelerine imkan veren tüm
programlara verilen genel addır. Yazılımlar; uygulama yazılımları ve sistem
yazılımları olmak üzere iki ana gruba ayrılır.
Yazılım, kullanıcıların
bilgisayarda işlem Uygulama yazılımları programlama dilleriyle yazılan kullanıcıya yönelik
yapmalarını sağlayan yazılımlardır. Bunlar da genel amaçlı ve özel amaçlı olmak üzere ikiye ayrılır. Genel
tüm programlara amaçlı uygulama yazılımlarına kelime işlem, elektronik hesap tablosu, veri tabanı,
verilen genel addır. dosya yönetimi ve grafik programları örnek verilebilir. Muhasebe, bordro,
envanter yönetimi ve üretim planlama yazılımları ise özel amaçlı yazılımlardır.
Sistem yazılımları, uygulama yazılımlarının belli bir donanım grubu üzerinde

pürüzsüz olarak çalışmasını temin eden zemin programlarını içerir. İşletim
sistemleri, derleyiciler ve yorumlayıcılar sistem yazılımlarına örnek verilebilir.
UYGULAMA YAZILIMLARI
Uygulama yazılımları belirli işlemleri (Ör: resim yapma, dosya sıkıştırma)
yerine getirmek için geliştirilen yazılımlardır. Uygulama yazılımlarının geliştirilmesi
için programlama dilleri ve diğer bazı uygulama geliştirme araçları kullanılır.
Uygulama yazılımları belli bir işletim sistemi altında çalıştırılmak üzere
hazırlanırlar. Örneğin, Macintosh işletim sistemi altında çalışmak üzere hazırlanan
bir kelime işlem programı, WINDOWS işletim sistemini kullanan kişisel

bilgisayarlarda çalışmayacaktır. Bununla birlikte, genellikle ticari uygulamalar diğer

birçok işletim sistemi altında da çalışabilecek şekillerde hazırlanmaktadır.
Genel Amaçlı Uygulama Yazılımları

Günümüzde bilgisayar sistemleri için çok sayıda genel amaçlı uygulama
yazılımı mevcuttur ve bunların sayısı her geçen gün hızla artmaktadır. Bu
yazılımlardan kişi ve kurumlarca en yaygın olarak kullanılanları kelime işlem
programları, elektronik hesap tablosu programları ve dosya/veri tabanı yönetim
sistemleridir.
Kelime işlem
Kelime işlem programları: Kelime işlem programları bilgisayar sistemi
programları bilgisayar
üzerinde çeşitli metinlerin oluşturulmasına ve düzenlenmesine imkan veren
sistemi üzerinde çeşitli
programlardır. Bu programlar diğer genel amaçlı uygulama yazılımlarına oranla
metinlerin
çok daha yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Bazı kelime işlemciler, masaüstü
oluşturulmasına ve
yayıncılık, elektronik takvim ve elektronik posta gibi özelliklere sahip olan entegre
düzenlenmesine imkan
ofis sistemlerinin temelidir.
veren programlardır.
Hesap tablosu programları: Hesap tablosu programları bilgisayar sistemini
son derece kabiliyetli bir elektronik hesap makinesine dönüştüren programlardır.
Bu programların çoğu, verileri alıp çeşitli türlerde grafiklere dönüştürme
kabiliyetine de sahiptir.
Sunum Programları: Sunum uygulamaları belli bir konuda yapılan

araştırmanın veya hazırlanan raporların sonuçlarını bilgisayar yardımıyla diğer
kişilere görüntü ve ses destekli anlatımlar yapmak için kullanılırlar. Sunum
genellikle bilgisayara bağlı bulunan bir projeksiyon cihazı yardımıyla yapılır. Bu
uygulamalar her türlü grafik, ses ve video görüntülerinin kullanılmasına imkan
Dosya yöneticileri ve verir.
veri tabanı yönetim
sistemleri büyük Dosya yöneticileri ve veri tabanı yönetim sistemleri: Dosya yöneticileri ve
miktarlardaki verileri veri tabanı yönetim sistemleri büyük miktarlardaki verileri depolayıp bu verilere
depolayıp bu verilere hızlı bir erişim sağlanmasına ve bu verilerden raporlar hazırlanmasına imkan veren
hızlı bir erişim programlardır.
sağlanmasına ve bu Bu yazılımlar genellikle üretici firmalar tarafından birleştirilerek tek bir
verilerden raporlar paket halinde sunulabilirler. Bu tür paketlere entegre yazılım paketleri
hazırlanmasına imkan denilmektedir. Ayrıca bu paketler içerisinde; e-posta gönderip almak için mail
veren programlardır. istemci, resim dosyalarını düzenlemek ve paylaşmak için resim yönetici, bülten,
broşür, kartpostal ve el ilanı gibi yayınlar hazırlamak için yayın editörü programları
da entegre olarak bulunmaktadır. Entegre paketlerin avantajı kullanıcının ihtiyaç
duyduğu her şeyin elinin altında bulunması ve etkileşimli olarak çalışabilmesi;
ayrıca entegre yazılımın fiyatının, yazılımların ayrı ayrı satın alınmasına oranla

daha ucuz olmasıdır. Bununla birlikte, entegre yazılımın kullanıcının ihtiyaç

duyduğundan çok daha fazla fonksiyonelliğe sahip olması bir dezavantaj teşkil
edebilir. Microsoft Office, Open Office ve Libre Office entegre yazılımlara
verilebilecek örneklerdir.
Özel Amaçlı Uygulama Yazılımları

Özel amaçlı uygulama yazılımları belirli işlemlerigerçekleştirmek için
geliştirilen yazılımlardır. Bir oyun yazılımından kurumdaki personel giriş çıkışını
takip eden yazılıma kadar sadece sınırlı amaçları olan tüm programlar bu grupta
değerlendirilebilir. Bu yazılımlar bir kurumun ihtiyacı için özel olarak
geliştirilebildiği gibi kişisel ihtiyaçlara yönelik paket program olarak da piyasaya
sunulabilir. Aşağıda özellikle kurumlarda kullanılan bazı özel amaçlı yazılım türleri
kısaca açıklanmıştır.
Analiz ve karar verme: Bu tür yazılımlardan birisi karar destek sistemleridir.

Bir karar destek sistemi belli işlemleri yapmaktan çok problemlerin çözümünde
yöneticilere yardımcı olmak amacıyla geliştirilmiş olan bir sistemdir. Birçok karar
destek sistemi matematiksel modellerden faydalanmak üzere istatistik ve yönetim
Karar destek sistemleri bilimi yazılımlarını birleştirir. Karar vermede kullanılan bir diğer yazılım çeşidi ise
problemlerin uzman sistem yazılımlarıdır. Uzman sistemler, uzmanların bir sonuç çıkarmak
çözümlerinde kullanılan üzere kullandıkları yöntemleri taklit ederek karar vericilere tavsiyelerde bulunması
yazılımlardır. amacıyla kullanılan yazılımlardır.
Planlama, programlama, koordinasyon ve organizasyon: Finansal planlama,

bütçe, masraf ve satış raporları hazırlama, toplantı gündemlerinin hazırlanması ve
randevuların ayarlanması gibi işler yine bu amaçlarla geliştirilen uygulama
yazılımları yardımıyla yapılır. Bu tür yazılımlara masaüstü düzenleyici yazılımlar
denir. Ayrıca yöneticilerin Gant şemaları, PERT, CPM ve diğer proje yönetim
araçlarını kullanmasını kolaylaştıran proje yönetimi yazılımları da bu grupta
değerlendirilebilir.
Raporlama: Bu uygulamalar verilerin sıralanması, sınıflandırılması,

özetlenmesi ve estetik görünümlü bir duruma getirilmesi amacıyla kullanılan
yazılımlardır. Genellikle ya uygulama yazılımı içerisinde ya da entegre bir şekilde
çalışır.
İletişim: İletişim programları bilgisayar ağları arasında iletişim kurulmasına

imkan veren programlardır. Günümüzde yaygın bir şekilde kullanılan internet
hizmetlerinden yararlanmak için geliştirilmiş olan her türlü program iletişim
programları içerisinde düşünülebilir. Kurumlar kendileri için özel bir iletişim ortamı
hazırlatabilecekleri gibi bu amaçla önceden hazırlanmış programları da
özelleştirebilirler.

SİSTEM YAZILIMLARI
Sistem yazılımları, uygulama yazılımları ile bilgisayar donanımı arasında
Sistem yazılımları aracılık eden yani bilgisayar sisteminin sorunsuz bir şekilde çalışmasını sağlayan
donanım parçalarının yazılımlardır. Bu kısımda işletim sistemi (Operating System) ve hizmet (Utility)
kullanılmasına olanak yazılımları kısaca incelenecektir.
tanıyan yazılımlardır.
İşletim Sistemi Yazılımları
Bir işletim sistemi, bilgisayar sisteminin yapacağı işleri yöneten programlar
bütünüdür. Bir işletim sisteminin temel fonksiyonu bilgisayar kaynaklarının
yönetimi ve kontrolüdür. Bilgisayar düğmesine basılınca onun açılmasını sağlayan,
kullanıcılara belge ve klasörleri görüntüleyen yazılım aslında işletim sistemidir.
İşletim sistemi olmazsa diğer yazılımlar çalışmaz. Bu, bilgisayar donanımının,
programların ve veri kaynaklarının kullanıcılara mümkün olan en geniş anlamda
tahsisi anlamına gelir. Bir işletim sisteminin gerçekleştireceği temel işlemler;
 Merkezi işlem birimini farklı işlere yönlendirmek,

 Ana belleği yönetmek,
 Harici kayıt cihazlarını yönetmek,
Yönetici program  Giriş/çıkışları kontrol etmek,

işletim sisteminin  Bilgisayar sisteminin güvenliği ve kontrolünü sağlamaktır.
koordinasyonunu
İşletim sistemleri genellikle bir yönetici (supervisor), iş-kontrol programları
sağlar.
(command-language translator), bir giriş/çıkış kontrol sistemi (input/output
control system) ve kütüphaneler (libraries) içerirler.
Bir işletim sisteminin kalbi yönetici programdır. İşletim sisteminin tüm

koordinasyon ve yönetimi bu program tarafından yapılır. Bilgisayar sistemi
açıldığında belleğe yüklenen bu program işletim sisteminin diğer kısımlarının
kullanımını organize eder.
İş kontrol programları, kullanıcının işletim ihtiyaçlarını karşılamak için

kullanacağı komutlardan ibarettir. İş kontrol programlarının fonksiyonu, dosyaların
listelenmesi, disklerin biçimlendirilmesi, programların kopyalanması ve dosyaların
silinmesi gibi işlemleri yerine getirmektir.
Giriş/çıkış kontrol sistemi, giriş ve çıkış cihazlarıyla etkileşimi sağlar. Örneğin,

yönetici program, bir dosyanın veya programın kullanıcı için diskten okutulması
gerektiğini tespit ederse bu işin yapılmasını giriş çıkış kontrol sistemine havale
eder.

Kütüphane programları, bilgisayar kaynaklarının paylaşıldığı çok kullanıcılı

sistemlerde verilerin, programların ve kullanıcıların kataloğunun hazırlanması ve
yönetilmesi işlemlerini yerine getirir. Örneğin, herhangi bir kullanıcı bir bilgisayar
sistemine bir kimlik ve şifreyle bağlandığında erişimin yetkili mi yoksa yetkisiz mi
yapıldığının tespit edilmesi işlemi kütüphane programları tarafından yapılır.
Mikrobilgisayar işletim sistemleri

İşletim sistemi, kullanıcılar için uygulama yazılımlarına, verilere ve diğer
bilgisayar kaynaklarına bir geçit olarak düşünülebilir. Günümüzde
mikrobilgisayarlar için çok sayıda işletim sistemi mevcuttur. Aşağıda bu işletim
sistemlerinden bazıları temel özellikleri açıklanarak anlatılmıştır.
Ms-dos işletim sistemi

MS-DOS (Microsoft-Disk Operating System) 90’lı yıllarda
mikrobilgisayarlarda en yaygın kullanılan işletim sistemiydi. MS-DOS benzeri bir
işletim sistemi de PC-DOS (Personal Computer-Disk Operating Systems) işletim
sistemidir. MS-DOS ve PC-DOS temelde aynı işletim sistemleridir. Başlangıçta MS-
DOS, IBM uyumlu bilgisayarlar için kullanılırken, PC-DOS, MicroSoft tarafından IBM
kişisel bilgisayarlar için geliştirilmişti. Her iki işletim sistemi de ilk geliştirildiği
günden bu yana defalarca yenilenmiş ve yeni sürümleri üretilmiştir.
Macintosh işletim sistemi

Apple firması, 1984 yılında kendi bilgisayarları için ilk grafik arayüzü olan
işletim sistemini geliştirdi. Bir fareyle birlikte kullanılan bu işletim sistemi,
kullanıcıların ikon denen grafiksel semboller kullanarak dosya ve programları
yönetmelerini mümkün kıldı. Örneğin bir dosyayı silmek için kullanıcının yapması
gereken işlem silinecek dosyayı temsil eden ikonu sürükleyerek çöp kutusunun
içerisine bırakmaktır. Apple’ın bu grafik arayüzlü ve kullanımı kolay işletim sistemi
diğer firmaların da aynı türde işletim sistemleri geliştirmelerine öncülük etmiştir.

Windows işletim sistemi

Mikrobilgisayar işletim sistemlerindeki en önemli gelişmelerden biri
Windows 3.0’ın üretilmesidir. Eşzamanlı olarak bir çok uygulamanın
çalıştırılabilmesine imkan veren ve grafik arabirimine sahip olan bu yeni işletim
Mikrobilgisayar işletim sistemi aynı zamanda DOS uygulamalarını da çalıştırabiliyordu. Böylece kullanıcılar
sistemlerindeki en alıştıkları özellikleri de içeren Windows’a daha kolay uyum sağlayabildiler.
önemli gelişme
Windows 3.0’ ın 1992 yılında MS-DOS 5.0 ile birlikte Windows’un 3.1 sürümü ve 1995’te
üretilmesidir. Windows 95 sürümü piyasaya çıktı. Her iki versiyon da piyasaya çıktığında satış
rekorları kırdı. Windows 95’i takiben Windows 98, Windows Millenium Edition
(ME), Windows 2000, Windows XP, Windows Vista ve son olarak da Windows 7
üretildi. Windows işletim sistemlerinin en son sürümü Windows 7’dir. Windows 7
yüksek performansı ve etkili görsel öğeleri ile 2009’un Ekim ayında kullanıcıları ile
buluştu.
Linux işletim sistemi

Linux, daha çok ağa bağlı bilgisayarlar üzerinde uzun yıllardan beri
kullanılan ve UNIX'e dayanan bir işletim sistemidir. Bir anlamda UNIX'in kişisel
bilgisayarlar (PC)’ a uyarlanmışı olarak değerlendirilebilir.
Temel bazı işlemleri yapmak için bir öğrenci olan Linus Torvalds tarafından
geliştirilen bir Linux işletim sistemi ardından özellikle Internet üzerinde çok sayıda
programcının katkısıyla gelişmiş, ardından büyük bilgisayar şirketlerinin de
destekleriyle bugün yaygın kullanılan bir işletim sistemi haline gelmiştir.
Web sunucusu gibi Web sunucusu gibi özellikleri yerleşik olarak içeren Linux işletim sistemleri
özellikleri yerleşik özellikle Internet bağlantılarının yönetilmesinde yaygın olarak kabul görmüştür.
olarak içeren Linux Linux, ücretsiz, sağlam ve güçlü bir işletim sistemidir. Açık bir yapıda olduğu için,
işletim sistemleri Linux’un kaynak kodu herkes tarafından erişilebilir ve değiştirilebilir. Diğer bir
özellikle Internet deyişle bütün programcılar Linux’a katkıda bulunabilirler. Açık kod kavramıyla
bağlantılarının yaygınlaşan Linux’un temel özellikleri şunlardır:
yönetilmesinde yaygın  Linux bilgisayarların daha az sistem çökmelerine (crashed) maruz kalmakta
olarak kabul görmüştür. olduğu bilinmektedir.
 Linux hızlı ve etkin bir işletim sistemidir

 Hemen hemen tüm Linux dağıtımları internet üzerinde ücretsiz
indirilebilmektedir.
 Linux işletim sistemi günümüzde eğitim kurumlarında ve kişisel
kullanımlarda yeterince yaygınlaşmamıştır.

Pardus işletim sistemi

Pardus aslında Linux tabanlı bir işletim sistemidir. Pardus Projesi, Türkiye
Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK)'na bağlı Bilişim ve Bilgi
Güvenliği İleri Teknolojiler Araştırmalar Merkezi (BİLGEM) bünyesinde
geliştirilmektedir. Projenin ismi Anadolu parsının latince (bilimsel) isminden,
Panthera Pardus Tulliana'dan gelmektedir.
Açık kaynak kodlu yerli işletim sistemi Pardus 2011 ile daha rahat bir
kullanım ve daha çok donanım desteği gibi yeniliklerin yanı sıra, Türkçe yazım
Anabilgisayar
denetimi desteği, kötü niyetli yazılımlara karşı güvenli yapısı ve entegre
sistemleri,
programlar gibi beğenilen özelliklerini sunmaktadır.
minibilgisayarlar ve
diğer süper bilgisayar Büyük bilgisayarların işletim sistemleri
sistemlerinin işletim
sistemlerine kıyasla Anabilgisayar sistemleri, minibilgisayarlar ve diğer süper bilgisayar
daha karmaşık ve sistemlerinin işletim sistemlerine kıyasla daha karmaşık ve ayrıntılı bir yapıya
ayrıntılı bir yapıya sahiptirler. Büyük sistemler çoğu kez çok kullanıcılı bilgisayarlardır. Kullanıcıların
sahiptirler. terminalleri sınırlı işlem kabiliyetine sahip olabilir ve işlemler tamamen
terminallerin bağlı olduğu bilgisayarda yapılabilir. Bu yüzden bu tür sistemlerin
aynı anda çok sayıda kullanıcının merkezi işlemciyi paylaşmasına imkan veren
işletim sistemlerine sahip olması gerekir. Büyük sistemlerin işletim sistemleri aynı
anda sistemi kullanan kişilerin işlerini mümkün olan en yüksek etkinliği sağlayacak
şekilde düzenler. Dolayısıyla bu işletim sistemleri aynı anda birçok programın
çalışmasını, birden fazla işin yapılmasını sağlar ve zaman paylaşımını ve belleğin
kullanımını düzenler. İşletim sistemlerinin genel özellikleri şöyledir.
Çoklu Programlama (Multi-programming): Bilgisayar kaynaklarının
Çoklu programlama ile paylaşımında en önemli işletim sistemi yeteneği çoklu programlamadır. Çoklu
CPU’nun sırayla programlama, çok sayıda programın CPU’nun eşzamanlı kullanımıyla herhangi bir
kullanılması aynı anda anda bir bilgisayar sisteminin kaynaklarının paylaşımına imkan verilmesidir.
bir grup programın Eşzamanlı kullanım, gerçekte herhangi bir anda CPU’nun bir program tarafından
çalıştırılmasına imkan kullanılması, ancak diğer programların input/output ihtiyaçlarına da aynı anda
verir. cevap verilmesidir. Bu durumda iki veya daha çok program aynı anda aktif
durumdadır fakat aynı bilgisayar kaynaklarını aynı anda kullanamazlar. Çoklu
programlama ile bir grup program CPU’yu sırayla kullanır. Aynı anda birden fazla
işlemin yapılması çoklu görev (Multitasking) olarak da tanımlanabilir.
Çoklu görev, bir işletim sisteminde birden fazla işlemin aynı anda işletime
alınabilmesi özelliğidir. Word programında bir belge hazırlandığı anda Winamp
programından müzik dinleyebilmek çoklu görev özelliğine örnek olarak verilebilir.
Bunun sağlanması için, görevler (uygulamalar) kısa zaman dilimleri içinde
işlemcide çalıştırılır. Bu zaman dilimlerinin oldukça küçük zaman dilimleri olması

nedeniyle yapay da olsa bir eş zamanlılık söz konusu olur (İşlemci aynı anda iki işi
yapamaz).
Sanal Bellek (Virtual Memory): Sanal bellek sistemleri, disk yüzeyini RAM’in
mantıksal bir uzantısı şeklinde düzenleyerek birincil belleği genişletir. Bir program
çalıştırılacağı zaman ilk birkaç sayfa ana belleğe taşınır. Daha sonra bilgisayar
Sanal bellek bir
programı çalıştırmaya başlar. Sanal bellek, her programın yalnızca bir ya da birkaç
programı page denilen
sayfasını saklayarak çok sayıda programın bellekte kalmasına imkan verir.
sabit uzunluklu
Programların diğer kısımları çalıştırılıncaya kadar sabit kayıt biriminde durur.
kısımlara veya segment
denilen değişken Sanal bellek sayesinde programcılar veya kullanıcılar belleğin hacmi
uzunluklu kısımlara konusunda sıkıntı yaşamamış olurlar.
ayırmaktadır. Zaman Paylaşımı (Time Sharing): Zaman paylaşımı, merkezi işlem biriminin
birden çok kullanıcının faaliyetlerini aynı anda desteklemesine imkan veren çok
popüler bir tekniktir. Zaman paylaşımı kullanıcıların işleri yapılırken bu kullanıcılara
küçük ve sabit zaman aralıkları tahsis eder. Örneğin sisteme bağlı olarak çalışan
100 kullanıcı varsa, bilgisayar bunların her birine 100’er milisaniye zaman
ayırabilir. Bilgisayar, bir kullanıcının işinden diğerine o derece hızlı bir şekilde geçiş
yapar ki, her kullanıcı bilgisayarı sadece kendi kullanıyor gibi hisseder.
Çoklu İşlem veya Paralel İşlem (Multi Processing): Çoklu işlem, birçok işi aynı
anda yapmak için birbirine bağlı olarak çalışan iki veya daha fazla merkezi işlem
biriminin (CPU) kullanımı anlamında kullanılır. Çoklu programlama ve çoklu işlem
arasındaki fark, çoklu programlamanın tek bir merkezi işlem biriminde aynı anda
birçok programın çalıştırılabilmesi, çoklu işlemde ise aynı programın değişik
kısımlarının birkaç merkezi işlem biriminde aynı anda çalıştırılabilmesidir.
Günümüzde artık ucuz ve güçlü işlemcilerin var olması nedeniyle, birçok imalatçı
firma yazılım ve donanım sistemlerini çoklu işleme imkan verecek şekilde
hazırlamaktadır. Çok sayıda işlemci ekip halinde ve paralel olarak
çalışabileceğinden, işler daha hızlı bir şekilde yapılacaktır.
PROGRAMLAMA DİLLERİ
Genel amaçlı ya da özel amaçlı tüm uygulama yazılımları programlama
dilleriyle yazılır. Bir programlama dili, insanların bilgisayara çeşitli işlemler
yaptırmasına imkan veren her türlü sembol, karakter ve kurallar bütünüdür.
Programlama dilleri insanlarla bilgisayarlar arasında tercümanlık görevi yapar.
Programlama dilleri, bilgisayara neyi ne zaman yapacağını belirten deyim ve
komutlar içerir. Programlama dilleri zaman içerisinde gelişerek günümüzde çok
kabiliyetli bir duruma gelmiştir.

Bu kesimde programlama dillerinin gelişme süreci kısaca incelenecektir.

Programlama dillerinin tarihi gelişimi aşağıdaki Tablo 1’de verilmiştir.
Kuşak Programlama Dili Periyod

1 Makine dili 1940’lı ve 1950’li yıllar arası
2 Assembly dili 1950’li yıllardan itibaren
3 Yüksek seviyeli diller 1960’lı yıllardan itibaren
4 Çok yüksek seviyeli diller 1970’li yıllardan itibaren
5 Yapay zekaya yönelik diller, 1980’li yıllardan itibaren

nesneye yönelik diller ve paralel
işlem dilleri
Tablo 1. Programlama Dilleri
Programlama dilleri çeşitli özelliklere ve yeteneklere sahiptirler. Genel
olarak programlama dillerinin özellikleri ve genel yapıları aşağıdaki gibidir.
Makine Dili: Makine ve Assembly dilleri düşük seviyeli diller olarak

tanımlanır. Bilgisayarların ilk dönemlerindeki programlama dilleri, kullanımı çok
zor olan makine dili ve assembly dilleriydi. Makine dili, geliştirilen ilk programlama
dilidir ve ilk kuşağı temsil eder. Makine dilinde yazılan tüm komutlar 0 ve 1’lerden
oluşur. Bütün talimatlar en detaylı bir şekilde tanımlanır ve iki tabanlı sayı sistemi
kullanılarak kodlama yapılır.
Bilgisayarların ilk
dönemlerindeki Assembly dilleri: Assembly dili karmaşık programlar yazmak için kullanılan
düşük seviyeli bir programlama dilidir. Assembly kullanıcılar tarafından anlaşılması
programlama dilleri,
kullanımı çok zor olan zor olan makina dilinin sayısal ifadelerini, programlanması daha kolay olan
makine dili ve assembly alfabetik ifadelerle değiştirerek düşük seviyede programlama için bir ortam
dilleridir. Yüksek oluşturur. Assembly kullanmanın amacı, ilk bilgisayarlarda yazılan programların
seviyeli dillerden daha az hata içermesi ve daha az zaman almasını sağlamaktır.
birinde yazılan bir Assembly dilleri ikinci kuşak dillerdir ve geliştirilmesine 1950’li yılların
kaynak program makine başlarında Grace Hopper tarafından öncülük edilmiştir. Bu dillerde makine dili
diline çevrilmek talimatları daha kolay bir şekilde anlaşılabilecek ve hatırlanabilecek olan
zorundadır. sembollerle ifade edilir. Düşük seviyeli diller grubundan sayılmasına rağmen,
makine diline göre bir adım daha ileride olan assembly dilleri günümüzde bile
özellikle BIOS programlama, ikili (binary) aritmetik, bellek tahsisi, “stack” işleme,
karakter seti kodlaması, kesme işlemi ve derleyici tasarımı gibi işler için
programcılar tarafından kullanılmaktadır. Çünkü bu dillerle yazılan programlar
genellikle çok hızlı çalışır ve daha az depolama yüzeyi gerektirirler. Ancak bu

dillerle programlama yapmak çok yorucu, sıkıcı ve zaman alıcı olduğundan

cazibesini kaybetmiştir.
Yüksek seviyeli diller: Üçüncü kuşak da denilen yüksek seviyeli

programlama dilleri öğrenilmesi daha kolay, program yazılması daha az zaman
alan, komutları konuşma diline yakın olan programlama dilleridir. Yüksek seviyeli
dillerden birinde yazılan komutlar makine diline çevrilmek zorundadır. Makine
diline çevrilmeden önceki haline “kaynak program” ya da “kaynak kodlar” denir.
Programcılar makine diline çevrilmiş çalıştırılabilir formatı satar ya da dağıtırlar.
Dönüştürme işlemini gerçekleştiren programa derleyici (compiler) denir. BASIC,
COBOL, FORTRAN, Pascal, PL/I ve Ada dilleri bu kategorideki programlama
dillerine sadece bir kaç örnek oluşturur.
Sistem yazılımlarından biri de yüksek seviye programlama dillerinde yazılan

Yüksek düzey kodları bilgisayarın çalıştırabileceği makine diline dönüştüren dil dönüştürücü
programlama dilinde programlardır. Bu tür yazılımlara “derleyici” ya da “yorumlayıcı” denir. Yüksek
yazılan programa düzey programlama dilinde yazılan programa “kaynak kodu” denir. Derleyici,
“kaynak kodu” kaynak kodu “nesne kodu” denilen makine diline çevirir.
denmektedir. BASIC gibi bazı programlama dilleri derleyici yerine yorumlayıcı kullanır.
Yorumlayıcı, her kaynak kodu deyimini, bir seferde bir tane olmak üzere makine
koduna çevirir ve icra eder. Bir hata yapıldığında anında programcıya geri besleme
sağlar. Ancak bir anda bir deyim icra edildiğinden oldukça yavaş çalışır. Assembler
bir derleyiciye benzer tarzda çalışır. Ancak sadece assembly dilinde yazılan kodları
makine diline çevirir.
Çok yüksek seviyeli diller: Dördüncü kuşak diller olarak da isimlendirilen

çok yüksek seviyeli diller programlama işini çok daha kolaylaştırmıştır. Bu dillerin
ardındaki temel felsefe kullanıcıların bilgisayara bir şeyin nasıl yapılacağını değil ne
yapılacağını ifade edebilmelerine imkan vermesidir. Örneğin, sayıların sıraya
dizdirilmesi işlemini yapabilmek için bir yüksek seviyeli dil ile karmaşık bir mantık
kullanarak 15-20 satırlık bir program yazmak gerekir. Bunun aksine bir dördüncü
kuşak dil ile bir kullanıcının yapacağı iş sıraya dizilecek alanı belirlemek, sıralama
işleminin büyükten küçüğe mi yoksa küçükten büyüğe mi yapılacağını belirlemek
ve ekrandaki bir ikona tıklayarak ya da bir menüden “sırala” komutunu seçerek
sıralama işlemini gerçekleştirmektir.
İlk geliştirilen dördüncü kuşak diller ile daha sonraları geliştirilen diller
arasında bile takip edilen prosedürler ve kullanılan metotlar bakımından büyük
farklılıklar vardır. Yeni geliştirilen diller çok daha karmaşık işleri çok daha kolay bir
şekilde yapmaya imkan vermektedir. Tablo 2’debazı programlama dilleri ve
bunların seviyeleri açıklamaları ile birlikte sunulmuştur.

Dil Türü Açıklama

ALGOL YS FORTRAN’a benzer ama daha kapsamlı ve esnek bir dil
APL YS Fen bilimleri uygulamalarında yaygın kullanımı olan bir
dil
BASIC YS Çok kullanılan ve öğrenilmesi kolay olan bir dil
C++ ÇYS Nesneye yönelik popüler bir dil
COBOL YS Daha çok işletme uygulamalarında kullanımı olan bir
dil
FORTH DS/YS Assembly dilleri ve yüksek seviyeli diller arasında bir
dil
FORTRAN YS Fen bilimleri uygulamalarında kullanılan en eski yüksek
seviyeli dil
LISP YS Yapay zeka uygulamalarında çok kullanılan dillerden
biri
PL/1 YS Hem işletme uygulamalarını hem de fen bilimleri
uygulamalarını destekleyen yüksek kabiliyetli bir dil
Prolog YS Yapay zeka uygulamalarında çok kullanılan dillerden
biri
RPG ÇYS Rapor oluşturma dili
Smalltalk ÇYS İlk nesneye yönelik dil ve kullanımı hala yaygın
Tablo 2. Çok Kullanılan Bazı Diller ve Özellikleri
* DS=Düşük Seviyeli, YS=Yüksek Seviyeli, ÇYS=Çok Yüksek Seviyeli
Yeni Yazılım Araçları ve Yaklaşımları
Nesneye yönelik programlama

Nesneye yönelik programlama, üzerinde işlem yaptığı verileri ve spesifik
prosedürleri bir nesneyle birleştiren bir programlama yaklaşımıdır. Nesneler
verileri ve program kodlarını bir araya getirir. Verileri prosedürler aktarma yerine,
Nesneler, verileri ve
programlar nesnenin içerisine yerleştirilmiş olan bir prosedürü icra etmek için bir
program kodlarını bir
mesaj gönderir. Prosedürler, nesneye yönelik dillerde metotlar olarak tanımlanır.
araya getirmektedir.
Aynı mesaj birçok farklı nesneye gönderilebilir. Ancak her biri mesajı farklı biçimde
yürütür.
Nesneye yönelik programlama, programcıların kod yazmadığı görsel

programlama olarak bilinen yeni bir programlamaya öncülük etmiştir. Böylece
programcılar programlama nesnelerini seçip fare ile taşıyarak kullanırlar. Nesneler
bir kütüphaneden bir programdaki spesifik bir yere kopyalanırlar. İki veya daha
fazla nesneyi bağlayarak bir çizgi çizebilirler. Visual Basic, Java bu tür yazılımlara
örnek verilebilir.

Enterprise sistemler ve özel yazılımlar

Bir diğer temel yazılım trendi ERP gibi iletişim ve kontrol için örgütsel ihtiyaçları
destekleyen entegre programların geliştirilmesidir. ERP hem kurumlara özel yeni
yazılımlara imkan tanıyan hem de üzerinde hazır çözümler bulunan ortamlardır. En
büyük avantajı ise bütünleşik bir ortam olmasıdır. Bu tür sistemler bir bütün olarak
organizasyonun verilerini yönetmek, verileri son kullanıcılara hazırlamak, örgütsel
karar verme için koordinasyon ve kontrolü sağlamak için geliştirilmiş olan büyük
sofistike programlardır. Bu büyük sistemler, alacak hesapları, sipariş vb. gibi bir
zamanlar ayrı olan sistemleri ve ayrı departmanlara hizmet veren sistemleri
birleştirirler.
Birçok firma, mevcut sistemlerini atıp sıfırdan başlayarak yeni sistemler

oluşturamazlar. Genellikle eski mainframe uygulamaları günlük işlemler için
Middleware, iki ayrı vazgeçilemez niteliktedir ve değiştirilmeleri büyük risk taşır. Bu uygulamalar,
uygulamayı, verileri ancak diğer uygulamalarla birleştirildiğinde faydalı olabilirler. Değişik eski
birbirine aktarmak uygulamaları entegre etmenin bir yolu Middleware denilen özel yazılımlar
üzere bağlayan bir kullanılmasıdır. Bu yazılımlar iki farklı sistem (farklı bilgisayar veya ortamlar)
yazılımdır. arasında bir köprü veya arayüz oluşturmak için kullanılır. Böylece değişik dillerde
geliştirilmiş ve değişik veri çeşitlerini kullanan uygulamaların birbirleriyle
anlaşabilmesi sağlanır. Buna örnek olarak, son zamanlarda şirketlerin en çok
rağbet ettiği uygulama modernleştirmeleri gösterilebilir. Eski tip uygulamaları
tamamen yeniden geliştirmek yerine, var olanın tamamını ya da bir kısmını alt yapı
olarak tutup, orta katmanlar aracılığı ile yeni sisteme entegre etmek mümkündür.
Kötü amaçlı yazılımlar

Bilgisayara zarar vermek, programları bozmak, yok etmek ya da silmek
Kötü amaçlı yazılımlar, amacıyla yazılmış programlardır. Kullanıcının kendi bilgisayarına veya
bilgisayara zarar programlarına isteyerek zarar vermeyeceği gerçeğinden hareketle bu yazılımların
vermek, programları başkaları tarafından yazıldığı ve makinelere ulaştırıldığı sonucu açıktır. Kötü amaçlı
bozmak, yok etmek ya yazılımlar farklı şekillerde bilgisayara bulaşır ve farklı şekilde çalışırlar. Bu
da silmek amacıyla yazılımlar Truva Atları, Ağ Solucanları, Virüsler ve Casus Yazılımlar başlıkları altında
yazılmış programlardır. incelenir.
Truva atları (trojanlar)

Bilgisayarda faydalı bir iş icra eder gibi görünmekte iken, aslında sisteme zarar
vermek amacıyla yazılmışlardır. Truva programlarını yazanlar, programın görünen
kısmında, özellikle görsel anlamda bir şeyler yapar görünen ancak bilgisayara zarar
verebilecek kodlar da içeren programlar yazarlar. Bununla birlikte, yararlı iş yapan

bir programın içerisine kötü amaçlı kişiler tarafından Truva yazılımları

yerleştirilmesi de mümkündür.
Truva yazılımları, bulundukları bilgisayardaki kişisel şifreleri, dosya listelerini,

açık bulunan erişim noktaları gibi, doğrudan erişilmesi mümkün olmayan bilgileri,
kötü amaçlı kişilere ulaştırabilmektedir. Truva programlar, genellikle herkesin
kolaylıkla ulaşabileceği yerlere konulurlar. Görünüşte güzel şeyler yapan bir
yazılım olduğundan kullanıcılar tarafından hızlı bir şekilde paylaşılıp çoğaltılır.
Çabuk dağılmasını sağlamak için küçük boyutlarda tutulurlar. Bilgisayarda Truva
yazılımlarının olup olmadığı Truva tarayıcısına sahip anti-virüs yazılımları ile
bulunabilir.
Virüsler
Doğrudan bilgisayara ve yazılımlara zarar vermek için yazılmışlardır. Truva
yazılımları gibi olmayıp görünen yüzde icra ettikleri hiçbir şey yoktur. Yapıları
gereği, görünüp fark edilmemeleri gerekir.
Virüsler, kendi kendilerini kopyalayacak kodlara sahiptir. Kopyalandığı

makinede bulaşmak için uygun program ararlar. Bulduklarında, içerisinde
kopyasının olup olmadığını kontrol eder. Kopyası yoksa bir kopyasını program
içerisine kaydeder.
Sistem dosyalarına Virüslerin aktif hale gelme zamanı farklılık gösterir. Bazıları kopyalanır
zarar veren bir virüs, kopyalanmaz aktif hale gelirken, bazıları aktif hale gelmek için bir takım şartların
genellikle sistemin sağlanmasını bekler. Bu şartlar belirli bir saat veya belirli bir tarih olabileceği gibi,
yeniden yüklenmesini bir işlemin belirli sayıda yapılmasını bekleme de olabilir. Aktifleşme şartı yerine
gerektirir. geldiğinde, virüs kendine verilen görevi yerine getirir. 26 Nisan 1986 günü
meydana gelen Çernobil nükleer felaketinin yıl dönümlerinde aktifleşen CIH
virüsü, zaman ayarlı virüse güzel bir örnektir.
Önceleri çabuk el değiştiren oyun ve program CD’leri veya flash disklerle

bulaşırken günümüzde internet yoluyla bulaşma daha yaygındır. Özellikle
elektronik postalar aracılığıyla, kullanıcının elektronik posta adres defterini
kullanarak kendini, adreslere tanıdık bir kullanıcı gibi dağıtan birçok virüs
bulunmaktadır.

Ağ solucanları
Ağ bağlantıları vasıtasıyla sistemden sisteme kendini kopyalayabilen
programlardır. Virüs gibi sisteme büyük zararlar verebilecekleri gibi Truva atı gibi
Ağ solucanları, ağ faydalı bir iş yapar görünebilirler. Virüsler bir sistemde çok fazla sayıda kopya
bağlantıları vasıtasıyla bulundurabilirken virüslerden farklı olarak ağ solucanı sistemde bir tane bulunur.
sistemden sisteme Kimi zaman bir sistem faaliyeti gibi görünerek kendini gizler ve başka sistemlere
kendini kopyalayabilen bir kullanıcı gibi bağlanarak bilgi çalar, kimi zaman da bulaştığı sisteme dışarıdan
programlardır. müdahalelere imkan veren arka kapılar (back door) açar.
Casus yazılımlar ve dialer’lar

Casus yazılımlar (Spyware), internet bağlantısına sahip bilgisayarlarda,
kullanıcının bilgisi dışında başka sitelere bağlantı kurmaya, internet’ten istem dışı
reklamlar indirmeye ve belirli sitelere yönlendirme yapmaya yarayan yazılımlardır.
Bilgisayarda arka planda çalıştıkları için fark edilmezler ve bağlantı hızını
yavaşlatırlar. Bilgilerin yönlendirildiği sitelerdeki reklamları kullanıcı istemese de
ekrana taşırlar. İnternet tarayıcısının açılış sayfasını değiştirir ve başka sitelere
yönlendirirler.
Bilgisayara yerleşme şekli virüsler gibi kendini kopyalama şeklinde değildir.

Kullanıcı tarafından gezilen sitelerde ekranda görünen bir “.....programını indirmek
ister misiniz?” gibi bir uyarıya kullanıcının isteği ile “evet” demesi sonucu
bilgisayara kaydedilir veya bir başka program içerisinde uzantı olarak taşınırlar.
Internet bağlantısına sahip olmayan bilgisayarlarda iş göremezler.
Anti-virüs programları ile temizlenemezler çünkü virüs değillerdir. El

yordamıyla silinmeleri neredeyse imkansızdır. Bulundukları klasörler silinse bile
kalmaya devam edebilirler.
Casus yazılım temizleme program paketleri vardır. Bu programları kullanmak

en iyi çözümdür. Bu programların da sürekli güncellenmesi gerekir. Hafızada eş
zamanlı koruma sağlayanları daha kullanışlıdır.

Kötü amaçlı programlara karşı önlemler

Truva atları, ağ solucanları ve virüsler gibi zararlı programların bilgisayara
girmelerine engel olmak, kullanıcıların birinci önceliği olmalıdır. İkinci öncelik;
bulaşma olmuşsa aktif hale gelmeden temizlemektir. Temizleme işlemi için anti-
Anti-virüs programları virüs programları kullanılmalıdır. Anti-virüs programları bilgisayarda zararlı
bilgisayarda zararlı programlar tarafından kirletilmiş dosyaları bularak, dosya içeriğine mümkün
programlar tarafından oldukça zarar vermeden dosyayı temizleyen programlardır. Ancak bu her zaman
kirletilmiş dosyaları mümkün olmamakta bulaşmış dosyanın temizlenemediği durumlar ortaya
bularak, dosya içeriğine çıktığında dosya tümüyle silinmektedir.
mümkün oldukça zarar
vermeden dosyayı Anti-virüs programlar kullanılacak ise; etkinlik test sonuçları yüksek olan ve
temizleyen gelişen ve değişen virüsleri yakalayabilecek şekilde güncellemeye imkan
programlardır. verenlerinin tercih edilmesi gerekir. Güncel anti-virüs programları belleğe
yerleşerek gerçek zamanlı koruma (real-time protection) sağlarlar. Yani virüsü
sisteme bulaşmaya çalışırken fark ederek engellerler.

Özet
•Yazılımlar bilgisayar donanımları etkin bir şekilde kullanmak için
geliştirilmiş araçlardır. Geliştirilme amaçlarına göre çeşitli isimler
altında kategorize edilen yazılımlar uygulamaya yönelik veya sistem
yönetimini gerçekleştiren yapıya sahiptirler. Kelime işlem, hesap
tablosu, dosya yöneticileri ve veri tabanı yönetim sistemleri genel
amaçlı uygulama yazılımları kapsamındadır. Ayrıca kullanıcıların çeşitli
ihtiyaçlarını giderecek özel amaçlı çeşitli yazılımlarda bulunmaktadır.
•Sistem yazılımları, donanımların kullanılması ve uygulama
yazılımlarının çalışmalarına platform oluşturmaya olanak sağlayan
yazılımlardır. İşletim sistemleri olarak isimlendirilen bu yazılımlar
birçok firma tarafından geliştirilmekte ve kullanıma sunulmaktadır.
Ayrıca açık kaynak kodlu olarak ifade edilen ve ücretsiz dağıtımları olan
işletim sistemleri de bulunmaktadır. Linux türevleri ve Pardus açık
kaynak kodlu ücretsiz işletim sistemlerine örnek olarak verilebilir.
•Yazılımlar programlama dilleri olarak tanımlanan uygulamalar
kullanılarak geliştirilmektedir. Bu uygulamalar zaman içerisinde daha
kolay kullanılabilir ve daha hızlı çalışabilir hale gelmiştir. Günümüzde
yazılımlar kullanıcı dostu olarak üretilmektedir ve kullanımları oldukça
kolaydır. Genel olarak kullanıcıların ihtiyaçlarını karşılayan yazılımların
yanında çeşitli kötü amaçlara hizmet eden yazılımlar da
geliştirilmektedir. Turuva atları, virüsler, ağ solucanları, casus yazılımlar
ve dialer gibi çeşitli isismlerde ve farklı amaçlara hizmet eden birçok
yazılım bulunmaktadır. Bu yazılımlar kullanıcıların kişisel bilgilerini
çalma, bilgisayarlara farklı ortamlardan erişimlere olanak sağlama,
donanım ve yazılıma zarar verme gibi olumsuz durumları meydana
getirmektedirler.

1. “..............................., belli işlemleri yapmaktan çok problemlerin çözümünde
yöneticilere yardımcı olmak amacıyla geliştirilmiş olan yazılımlara denir.”
cümlesinde boş bırakılan yere getirilmesi gereken ifade aşağıdakilerden
Değerlendirme hangisidir?
sorularını etkileşimli a) Uzman sistemler
olarak b) Proje yönetimi yazılımları
cevaplandırabilirsiniz. c) Veri tabanı yönetim sistemleri
d) Karar destek sistemleri
e) Paket programlar
2. Büyük miktarlardaki verileri depolayıp bu verilere hızlı bir erişim sağlanmasına

ve bu verilerden raporlar hazırlanmasına imkan veren yazılımlara;
a) Hesap tablosu yazılımları
b) İşletim sistemi yazılımları
c) Veri tabanı yönetim sistemleri
d) Kelime işlem yazılımları
e) Sunum yazılımları
3. Aşağıdaki programlama dillerinden hangisi seviyeleri bakımından diğerlerinden

farklıdır?
a) Prolog
b) Fortran
c) Cobol
d) Basic
e) C++
4. Aşağıda verilen virüs ve Truva atları ilgili ifadelerden hangisi yanlıştır?

a) Her ikisi de sisteme zarar vermek için hazırlanan yazılımlardır
b) Her iki yazılım da kendini kopyalayarak çoğaltma eğilimindedir
c) Truva atı kendini yararlı bir program gibi göstererek zarar verme
amacındadır
d) Virüsler bulaştıkları sisteme zarar verirken kendilerini gizlerler
e) Virüsler aktifleşmek için bir şartın yerine getirilmesini bekler

5. Aşağıdakilerden hangisi Linux işletim sisteminin temel özellikleri arasında yer

almaz?
a) Diğer işletim sistemlerinden biraz pahalıdır
b) Unix tabanlıdır
c) Hızlı çalışır
d) Sistem çökmesine karşı
e) Açık kaynak kodludur
Cevaplar: 1-D, 2-C, 3-E, 4-B, 5-E

WINDOWS 10 - I
AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ
TEMEL BİLGİ
TEKNOLOJİLERİ-I
İÇİNDEKİLER
• Sürücü, Klasör ve Dosya

Kavramları Öğr. Gör. Orhan ÇELİKER
• Windows’a Giriş
• Windows 10'u Kişiselleştirme
• Masaüstü
• Bu Bilgisayar Penceresi
• Geri Dönüşüm Kutusu
• Ek-1 Fare Kullanımı
• Ek-2 Klavye Kullanımı

• Windows işletim sistemini
HEDEFLER
tanıyabilecek ve kullanabilecek,
• Sürücü, klasör ve dosya kavramlarını
öğrenebilecek,
• Windows 10 işletim sistemini
isteğinize göre kişiselleştirebilecek,
• Masaüstü görünümünü ve
ÜNİTE
bileşenlerini tanıyacak,
4
• Fare ve klavye kullanım bilgisine
sahip olacaksınız.
WINDOWS 10 - I

WINDOWS 10 - I
GİRİŞ
Bilgisayarlar, belli donanım birimlerinin bir araya getirilmesiyle oluşturulur.
Bu donanım birimlerinin çeşitli amaçlara yönelik işleri yerine getirebilmeleri için
yazılımlara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu ihtiyaç kapsamındaki en temel yazılım,
Bilgisayar sistemlerinde bilgisayarların çalışabilmesini sağlayan işletim sistemidir. Genel olarak işletim
kullanılan temel yazılım, sistemleri; merkezi işlem birimini farklı işlere yönlendirmek, anabelleği yönetmek,
işletim sistemidir. harici kayıt cihazlarını yönetmek, giriş/çıkış birimlerini kontrol etmek, bilgisayar
sisteminin güvenliğini ve kontrolünü sağlamak vb. işlemleri yerine getirmektedir.
Bu yazılımlar olmaksızın bilgisayar sistemlerini düşünmek imkânsızdır.
Bilgisayarların yerine getirdiği tüm görevler işletim sistemleri üzerine kurulan
yazılımlar sayesinde yapılır. Bu nedenle farklı isimlerde ve özelliklerde birçok
işletim sistemi üretilmiş ve kullanıcıların hizmetine sunulmuştur.
Dünyada kullanılan en yaygın işletim sistemlerinden biri Windows işletim
sistemidir. Windows işletim sistemi donanım birimlerini yönlendiren yazılımların
çalışması için ortam sağlar ve yazılım – donanım iletişimini yönetir. Diğer işletim
sistemlerinde olduğu gibi Windows işletim sistemi de bilgileri dosya, klasör ve
sürücü adı verilen yapılar altında saklar ve yönetir. Bu nedenle Windows işletim
sisteminin tanıtımından önce kısaca dosya, klasör ve sürücü kavramlarına
değinilmiştir. Ardından Windows 10 işletim sistemine ait görünümlerden
bahsedilmiş ve bunların yanı sıra resimli parola ayarları, sistem penceresi, bu
bilgisayar penceresi, görev çubuğu ve geri dönüşüm kutusu bileşenleri anlatılmıştır.
İşletim sistemine yönelik konular Windows 10 kurulumu gerçekleştirilmiş
varsayılarak anlatılacaktır. Ayrıca fare ve klavye kullanımına yönelik anlatımlar
bölüm sonundaki ek kısmında yer almaktadır.
SÜRÜCÜ, KLASÖR VE DOSYA KAVRAMLARI

Sürücü: Bilgisayar sistemi üzerinde veri saklamak için kullanılan yapıdır.
Bilgisayarda çalışan sabit disk sürücüsü, CD sürücü, disket sürücüsü gibi çeşitli
sürücüler bulunmakta ve her bir sürücü C, D, E gibi harflerle adlandırılmaktadır.
Resim 1. Bilgisayar Sistemi Üzerindeki Sürücüler

WINDOWS 10 - I
Windows işletim sistemindeki sürücülerin C harfinden başlanarak

isimlendirildiği görülür. Bunun asıl nedeni A veya B harflerinin disket sürücüler için
kullanılmasıdır. Sabit diskler için sürücü harfi standart olarak C’dir. Eğer sabit disk
birkaç bölümden meydana geliyorsa bu bölümleri ifade etmek için C’yi takip eden
harfler kullanılır. Sabit disklerden sonra sırasıyla CD veya DVD, flash disk ya da
diğer harici bellekler ve ağ sürücüleri takip eden harflerle gösterilir (Resim 1).
Klasör: Klasörler, disk üzerindeki dosyaların ve alt klasörlerin organize
edilmesinde kullanılan yapılardır. Bir klasöre birden fazla dosya ve alt klasör
eklenebilir. Böylece belirli bir amaç için oluşturulmuş dosya yapısı ve klasörler
WINDOWS işletim
kategorize edilebilir. Windows işletim sisteminde klasörler bir ağaç şeklinde
sisteminde klasörler
düzenlenir. Şekil 1’de sürücü, klasör ve dosyalara ilişkin hiyerarşik yapı
hiyerarşik bir yapıdadır.
gösterilmiştir.
Dosya: Bilgisayarda bilgiler dosyalar halinde saklanır. Dosyalar, veri dosyaları
(belgeler) ve program dosyaları olmak üzere iki kısma ayrılır. Veri dosyaları
uygulama yazılımları tarafından oluşturulan ve kullanılan verileri içerirken,
program dosyaları ise bilgisayarın görevlerini yerine getirmesi için takip ettiği
komutları barındırmaktadır. Genel olarak dosyalar kullanıldıkları programların
Dosya bir veri veya vermiş oldukları uzantılara sahiptirler. Bir dosya, dosya adı ve uzantısının birleşimi
bilgiler topluluğudur. ile isimlendirilir. Örneğin “belge1.docx” dosya ismi analiz edildiğinde “belge1”
dosya adı, “.” ayraç ve “docx” Word programını temsil eden dosya uzantısıdır.
Dosyalar isimlendirilirken kullanılmaması gereken \ / : * ? “ < > | özel karakterler
bulunmaktadır.
Dosya
Klasör
Dosya
Sürücü Alt Klasör Dosya
Klasör
Dosya
Dosya
Şekil 1. Sürücü, Klasör ve Dosya İlişkisi

WINDOWS 10 - I
WINDOWS’A GİRİŞ
Windows, Microsoft tarafından Apple firmasının grafik ekranlı Machintosh
makinelerine rakip olarak piyasaya sürülen görsel arayüzlü bir işletim sistemidir.
Hızlı bir şekilde çıkarılan ikinci sürümü kullanıcıların ilgisini çekmiştir. İlginin artması
üzerine 1990 yılında üçüncü sürümü çıkmıştır. Windows 3 sürümünde çeşitli
güncellemeler yapılarak Windows 3.1 ile Windows 3.11 kullanıma sunulmuştur.
Tüm bu programlar kişisel bilgisayarlar ve DOS işletim sistemi altında
kullanılabilecek yapıda tasarlanmıştır.
1995 yılına gelindiğinde Windows 4.0 versiyonu, Windows 95 adıyla piyasaya
çıkmıştır. Programın, 1998 yılında Windows 98, 2000 yılında, Windows Millennium
ve Windows 2000, 2001 yılında NT ve MS-DOS tabanlı ürün serisini birleştiren
Dünya üzerinde kişisel
Windows XP, 2007 yılında Windows Vista, 2009 yılında Windows 7, 2012 yılında
bilgisayarların yaklaşık
Windows 8, 2013 yılında Windows 8.1 ve son olarak da Windows 10 sürümü
%90’ında WINDOWS
piyasaya sürülmüştür. Sonraki her sürüm, öncekilerden daha gelişmiş özelliklere
işletim sistemi, çeşitli
sahiptir. Ayrıca Microsoft, Windows 8 sürümünden itibaren tabletlerde de yer
sürümleriyle
almış oldu.
kullanılmaktadır.
Günümüzde dünya üzerindeki kişisel bilgisayarların çoğunda Windows
işletim sistemi, çeşitli sürümleriyle kullanılmaktadır. Genel anlamda, işlemlerin
yapılması ve kullanılması mantığında değişiklik olmadığından, herhangi bir
Windows sürümünü tam olarak kullanabilen bir kullanıcı diğer Windows
sürümlerini de kolay bir şekilde kullanabilmektedir.
Windows, bilgisayarların grafik arayüzlü işletim sistemi olarak tanımlanır. Bir
işletim sisteminin grafiksel olması, işletim sisteminin klavyeden komutlar yazmak
yerine, genellikle fare gibi bir aygıtla ekrandaki simgelerin kullanılmasına imkân
verir. Komutların ezberlenmesi ve doğru olarak yazılması gereğinin olmaması
nedeniyle, grafiksel işletim sistemlerinin öğrenilmesi ve kullanılması daha kolaydır.
WINDOWS, grafik
Böylece kullanıcılar dikkatlerini bilgisayarı kullanmaya değil, yapmak istedikleri iş
arabirimli kişisel
üzerine yoğunlaştırabilirler.
bilgisayarların, grafik
ara yüzlü işletim
sistemidir.
Resim 3. Grafik Arayüzlü İşletim Sistemi Resim 3. Metin Arayüzlü İşletim Sistemi
(Windows 10) (DOS)

WINDOWS 10 - I
Windows 10, Windows işletim sistemlerinin en son versiyonudur. Windows

genel olarak ekran üzerinde fareyle kontrol edilebilen resimler, simgeler,
pencereler ve sözcükler kullanan bir grafiksel kullanıcı arabirimi, basit bir kelime
işlemci ve bir grafik programı, aynı anda birçok belgeyi görüntüleme ve çok sayıda
programı aynı anda çalıştırma gibi birçok imkân sunar. Bu sürüm diğer
versiyonların özelliklerini barındırmakla birlikte birçok yenilik sunmaktadır. Bunlar
aşağıdaki gibidir:
Dokunmatik ekran desteği: Windows 10 ile
gelen en büyük yenilik yeni tasarlanan arayüzdür.
Dokunmatik ekranlar için uyumlu olan Windows
10 arayüzü, tablet bilgisayarların kullanımını
oldukça kolaylaştırmaktadır. İşletim sistemini
tablet modunda görüntülemek için ekranın sağ alt
köşesinde yer alan Bildirimler düğmesine tıklanır
ve görüntülenen panelden Tablet modu seçilir
(Resim 4). Tablet modundaki görünüm Resim 5’te Resim 4. Bildirimler Paneli
gösterilmiştir.
Resim 5. Tablet Modu Görünümü

WINDOWS 10 - I
Windows 10 arayüzü: Windows 8 işletim sisteminde klasik Windows işletim

sistemlerinin arayüzlerinin yerine Windows Phone 7 arayüzüne benzer bir yapı
kullanılmıştır. Ancak masaüstü kullanımı klasik arayüzden daha zor olduğundan
Windows 10 işletim sisteminde tekrar klasik arayüz tercih edilmiştir. Ancak
Windows 8’de yer alan canlı kutucuklar (live tiles) diye adlandırılan bileşenler
Başlat menüsüne yerleştirilmiştir (Resim 6). Bu bileşenler, bilinen simgelerle aynı
mantıkta çalışmaktadır. Canlı kutucuklar, simgelerle aynı işlevleri yapabiliyorken
aynı zamanda e-posta, hava durumu gibi anlık bilgileri de üzerlerinde
gösterebilmektedirler. Ayrıca Başlat menüsünden; sık kullanılan uygulamalara,
kişilere, web sitelerine, klasörlere veya kullanıcı tarafından eklenen diğer öğelere
hızlaca erişim sağlanmaktadır.
Masaüstündeyken
başlangıç düğmesine
sağ tıklanarak Güç
Seçenekleri, Görev
Yöneticisi, Denetim
Masası ve Aygıt
Yöneticisi gibi hızlı
ayarlara erişilebilir.
Resim 6. Windows 10 Masaüsütü Arayüzü

Başlangıç menüsündeki canlı kutucuklarda sosyal platform güncellemeleri,
uygulama bildirimleri, yeni e-postalar, takvim hatırlatmaları gibi birçok bilgi
herhangi bir uygulama açılmadan görüntülenir. Bu kutucuklar kullanıcılara göre
kişiselleştirilebilir. Windows 10’da başlat menüsünü görüntülemenin birkaç yolu
vardır. Bunlar:
Ekranın sol alt köşesindeki Windows
logo düğmesine dokunma veya tıklama
(Resim 7),
Resim 7. Windows Logo Düğmesi
Klavyede bulunan Windows logo tuşunu kullanma

(Resim 8),
Resim 8. Windows Logo Tuşu

WINDOWS 10 - I
Windows 10 işletim sisteminde eski sürümlerde yer almayan zaman çizelgesi

görünümü bir yenilik olarak göze çarpmaktadır. Görev görünümü olarak da
adlandırılan bu görünüme geçmek için klavyeden Windows logo tuşuyla beraber
Tab tuşu kullanılmalı ya da görev çubuğunda yer alan görev görünümü düğmesi
kullanılmalıdır. Bu görünümde yeni masaüstü ekranları oluşturulabilir, açık olan
uygulamalar arasında geçiş yapılabilir ve sağ tarafta bulunan zaman çizelgesi
sayesinde daha önce kullanılan belgelere tarih sıralı erişilebilir (Resim 9).
Resim 9. Zaman Çizelgesi Görünümü

Microsoft Store (Mağaza): Uygulamalar, Windows 10’u masaüstü işletim
sisteminden çok mobil bir işletim sistemi olarak öne çıkarmaktadır. Uygulamalar,
Microsoft Store (Mağaza) üzerinden yüklenebilir (Resim 10). Bunun yanında
Windows kurulduğunda öntanımlı olarak posta, müzik, videolar, fotoğraflar,
oyunlar gibi birçok uygulama yerleşik olarak bulunmaktadır.
Resim 10. Microsoft Store (Mağaza)

WINDOWS 10 - I
Ekran kilidi ve resimli parola: Windows 10 işletim sisteminde, mobil

aygıtlarda olduğu gibi ekran kilidi olarak herhangi bir resim kullanılabilir (Resim
11). Kilit olarak kullanılacak resim üzerindeki üç farklı noktaya dokunularak
oluşturulan şekil parola olarak kullanılabilmektedir.
Resim 11. Resimli Parola

Aygıt uyumluluğu: Windows 10 işletim sistemi masaüstü bilgisayarların
yanısıra mobil aygıtlarda da kullanılabilecek şekilde tasarlanmıştır. Windows 10
kullanıcı arayüzü, kullanıldığı aygıtın ekran boyutlarına göre otomatik olarak
ayarlanır.
Windows 10’daki bu yeniliklere bazı kullanıcıların alışması güç olabilir. Ancak
bu işletim sistemi Windowsun alt sürümleriyle uyumlu olduğundan Windows 10
arayüzünün yanısıra gelenekselleşmiş masaüstü arayüzü de kullanılabilmektedir.
Ayrıca Windows 10 ile kullanıcılar, bilgisayarlarını eski Windows sürümlerine göre
çok daha hızlı açıp kapatabilmekte, yeni arayüzü ile uygulamalar, yazılımlar ve
belgeler arasında daha rahat ve hızlı bir şekilde gezinebilmektedirler.
Resim 12. Windows 10 Aygıt Uyumluluğu

WINDOWS 10 - I
WİNDOWS 10’U KİŞİSELLEŞTİRME

Kullanıcılar, işletim sistemlerini kendi zevk ve
alışkanlıklarına göre kişiselleştirmek ister. Masaüstü
arkaplanı resmi, başlangıç ekranı rengi, uygulama
sesleri gibi birçok özellik kullanıcı isteğine göre
ayarlanabilir. Bunun için başlat menüsünün sol alt
köşesinde yer alan Ayarlar (Resim 13) düğmesi
tıklanır ve açılan Windows Ayarları penceresinden
işletim sistemi kişiselleştirilebilir (Resim 14).
Windows ayarları penceresinden sistem,
cihazlar, telefon, kullanıcı hesapları uygulamalar, ağ
ve internet gibi birçok bileşene yönelik ayar
Resim 13. Ayarlar Düğmesi
yapılabilir. Ayrıca bu pencerede Windowsun eski
sürümlerinden alışık olduğumuz Denetim Masasına benzer görevler yerine
getirilebilir. Denetim masasına ilişkin ayarlara Ünite 6’da detaylı bir şekilde
değinilecektir.
Resim 14. Windows Ayarları

WINDOWS 10 - I
MASAÜSTÜ
Windows 10 işletim sistemi açıldığında kullanıcıları yenilenen arayüzüyle
Masaüstü ekranı karşılamaktadır (Resim 15). Masaüstünde en çok simgeler dikkat
çeker. Simgeler dosya, klasör ve kısayolları temsil eden küçük resimlerdir. İkon
(icon) olarak da adlandırılan simgeler tanımlayıcı isimlerle görülür.
Resim 15. Masaüstü
Bilgisayar kullanılırken herhangi bir ekrandan masaüstü görünümüne

dönmek için aşağıdaki işlemlerden herhangi biri kullanılabilir:
• Görev çubuğunun sağ alt köşesindeki kutucuğa tıklamak
• Klavyeden Windows logo tuşu+D tuş bileşeni kullanmak

Masaüstü görünümü kullanılan bilgisayara yüklü programlara ve
kişiselleştirilmiş arka plan görüntülerine göre değişiklik gösterebilir. Ancak tüm
masaüstlerinde ortak olan öğeler ve bölümler vardır.
Görev Çubuğu: Standart olarak ekranın alt kısmına konumlandırılmış ve
Masaüstü ekranının bir köşesinden diğer bir köşesine kadar uzanan çubuktur.
Açık olan ve çalışan Başlangıç ekranı düğmesi, program veya uygulama simgeleri, tarih-saat bilgisi ve
programlar, görev bildirim simgeleri görev çubuğu üzerinde bulunur (Resim 16).
çubuğu üzerinde Açık olan ve çalışan dosya, program veya uygulamalar, görev çubuğu
vurgulanarak üzerinde düğme şeklinde görünür. Bu düğmeler kullanılarak istenilen dosya,
gösterilmektedir. program veya uygulamaya erişilebilir.
Resim 16. Görev Çubuğu

WINDOWS 10 - I
Görev çubuğunun konumu kullanıcı tarafından değiştirilebilir. Bu işlem görev

çubuğu sağ tuş menüsünden görev çubuğunun kilidi kaldırıldıktan sonra herhangi
bir boş alandan fare ile tutularak ekranın diğer bir kenarına sürüklenmesiyle
gerçekleşir. Görev çubuğunun bir kenarında başlangıç ekranı düğmesi bulunurken
diğer kenarında ise tarih ve saat bilgilerinin ve hafızada sürekli yerleşik çalışan
program simgeleri yer aldığı bildirim alanı bulunmaktadır.
Bu Bilgisayar Penceresi
Bilgisayarda bulunan sabit disk, disket sürücü ve CD
sürücüleri ile diğer saklama ünitelerine Bu Bilgisayar penceresinden
erişilebilir. Ayrıca Müzikler, Belgeler, Resimler, Videolar, 3D
Bu bilgisayar penceresi, Nesneler, İndirilenler ve Masaüstü klasörlerine de bu pencereden
bilgisayarda bulunan, erişilebilir (Resim 17).
hard disk, disket sürücü
ve CD sürücüleri ile
diğer saklama
ünitelerine ulaşmayı
sağlayan klasördür.
Resim 17. Bu Bilgisayar

WINDOWS 10 - I
Bilgisayarda bulunan tüm dosya ve klasörlere göz atmak için kullanılan Bu

Bilgisayar penceresi Dosya Gezgini olarak da adlandırılabilir. Aşağıda örnek bir
dosya gezgini penceresi numaralandırılarak gösterilmiştir (Resim 18):
Resim 18. Dosya Gezgini
1. Sol Bölme: Bilgisayarda bulunan klasörler, bilgisayara bağlı cihazlar ve

sürücüler ile ağda bulunan diğer bilgisayarlar gibi her konuma
erişebilmek için kullanılan alandır. Gezinti bölmesi olarak da adlandırılan
bu alan, içerisinde yer alan konumlara hızlı bir şekilde erişim sağlamak
için kullanılmaktadır.
2. Geri, İleri ve Yukarı Düğmeleri: Görüntülenen son konumaveya arama
sonuçlarına dönmek için Geri düğmesi, sonraki konuma gitmek için İleri
düğmesi kullanılır. Görüntülenen klasörün kaydedildiği konumun açılması
için de Yukarı düğmesi kullanılır.
3. Şerit: Kopyalama, taşıma, öğeleri e-posta ile gönderme veya görünümü
değiştirme gibi birçok işlem şerit üzerinden gerçekleştirilebilir. Şeritte
bulunan sekmeler seçili öğe için geçerli olan ek görevleri gösterecek
şekilde tasarlanmıştır. Şeridi göstermek/gizlemek için dosya gezginin sağ
üst kısmında bulunan ok kullanılabilir. Ayrıca CTRL+F1 tuş bileşeni
kullanılarak da şerit gizlenebilir ya da gösterilebilir.

WINDOWS 10 - I
4. Adres Çubuğu: Herhangi bir konuma gitmek ya da konumu seçmek için

kullanılır. Adres çubuğunda listelenen her bir klasör isminin üzerine
tıklanarak bu konuma doğrudan erişim sağlanabilir. Ayrıca adresin
bulunduğu klasör isimlerinin yan tarafında bulunan ok işaretine
tıklanarak o depolama alanındaki diğer klasörlerin listesine de erişilebilir.
Bu listede içindeki dosya ve klasörlerin görüntülendiği klasör kalın
harflerle yazılarak vurgulanır (Resim 19).
Resim 19. Adres Çubuğu

5. Dosya Listesi: Geçerli klasörün içeriğinin ve arama sonuçlarının
görüntülendiği bölümdür.
6. Sütun Başlıkları: Sütun başlıkları Ayrıntılar görünümünde görüntülenir.
Sütun başlıkları sayesinde dosyalar veya klasörler Ad, Değiştirme Tarihi,
Tür ve Boyut gibi kriterlere göre sıralanabilir.
7. Arama Kutusu: Pencerede listelenen dosya ve klasörler içerisinde çeşitli
anahtar kelimeler yardımıyla arama işlemi yapmak için arama kutusu
kullanılır. Arama kutusu tıklandığı anda şeritte Arama Araçları bağlamsal
Arama filtreleri dosya
sekmesi görüntülenir (Resim 20).
veya klasörün belirli
özelliklere göre arama
yapılmasını
sağlamaktadır.
Resim 20. Arama Araçları Bağlamsal Sekmesi

Arama Araçları bağlamsal sekmesindeki seçenekler yardımıyla
aramalara Değiştirme tarihi, tip, tür ve boyut gibi arama filtreleri eklemek
mümkündür. Arama filtreleri bir dosya veya klasörün belirli bir özelliğine
göre arama yapılmasını sağlar. Bu sayede daha hızlı bir arama işlemi
gerçekleştirilebilir. Arama filtrelerinden herhangi biri seçildiğinde bu

WINDOWS 10 - I
filtreye ilişki seçenekler görüntülenmekte ve filtreleme kriterlerinin

belirlenmesi istenmektedir.
Arama kutusunda arama yapmak için anahtar kelimelerin yazılıp ENTER
tuşunun kullanılması yeterlidir. Ayrıca arama kutusu karakter değişimine
duyarlı olduğu için her bir karakter değişiminde liste yenilenmekte ve
anahtar kelimeyle tutarlı olan nesneler görüntülenmektedir.
Aranan dosya adı tam olarak bilinmiyorsa “*” ve “?” olarak iki joker
karakter kullanılabilir.
Arama kutusu karakter “*” karakteri bilinmeyen bir grup karakteri ifade ederken,
değişimine duyarlı “?” karakteri bilinmeyen tek bir karakteri ifade eder.
olduğu için her bir
Örneğin; arama kutusuna:
karakter değişiminde
liste yenilenmekte ve “*mir*” anahtar kelimesinin yazılması dosya ismi içerisinde “mir” ifadesi
anahtar kelimeyle geçen nesnelerin listelenmesini sağlar.
tutarlı olan nesneler “?nes“ anahtar kelimesinin yazılması 4 karakterden oluşan dosya isminin
görüntülenmektedir. son 3 karakterinin “nes” olan nesnelerin listelenmesini sağlar.
“b*.d*“ şeklindeki bir arama ölçüsü, adı B ile uzantısı D ile başlayan tüm
dosyaların listelenmesini sağlar (Ör: belgem.docx).
Örnek
•Arama araçları bağlamsal sekmesindeki "tür", "boyut" gibi kriterler

kullanılarak istenilen sonuca daha hızlı bir şekilde ulaşılabilir. Word, Excel
gibi programlarla üretilen dosyaları ararken "tür" listesinden "belge" kriteri
seçilerek sadece o tip dosyaların görüntülenmesi sağlanacaktır. Ayrıca
bilgisayarınıza üç gün önce indirdiğiniz bir resim dosyasını bulmak
istiyorsanız "tür" olarak "resim", "değiştirme tarihi" olarak da "bu hafta"
seçimleri yapıldığında, arama sonuçlarında sadece bilgisayara bir hafta
boyunca kaydedilmiş resim türündeki dosyalar görüntülenecektir.
8. Durum Çubuğu: Bir konumda bulunan öğelerin toplam sayısını ya da

seçili öğelerin sayısının ve toplam boyutlarının görüntülendiği bölümdür.
9. Ayrıntılar/Önizleme Bölmesi: Seçili dosyaya ilişkin yaygın özellikler
Ayrıntılar bölmesinde görüntülenir. Ayrıntılar bölmesini görüntülemek
için şeritte yer alan Görünüm sekmesinden Ayrıntılar bölmesi seçeneği
kullanılır. Benzer şekilde Önizleme bölmesi de seçili dosya içeriğinin
görüntülendiği alandır. Bu bölmeyi görüntülemek için de Ayrıntılar
bölmesindeki yolun aynısı izlenebilir.

WINDOWS 10 - I
Dosya gezginindeki şerit yapısında Giriş, Paylaş ve Görünüm adında 3 sekme

bulunmaktadır. Bu sekmeler sayesinde dosya ve klasörlerle ilgili birçok işlem kolay
bir şekilde gerçekleştirilebilmektedir. Sekmeler, gruplardan oluşmaktadır ve benzer
görevleri yerine getiren komutlar aynı grup içerisinde yer almaktadır.
Giriş sekmesi: Pano, Düzenle, Yeni, Aç ve Seç olmak üzere toplam 5 gruptan
oluşmaktadır. Bu sekmedeki seçenekler yardımıyla dosya veya klasörler seçilebilir,
kopyalanabilir, başka bir konuma taşınabilir, silinebilir veya yeniden adlandırılabilir.
Ayrıca yeni bir belge veya klasör oluşturma işlemleri de bu sekmedeki seçenekler
kullanılarak yapılabilir (Resim 21).
Resim 21. Giriş Sekmesi
Paylaş sekmesi: Gönder ve Bununla paylaş gruplarından oluşan bu

sekmedeki seçenekler yardımıyla seçili öğe ya da öğeler bir e-posta eki olarak
gönderilebilir, sıkıştırılabilir, bir diske yazdırılabilir veya başkalarıyla paylaşılabilir.
Ayrıca Gelişmiş Güvenlik seçeneği kullanılarak da dosya paylaşım ayarları
özelleştirilebilir (Resim 22).
Resim 22. Paylaş Sekmesi
Görünüm sekmesi: Bölmeler, Düzen, Geçerli görünüm ve Göster/Gizle olmak

üzere 5 gruptan oluşmaktadır. Bölmeler grubundaki seçenekler gezinti, ayrıntılar
ve önizleme bölmelerinin görünürlük özelliklerini belirler. Diğer gruplar ise dosya
listesindeki öğelerin simge boyutlarının büyüklüğünü ve neye göre sıralanacağını
belirlemede kullanılan seçenekleri barındırır (Resim 23).
Resim 23. Görünüm Sekmesi

WINDOWS 10 - I
Bu bilgisayar penceresi kullanılarak

sürücü özellikleri hakkında bilgi almak da
mümkündür. Bu bilgisayar penceresinde
listelenen sürücü isimlerinin üzerine sağ
tıklanarak görüntülenen sağ tuş
menüsünde bulunan Özellikler seçeneği
kullanılarak, sürücü bilgilerinin yer aldığı
bir iletişim kutusu görüntülenir (Resim
24). Bu iletişim penceresinden sürücünün
disk alanı hakkında bilgi edinilebilir,
sistem hataları denetlenebilir, güvenlik
ayarları düzenlenebilir veya paylaşım
seçenekleri özelleştirilebilir.
Ayrıca masaüstünde yer alan Bu
bilgisayar simgesi sağ tuş menüsündeki
Özellikler seçeneği ile Sistem penceresinin Resim 24. Sürücü Özellikleri
görüntülenmesi sağlanır. Bu pencere
yardımıyla bilgisayarda yüklü olan işletim sistemi bilgisine, işlemci özellikleri ve ana
bellek boyutu gibi bilgilere erişilebilmektedir (Resim 25).
Resim 25. Sistem Penceresi

Bireysel Etkinlik
•Herhangi bir dosya gezgininden C sürücüsünü açınız.

•Bu konumda yeni bir klasör ve bunun altında kendi isminizle kayıtlı bir
Word belgesi oluşturunuz.
•Masaüstüne gelerek kaydettiğiniz dosyayı tür, değiştirme tarihi gibi
kriterleri ve "*", "?" joker karakterlerini kullanarak arayınız.
•Dosyayı bulduktan sonra, yeni oluşturduğunuz klasör ve dosyayı geri
dönüşüm kutusuna göndermeden bilgisayardan siliniz.
WINDOWS 10 - I
Geri Dönüşüm Kutusu

Bilgisayardan silinen dosya ve klasörlerin tekrar geri
alınabilmesi için tutuldukları klasördür. Geri dönüşüm kutusuna
gönderilen nesneler bilgisayardan tamamen silinmez. İstenildiği
zaman geri yükleme işlemi yapılarak silinen dosyalar tekrar kullanılabilir. Silinen
nesnelerin geri yüklenmesi için geri dönüşüm kutusu simgesi çift tıklanarak açılan
pencereden kurtarılacak öğe ya da öğeler seçilir ardından seçili öğeleri geri yükle
komutu kullanılır (Resim 26).
Resim 26. Geri Dönüşüm Kutusu Özellikleri
Bilgisayardan silinen tüm dosya ve klasörler otomatik olarak geri dönüşüm

kutusuna gönderilmektedir. Sabit diskin belirli bir kısmı geri dönüşüm kutusunun
kullanımı için ayrılır. Varsayılan değer
Geri dönüşüm olarak bu kısım, sabit diskin %10’luk bir
kutusunun kapasitesi bölümüdür. Ancak bu yüzde, artırılıp
kutu simgesinin sağ tuş azaltılabilir. Geri dönüşüm kutusunun
menüsündeki özellikler kapasitesini ayarlamak için geri dönüşüm
seçeneği yardımıyla kutusu simgesinin sağ tuş menüsündeki
ayarlanabilir. özellikler seçeneği kullanılır. Özel boyut
alanına istenilen değer verilerek atama
yapılabilir (Resim 27).
Herhangi bir nesne silinirken shift
tuşu basılı tutulursa, geri dönüşüm kutusu
kullanılmaz, nesne doğrudan geri alma
imkânı olmayacak şekilde kalıcı olarak
silinir. Resim 27. Geri Dönüşüm Kutusu
Özellikleri

WINDOWS 10 - I
•Bilgisayar sistemlerinde kullanılan temel yazılım, işletim sistemidir.

Özet
•Genel olarak işletim sistemleri; merkezi işlem birimini farklı işlere
yönlendirmek, anabelleği yönetmek, harici kayıt cihazlarını yönetmek,
giriş/çıkış birimlerini kontrol etmek, bilgisayar sisteminin güvenliğini ve
kontrolünü sağlamak vb. işlemleri yerine getirmektedir.
•Windows 10 işletim sistemi daha önceki Windows sürümleri gibi
temelde pencereler üzerinden işlemlerin yapılmasının yanısıra yeni bir
kullanıcı arayüzüne sahiptir. Ayrıca görev görünümü sayesinde de yeni
masaüsütü ekranları eklenebilir, açık olan uygulamalar arasında geçiş
yapılabilir ve eski tarihlerde açılan belgelere erişilebiliir.
•Windows işletim sistemlerinde bilgiler dosyalar içerisinde saklanmakta
ve dosyalar klasörlenebilmektedir. Tüm dosya ve klasörler bir sürücü
altında yer almaktadır.
•Temel olarak pencere yapısı üzerine kurulan Windows 10 işletim
sisteminde "Bu bilgisayar" penceresi kullanılarak bilgisayardaki tüm
dosya ve klasörlere arişilebilir ve bunlar içerisinde arama yapılabilir.
•Bilgisayardan silinen dosya ve klasörler geri dönüşüm kutusunda
tutulur. Bu dosya ve klasörlerin tekrar geri alınabilmesi için Geri
Dönüşüm Kutusu penceresinde yer alan bileşenler kullanılabilir.
• Geri dönüşüm kutusunun kapasitesini ayarlamak için geri dönüşüm
kutusu simgesinin sağ tuş menüsündeki özellikler seçeneği kullanılır.
Özel boyut alanına istenilen değer verilerek atama yapılabilir.
•Herhangi bir nesne silinirken shift tuşu basılı tutulursa, geri dönüşüm
kutusu kullanılmaz, nesne doğrudan geri alma imkânı olmayacak şekilde
kalıcı olarak silinir.
•Windows 10 işletim sisteminde masaüstü arkaplanı resmi, başlangıç
ekranı rengi, uygulama sesleri gibi birçok özellik kullanıcı isteğine göre
özelleştirilebilir.
•Windows 10 işletim sistemi çalıştırıldığında kullanıcıları masaüstü
görünümü karşılamaktadır.
•Masaüstü görünümü kullanılarak, kullanıcılar çeşitli programları
çalıştırabilir, dosya ve klasörlere erişim sağlayabilir veya internet vb. ağ
yapılarına ulaşabilir.
•Masaüstü ekranının bir köşesinden diğer bir köşesine kadar uzanan
çubuk Görev Çubuğu olarak adlandırılmaktadır.
•Başlangıç ekranı düğmesi, program veya uygulama simgeleri, tarih-saat
bilgisi ve bildirim simgeleri görev çubuğu üzerinde bulunur.
•Windows 10 ile gelen en büyük yenilik yeni tasarlanan arayüzdür.
Dokunmatik ekranlar için uyumlu olan Windows 10 arayüzü, tablet
bilgisayarların kullanımını oldukça kolaylaştırmaktadır. Görev çubuğu
üzerinde bulunan bildirim düğmesi tıklanarak açılan panelden tablet
modu görünümüne geçilebilir.

WINDOWS 10 - I
1. I. Dosya
Değerlendirme II. Sürücü
sorularını sistemde ilgili III. Klasör
ünite başlığı altında yer Yukarıdaki nesnelerin hiyerarşik yapısı hangi seçenekte doğru olarak
alan “bölüm sonu testi” verilmiştir?
bölümünde etkileşimli a) II – III – I
olarak b) II – I – III
cevaplayabilirsiniz. c) I – II – III
d) I – III – II
e) II – I – III
2. Bilgisayarda arama yaparken son üç harfi “AÖF”, uzantısı “.docx” olan

dosyanın arama kriteri aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
a) ATAAÖF.docx
b) *AÖF*.*docx
c) *AÖF.docx
d) AÖF***.docx
e) AÖF.***
3. Ekranın anlık görüntüsünü panoya kopyalamak için kullanılan tuş

a) Scroll Lock
b) Space Bar
c) Print Screen
d) Back Space
e) Pause/Break
4. I. Yüklü olan işletim sistemi bilgisi

II. İşlemci özellikleri
III. Ana bellek boyutu
Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri sistem penceresinden
görüntülenebilir?
a) Yalnız I
b) Yalnız II
c) I ve II
d) II ve III
e) I, II ve III

WINDOWS 10 - I
5. Bilgisayar kullanılırken herhangi bir ekrandan masaüstü görünümüne dönmek

için aşağıdaki tuş bileşenlerinden hangisi kullanılmalıdır?
a) +A
b) +B
c) +C
d) +D
e) +M
6. Yeni masaüstü ekranlarının oluşturulabilmesine, açık olan uygulamalar

arasında geçiş yapılabilmesine ve daha önce kullanılan belgelere
erişilebilmesine olanak sağlayan görünüm aşağıdakilerden hangisidir?
a) Metin arayüzlü görünüm
b) Grafik arayüzlü görünüm
c) Masaüstü görünümü
d) Tablet modu görünümü
e) Görev görünümü
7. I. Nesneleri doğrudan silmek için Shift+Delete tuş bileşeni kullanılır.

II. Geri dönüşüm kutusuna gönderilen nesneler bilgisayardan tamamen silinir.
III. Geri dönüşüm kutusunun disk kullanım alanı değiştirilemez.
Geri dönüşüm kutusuna ilişkin yukarıdaki ifadelerden hangisi ya da hangileri
doğrudur?
a) Yalnız I
b) Yalnız II
c) I ve II
d) II ve III
e) I, II ve III
8. ………………, geçerli klasörün içeriğinin ve arama sonuçlarının görüntülendiği

bölümdür.
Cümlesindeki boşluğa aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
a) Şerit
b) Gezinti bölmesi
c) Ayrıntılar bölmesi
d) Dosya listesi
e) Önizleme bölmesi

WINDOWS 10 - I
9. I. Mobil aygıtlarda kullanılabilir.

II. Eski Windows sürümlerine göre daha yavaş açılır.
III. Dokunmatik ekran desteğine sahiptir.
Windows 10 işletim sistemiyle ilgili yukarıdaki ifadelerden hangisi ya da
hangileri doğrudur?
a) Yalnız I
b) Yalnız II
c) I ve III
d) II ve III
e) I, II ve III
10. Açık olan ve çalışan program veya uygulamalar ………….. üzerinde düğme
şeklinde görünmektedir.
a) Adres çubuğu
b) Görev çubuğu
c) Durum çubuğu
d) Bildirim alanı
e) Sütun başlıkları
Cevap Anahtarı
1.a, 2.c, 3.c, 4.e, 5.d, 6.e, 7.a, 8.d, 9.c, 10.b

WINDOWS 10 - I
[1] Microsoft (2018). Windows, https://www.microsoft.com/tr-tr/windows Erişim
tarihi: 20.07.2018

WINDOWS 10 - I
UZUN ÖZET
Ders Adı: Temel Bilgi Teknolojileri - I
Ünite No ve Adı: 4 / Windows 10 - I
WINDOWS 10 - I
Bilgisayarlar, belli donanım birimlerinin bir araya getirilmesiyle
oluşturulur. Bu donanım birimlerinin çeşitli amaçlara yönelik işleri yerine
getirebilmeleri için yazılımlara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu ihtiyaç kapsamındaki
en temel yazılım, bilgisayarların çalışabilmesini sağlayan işletim sistemidir.
Genel olarak işletim sistemleri; merkezi işlem birimini farklı işlere yönlendirmek,
anabelleği yönetmek, harici kayıt cihazlarını yönetmek, giriş/çıkış birimlerini
kontrol etmek, bilgisayar sisteminin güvenliğini ve kontrolünü sağlamak vb.
işlemleri yerine getirmektedir. Bu yazılımlar olmaksızın bilgisayar sistemlerini
düşünmek imkânsızdır.
Dünyada kullanılan en yaygın işletim sistemlerinden biri Windows işletim
sistemidir. Windows işletim sistemi donanım birimlerini yönlendiren
yazılımların çalışması için ortam sağlar ve yazılım – donanım iletişimini yönetir.
Diğer işletim sistemlerinde olduğu gibi Windows işletim sistemi de bilgileri
dosya, klasör ve sürücü adı verilen yapılar altında saklar ve yönetir.
SÜRÜCÜ, KLASÖR VE DOSYA KAVRAMLARI

Sürücü: Bilgisayar sistemi üzerinde veri saklamak için kullanılan yapıdır.
Bilgisayarda çalışan sabit disk sürücüsü, CD sürücü, disket sürücüsü gibi çeşitli
sürücüler bulunmakata ve her bir sürücü C, D, E gibi harflerle
adlandırılmaktadır..
Klasör: Klasörler, disk üzerindeki dosyaların ve alt klasörlerin organize
edilmesinde kullanılan yapılardır. Bir klasöre birden fazla dosya ve alt klasör
eklenebilir. Böylece belirli bir amaç için oluşturulmuş dosya yapısı ve klasörler
kategorize edilebilir. Windows işletim sisteminde klasörler bir ağaç şeklinde
düzenlenir.
Dosya: Bilgisayarda bilgiler dosyalar halinde saklanır. Dosyalar, veri
dosyaları (belgeler) ve program dosyaları olmak üzere iki kısma ayrılır. Veri
dosyaları uygulama yazılımları tarafından oluşturulan ve kullanılan verileri
içerirken, program dosyaları ise bilgisayarın görevlerini yerine getirmesi için
takip ettiği komutları barındırmaktadır. Genel olarak dosyalar kullanıldıkları
programların vermiş oldukları uzantılara sahiptirler.

WINDOWS 10 - I
WINDOWS’A GİRİŞ
Günümüzde dünya üzerindeki kişisel bilgisayarların çoğunda Windows
işletim sistemi, çeşitli sürümleriyle kullanılmaktadır. Genel anlamda, işlemlerin
yapılması ve kullanılması mantığında değişiklik olmadığından, herhangi bir
Windows sürümünü tam olarak kullanabilen bir kullanıcı diğer Windows
sürümlerini de kolay bir şekilde kullanabilmektedir.
Windows 10, Windows işletim sistemlerinin en son versiyonudur.
Windows genel olarak ekran üzerinde fareyle kontrol edilebilen resimler,
simgeler, pencereler ve sözcükler kullanan bir grafiksel kullanıcı arabirimi, basit
bir kelime işlemci ve bir grafik programı, aynı anda birçok belgeyi görüntüleme
ve çok sayıda programı aynı anda çalıştırma gibi birçok imkân sunar. Bu sürüm
diğer versiyonların özelliklerini barındırmakla birlikte dokunmatik ekran desteği,
zaman çizelgesi, tablet modu görünümü gibi birçok yenilik sunmaktadır.
Windows 10 işletim sisteminde eski sürümlerde yer almayan zaman
çizelgesi görünümü bir yenilik olarak göze çarpmaktadır. Görev görünümü
olarak da adlandırılan bu görünüme geçmek için klavyeden Windows logo
tuşuyla beraber Tab tuşu kullanılmalı ya da görev çubuğunda yer alan görev
görünümü düğmesi kullanılmalıdır. Bu görünümde yeni masaüstü ekranları
oluşturulabilir, açık olan uygulamalar arasında geçiş yapılabilir ve sağ tarafta
bulunan zaman çizelgesi sayesinde daha önce kullanılan belgelere tarih sıralı
erişilebilir.
WİNDOWS 10’U KİŞİSELLEŞTİRME

Kullanıcılar, işletim sistemlerini kendi zevk ve alışkanlıklarına göre
kişiselleştirmek ister. Masaüstü arkaplanı resmi, başlangıç ekranı rengi,
uygulama sesleri gibi birçok özellik kullanıcı isteğine göre ayarlanabilir. Bunun
için başlat menüsünün sol alt köşesinde yer alan Ayarlar düğmesi tıklanır ve
açılan Windows Ayarları penceresinden işletim sistemi kişiselleştirilebilir.
Windows ayarları penceresinden sistem, cihazlar, telefon, kullanıcı hesapları
uygulamalar, ağ ve internet gibi birçok bileşene yönelik ayar yapılabilir.
MASAÜSTÜ
Windows 10 işletim sistemi açıldığında kullanıcıları yenilenen arayüzüyle
Masaüstü ekranı karşılamaktadır. Masaüstünde en çok simgeler dikkat çeker.
Simgeler dosya, klasör ve kısayolları temsil eden küçük resimlerdir. İkon (icon)
olarak da adlandırılan simgeler tanımlayıcı isimlerle görülür.

WINDOWS 10 - I
Bu Bilgisayar Penceresi
Bilgisayarda bulunan sabit disk, disket sürücü ve CD sürücüleri ile diğer
saklama ünitelerine Bu Bilgisayar penceresinden erişilebilir. Ayrıca Müzikler,
Belgeler, Resimler, Videolar, 3D Nesneler, İndirilenler ve Masaüstü klasörlerine
de bu pencereden erişilebilir.
Bu bilgisayar penceresi kullanılarak sürücü özellikleri hakkında bilgi almak
da mümkündür. Bu bilgisayar penceresinde listelenen sürücü isimlerinin üzerine
sağ tıklanarak görüntülenen sağ tuş menüsünde bulunan Özellikler seçeneği
kullanılarak, sürücü bilgilerinin yer aldığı bir iletişim kutusu görüntülenir. Bu
iletişim penceresinden sürücünün disk alanı hakkında bilgi edinilebilir, sistem
hataları denetlenebilir, güvenlik ayarları düzenlenebilir veya paylaşım
seçenekleri özelleştirilebilir.
Geri Dönüşüm Kutusu

Bilgisayardan silinen dosya ve klasörlerin tekrar geri alınabilmesi için
tutuldukları klasördür. Geri dönüşüm kutusuna gönderilen nesneler
bilgisayardan tamamen silinmez. İstenildiği zaman geri yükleme işlemi yapılarak
silinen dosyalar tekrar kullanılabilir. Silinen nesnelerin geri yüklenmesi için geri
dönüşüm kutusu simgesi çift tıklanarak açılan pencereden kurtarılacak öğe ya
da öğeler seçilir ardından seçili öğeleri geri yükle komutu kullanılır.

WINDOWS 10 - I
DENEME TESTİ
1. Bilgileri dosya, klasör ve sürücü adı verilen yapılar altında saklayan ve
yazılım donanım iletişimini yöneten yazılımlara ne ad verilir?
a) Özel amaçlı yazılımlar
b) Genel amaçlı yazılımlar
c) Uygulama yazılımları
d) İşletim sistemi yazılımları
e) Veritabanı yazılımları
2. Uygulama yazılımları tarafından oluşturulan verileri ve bilgisayarın

görevlerini yerine getirmesi için takip ettiği komutları içeren yapıya ne ad
verilir?
a) Sürücü
b) Klasör
c) Dosya
d) Program
e) Yazılım
3. Windows 10 işletim sisteminde özellikle mobil aygıtlar için dokunmatik

ekran desteği sağlayan ve daha kolay bir kullanım sağlayan görünüm
a) Metin arayüzlü görünüm
b) Grafik arayüzlü görünüm
c) Masaüstü görünümü
d) Görev görünümü
e) Tablet modu görünümü
4. Yeni masaüstü ekranlarının oluşturulabilmesine, açık olan uygulamalar

arasında geçiş yapılabilmesine ve daha önce kullanılan belgelere
erişilebilmesine olanak sağlayan zaman çizelgesi görünümü için aşağıdaki
tuş bileşenlerinden hangisi kullanılır?
a) + TAB
b) + ALT
c) + ALT GR
d) + SHIFT
e) + CTRL

WINDOWS 10 - I
5. Başlangıç ekranı düğmesi, program veya uygulama simgeleri, tarih-saat

bilgisi ve bildirim simgelerinin yer aldığı masaüstü bileşeni aşağıdakilerden
hangisidir?
a) Başlat menüsü
b) Görev çubuğu
c) Bu bilgisayar penceresi
d) Bildirimler paneli
e) Zaman Çizelgesi
6. Dosya gezgininde kopyalama, taşıma, veya görünümü değiştirme gibi birçok

işlemin yapılabildiği şerit alanını gizlemek/göstermek için kullanılan tuş
bileşeni aşağıdakilerden hangisidir?
a) CTRL + F1
b) CTRL + F2
c) CTRL + F3
d) CTRL + F4
e) CTRL + F5
7. Bilgisayar üzerinde herhangi bir konuma gitmek ya da konumu seçmek için

kullanılan dosya gezgini bileşeni aşağıdakilerden hangisidir?
a) Sol bölme
b) Dosya listesi
c) Şerit
d) Durum çubuğu
e) Adres çubuğu
8. Dosya gezgininde arama yapılırken dosya adının tam bilinmediği durumlarda

kullanılan ve bilinmeyen bir grubu ifade eden joker karakter aşağıdakilerden
hangisidir?
a) ?
b) *
c) !
d) :
e) /

WINDOWS 10 - I
9. Bilgisayarda arama yaparken “*AÖF.docx” şeklinde girilen kriterle ağaşıdaki

sonuçlardan hangisi dosya listesinde göründülenir?
a) AÖFATA.docx
b) ATAAOF.docx
c) ATAAÖF.docx
d) AÖF.doc
e) AOF.doc
10. Bilgisayardan herhangi bir nesnenin geri dönüşüm kutusuna gönderilmeden

doğrudan silinmesi için silme işlemi sırasında aşağıdaki tuşlardan hangisine
basılmalıdır?
a) DELETE
b) ALT
c) ALT GR
d) SHIFT
e) CTRL
Cevap Anahtarı
1.D, 2.C, 3.E, 4.A, 5.B, 6.A, 7.E, 8.B, 9.C, 10.D

WINDOWS 10 - I
EK - 1
FARE KULLANIMI
Fareler Windows’un vazgeçilmez veri giriş araçlarıdır. Farenin etkin bir
şekilde kullanımı Windows 10’un kullanımını kolaylaştıracaktır.
WINDOWS’un Ekranda görüntülenen tüm öğeler, fare aracılığıyla yönetilebilir. Bu durum,

vazgeçilmez yardımcı hiçbir komutu ezberlemeden işletim sistemini kullanabilme olanağı verir. Ekranda
giriş aracı, farelerdir. görülen ok şeklindeki fare simgesine İmleç ya da İşaretçi denir. Ekrandaki imlecin
Başlangıçta, kullanıcının hareketi, farenin hareketiyle doğru orantılıdır.
sağ eli ile fareyi Fare üzerinde iki veya üç düğme bulunur. Bu düğmelerden birisi sol, diğeri
kumanda edeceği sağ düğmedir. Ortada ise tekerlek denilen kaydırma düğmesi bulunur. Windows
varsayımından hareket standart olarak kullanıcının sağ eli ile fareyi kumanda edeceği varsayımından
edilmiştir. hareket edilmiştir. Ancak kullanıcı fareyi sol elini kullanmak istediğinde gerekli
ayarlamalar yapılmak suretiyle sol ele uygun olarak işlevsel düğmelerin görevleri
değiştirilebilir.
Bu kitaptaki anlatımlarda sıkça kullanılan fare ile ilgili ifadelerin anlamları
şöyledir (Farenini sağ el kullanımına göre ayarlandığı varsayılmaktadır.);
• Fare sol düğmesi; bir nesneyi seçmek, taşımak ya da komut vermek gibi
işler için kullanılır.
• Fare sağ düğmesi; özelliklere kolayca ve çabuk erişmek için kısayol
menülerini görüntülemede kullanılır.
• Tıklama; farenin sol düğmesinin kısa süreli olarak basılıp bırakılması
demektir. Bu eylem genellikle bir nesneyi seçmek, bir komutu uygulamak
için kullanılır. Başka bir deyişle bir menüde, tıklama yapılır ise tıklanan
komut çalıştırılmış olur. Fare bir nesne üzerindeyken o nesne seçilmiş
olur.
• Çift Tıklama; fare hareket ettirilmeden, sol düğmenin seri olarak iki kez
basılıp bırakılması demektir. Bu işlem daha çok masa üstündeki veya
program grupları pencerelerindeki simgeleri çalıştırmak için kullanılır.
• Sürükleme; farenin sol düğmesi basılı tutulurken, farenin hareket
ettirilmesidir. Bu işlem daha çok pencereleri veya simgeleri ekranın başka
bir yerine taşımak için kullanılır.
• Özel Sürükleme; farenin sağ düğmesinin basılı tutulurken farenin hareket
ettirilmesidir. Taşınan öğeler için menü seçenekleri sunar. Her simge için
farklı alt menü seçenekleri bulunabilir. Örneğin Windows 8 işletim

WINDOWS 10 - I
sisteminde fare yardımıyla pencerelere yönelik aşağıdaki işlemler

yapılabilir:
• Pencereyi tam ekran yapma; herhangi bir pencerenin ekranın üst kısmına
doğru sürüklenerek bırakılması işlemidir. Bu işlem sonucunda fare ile
taşınan pencere tam ekran modunda görüntülenir.
• Pencereyi sağa/sola taşıma; herhangi bir pencerenin ekranın sol veya sağ
kısmına doğru sürüklenerek bırakılması işlemidir. Bu işlem ile pencere
ekranın sağ veya sol yarısına konumlandırılır. Özellikle iki farklı belge ile
çalışmak isteyen kullanıcılar için ideal bir seçenektir.

WINDOWS 10 - I
EK - 2
KLAVYE KULLANIMI
Windows işletim sistemi için kullanılan veri giriş birimlerinden bir diğeri de
klavyedir. Bilgisayarı etkin bir şekilde kullanabilmek için klavye ve üzerindeki
fonksiyon tuşlarının ne anlama geldiği iyi bilinmelidir. Genel yazma tuşları dışında
kalan tuşların fonksiyonlarına kısaca değinilmiştir.
Fonksiyon Tuşları: Klavyenin en üstünde F1, F2, .... , F12 sırasında yer alırlar.
Kullanılan programa göre farklı fonksiyonlar yüklenebilen tuşlardır. Hangi işlevi
gördükleri program tarafından kullanıcıya bildirilir.
Esc: Yapılmakta olan bir işlemi iptal etmek amacıyla kullanılır. İletişim
pencereleri kapatmanın bir yolu da bu tuşu kullanmaktır.
Tab: İletişim pencereleri içerisinde bulunan bölgeleri düğme ve sekmeleri
sıralı bir şekilde dolaştıran tuştur. Ayrıca editör programları içerisinde işaretçiyi
belirli aralıklarla ilerletir. SHIFT tuşu ile birlikte kullanıldığında, ilerleme yönü
tersine çevrilir. Yani TAB tuşu ile soldan sağa ilerlenirken, SHIFT + TAB tuşları
kullanıldığında sağdan sola ilerlenir veya bir iletişim penceresinin bölgelerini
dolaşırken, SHIFT + TAB tuşları kullanılırsa bir önceki bölgeye dönülür.
Backspace: İşaretçinin solunda bulunan karakterleri siler.
Caps Lock: Genel yazma tuşları içerisinde bulunan alfabetik karakterlerin
sürekli büyük harfle yazılmasını sağlayan tuştur. Tuşun aktif olduğu, klavyenin sağ
üst köşesinde bulunan veya bazı klavyelerde tuşun kendi üzerinde bulunan ışığın
yanmakta olmasıyla anlaşılır. Tekrar basıldığında pasif duruma döner ve ışık söner.
Enter: Yazılı bir komutun işleme konulması veya editör programlarında
paragraf yapmak için kullanılır. İletişim pencerelerinde aktif olan düğmeye
yüklenen görevin icrası için de kullanılır.
Shift: Genel yazma tuşları içerisinde bulunan
alfabetik karakterlerin büyük harfle yazılması için
ve bazı tuşlar üzerinde bulunan ikincil
karakterlerin çıkartılması için basılı tutularak
kullanılır. Basılı tutulduğu sürece büyük harf ve ikincil karakter yazma devam eder.
Sürekli büyük harf ile yazılacak ise CAPS LOCK tuşu kullanılmalıdır.
Shift + Sol Tık: Görev çubuğuna sabitlenmiş programlardan birine shiftle
beraber tıklanırsa, programın yeni bir görüntüsü çalışır. Normal tıklandığında ise
daha önceden açılmış pencere görüntülenir.

WINDOWS 10 - I
Alt Gr: Üçüncül karakterlerin çıkartılmasında kullanılır. Başka tuş

kombinasyonlarında görev yapar.
Alt: Pencere içerisinde veya menülere sahip bir programda, menüleri aktif
hale getirmede kullanılır. Genelde başka tuşlarla birlikte fonksiyonlar da icra eder.
Windows Tuşu: Windows uyumlu klavyelerde, klavyenin en alt
sırasında Alt Gr ve Alt tuşlarının yanında üzerinde Windows
logosunun olduğu tuştur. Windows 10 işletim sisteminde başlangıç
menüsünü açmak için sıkça kullanılır.
Windows + Home: Aktif pencere dışındaki bütün pencereleri görev çubuğuna
saklar.
Windows + Yukarı: Aktif pencereyi
büyütür.
Windows + Aşağı: Aktif pencereyi
küçültür.
Windows + Sağ/Sol: Aktif pencereyi sağa
veya sola yapıştırır.
Windows + T: Görev çubuğuna
iğnelenmiş nesneler arasında gezinmeyi sağlar.
Windows + P: Sunum seçeneklerini
ayarlamanızı sağlar (Resim 28).
Windows + Tab: Açık olan uygulama,
klasör veya nesneler arasında geçiş sağlar.
Windows + (+/-) : Büyüteci çalıştırır ve Resim 28. Ekran Görüntüsü
Yansıtma Seçenekleri
yakınlaşıp uzaklaşmanızı sağlar.
Ctrl: Tek başına bir görevi olmayan tuştur. Anahtar tuş olarak başka tuşlarla
birlikte kullanılır. Bazı programlar içerisinde belirtilen bir tuşla kullanıldığında
program tarafından belirlenen işlemi yapar. Örneğin, Word programında Ctrl+S
kısa yolu, “Kaydet” anlamına gelmektedir.
Spacebar: Kelimelerin arasına boşluk vermek için kullanılır.
Insert: Araya karakter eklemek için kullanılır. İşaretçi, ekleme yapılacak yere
getirildikten sonra, bu tuşa basılır ve ekleme yapılır. Bu şekilde daha önceden yazılı
olan yazılar sağ ötelenir ve silinmezler. Insert tuşu kullanılmadan yapılırsa, önceden
yazılı olanların üzerine yazılır.
Delete: İşaretçinin sağındaki karakterleri siler.
Home: İşaretçiyi bulunduğu satırın başına taşır.

WINDOWS 10 - I
End: İşaretçiyi bulunduğu satırın sonuna taşır.

Page Up: Birden fazla sayfadan oluşan belgelerde veya bir ekrana
sığamayacak kadar uzun sayfadan oluşan dokümanlarda sayfanın üst taraflarını
görmek için kullanılır.
Page Down: Birden fazla sayfadan oluşan belgelerde veya bir ekrana
sığamayacak kadar uzun sayfadan oluşan dokümanlarda sayfanın alt taraflarını
görmek için kullanılır.
Print Screen: Windows ve altında çalışan programlarda ekranın anlık
görüntüsünü panoya kopyalamada kullanılır. Alt+Print Screen tuş bileşeni ise
sadece aktif olan pencereyi kopyalar. Bu kopyalanan resimler daha sonra belge
içinde kullanılabilir veya resim editörleriyle düzeltilebilir.
Scroll Lock: Bazı programlarda ekranı sağa veya sola kaydırarak görünmeyen
diğer kısımların ekranda görünmesini sağlar. Aktif olduğu, klavyenin üzerindeki
kendine ait ışığın yanmasından anlaşılır. Tuşa tekrar basıldığında ışık söner.
Pause/Break: Komutun çalışmasına ara verir, tekrar basıldığında veya ENTER
yapıldığında komutun çalışması kaldığı yerden devam eder.
Num Lock: Nümerik tuşların kullanılmasını sağlar. Işıklı bir
tuştur. Aktif olduğu, klavyenin üzerindeki kendine ait ışığın
yanmasından anlaşılır. Işığının yanık olduğu durumda, nümerik
tuşlardaki rakamlar kullanılır. Işık sönük durumda ise, nümerik
tuşlar üzerindeki ikinci görevler olan yön tuşları ve yön tuşları
üzerindeki altılı grup tuşun görevleri icra edilir.
Tuş kombinasyonları/bileşenleri belirtilirken, “+” işareti kullanılmaktadır.
Kombinasyon olarak, birden fazla tuş kullanıldığında iki veya üç tuşa eş zamanlı
olarak basmak anlaşılmamalıdır. Anahtar olarak kullanılan SHIFT ve/veya CTRL
tuşlarına uzun süre basılı tutmakta herhangi bir sakınca yoktur. Bu ne nedenle
SHIFT ve/veya CTRL tuşlarıyla oluşturulan kombinasyonlarda bu tuşlara birer
parmakla basılı halde iken son kombinasyon tuşunu bir kez tıklamak yeterli
olacaktır.

Fonksiyon Tuşları
WINDOWS 10 - I
Klavye Tuşları ve Türleri
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi

Büyük Harf Genel Yazma Tuşları Aralık Çubuğu Üst Karakter Yön Tuşları Nümerik Tuşlar
35
WINDOWS 10 - II
TEMEL BİLGİ
İÇİNDEKİLER
• Kullanıcı Hesabı Ayarları

• OneDrive Kullanma TEKNOLOJİLERİ-I
• Nesnelerin Düzenlenmesi
• Nesnelerin Seçilmesi
Öğr. Gör. Orhan ÇELİKER
• Nesnelerin İsimlendirilmesi
• Nesnelerin Silinmesi
• Nesnelerin Kopyalanması ve
Taşınması
• Ek - Kısayollar

• Bilgisayarınıza yeni kullanıcılar
EDEFLER
ekleyebilecek ve
denetimlerini yapabilecek,
• Oturum açma seçeneklerini
öğrenecek,
• OneDrive depolama alanını
kullanabilecek,
• Nesneleri düzenleyebilecek,
seçebilecek, silebilecek,
isimlendirebilecek,
kopyalayabilecek ve başka bir
ÜNİTE
konuma taşıyabileceksiniz.
5
WINDOWS 10 - II

WINDOWS 10 - II
GİRİŞ
Windows işletim sistemi nesne tabanlı bir yapıya sahiptir. Bu nedenle tüm
işletim sistemi bileşenleri, uygulamalar, programlar, dosya, klasör ve kısayollar
görsel öğelerle ve canlı kutucuklarla temsil edilmektedir.
Bilgisayarlar gün geçtikçe kullanıcılar tarafından kişiselleştirilmektedir. Buna
yönelik olarak farklı kullanıcı hesapları kullanılır ve bilgisayarlar kişilerin isteğine
göre özelleştirilebilir. Bir bilgisayarı birden çok kişi farklı oturumlar açarak
kullanabilir. Oturum açma seçenekleri olarak da Windows hello, parola, pin, resimli
parola ve dinamik kilit kullanılabilir.
Günümüzde oldukça gelişen ve bulut olarak da bilinen çevrimiçi depolama
alanları kullanıcılar tarafından yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Windows 10
işletim sistemi de çevrimiçi depolama alanı olarak içerisinde yerleşik olarak
OneDrive uygulamasını barındırmaktadır. Resim, müzik, video, program belgeleri
gibi herhangi bir nesne OneDrive uygulaması kullanılarak saklanabilir ve başka
ortamlardan da yine OneDrive uygulaması ile bu nesnelere erişilebilir.
Windows işletim sisteminde neredeyse tüm işlemler nesneler ve pencereler
ile yapılmaktadır. Nesne ifadesi, klasör, dosya veya kısayolların tamamını ifade
etmektedir. Nesnelerin taşınması kopyalanması ve isimlendirilmesi belirli komutlar
ile olmayıp menüler ve fare yardımıyla gerçekleştirilebilmektedir.
Bir önceki ünitede Windows 10 işletim sistemine yönelik sürücü, klasör, dosya
kavramlarına değinilmiş ve çwşitli görünümlerden bahsedilmişti. Bu ünitede ise
Windows 10 işletim sisteminde kullanıcı hesabı ayarları, OneDrive depolama alanı
ve nesnelerin düzenlenmesi, seçilmesi ve isimlendirilmesine yönelik birtakım
işlemlere değinilecektir. Ayrıca Windows 10 işletim sistemine ait bazı klavye
kısayolları da ünite sonunda ek olarak verilmiştir.

WINDOWS 10 - II
Kullanıcı esabı Ayarları

Windows 10 işletim sisteminin kullanılması
için bir kullanıcı hesabına sahip olunması gerekir.
Kullanıcı hesabı, bilgisayarın kişiselleştirilmesine
yardımcı olur. Örneğin; dosya, klasör, uygulama
kullanım izinleri, masaüstü arkaplanı veya ekran
koruyucu gibi kişisel tercihler kullanıcılara göre
özelleştirilebilir. Bilgisayarı kullanan kişiler için ayrı
ayrı hesap oluşturulduğunda her kullanıcı kendi
belgelerine erişebilecektir. Windows 10 işletim
sisteminde kullanıcı hesaplarıyla ilgili ayarlara
erişmek için Başlangıç menüsünde yer alan Ayarlar
(Resim 1) düğmesine tıklanır ve oradan Windows Resim 1. Ayarlar Düğmesi
Ayarları penceresi görüntülenir (Resim 2).
Resim 2. Ayarlar Düğmesi

Açılan Windows Ayarları penceresinden Hesaplar bağlantısı tıklanır. Hesaplar
bağlantısında bilgileriniz, e-posta ve uygulama hesapları, oturum açma seçenekleri,
iş yeri ve okula erişim, aile ve diğer kişiler, ayarlarınızı eşitleyin şeklinde seçenekler
bulunmaktadır. Bilgileriniz seçeneğinde geçerli kullanıcıya ait hesap bilgileri yer
almaktadır.

WINDOWS 10 - II
E-posta ve uygulama hesapları seçeneği kullanılarak var olan hesaplar

görüntülenip düzenlenebilir (Resim 3).
Resim 3. E-Posta ve uygulama Hesapları
Ayrıca posta, takvim ve kişiler uygulamalarına outlook, exchange, google,

yahoo, icloud gibi yeni hesaplar eklanebilir (Resim 4).
Resim 4. Hesap Ekle

WINDOWS 10 - II
Oturum açma seçenekleri bağlantısı kullanılarak hesaba ilişkin Windows

hello, parola, pin, resimli parola ve dinamik kilit ayarları yapılabilir (Resim 5). Parola
hemen hemen herkesin kullandığı bir oturum açma seçeneğidir. Pin seçeneği ise
Dinamik kilit seçeneği parola kadar karışık olmayan en az 4 karakterden oluşturulan bir oturum açma
bilgisayarla eşleştirilen seçeneğidir. Bu seçenek parolaya göre oturum açmayı daha kolay hale getirir.
bir cihazın aralık dışına Resimli parola seçeneğinde de seçilen resim üzerinde bir desen oluşturulur ve
çıktığında oturumun oturum açarken bu desen kullanılır. Dinamik kilit seçeneği ise Windows 10 işletim
kilitlenmesini sağlar. sistemiyle gelen yeniliklerden biridir. Bu seçenek bilgisayarla eşleştirilen bir cihazın
aralık dışına çıktığında oturumun kilitlenmesini sağlar. Örneğin kullanıcı bluetooth
üzerinden bilgisayarıyla telefonun eşleştirdiğinde ve telefonu üzerindeyken
bilgisayarından uzaklaştığında oturumu otomatik olarak kilitlenir.
Resim 5. Oturum Açma Seçenekleri

WINDOWS 10 - II
Windows ayarları penceresindeki aile ve diğer kişiler seçeneği yardımıyla

bilgisayara yeni kullanıcılar eklenebilir (Resim 6). Bu kullanıcılar kendi oturum açma
hesabına ve kişiselleştirilmiş masaüstüne sahip olabilirler. Buradaki seçenekler
yardımıyla çocuk hesabı da oluşturulabilir. Çocuk hesabında web sayfası kısıtları,
zaman sınırı, kullanılacak oyun ve uygulamaları belirleme gibi özellikler
bulunmaktadır.
Resim 6. Aile ve Diğer Kişiler

Örnek
•Kullandığınız kişisel bilgisayarınızda Windows ayarları penceresini

açarak Hesaplar bağlantısından bir aile üyesini yeni kullanıcı olarak
tanımlayabilirsiniz. Ayrıca bu kullanıcının bilgisayarda ne kadar zaman
geçireceğine, hangi uygulamaları kullanabileceğine veya hangi web
sayfalarında gezinebileceğine siz karar verebilirsiniz.

WINDOWS 10 - II
OneDrive SkyDrive Kullanma

Windows 10 işletim sisteminde fotoğraflar, belgeler veya dosyalar neDrive
uygulamasına kaydedilebilir ve bunlara bilgisayar, tablet veya telefon gibi herhangi
bir aygıttan erişilebilir. Bu uygulama aslında çevrimiçi bir depolama alanıdır.
OneDrive (SkyDrive) OneDrive uygulaması Windows 10 işletim sisteminde yerleşik olarak
çevrimiçi bir depolama bulunduğundan kullanımı da kolaydır. Microsoft hesabı ile oturum açıldığında diğer
alanıdır. aygıtlardaki dosyalar OneDrive uygulamasında bir dosya gezgini içinde görüntülenir
(Resim 7). Herhangi bir dosya gezgini (klasör) açıldığında sol bölmede bulunan
alandan OneDrive konumu seçilir ve içindeki dosyalar organize edilebilir.
Resim 7. OneDrive Klasörü

WINDOWS 10 - II
Nesnelerin Düzenlenmesi
Windows işletim sisteminde neredeyse tüm işlemler simge görüntüleri, canlı
kutucuklar ve pencereler ile yapılmaktadır. Nesne ifadesi, klasör, dosya veya
kısayolların tamamını ifade etmektedir. Nesnelerin taşınması kopyalanması ve
Nesne ifadesi, klasör,
isimlendirilmesi belirli komutlar ile olmayıp menüler ve fare yardımıyla
dosya veya kısayolların
gerçekleştirilebilmektedir.
tamamını ifade
etmektedir. Nesnelerin Seçilmesi
Bir işlemin, birden fazla nesne üzerinde geçerli olması için işleme tabi
tutulacak nesnelerin belirlenmesi sürecine seçme denilmektedir. Seçme; klavye
veya fare yardımıyla yapılabilir.
Fare ile Seçme: Bir nesnenin üzerine bir kez sol tıklama yapmak o nesnenin
seçilmesi (işaretlenmesi) için yeterlidir. Birden fazla ardışık nesnenin seçilmesinde
ise nesnelerin birincisini fare ile işaretledikten sonra klavyeden SHIFT tuşuna basılı
tutularak son nesnenin tıklanması ile arada kalan tüm nesneler seçilmiş olur.
Seçilecek nesneler ardışık değilse ilk nesne fare ile işaretlendikten sonra klavyeden
CTRL tuşuna basılı tutularak diğer nesneler fare ile tıklanır (Resim 8).
Masaüstünde veya bir klasör penceresinin boş bir noktasında fare sol tuşuna
basılı tutularak hareket ettirilmesi ile elde edilen kesik çizgili çerçeve içerisine alınan
nesneler de seçilmiş olur.
Resim 8. Fare ile Nesne Seçimi

WINDOWS 10 - II
Klavye ile Seçme: Seçim yapılacak pencere içerinde seçilecek ilk nesne
belirlendikten sonra SHIFT tuşu basılı tutularak yön tuşları ile hareket edilir. Bu
şekilde yapılan seçim ardışık seçimdir. Nesnelerin farklı sıralarda yani ardışık
olmadığı durumda ise klavyeden CTRL tuşu basılı tutularak yön tuşları ile hareket
edilir. Seçilecek nesne üzerine gelindiğinde aralık çubuğuna (SPACEBAR) basılarak
nesne seçime dâhil edilir.
Nesnelerin İsimlendirilmesi
Nesneler isimlendirilirken \ / : * ? ” < > | karakterleri, ad ve uzantı alanları için
kullanılamazlar. Nesneler oluşturulurken isimlendirilmektedirler. Herhangi bir
nesnenin ismi istenildiği zaman değiştirilebilmektedir. Bu işlem için o nesnenin
herhangi bir program tarafından kullanılmıyor olması gerekmektedir. Masaüstünde
veya klasör penceresi içerisindeki bir nesnenin isminin değiştirilmesi için birden
fazla yol vardır. Bunlar;
F tuşu ile Nesne İsimlendirme: İsmi değiştirilecek olan
nesne, fare ile bir kez tıklanarak işaretlendikten sonra F2 tuşuna
basılarak isim çerçevesi aktifleştirilir (Resim 9). İsim değişikliği
yapıldıktan sonra klavyedeki ENTER tuşuna basılarak veya fare
ile boş bir noktaya tıklanarak değişiklik geçerli hale getirilir.
Resim 9. Nesne
Menü ile Nesne İsimlendirme: İsmi değiştirilecek İsimlendirme
nesnenin sağ tuş menüsünden Yeniden Adlandır seçimi ile isim çerçevesi
aktifleştirilir. İsim değişikliği yapıldıktan sonra klavyedeki ENTER tuşuna basılarak
veya fare ile boş bir noktaya tıklanarak değişiklik geçerli hale getirilir.
Fare ile Nesne İsimlendirme: İsmi değiştirilecek nesne işaretlendikten sonra
nesnenin ismi üzerine bir kez daha tıklama yapılarak isim çerçevesi aktifleştirilir.
İsim değişikliği yapıldıktan sonra klavyedeki ENTER tuşuna basılarak veya fare ile boş
bir noktaya tıklanarak değişiklik geçerli hale getirilir. Değişiklik yapmaktan
vazgeçilirse, klavyedeki ESC tuşu ile isim değişikliği işlemi iptal edilebilir.
Dosyaların isimlendirilmelerinde uzantılar oldukça önemlidir. Program
tarafından oluşturulan dosya uzantıları, isimlendirme esnasında değişikliğe
uğratılırsa, dosyanın simgesi ve çalıştıran program değişikliğe uğrayacaktır. Diğer bir
ifadeyle, dosyanın simgesini belirleyen ve dosyanın çalışmasını sağlayan kısım,
uzantısıdır. Örneğin metin dosyasının uzantısı TXT ve bu dosyayı çalıştıran program
Notdefteri’dir. Word dosyasının uzantısı D C veya D C ’tir ve bu dosyayı çalıştıran
program Word programıdır. Notdefteri tarafından çalıştırılan TXT uzantılı dosyanın
uzantısı, D C veya D C olarak değiştirilirse dosyanın simgesi, değişecek ve Word
programı tarafından açılmaya çalışılacaktır. Böyle bir değişiklikte dosyaların uygun

WINDOWS 10 - II
programlar ile açılmamasından kaynaklanan

okunamama ve düzgün görüntülenememe sorunları
ortaya çıkabilir.
Windows bazı dosya uzantıları tanımayabilir.
Böyle bir durumda otomatik olarak hangi programla
bu dosyanın açılacağı bilinemez ve bu durum
dosyanın simgesinden anlaşılabilir (Resim 10). Bu tür
dosyalar, herhangi bir uygulama ile ilişkilendirilmemiş
dosyalardır. Bu dosyalar çalıştırılmak istendiği zaman
Windows bir iletişim penceresi görüntülemektedir
(Resim 11). Bu iletişim penceresi bilgisayara yüklü
Resim 10. Tanınmayan
olan programlar arasından kullanıcının seçim Dosya Simgesi
yapmasını sağlayacak kontrolleri içermektedir.
Listeden uygun bir program seçilerek dosya açılmaya çalışılır. Uygun programın
seçilmesi halinde dosya görüntülenecektir. Seçilen program uygun değilse dosya
açılmayacak ya da anlamlı bir sonuç elde edilmeyecektir.
Resim 11. İletişim Penceresi

WINDOWS 10 - II
Nesnelerin Silinmesi
Bilgisayarda bulunan nesnelere sürekli ihtiyaç duyulmayabilir. Örneğin bir ilan
hazırlamak için kullanılan metin dosyası ilan işleminin bitiminde geçerliliğini yitirmiş
olacaktır. Bu tür dosyaların bilgisayar ortamından silinmesi gereksiz disk alanı
kullanımını engelleyecektir. Nesne silme işlemi oldukça basittir. Silinecek olan nesne
veya nesneler seçildikten sonra klavyeden DELETE tuşuna basıldığında dosya sil
iletişim kutusu görüntülenir ve buradan onay verilir (Resim 12).
Resim 12. Dosya Sil İletişim Kutusu

Bu iletişim kutusunda bulunan Evet düğmesi silme işlemini onaylama, Hayır
düğmesi ise silme işlemini iptal etmek için kullanılır. Silme işleminde evet düğmesi
kullanılarak onay verilmesi halinde nesneler aksi belirtilmemiş ise Geri Dönüşüm
kutusuna taşınırlar.
Diğer bir nesne silme yolu ise seçim yapıldıktan sonra nesne sağ tuş
menüsündeki Sil seçeneğinin kullanılmasıdır. Bu işlemin ardından silinen dosyalar
geri dönüşüm kutusuna gönderilir. Bazı nesneler geri dönüşüm kutusuna
gönderilmeden silinmek istenebilir. Böyle bir durumda ise SHIFT + DELETE tuş
bileşeni kullanılır.
Bireysel Etkinlik
• Kişisel bilgisayarınıza yeni bir kullanıcı hesabı tanımlayınız.

• Yeni kullanıcının oturum açma seçeneğini "Resimli parola" olarak
belirleyiniz.
• Yeni kullanıcı hesabından işletim sistemini açarak OneDrive
uygulamasına giriş yapınız.
• Masaüstünde "belgem.docx" isimli dosyayı oluşurarak bu dosyayı
OneDrive uygulamasına klavye kısayolları yardımıyla taşıyınız.
• Tablet, akıllı telefon veya başka bir bilgisayardan OneDrive
uygulamasına giriş yaparak "belgem.docx" dosyasını görüntüleyiniz.

WINDOWS 10 - II
Nesnelerin Kopyalanması ve Taşınması

Bilgisayarda bulunan nesneler çeşitli sebeplerle kopyalanmak veya başka bir
disk alanına taşınmak istenebilir. Bu durumda kopyalama ya da taşıma işlemi
yapmak gerekmektedir. Nesnelerin kopyalanması ve taşınması için birkaç farklı yol
bulunmaktadır. Bir veya birden fazla nesneyi bir başka konuma kopyalamak veya
taşımak için öncelikli olarak nesnelerin seçilmesi gerekir.
Kopyalama
Kopyalama işlemi Kopyalama işlemi varolan nesnelerin başka bir disk alanında yeniden
varolan nesnelerin oluşturulması için kullanılır. Böylece aynı nesnelerden farklı konumlarda oluşturma
başka bir disk alanında işlemi yapılır. Kopyalama işlemi için ilgili nesnelerin seçimi yapıldıktan sonra;
yeniden oluşturulması
için kullanılmaktadır. • Sağ tuş menüsünden Kopyala seçeneği kullanılabilir,
• Pencereler üzerinde yer alan Pano menüsünden Kopyala seçimi yapılabilir
veya
• Klavyeden CTRL+C tuş kombinasyonu kullanılabilir.
Bu işlemlerden herhangi birinin yapılmış olması, nesnelerin kopyalanması için
komut verilmiş olması demektir. Böylece kopyalama işleminin birinci aşaması
tamamlanır.
Nesnelerin kopyalarının oluşturulacağı disk alanına götürülmesi ise
kopyalama işleminin ikinci aşamasıdır. Bu işlem Yapıştırma olarak adlandırılır.
Yapıştırma işleminin yapılması için;
• Yapıştırma işleminin yapılacağı pencerenin sağ tuş menüsünden
Yapıştır komutu seçilebilir,
• Pencereler üzerinde yer alan Pano menüsünden Yapıştır seçimi
yapılabilir veya
• Klavyeden CTRL+V tuş kombinasyonu kullanılabilir.
Bu işlemlerden herhangi biri yapıldığında kopyalama işlemi tamamlanmış ve
nesneler bulunduğu ortamdan başka bir ortama kopyalanmış olur.
Taşıma
Taşıma işlemi, nesnelerin bulundukları disk ortamından alınarak başka bir
ortama götürülmesidir. Bu işlem sonrasında nesneler yer değiştirmiş olur. Taşıma
işlemini gerçekleştirmek içim nesne seçimi işlemi gerçekleştirildikten sonra;
• Sağ tuş menüsünden Kes seçeneği kullanılabilir

• Pencereler üzerinde yer alan Düzenle menüsünden Kes seçimi
yapılabilir veya

WINDOWS 10 - II
• Klavyeden CTRL+X tuş kombinasyonu kullanılabilir.

Bu işlemlerden herhangi birinin yapılmış olması nesnelerin taşınması için
birinci aşamanın tamamlanmasını sağlar. Nesnelerin taşınacağı konuma götürülmesi
ise ikinci aşamadır. Bu işlem de Yapıştırma olarak adlandırılır. Yapıştırma işlemi
kopyalama işleminin ikinci aşamasında belirtildiği gibidir. Kesme ve yapıştırma
işlemleri tamamlandığında taşıma işlemi gerçekleştirilmiş ve nesneler bulunduğu
ortamdan alınıp başka bir ortama konulmuş olur.
Nesnelerin kopyalama veya taşıması için diğer bir metot ise “Sürükle - Bırak
Yöntemi”dir. Nesneler seçildikten sonra fare sol tuşu ile sürüklenerek başka bir
ortama bırakılabilirler. Bu işleme “Taşıma” denir. CTRL tuşuna basılarak sürükleme
CTRL tuşuna basılarak
işlemi gerçekleştirilirse nesneler “Kopyalama” işlemine tabi tutulmuş olur. CTRL
sürükleme işlemi
tuşuna basıldığında fare işaretçisinin yanında küçük bir artı işareti oluşmakta,
gerçekleştirilirse
yapılan işlemin tanımlanması gösterilmekte ve kopyalamanın yapılacağı alan bilgisi
nesneler “Kopyalama”
sunulmaktadır (Resim 13).
işlemine tabi tutulmuş
olur.
Resim 13. CTRL Tuşu ve Fare Yardımıyla Kopyalama
Kopyalama, taşıma ve yapıştırma işlemleri için kullanılan klavye kıosayolları

Tablo 1’de verilmiştir.
Tablo 1. Kopyalama, Taşıma ve Yapıştırma İşlemleri Klavye Kısayolları
Kopyalama Kesme Yapıştırma

Ctrl + C Ctrl + X Ctrl + V

WINDOWS 10 - II
•Windows işletim sistemi nesne tabanlı bir yapıya sahiptir. Bu nedenle

Özet
tüm işletim sistemi bileşenleri, uygulamalar, programlar, dosya, klasör
ve kısayollar görsel öğelerle ve canlı kutucuklarla temsil edilmektedir.
•Windows 10 işletim sisteminin kullanılması için bir kullanıcı hesabına
sahip olunması gerekir. Kullanıcı hesabı, bilgisayarın kişiselleştirilmesine
yardımcı olur. Örneğin; dosya, klasör, uygulama kullanım izinleri,
masaüstü arkaplanı veya ekran koruyucu gibi kişisel tercihler
kullanıcılara göre özelleştirilebilir.
•Windows 10 işletim sisteminde kullanıcı hesaplarıyla ilgili ayarlar
Windows Ayarları penceresinden yapılır.
•Windows Ayarları penceresinden Hesaplar bağlantısı tıklanır. Hesaplar
bağlantısında bilgileriniz, e-posta ve uygulama hesapları, oturum açma
seçenekleri, iş yeri ve okula erişim, aile ve diğer kişiler, ayarlarınızı
eşitleyin şeklinde seçenekler bulunmaktadır. Bilgileriniz seçeneğinde
geçerli kullanıcıya ait hesap bilgileri yer almaktadır.
•Oturum açma seçenekleri bağlantısı kullanılarak hesaba ilişkin Windows
hello, parola, pin, resimli parola ve dinamik kilit ayarları yapılabilir.
Parola hemen hemen herkesin kullandığı bir oturum açma seçeneğidir.
Pin seçeneği ise parola kadar karışık olmayan en az 4 karakterden
oluşturulan bir oturum açma seçeneğidir.
•Windows ayarları penceresindeki aile ve diğer kişiler seçeneği
yardımıyla bilgisayara yeni kullanıcılar eklenebilir. Bu kullanıcılar kendi
oturum açma hesabına ve kişiselleştirilmiş masaüstüne sahip olabilirler.
•Windows 10 işletim sisteminde fotoğraflar, belgeler veya dosyalar
OneDrive uygulamasına kaydedilebilir ve bunlara bilgisayar, tablet veya
telefon gibi herhangi bir aygıttan erişilebilir. Bu uygulama aslında
çevrimiçi bir depolama alanıdır.
•Windows işletim sisteminde neredeyse tüm işlemler simge görüntüleri,
canlı kutucuklar ve pencereler ile yapılmaktadır. Nesne ifadesi, klasör,
dosya veya kısayolların tamamını ifade etmektedir. Nesnelerin
taşınması kopyalanması ve isimlendirilmesi belirli komutlar ile olmayıp
menüler ve fare yardımıyla gerçekleştirilebilmektedir.
•Bir işlemin, birden fazla nesne üzerinde geçerli olması için işleme tabi
tutulacak nesnelerin belirlenmesi sürecine seçme denilmektedir.
Seçme; klavye veya fare yardımıyla yapılabilir.
•Windows işletim sisteminde nesnelerin isimleri en fazla 255 karakter
olabilir. Nesneler isimlendirilirken \ / : * ? ” karakterleri, ad ve
uzantı alanları için kullanılamazlar.
•Bilgisayarda bulunan nesnelere sürekli ihtiyaç duyulmayabilir. Nesne
silme işlemi oldukça basittir. Silinecek olan nesne veya nesneler
seçildikten sonra klavyeden DELETE tuşuna basıldığında dosya sil
iletişim kutusu görüntülenir ve buradan onay verilir.

WINDOWS 10 - II
1. Nesne isimlendirme ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
Değerlendirme
a) Fare kullanılarak yeniden isimlendirme çerçevesi aktifleştirilebilir.
sorularını sistemde ilgili
b) Nesne kullanımda iken ismi değiştirilebilir.
ünite başlığı altında yer
c) “ ? \ karakterleri kullanılmaz.
d) F2 tuşu ile yeniden isimlendirme çerçevesi aktifleştirilebilir.
bölümünde etkileşimli
e) Yeni nesne ismini onaylamak için ENTER tuşu kullanılır.
olarak
2. I. Web sayfası kısıtı
II. Zaman sınırı
III. Kullanılacak uygulamaları belirleme
Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri Windows 10 işletim sisteminde
oluşturulan çocuk hesabı özellikleri arasında yer alır?
a) Yalnız I
b) Yalnız II
c) I ve II
d) II ve III
e) I, II ve III
3. Aşağıdakilerden hangisi Windows 10 işletim sistemindeki oturum açma

seçeneklerinden biri değildir?
a) Windows hello
b) Parola
c) Pin
d) Dinamik kilit
e) Resimli parola
4. I. Çevrimiçi depolama alanıdır.

II. Microsoft hesabıyla erişilebilir.
III. Sadece web uygulaması üzerinden kullanılabilir.
OneDrive uygulamasına ilişkin yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri
doğrudur?
a) Yalnız I
b) Yalnız II
c) I ve II
d) II ve III
e) I, II ve III

WINDOWS 10 - II
5. I. Ardışık seçim yapılırken Shift tuşu kullanılır.

II. Fare ile seçim yapılabilir.
III. Klavye ile seçim yapılırken yön tuşları kullanılır.
Nesne seçimine yönelik yukarıdaki ifadelerden hangisi ya da hangileri
doğrudur?
a) Yalnız I
b) Yalnız II
c) I ve II
d) II ve III
e) I, II ve III
6. I. Delete tuşu kullanılabilir.

II. Sağ tuş menüsündeki sil seçeneği kullanılabilir.
III. Shift+Delete tuş bileşeni kullanılabilir.
Nesne silme işleminde, nesneyi geri dönüşüm kutusuna göndermeden silme
işlemi için yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri kullanılabilir?
a) Yalnız I
b) Yalnız II
c) Yalnız III
d) II ve III
e) I, II ve III
7. I. + E  Dosya gezginini açma

II. + I  Ayarlar pencerisini açma
III. + K  Bağlan panelini açma
Yukarıdaki kısayol ve işlevi eşleştirmelerinden hangisi ya da hangileri
doğrudur?
a) Yalnız I
b) Yalnız II
c) I ve II
d) II ve III
e) I, II ve III

WINDOWS 10 - II
8. I. Ctrl+K  Kopyala
II. Ctrl+X  Kes
III. Ctrl+V  Yapıştır
doğrudur?
a) Yalnız I
b) Yalnız II
c) I ve II
d) II ve III
e) I, II ve III
9. I. + nokta (.)  Emoji panelini açma

II. + U  Erişim kolaylığı merkezini açma
III. + S  Sunum ekranı modunu seçme
doğrudur?
a) Yalnız I
b) Yalnız II
c) I ve II
d) II ve III
e) I, II ve III
10. I. Alt + P  Önizleme panelini gösterme

II. Alt + Enter  Seçilen öğenin Özellikler iletişim kutusunu açma
III. Alt + E  Arama kutusunu seçme
Dosya gezginine ilişkin yukarıdaki kısayol ve işlevi eşleştirmelerinden hangisi
ya da hangileri doğrudur?
a) Yalnız I
b) Yalnız II
c) I ve II
d) II ve III
e) I, II ve III
Cevap Anahtarı
1.b, 2.e, 3.d, 4.c, 5.e, 6.c, 7.e, 8.d, 9.e, 10.c

WINDOWS 10 - II
tarihi: 20.07.2018

WINDOWS 10 - II
UZUN ÖZET
Ünite No ve Adı: 5 / Windows 10 - II
Kullanıcı esabı Ayarları

Windows 10 işletim sisteminin kullanılması için bir kullanıcı hesabına
sahip olunması gerekir. Kullanıcı hesabı, bilgisayarın kişiselleştirilmesine
yardımcı olur. Örneğin; dosya, klasör, uygulama kullanım izinleri, masaüstü
arkaplanı veya ekran koruyucu gibi kişisel tercihler kullanıcılara göre
özelleştirilebilir. Bilgisayarı kullanan kişiler için ayrı ayrı hesap oluşturulduğunda
her kullanıcı kendi belgelerine erişebilecektir. Windows 10 işletim sisteminde
kullanıcı hesaplarıyla ilgili ayarlara erişmek için Başlangıç menüsünde yer alan
Ayarlar düğmesine tıklanır ve oradan Windows Ayarları penceresi görüntülenir.
Açılan Windows Ayarları penceresinden Hesaplar bağlantısı tıklanır.
Hesaplar bağlantısında bilgileriniz, e-posta ve uygulama hesapları, oturum açma
seçenekleri, iş yeri ve okula erişim, aile ve diğer kişiler, ayarlarınızı eşitleyin
şeklinde seçenekler bulunmaktadır. Bilgileriniz seçeneğinde geçerli kullanıcıya
ait hesap bilgileri yer almaktadır.
E-posta ve uygulama hesapları seçeneği kullanılarak var olan hesaplar
görüntülenip düzenlenebilir. Ayrıca posta, takvim ve kişiler uygulamalarına
outlook, exchange, google, yahoo, icloud gibi yeni hesaplar eklanebilir.
Oturum açma seçenekleri bağlantısı kullanılarak hesaba ilişkin Windows
hello, parola, pin, resimli parola ve dinamik kilit ayarları yapılabilir. Parola
hemen hemen herkesin kullandığı bir oturum açma seçeneğidir. Pin seçeneği
ise parola kadar karışık olmayan en az 4 karakterden oluşturulan bir oturum
açma seçeneğidir. Bu seçenek parolaya göre oturum açmayı daha kolay hale
getirir. Resimli parola seçeneğinde de seçilen resim üzerinde bir desen
oluşturulur ve oturum açarken bu desen kullanılır. Dinamik kilit seçeneği ise
Windows 10 işletim sistemiyle gelen yeniliklerden biridir. Bu seçenek
bilgisayarla eşleştirilen bir cihazın aralık dışına çıktığında oturumun
kilitlenmesini sağlar. Örneğin kullanıcı bluetooth üzerinden bilgisayarıyla
telefonun eşleştirdiğinde ve telefonu üzerindeyken bilgisayarından
uzaklaştığında oturumu otomatik olarak kilitlenir.
Windows ayarları penceresindeki aile ve diğer kişiler seçeneği yardımıyla
bilgisayara yeni kullanıcılar eklenebilir. Bu kullanıcılar kendi oturum açma
hesabına ve kişiselleştirilmiş masaüstüne sahip olabilirler. Buradaki seçenekler

WINDOWS 10 - II
yardımıyla çocuk hesabı da oluşturulabilir. Çocuk hesabında web sayfası

kısıtları, zaman sınırı, kullanılacak oyun ve uygulamaları belirleme gibi özellikler
bulunmaktadır.
OneDrive SkyDrive Kullanma

Windows 10 işletim sisteminde fotoğraflar, belgeler veya dosyalar
neDrive uygulamasına kaydedilebilir ve bunlara bilgisayar, tablet veya telefon
gibi herhangi bir aygıttan erişilebilir. Bu uygulama aslında çevrimiçi bir
depolama alanıdır. OneDrive uygulaması Windows 10 işletim sisteminde
yerleşik olarak bulunduğundan kullanımı da kolaydır. Microsoft hesabı ile
oturum açıldığında diğer aygıtlardaki dosyalar OneDrive uygulamasında bir
dosya gezgini içinde görüntülenir. Herhangi bir dosya gezgini (klasör)
açıldığında sol bölmede bulunan alandan OneDrive konumu seçilir ve içindeki
dosyalar organize edilebilir.
Nesnelerin Düzenlenmesi
Windows işletim sisteminde neredeyse tüm işlemler simge görüntüleri,
canlı kutucuklar ve pencereler ile yapılmaktadır. Nesne ifadesi, klasör, dosya
veya kısayolların tamamını ifade etmektedir. Nesnelerin taşınması
kopyalanması ve isimlendirilmesi belirli komutlar ile olmayıp menüler ve fare
yardımıyla gerçekleştirilebilmektedir.
Nesnelerin Seçilmesi
Bir işlemin, birden fazla nesne üzerinde geçerli olması için işleme tabi
tutulacak nesnelerin belirlenmesi sürecine seçme denilmektedir. Seçme; klavye
veya fare yardımıyla yapılabilir.
Fare ile Seçme: Bir nesnenin üzerine bir kez sol tıklama yapmak o
nesnenin seçilmesi (işaretlenmesi) için yeterlidir.
Klavye ile Seçme: Seçim yapılacak pencere içerinde seçilecek ilk nesne
belirlendikten sonra SHIFT tuşu basılı tutularak yön tuşları ile hareket edilir.
Nesnelerin İsimlendirilmeleri
Windows işletim sisteminde nesnelerin isimleri en fazla 255 karakter
olabilir. Nesneler isimlendirilirken \ / : * ? ” < > | karakterleri, ad ve uzantı
alanları için kullanılamazlar. Nesneler oluşturulurken isimlendirilmektedirler.

WINDOWS 10 - II
Nesnelerin Silinmesi
Bilgisayarda bulunan nesnelere sürekli ihtiyaç duyulmayabilir. Örneğin bir
ilan hazırlamak için kullanılan metin dosyası ilan işleminin bitiminde geçerliliğini
yitirmiş olacaktır. Bu tür dosyaların bilgisayar ortamından silinmesi gereksiz disk
alanı kullanımını engelleyecektir. Nesne silme işlemi oldukça basittir. Silinecek
olan nesne veya nesneler seçildikten sonra klavyeden DELETE tuşuna
basıldığında dosya sil iletişim kutusu görüntülenir ve buradan onay verilir.

WINDOWS 10 - II
DENEME TESTİ
1. Windows ayarları penceresindeki esaplar bağlantısı yardımıyla
aşağıdakilerden hangisi yapılamaz?
a) Yeni kullanıcı ekleme
b) Yeni posta hesabı açma
c) Oturum açma seçeneklerini belirleme
d) Zaman ve dil ayarını belirleme
e) Kullanıcı bilgilerini görüntüleme
2. I. Parola
II. Pin
III. Dinamik kilit
Windows 10 işletim sisteminde yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri
oturum açma seçenekleri arasında yer alır?
a) Yalnız I
b) Yalnız II
c) I ve II
d) II ve III
e) I, II ve III
3. OneDrive uygulamasıyla ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

a) Çevrimiçi depolama alanıdır.
b) Sadece tek bir aygıttan erişim imkanı tanır.
c) Windows 10 işletim sisteminde yerleşik olarak bulunur.
d) Dosya gezgini kullanılarak içeriği organize edilebilir.
e) Microsoft hesabı kullanılarak oturum açılabilir.
4. Windows 10 işletim sisteminde nesnelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi

yanlıştır?
a) Klasör, dosya veya kısayolların tamamını ifade etmektedir.
b) Shift tuşu kullanılarak ardışık seçim yapılabilir.
c) Kopyası oluşturularak çoğaltılabilir.
d) Yeniden adlandırılabilir.
e) Kullanımdayken konumu değiştirilebilir.

WINDOWS 10 - II
5. I. Dosya gezgini sağ tuş menüsünden Yapıştır komutu seçilebilir.

II. Dosya gezgininde yer alan Pano grubundan Yapıştır komutu seçilebilir.
III. Klavyeden CTRL+Y tuş bileşeni kullanılabilir.
Windows 10 işletim sisteminde nesnelerin yapıştırma işlemiyle ilgili
yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri yanlıştır?
a) Yalnız I
b) Yalnız II
c) I ve II
d) II ve III
e) I, II ve III
6. Windows 10 işletim sisteminde oturum açma seçeneği olarak desen

kullanmak için aşağıdakilerden hangisinin ayarlanması gerekir?
a) Resimli parola
b) Pin
c) Parola
d) Windows hello
e) Dinamik kilit
7. Windows 10 işletim sisteminde bir nesneyi geri dönüşüm kutusuna

göndermeden silme işlemi için aşağıdakilerden hangisi kullanılmalıdır?
a) CTRL + DELETE
b) SHIFT + DELETE
c) ALT + DELETE
d) ALT GR + DELETE
e) TAB + DELETE
8. I. F2  Seçili öğeyi yeniden adlandırma

II. F3  Dosya gezgininde dosya veya klasör arama
III. F4  Dosya gezgininde adres çubuğu listesini görüntüleme
IV. F5  Etkin pencereyi yenileme
Yukarıdaki fonksiyon tuşu ve işlevi eşleştirmelerinden hangileri doğrudur?
a) I ve II
b) II ve III
c) I, II ve III
d) I, II ve IV
e) I, II, III ve III

WINDOWS 10 - II
9. I. Windows logo tuşu + Artı (+)  Büyüteç’i açma

II. Windows logo tuşu + A  İşlem merkezini açma
III. Windows logo tuşu + B  Başlangıç menüsünü açma
doğrudur?
a) Yalnız I
b) Yalnız II
c) I ve II
d) II ve III
e) I, II ve III
10. I. Windows logo tuşu + L  Bilgisayarı kapatma

II. Windows logo tuşu + T  Görev çubuğundaki uygulamalarda gezinme
III. Windows logo tuşu + X  Hızlı bağlantı menüsünü açma
doğrudur?
a) Yalnız I
b) Yalnız II
c) I ve II
d) II ve III
e) I, II ve III
Cevap Anahtarı
1.d, 2.c, 3.b, 4.e, 5.c, 6.a, 7.b, 8.e, 9.c, 10.d

WINDOWS 10 - II
EK – KISAYOLLAR
Kopyalama, yapıştırma ve diğer genel klavye kısayolları
Basılacak Tuş Yapılacak işlem
Ctrl + X Seçili öğeyi kes
Ctrl + C (veya Ctrl + Insert
Seçili öğeyi kopyala
tuşu)
Ctrl + V (veya Shift + Insert) Seçilen öğeyi yapıştır
Ctrl + Z Eylemi geri alma
Alt + Sekme tuşu Açık uygulamalar arasında geçiş yapma
Alt+F4 Etkin öğeyi kapat veya etkin uygulamadan çık
Windows logo tuşu + L Bilgisayarınızı kilitleme
Windows logo tuşu + D Masaüstünü görüntüleme ve gizleme
F2 Seçili öğeyi yeniden adlandırma
F3 Dosya Gezgini'nde dosya veya klasör arama
F4 Dosya Gezgini'nde adres çubuğu listesini görüntüleme
F5 Etkin pencereyi yenileme
Bir penceredeki veya masaüstündeki ekran öğeleri
F6
arasında geçiş yapma
F10 Etkin uygulamada Menü çubuğunu etkinleştirme
Alt + F8 Parolanızı oturum açma ekranında gösterme
Alt + Esc Öğeler arasında, açılış sırasına göre geçiş yapma
Alt + altı çizili harf Söz konusu harf için komutu uygulama
Alt + Enter Seçili öğeye ilişkin özellikleri görüntüleme
Alt + Ara çubuğu Etkin pencerenin kısayol menüsünü açma
Alt + Sol ok tuşu Geri gitme
Alt + Sağ ok tuşu İleri Gitme
Alt + Page Up tuşu Bir ekranı yukarı taşıma
Alt + Page Down tuşu Bir ekranı aşağı taşıma
Etkin belgeyi kapatma (tam ekran olan ve birden fazla
Ctrl+F4
belgeyi aynı anda açmanızı sağlayan uygulamalarda)
Ctrl + A Bir belge veya penceredeki tüm öğeleri seçme
Ctrl + D (veya Delete tuşu) Seçili öğeyi silip Geri Dönüşüm Kutusu'na taşıma

WINDOWS 10 - II

Ctrl+R (veya F5) Etkin pencereyi yenileme
Ctrl + Y Eylemi yineleme
Ctrl + Sağ ok tuşu İmleci bir sonraki sözcüğün başlangıcına taşıma
Ctrl + Sol ok tuşu İmleci bir önceki sözcüğün başlangıcına taşıma
Ctrl + Aşağı ok tuşu İmleci bir sonraki paragrafın başlangıcına taşıma
Ctrl + Yukarı ok tuşu İmleci bir önceki paragrafın başlangıcına taşıma
Açık uygulamalar arasında geçiş yapmak için ok
Ctrl + Alt + Sekme tuşu
tuşlarını kullanın
Başlat menüsünde vurgulanmış haldeki bir grup veya
Alt + Shift + ok tuşları
kutucuğu belirtilen yönde taşıma
Bir kutucuk Başlat menüsünde odaktayken, kutucuğu
Ctrl + Shift + ok tuşları klasör oluşturmak için başka bir kutucuğun içine
taşıyın
Ctrl + ok tuşları Başlat menüsünü açıkken yeniden boyutlandırma
Ctrl + ok tuşu (bir öğeye Pencerede veya masaüstünde ayrı ayrı birden çok öğe
geçmek için) + Ara çubuğu seçme
Ctrl + Shift ve bir ok tuşu Metin bloğu seçme
Ctrl + Esc tuşu Başlangıç'ı açma
Ctrl + Shift + Esc tuşu Görev Yöneticisi'ni açma
Birden fazla klavye düzeni kullanılabilir olduğunda
Ctrl + Shift
klavye düzenini değiştirme
Çince giriş yöntemi düzenleyicisini (IME) açma veya
Ctrl + Ara çubuğu
kapatma
Shift+F10 Seçili öğenin kısayol menüsünü görüntüleme
Pencerede veya masaüstünde birden fazla öğe seçme
Shift tuşu ve bir ok tuşu
veya bir belge içinde metin seçme
Shift + Delete tuşu Seçili öğeyi Geri Dönüşüm Kutusu'na taşımadan silme
Sağ taraftaki bir sonraki menüyü veya bir alt menüyü
Sağ ok tuşu
açma
Sol taraftaki bir sonraki menüyü açma veya bir alt
Sol ok tuşu
menüyü kapatma
Esc tuşu Geçerli görevi durdurma veya görevden çıkma
Kaynak: https://support.microsoft.com/tr-tr/help/12445/windows-keyboard-shortcuts

WINDOWS 10 - II
Windows logo tuşu klavye kısayolları

Windows logo tuşu Başlangıç'ı açma veya kapatma
Windows logo tuşu + A İşlem merkezini açma
Windows logo tuşu + B Bildirim alanına odaklama
Windows logo tuşu + Shift + C Düğme menüsünü açma
Windows logo tuşu + D Masaüstünü görüntüleme ve gizleme
Masaüstünde tarihi ve saati görüntüleme ve
Windows logo tuşu + Alt + D
gizleme
Windows logo tuşu + E Dosya Gezgini’ni açma
Geri Bildirim Merkezi’ni açma ve bir ekran
Windows logo tuşu + F
görüntüsü alma
Windows logo tuşu + G Bir oyun açıkken Oyun çubuğunu açma
Windows logo tuşu + H Dikteyi başlatma
Windows logo tuşu + I Ayarlar’ı açma
Windows logo tuşu + K Bağlan hızlı işlemini açma
Bilgisayarınızı kilitleme veya hesapları
Windows logo tuşu + L
değiştirme
Windows logo tuşu + M Tüm pencereleri simge durumuna küçültme
Windows logo tuşu + O Cihaz yönünü kilitleme
Windows logo tuşu + P Sunum ekranı modunu seçme
Windows logo tuşu + R Çalıştır iletişim kutusunu açma
Windows logo tuşu + S Arama’yı açma
Windows logo tuşu + T Görev çubuğundaki uygulamalarda gezinme
Windows logo tuşu + U Erişim Kolaylığı Merkezi'ni açma
Windows logo tuşu + V Bildirimlerde gezinme
Windows logo tuşu + Shift + V Bildirimlerde ters sırada gezinme
Windows logo tuşu + X Hızlı Bağlantı menüsünü açma
Windows Mixed Reality ile ve masaüstünüz
Windows logo tuşu + Y
arasında girişi değiştirme
Tam ekran modunda bir uygulamada
Windows logo tuşu + Z
kullanılabilen komutları gösterme
Windows logo tuşu + nokta (.) veya
Emoji panelini açma
noktalı virgül (;)
Windows logo tuşu + virgül (,) Masaüstüne geçici olarak göz atma
Sistem Özellikleri iletişim kutusunu
Windows logo tuşu + Duraklat
görüntüleme
Windows logo tuşu + Ctrl + F Bilgisayar arama (ağ üzerindeyseniz)

WINDOWS 10 - II

Simge durumuna küçültülmüş pencereleri
Windows logo tuşu + Shift + M
masaüstünde geri yükleme
Masaüstünü açın ve sayıyla belirtilen
konumda görev çubuğuna sabitlenmiş olan
Windows logo tuşu + sayı
uygulamayı başlatın. Uygulama zaten
çalışıyorsa, o uygulamaya geçin.
Masaüstünü açma ve sayıyla belirtilen
Windows logo tuşu + Shift + sayı konumda görev çubuğuna sabitlenmiş olan
uygulamanın yeni bir örneğini başlatma
Windows logo tuşu + Ctrl + sayı konumda görev çubuğuna sabitlenmiş olan
uygulamanın son etkin penceresine geçme
Windows logo tuşu + Alt + sayı konumda görev çubuğuna sabitlenmiş olan
uygulamanın Atlama Listesi'ni açma
Masaüstünü açma ve görev çubuğunda
Windows logo tuşu + Ctrl + Shift + sayı verilen konumda bulunan uygulamanın yeni
bir örneğini yönetici olarak açma
Windows logo tuşu + Sekme Görev görünümü açma
Windows logo tuşu + Yukarı ok Pencerenin ekranı kaplamasını sağlama
Geçerli uygulamayı ekrandan kaldırma veya
Windows logo tuşu + Aşağı ok masaüstü penceresini simge durumuna
küçültme
Uygulama veya masaüstü penceresinin
Windows logo tuşu + Sol ok ekranın sol tarafında ekranı kaplamasını
sağlama
Uygulama veya masaüstü penceresinin
Windows logo tuşu + Sağ ok ekranın sağ tarafında ekranı kaplamasını
sağlama
Etkin masaüstü penceresi dışında tümünü
Windows logo tuşu + Home simge durumuna küçültme (ikinci tuşa
basıldığında tüm pencereleri geri yükler)
Masaüstü penceresini ekranın üst ve altına
Windows logo tuşu + Shift + Yukarı ok
uzatma
Genişliği koruyarak etkin masaüstü
Windows logo tuşu + Shift + Aşağı ok pencerelerini önceki boyut/simge durumuna
küçültme
Windows logo tuşu + Shift + Sol ok Masaüstündeki uygulama veya pencereyi bir
veya Sağ ok monitörden diğerine taşıma
Windows logo tuşu + Boşluk çubuğu Giriş dili ve klavye düzenini değiştirme

WINDOWS 10 - II

Windows logo tuşu + Ctrl + Boşluk
Önceden seçili giriş olarak değiştirme
çubuğu
Windows logo tuşu + Ctrl + Enter Ekran Okuyucusu’nu açma
Windows logo tuşu + Artı (+) Büyüteç’i açma
Windows logo tuşu + eğik çizgi (/) IME yeniden dönüşümünü başlatma
Windows logo tuşu + Ctrl + V Omuza dokunmaları açma
Görev çubuğu klavye kısayolları

Shift + bir görev çubuğu Bir uygulamayı açma veya uygulamanın başka bir
düğmesine tıklama örneğini hızla açma
Ctrl + Shift + bir görev çubuğu
Bir uygulamayı yönetici olarak açma
düğmesine tıklama
Shift + bir görev çubuğu
Uygulama için pencere menüsünü gösterme
düğmesine sağ tıklama
Shift + gruplanmış bir görev
Grup için pencere menüsünü gösterme
çubuğu düğmesine sağ tıklama
Ctrl + gruplanmış bir görev
Grup pencereleri arasında gezinme
çubuğu düğmesine tıklama

WINDOWS 10 - II
Dosya gezgini klavye kısayolları

Alt + D Adres çubuğunu seçme
Ctrl + E Arama kutusunu seçme
Ctrl + F Arama kutusunu seçme
Ctrl + N Yeni bir pencere açma
Ctrl + W Etkin pencereyi kapatma

Ctrl + farenin kaydırma Dosya ve klasör simgelerinin boyutunu ve
tekerleği görünümünü değiştirme
Ctrl + Shift + E Seçilen klasörün üstündeki tüm klasörleri görüntüleme
Ctrl + Shift + N Yeni bir klasör oluşturma
Num Lock + yıldız işareti (*) Seçilen klasörün tüm alt klasörlerini görüntüleme
Num Lock + artı işareti (+) Seçilen klasörün içeriğini görüntüleme
Num Lock + eksi işareti (-) Seçili klasörü daraltma
Alt + P Önizleme panelini gösterme
Alt + Enter Seçilen öğenin Özellikler iletişim kutusunu açma
Alt + Sağ ok tuşu Sonraki klasörü görüntüleme
Alt + Yukarı ok tuşu Klasörün içinde bulunduğu klasörü görüntüleme
Alt + Sol ok tuşu Önceki klasörü görüntüleme
Geri al tuşu Önceki klasörü görüntüleme

Geçerli seçimi gösterme (daraltıldıysa) veya ilk alt
Sağ ok tuşu
klasörü seçme
Geçerli seçimi daraltma (genişletilmişse) veya klasörün
Sol ok tuşu
içinde bulunduğu klasörü seçme
End tuşu Etkin pencerenin en altını görüntüleme
Ev Etkin pencerenin en üstünü görüntüleme

Etkin pencereyle ekranı kaplama veya etkin pencereyi
F11
simge durumuna küçültme

WINDOWS 10 - III
TEMEL BİLGİ
TEKNOLOJİLERİ-I
İÇİNDEKİLER
• Denetim Masası Ayarları

• Klavye ayarları Öğr. Gör. Orhan ÇELİKER
• Fare ayarları
• Bölge ayarları
• Tarih ve saat ayarları
• Programlar ve özellikler ayarları
• Aygıt yöneticisi ayarları
• Kişiselleştirme ayarları

• Denetim masasının görevini
EDEFLER
tanımlayabilecek,
• Çeşitli donanımların ayarlarını
yapabilecek,
• Yazılımların ayarlarını
değiştirebilecek,
• Görünümü kişiselleştirebilecek
• Tarih ve saat ayarı yapabilecek, ÜNİTE
• Program yükleyebilecek ve
kaldırabilecek,
6
• Yeni donanım ekleyebileceksiniz.
WINDOWS 10 - III

WINDOWS 10 - III
GİRİŞ
Windows işletim sistemi, üzerinde barındırdığı birçok program ile
kullanıcılarının işletim sistemini organize etmelerine imkân tanımaktadır. İşletim
sisteminin çeşitli donanım ve yazılımlara yönelik ayar değişikliklerinin yapıldığı kısım
Denetim Masasıdır. Denetim Masası ile donanım ve çevre birimlerinin özellikleri
ayarlanabilmekte, kullanıcı ve sistem özellikleri değiştirilebilmekte, bilgisayara yüklü
yazılımlar üzerinde çeşitli ayarlamalar yapılabilmekte ve kullanıcı hesapları
değiştirilebilmektedir.
Windows işletim sistemiyle ilgili önceki bölümlerde sürücü, klasör, dosya
kavramları, işletim sistemini kişiselleştirme, dosya gezgini, geri dönüşüm kutusu,
kullanıcı hesabı ayarları, OneDrive kullanma ve nesnelerin düzenlenmesi konularına
değinilmişti. Bu bölümde Denetim Masası bileşeni kullanılarak donanım, yazılım ve
sistem ayarları üzerinde durulacaktır.
Windows 10 işletim sistemindeki denetim masasında aşağıdaki bileşenler yer
almaktadır:
• Ağ ve Paylaşım Merkezi • Autudesk Plot Style Manager
• Autodesk Plotter Manager • Aygıt Yöneticisi
• Aygıtlar ve Yazıcılar • BitLocker Sürücü Şifrelemesi
• Bölge • Çalışma Klasörleri
• Depolama Alanları • Dizin Oluşturma Seçenekleri
• Dosya Geçmişi • Dosya Gezgini Seçenekleri
• Erişim Kolaylığı Merkezi • Eşitleme Merkezi
• Fare • Görev Çubuğu ve Gezinti
• Güç Seçenekleri • Güvenlik ve Bakım
• İnternet Seçenekleri • Kalem ve Dokunma
• Kimlik Bilgileri Yöneticisi • Kızılötesi
• Klavye • Konuşma ve Tanıma
• Kullanıcı Hesapları • Kurtarma
• Otomatik Kullan • Posta
• Programlar ve Özellikler • RemoteApp ve Masaüstü Bağlantıları
• Renk Yönetimi • Ses
• Sistem • Sorun Giderme
• Tablet PC Ayarları • Tarih ve Saat
• Telefon ve Modem • Varsayılan Programlar
• Windows To Go • Yazı Tipleri
• Windows Defender Güvenlik Duvarı • Yedekleme ve Geri Yükleme Merkezi
• Yönetimsel Araçlar

WINDOWS 10 - III
DENETİM MASASI AYARLARI

Denetim Masası bilgisayardaki donanımların
organizasyonu ve kurulu yazılımların ayarlarının
yapılması için kullanılır. Denetim Masasına başlangıç
Denetim masası
ekranındayken “Denetim Masası” yazılarak erişilebilir
içerisinden tüm
(Resim 1).
donanım ve yazılım
ayarlamaları yapılabilir. Denetim Masası penceresinde çeşitli ayar
kategorileri yer almaktadır. Bu kategoriler benzer
ayarların birlikte yapılabilmesini sağlayacak biçimde
oluşturulmuştur (Resim 2).
Resim 1. Başlangıç Ekranı
- Denetim Masası
Resim 2. Denetim Masası Kategori Görünümü

WINDOWS 10 - III
Denetim masası; kategori, büyük simgeler ve küçük simgeler olmak üzere 3

çeşit görüntüleme ölçütüne sahiptir. Bu ölçüt değiştirilerek bütün ayarlar
listelenebilir. Bu ünitede küçük simgeler (Resim 3) görünüm yapısına göre en yaygın
kullanılan aşağıdaki ayarlar üzerinde durulacaktır.
• Klavye,
• Fare,
• Bölge,
• Tarih ve Saat,
• Programlar ve Özellikler
• Aygıt Yöneticisi
Ayrıca arka plan, renkler, kilit ekranı, temalar, yazı tipleri gibi özelliklerin
ayarlanabileceği Kişiselleştirme ayarlarına da değinilecektir. Tüm bu ayarlar denetim
masası görünümünden yapılabileceği gibi Windows Ayarları penceresinden de
yapılabilir.
Resim 3. Denetim Masası Küçük Simgeler Görünümü

WINDOWS 10 - III
Klavye Ayarları
Klavye, bilgisayar sisteminde en
çok kullanılan giriş birimlerinden
biridir. Klavye sürücüsünün
Klavye, bilgisayar
belirlenmesi, imleç özelliklerinin
sisteminde en çok
ayarlanması denetim masasında yer
kullanılan giriş
alan klavye iletişim penceresi ile
birimlerinden biridir.
yapılabilecek ayarlar arasındadır.
Denetim masasında yer alan listedeki
Klavye bağlantısı ile Klavye Özellikleri
iletişim penceresi görüntülenir (Resim
4). Klavye Özellikleri iletişim
penceresinin hız ve donanım olmak
üzere iki sekmesi bulunmaktadır.
Hız sekmesi ile tuşların
yineleme gecikmesi, yineleme hızı ve Resim 4. Klavye Özellikleri
imleç yanıp sönme hızı
ayarlanmaktadır. Yineleme hızı klavyede art arda basılan iki karakter arasındaki
bekleme süresini ifade eder. İletişim kutusu içerisinde verilen sınama alanında
ayarlamalar test edilebilir. Sayfa içerisinde imleç yanıp sönme hızı da ayarlanır.
Yapılan ayar önizleme alanından takip edilebilir.
Donanım sekmesi ise sistemde
bulunan klavyeye ait üretici, konum
ve aygıt durumu bilgilerini
sunmaktadır. Ayrıca sekmede yer
alan Özellikler düğmesi yardımı ile
kullanılan klavye türüne göre
isimlendirilen Aygıt Özellikleri
penceresi görüntülenir (Resim 5).
Klavye özellikleri penceresi ile
klavyenin sürücü ayrıntıları
görülebilir. Klavye sürücüsü
güncellenebilir, kaldırılabilir veya
devre dışı bırakılabilir.
Resim 5. Klavye Özellikleri

WINDOWS 10 - III
Fare Ayarları
Denetim masasında yer alan
listedeki Fare bağlantısı ile Fare
Özellikleri iletişim penceresi
görüntülenir (Resim 6). Fare
Özellikleri iletişim penceresinin
düğmeler, işaretçiler, işaretçi
seçenekleri, tekerlek ve donanım
olmak üzere beş adet sekmesi
bulunmaktadır.
Düğmeler sekmesi fare
işaretçisi ve özelliklerini ayarlamada
kullanılır.
Düğmeler sekmesi;
düğme yapılandırması, Düğme Yapılandırması
Resim 6. Fare Özellikleri
çift tıklatma hızı ve bölümündeki Birincil ve İkincil
tıklatma kilidi ayarlarını Düğmeleri Değiştir onay kutusu
barındırmaktadır. yardımıyla farenin sağ ve sol tuşlarının görevleri yer değiştirilir. Bu seçenek farenin
sağ el veya sol el kullanımına göre ayarlanır.
Farenin sol tuşuna art arda 2
kere tıklama işlemi çift tıklama olarak
adlandırılmaktadır. Bu tıklamalar
arasındaki bekleme süresi Düğmeler
sekmesindeki Çift tıklatma hızı
bölümünden ayarlanır. Ayrıca bu
sekmede bulunan Tıklatma Kilidini
Etkinleştir onay kutusu işaretlenerek,
sürekli olarak farenin düğmesine basılı
tutmadan sürükleme yapma mümkün
kılınabilir.
İşaretçiler sekmesi fare
işaretçisinin görünüm ayarlarını
yapmak için kullanılmaktadır. Bu
sekme fare işaretçisini çeşitli
Resim 7. İşaretçiler Sekmesi
şekillerde ve büyüklüklerde
belirlemede kullanılan ayarları içermektedir. Windows’un standart ayarlarına
dönmek için Varsayılanı Kullan düğmesi kullanılabilir (Resim 7).

WINDOWS 10 - III
İşaretçi seçenekleri sekmesi

işaretçinin davranışlarını belirlemede
kullanılan ayarları içermektedir (Resim
Farenin hareketi ile 8).
işaretçinin ne kadar
Farenin hareketi ile işaretçinin
hareket edeceği İşaretçi
ne kadar hareket edeceği
Seçenekleri
belirlenebilir. İşaretçinizin Hızını Seçin
sekmesinden belirlenir.
bölümündeki ayar çubuğu ile ayar
yapmak mümkündür. Fare hızı
artırıldıkça işaretçinin ekranda hareket
ettiği birim alan artmaktadır.
Fare işaretçisi, açılan
pencerelerdeki varsayılan olarak seçili
düğmelerin üzerine
konumlandırılabilir. Bu işlem için Resim 8. İşaretçi Seçenekleri
Düğmeye Git bölümündeki “İleti
kutularında fare işaretçisini otomatik olarak varsayılan düğmenin üstüne götür”
isimli onay kutusu işaretlenmelidir.
Görünürlük kısmında ise fare
işaretçisinin izi görüntülenebilir ve izin
boyutu ayarlanabilir. İşaretçi izi
İşaretçi izini göster onay kutusu ile
görüntülenir. Ayar çubuğu ile kısa ve
uzun ayarı yapılarak takip eden izin
boyutu belirlenebilir. Ekranda
işaretçiyi kolay fark etmek için bu
seçenek işaretlenebilir.
Yazarken İşaretçiyi Gizle onay
kutusu fare işaretçisinin klavye
kullanımı esnasında
görüntülenmemesi için kullanılır.
Resim 9. Tekerlek Sekmesi
CTRL tuşuna bastığımda
işaretçinin yerini göster onay kutusu işaretçinin nerede olduğunu CTRL tuşu
yardımıyla bulmak için kullanılır. Bu onay kutusu seçildikten sonra CTRL tuşuna
basıldığı zaman işaretçinin etrafında dalga efektleri oluşarak işaretçi yeri gösterilir
(Resim 8).

WINDOWS 10 - III
Tekerlek sekmesinde, 3 veya daha fazla tuştan oluşan farelerde ortadaki

tekerler çevrildiğinde ne kadar kaydırma işleminin gerçekleştirileceği belirlenir.
Kaydırma işleminde satır veya sayfa sayısı belirlemek mümkündür. Ayrıca yatay ve
dikey kaydırma seçenekleri ile farklı ayarlar yapılabilmektedir (Resim 9).
Donanım sekmesi ise farenin türü, bilgisayar bağlantı noktası ayarının
yapılması ve aygıtın düzgün çalışıp çalışmadığının belirlenmesinde kullanılmaktadır.
Bu bölümden sürücü ayarları ve güncellemesi de yapılabilmektedir.
Bölge Ayarları
Her ülkenin para birimi, tarih, saat gösterimleri vb. uygulamaları birbirinden
farklılık arz etmektedir. Windows uygulamalarında veya Windows altında çalışan
programlarda kullanılacak, sayı, para birimi, saat ve tarih görünümlerinin
düzenlendiği iletişim kutusu, denetim masasındaki Bölge simgesi kullanılarak açılır
(Resim 10).
Resim 10. Bölge

WINDOWS 10 - III
Bölge isimli iletişim penceresinde Biçimler, Konum ve Yönetimsel olmak üzere

3 sekme bulunmaktadır. Biçimler sekmesi, tarih ve saat gösterimlerinin
ayarlanmasında kullanılır. Biçimlendir bileşeninin altında yer alan ülke listesi
Biçimler sekmesi, tarih
kullanılarak herhangi bir ülkenin biçim ayarları otomatik olarak seçilebilir. Ayrıca
ve saat gösterimlerinin
istenilen değişiklikler ilgili alanların altında gerçekleştirilebilir. Biçimlendirmeye
ayarlanmasında
yönelik standart ayarlardan farklı olarak daha ileri seviye ayarlar yapabilmek için Ek
kullanılmaktadır.
Ayarlar düğmesi kullanılarak Biçimlendirmeyi Özelleştir iletişim penceresi
görüntülenebilir (Resim 11). Bu pencereden sayıların, para birimlerinin, saat ve tarih
gösterimlerinin ayarları yapılabilmektedir. Örneğin sayılar sekmesinde basamak
gruplandırma işareti nokta veya virgül olarak belirlenebilir.
Konum sekmesi bulunulan ülke bilgisinin sağlanmasında kullanılır. Windows
ve diğer yazılımların o ülkeye yönelik ek içerik sağlayabileceği durumlarda
kullanılması için geçerli konum bilgisinin belirlenmesinde fayda vardır.
Yönetimsel sekmesinden ise karşılama ekranı, yeni kullanıcı hesapları gibi
ayarlamalar yapmak mümkündür.
Resim 11. Biçimlendirmeyi Özelleştir

WINDOWS 10 - III
Tarih ve Saat Ayarları

Denetim masası yardımı ile
yapılabilecek ayarlardan biri de Tarih ve
Saat ayarıdır. Denetim Masasındaki Tarih
ve Saat seçeneği ile açılan Tarih ve Saat
iletişim penceresinde Tarih ve Saat, Ek
Saatler ve İnternet Saati olmak üzere 3
sekme bulunmaktadır (Resim 12).
Tarih ve Saat sekmesi sistemin
Tarih ve Saati ile ait olunan saat dilimini
görüntüler. Tarihi ve Saati Değiştir
seçeneği ile yeni tarih ve saat ayarı
yapılabilir (Resim 13).
Saat Dilimini Değiştir düğmesi ile Resim 12. Tarih ve Saat
yeni bir saat dilimi seçilebilir.
Ek Saatler sekmesi ile 2 farklı saat
diliminin saatleri
görüntülenebilmektedir. Ek saatler
ayarını yapmak için yeni saat dilimlerini
seçmek gerekmektedir. Ek saatler, görev
çubuğunda bulunan tarih – saat alanının
üzerinde fare ile beklenerek
görüntülenebilir.
Bilgisayar saati İnternet Saati
sunucusuyla eşitlenebilir. Böylece,
bilgisayarın saati, saat sunucusu
üzerindeki saate uyacak şekilde
güncelleştirilir. Genellikle saat,
Resim 13. Tarih ve Saat Ayarları
time.windows.com adresindeki sunucu
ile eşitlenir, haftada bir kere güncelleştirilir.

WINDOWS 10 - III
Programlar ve Özellikler Ayarları

Bilgisayarda işletim sisteminin dışında kurulmuş olan programların sistemden
kaldırılmasında veya yeni bir programın yüklenmesinde kullanılır. Bu noktada
bilgisayarda yüklü bulunan kullanıcı programları ve Windows bileşenlerinin
kaldırılması veya yeniden kurulması için denetim masasındaki Programlar ve
Özellikler simgesi kullanılır. Bu simge yardımı ile Programlar ve Özellikler penceresi
görüntülenir (Resim 14).
Resim 14. Programlar ve Özellikler
Program Kaldırma
Bir program bilgisayara yüklenirken otomatik olarak bazı dosyalar ve klasörler
oluşturulur. Kullanıcılar, bu klasör ve dosyaların nerelere yazıldığı ve program ile
ilişkili dosyaların hangileri olduğunu bilemez. Bu bilgiler birden fazla alanda
bulunduğu için programların elle kaldırılması genellikle mümkün olmamaktadır. Bu
noktada kaldırma işleminin programlar ve özellikler penceresinden veya programın
kendi içerisinde yer alan kaldır (uninstall) seçeneğinden yapılması eklentiler,
anahtarlar ve kısa yollar gibi birçok bileşenin tümüyle silinerek kaldırılmasına olanak
tanır.
Program ve Özellikler penceresinde listelenen programlardan herhangi birini
kaldırmak için program simgesinin seçilmesi gerekmektedir. Bu işlemin ardından
program listesinin üst kısmındaki Kaldır düğmesi aktif olmaktadır. Kaldır düğmesi

WINDOWS 10 - III
kullanıldığında programın sistemden tamamen silineceğine ilişkin onay istenir. Evet

düğmesi kullanılarak program sistemden kaldırılırken Hayır düğmesi programın
silinme işlemini iptal eder. Kaldırma işlemi ile program tüm kayıtlarıyla birlikte
bilgisayardan temizlenir ve programlar listesinde de artık görüntülenmez.
Yüklü Güncelleştirmeleri Görüntüleme

Windows işletim sisteminin daha güvenli ve hatasız bir şekilde çalışması için
zaman zaman çeşitli güncelleştirmeler yayımlanmaktadır. Bu güncelleştirmeler
kullanıcılar tarafından veya otomatik olarak yapılabilmektedir. Bilgisayarda yüklü
Windows işletim olan güncelleştirmeleri görüntülemek için Programlar ve Özellikler penceresinde yer
sisteminin daha güvenli alan Yüklü Güncelleştirmeleri Görüntüle bağlantısı kullanılabilir (Resim 15). Bu
ve hatasız bir şekilde bağlantı, yüklü olan güncelleştirmeleri görüntülemektedir. İstenilmesi halinde
çalışması için çeşitli program kaldırmaya benzer süreçler izlenerek herhangi bir güncelleştirme de
güncelleştirmeler bilgisayar sisteminden kaldırılabilir.
yayımlanmaktadır.
Resim 15. Yüklü Güncelleştirmeler

WINDOWS 10 - III
Windows Özelliklerini Aç veya Kapat

Windows işletim sistemleri dizinler, oyunlar, medya, telnet, arama, yazdırma
gibi birçok farklı özellik barındırmaktadır. Bu özelliklerin tamamı işletim sistemi
kurulurken aktif halde değildir. Hizmet veren bir özelliği kapatmak veya bir özelliği
aktif hale getirmek için Windows Özellikleri Penceresi kullanılmaktadır (Resim 16).
Windows özellikleri penceresi Programlar ve Özellikler penceresindeki Windows
Özelliklerini Aç veya Kapat bağlantısı ile görüntülenir. Bileşenler listesi içerisinde
onay işareti bulunan bileşenler yüklenmiş, onay işareti bulunmayanlar ise
yüklenmemiş olanlardır. Bileşenlerin yüklenmesi esnasında gerekli olan bazı
dosyaların, Windows 10 yükleme CD’sinden alınması gerekebilir. Bu durumda
yükleme CD’si bilgisayara takılmalıdır.
Resim 16. Windows Özellikleri

WINDOWS 10 - III
Aygıt Yöneticisi
Bilgisayar, birden fazla bileşenden ve harici donanım birimlerinden meydana
gelmektedir. Aygıt Yöneticisi bilgisayarın sahip olduğu tüm donanımların
listelenmesini sağlamaktadır. Aygıt yöneticisi kullanılarak her bir donanım biriminin
Bilgisayar, birden fazla
sürücüsü yüklenebilir, güncelleştirilebilir veya kaldırılabilir.
bileşenden ve harici
donanım birimlerinden Aygıt yöneticisi penceresi denetim masasından Aygıt Yöneticisi simgesi
meydana gelmektedir. kullanılarak veya Bilgisayar Sağ Tuş Menüsü  Özellikler  Aygıt Yöneticisi yolu
izlenerek görüntülenebilir (Resim 17).
Resim 17. Aygıt Yöneticisi

Aygıt Yöneticisi penceresinde bilgisayarda bulunan ve çalışmasında herhangi
bir problem olmayan donanımlar listelenmektedir. Yüklemesinde sorun bulunan
veya çalışmayan aygıtların isimlerinin yanında sarı renkli bir Ünlem işareti bulunur.
Ünlem işareti donanımın bilgisayar tarafından tanınamadığını göstermektedir.
Ünlem işaretli bir donanımın bilgisayara yeniden tanıtılması bu sorunun
giderilmesini sağlar.

WINDOWS 10 - III
Bir donanımın bilgisayara yeniden tanıtılması için ünlem işareti bulunan liste
elemanın üzerine sağ tıklanır ve donanım adı seçildikten sonra sürücüyü güncelleştir
düğmesi kullanılır. Görüntülenen Sürücü Yazılımını Güncelleştir penceresinden
güncel sürücü internet üzerinden veya bilgisayarın depolama birimleri kullanılarak
bulunur ve bilgisayara kurulur (Resim 18).
Resim 18. Sürücü Yazılımını Güncelleştir
Yeni donanım ekleme

Yeni donanımın kullanılabilmesi ve bütün işlevlerini doğru bir şekilde yerine
getirebilmesi için bilgisayara tanıtılması gereklidir. Donanımın bilgisayara tanıtılması
işlemi iki şekilde olur.
Birincisi ve en kolayı, Windows’un takılan yeni donanımı otomatik olarak
algılayıp gerekli dosyaları varsa kendiliğinden yükleyerek donanımı kullanıma hazır
hale getirmesidir. Bu işlem Tak Kullan (PnP: plug and play) özellikli donanımlar için
geçerlidir. Bu tür donanım üzerinde PnP işareti bulunur. Yüklenecek dosyalar
Windows üzerinde bulunmuyorsa donanım bilgilerine erişim için internet veya
bilgisayarın veri birimlerini kullanır.
Bilgisayara yeni bir donanım tanıtmanın ikinci yolu ise denetim masasında yer
alan Aygıtlar ve Yazıcılar seçeneği tıklanır ve açılan pencereden Aygıt Ekle düğmesi
kullanılır (Resim 19).

WINDOWS 10 - III
Resim 20. Aygıtlar ve Yazıcılar

Açılan aygıt ekle penceresinden bilgisayara eklenmesi istenilen donanım
seçilerek yükleme işlemi tamamlanır (Resim 20).
Resim 19. Aygıt Ekle

Bireysel Etkinlik
•Denetim masasını açarak bu ünitede anlatılmayan 5 ayarı inceleyiniz.

•Farenizi sol el ile kullanılacak şekilde ayarlayanız.
•Bölge ayarları yardımıyla görev çubuğu sağ alt köşesinde bulunan
"01.01.2018" tarih formatının "01 Ocak 2018" şeklinde
görüntülenmesini sağlayınız.
•Programlar ve özellikler yardımıyla daha önceden yüklediğiniz ve artık
kullanmadığınız bir uygulamayı bilgisayarınızdan kaldırınız.
•Erişebildiğiniz herhangi bir bilgisayara bir yazıcı tanımlayarak bu
ünitenin özet sayfasını çıktı alınız.

WINDOWS 10 - III
Kişiselleştirme Ayarları
Kişiselleştirme ayarları, bilgisayarın görsel ve ses öğeleri özelliklerinin
belirlenmesi için kullanılmaktadır. Bu ayarlar sayesinde standart olarak belirlenmiş
temeller ile görsel ve ses ayarları yapılabildiği gibi isteğe özgü seçimler de
yapılabilmektedir. Kişiselleştirme ayarlarına masaüstü sağ tuş menüsünden
ulaşılabildiği gibi Windows Ayarları penceresindeki Kişiselleştirme seçeneği
kullanılarak da ulaşılabilir. Bu pencereden arka plan, renkler, kilit ekranı, temalar,
yazı tipleri, başlangıç ve görev çubuğu ayarları yapılabilmektedir (Resim 21).
Resim 21. Kişiselleştirme Ayarları

WINDOWS 10 - III
Arka Plan
Kişiselleştirme iletişim penceresindeki Arka Plan düğmesi yardımıyla
masaüstü resmi seçilebilir. Windows, arka plan için resim, düz renk ve slayt gösterisi
şeklinde bir liste sunmaktadır. Bu listeden yapılan seçime göre arka plan resmi
değiştirilebilir. Ayrıca bu pencerede yer almayan herhangi bir resmi de arka plan
olarak ayarlamak mümkündür. Bunun için Arka Plan penceresinde yer alan Gözat
düğmesi tıklanarak istenilen konumdan resim seçilebilir.
Arka plan resmi olarak birden çok resim seçilebilir ve bu resimler slayt
gösterisi şeklinde belli aralıklarla gösterilebilir. Bu aralığın değiştirilmesi için arka
plan penceresinde yer alan Resim değiştirme aralığı listesinden süre belirlenir.
Ayrıca aynı pencerede bulunan Bir ekran sığdırma durumu seçin listesindeki
seçenekler yardımıyla da resmin ekran üzerine yerleşimi ayarlanır. Bu seçenekler
doldur, sığdır, genişlet, döşe, ortala ve karış şeklindedir (Resim 22).
Resim 22. Arka Plan
Not
Herhangi bir resmin sağ tuş menüsünde yer alan “Masaüstü Arka Planı larak
Ayarla” seçeneği ile kişiselleştirme ekranına ulaşmadan da masaüstü arka planı
olarak belirlemek mümkündür.

WINDOWS 10 - III
Renkler
Kişiselleştirme penceresinde yer alan Renkler düğmesi ile pencerelerin
renkleri ve saydamlık seviyeleri ayarlanabilmektedir (Resim 23). Renk paletindeki
herhangi bir renk seçilerek pencere renkleri değiştirilebilir. Renkler penceresinde sık
Pencere rengi ve
kullanılan standart renkler yer almaktadır. Bu renklerin dışında farklı bir ton
görünümü düğmesi ile
kullanmak için renkler penceresindeki Özel renk düğmesi kullanılabilir. Ayrıca aynı
pencerelerin renkleri ve
penceredeki Saydamlık efektleri ayarı ile de pencere kenarlıklarının şeffaflık seviyesi
saydamlık seviyeleri
belirlenebilmektedir.
ayarlanabilmektedir.
Resim 23. Renkler

WINDOWS 10 - III
Kilit Ekranı
Windows işletim sisteminde kullanıcı bilgisayarın başında olmadığı
zamanlarda oturumunu kapatabilir (Windows logo tuşu + L). Oturum kapatma
işleminde işletim sistemi hala çalışır durumdadır ve bu görünüme kilit ekranı adı
verilir. Kilit ekranının da arka planına resim atanabilir. Bu işlem için Kişiselleştirme
penceresindeki Kilit Ekranı düğmesi tıklanır ve oradan bir resim seçilir. Aynı
zamanda resmin ön izlemesi de yapılabilir (Resim 24). Masaüstü arka planında
olduğu gibi kilit ekranı arka planında da birden çok resim kullanılabilir. Bu işlem için
kilit ekranı penceresindeki arka plan listesinden slayt gösterisi seçeneği seçilerek
kullanılacak resimler belirlenir. Ayrıca kilit ekranında takvim, posta, hava durumu
gibi uygulamaların ayrıntılı durumları gösterilebilir.
Resim 24. Renkler

WINDOWS 10 - III
Kilit ekranı penceresinden ekran

koruyucusu ayarı da yapılabilir. Bilgisayarın
açık olduğu halde belirli bir süre
kullanılmaması durumunda, ekranda
görüntülenen şekil, grafik ve animasyonlar
Ekran Koruyucu olarak adlandırılmaktadır.
Windows işletim sistemi için ekran
koruyucu ayarlarına kişiselleştir
penceresindeki kilit ekranı seçeneklerinde
bulunan Ekran Koruyucu Ayarları
bağlantısından ulaşılır (Resim 25).
Ekran Koruyucu’nun devreye girmesi
için Bekleme Süresi kadar herhangi bir
kullanım olmaması gerekmektedir. Ekran Resim 25. Ekran Koruyucu Ayarları
koruyucu sekmesinin altında yer alan
listeden herhangi bir ekran koruyucu belirlenebilir. Belirlenen ekran koruyucunun
görüntüsü pencerede yer alan monitör resminin içerisinde gösterilir. Ekran
koruyucunun ekranda nasıl görüneceği ise Önizleme düğmesi yardımıyla test
edilebilir. Devam Edildiğinde turum Açma Ekranını Görüntüle onay kutusu ekran
koruyucuyu iptal etmek için yapılan girişimlerde oturum şifresinin kullanılmasını
sağlamaktadır. Bu onay kutusu kullanılmadığı zaman klavyede herhangi bir tuşa
basma veya fareyi hareket ettirme işlemleri ekran koruyucunun devre dışı kalmasını
sağlayacaktır.
Ekran Koruyucu bölümündeki Güç ayarlarını değiştir bağlantısı ise, güç ayarı
yaparak enerji tasarrufu sağlama adına gerekli ayarları barındırmaktadır. Bu ayarlar
yardımıyla yeni bir güç planı da oluşturulabilir (Resim 26).
Resim 26. Güç Seçenekleri

WINDOWS 10 - III
Temalar
Tema; masaüstü arka planı resimleri, pencere renkleri ve Windows açılış
kapanış sesleri gibi bileşenlerden oluşan ve bu ayarların tamamını hazır olarak
kapsayan bir paket olarak düşünülebilir.
Kişiselleştirme ekranında bulunan Temalar seçeneği yardımıyla arka plan,
renk, sesler, fare imleci, masaüstü simge ayarları, yüksek karşıtlık ayarları gibi
özellikler organize edilebilir (Resim 27). Ayrıca bu ekranda bulunan Windows’a ait
hazır temalar kullanılarak da işletim sistemi kişiselleştirilebilir.
Resim 27. Temalar

Örnek
•Temaları kullanarak kendi oluşturduğunuz albümdeki fotoğrafları

sırayla masaüstünde arka plan şeklinde ayarlayabilirsiniz. Aynı
zamanda masaüstü simgelerini kendinize göre özelleştirebilirsiniz.
Hatta en sevdiğiniz emoji ifadesini fare imleci olarak
belirleyebilirsiniz.

WINDOWS 10 - III
Windows’ta bildirimler, hata

mesajları, açılış ve kapanış gibi
durumlarda ses efektlerinden
faydalanılmaktadır. Bu efektler
Windows tarafından standart
olarak belirlenmiştir. Temalar
alanında yer alan Sesler düğmesi
ile ses penceresi görüntülenir. Bu
pencere yardımı ile ses aygıtlarının
ayarları, Windows ses düzenlerinin
belirlenmesi gibi ayarlamalar
yapmak mümkündür (Resim 28).
Temalar alanından
masaüstünde kullanılan simgelerin
görüntülenmesi ve gerekli ayarların
Masaüstü Simgeleri
yapılabilmesi için Masaüstü Simge Resim 28. Ses
bölümündeki onay
Ayarları bağlantısı kullanılabilir. Bu
kutuları ile
bağlantı Masaüstü Simge Ayarları
masaüstünde
penceresinin görüntülenmesini
görüntülenecek öğeler
sağlar (Resim 29).
seçilir.
Masaüstü Simgeleri
bölümündeki onay kutuları ile
masaüstünde görüntülenecek
öğeler seçilebilir. Onay kutusu
işaretli öğeler masaüstünde
görüntülenir.
Simge Değiştir düğmesi
kullanılarak, seçilen öğe için yeni bir
simge resmi belirlenebilir. Ayrıca
Gözat düğmesi kullanılarak da
başka bir konumdan simge dosyası
da alınabilir. Simge görünümlerinin
Windows varsayılan ayarlarına Resim 29. Masaüstü Simge Ayarları
döndürülmesi için Varsayılanı Yükle
düğmesi kullanılmalıdır.

WINDOWS 10 - III
Görüntü ayarları
Ekran boyutu ve renk ayarlarının yapılabilmesi için Windows Ayarları
penceresindeki Sistem bağlantısından Monitör seçeneği kullanılır (Resim 30). Bu
pencereden ekranla ilgili parlaklık ve renk, gece ışığı modu, ölçek ayarları,
Ekran boyutu ve renk
çözünürlük ve yön gibi bir çok özellik düzenlenebilir.
ayarlarının
yapılabilmesi için Monitör alanındaki Parlaklığı değiştir kaydırma çubuğu kullanılarak ekranın
Monitör bağlantısı parlaklığı değiştirilebilir. Çözünürlük listesinde kullanılan ekranın desteklediği
kullanılmaktadır. çözünürlük ayarları görüntülenir ve seçime göre ekran çözünürlüğü değiştirilebilir.
Yön listesinden ise Yatay veya Düşey görüntüleme seçenekleri belirlenebilir. Ayrıca
Gelişmiş Görüntü Ayarları bağlantısı kullanılarak, ekran kartı ile ilgili özellikler
görüntülenebilir ve çeşitli ayarlar yapılabilir. Bu seçenekteki ayarlar ekran kartının
özelliğine göre bilgisayardan bilgisayara farklılık gösterebilmektedir.
Resim 30. Monitör

WINDOWS 10 - III
•Windows işletim sistemi, üzerinde barındırdığı birçok program ile

Özet
kullanıcılarının işletim sistemini organize etmelerine imkân
tanımaktadır. İşletim sisteminin çeşitli donanım ve yazılımlara yönelik
ayar değişikliklerinin yapıldığı kısım Denetim Masasıdır.
•Denetim Masası bilgisayardaki donanımların organizasyonu ve kurulu
yazılımların ayarlarının yapılması için kullanılır.
•Denetim masası; kategori, büyük simgeler ve küçük simgeler olmak
üzere 3 çeşit görüntüleme ölçütüne sahiptir.
•Klavye, bilgisayar sisteminde en çok kullanılan giriş birimlerinden biridir.
•Klavye sürücüsünün belirlenmesi, imleç özelliklerinin ayarlanması
denetim masasında yer alan klavye iletişim penceresi ile yapılabilecek
ayarlar arasındadır.
•Denetim masasında yer alan listedeki Fare bağlantısı ile Fare Özellikleri
iletişim penceresi görüntülenir. Fare Özellikleri iletişim penceresinin
düğmeler, işaretçiler, işaretçi seçenekleri, tekerlek ve donanım olmak
üzere beş adet sekmesi bulunmaktadır.
•Her ülkenin para birimi, tarih, saat gösterimleri vb. uygulamaları
birbirinden farklılık arz etmektedir.
•Windows uygulamalarında veya Windows altında çalışan programlarda
kullanılacak, sayı, para birimi, saat ve tarih görünümlerinin düzenlendiği
iletişim kutusu, denetim masasındaki Bölge simgesi kullanılarak açılır.
•Denetim masası yardımı ile yapılabilecek ayarlardan biri de Tarih ve
Saat ayarıdır.
•Denetim Masasındaki Tarih ve Saat seçeneği ile açılan Tarih ve Saat
iletişim penceresinde Tarih ve Saat, Ek Saatler ve İnternet Saati olmak
üzere 3 sekme bulunmaktadır.
•Bilgisayarda işletim sisteminin dışında kurulmuş olan programların
sistemden kaldırılmasında veya yeni bir programın yüklenmesinde
kullanılır. Bu noktada bilgisayarda yüklü bulunan kullanıcı programları
ve Windows bileşenlerinin kaldırılması veya yeniden kurulması için
denetim masasındaki Programlar ve Özellikler simgesi kullanılır.
•Bilgisayar, birden fazla bileşenden ve harici donanım birimlerinden
meydana gelmektedir. Aygıt Yöneticisi bilgisayarın sahip olduğu tüm
donanımların listelenmesini sağlamaktadır. Aygıt yöneticisi kullanılarak
her bir donanım biriminin sürücüsü yüklenebilir, güncelleştirilebilir veya
kaldırılabilir.
•Kişiselleştirme ayarları, bilgisayarın görsel ve ses öğeleri özelliklerinin
belirlenmesi için kullanılmaktadır. Bu ayarlar sayesinde standart olarak
belirlenmiş temeller ile görsel ve ses ayarları yapılabildiği gibi isteğe
özgü seçimler de yapılabilmektedir. Kişiselleştirme ayarlarına masaüstü
sağ tuş menüsünden ulaşılabildiği gibi Windows Ayarları penceresindeki
Kişiselleştirme seçeneği kullanılarak da ulaşılabilir. Bu pencereden arka
plan, renkler, kilit ekranı, temalar, yazı tipleri, başlangıç ve görev
çubuğu ayarları yapılabilmektedir.

WINDOWS 10 - III
1. …………………… bilgisayar sistemindeki tüm yazılım ve donanım birimlerine yönelik
ayar yapma imkanı tanır.
Değerlendirme Cümlesindeki boşluğa aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

sorularını sistemde ilgili a) Denetim Masası
ünite başlığı altında yer b) Belgeler
bölümünde etkileşimli c) Donatılar
olarak d) Aygıtlar ve Yazıcılar
e) Yardım ve Destek
2. Fare özellikleri penceresindeki tıklama kilidi seçeneğinin görevi nedir?

a) Birincil ve ikincil düğme ayarını değiştirme
b) Çift tıklama hızını ayarlama
c) Fare tuşu sürekli basılı tutulmadan işlem yapma
d) Fare işaretçisinin görüntüsünü değiştirme
e) CTRL tuşu ile işaretçinin yerini belirleme
3. Aşağıdakilerden hangisi Denetim Masasındaki Bölge bileşeni yardımıyla

yapılan ayarlardan biri değildir?
a) Geçerli konum bilgisini belirleme
b) Para birimi simgesini değiştirme
c) Sayı görüntülemedeki ondalık ayracı belirleme
d) Ekran koruyucu seçeneklerini değiştirme
e) Tarih görüntüleme ayarını değiştirme

WINDOWS 10 - III
4. Aşağıdakilerden hangisi kişiselleştirme penceresi yardımıyla yapılabilecek

ayarlardan biri değildir?
a) Masaüstü arka planı
b) Pencere rengi ve görünümü
c) Masaüstü simgelerinin görüntülenmesi
d) Çözünürlük ayarları
e) Tarih ve saat ayarı
5. Aşağıdakilerden hangisi Denetim Masasındaki Programlar ve Özellikler

penceresi yardımıyla yapılır?
a) Yazıcı ayarları
b) Monitör seçimi
c) Program kaldırma
d) Aygıt ayarları
e) Sürücü güncelleme
6. I. Kategori
II. Büyük simgeler
III. Küçük simgeler
Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri denetim masası görüntüleme ölçütü
olarak kullanılabilir?
a) Yalnız I
b) Yalnız II
c) I ve II
d) II ve III
e) I, II ve III
7. ……………………………………. ayarı ile pencere kenarlıklarının şeffaflık seviyesi

belirlenebilmektedir.
a) Saydamlık efekti
b) Renk efekti
c) Renk saydamlığı
d) Kenarlık yoğunluğu
e) Renk düzenleyici

WINDOWS 10 - III
8. I. Programlar kaldırılıp değiştirilebilir.

II. Windows özellikleri açılıp kapatılabilir.
III. Yüklü güncelleştirmeler görüntülenebilir.
Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri Programlar ve Özellikler
penceresinden yapılabilir?
a) Yalnız I
b) Yalnız II
c) I ve II
d) II ve III
e) I, II ve III
9. …………………………… bilgisayarın sahip olduğu tüm donanımların listelenmesini

sağlamaktadır.
a) Görev yöneticisi
b) Aygıt yöneticisi
c) Program yöneticisi
d) Yazılım yöneticisi
e) Donanım yöneticisi
10.Windows’un takılan yeni donanımı otomatik olarak algılayıp gerekli dosyaları

varsa kendiliğinden yükleyerek donanımı kullanıma hazır hale getirmesi işlemi
ne olarak adlandırılmaktadır?
a) Tak kullan özelliği
b) Otomatik yükleme özelliği
c) Sürücü yükleme özelliği
d) Aygıt ekleme özelliği
e) Donanım güncelleme özelliği
Cevap Anahtarı
1.a, 2.c, 3.d, 4.e, 5.c, 6.e, 7.a, 8.e, 9.b, 10.a

WINDOWS 10 - III
tarihi: 20.07.2018

WINDOWS 10 - III
UZUN ÖZET
Ünite No ve Adı: 4 / Windows 10 - III
WINDOWS 10 - III
Windows işletim sistemi, üzerinde barındırdığı birçok program ile
kullanıcılarının işletim sistemini organize etmelerine imkân tanımaktadır. İşletim
sisteminin çeşitli donanım ve yazılımlara yönelik ayar değişikliklerinin yapıldığı
kısım Denetim Masasıdır. Denetim Masası ile donanım ve çevre birimlerinin
özellikleri ayarlanabilmekte, kullanıcı ve sistem özellikleri değiştirilebilmekte,
bilgisayara yüklü yazılımlar üzerinde çeşitli ayarlamalar yapılabilmekte ve
kullanıcı hesapları değiştirilebilmektedir.
DENETİM MASASI AYARLARI

Denetim Masası bilgisayardaki donanımların organizasyonu ve kurulu
yazılımların ayarlarının yapılması için kullanılır. Denetim Masasına başlangıç
ekranındayken “Denetim Masası” yazılarak erişilebilir.
Denetim Masası penceresinde çeşitli ayar kategorileri yer almaktadır. Bu
kategoriler benzer ayarların birlikte yapılabilmesini sağlayacak biçimde
oluşturulmuştur.
Klavye Ayarları
Klavye, bilgisayar sisteminde en çok kullanılan giriş birimlerinden biridir.
Klavye sürücüsünün belirlenmesi, imleç özelliklerinin ayarlanması denetim
masasında yer alan klavye iletişim penceresi ile yapılabilecek ayarlar
arasındadır. Denetim masasında yer alan listedeki Klavye bağlantısı ile Klavye
Özellikleri iletişim penceresi görüntülenir. Klavye Özellikleri iletişim
penceresinin hız ve donanım olmak üzere iki sekmesi bulunmaktadır.
Fare Ayarları
Denetim masasında yer alan listedeki Fare bağlantısı ile Fare Özellikleri
iletişim penceresi görüntülenir. Fare Özellikleri iletişim penceresinin düğmeler,
işaretçiler, işaretçi seçenekleri, tekerlek ve donanım olmak üzere beş adet
sekmesi bulunmaktadır.

WINDOWS 10 - III
Bölge Ayarları
Her ülkenin para birimi, tarih, saat gösterimleri vb. uygulamaları
birbirinden farklılık arz etmektedir. Windows uygulamalarında veya Windows
altında çalışan programlarda kullanılacak, sayı, para birimi, saat ve tarih
görünümlerinin düzenlendiği iletişim kutusu, denetim masasındaki Bölge
simgesi kullanılarak açılır.
Tarih ve Saat Ayarları

Denetim masası yardımı ile yapılabilecek ayarlardan biri de Tarih ve Saat
ayarıdır. Denetim Masasındaki Tarih ve Saat seçeneği ile açılan Tarih ve Saat
iletişim penceresinde Tarih ve Saat, Ek Saatler ve İnternet Saati olmak üzere 3
sekme bulunmaktadır.
Tarih ve Saat sekmesi sistemin Tarih ve Saati ile ait olunan saat dilimini
görüntüler. Tarihi ve Saati Değiştir seçeneği ile yeni tarih ve saat ayarı
yapılabilir.
Programlar ve Özellikler Ayarları

Bilgisayarda işletim sisteminin dışında kurulmuş olan programların
sistemden kaldırılmasında veya yeni bir programın yüklenmesinde kullanılır. Bu
noktada bilgisayarda yüklü bulunan kullanıcı programları ve Windows
bileşenlerinin kaldırılması veya yeniden kurulması için denetim masasındaki
Programlar ve Özellikler simgesi kullanılır. Bu simge yardımı ile Programlar ve
Özellikler penceresi görüntülenir.
Program Kaldırma
Bir program bilgisayara yüklenirken otomatik olarak bazı dosyalar ve
klasörler oluşturulur. Kullanıcılar, bu klasör ve dosyaların nerelere yazıldığı ve
program ile ilişkili dosyaların hangileri olduğunu bilemez. Bu bilgiler birden fazla
alanda bulunduğu için programların elle kaldırılması genellikle mümkün
olmamaktadır. Bu noktada kaldırma işleminin programlar ve özellikler
penceresinden veya programın kendi içerisinde yer alan kaldır (uninstall)
seçeneğinden yapılması eklentiler, anahtarlar ve kısa yollar gibi birçok bileşenin
tümüyle silinerek kaldırılmasına olanak tanır.
Yüklü Güncelleştirmeleri Görüntüleme

Windows işletim sisteminin daha güvenli ve hatasız bir şekilde çalışması
için zaman zaman çeşitli güncelleştirmeler yayımlanmaktadır. Bu
güncelleştirmeler kullanıcılar tarafından veya otomatik olarak yapılabilmektedir.

WINDOWS 10 - III
Bilgisayarda yüklü olan güncelleştirmeleri görüntülemek için Programlar ve

Özellikler penceresinde yer alan Yüklü Güncelleştirmeleri Görüntüle bağlantısı
kullanılabilir.
Windows Özelliklerini Aç veya Kapat

Windows işletim sistemleri dizinler, oyunlar, medya, telnet, arama,
yazdırma gibi birçok farklı özellik barındırmaktadır. Bu özelliklerin tamamı
işletim sistemi kurulurken aktif halde değildir. Hizmet veren bir özelliği
kapatmak veya bir özelliği aktif hale getirmek için Windows Özellikleri Penceresi
kullanılmaktadır.
Aygıt Yöneticisi
Bilgisayar, birden fazla bileşenden ve harici donanım birimlerinden
meydana gelmektedir. Aygıt Yöneticisi bilgisayarın sahip olduğu tüm
donanımların listelenmesini sağlamaktadır. Aygıt yöneticisi kullanılarak her bir
donanım biriminin sürücüsü yüklenebilir, güncelleştirilebilir veya kaldırılabilir.
Yeni donanım ekleme

Yeni donanımın kullanılabilmesi ve bütün işlevlerini doğru bir şekilde
yerine getirebilmesi için bilgisayara tanıtılması gereklidir. Donanımın bilgisayara
tanıtılması işlemi iki şekilde olur.
Birincisi ve en kolayı, Windows’un takılan yeni donanımı otomatik olarak
algılayıp gerekli dosyaları varsa kendiliğinden yükleyerek donanımı kullanıma
hazır hale getirmesidir. Bu işlem Tak Kullan (PnP: plug and play) özellikli
donanımlar için geçerlidir. Bu tür donanım üzerinde PnP işareti bulunur.
Yüklenecek dosyalar Windows üzerinde bulunmuyorsa donanım bilgilerine
erişim için internet veya bilgisayarın veri birimlerini kullanır.
Kişiselleştirme Ayarları
Kişiselleştirme ayarları, bilgisayarın görsel ve ses öğeleri özelliklerinin
belirlenmesi için kullanılmaktadır. Bu ayarlar sayesinde standart olarak
belirlenmiş temeller ile görsel ve ses ayarları yapılabildiği gibi isteğe özgü
seçimler de yapılabilmektedir. Kişiselleştirme ayarlarına masaüstü sağ tuş
menüsünden ulaşılabildiği gibi Windows Ayarları penceresindeki Kişiselleştirme
seçeneği kullanılarak da ulaşılabilir. Bu pencereden arka plan, renkler, kilit
ekranı, temalar, yazı tipleri, başlangıç ve görev çubuğu ayarları
yapılabilmektedir.

WINDOWS 10 - III
Arka Plan
Kişiselleştirme iletişim penceresindeki Arka Plan düğmesi yardımıyla
masaüstü resmi seçilebilir. Windows, arka plan için resim, düz renk ve slayt
gösterisi şeklinde bir liste sunmaktadır. Bu listeden yapılan seçime göre arka
plan resmi değiştirilebilir. Ayrıca bu pencerede yer almayan herhangi bir resmi
de arka plan olarak ayarlamak mümkündür. Bunun için Arka Plan penceresinde
yer alan Gözat düğmesi tıklanarak istenilen konumdan resim seçilebilir.
Renkler
Kişiselleştirme penceresinde yer alan Renkler düğmesi ile pencerelerin
renkleri ve saydamlık seviyeleri ayarlanabilmektedir. Renk paletindeki herhangi
bir renk seçilerek pencere renkleri değiştirilebilir. Renkler penceresinde sık
kullanılan standart renkler yer almaktadır. Bu renklerin dışında farklı bir ton
kullanmak için renkler penceresindeki Özel renk düğmesi kullanılabilir. Ayrıca
aynı penceredeki Saydamlık efektleri ayarı ile de pencere kenarlıklarının
şeffaflık seviyesi belirlenebilmektedir.
Kilit Ekranı
Windows işletim sisteminde kullanıcı bilgisayarın başında olmadığı
zamanlarda oturumunu kapatabilir (Windows logo tuşu + L). Oturum kapatma
işleminde işletim sistemi hala çalışır durumdadır ve bu görünüme kilit ekranı adı
verilir. Kilit ekranının da arka planına resim atanabilir. Bu işlem için
Kişiselleştirme penceresindeki Kilit Ekranı düğmesi tıklanır ve oradan bir resim
seçilir. Aynı zamanda resmin ön izlemesi de yapılabilir.
Temalar
Tema; masaüstü arka planı resimleri, pencere renkleri ve Windows açılış
kapanış sesleri gibi bileşenlerden oluşan ve bu ayarların tamamını hazır olarak
kapsayan bir paket olarak düşünülebilir.
Kişiselleştirme ekranında bulunan Temalar seçeneği yardımıyla arka plan,
renk, sesler, fare imleci, masaüstü simge ayarları, yüksek karşıtlık ayarları gibi
özellikler organize edilebilir. Ayrıca bu ekranda bulunan Windows’a ait hazır
temalar kullanılarak da işletim sistemi kişiselleştirilebilir.
Görüntü ayarları
Ekran boyutu ve renk ayarlarının yapılabilmesi için Windows Ayarları
penceresindeki Sistem bağlantısından Monitör seçeneği kullanılır. Bu

WINDOWS 10 - III
pencereden ekranla ilgili parlaklık ve renk, gece ışığı modu, ölçek ayarları,
çözünürlük ve yön gibi bir çok özellik düzenlenebilir.
Monitör alanındaki Parlaklığı değiştir kaydırma çubuğu kullanılarak
ekranın parlaklığı değiştirilebilir. Çözünürlük listesinde kullanılan ekranın
desteklediği çözünürlük ayarları görüntülenir ve seçime göre ekran çözünürlüğü
değiştirilebilir. Yön listesinden ise Yatay veya Düşey görüntüleme seçenekleri
belirlenebilir. Ayrıca Gelişmiş Görüntü Ayarları bağlantısı kullanılarak, ekran
kartı ile ilgili özellikler görüntülenebilir ve çeşitli ayarlar yapılabilir. Bu
seçenekteki ayarlar ekran kartının özelliğine göre bilgisayardan bilgisayara
farklılık gösterebilmektedir.

WINDOWS 10 - III
DENEME TESTİ
1. Klavye özellikleri penceresinde yer alan yineleme hızı seçeneği
aşağıdakilerden hangisi için kullanılır?
a) Art arda basılan iki karakter arasındaki bekleme süresini ayarlama
b) İmlecin yanıp sönme hızını ayarlama
c) İmlecin bekleme süresini ayarlama
d) Karakter silme işlemindeki hızı ayarlama
e) Yazım sırasındaki gecikmenin süresini ayarlama
2. I. Fare düğmelerinin işlevleri değiştirilebilir.

II. Çift tıklama hızı ayarlanabilir.
III. İşaretçi hızı ayarlanabilir.
Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri fare özellikleri penceresi kullanılarak
yapılabilir?
a) Yalnız I
b) Yalnız II
c) I ve II
d) II ve III
e) I, II ve III
3. Aşağıdakilerden hangisi Denetim Masasındaki Bölge bileşeni yardımıyla

yapılan ayarlardan biri değildir?
a) Ondalıktan sonraki basamak sayısını belirleme
b) Ondalık simgesi karakterini belirleme
c) Tarih ve saat ayarını değiştirme
d) Saat biçimini belirleme
e) Tarih biçimini değiştirme
4. I. Yüklü programlar görüntülenebilir.

II. Yüklü güncelleştirmeler görüntülenebilir.
III. Yüklü programlar kaldırılabilir.
Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri Programlar ve Özellikler
penceresinden yapılabilir?
a) Yalnız I
b) Yalnız II
c) I ve II
d) II ve III
e) I, II ve III

WINDOWS 10 - III
5. Aşağıdakilerden hangisi Denetim Masasındaki Programlar ve Özellikler

penceresi yardımıyla yapılır?
a) Güncelleştirmeleri denetleme
b) Güncelleştirmeleri görüntüleme
c) Güncelleştirmeleri yükleme
d) Donanımları görüntüleme
e) Sürücüleri yükleme
6. Aşağıdakilerden hangisi Windows ayarlarından erişilen Kişiselleştirme

seçeneklerinden biri değildir?
a) Arka plan
b) Renkler
c) Kilit Ekranı
d) Görüntü
e) Temalar
7. I. Video
II. Resim
III. Slayt gösterisi
Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri Windows işletim sisteminde arka
plan olarak ayarlanabilir?
a) Yalnız I
b) Yalnız II
c) I ve II
d) II ve III
e) I, II ve III
8. Aşağıdakilerden hangisi Kişiselleştirme penceresindeki kilit ekranı seçeneği

yardımıyla yapılabilir?
a) Pencere renkleri belirlenebilir.
b) Oturum açma seçenekleri değiştirilebilir.
c) Ekran koruyucu ayarlanabilir.
d) Ses ayarları yapılabilir.
e) Yeni temalar seçilebilir.

WINDOWS 10 - III
9. Aşağıdakilerden hangisi Windows ayarlarından erişilen monitör seçeneği

yardımıyla yapılan ayarlardan biri değildir?
a) Saydamlık
b) Parlaklık ve renk
c) Çözünürlük
d) Birden çok ekran
e) Yön
10. I. Arka plan

II. Renk
III. Sesler
IV. Fare imleci
Windows 10 işletim sisteminde bir tema oluşturulurken yukarıdakilerden
hangilerinin özellikleri değiştirilebilir?
a) I ve II
b) I ve III
c) I, II ve III
d) I, III ve IV
e) I, II, III ve IV
Cevap Anahtarı
1.a, 2.e, 3.c, 4.e, 5.b, 6.d, 7.d, 8.c, 9.a, 10.e

KELİME İŞLEMCİLER
• Kelime İşlemci Nedir?

İÇİNDEKİLER
• LibreOffice Writer TEMEL BİLGİ

• iWork Pages
• Google Dokümanlar (Docs) TEKNOLOJİLERİ-I
• Microsoft Ofis Word Öğr. Gör. Dr. Orhan
• Word Seçenekleri
• Word 2021 Dosya ÇELİKER
Menüsü

HEDEFLER
• Kelime işlemci kavramını

tanımlayabilecek,
• Sık kullanılan kelime işlemci
programları hakkında bilgi
sahibi olacak,
• Metin belgelerini çevrimiçi
olarak düzenleyebilecek,
• Word 2021 programının genel
ayarlarına ve belge yönetim
seçeneklerine hakim
olacaksınız.
ÜNİTE
5
Kelime İşlemciler
GİRİŞ
Kelime işlemci kavramı ilk olarak 1970’li yıllarda üretilen elektronik yazı
makineleriyle ortaya çıkmıştır. Bu makinelerin o dönemdeki versiyonlarında bellek
bulunmadığından kayıt yapılamamakta ve bu cihazlar bir elektronik daktilo görevi
görmekteydi. Ardından 1980’li yıllarda bellekler geliştirilmiş ve bu sayede
yazdırma işlemi yapılmadan önce düzenleme olanağı tanıyan bir panel eklenmiştir.
Bilgisayar ve iletişim teknolojilerinin gelişmesiyle ve bilgisayarların ofislerde
1980’li yıllarda bellekler ve evlerde kullanımının yaygınlaşmasıyla birlikte 1990’lı yıllarda bilgisayarlar
geliştirilmiş ve bu
üzerinde çalışan kelime işlemci programlar üretilmeye başlanmıştır. Bu programlar
sayede yazdırma işlemi
yapılmadan önce ilk dönemlerinde sadece metinlerin düzenlenmesine veya organize edilmesine
düzenleme olanağı imkân sağlarken günümüz versiyonlarında oldukça büyük veri içeren
tanıyan bir panel dokümanların oluşturulmasına, resim, tablo, grafik gibi görsel ögelerin
eklenmiştir. eklenmesine olanak tanımaktadır. Ayrıca oluşturulan dokümanlar sonradan tekrar
düzenlemek üzere kaydedilebilir ve yazıcıdan çıktı alınabilir.
Günümüzde çeşitli firmalar tarafından üretilen ücretli ve ücretsiz kullanıma
sunulan farklı kelime işlemci programları bulunmaktadır. Ayrıca kelime işlemci
programları masaüstü, mobil ve bulut tabanlı olmak üzere hizmet etmektedir.
Kelime işlemci programları genellikle bir paket halinde üretilir. Bu paket içerisinde
kelime işlemci programının yanı sıra hesap tabloları, sunu hazırlama, form
oluşturma, çizim yapmaya olanak tanıyan programlar bulunur. Çeşitli
platformlarda sık kullanılan kelime işlemci programları aşağıdaki gibi listelenebilir:
• Microsoft Office Word
• LibreOffice Writer
• Apache OpenOffice Writer
• Calligra
• Apple iWork Pages
• Google Docs
• Dropbox Paper
Bu kitabın önceki ünitelerinde bilgi teknolojilerindeki temel kavramlardan,

bilgisayarın donanım ve yazılım yapısından, işletim sistemlerinden ve temel
bilgisayar kullanımından bahsedilmişti. Bu ünitede ise kelime işlemci kavramı
tanıtılacak ardından bazı kelime işlemci programlarına değinilecektir. Kelime
işlemci programının kullanımı ve detayları ise dünyada en çok kullanılan kelime
işlemcilerden biri olan Microsoft Office paket yazılımının Word 2021 versiyonu
üzerinden anlatılacaktır.

Kelime İşlemciler
KELİME İŞLEMCİ NEDİR?

Metin dokümanlarının oluşturulmasına, düzenlenmesine, kaydedilmesine,
görüntülenmesine ve yazdırılmasına olanak tanıyan programlara kelime işlemci
denir. Kelime işlemciler bilgisayarda en çok kullanılan programlardan biridir.
Benzer şekilde kullanıcılar arasında en çok paylaşımı yapılan belgeler kelime
işlemciler tarafından üretilmektedir. Bu belgeleri tüm kullanıcıların görüntüleyip
düzenleyebilmeleri için ye her bilgisayarda aynı kelime işlemci programı kurulu
olmalı ya da kelime işlemciler için ortak bir belge biçimi standardı olmalıdır. 2006
yılına kadar bunu destekleyen herhangi bir standart bulunmuyordu ve her belge
üretildiği kelime işlemci programı tarafından açılabiliyordu. Ancak 2006 yılında ISO
tarafından kabul edilen OpenDocument ile açık doküman standardı biçimi
kullanılmaya başlandı. Microsoft firması ofis paketlerinde bu biçimi ilk zamanlar
desteklemedi ancak 2009 yılında MS Office 2007 SP2 sürümüyle beraber
OpenDocument belge standardını desteklemeye başladı.
OpenDocument Text (Açık Belge Metni-odt) dosya uzantısı sayesinde
herhangi bir kelime işlemci programında oluşturulan belgeler başka kelime
işlemciler tarafından açılabilir ve istenilen düzenlemeler yapılabilir. Bunun yanı
OpenDocument Text sıra her kelime işlemci programı ürettiği belgeler için bir dosya uzantısına sahiptir.
(Açık Belge Metni-odt) Örneğin Microsoft Office Word programında oluşturulan belgenin uzantısı “docx”
dosya uzantısı iken LibreOffice Writer programında oluşturulan belgenin uzantısı “odt”
sayesinde herhangi bir
şeklindedir. Ancak Word programında oluşturulan belge de “odt” standart dosya
kelime işlemci
programında biçimiyle kaydedilerek diğer kelime işlemci programlarında açılabilir.
oluşturulan belgeler Farklı firmalar tarafından çeşitli özelliklere sahip kelime işlemci programlar
başka kelime işlemciler
üretilmiştir. Bunlarda sık kullanılanlara kısaca değinilecek ardından kelime
tarafından açılabilir ve
işlemcilerin genel özellikleri ve detaylı anlatımı Microsoft Ofis Word 2021 paket
istenilen düzenlemeler
yapılabilir. programı üzerinden yapılacaktır.
LibreOffice Writer
LibreOffice Writer, LibreOffice yazılım paketinde yer alır ve The Document
Foundation tarafından geliştirilmiş ücretsiz ve açık kaynak kodlu bir kelime
işlemcidir. Bu kelime işlemcide oluşturulan belgelerin uzantısı “odt”dir. Ancak
“docx” uzantılı Word belgelerini de açabilir ve düzenleyebilir. LibreOffice paketinde
yer alan diğer bileşenler gibi Writer kelime işlemci programı da Windows, Mac OS,
Linux gibi çeşitli platformlarda çalışabilir. Bu programın ayrıca Windows ve Linux
platformlarında herhangi bir kurulum gerektirmeden çalışan versiyonu da
bulunmaktadır. LibreOffice Writer kelime işlemci programının sahip olduğu bazı
temel özellikler aşağıdaki gibi sıralanabilir:
• Varsayılan “odt” dosya biçiminin yanı sıra “docx”, “rtf” gibi biçimleri
destekler.
• Yerleşik olarak çizim araçları, hesaplama işlevleri, yazım ve dil bilgisi
denetleyicisi içerir.
• HTML ve XHTML belgelerini düzenleyebilir.

Kelime İşlemciler
• İki belgeyi karşılaştırabilir ve değişiklikleri izleyebilir.
• E-kitap (epub) ve pdf formatında dışa aktarım yapabilir.
• Belgede imzalama ve şifreleme işlemlerini yapabilir.
• İçindekiler ve kaynakça gibi tabloları otomatik oluşturabilir.
iWork Pages
Pages uygulaması, Apple tarafından geliştirilmiş ve ve iWork ofis yazılım
paketi içerisinde yer alan kelime işlemci programıdır. Pages, kelime işlemci
özelliğinin yanı sıra sayfa mizanpajı yapmak için de kullanılmaktadır. Apple
Pages, kelime işlemci firmasına ait cihazlara (Mac Book, iMac, iPhone, iPad vb.) uygun olarak geliştirilmiş
özelliğinin yanı sıra Pages uygulaması ilk açıldığında kullanıcıya çeşitli şablonlar ve boş bir belge
sayfa mizanpajı yapmak seçeneği sunmaktadır (Resim 5.1). Bu şablonlarda rapor, kitap, özgeçmiş ve bülten
için de kullanılmaktadır. gibi hazır tasarımlar bulunmaktadır. Kullanıcılar çalışacakları belgeye yönelik bir
şablon seçebilir ve belgesini organize edebilir.
Şekil 5. 1. Pages Uygulaması Başlangıç Ekranı
Pages uygulaması bulut teknolojisi sayesinde gerçek zamanlı ortak çalışmayı

desteklemektedir. Bu sayede bir belge üzerinde aynı anda birden fazla kişi
çalışabilir ve yapılan değişiklikler anlık görüntülenebilir. Bununla beraber belgedeki
ortak çalışanların rolleri de belirlenebilir bazı çalışanlar belgeyi düzenleyebilir
bazıları da sadece görüntüleme yapabilir. Yine bulut teknolojileri aracılığıyla Apple
firmasının iCloud hizmeti üzerinden kullanıcılar Pages uygulamasındaki belgelerini
bilgisayarlarından, mobil aygıtlarından ve iCloud web sayfasından görüntüleyip
düzenleyebilirler. Bu da hem belgeye erişim açısından hem de zamandan ve
mekândan bağımsız çalışma açısından esneklik sağlamaktadır.

Kelime İşlemciler
Pages kelime işlemci uygulamasını diğer kelime işlemcilerden ayıran en

büyük fark ise Şekil 5.2’de görüldüğü gibi hazır kitap şablonlarının bulunması ve
etkileşimli/elektronik kitapların kolay bir şekilde tasarlanabilmesidir. Burada
öncelikle düşey ya da yatay yönde tasarlanacak kitap şablonu belirlenir ardından
içerikler eklenerek kitap oluşturulur. Oluşturulan kitap ise “epub” formatında
kaydedilir ve hem Apple Books’ta hem de diğer e-kitap okuyucularda
görüntülenebilir.
Şekil 5. 2. Pages Uygulaması Kitap Şablonları
Google Dokümanlar (Docs)

Google dokümanlar, metin belgelerini oluşturmaya ve biçimlendirmeye
olanak tanıyan ve bir web sayfası aracılığıyla çevrimiçi çalışan bir kelime işlemcidir.
Bu kelime işlemcide yeni bir doküman oluşturmak için “docs.google.com” adresi
Google dokümanlar, kullanılır. Web üzerinden yapılan belge işlemleri “Android” ve “IOS” mobil işletim
metin belgelerini sistemlerine yüklenebilen “Dokümanlar” uygulaması aracılığıyla da
oluşturmaya ve gerçekleştirilebilir. Dokümanlarda yeni bir belge oluşturmak istenildiğinde tıpkı
biçimlendirmeye olanak
diğer kelime işlemcilerde olduğu gibi burada da boş bir belge ya da bir şablon
tanıyan ve bir web
sayfası aracılığıyla seçimi yapılır (Şekil 5.3).
çevrimiçi çalışan bir
kelime işlemcidir.
Şekil 5. 3. Dokümanlar Yeni Belge Açma

Kelime İşlemciler
Dokümanlar uygulamasında yer alan “Paylaş” seçeneği yardımıyla belgeye

gerçek zamanlı ortak kullanıcılar eklenebilir ve diğer kullanıcıların yaptığı
değişiklikler izlenebilir. Bu uygulama aynı zamanda standart metin belgesi biçimi
olan “odt” uzantısını destekler, bu belgeleri açabilir veya bu formatta belge
üretebilir. Benzer şekilde Word uygulamasında hazırlanan belgeleri Dokümanlar
kelime işlemcisinde çevrimiçi olarak açılabilir ve düzenlenebilir.
Microsoft Ofis Word

Word, Microsoft tarafından geliştirilen ve 1983 yılında
piyasaya sürülen MS Ofis paket programında yer alan kelime
işlemcidir. Bu kelime işlemci, masaüstü programı olarak çalıştığı gibi
mobil ve web tabanlı olarak da hizmet vermektedir. Kullanıcılar
mobil işletim sistemlerindeki uygulama mağazalarından “Word” uygulamasını
indirerek bilgisayarlarında oluşturdukları belgeleri telefon veya tabletlerinden
görüntüleyip düzenleyebilirler. Word uygulamasının web tabanlı versiyonu “Office
Online” olarak geçmektedir. Bu versiyonda Word’ün masaüstü sürümüne göre
kısıtlı özellikler bulunmakta ve kullanıcılar belgelerine web tarayıcılar üzerinden
erişebilmektedir.
Word kelime işlemcisine, geliştirildiği günden beri yeni özellikler
eklenmekte ve kullanıcılara belge biçimlendirmede çeşitli kolaylıklar
sağlamaktadır. Word’ün masaüstü yazılımı olarak son sürümü “Microsoft Word
Word, Açık Belge Metni 2021”, internet tabanlı en güncel sürümü ise “Office 365”tir. Microsoft firması ofis
standart dosya biçimini paket programını hem Windows hem de Mac OS işletim sistemlerine yönelik
desteklediğinden bu
geliştirmektedir. Dolayısıyla Word programı her iki işletim sisteminde herhangi bir
dosya biçimini
destekleyen diğer uyumluluk problemi olmadan kolaylıkla kullanılabilmektedir. Word programında
kelime işlemcilerde oluşturulan belgeler standart olarak “docx” dosya uzantısına sahip olurlar. Ancak
üretilen belgelerin Word, Açık Belge Metni (Open Document Text-odt) standart dosya biçimini
açılmasına ve desteklediğinden bu dosya biçimini destekleyen diğer kelime işlemcilerde üretilen
düzenlenmesine olanak belgelerin açılmasına ve düzenlenmesine olanak tanır.
tanır.
Word, ayrıntılı metin biçimlendirme seçenekleri, resim, tablo, grafik ekleme
ve düzenleme gibi özellikleriyle kullanıcılar arasında en çok tercih edilen kelime
işlemciler arasındadır. Word kelime işlemcisinde, Google Docs ve iWork Pages
uygulamalarında olduğu gibi belgeye birden fazla gerçek zamanlı ortak çalışan
eklenebilir. Bu sayede bir belge üzerinde aynı anda birden fazla kullanıcı işlem
yapabilir ve yapılan değişiklikler gözlenebilir.

Kelime İşlemciler
Word 2021 programı başlatıldığında kullanıcılarına Şekil 5.4’te görüldüğü

gibi çeşitli hazır şablonların bulunduğu ve boş bir belgenin oluşturulabileceği bir
karşılama ekranı sunar. Bu şablonlar arasında takvim, özgeçmiş, rapor ve broşür
gibi önceden tasarlanmış çeşitli belgeler yer almaktadır. Kullanıcılar bu
şablonlardan herhangi birini seçerek biçimlendirebilirler.
Şekil 5. 4. Word 2021 Karşılama Ekranı
Bunun yanı sıra karşılama ekranında bulunan Hesap, Geri Bildirim ve

Seçenekler bağlantıları yardımıyla kullanıcılar Word 2021 programına ait genel
ayarları düzenleyebilirler. Hesap bağlantısı yardımıyla kullanıcı bilgileri
Karşılama ekranında görüntülenebilir, ofis arka planı ve teması değiştirilebilir, ofis ürün bilgisine
bulunan Hesap, Geri erişilebilir ve programa ait güncelleştirmeler alınabilir. Geri Bildirim bağlantısı
Bildirim ve Seçenekler kullanılarak da kullanıcılar Word 2021 hakkındaki önerilerini Microsoft’a
bağlantıları yardımıyla
gönderebilirler.
kullanıcılar Word 2021
programına ait genel Word seçenekleri
ayarları
düzenleyebilirler. Word 2021 karşılama ekranında yer alan Seçenekler sekmesi yardımıyla
Word Seçenekleri penceresi görüntülenir (Şekil 5.5). Bu pencerede Word 2021
programına yönelik birçok ayar yapılabilmektedir. Word seçenekleri penceresi
yardımıyla yapılabilecek başlıca ayarlar aşağıdaki gibi özetlenebilir:
• Kullanıcı arabirimi seçenekleri ayarlanabilir.
• Canlı ön izleme etkinleştirilebilir.
• Şerit gizleme gösterme ayarı yapılabilir.
• Gizlilik ayarları düzenlenebilir.
• Sayfa gösterme seçenekleri ayarlanabilir.

Kelime İşlemciler
• Belge özelliklerini yazdır, çizimleri yazdır gibi yazdırma seçenekleri

belirlenebilir.
• Metin düzeltme ve biçimlendirme işlemleri otomatik ayarlanabilir.
• Yazım hatalarıyla ilgili ayarlamalar yapılabilir.
• Yazarken yazımı denetleme ve dilbilgisi hatalarını işaretleme seçenekleri

ayarlanabilir.
• Oluşturulan belgenin kaydetme seçenekleri düzenlenebilir.
• Belgenin belli bir süre sonra otomatik olarak kaydedilmesi sağlanabilir.
• Ofis kullanıcı arabirimi dili belirlenebilir.
• Yazma dilleri ve yazım denetlemenin hangi dilde yapılacağı ayarlanabilir.
• Belgeye başka kullanıcıların erişim seçenekleri düzenlenebilir.
• Kesme, kopyalama ve yapıştırma işlemlerinde uygulanacak seçenekler

ayarlanabilir.
• Şerit ve hızlı erişim araç çubuğu özelleştirilebilir.
• Şerit üzerinde yeni komut grupları oluşturulabilir.
• Uygulama eklentileri görüntülenebilir ve yönetilebilir.
Şekil 5. 5. Word Seçenekleri

Kelime İşlemciler
Word 2021 Dosya Menüsü

Word 2021 programında bir belge oluşturulduktan sonra belgeye içerik
eklenebilecek bir sayfa alanı ve bu içeriklerin biçimlendirilebileceği sekme yapısı
bulunmaktadır. Bu sekmeli yapının en sağında Dosya menüsü yer alır. Dosya
menüsü Bilgi, Kaydet, Farklı Kaydet, Yazdır, Paylaş, Dışarı Aktar gibi sekmeleri
barındırır (Şekil 5.6).
Şekil 5. 6. Word 2021 Dosya Menüsü

Dosya menüsündeki Bilgi sekmesinde Belgeyi Koru, Belgeyi İncele ve Belgeyi
Yönet seçenekleri bulunmaktadır. Belgeyi Koru menüsündeki seçenekler
aracılığıyla okuyucuların belge üzerinde değişiklik yapması engellenebilir, belge
Belgeyi Koru parola ile şifrelenebilir, diğer kullanıcıların belgeye erişimi kısıtlanabilir ve belgeye
menüsündeki dijital imza eklenebilir (Şekil 5.7).
seçenekler aracılığıyla
okuyucuların belge
üzerinde değişiklik
yapması engellenebilir.
Şekil 5. 7. Belgeyi Koru

Kelime İşlemciler
Bilgi sekmesinde yer alan bir diğer ayar düğmesi Belgeyi İncele (Sorunları
Denetle) menüsüdür (Şekil 5.8). Bu menüdeki seçenekler aracılığıyla belgede gizli
özelliklerin ve kişisel bilgilerin bulunup bulunmadığı ve önceki Word sürümlerinde
Belgeyi İncele seçeneği desteklenmeyen özelliklerin yer alıp almadığı denetlenebilir. Ayrıca bu menüden
kullanılarak belge belge içeriğinde engelli kişilerin okuma güçlüğü çekebileceği bilgilerin olup
içeriğinde engelli
olmadığı da kontrol edilebilir.
kişilerin okuma güçlüğü
çekebileceği bilgilerin
olup olmadığı kontrol
edilebilir.
Şekil 5. 8. Belgeyi İncele

Bilgi sekmesinde yer alan son seçenek ise Belgeyi Yönet menüsüdür. Bu
menü kullanılarak kaydedilmemiş belgeler kurtarılabilir veya bunların son
kopyaları silinebilir (Resim 5.9).
Şekil 5. 9. Belgeyi Yönet

Bu menülerin yanı sıra Bilgi sekmesinden belgenin boyutu, sayfa sayısı,
sözcük sayısı, toplam düzenleme süresi, oluşturulma tarihi ve yazarı gibi çeşitli
özelliklerdeki verilere erişilebilir.

Kelime İşlemciler
Dosya menüsünde bulunan Kaydet ve Farklı Kaydet sekmeleri temel olarak

belgenin kaydedilmesi işlemini yapar. Kaydetme işlemi için bilgisayardan veya
bulut üzerinden bir konum seçilir. Word belgeleri kaydedilirken varsayılan olarak
Farklı Kaydet “docx” formatında kaydedilir. Ancak Farklı Kaydet seçenekleri yardımıyla pdf, web
seçenekleri yardımıyla sayfası, xml belgesi şeklinde de dışarı aktarım yapılabilir.
pdf, web sayfası, xml
belgesi şeklinde de Dosya menüsünden belge yönetimi ve kayıt işlemleri gerçekleştirilebildiği
dışarı aktarım gibi yazdırma işlemi de yapılabilir. Bu işlem için Yazdır sekmesinde yer alan
yapılabilir. seçenekler kullanılır. Burada öncelikle yazıcı seçimi yapılır ardından yazdırılacak
alan, sayfa yönlendirmesi, sayfa boyutu gibi özellikler belirlenerek “Yazdır”
düğmesine basılır (Şekil 5.10). Ayrıca Yazdır sekmesinden yazdırılacak belgenin ön
izlemesi görüntülenebilir ve gerekli durumlarda belgeye geri dönülerek
düzeltmeler yapılabilir. Bu sekmedeki Sayfa Yapısı bağlantısı ile de belgenin kenar
boşlukları, cilt payı, dikey-yatay yönlendirmesi gibi özellikleri belirlenebilir.
Şekil 5. 10. Yazdır Sekmesi

Kelime İşlemciler
Dosya menüsünde yer alan Paylaş sekmesinde Kişilerle Paylaş, E-posta,

Çevrimiçi Sun ve Blogda Yayınla seçenekleri yer almaktadır. Kişilerle Paylaş
seçeneği kullanılarak belge başka kullanıcılarla paylaşılabilir ve Microsoft’un bulut
hizmeti olan OneDrive uygulamasına kaydedilebilir (Şekil 5.11).
Şekil 5. 11. Paylaş/Kişilerle Paylaş

Paylaş sekmesinde yer alan E-posta seçeneğinde yer alan komutlar
yardımıyla belge posta iletisi olarak gönderilebilir, herkesin aynı anda çalışabilmesi
için belgenin erişim bağlantısı paylaşılabilir. Aynı zamanda belge buradan pdf, xps
ve internet faksı olarak gönderilebilir (Şekil 5.12).
Şekil 5. 12. Paylaş/E-posta
Paylaş sekmesindeki Çevrimiçi Sun özelliği kullanılarak belgenin web

tarayıcıda görüntülenebilecek hale getirilmesine olanak tanır. Bu özellik kurulum
gerektirmez, başka kişilerle paylaşım için bir bağlantı oluşturur ve belgeyi web
Paylaş sekmesindeki üzerinden indirmeye uygun hale getirir (Şekil 5.13).
Çevrimiçi Sun özelliği
kullanılarak belgenin
web tarayıcıda
görüntülenebilecek
hale getirilmesine
olanak tanır.
Şekil 5. 13. Paylaş/Çevrimiçi Sun

Kelime İşlemciler
Paylaş sekmesinde yer alan bir diğer seçenek ise Blogda Yayınla özelliğidir.
Bu özellik aracılığıyla oluşturulan belge bir blog gönderisine dönüştürülebilir ve
blog sitelerinde yayınlanabilir (Şekil 5.14). SharePoint, WordPress, Telligent
Blogda Yayınla özelliği Topluluğu ve TypePad ise desteklenen bazı blog siteleri arasında yer alır.
kullanılarak oluşturulan
belge bir blog
gönderisine
dönüştürülebilir ve blog
sitelerinde
yayınlanabilir.
Şekil 5. 14. Paylaş/Blogda Yayınla
• Word 2021'de özgeçmiş şablonlarından birini seçerek yeni bir

Bireysel Etkinlik
belge oluşturunuz.
• Bu belgedeki içerikleri kendi kişisel verilerinizle düzenleyiniz.
• Dosya menüsünü kullanarak;
• Belgenin çıktısını alınız.
• Belgeyi e-posta ekinde başkalarıyla paylaşınız.
• Belgeyi bir plog gönderisi haline getiriniz.
• Belge bağlantısını başka kişilerle baylaşınız.
• Belgeyi pdf formatında dışarı aktarınız.

Kelime İşlemciler
•Kelime işlemci kavramı ilk olarak 1970’li yıllarda üretilen elektronik yazı
makineleriyle ortaya çıkmıştır. Bu makinelerin o dönemdeki versiyonlarında
bellek bulunmadığından kayıt yapılamamakta ve bu cihazlar bir elektronik
daktilo görevi görmekteydi. Ardından 1980’li yıllarda bellekler geliştirilmiş ve
bu sayede yazdırma işlemi yapılmadan önce düzenleme olanağı tanıyan bir
panel eklenmiştir.
Özet
•Metin dokümanlarının oluşturulmasına, düzenlenmesine, kaydedilmesine,
işlemciler tarafından üretilmektedir. Bu belgeleri tüm kullanıcıların
görüntüleyip düzenleyebilmeleri için ye her bilgisayarda aynı kelime işlemci
programı kurulu olmalı ya da kelime işlemciler için ortak bir belge biçimi
standardı olmalıdır. 2006 yılına kadar bunu destekleyen herhangi bir standart
bulunmuyordu ve her belge üretildiği kelime işlemci programı tarafından
açılabiliyordu. Ancak 2006 yılında ISO tarafından kabul edilen OpenDocument
ile açık doküman standardı biçimi kullanılmaya başlandı. Microsoft firması ofis
paketlerinde bu biçimi ilk zamanlar desteklemedi ancak 2009 yılında MS Office
2007 SP2 sürümüyle beraber OpenDocument belge standardını desteklemeye
başladı.
•LibreOffice Writer, LibreOffice yazılım paketinde yer alır ve The Document
“docx” uzantılı Word belgelerini de açabilir ve düzenleyebilir. LibreOffice
paketinde yer alan diğer bileşenler gibi Writer kelime işlemci programı da
Windows, Mac OS, Linux gibi çeşitli platformlarda çalışabilir.
•Pages uygulaması, Apple tarafından geliştirilmiş ve ve iWork ofis yazılım paketi
içerisinde yer alan kelime işlemci programıdır. Pages, kelime işlemci özelliğinin
yanı sıra sayfa mizanpajı yapmak için de kullanılmaktadır.
•Pages uygulaması bulut teknolojisi sayesinde gerçek zamanlı ortak çalışmayı
desteklemektedir. Bu sayede bir belge üzerinde aynı anda birden fazla kişi
çalışabilir ve yapılan değişiklikler anlık görüntülenebilir.
•Google dokümanlar, metin belgelerini oluşturmaya ve biçimlendirmeye olanak
tanıyan ve bir web sayfası aracılığıyla çevrimiçi çalışan bir kelime işlemcidir. Bu
kelime işlemcide yeni bir doküman oluşturmak için “docs.google.com” adresi
kullanılır.
•Word, Microsoft tarafından geliştirilen ve 1983 yılında piyasaya sürülen MS
Ofis paket programında yer alan kelime işlemcidir. Bu kelime işlemci, masaüstü
programı olarak çalıştığı gibi mobil ve web tabanlı olarak da hizmet
vermektedir.
•Word 2021 programı başlatıldığında kullanıcılarına çeşitli hazır şablonların
bulunduğu ve boş bir belgenin oluşturulabileceği bir karşılama ekranı sunar. Bu
şablonlar arasında takvim, özgeçmiş, rapor ve broşür gibi önceden tasarlanmış
çeşitli belgeler yer almaktadır. Kullanıcılar bu şablonlardan herhangi birini
seçerek biçimlendirebilirler.
•Word 2021 programında bir belge oluşturulduktan sonra belgeye içerik
eklenebilecek bir sayfa alanı ve bu içeriklerin biçimlendirilebileceği sekme
yapısı bulunmaktadır. Bu sekmeli yapının en sağında Dosya menüsü yer alır.
Dosya menüsü Bilgi, Kaydet, Farklı Kaydet, Yazdır, Paylaş, Dışarı Aktar gibi
sekmeleri barındırır.

Kelime İşlemciler
1. Metin dokümanlarının oluşturulmasına, düzenlenmesine, kaydedilmesine,
görüntülenmesine ve yazdırılmasına olanak tanıyan programlara verilen
isim aşağıdakilerden hangisidir?
a) Kelime işlemci
b) Hesap tablosu
c) Sunu programları
d) Veritabanı yazılımları
e) Mizanpaj programları
2. Herhangi bir kelime işlemci programında oluşturulan belgelerin başka

kelime işlemciler tarafından açılmasına olanak tanıyan dosya biçimi
a) pdf
b) odt
c) xps
d) xml
e) docx
3. Galerisinde hazır kitap şablonları bulunduran ve elektronik kitapların kolay

bir şekilde tasarlanmasına imkân tanıyan kelime işlemci programı
a) LibreOffice
b) Apache OpenOffice
c) iWork Pages
d) Google Docs
e) Microsoft Word
4. Word programı karşılama ekranını yardımıyla aşağıdakilerden hangisi

yapılamaz?
a) Boş belge açılabilir.
b) Var olan belge açılabilir.
c) Hazır şablonlar kullanılabilir.
d) Belge yazdırılabilir.
e) Word seçeneklerine erişilebilir.
5. Word seçenekleri penceresi kullanılarak aşağıdakilerden hangisi

yapılamaz?
a) Gizlilik ayarları düzenlenebilir.
b) Şerit otomatik gizlenebilir.
c) Yazım denetleme ayarları yapılabilir.
d) Yazdırma seçenekleri belirlenebilir.
e) Belgeye parola eklenebilir.

Kelime İşlemciler
6. Aşağıdakilerden hangisi Word 2021 Dosya menüsünde yer almaz?

a) Erişim kolaylığı
b) Bilgi
c) Farklı kaydet
d) Geçmiş
e) Yazdır
7. Word 2021’de Dosya menüsünde yer alan Belgeyi Koru seçeneği

kullanılarak aşağıdakilerden hangisi yapılamaz?
a) Parola ile şifreleme
b) Belgeyi inceleme
c) Dijital imza ekleme
d) Erişimi kısıtlama
e) Düzenlemeyi kısıtlama
8. Word 2021’de Dosya menüsünde yer alan Belgeyi İncele seçeneği

kullanılarak aşağıdakilerden hangisi yapılabilir?
a) Belgeye şifre ekleme
b) Belgeyi salt okunur hale getirme
c) Erişebilirliği denetleme
d) Kaydedilmemiş belgeleri kurtarma
e) Belgeyi son olarak işaretleme
9. Word 2021’de Dosya menüsünde yer alan Yazdır seçeneği kullanılarak

a) Geçerli sayfa yazdırılabilir.
b) Yazıcı seçimi yapılabilir.
c) Sayfa yönlendirmesi ayarlanabilir.
d) Belge sorunları denetlenebilir.
e) Kenar boşlukları ayarlanabilir.
10. Word 2021’de Dosya menüsünde yer alan Paylaş seçeneği kullanılarak
a) Belge e-posta olarak gönderilebilir.
b) Belge başka kişilerle paylaşılabilir.
c) Belgeye erişim bağlantısı oluşturulabilir.
d) Belge blog yayını haline getirilebilir.
e) Belgeye erişim kısıtlanabilir.
Cevap Anahtarı
1.a, 2.b, 3.c, 4.d, 5.e, 6.a, 7.b, 8.c, 9.d, 10.e

Kelime İşlemciler
CEVAP ANAHTARI
no: nosu:
1 A 3 1
2 B 3 2
3 C 5 1
4 D 7 1, 2
5 E 7-8 Tüm sayfa
6 A 9 1
7 B 9 2
8 C 10 1
9 D 11 Tüm sayfa
10 E 12,13 Tüm sayfa

Kelime İşlemciler
Apple (2022), “Pages Kullanma Kılavuzu”. Erişim Tarihi: 25.07.2022,
https://support.apple.com/tr-tr/guide/pages/welcome/12.1/mac
Durmuş D. (2021), “En İyi Kelime İşlemci Programları-Yazılımları”. Erişim Tarihi:

13.07.2022, https://webdeyazilim.com/en-iyi-kelime-islemci-programlari-
yazilimlari.html
Google (2022), “Google Dokümanları Kullanma”. Erişim Tarihi: 27.07.2022,

https://support.google.com/docs/answer/7068618?hl=tr
Microsoft (2022), “Word yardımı ve öğrenimi”. Erişim Tarihi: 10.08.2022,

https://support.microsoft.com/tr-tr/word
Wikipedia (2021), “Kelime İşlemciler”. Erişim Tarihi: 17.07.2022,

https://tr.wikipedia.org/wiki/Kelime_işlemci

Kelime İşlemciler
UZUN ÖZET
GİRİŞ
Kelime işlemci kavramı ilk olarak 1970’li yıllarda üretilen elektronik yazı
makineleriyle ortaya çıkmıştır. Bu makinelerin o dönemdeki versiyonlarında bellek
bulunmadığından kayıt yapılamamakta ve bu cihazlar bir elektronik daktilo görevi
görmekteydi. Ardından 1980’li yıllarda bellekler geliştirilmiş ve bu sayede
yazdırma işlemi yapılmadan önce düzenleme olanağı tanıyan bir panel eklenmiştir.
Bilgisayar ve iletişim teknolojilerinin gelişmesiyle ve bilgisayarların ofislerde ve
evlerde kullanımının yaygınlaşmasıyla birlikte 1990’lı yıllarda bilgisayarlar üzerinde
çalışan kelime işlemci programlar üretilmeye başlanmıştır. Bu programlar ilk
dönemlerinde sadece metinlerin düzenlenmesine veya organize edilmesine imkân
sağlarken günümüz versiyonlarında oldukça büyük veri içeren dokümanların
oluşturulmasına, resim, tablo, grafik gibi görsel ögelerin eklenmesine olanak
tanımaktadır. Ayrıca oluşturulan dokümanlar sonradan tekrar düzenlemek üzere
kaydedilebilir ve yazıcıdan çıktı alınabilir.
KELİME İŞLEMCİ NEDİR?
Metin dokümanlarının oluşturulmasına, düzenlenmesine, kaydedilmesine,
işlemciler tarafından üretilmektedir. Bu belgeleri tüm kullanıcıların görüntüleyip
düzenleyebilmeleri için ye her bilgisayarda aynı kelime işlemci programı kurulu
olmalı ya da kelime işlemciler için ortak bir belge biçimi standardı olmalıdır. 2006
yılına kadar bunu destekleyen herhangi bir standart bulunmuyordu ve her belge
üretildiği kelime işlemci programı tarafından açılabiliyordu. Ancak 2006 yılında ISO
tarafından kabul edilen OpenDocument ile açık doküman standardı biçimi
kullanılmaya başlandı. Microsoft firması ofis paketlerinde bu biçimi ilk zamanlar
desteklemedi ancak 2009 yılında MS Office 2007 SP2 sürümüyle beraber
OpenDocument belge standardını desteklemeye başladı.
OpenDocument Text (Açık Belge Metni-odt) dosya uzantısı sayesinde herhangi bir
kelime işlemci programında oluşturulan belgeler başka kelime işlemciler
tarafından açılabilir ve istenilen düzenlemeler yapılabilir. Bunun yanı sıra her
kelime işlemci programı ürettiği belgeler için bir dosya uzantısına sahiptir. Örneğin
Microsoft Office Word programında oluşturulan belgenin uzantısı “docx” iken
LibreOffice Writer programında oluşturulan belgenin uzantısı “odt” şeklindedir.
Ancak Word programında oluşturulan belge de “odt” standart dosya biçimiyle
kaydedilerek diğer kelime işlemci programlarında açılabilir.
LibreOffice Writer
LibreOffice Writer, LibreOffice yazılım paketinde yer alır ve The Document
“docx” uzantılı Word belgelerini de açabilir ve düzenleyebilir. LibreOffice
paketinde yer alan diğer bileşenler gibi Writer kelime işlemci programı da
Windows, Mac OS, Linux gibi çeşitli platformlarda çalışabilir. Bu programın ayrıca
Windows ve Linux platformlarında herhangi bir kurulum gerektirmeden çalışan
versiyonu da bulunmaktadır.
iWork Pages
Pages uygulaması, Apple tarafından geliştirilmiş ve ve iWork ofis yazılım paketi
içerisinde yer alan kelime işlemci programıdır. Pages, kelime işlemci özelliğinin
yanı sıra sayfa mizanpajı yapmak için de kullanılmaktadır. Apple firmasına ait

Kelime İşlemciler
cihazlara (Mac Book, iMac, iPhone, iPad vb.) uygun olarak geliştirilmiş Pages
uygulaması ilk açıldığında kullanıcıya çeşitli şablonlar ve boş bir belge seçeneği
sunmaktadır. Bu şablonlarda rapor, kitap, özgeçmiş ve bülten gibi hazır tasarımlar
bulunmaktadır. Kullanıcılar çalışacakları belgeye yönelik bir şablon seçebilir ve
belgesini organize edebilir.
Pages kelime işlemci uygulamasını diğer kelime işlemcilerden ayıran en büyük fark
ise hazır kitap şablonlarının bulunması ve etkileşimli/elektronik kitapların kolay bir
şekilde tasarlanabilmesidir. Burada öncelikle düşey ya da yatay yönde
tasarlanacak kitap şablonu belirlenir ardından içerikler eklenerek kitap oluşturulur.
Oluşturulan kitap ise “epub” formatında kaydedilir ve hem Apple Books’ta hem de
diğer e-kitap okuyucularda görüntülenebilir.
Google Dokümanlar (Docs)
Google dokümanlar, metin belgelerini oluşturmaya ve biçimlendirmeye olanak
tanıyan ve bir web sayfası aracılığıyla çevrimiçi çalışan bir kelime işlemcidir. Bu
kelime işlemcide yeni bir doküman oluşturmak için “docs.google.com” adresi
kullanılır. Web üzerinden yapılan belge işlemleri “Android” ve “IOS” mobil işletim
sistemlerine yüklenebilen “Dokümanlar” uygulaması aracılığıyla da
gerçekleştirilebilir. Dokümanlarda yeni bir belge oluşturmak istenildiğinde tıpkı
diğer kelime işlemcilerde olduğu gibi burada da boş bir belge ya da bir şablon
seçimi yapılır.
Microsoft Ofis Word
Word, Microsoft tarafından geliştirilen ve 1983 yılında piyasaya sürülen MS Ofis
paket programında yer alan kelime işlemcidir. Bu kelime işlemci, masaüstü
programı olarak çalıştığı gibi mobil ve web tabanlı olarak da hizmet vermektedir.
Kullanıcılar mobil işletim sistemlerindeki uygulama mağazalarından “Word”
uygulamasını indirerek bilgisayarlarında oluşturdukları belgeleri telefon veya
tabletlerinden görüntüleyip düzenleyebilirler. Word uygulamasının web tabanlı
versiyonu “Office Online” olarak geçmektedir. Bu versiyonda Word’ün masaüstü
sürümüne göre kısıtlı özellikler bulunmakta ve kullanıcılar belgelerine web
tarayıcılar üzerinden erişebilmektedir.
Word seçenekleri
Word 2021 karşılama ekranında yer alan Seçenekler sekmesi yardımıyla Word
Seçenekleri penceresi görüntülenir (Şekil 5.5). Bu pencerede Word 2021
programına yönelik birçok ayar yapılabilmektedir. Word seçenekleri penceresi
yardımıyla yapılabilecek başlıca ayarlar aşağıdaki gibi özetlenebilir:
• Kullanıcı arabirimi seçenekleri ayarlanabilir.
• Canlı ön izleme etkinleştirilebilir.
• Şerit gizleme gösterme ayarı yapılabilir.
• Gizlilik ayarları düzenlenebilir.
• Sayfa gösterme seçenekleri ayarlanabilir.
• Belge özelliklerini yazdır, çizimleri yazdır gibi yazdırma seçenekleri
belirlenebilir.
• Metin düzeltme ve biçimlendirme işlemleri otomatik ayarlanabilir.
• Yazım hatalarıyla ilgili ayarlamalar yapılabilir.
• Yazarken yazımı denetleme ve dilbilgisi hatalarını işaretleme seçenekleri
ayarlanabilir.
• Oluşturulan belgenin kaydetme seçenekleri düzenlenebilir.
• Belgenin belli bir süre sonra otomatik olarak kaydedilmesi sağlanabilir.
• Ofis kullanıcı arabirimi dili belirlenebilir.
• Yazma dilleri ve yazım denetlemenin hangi dilde yapılacağı ayarlanabilir.
• Belgeye başka kullanıcıların erişim seçenekleri düzenlenebilir.

Kelime İşlemciler
• Kesme, kopyalama ve yapıştırma işlemlerinde uygulanacak seçenekler

ayarlanabilir.
• Şerit ve hızlı erişim araç çubuğu özelleştirilebilir.
• Şerit üzerinde yeni komut grupları oluşturulabilir.
• Uygulama eklentileri görüntülenebilir ve yönetilebilir.
Word 2021 Dosya Menüsü
Word 2021 programında bir belge oluşturulduktan sonra belgeye içerik
eklenebilecek bir sayfa alanı ve bu içeriklerin biçimlendirilebileceği sekme yapısı
bulunmaktadır. Bu sekmeli yapının en sağında Dosya menüsü yer alır. Dosya
menüsü Bilgi, Kaydet, Farklı Kaydet, Yazdır, Paylaş, Dışarı Aktar gibi sekmeleri
barındırır.
Dosya menüsündeki Bilgi sekmesinde Belgeyi Koru, Belgeyi İncele ve Belgeyi Yönet
seçenekleri bulunmaktadır. Belgeyi Koru menüsündeki seçenekler aracılığıyla
okuyucuların belge üzerinde değişiklik yapması engellenebilir, belge parola ile
şifrelenebilir, diğer kullanıcıların belgeye erişimi kısıtlanabilir ve belgeye dijital
imza eklenebilir.
Dosya menüsünde bulunan Kaydet ve Farklı Kaydet sekmeleri temel olarak
belgenin kaydedilmesi işlemini yapar. Kaydetme işlemi için bilgisayardan veya
bulut üzerinden bir konum seçilir. Word belgeleri kaydedilirken varsayılan olarak
“docx” formatında kaydedilir. Ancak Farklı Kaydet seçenekleri yardımıyla pdf, web
sayfası, xml belgesi şeklinde de dışarı aktarım yapılabilir.

Kelime İşlemciler
DENEME TESTİ
1. Aşağıdakilerden hangisi bir kelime işlemci yazılımı değildir?
a) Google Sheets
b) LibreOffice Writer
c) Calligra
d) iWork Pages
e) Microsoft Word
2. Açık belge metni olarak adlandırılan ve kelime işlemcilere standart dosya

biçimi sunan kavram aşağıdakilerden hangisidir?
a) pdf
b) odt
c) xps
d) xml
e) docx
3. Kelime işlemci özelliğinin yanı sıra sayfa mizanpajı yapmak için de

kullanılabilen yazılım aşağıdakilerden hangisidir?
a) LibreOffice Writer
b) Apache OpenOffice Writer
c) iWork Pages
d) Google Docs
e) Microsoft Word
4. Word programı karşılama ekranını yardımıyla aşağıdakilerden hangisi

yapılamaz?
a) Son kullanılan belgeler görüntülenebilir.
b) Kullanıcı hesabına erişilebilir.
c) Kolay erişim için belgeler sabitlenebilir.
d) Sayfa gösterme seçenekleri ayarlanabilir.
e) Geribildirim seçeneklerine erişilebilir.
5. Word seçenekleri penceresi kullanılarak aşağıdakilerden hangisi

yapılamaz?
a) Metin düzeltme otomatik ayarlanabilir.
b) Kaydetme seçenekleri düzenlenebilir.
c) Kullanıcı arabirim seçenekleri ayarlanabilir.
d) Şerit üzerinde yeni komut grupları oluşturulabilir.
e) Dijital imza eklenebilir.

Kelime İşlemciler
6. Aşağıdakilerden hangisi Word 2021 Dosya menüsünde yer almaz?

a) Eklentiler
b) Dışarı aktar
c) Hesap
d) Geri bildirim
e) Seçenekler
7. Word 2021’de Dosya menüsünde yer alan Belgeyi Koru seçeneği

a) Belgeyi inceleme
b) Dijital imza ekleme
c) Erişebilirliği denetleme
d) Uyumluluğu denetleme
e) Belgeyi paylaşma
8. Word 2021’de Dosya menüsünde yer alan Belgeyi İncele seçeneği

a) Belgeyi paylaşma
b) Erişimi kısıtlama
c) Uyumluluğu denetleme
d) Belgeyi yazdırma
e) Dijital imza ekleme
9. Word 2021’de Dosya menüsünde yer alan Yazdır seçeneği kullanılarak

a) Geçerli seçim yazdırılabilir.
b) Harmanlama özelliği kullanılabilir.
c) Sayfa boyutu ayarlanabilir.
d) Yazım denetimi yapılabilir.
e) Sayfa yapısı penceresine erişilebilir.
10. Word 2021’de Dosya menüsünde yer alan Paylaş seçeneği kullanılarak
a) Belge pdf olarak gönderilebilir.
b) Belge xps olarak gönderilebilir.
c) Belge internet faksı olarak gönderilebilir.
d) Belge web tarayıcısında görüntülenebilecek hale getirilebilir.
e) Belgeye düzenleme kısıtı getirilebilir.
Cevap Anahtarı
1.a, 2.b, 3.c, 4.d, 5.e, 6.a, 7.b, 8.c, 9.d, 10.e

Kelime İşlemciler
CEVAP ANAHTARI
no: nosu:
1 A 2 4
2 B 3 2
3 C 4 2
4 D 7 1, 2
5 E 7-8 Tüm sayfa
6 A 9 1
7 B 9 2
8 C 10 1
9 D 11 Tüm sayfa
10 E 12,13 Tüm sayfa

KELİME İŞLEMCİLERDE METİN
BİÇİMLENDİRME İŞLEMLERİ
• Word Program Penceresi

İÇİNDEKİLER
• Şerit Yapısı TEMEL BİLGİ

• Sekmeler ve Özellikleri
• Metin Biçimlendirme TEKNOLOJİLERİ-I
İşlemleri
ÇELİKER

HEDEFLER
• Word program penceresini

etkin kullanabilecek,
• Şerit yapısı, sekmeler ve
özellikleri hakkında bilgi sahibi
olacak,
• Belgedeki metinleri
seslendirebilecek ve başka
dillere çevirebilecek,
• Metin biçimlendirme
işlemlerini yapabileceksiniz.
ÜNİTE
6
Kelime İşlemcilerde Metin Biçimlendirme İşlemleri
GİRİŞ
Kelime işlemciler temel olarak metin belgeleri oluşturmak ve bunları
biçimlendirmek üzere üretilmişlerdir. Kelime işlemciler ilk geliştirildiği dönemlerde
sadece temel metin işlemlerini yapabiliyorken günümüz yazılımları oldukça güçlü
metin biçimlendirme seçeneklerine sahiptir. Bu yazılımlardan biri de kullanıcılar
tarafından sıkça tercih edilen Microsoft Word programıdır. Bu program Microsoft
firmasının ürettiği Ofis paketinde yer almakta ve son sürümü Word 2021 olarak
piyasaya sürülmüştür. Ofis paketi, Word programının yanı sıra Excel, PowerPoint,
Outlook gibi uygulamaları da içermektedir. Kelime işlemcilerin kullanımı, metin
biçimlendirme işlemleri, sayfa tasarımı gibi özellikler Word 2021 programı
üzerinden anlatılacak ve ünite içerisinde Word 2021 ifadesi kısaca Word olarak
kullanılacaktır.
Önceki ünitede kelime işlemci kavramı anlatılmış ve piyasada sık kullanılan
bazı kelime işlemci programları genel özellikleriyle tanıtılmıştı. Bu ünitede ise
Word 2021 program penceresinin bileşenleri, şerit yapısı, sekmeler ve özelliklerine
değinilecek ardından metin biçimlendirme işlemleri anlatılacaktır.
Word Program Penceresi

Word program penceresi önceki sürümlerine göre kullanıcılarını daha
modern bir ara yüzle karşılamaktadır. Bu pencere başlık çubuğu, şerit ve
düzenleme alanı gibi birçok bileşenden oluşmaktadır. Şekil 6.1’de bu bileşenler
numaralandırılmış ve ardından kısaca görevleri anlatılmıştır.
❷ ❶
❸
❼ ❽ ❾
Şekil 6. 1. Word 2021 Program Penceresi

❶ Başlık Çubuğu: Düzenlenmekte olan belgenin dosya adını ve kullanılan

Office yazılımın adının görüntülendiği alandır. Bu alandan aynı zamanda
belge biçimlendirme eylemleri aranabilir.
❷ Hızlı Erişim Çubuğu: Kaydet ve geri al gibi sık kullanılan komutlar burada
bulunur. Kullanıcı isteğine göre sık kullanılan komutlar bu alana eklenerek
hızlı erişim çubuğu özelleştirilebilir.
❸ Dosya Menüsü: Yeni, farklı kaydet, yazdır, bilgi, paylaş ve kapat gibi temel
komutları kullanmaya imkân veren menüdür.
❹ Şerit: Programda kullanılacak komutların tamamı şerit üzerinde bulunur.
Programlarda yer alan ve genellikle menü veya araç çubuğu şeklinde ifade
edilen yapılarla aynı işleve sahiptir. Şeritte yer alan sekmeler benzer
komutları gruplayarak kolay kullanım olanağı sağlar.
❺ Düzenleme Alanı: Kullanılan belgenin görüntülendiği, oluşturulduğu ve
organize edildiği alandır. Burada yapılan değişiklikler anında
izlenebilmektedir.
❻ Kaydırma Çubukları: Bu çubuklar, düzenleme alanının görünmeyen
bölümlerinin görüntülenmesine olanak tanır. Çubukların uç kısımlarında
bulunan oklarla ya da kaydırma çubuğu üzerindeki barın sürüklenmesiyle
düzenleme alanındaki diğer alanlar görüntülenir.
❼ Durum Çubuğu: Aktif olan belgeye ilişkin sayfa sayısı, sözcük sayısı,
varsayılan dil gibi bilgilerin görüntülendiği alandır.
❽ Görünüm Düğmeleri: Belgenin okuma modu, yazdırma düzeni veya web
düzeninde görüntülenmesini sağlayan komutları barındırır.
❾ Yakınlaştırma Kaydırıcısı: Bu araç yardımıyla düzenleme alanı yakınlaştırılıp
uzaklaştırılabilir.
Word programında oluşturulan belgeyi kaydetmenin birçok yolu vardır.
Bunlar dosya menüsünden kaydet ve farklı kaydet seçeneklerini kullanma, hızlı
erişim araç çubuğunda yer alan komutu kullanma şeklindedir. Ayrıca CTRL+S
Kayıt türü kısayol tuş bileşenini kullanılarak da klavyeden kaydetme işlemi yapılabilir. Yapılan
değiştirilmezse Word işlemi geri almak için ise CTRL+Z kısayol tuş bileşeni kullanılır. Dosya menüsündeki
2021 belgeleri
farklı kaydet seçeneği kullanıldığında dosya adı, konumu ve kayıt türü belirlenerek
varsayılan olarak
kayıt işlemi yapılabilir. Kayıt sırasında dosya adı kısmına belgenin ismi yazılır.
“.docx” formatında
kaydedilir. Ayrıca kayıt türü alanından farklı dosya türleri ile kayıt yapılabilir. Kayıt türü
değiştirilmezse Word 2021 belgeleri varsayılan olarak “.docx” formatında
kaydedilir. Ancak kayıt türü alanı kullanılarak Word belgeleri pdf, xps, web sayfası,
zengin metin belgesi gibi farklı formatlarda da kaydedilebilir. Ayrıca farklı kaydet
penceresinde yer alan “Word’ün önceki sürümleriyle uyumluluğu koru” seçeneği
belgenin daha önceki Word sürümlerinde kullanılmasına olanak tanır.

Şerit Yapısı
Office 2007 sürümüyle ortaya çıkan şerit yapısı Word program penceresinin
üst bölümünde bulunmaktadır. Bu yapı sekmeler halinde tasarlanmış ve birbirine
benzer görevleri yürüten komutlar bir araya toplanmıştır. Menülerde yer alan
bütün komutlar görsel simgeler kullanılarak şerit üzerinde sekmeler halinde
sunulmuştur. Word programında 10 tane sekme vardır. Bunlar; Giriş, Ekle, Çiz,
Tasarım, Düzen, Başvurular, Posta Gönderileri, Gözden Geçir, Görünüm ve Yardım
sekmeleridir. Bu sekmelerin dışında biçimlendirilecek nesneye yönelik düzenleme
araçlarını barındıran bağlamsal sekmeler de oluşmaktadır. Yani bazı sekmeler
yalnızca onlara gereksinim olduğunda görüntülenir. Örneğin belge içerisinde bir
resim seçildiğinde resim biçimi bağlamsal sekmesi, bir şekil seçildiğinde ise şekil
biçimi bağlamsal sekmesi belirir. İmleç düzenleme alanında bir metne
konumlandırıldığında da bu bağlamsal sekmeler artık görüntülenmez. Word
programında tablo, grafik, resim, şekil ve smartart gibi ögelere yönelik bağlamsal
sekmeler bulunmaktadır. Şekil 6.2’de örnek olarak resim biçimi bağlamsal sekmesi
verilmiştir.
Şekil 6. 2. Resim Biçim Bağlamsal Sekmesi

Şerit yapısı sekmeler, gruplar ve komutlar olmak üzere üç ana bileşenden
oluşmaktadır (Şekil 6.3).
Sekmeler: Üst sırada 10 temel sekme vardır. Her biri bir etkinlik alanını
temsil eder. Ortak görevleri yürüten grupları ve komutları bir arada barındırır.
Gruplar: Her sekme birbiriyle ilişkili ögeleri bir arada barındıran birkaç
gruptan oluşur. Örneğin metin hizalama, madde imi gibi komutlar Paragraf
grubunda bulunmaktadır.
Komutlar: Düzenleme alanında yer alan içeriklerin biçimlendirilmesi için
kullanılan düğmeler komut olarak adlandırılmaktadır.
Sekmeler
Gruplar Komutlar
Şekil 6. 3. Şerit Yapısı (Sekmeler-Gruplar-Komutlar)

Sekmelerde yer alan tüm bileşenler kullanıcı ihtiyaçlarına yönelik

tasarlanmıştır. Örneğin Giriş sekmesi, metinleri biçimlendirmek için kullanılan yazı
tipi grubundaki yazı tipi boyutu, kalın, italik vb. komutları içerir.
Kullanım kolaylığı açısından şeritte yer alan gruplarda tüm komutlar
görüntülenmez. Belirli bir grupla ilgili tüm komutları görüntülemek için İletişim
Kutusu Başlatıcısı kullanılır (Şekil 6.4). Başlatıcı aşağı yönlü ok şeklinde olup her bir
grubun sağ alt köşesinde yer alır. Grup başlatıcı kullanılarak, ilgili grubun iletişim
penceresi görüntülenir ve buradan o gruba ait tüm komutlara erişim sağlanır.
Şekil 6. 4. İletişim Kutusu Başlatıcısı

Düzenleme alanını daha geniş boyutta görüntüleme gibi bazı durumlarda
şerit yapısının daraltılması ya da gizlenmesi istenebilir. Bu işlem için şerit yapısının
sağ alt köşesinde bulunan ok kullanılabileceği gibi herhangi bir sekmeye çift
Şeriti gizlemek için tıklanarak da şerit gizlenebilir. Benzer şekilde şeriti gizlemek için CTRL+F1 kısayol
“CTRL+F1” kısayol tuş tuş bileşeni de kullanılabilir. Şerit gizlendiğinde grup ve komut alanları gizlenerek
bileşeni kullanılabilir. sadece sekme isimleri görüntülenir.
Şeritte yer alan komutlar genellikle fare ile kullanılır ancak bazı durumlarda
bu komutlara klavye ile de erişilmesi istenebilir. Şeritte yer alan komutlara
klavyeden erişmek için ALT tuşuna basılır ardından istenilen sekmeye gitmek için
sekmeler üzerinde beliren tuşa basılır ve sonra kullanılacak komut üzerindeki tuşa
basılır (Şekil 6.5).
Şekil 6. 5. Şerit Kısayol Tuşları

Şerit yapısına erişim için klavyeyi kullanmanın bir başka yolu ise sekmeler ve
komutlar arasında hareket etmektir. Fareyi kullanmadan klavyeden etkin alanı
değiştirmeye yönelik bazı klavye kısayolları Tablo 6.1’de verilmiştir.
Tablo 6. 1. Klavye Tuş Bileşenleri ve Görevleri
Tuş Bileşeni Görevi
ALT Şerit üzerinde sekmelere erişim tuşlarını görüntüler.
F10 + Sol Ok - Sağ Ok Şeritteki sekmeler arasında gezinmeyi sağlar.
Shift + F10 Etkin alana ait alt menüyü gösterir.

Sekmeler, durum çubuğu ve düzenleme alanında gezinmek için
F6
kullanılır.
F10 + Tab Etkin sekme üzerindeki komutlar arasında gezinmeyi sağlar.
Seçili komutu veya denetimi çalıştırır. Şeritteki seçili menüyü
Boşluk Çubuğu/Enter
veya galeriyi açar.

Sekmeler ve Özellikleri
Bu bölümde şerit üzerinde yer alan sekmeler ve bunların özelliklerine genel
hatlarıyla değinilecektir.
Giriş sekmesi
Belgede yer alan metinler için biçimlendirme işlemlerini sağlayan komutları
içerir. Kullanıcıların sıklıkla başvurduğu gruplar ve komutlar bu sekmede yer alır.
Bu gruplar Pano, Yazı Tipi, Paragraf, Stiller ve Düzenleme şeklindedir (Şekil 6.6).
Giriş sekmesinde yer alan bileşenler yardımıyla oluşturulan metnin biçim
özellikleri değiştirilebilir. Kopyala, yapıştır, hizalama gibi birçok işlem
gerçekleştirilebilir. Ayrıca stiller bölümünden standart biçim özellikleri rahat bir
şekilde kullanılabilir ve yeni yazım standartları oluşturulabilir.
Şekil 6. 6. Giriş Sekmesi

Ekle sekmesi
Ekle sekmesi belgeye çeşitli görsel bileşenleri dahil etmeye yarayan
komutları barındırır. Ekle sekmesinde Sayfalar, Tablolar, Çizimler, Eklentiler,
Medya, Bağlantılar, Açıklamalar gibi gruplar yer almaktadır (Şekil 6.7). Bu
Ekle sekmesinde yer gruplarda yer alan komutlar yardımıyla belgeye tablo, resim, şekil, grafik, metin
alan komutlar kutusu gibi birçok bileşen eklenebilir. Ayrıca üstbilgi ve altbilgi seçeneği ile tüm
yardımıyla belgeye sayfalarda görüntülenecek metin ve görsel organize edilebilir.
tablo, resim, şekil,
grafik, metin kutusu
gibi birçok bileşen
eklenebilir.
Şekil 6. 7. Ekle Sekmesi

Çiz sekmesi
Çiz sekmesi Word’ün 2021 sürümüyle beraber gelen yeniliklerden biridir. Bu
sekmede Giriş Modu, Çizim Araçları, Dönüştür, Ekle ve Yeniden Oynat grupları yer
almaktadır (Şekil 6.8). Çiz sekmesinde bulunan komutlar aracılığıyla belge üzerinde
tıpkı bir not defteriymiş gibi serbest çizimler yapılabilir, bazı metinler veya
nesneler çeşitli renklerle vurgulanabilir. Ayrıca silgi komutu yardımıyla da yapılan
çizim işlemleri silinebilir.
Şekil 6. 8. Çiz Sekmesi

Tasarım sekmesi
Tasarım sekmesi belgenin genel yapısına ilişkin çeşitli temaları, renkleri, yazı
tipi vb. araçları içeren ayarların yapılmasını sağlar. Ayrıca bu sekmede yer alan
komutlar yardımıyla belgeye filigran eklenebilir, sayfa rengi değiştirilebilir ve sayfa
kenarlıkları ayarlanabilir. Tasarım sekmesinde Şekil 6.9’da görüldüğü gibi Belge
Biçimlendirme ve Sayfa Arka Planı grupları yer almaktadır.
Şekil 6. 9. Tasarım Sekmesi

Düzen sekmesi
Düzen sekmesinde Şekil 6.10’da görüldüğü gibi Sayfa Yapısı, Paragraf ve
Yerleştir grupları bulunmaktadır. Bu gruplardaki komutlar yardımıyla yönlendirme,
boyut, sütunlar, girintiler, aralıklar vb. işlemler gerçekleştirilir. Ayrıca hizalama
seçenekleri kullanılarak düzenleme alanındaki nesnelerin konumlandırılması
yapılabilir.
Şekil 6. 10. Düzen Sekmesi
Başvurular sekmesi
Belge içerisindeki başlık, kaynak atıfları gibi bilgileri kullanarak içindekiler,
kaynakça vb. tabloları oluşturmayı sağlayan komutları içerir. Başvurular
sekmesinde İçindekiler Tablosu, Dipnotlar, Araştırma, Alıntılar ve Kaynakça, Resim
Belgedeki başlıkları Yazıları ve Dizin grupları yer almaktadır (Şekil 6.11). Başvurular sekmesi ile
kullanarak otomatik bir metindeki başlıklara göre içindekiler bölümü oluşturulabilir, sayfalara dipnotlar
şekilde içindekiler eklenebilir, resim yazıları ve dizinler düzenlenebilir. Bu sekme ileri doküman
tablosu oluşturmak için
yönetim araçlarını barındırır.
Başvurular sekmesi
kullanılır.
Şekil 6. 11. Başvurular Sekmesi

Bireysel Etkinlik
• Word programından oluşturduğunuz bir belge içerisine iki

sayfa metin ekleyiniz.
• Eklediğiniz metin üzerinde belli seçimler yaparak giriş
sekmesindeki komutların tamamını kullanınız.

Posta gönderileri sekmesi

Posta gönderileri sekmesi temel olarak bir veri tablosundaki her veri için
ayrı ayrı sayfalarda özel mektup oluşturma seçeneği sunar. Bu sekmede posta
işlemleri ile ilgili metinsel organizasyonları ve gönderi zarflarını tasarlamaya imkân
tanıyan komutlar bulunur (Şekil 6.12). Adres Mektup Birleştirme aracı ile aynı anda
pek çok belge, kişiye özel olarak düzenlenebilir; düzenlenen belgeler E-Posta
olarak gönderilebilir. Ayrıca etiket yazdırma işlemi de bu sekmede yer alan
komutlar aracılığıyla yapılır.
Şekil 6. 12. Posta Gönderileri Sekmesi

Gözden geçir sekmesi
Gözden geçir sekmesi, yazım ile ilgili hataları belirleme, açıklama metinleri
oluşturma ve metni kullanan kişilerin metin üzerinde yaptıkları değişiklikleri takip
etme gibi birçok özelliği barındırır. Bu sekmede Şekil 6.13’te görüldüğü gibi Yazım
Denetleme, Konuşma, Erişilebilirlik, Dil, Açıklamalar, İzleme, Değişiklikler,
Karşılaştır, Koru ve Mürekkep grupları yer almaktadır. Bu gruplarda bulunan
komutlar yardımıyla belge içerisine notlar eklenebilir, eklenen notlar takip
edilebilir, dilbilgisi denetimi yapılabilir ve belgeye koruma verilebilir. Ayrıca belge
üzerinde yapılan değişiklikler izlenerek düzeltmeler takip edilebilir.
Şekil 6. 13. Gözden Geçir Sekmesi

Word programına 2021 sürümünde sesli oku ve çevir gibi bazı yeni özellikler
eklenmiştir. Bir metin seçildiğinde sesli oku özelliği kullanılırsa seçilen metin
seslendirilir. Bu işlemi klavyeden gerçekleştirmek için metin seçildikten sonra
Word programında ALT+CTRL+Boşluk tuş kombinasyonu kullanılır. Herhangi bir metin seçilmeden bu
“Çevir” aracı özellik çalıştırıldığında imlecin bulunduğu yerden itibaren seslendirmeye başlar.
kullanılarak metnin bir Bir diğer yenilik olan Çevir komutu ile belgenin bir kısmı ya da tamamı farklı dillere
kısmı veya tamamı çevrilebilir. Bu komutların ikisine de Gözden Geçir sekmesinden erişilebilir.
başka dillere
Görünüm sekmesi
çevrilebilir.
Görünüm sekmesi Word program penceresinin ve düzenleme alanının
görünüm ayarlarını düzenlemeyi sağlayan komutları barındırır (Şekil 6.14). Bu
komutlar yardımıyla belgenin görüntülenme yönü, oranı ve yakınlaştırma
seçenekleri belirlenebilir. Ayrıca düzenleme alanı birden fazla bölüme ayrılarak
doküman içerisindeki farklı sayfalar karşılaştırılabilir.
Şekil 6. 14. Görünüm Sekmesi

Metin Biçimlendirme İşlemleri

Kelime işlemcilerde metin oluşturmak ve bunları biçimlendirmek oldukça
basittir. Word programında metinler düzenleme alanına girilir ve burada
biçimlendirme işlemleri yapılır. Bir metin üzerinde biçimlendirme işlemi yapmak
için o metnin seçilip ardından ilgili komutun kullanılması gerekir. Örneğin bir metni
altı çizili hale getirmek için önce istenilen metin seçilmeli ardından altı çizili
komutu kullanılmalıdır.
Metin biçimlendirmeyle ilgili komutlar kolay erişim açısından işlevlerine
göre gruplandırılarak konumlandırılmışlardır. Bu komutların özellikleri gruplar
Yazı tipi grubu

Word programı, farklı şekillerde ve büyüklüklerde karakter kullanarak yazı
yazmaya imkân vermektedir. Giriş sekmesinde bulunan Yazı Tipi Grubu ile belge
içerisinde kullanılan metnin font, boyut, renk vb. birçok özelliği ayarlanabilir veya
değiştirilebilir. Şekil 6.15’te yazı tipi grubu ve bu gruptaki komutlar görülmektedir.
Giriş sekmesinde
bulunan Yazı Tipi Grubu Aşağıda her bir komutun ismi ve klavye kısayolu Şekil 6.15’teki numaralarına göre
ile belge içerisinde listelenmiştir.
kullanılan metnin font, 1 2 3 4 5
boyut, renk vb. birçok
özelliği ayarlanabilir
veya değiştirilebilir.
6 7 8 9 10 11 12 13 14
Şekil 6. 15. Yazı Tipi Grubu
1. Yazı Tipi (Ctrl+Shift+Y) 7. İtalik (Ctrl+T)

2. Yazı Tipi Boyutu (Ctrl+Shift+P) 8. Altı Çizili (Ctrl+Shift+A)
3. Yazı Tipini Büyüt – Küçült 9. Üstü Çizili
(Ctrl+.) – (Ctrl+;)
10.Alt Simge (Ctrl+%)
4. Büyük/Küçük Harf Değiştir
11.Üst Simge (Ctrl+Shift+4)
(Shift+F3)
12.Metin Efektleri ve Tipografi
5. Biçimlendirmeyi Temizle
13.Metin Vurgu Rengi
6. Kalın (Ctrl+K)
14.Yazı Tipi Rengi
Yazı Tipi açılır menüsü yardımıyla açılan listeden herhangi bir yazı stili
seçmek mümkündür. Yazı tipi bölümünde kullanımda olan yazı tipinin adı
görüntülenmektedir. Kutucuğun yan tarafında yer alan aşağı yönlü ok işareti
kullanılarak tüm yazı tiplerinin bulunduğu liste açılabilir. Yazı tipinin nasıl
göründüğü, yani harflerin nasıl görüneceği listedeki yazı tipi isimlerinin
görünümünden anlaşılabilir. Bu listeden istenilen yazı tipi seçildikten sonra yazılan

metinler yeni yazı tipi ile yazılacaktır. Bir metin seçilerek yazı tipi değişikliği
yapılırsa sadece seçili metin üzerinde değişiklik yapılacaktır.
Yazı Tipi Boyutu karakterlerin hangi büyüklükte yazılacağını belirlemede
kullanılır. Yazı tipi boyutunu ifade eden sayı büyüdükçe yazı tipi boyutu da
büyümektedir. Yazı tipi boyutunu değiştirmek için boyut açılır listesi kullanılmalıdır
(Şekil 6.15). Seçili bir metin varsa boyut seçili metin üzerine uygulanır. Seçili metin
yok ise boyut değişimi yazılacak yeni metin için geçerli olur.
Yazının boyutunu büyütmek ve küçültmek için kullanılan bir başka yöntem
de yazı seçildikten sonra yazı tipi boyutu penceresinin yanındaki Yazı Tipi
Boyutunu Büyüt veya Yazı Tipi Boyutunu Küçült düğmelerini kullanmaktır (Şekil
6.15). Ayrıca seçili veya yeni oluşturulacak metin kalın, italik, altı veya üstü çizili
yazdırılabilir. Bu işlemler için Kalın (Ctrl+K), İtalik (Ctrl+T), Altı Çizgili (Ctrl+Shift+A)
ve Üstü Çizgili isimli araçlar kullanılabilir. Bu araçlar metin içerisinde vurgu yapmak
için kullanılır.
Yazı Tipi Rengi standart olarak siyahtır. Yazı tipi rengini değiştirmek için yazı
tipi rengi aracını kullanmak gerekir. Yazı tipi rengi aracının yanındaki aşağı yönlü
ok işareti kullanılarak açılan renk penceresinden istenilen renk seçilebilir.
Word programı yazının arka plan rengini de değiştirmeye imkân veren bir
programdır. Bunun için yazı rengi simgesinin yanındaki Metin Vurgu Rengi aracı
kullanılmakta ve açılan renk penceresinden bir renk seçmek gerekmektedir.
Alt Simge (Ctrl+%) ve Üst Simge (Ctrl+Shift+4) komutları genel olarak bir
formül ifadesi yazılırken kullanılır. Metin içerisine alt simge veya üst simge ekleme
işlemi oldukça basittir. Burada yapılması gereken karakter ya da metin seçilip alt
simge veya üst simge aracına tıklamaktır. Eğer yazım işlemi ilk defa
gerçekleştirilecek ise yine bu simgeler seçilir yazım işlemi bittikten sonra seçim
kapatılarak normal yazım boyutuna dönülür.
Word programında küçük–büyük harfi dönüştürmek için yazı tipi grubunda
bulunan büyük/küçük harf değiştir komutu kullanılır. Büyük/küçük harf değiştir
komutunun yanında bulunan ok tıklandığında beliren seçeneklerden küçük harf
Büyük/küçük harf seçeneği seçili metnin tamamını küçük harfe, büyük harf seçeneği ise seçili metnin
değiştir işlemi için tamamını büyük harfe dönüştürür. Her sözcüğü büyük harfle başlat seçeneği, seçili
Shift+F3 tuş metindeki bütün kelimelerin ilk harfini büyük yapar, diğer harfler küçük olur.
kombinasyonu
Büyük küçük harf dönüştür seçeneği ise seçili metindeki bütün büyük harflerin
kullanılır.
küçük, küçük harflerin de büyük olmasını sağlar. Aynı işlemler kısayol olarak
klavyeden Shift + F3 tuş kombinasyonu kullanılarak da gerçekleştirilebilir.
Biçimlendirmeyi temizle aracı ise seçili metnin üzerindeki bütün
biçimlendirme uygulamalarını iptal ederek başlangıç ayarlarına dönülmesini
sağlamaktadır.

Paragraf grubu
Word programında oluşturulan metinler otomatik olarak biçimlendirilebilir.
Örneğin yazılan bir metin bir satırdan uzun olduğunda imleç otomatik olarak alt
satıra inmekte ve yeni satır oluşturularak yazma işlemi devam etmektedir. Ayrıca
Paragraf ayarları, Enter tuşuna basıldığı zaman da yeni bir paragraf otomatik olarak oluşturulur. Bu
hizalama seçenekleri, özelliklerin haricinde paragraf özelliklerine yönelik çeşitli ayarlamalar
satır aralığı ve girinti yapılabilmektedir. Giriş sekmesi içerisinde bulunan Paragraf Grubu genel olarak
miktarı gibi komutlar belgedeki paragraf ayarları, hizalama seçenekleri, satır aralığı ve girinti miktarı gibi
giriş sekmesindeki
komutları barındıran bir gruptur. Şekil 6.16’da paragraf ayarları grubu verilmiştir.
paragraf grubunda yer
alır. Bu gruptaki komutlar Şekil 6.16’daki numaralarına göre listelenmiş ve görevleri
tanıtılmıştır.
1 2 3 4 5 6 7
8 9 10 11 12 13 14
Şekil 6. 16. Paragraf Grubu

1. Madde İşaretleri 8. Sola Hizala (Ctrl+L)
2. Numaralandırma 9. Ortala (Ctrl+R)
3. Çok Düzeyli Liste 10. Sağa Hizala (Ctrl+G)
4. Girintiyi Azalt 11. Yasla (Ctrl+D)
5. Girintiyi Artır 12. Satır ve Paragraf Aralığı
6. Sırala 13. Gölgelendirme
7. Tümünü Göster (Ctrl+() 14. Kenarlıklar
Madde İşaretleri aracı madde işaretlerinden oluşan bir liste yapmak için
kullanılır. Madde işareti aracının yanındaki aşağı ok düğmesi kullanılarak farklı
görünümde madde işaretlerini görüntülemek ve seçmek ya da yeni bir madde
işareti tanımlamak mümkündür. Yeni madde işareti tanımla isimli düğmeye
tıklayarak herhangi bir resim veya simge madde işareti olarak belirlenebilir.
Madde işaretli bir liste oluşturmak için madde işareti aracı kullanılarak liste
başlatılır ve Enter tuşuna her basıldığında listeye yeni bir madde eklenir. Bu işlem
madde işareti aracı kapatılana kadar devam ettirilebilir. Kapatma işlemi madde
işaretleri aracının aktifliğini iptal ederek yapılmaktadır. Ayrıca iki defa enter tuşuna
basıldığında da listeleme işlemi sonlanır.
Numaralandırma aracı madde işareti aracıyla aynı işlevi görmektedir.
Numaralandırma aracı ile numaralar veya harfler kullanarak liste oluşturulabilir.
Ayrıca yeni sayı biçimi tanımla seçeneği ile farklı sayı biçimleri tanımlanabilir.
Maddelerin alt maddeleri olduğunda alt maddeler bir liste olarak
gösterilebilir. Paragraf bölmesinde yer alan çok düzeyli liste ile maddeler; ana

maddeler ve alt maddeler şeklinde numaralandırılmaktadır. Bu tür listeler madde

imi ve numaralandırma işleminin birleştirilmiş hali gibidir.
Paragraf olarak organize edilmiş bir metnin sayfaya konumlandırılması ile
ilgili metin hizalama özelliği dört farklı seçeneğe sahiptir. Bunlar metnin Sola ya da
sağa hizalanmasını, ortalanmasını ve iki yana yaslı bir şekilde görüntülenmesini
sağlar.
Satır Aralığı paragrafta yer alan satırların arasındaki boşluğu değiştirmek için
kullanılmaktadır. Satır aralığı aracının yanındaki aşağı yönlü ok işareti kullanılarak
görüntülenen menüden satır aralıkları arasındaki uzaklık listeden seçilebilir.
İstenildiği takdirde kullanıcılar kendilerine özel satır aralıklarını satır aralığı
seçenekleri düğmesini kullanarak ayarlayabilirler. Aynı zamanda paragraftan önce
ve sonra ne kadar boşluk bırakılacağı satır aralığı aracı ile ayarlanmaktadır.
Sırala seçeneği seçili metnin alfabetik olarak sunulmasını sağlar. Örneğin
karışık bir sırayla yazılmış il listesini alfabetik olarak sıralayabilir.
Tümünü göster seçeneği paragraf işaretlerinin ve diğer gizli biçimlendirme
simgelerinin görüntülenmesini sağlar.
Kenarlıklar aracı ise satırlara ve tablolara kenar çizgileri eklemek için

kullanılan bileşendir. Bu paragraf kenarlıklar seçeneği ile çerçeve içine alınmıştır.
Gölgelendirme aracı ile seçili veya oluşturulacak metnin arkasında gölge

oluşturmak mümkündür. Bu paragrafın zemin rengi gölgelendirme seçeneği
kullanılarak değiştirilmiştir.
Girintiyi Artır ve Girintiyi Azalt seçenekleri paragrafın satırın neresinden
başlayacağını belirlemede kullanılır. Örneğin bir paragrafın satır başından değil de
daha iç kısımdan başlaması için imleç satır başında iken girintiyi artır düğmesi
kullanılabilir.
Pano grubu
Belge içindeki bir metnin üzerinde
biçimsel değişiklik yapılabildiği gibi metinin
sayfa içerisinde yeniden konumlandırılması
veya tekrar tekrar kullanımı mümkündür.
Word programında metinler, tablo, resim,
grafik vb. gibi bileşenler sayfada farklı
konumlara taşınabilir. Metin, şekil, tablo, Şekil 6. 17. Pano Grubu
grafik, nesne vb. herhangi bir bileşeni aynı
belgede veya başka bir belgede tekrar kullanmak veya yerini değiştirmek
mümkündür. Bu işlemler ilgili bileşenin sayfa içerisinde bulunduğu konumdan
başka bir konumu taşınması veya çoğaltılması şeklinde yapılabilir. Taşıma işlemi
kes çoğaltma işlemi ise kopyala olarak isimlendirilmektedir. Kes, kopyala ve
yapıştır araçları Şekil 6.17’de görüldüğü gibi giriş sekmesindeki pano grubunda yer
alır ve hem buradaki komutlarla hem de kısayollar aracılığıyla kullanılabilir.

Herhangi bir metin veya bileşen yeniden kullanılacaksa kopyalama işlemi bileşenin
yeri değiştirilecekse kes işlemi tercih edilir.
Kopyala aracını kullanmak için kopyalanacak metin veya bileşenin seçilmesi
gerekir. Pano bileşenindeki Kopyala seçeneği tıklanır veya klavyeden Ctrl+C tuş
kombinasyonu kullanılır. Böylece seçilen metin veya bileşen panoya kopyalanmış
Kes ve Kopyala olur. Yapıştırma işlemi için ise imleç kopyalama yapılacak yere konumlandırılıp sağ
araçlarını kullanmak tuş menüsünden Yapıştır seçeneği veya klavyeden Ctrl+V tuş kombinasyonu
için öncelikle ilgili kullanılır. Böylece yapıştırma işlemi gerçekleştirilmiş olur.
metnin veya bileşenin
seçilmesi gerekir. Kesme işlemi kopyalama işlemiyle aynı basamakları içerir. Kopyala
aracından farklı olarak Kes Ctrl+X aracına tıklandığında ise yazı, şekil, resim, grafik,
tablo vb. nesneler ilk bulunduğu yerden kaldırılır ve Yapıştır Ctrl+V aracı ile
istenilen yere taşınmış olur.
Bu grupta yer alan bir diğer komut ise biçim boyacısıdır. Bir metinde
kullanılan yazı tipi boyutu, biçimi, metin rengi ve yazı tipi gibi özelliklerinin başka
bir metinde de kullanılmasını sağlamak için Biçim Boyacısı aracı kullanılır. Bu işlem
için özellikleri kullanılacak metin seçilir ve daha sonra biçim boyacısı düğmesi
tıklanır. Ardından biçimlendirme yapılacak metin seçilerek biçim kopyalama işlemi
bitirilir. Biçim boyacısı aracı kullanıldığında fare işaretçisi fırça şekline dönüşür.
Birden fazla metin grubunda aynı işlemi yapmak için biçim boyacısı düğmesi çift
tıklanır. Bu işlem iptal edilene kadar fare işaretçisi fırça şeklindedir. İptal işlemi
biçim boyacısı düğmesine tıklanarak veya ESC tuşuna basılarak yapılabilir.
Metinlerde yapılan işlemler görsel nesnelerde de yapılabilir. Örneğin tasarımı
tamamlanmış bir şeklin renk, ana hat, dolgu gibi özellikleri biçim boyacısı aracı
kullanılarak kolaylıkla başka bir şekle yansıtılabilir. Bu işlemler pano grubundaki
biçim boyacısı aracıyla yapılabildiği gibi klavye kısayolları ile de yapılabilir. İlgili
bileşenin biçimini kopyalamak için CTRL+SHIFT+C tuş kombinasyonu, başka bir
ögeye uygulamak için de CTRL+SHIFT+V tuş kombinasyonu kullanılır.
Stiller grubu
Stiller grubu, Word programı içinde daha önceden tanımlı yazı stillerini
otomatik olarak kullanmaya olanak tanıyan hazır stilleri içerir (Şekil 6.18). Bu
grupta olan stillerin tamamını görüntülemek için stiller grubunun yanındaki aşağı
yönlü ok düğmesi kullanılmalıdır. Ayrıca listede yer alan Stil Oluştur seçeneği ile
seçili olan bir metnin yazı stili ve boyutu daha sonraki uygulamalar için
kaydedilebilmektedir. Stiller kullanılarak kullanıcılar kendi metin şablonlarını
oluşturabilir. Örneğin bir bitirme ödevi yapan öğrenci ödev şablonunda yer alan
kurallara göre başlıklar, alt başlıklar veya metinlere yönelik stiller oluşturabilir.
Şekil 6. 18. Stiller Grubu

•Office 2007 sürümüyle ortaya çıkan şerit yapısı Word program penceresinin
üst bölümünde bulunmaktadır. Bu yapı sekmeler halinde tasarlanmış ve
birbirine benzer görevleri yürüten komutlar bir araya toplanmıştır. Menülerde
yer alan bütün komutlar görsel simgeler kullanılarak şerit üzerinde sekmeler
halinde sunulmuştur. Word programında 10 tane sekme vardır. Bunlar; Giriş,
Ekle, Çiz, Tasarım, Düzen, Başvurular, Posta Gönderileri, Gözden Geçir,
Özet
Görünüm ve Yardım sekmeleridir.
•Şerit yapısı sekmeler, gruplar ve komutlar olmak üzere üç ana bileşenden
oluşmaktadır.
•Sekmeler: Üst sırada 10 temel sekme vardır. Her biri bir etkinlik alanını temsil
eder. Ortak görevleri yürüten grupları ve komutları bir arada barındırır.
•Gruplar: Her sekme birbiriyle ilişkili ögeleri bir arada barındıran birkaç gruptan
oluşur. Örneğin metin hizalama, madde imi gibi komutlar Paragraf grubunda
bulunmaktadır.
•Komutlar: Düzenleme alanında yer alan içeriklerin biçimlendirilmesi için
•Şeritte yer alan komutlara klavyeden erişmek için ALT tuşuna basılır ardından
istenilen sekmeye gitmek için sekmeler üzerinde beliren tuşa basılır ve sonra
kullanılacak komut üzerindeki tuşa basılır.
•Word programında metinler düzenleme alanına girilir ve burada
biçimlendirme işlemleri yapılır. Bir metin üzerinde biçimlendirme işlemi
yapmak için o metnin seçilip ardından ilgili komutun kullanılması gerekir.
Örneğin bir metni altı çizili hale getirmek için önce istenilen metin seçilmeli
ardından altı çizili komutu kullanılmalıdır.
•Word programı, farklı şekillerde ve büyüklüklerde karakter kullanarak yazı
yazmaya imkân vermektedir. Giriş sekmesinde bulunan Yazı Tipi Grubu ile
belge içerisinde kullanılan metnin font, boyut, renk vb. birçok özelliği
ayarlanabilir veya değiştirilebilir.
•Giriş sekmesi içerisinde bulunan Paragraf Grubu genel olarak belgedeki
paragraf ayarları, hizalama seçenekleri, satır aralığı ve girinti miktarı gibi
komutları barındıran bir gruptur.
•Word programına 2021 sürümünde sesli oku ve çevir gibi bazı yeni özellikler
ALT+CTRL+Boşluk tuş kombinasyonu kullanılır. Herhangi bir metin seçilmeden
bu özellik çalıştırıldığında imlecin bulunduğu yerden itibaren seslendirmeye
başlar. Bir diğer yenilik olan Çevir komutu ile belgenin bir kısmı ya da tamamı
farklı dillere çevrilebilir. Bu komutların ikisine de Gözden Geçir sekmesinden
erişilebilir.
•Belge içindeki bir metnin üzerinde biçimsel değişiklik yapılabildiği gibi metinin
sayfa içerisinde yeniden konumlandırılması veya tekrar tekrar kullanımı
mümkündür. Bu işlemler için kes, kopyala ve yapıştır araçları giriş
sekmesindeki pano grubunda yer alır ve hem buradaki komutlarla hem de
kısayollar aracılığıyla kullanılabilir.
•Bir metinde kullanılan yazı tipi boyutu, biçimi, metin rengi ve yazı tipi gibi
özelliklerinin başka bir metinde de kullanılmasını sağlamak için Biçim Boyacısı
aracı kullanılır. Bu işlem için özellikleri kullanılacak metin seçilir ve daha sonra
biçim boyacısı düğmesi tıklanır. Ardından biçimlendirme yapılacak metin
seçilerek biçim kopyalama işlemi bitirilir.

1. Word program penceresinde görünüm düğmeleri kullanılarak
aşağıdakilerden hangisi yapılabilir?
a) Belge okuma modunda görüntülenebilir.
b) Belge birden çok sayfa halinde görüntülenebilir.
c) Belge yazdırılabilir.
d) Düzenleme alanı yakınlaştırılabilir.
e) Düzenleme alanı kaydırılabilir.
2. Word programında oluşturulan belgeyi kaydetmek için kullanılan kısayol

tuş bileşeni aşağıdakilerden hangisidir?
a) CTRL+C
b) CTRL+S
c) CTRL+Z
d) CTRL+D
e) CTRL+K
3. Word programında şeritte yer alan komutlara klavyeden erişmek için

kullanılan tuş aşağıdakilerden hangisidir?
a) CTRL
b) SHIFT
c) ALT
d) ALT GR
e) TAB
4. Word programında kalın, italik, sola hizala ve yazı tipi komutları aşağıdaki
sekmelerin hangisinde yer alır?
a) Çiz
b) Ekle
c) Tasarım
d) Giriş
e) Düzen
5. Word programında metinlerin seslendirilmesi işlevini gören sesli oku

komutu aşağıdaki sekmelerin hangisinde yer alır?
a) Giriş
b) Başvurular
c) Tasarım
d) Görünüm
e) Gözden geçir

6. Word programında bir metnin yazı tipini değiştirmek için kullanılan kısayol
a) CTRL+SHIFT+Y
b) CTRL+SHIFT+P
c) ALT+SHIFT+Y
d) ALT+SHIFT+P
e) CTRL+ALT+Y
7. Word programında bir metindeki küçük/büyük harf değiştirmek için

kullanılan kısayol tuş bileşeni aşağıdakilerden hangisidir?
a) SHIFT+F1
b) SHIFT+F3
c) ALT+F1
d) ALT+F3
e) ALT+SHIFT+F1
8. Word programında bir metnin sola hizalı şekilde yazılmasını sağlayan

kısayol tuş bileşeni aşağıdakilerden hangisidir?
a) CTRL+R
b) CTRL+G
c) CTRL+L
d) CTRL+D
e) CTRL+H
9. Word programında bir metnin veya nesnenin kopyalanması için kullanılan

a) CTRL+K
b) CTRL+P
c) CTRL+T
d) CTRL+C
e) CTRL+V
10. Word programında bir metnin veya nesnenin biçimsel özelliklerinin

kopyalanması için kullanılan kısayol tuş bileşeni aşağıdakilerden
hangisidir?
a) CTRL+SHIFT+K
b) CTRL+ SHIFT+P
c) CTRL+ SHIFT+T
d) CTRL+ SHIFT+C
e) CTRL+ SHIFT+V
Cevap Anahtarı
1.a, 2.b, 3.c, 4.d, 5.e, 6.a, 7.b, 8.c, 9.d, 10.e

CEVAP ANAHTARI
no: nosu:
1 A 3 1
2 B 3 2
3 C 5 4
4 D 6 2
5 E 8 3
6 A 9 4
7 B 9 4
8 C 11 2
9 D 12 8
10 E 13 4


UZUN ÖZET
GİRİŞ
Kelime işlemciler temel olarak metin belgeleri oluşturmak ve bunları
biçimlendirmek üzere üretilmişlerdir. Kelime işlemciler ilk geliştirildiği dönemlerde
sadece temel metin işlemlerini yapabiliyorken günümüz yazılımları oldukça güçlü
metin biçimlendirme seçeneklerine sahiptir. Bu yazılımlardan biri de kullanıcılar
tarafından sıkça tercih edilen Microsoft Word programıdır. Bu program Microsoft
firmasının ürettiği Ofis paketinde yer almakta ve son sürümü Word 2021 olarak
piyasaya sürülmüştür.
Şerit Yapısı
Office 2007 sürümüyle ortaya çıkan şerit yapısı Word program penceresinin üst
bölümünde bulunmaktadır. Bu yapı sekmeler halinde tasarlanmış ve birbirine
sunulmuştur. Word programında 10 tane sekme vardır. Bunlar; Giriş, Ekle, Çiz,
Tasarım, Düzen, Başvurular, Posta Gönderileri, Gözden Geçir, Görünüm ve Yardım
sekmeleridir. Bu sekmelerin dışında biçimlendirilecek nesneye yönelik düzenleme
araçlarını barındıran bağlamsal sekmeler de oluşmaktadır. Yani bazı sekmeler
yalnızca onlara gereksinim olduğunda görüntülenir. Örneğin belge içerisinde bir
resim seçildiğinde resim biçimi bağlamsal sekmesi, bir şekil seçildiğinde ise şekil
biçimi bağlamsal sekmesi belirir. İmleç düzenleme alanında bir metne
konumlandırıldığında da bu bağlamsal sekmeler artık görüntülenmez. Word
programında tablo, grafik, resim, şekil ve smartart gibi ögelere yönelik bağlamsal
sekmeler bulunmaktadır.
oluşmaktadır.
Sekmeler: Üst sırada 10 temel sekme vardır. Her biri bir etkinlik alanını temsil
eder. Ortak görevleri yürüten grupları ve komutları bir arada barındırır.
Gruplar: Her sekme birbiriyle ilişkili ögeleri bir arada barındıran birkaç gruptan
oluşur. Örneğin metin hizalama, madde imi gibi komutlar Paragraf grubunda
bulunmaktadır.
Komutlar: Düzenleme alanında yer alan içeriklerin biçimlendirilmesi için kullanılan
düğmeler komut olarak adlandırılmaktadır.
Şeritte yer alan komutlar genellikle fare ile kullanılır ancak bazı durumlarda bu
komutlara klavye ile de erişilmesi istenebilir. Şeritte yer alan komutlara klavyeden
erişmek için ALT tuşuna basılır ardından istenilen sekmeye gitmek için sekmeler
üzerinde beliren tuşa basılır ve sonra kullanılacak komut üzerindeki tuşa basılır.
Giriş sekmesi
Belgede yer alan metinler için biçimlendirme işlemlerini sağlayan komutları içerir.
Kullanıcıların sıklıkla başvurduğu gruplar ve komutlar bu sekmede yer alır. Bu
gruplar Pano, Yazı Tipi, Paragraf, Stiller ve Düzenleme şeklindedir. Giriş
sekmesinde yer alan bileşenler yardımıyla oluşturulan metnin biçim özellikleri
değiştirilebilir. Kopyala, yapıştır, hizalama gibi birçok işlem gerçekleştirilebilir.
Ayrıca stiller bölümünden standart biçim özellikleri rahat bir şekilde kullanılabilir
ve yeni yazım standartları oluşturulabilir.

Ekle sekmesi
Ekle sekmesi belgeye çeşitli görsel bileşenleri dahil etmeye yarayan komutları
barındırır. Ekle sekmesinde Sayfalar, Tablolar, Çizimler, Eklentiler, Medya,
Bağlantılar, Açıklamalar gibi gruplar yer almaktadır. Bu gruplarda yer alan
komutlar yardımıyla belgeye tablo, resim, şekil, grafik, metin kutusu gibi birçok
bileşen eklenebilir. Ayrıca üstbilgi ve altbilgi seçeneği ile tüm sayfalarda
görüntülenecek metin ve görsel organize edilebilir.
Çiz sekmesi
Çiz sekmesi Word’ün 2021 sürümüyle beraber gelen yeniliklerden biridir. Bu
sekmede Giriş Modu, Çizim Araçları, Dönüştür, Ekle ve Yeniden Oynat grupları yer
almaktadır. Çiz sekmesinde bulunan komutlar aracılığıyla belge üzerinde tıpkı bir
not defteriymiş gibi serbest çizimler yapılabilir, bazı metinler veya nesneler çeşitli
renklerle vurgulanabilir. Ayrıca silgi komutu yardımıyla da yapılan çizim işlemleri
silinebilir.
Tasarım sekmesi
Tasarım sekmesi belgenin genel yapısına ilişkin çeşitli temaları, renkleri, yazı tipi
vb. araçları içeren ayarların yapılmasını sağlar. Ayrıca bu sekmede yer alan
komutlar yardımıyla belgeye filigran eklenebilir, sayfa rengi değiştirilebilir ve sayfa
kenarlıkları ayarlanabilir. Tasarım sekmesinde Belge Biçimlendirme ve Sayfa Arka
Planı grupları yer almaktadır.
Düzen sekmesi
Düzen sekmesinde Sayfa Yapısı, Paragraf ve Yerleştir grupları bulunmaktadır. Bu
gruplardaki komutlar yardımıyla yönlendirme, boyut, sütunlar, girintiler, aralıklar
vb. işlemler gerçekleştirilir. Ayrıca hizalama seçenekleri kullanılarak düzenleme
alanındaki nesnelerin konumlandırılması yapılabilir.
Başvurular sekmesi
Belge içerisindeki başlık, kaynak atıfları gibi bilgileri kullanarak içindekiler,
kaynakça vb. tabloları oluşturmayı sağlayan komutları içerir. Başvurular
sekmesinde İçindekiler Tablosu, Dipnotlar, Araştırma, Alıntılar ve Kaynakça, Resim
Yazıları ve Dizin grupları yer almaktadır. Başvurular sekmesi ile metindeki
başlıklara göre içindekiler bölümü oluşturulabilir, sayfalara dipnotlar eklenebilir,
resim yazıları ve dizinler düzenlenebilir. Bu sekme ileri doküman yönetim
araçlarını barındırır.
Posta gönderileri sekmesi
Posta gönderileri sekmesi temel olarak bir veri tablosundaki her veri için ayrı ayrı
sayfalarda özel mektup oluşturma seçeneği sunar. Bu sekmede posta işlemleri ile
ilgili metinsel organizasyonları ve gönderi zarflarını tasarlamaya imkân tanıyan
komutlar bulunur. Adres Mektup Birleştirme aracı ile aynı anda pek çok belge,
kişiye özel olarak düzenlenebilir; düzenlenen belgeler E-Posta olarak
gönderilebilir. Ayrıca etiket yazdırma işlemi de bu sekmede yer alan komutlar
aracılığıyla yapılır.
etme gibi birçok özelliği barındırır. Bu sekmede Yazım Denetleme, Konuşma,
Erişilebilirlik, Dil, Açıklamalar, İzleme, Değişiklikler, Karşılaştır, Koru ve Mürekkep
grupları yer almaktadır. Bu gruplarda bulunan komutlar yardımıyla belge içerisine
notlar eklenebilir, eklenen notlar takip edilebilir, dilbilgisi denetimi yapılabilir ve
belgeye koruma verilebilir. Ayrıca belge üzerinde yapılan değişiklikler izlenerek
düzeltmeler takip edilebilir.

Word programına 2021 sürümünde sesli oku ve çevir gibi bazı yeni özellikler
ALT+CTRL+Boşluk tuş kombinasyonu kullanılır. Herhangi bir metin seçilmeden bu
özellik çalıştırıldığında imlecin bulunduğu yerden itibaren seslendirmeye başlar.
Bir diğer yenilik olan Çevir komutu ile belgenin bir kısmı ya da tamamı farklı dillere
çevrilebilir. Bu komutların ikisine de Gözden Geçir sekmesinden erişilebilir.
Görünüm sekmesi
Görünüm sekmesi Word program penceresinin ve düzenleme alanının görünüm
ayarlarını düzenlemeyi sağlayan komutları barındırır. Bu komutlar yardımıyla
belgenin görüntülenme yönü, oranı ve yakınlaştırma seçenekleri belirlenebilir.
Ayrıca düzenleme alanı birden fazla bölüme ayrılarak doküman içerisindeki farklı
sayfalar karşılaştırılabilir.
Metin Biçimlendirme İşlemleri
Kelime işlemcilerde metin oluşturmak ve bunları biçimlendirmek oldukça basittir.
Word programında metinler düzenleme alanına girilir ve burada biçimlendirme
işlemleri yapılır. Bir metin üzerinde biçimlendirme işlemi yapmak için o metnin
seçilip ardından ilgili komutun kullanılması gerekir. Örneğin bir metni altı çizili hale
getirmek için önce istenilen metin seçilmeli ardından altı çizili komutu
kullanılmalıdır.
Metin biçimlendirmeyle ilgili komutlar kolay erişim açısından işlevlerine göre
gruplandırılarak konumlandırılmışlardır. Bu komutların özellikleri gruplar
Yazı tipi grubu
Word programı, farklı şekillerde ve büyüklüklerde karakter kullanarak yazı
yazmaya imkân vermektedir. Giriş sekmesinde bulunan Yazı Tipi Grubu ile belge
içerisinde kullanılan metnin font, boyut, renk vb. birçok özelliği ayarlanabilir veya
değiştirilebilir.
Yazı Tipi açılır menüsü yardımıyla açılan listeden herhangi bir yazı stili seçmek
mümkündür. Yazı tipi bölümünde kullanımda olan yazı tipinin adı
görüntülenmektedir. Kutucuğun yan tarafında yer alan aşağı yönlü ok işareti
kullanılarak tüm yazı tiplerinin bulunduğu liste açılabilir. Yazı tipinin nasıl
göründüğü, yani harflerin nasıl görüneceği listedeki yazı tipi isimlerinin
görünümünden anlaşılabilir. Bu listeden istenilen yazı tipi seçildikten sonra yazılan
metinler yeni yazı tipi ile yazılacaktır. Bir metin seçilerek yazı tipi değişikliği
yapılırsa sadece seçili metin üzerinde değişiklik yapılacaktır.
Yazı Tipi Rengi standart olarak siyahtır. Yazı tipi rengini değiştirmek için yazı tipi
rengi aracını kullanmak gerekir. Yazı tipi rengi aracının yanındaki aşağı yönlü ok
işareti kullanılarak açılan renk penceresinden istenilen renk seçilebilir.
Word programında küçük–büyük harfi dönüştürmek için yazı tipi grubunda
bulunan büyük/küçük harf değiştir komutu kullanılır. Büyük/küçük harf değiştir
komutunun yanında bulunan ok tıklandığında beliren seçeneklerden küçük harf
seçeneği seçili metnin tamamını küçük harfe, büyük harf seçeneği ise seçili metnin
tamamını büyük harfe dönüştürür. Her sözcüğü büyük harfle başlat seçeneği, seçili
metindeki bütün kelimelerin ilk harfini büyük yapar, diğer harfler küçük olur.
Büyük küçük harf dönüştür seçeneği ise seçili metindeki bütün büyük harflerin
küçük, küçük harflerin de büyük olmasını sağlar. Aynı işlemler kısayol olarak
klavyeden Shift + F3 tuş kombinasyonu kullanılarak da gerçekleştirilebilir.
Paragraf grubu
Word programında oluşturulan metinler otomatik olarak biçimlendirilebilir.
Örneğin yazılan bir metin bir satırdan uzun olduğunda imleç otomatik olarak alt

satıra inmekte ve yeni satır oluşturularak yazma işlemi devam etmektedir. Ayrıca
Enter tuşuna basıldığı zaman da yeni bir paragraf otomatik olarak oluşturulur. Bu
özelliklerin haricinde paragraf özelliklerine yönelik çeşitli ayarlamalar
yapılabilmektedir. Giriş sekmesi içerisinde bulunan Paragraf Grubu genel olarak
belgedeki paragraf ayarları, hizalama seçenekleri, satır aralığı ve girinti miktarı gibi
komutları barındıran bir gruptur.
Madde İşaretleri aracı madde işaretlerinden oluşan bir liste yapmak için kullanılır.
Madde işareti aracının yanındaki aşağı ok düğmesi kullanılarak farklı görünümde
madde işaretlerini görüntülemek ve seçmek ya da yeni bir madde işareti
tanımlamak mümkündür. Yeni madde işareti tanımla isimli düğmeye tıklayarak
herhangi bir resim veya simge madde işareti olarak belirlenebilir.
Madde işaretli bir liste oluşturmak için madde işareti aracı kullanılarak liste
başlatılır ve Enter tuşuna her basıldığında listeye yeni bir madde eklenir. Bu işlem
madde işareti aracı kapatılana kadar devam ettirilebilir. Kapatma işlemi madde
işaretleri aracının aktifliğini iptal ederek yapılmaktadır. Ayrıca iki defa enter tuşuna
basıldığında da listeleme işlemi sonlanır.
Numaralandırma aracı madde işareti aracıyla aynı işlevi görmektedir.
Numaralandırma aracı ile numaralar veya harfler kullanarak liste oluşturulabilir.
Ayrıca yeni sayı biçimi tanımla seçeneği ile farklı sayı biçimleri tanımlanabilir.
Pano grubu
Belge içindeki bir metnin üzerinde biçimsel değişiklik yapılabildiği gibi metinin
sayfa içerisinde yeniden konumlandırılması veya tekrar tekrar kullanımı
mümkündür. Word programında metinler, tablo, resim, grafik vb. gibi bileşenler
sayfada farklı konumlara taşınabilir. Metin, şekil, tablo, grafik, nesne vb. herhangi
bir bileşeni aynı belgede veya başka bir belgede tekrar kullanmak veya yerini
değiştirmek mümkündür. Bu işlemler ilgili bileşenin sayfa içerisinde bulunduğu
konumdan başka bir konumu taşınması veya çoğaltılması şeklinde yapılabilir.
Taşıma işlemi kes çoğaltma işlemi ise kopyala olarak isimlendirilmektedir. Kes,
kopyala ve yapıştır işlemler giriş sekmesindeki pano grubunda yer alır ve hem
buradaki komutlarla hem de kısayollar aracılığıyla kullanılabilir. Herhangi bir metin
veya bileşen yeniden kullanılacaksa kopyalama işlemi bileşenin yeri
değiştirilecekse kes işlemi tercih edilir.
Kopyala aracını kullanmak için kopyalanacak metin veya bileşenin seçilmesi
gerekir. Pano bileşenindeki Kopyala seçeneği tıklanır veya klavyeden Ctrl+C tuş
kombinasyonu kullanılır. Böylece seçilen metin veya bileşen panoya kopyalanmış
olur. Yapıştırma işlemi için ise imleç kopyalama yapılacak yere konumlandırılıp sağ
tuş menüsünden Yapıştır seçeneği veya klavyeden Ctrl+V tuş kombinasyonu
kullanılır. Böylece yapıştırma işlemi gerçekleştirilmiş olur.
Bu grupta yer alan bir diğer komut ise biçim boyacısıdır. Bir metinde kullanılan yazı
tipi boyutu, biçimi, metin rengi ve yazı tipi gibi özelliklerinin başka bir metinde de
kullanılmasını sağlamak için Biçim Boyacısı aracı kullanılır. Bu işlem için özellikleri
kullanılacak metin seçilir ve daha sonra biçim boyacısı düğmesi tıklanır. Ardından
biçimlendirme yapılacak metin seçilerek biçim kopyalama işlemi bitirilir. Biçim
boyacısı aracı kullanıldığında fare işaretçisi fırça şekline dönüşür. Birden fazla
metin grubunda aynı işlemi yapmak için biçim boyacısı düğmesi çift tıklanır. Bu
işlem iptal edilene kadar fare işaretçisi fırça şeklindedir. İptal işlemi biçim boyacısı
düğmesine tıklanarak veya ESC tuşuna basılarak yapılabilir. Metinlerde yapılan
işlemler görsel nesnelerde de yapılabilir. Örneğin tasarımı tamamlanmış bir şeklin
renk, ana hat, dolgu gibi özellikleri biçim boyacısı aracı kullanılarak kolaylıkla başka
bir şekle yansıtılabilir. Bu işlemler pano grubundaki biçim boyacısı aracıyla
yapılabildiği gibi klavye kısayolları ile de yapılabilir. İlgili bileşenin biçimini

kopyalamak için CTRL+SHIFT+C tuş kombinasyonu, başka bir ögeye uygulamak için
de CTRL+SHIFT+V tuş kombinasyonu kullanılır.

DENEME TESTİ
1. Word program penceresinde durum çubuğu yardımıyla aşağıdakilerden
hangisi görüntülenemez?
a) Belge adı
b) Sayfa sayısı
c) Sözcük sayısı
d) Karakter sayısı
e) Satır numarası
2. Word programında yapılan son işlemi geri almak için kullanılan kısayol tuş
a) CTRL+C
b) CTRL+Z
c) CTRL+S
d) CTRL+D
e) CTRL+K
3. Word programında etkin sekme üzerindeki komutlar arasında gezinmeyi

sağlayan kısayol tuş bileşeni aşağıdakilerden hangisidir?
a) F10+ALT
b) F10+ALT GR
c) F10+TAB
d) F10+CTRL
e) F10+SHIFT
4. Word programında tema, filigran ce sayfa rengi komutları aşağıdaki

sekmelerin hangisinde yer alır?
a) Çiz
b) Ekle
c) Giriş
d) Tasarım
e) Düzen
5. Word programında metinlerin başka dillere çevrilmesi işlevini gören çevir

komutu aşağıdaki sekmelerin hangisinde yer alır?
a) Giriş
b) Başvurular
c) Tasarım
d) Görünüm
e) Gözden geçir

6. Word programında bir metnin yazı tipi boyutunu değiştirmek için

kullanılan kısayol tuş bileşeni aşağıdakilerden hangisidir?
a) CTRL+SHIFT+P
b) CTRL+SHIFT+Y
c) ALT+SHIFT+P
d) ALT+SHIFT+Y
e) CTRL+ALT+P
7. Word programında bir metni altı çizili hale getirmek için kullanılan kısayol
a) CTRL+SHIFT+Z
b) CTRL+SHIFT+A
c) ALT+SHIFT+Z
d) ALT+SHIFT+A
e) ALT+CTRL+Z
8. Word programında bir metnin sağa hizalı şekilde yazılmasını sağlayan

a) CTRL+R
b) CTRL+L
c) CTRL+G
d) CTRL+D
e) CTRL+H
9. Word programında kopyalanan bir metnin veya nesnenin yapıştırılması

için kullanılan kısayol tuş bileşeni aşağıdakilerden hangisidir?
a) CTRL+K
b) CTRL+P
c) CTRL+T
d) CTRL+V
e) CTRL+C
10. Word programında bir metnin veya nesnenin biçimsel özellikleri

kopyalandıktan sonra yapıştırılması için kullanılan kısayol tuş bileşeni
a) CTRL+SHIFT+K
b) CTRL+ SHIFT+P
c) CTRL+ SHIFT+T
d) CTRL+ SHIFT+V
e) CTRL+ SHIFT+C
Cevap Anahtarı
1.a, 2.b, 3.c, 4.d, 5.e, 6.a, 7.b, 8.c, 9.d, 10.e

CEVAP ANAHTARI
no: nosu:
1 A 3 1
2 B 3 2
3 C 5 4
4 D 6 2
5 E 8 3
6 A 9 4
7 B 9 4
8 C 11 2
9 D 12 8
10 E 13 4

KELİME İŞLEMCİLERDE BELGE
BİÇİMLENDİRME İŞLEMLERİ
• Tablolar
İÇİNDEKİLER
• Resimler TEMEL BİLGİ

• Grafikler
• Sayfalar TEKNOLOJİLERİ-I
• Başvurular Öğr. Gör. Dr. Orhan
• Değişiklikleri İzleme
ÇELİKER

• Tablo, resim ve grafik gibi
HEDEFLER
görsel ögeleri kullanabilecek,

• Sayfa kenar boşlukları, boyut
ve yönlendirme ayarlarını
yapabilecek,
• Sütunlar, kesmeler, satır
numaraları ve heceleme
özeliklerini kullanabilecek,
• Sayfaya filigran, kanarlık,
içindekiler tablosu ve dipnot
ekleyebilecek,
• Değişiklikleri izle özelliğini etkin
ÜNİTE
bir şekilde kullanabileceksiniz.
7
Kelime İşlemcilerde Belge Biçimlendirme İşlemleri
GİRİŞ
Word programında oluşturulan belge içerikleri metinlerin yanı sıra tablo,
resim, şekil, grafik gibi çeşitli görsellerle zenginleştirilebilir. Tablolar kullanılarak
veriler özetlenebilir, şekiller yardımıyla içerik görselleştirilebilir, resimler
aracılığıyla anlatım özdeşleştirilebilir, grafikler sayesinde de görsel sunumlar
sağlanabilir.
Belgeler bazen çok fazla sayıdan oluşabilmektedir. Bu tür belgelerde içeriği
düzenleme, yönetme gibi işlemler zaman almakta ve zorlaşmaktadır. İçeriği
zenginleştirmenin yanı sıra Word programı çeşitli belge yönetim seçeneklerine de
sahiptir. Bu seçenekler sayesinde belgede arama, belli konuma gitme gibi işlemler
kolaylıkla yapılabilir.
Kelime işlemcilerle ilgili önceki ünitelerde Word 2021 programı tanıtılmış,
şerit yapısı, sekmeler ve özellikleri detaylarıyla anlatılmış ve metin biçimlendirme
özelliklerinden bahsedilmişti. Bu ünitede ise belge içeriğini zenginleştirmek için
kullanılan tablo, resim, şekil, grafik gibi araçlara değinilecektir. Ardından belge
yönetiminde kullanıcılara kolaylık sağlayan sayfa yapısı, filigran, sayfa rengi, sayfa
kenarlıkları, içindekiler tablosu, dipnotlar ve değişiklikleri izleme gibi belge
yönetim araçları anlatılacaktır.
TABLOLAR
Tablolar, verileri düzenli bir biçimde sunmak için kullanılan yapılardır. Basit
bir isim listesinden gelir-gider cetveline kadar çok farklı içerikler için tablolar
oldukça kullanışlıdır. Tablolar, satır ve sütunlardan oluşur. Satır ve sütun
Tablolar, verileri düzenli kesişimleri ise hücre olarak adlandırılır.
bir biçimde sunmak için
Tablo 7. 1. Tablo Örneği
kullanılan yapılardır.
Harf adı Büyük harf Küçük harf Harf adı Büyük harf Küçük harf
Alfa Α 𝛼 Nu Ν 𝜈
Beta Β 𝛽 Xi Ξ 𝜉
Gama Γ 𝛾 Omikron Ο 𝜊
Delta Δ 𝛿 Pi Π 𝜋
Epsilon Ε 𝜀 Ro Ρ 𝜌
Zeta Ζ 𝜁 Sigma Σ 𝜎
Eta Η 𝜂 Tau Τ 𝜏
Teta Θ 𝜃 Upsilon Υ 𝜐
Iota Ι 𝜄 Phi Φ 𝜑
Kappa Κ 𝜅 Chi Χ 𝜒
Lambda Λ 𝜆 Psi Ψ 𝜓
Mu Μ 𝜇 Omega Ω 𝜔

Tablo Oluşturmak
Tablo oluşturmak için Ekle sekmesinde bulunan Tablolar grubundaki Tablo
düğmesi kullanılmalıdır (Şekil 7.1).
Şekil 7. 1. Ekle Sekmesi-Tablo

Ekle sekmesindeki tablolar grubunda yer alan tablo düğmesi ile tablo ekle
menüsü görüntülenir. Tablo ekle menüsünde 10 sütun ve 8 satırdan oluşan
kutucuklu bir yapı görüntülenir. Bu kutucuklar fare ile seçilerek istenilen satır ve
sütun sayısında tablo oluşturulur. Eğer tablodaki satır veya sütun sayısı daha fazla
olacaksa aynı listeden Tablo Ekle seçeneği kullanılır ve Tablo Ekle penceresi
görüntülenir. Bu penceredeki satır ve sütun sayısı alanları belirlendikten sonra
tamam butonu tıklanarak tablo oluşturulur (Şekil 7.2).
Şekil 7. 2. Tablo Ekle Penceresi
Satırlar
Hücre
Sütunlar

Bir tablo oluşturulduğunda veya var olan bir tablo seçildiğinde Word
otomatik olarak Tablo Tasarımı ve Düzen adında iki adet bağlamsal sekme
görüntülemektedir. Tablo Tasarımı sekmesi (Şekil 7.3) görsel özelliklere yönelik
komutları içerirken Düzen sekmesi (Şekil 7.4) ise ekleme, silme, yükseklik ve
genişlik ayarlama gibi tabloların yapısını organize etmeye yönelik komutları
barındırır.
Şekil 7. 4. Tablo Tasarımı Bağlamsal Sekmesi
Şekil 7. 3. Düzen Bağlamsal Sekmesi

Tabloyu Metne Dönüştürmek
Tablo içerisindeki veriler düz metin biçimine dönüştürülebilir. Bir tabloyu
metne dönüştürmek için tablodaki metne dönüştürülmek istenilen satırlar veya
tablonun tamamı seçilir. Böylece tabloya ait Düzen bağlamsal sekmesi
Tablo içerisindeki görüntülenir. Düzen bağlamsal sekmesi altındaki Veri grubundan Metne Dönüştür
veriler düz metin komutu tabloyu paragraflar halinde metne dönüştürmeyi sağlar. Bu komut ile
biçimine tabloyu metne dönüştür iletişim penceresi görüntülenir. Metin ayırıcı seçenekleri
dönüştürülebilir. ile metne dönüştürülecek tablo içerikleri organize edilebilir (Şekil 7.5).
Tablo hali Metin hali
Şekil 7. 5. Tabloyu Metne Dönüştür
Metni Tabloya Dönüştürmek

Bir önceki başlığa benzer şekilde düz bir
metin de kolaylıkla tabloya dönüştürülebilir.
Herhangi bir metni tablo haline getirmek için
Metni Tabloya Dönüştür komutu kullanılır. Bu
komut Ekle sekmesindeki Tablolar grubunda
bulunan Tablo menüsünde yer alır. Metni
tabloya dönüştür komutunun kullanımı ile aynı
isimde bir iletişim penceresi görüntülenir. Bu
pencereden satır-sütun sayısı, sığdırma ve ayrı
metin ayarlamaları yapılabilir (Şekil 7.6). Şekil 7. 6. Metni Tabloya Dönüştür

RESİMLER
Resimler metinlerle birlikte kullanıcılar tarafından sıklıkla tercih edilir. Belge
içeriğini zenginleştiren ve belgenin görsel bir yapıya kavuşmasını sağlayan
resimleri Word programında eklemek ve organize etmek oldukça kolaydır.
Resim Eklemek
Word programında belgeye resim eklemek için Ekle sekmesi kullanılır.
Çizimler grubunun içinde yer alan Resim komutu kullanılarak belgeye resim
eklenebilir (Şekil 7.7).
Şekil 7. 7. Ekle Sekmesi-Tablo

Resim komutu kullanıldığında Word programı bunun için Resimler, Hazırı
Resimler ve Çevrimiçi Resimler olmak üzere üç farklı seçenek sunar. Resimler
seçeneği seçildiğinde Resim Ekle isminde bir iletişim penceresi görüntülenir ve
oradan istenen resim seçilir. Hazır Resimler (Şekil 7.8) veya Çevrimiçi Resimler
seçeneklerinde ise bir pencere açılır ve açılan pencereden istenilen resim seçilerek
ekleme işlemi yapılır.
Şekil 7. 8. Hazır Resimler Penceresi

Belgeye resim eklemenin başka bir yolu da sürükle-bırak yöntemidir. Bunun
için eklenmek istenen resim farenin sol tuşu basılı tutularak sürüklenir ve belgenin
üzerine bırakılır. Ayrıca belgede bulunan herhangi bir resim seçildiği zaman Resim
Belgeye sürükle-bırak Biçimi bağlamsal sekmesi oluşmaktadır (Şekil 7.9).
yöntemiyle resim
eklemek için eklenmek
istenen resim farenin
sol tuşu basılı tutularak
sürüklenir ve belgenin
üzerine bırakılır. Şekil 7. 9. Resim Biçimi Bağlamsal Sekmesi

Resim Konumlandırma
Metinlerin organizasyonunu daha iyi hale getirmek için
resimlerin sayfa içi konumlandırmaları oldukça önemlidir.
Konumlandırma işlemi için Konum açılır listesi kullanılır.
Konum listesi menüsü Resim Biçimi bağlamsal sekmesindeki
Yerleştir grubunda yer almaktadır (Şekil 7.10).
Konum açılır listesinde Metinle Aynı Hizaya ve Metin
Kaydırmayla olmak üzere iki grup vardır. Buradaki seçenekler
yardımıyla resim düzenleme alanında istenilen yere
konumlandırılabilir. Bu işlemler Konum açılır listesiyle
yapılabildiği gibi resim seçildiğinde resmin sağ üst köşesinde
beliren Düzen Seçenekleri düğmesi yardımıyla da yapılabilir. Şekil 7. 10. Konum
Resim Renk Ayarları

Belge içerisinde kullanılan resimlerin, yazıcıdan çıktı alınması, görsel temaya
uygun hale getirilmesi gibi farklı nedenlerle renk ayarları değiştirilebilir. Resmin
renk ayarlarını düzenlemek için Resim Biçimi bağlamsal sekmesindeki Ayarla
grubunda yer alan Renk seçeneği kullanılır (Şekil 7.11).
Şekil 7. 11. Renk Ayarları

Renk seçeneği doygunluk, ton ve yeniden renklendirme ile ilgili otomatik
bileşenleri sunar. Ayrıca renk bileşeninin altında renklendirme ile ilgili ileri seviye
ayarlar da mevcuttur (Şekil 7. 12). Renk komutuyla istenilen renk ayarları seçilerek
resim renk ayarları değiştirmesi yapılmış olur.
Şekil 7. 12. Renk Tonu-Renk Doygunluğu-Yeniden Renklendir

GRAFİKLER
Grafikler, çeşitli verileri görselleştirerek daha anlaşılır kılmak için kullanılan
bileşenlerdir. Word programı grafik oluşturmak ve bunları biçimlendirmek için
çeşitli özelliklere sahiptir.
Grafikler, çeşitli verileri
görselleştirerek daha
Grafik Eklemek
anlaşılır kılmak için Belgeye grafik eklemek için Ekle sekmesindeki Çizimler grubunda yer alan
kullanılan bileşenlerdir. Grafik komutu kullanılır (Şekil 7.13).
Şekil 7. 13. Ekle Sekmesi-Grafik

Grafik komutu grafik ekleme penceresinin görüntülenmesini sağlar (Şekil
7.14). Grafik Ekle penceresinde sütun, çizgi, pasta gibi birçok grafik türü
bulunmaktadır. Ayrıca her bir grafik türü için birden fazla gösterim şekli de
bulunmaktadır. Belgeye herhangi bir grafik eklendiğinde tıpkı tablo ve resimlerde
olduğu gibi grafiklerde de bu araca özel Grafik Tasarımı ve Biçim adında bağlamsal
sekmeler görüntülenir. Bu bağlamsal sekmelerdeki araçlar yardımıyla grafiklere
hazır stiller tanımlanabileceği gibi yeni tasarımlar da yapılabilir. Bunların yanı sıra
Word belgesine eklenen grafikler verilerini bir Excel sayfasından alırlar. Excel
sayfasına girilen veriler hesaplanır ve Word belgesinde görsel bir şekilde sunulur.
Şekil 7. 14. Grafik Ekle Penceresi

SAYFALAR
Word programında farklı boyut ve özelliklerde sayfalar oluşturulabilir.
Ayrıca belgeye kapak sayfası, filigran, sayfa kenarlığı eklenebilir ve sayfa yapısıyla
ilgili kesmeler, sütun, heceleme gibi çeşitli düzenlemeler yapılabilir. Bu bölümde
sayfa organizasyonuna yönelik sık kullanılan ayarlardan bahsedilecektir.
Kapak Sayfası
Rapor, ödev vb. belgeler oluşturulurken kullanıcılar hazır kapak sayfaları
kullanabilirler. Belgenin adı, kim tarafından hazırlandığı yıl, kurum adı vb. bilgiler
kapak sayfasından anlaşılabilir. Bu sayfa Ekle sekmesindeki Sayfalar grubunda
bulunan Kapak Sayfası komutu kullanılarak oluşturulmaktadır. Kapak sayfası
listesinde çeşitli taslaklar bulunmaktadır. Bu taslaklardan herhangi biri seçilerek
kapak sayfası belgeye eklenebilir ve üzerinde istenilen değişiklikler yapılabilir (Şekil
7.15).
Şekil 7. 15. Kapak Sayfası

Sayfalarla ilgili düzen ve tasarım sekmelerinden de çeşitli ayarlar
yapılabilmektedir. Düzen sekmesinde sayfa yapısı, paragraf ve yerleştirme grupları
yer alırken tasarım sekmesinde belge biçimlendirme ve sayfa arka planı grupları
bulunmaktadır.
Sayfa Yapısı Grubu

Sayfa yapısı grubunda belgeye yönelik kenar boşlukları, yönlendirme, boyut,
sütunlar, kesmeler, satır numaraları ve heceleme özellikleri ayarlanabilir (Şekil
7.16).
Şekil 7. 16. Sayfa Yapısı Grubu

Kenar boşlukları
Kenar boşlukları ayarı için Sayfa Yapısı grubundaki Kenar Boşlukları açılır
listesi kullanılır. Bu listedeki seçenekler belgenin tamamının veya seçilen kısmının
kenar boşluklarını ayarlamaya olanak tanır. İçerisinde varsayılan olarak normal,
Kenar boşluğu, belgenin
dar, orta, geniş ve yansıtmalı şeklinde hazır ölçüler bulunur. Ayrıca Özel Kenar
tamamının veya seçilen
kısmının kenar Boşlukları… seçeneği kullanılarak farklı ölçülendirmeler de yapılabilir. Özel kenar
boşluklarını ayarlamak boşlukları komutu ile Sayfa Yapısı penceresi görüntülenir (Şekil 7.17) ve buradan
için kullanılmaktadır. istenilen ayarlar yapılır.
Şekil 7. 17. Sayfa Yapısı Penceresi
Yönlendirme
Yönlendirme komutu sayfanın yönünü belirlemek için kullanılır. Bu seçenek
yatay ve dikey olmak üzere iki özelliğe sahiptir.
Boyut
Boyut komutu belgedeki sayfaların boyutlarını ayarlamak için kullanılır.
Boyutlandırma tüm sayfalara veya tek tek farklı sayfalara uygulanabilir. Sayfalar
grubundaki Boyut açılır listesinde standart olarak kabul görmüş birçok sayfa
boyutu mevcuttur. Bunlardan herhangi birinin seçimi yazım alanının boyutunu
değiştirmeyi sağlar. Belgedeki sayfa boyutlarını değiştirmek için Tüm Sayfa
Boyutları seçeneği ile görüntülenen Sayfa Yapısı → Kağıt → Uygulama Yeri yolu
izlenebilir.

Sütunlar
Düzenleme alanını sütunlar Sağa seçenekleri bulunmaktadır.
halinde görüntülemek için kullanılır. Ayrıca Diğer Sütunlar menü
Bu sayede birden fazla metin bloğu seçeneğine tıklanarak açılan
Sütunlar, metinleri
elde edilebilir. Belge içerisindeki pencereden sütun sayısı, sütunlar
sütunlara bölmek için
kullanılmaktadır. Bu metinleri sütunlar halinde bloklara arası genişlikler vb. düzenlemeler
sayede birden fazla ayırmak için Düzen sekmesindeki ayarlanabilir (Şekil 7.18). Yapılan
metin bloğu elde Sayfa Yapısı grubunda yer alan ayarlamaların sonuçları ön izleme
edilebilir. Sütunlar açılır listesi kullanılmalıdır. penceresinden takip edilebilir. Bu
Standart olarak Bir, İki, Üç, Sola ve paragraf iki sütun halinde yazılmıştır.
Şekil 7. 18. Sütunlar
Kesmeler
Kesmeler bir belge içerisinde bölümler oluşturmaya yarayan bir özelliktir.
Sayfa Sonları ve Bölüm Sonları oluşturma seçeneklerini içermektedir. Belgeye
kesme uygulamak için Düzen sekmesindeki Sayfa Yapısı grubunda yer alan
Kesmeler açılır listesi kullanılır. Uygulama imlecin bulunduğu konuma yapılır.
Kesmelerin kullanımı ile belge daha organize bir hale gelir.
Sayfa Sonları
Sayfa: İmlecin bulunduğu noktayı bir sayfanın sonu ve bir sonraki sayfanın
başlangıcı olarak belirler.
Sütun: Sütun sonunu izleyen metnin bir sonraki sütunda başlayacağını
gösterir.
Metin Kaydırma: Web sayfalarında resim yazısı metni gibi nesnelerin
çevresindeki metinleri gövde metninden ayırır.

Bölüm sonları
Sonraki Sayfa: Bölüm sonu ekleme ve yeni bölümü bir sonraki sayfada
başlatma işlemini yapar.
Altbilgi ve Üstbilgi Sürekli: Bölüm sonu ekler ve yeni bölümü aynı sayfada başlatır.
eklerken her sayfanın
Çift Sayfa: Bölüm sonu ekler ve yeni bölümü bir sonraki çift numaralı
farklı olması
istendiğinde Bölüm sayfada başlatır.
Sonu oluşturmak Tek Sayfa: Bölüm sonu ekler ve yeni bölümü bir sonraki tek numaralı
faydalı olacaktır.
sayfada başlatır.
Satır numaraları
Belgedeki satırları numaralandırmak
mümkündür. Belgenin her satırına numara
eklemek için Düzen sekmesindeki Sayfa
Yapısı grubunda yer alan Satır Numaraları
açılır listesi kullanılır.
Numaralandırma ayarlarını organize
etmek için Satır Numaralandırma
Seçenekleri... menü bileşeni kullanılır.
Böylece sayfa yapısı penceresi düzen sekmesi
aktif haldeyken görüntülenir. Sayfa yapısı
penceresinden satır numaraları düğmesi
Şekil 7. 19. Satır Numaraları
kullanılarak Satır Numaraları iletişim
penceresi görüntülenir. Bu pencereden başlangıç, metinden uzaklık, artış ve
numaralandırma seçenekleri belirlenerek satır numaraları eklenebilir (Şekil 7.19).
Heceleme
Word programında kelimeler satır sonuna sığmadığında kelimenin tamamı
otomatik olarak bir sonraki satıra kaydırılır. Heceleme komutu ile sığmayan kelime
kelimenin uygun hecesinden bölünebilmektedir. Heceleme işlemleri onaylanarak
tek tek yapılabileceği gibi tümü otomatik olarak da yaptırılabilir.
Heceleme işlemini gerçekleştirmek için Sayfa Düzeni sekmesinin Sayfa Yapı-

sı gurubunda bulunan Heceleme komutu kullanılır (Şekil 7.20). Açılan menüden
heceleme işlemi yapılıp yapılmayacağını, yapılacaksa otomatik olarak mı yoksa el ile
mi olacağı belirlenir. Ayrıca Heceleme seçenekleri düzenlenebilir. Heceleme
seçenekleri komutunun kullanımı ile Hecele penceresi görüntülenir. Bu pencereden
ileri heceleme ayarları yapılabilir. Bu paragrafta heceleme özelliği kullanılmıştır.
Şekil 7. 20. Hecele

Filigran
Sayfa içeriğinin arkasına soluk metin veya görsel eklemek için kullanılan
menü seçeneğidir. Bu işlem için Tasarım sekmesindeki Sayfa Arka Planı grubundan
Filigran komutu kullanılır. Filigranlar tüm sayfalara uygulanır. Filigran menüsünde
standart olarak kullanılabilecek filigran tasarımları yer almaktadır. Bu
tasarımlardan herhangi biri seçilerek otomatik olarak filigran oluşturulur. Ayrıca
Özel Filigran menü seçeneğine tıklanarak açılan Basılı Filigran penceresinden
istenilen yapıda filigranlar oluşturulabilir (Şekil 7.21). Basılı filigran penceresi ile
var olan filigran kaldırılabilir, resim kullanılarak filigran eklenebilir veya metin
özellikleri ayarlanarak metin tabanlı filigranlar oluşturulabilir. Bu sayfaya filigran
uygulanmıştır.
Şekil 7. 21. Basılı Filigran

Sayfa rengi
Word programında oluşturulan belgelerin sayfa rengi varsayılan olarak
beyazdır. Belgedeki sayfaların rengini değiştirmek için Tasarım sekmesindeki Sayfa
Arka Planı grubundan Sayfa Rengi komutu kullanılır. Bu bileşende standart renkler
Sayfa rengi, belgedeki
yer alır (Şekil 7.22). Sayfa renklerini belirlemek için dolgu efektleri de uygulanabilir
sayfaların arka plan
rengini değiştirmek için (Şekil 7.23).
kullanılır.
Şekil 7. 23. Renkler Şekil 7. 23. Dolgu Efektleri

Sayfa kenarlıkları
Tasarım sekmesindeki Sayfa Arka Planı grubunda bulunan bir diğer komut
Sayfa Kenarlıkları özelliğidir. Bu özellikle belgede sayfalara kenarlık eklenebilir,
gölgelendirme vb. diğer ayarlamalar yapılabilir. Sayfa kenarlıkları menü seçeneği
yardımıyla görüntülenen Kenarlıklar ve Gölgelendirme penceresinden kenarlıklar
ve gölgelendirmeye yönelik bütün ayarlar yapılabilir (Şekil 7.24). Ön izleme
bölümü ile yapılan değişikliklerin sonucu görülebilir.
Sayfa kenarlığı sekmesinden stil, renk, genişlik ve istenirse resim
belirlenerek kenarlık oluşturulabilir. Uygulama yeri ile belgenin belirli bir
bölümüne veya tamamına kenarlık eklemek mümkün olmaktadır. Bu sekmedeki
seçenekler düğmesi ile kenarlıkların yerleştirilme boşluklarına yönelik ileri ayarlar
yapılabilmektedir. Bu sayfaya kenarlık uygulanmıştır.
Şekil 7. 24. Kenarlıklar ve Gölgelendirme

Başvurular
Yazılan metinlerin bilgilerinden faydalanılarak içindekiler, dipnotlar, resim
yazıları, kaynakça vb. bilgilendirme yapıları oluşturmak için başvurular
sekmesindeki komutlar kullanılır.
İçindekiler Tablosu Grubu

İçindekiler tablosu grubu belgedeki başlıklara göre bir liste yapmak için
kullanılır.
İçindekiler
Hazırlanılan belgenin başlıklarına göre içindekiler sayfası eklemek için
kullanılır. İçindekiler listesi, belgede başlık stili ile oluşturulmuş metinler ve bu
İçindekiler komutu metinlerin bulunduğu sayfa numaraları kullanılarak oluşturulur.
yardımıyla belgedeki Not: Metni başlık olarak ayarlamak için metin seçilir ve Giriş → Stiller
başlıklar bir tablo menüsünden istenilen başlık stili tıklanır.
şeklinde sayfa
numaralarıyla beraber Listede varsayılan olarak atanmış tablo biçimleri bulunmaktadır. Özel
görüntülenir. İçindekiler Tablosu menü seçeneği kullanılarak içindekiler tablosu penceresi
görüntülenir. İleri ayarlar için bu pencere kullanılır (Şekil 7.25). İçindekiler
tablosunu kaldırmak için ise aynı menüden İçindekiler Tablosunu Kaldır seçeneği
kullanılır.
İçindekiler tablosu, oluşturulduğu andaki bilgilere göre oluşturulur. Belge
içerisinde yapılan değişiklikler tabloyu etkilememektedir. Belgede yapılan
değişikliklere göre içindekiler tablosunu yenilemek için İçindekiler Tablosu
grubundaki Tabloyu Güncelleştir menü seçeneği kullanılarak tablonun tümü ya da
sadece sayfa numaraları güncelleştirilebilir.
Şekil 7. 25. İçindekiler Tablosu

Dipnotlar Grubu
Dipnot ekle – son not ekle
Dipnotlar ve son notlar, hazırlanan belgelerde metni açıklamak, metinle ilgili
yorumlarda bulunmak veya kaynak belirtmek amacıyla kullanılır. Dipnotlar detaylı
açıklamalar sunmak, son notlar ise kaynaklara atıfta bulunmak için kullanılır.
Dipnotlar sayfa Dipnotlar sayfa sonunda yer alırken son notlar belge sonunda yer alır.
sonunda yer alırken son
notlar belge sonunda Dipnot eklemek için Dipnot Ekle düğmesi kullanılır. Bu düğme ile imlecin
yer alır. bulunduğu alana dipnot atıf numarası eklenir ve sayfanın altına dipnot yazmak için
bir alan oluşturulur.1 Benzer işlemlerle Son Not eklemek mümkündür. İleri ayarlar
için Dipnotlar grubu altındaki ok işaretiyle Dipnot ve Son Not penceresi
görüntülenebilir (Resim 7.26). Dipnot ve Son not penceresinden notun
konumlandırılacağı yer, sayı biçimi, numaralandırma kuralları gibi birçok ayarı
yapmak mümkündür.
Şekil 7. 26. Dip Not ve Son Not

Notları göster
Bu seçenek Dipnotları ve Son Notları göstermek için kullanılır. Bu seçenek
kullanıldığında belgede dipnot veya son not varsa görüntülenir. Belgede hem
dipnot hem de son not ekli ise bu iletişim penceresi kullanıcıya dipnot veya son
not görüntülemesi için seçim yapma olanağı tanır.
1
Bu bir dipnot örneğidir.

Değişiklikleri İzleme
Word programında bazı durumlarda belgeler başkaları tarafından incelenir
ve yapılan ekleme ve değişiklikler otomatik olarak işaretlenebilir. Özellikle bir
belgeyi birden fazla kişi kullandığında değişikliklerin gösterilmesi daha da önem
Gözden Geçir kazanmaktadır. Örneğin bir öğretmenin, öğrencisinin gönderdiği ödev üzerinde
sekmesinin İzleme
yaptığı değişiklik ve düzeltmeleri öğrencinin görmesi için vurgulamak ve açıklamak
grubunda Değişiklikleri
İzle komutu ile izleme ister. Değişiklikleri izleme, yapılan bu değişikliklerin otomatik olarak kaydedilmesi,
başlatılabilir. değişen kısımların farklı renklerle gösterilmesini sağlar. Word programında,
belgede yapılan değişikliklerin bu şekilde kayıt altına alınması ve gösterilmesi için
Değişiklikleri İzle seçeneği kullanılır.
Gözden Geçir sekmesinin İzleme grubunda bulunan Değişiklikleri İzle
düğmesi ile izleme başlatılır (Şekil 7.27). Bu işlemin ardından yapılan tüm ekleme
ve silme işlemleri izlemeye alınmaktadır.
Değişikleri Onaylama ve Reddetme

Değişiklikleri kabul etmek için Gözden Geçir sekmesinde yer alan
Değişiklikler grubundaki Kabul Et bölümünden Değişikliği Kabul Et seçeneği
kullanılır (Şekil 7.27). Kabul edilen değişiklik belgede artık değişiklik olarak
gözükmez. Birden fazla değişikliği sırayla kabul etmek için Kabul Et ve Bir
Sonrakine Git, değişikliklerin tamamını kabul etmek için Belgedeki Tüm
Değişiklikleri Kabul Et seçeneği kullanılır.
Belgede yapılan değişiklikleri reddetmek için Değişiklikler grubundaki
Reddet düğmesi kullanılır (Şekil 7.27). Herhangi bir değişikliği reddetmek için
Reddet bölümünden Değişikliği reddet seçeneğini kullanılır. Reddedilen değişiklik
iptal edilir. Ayrıca onaylama ve reddetme işlemleri belge üzerinde tek tek
komutlar kullanılarak yapılabilir.
Şekil 7. 27. İzleme ve Değişiklikler Grupları

•Word programında oluşturulan belge içerikleri metinlerin yanı sıra tablo,

resim, şekil, grafik gibi çeşitli görsellerle zenginleştirilebilir. Tablolar
kullanılarak veriler özetlenebilir, şekiller yardımıyla içerik görselleştirilebilir,
resimler aracılığıyla anlatım özdeşleştirilebilir, grafikler sayesinde de görsel
sunumlar sağlanabilir.
• Tablolar, verileri düzenli bir biçimde sunmak için kullanılan yapılardır. Basit bir
isim listesinden gelir-gider cetveline kadar çok farklı içerikler için tablolar
Özet
kesişimleri ise hücre olarak adlandırılır.
•Resimler metinlerle birlikte kullanıcılar tarafından sıklıkla tercih edilir. Belge
•Grafikler, çeşitli verileri görselleştirerek daha anlaşılır kılmak için kullanılan
•Word programında farklı boyut ve özelliklerde sayfalar oluşturulabilir. Ayrıca
belgeye kapak sayfası, filigran, sayfa kenarlığı eklenebilir ve sayfa yapısıyla ilgili
kesmeler, sütun, heceleme gibi çeşitli düzenlemeler yapılabilir.
•Rapor, ödev vb. belgeler oluşturulurken kullanıcılar hazır kapak sayfaları
kullanabilirler. Belgenin adı, kim tarafından hazırlandığı yıl, kurum adı vb.
bilgiler kapak sayfasından anlaşılabilir. Bu sayfa Ekle sekmesindeki Sayfalar
grubunda bulunan Kapak Sayfası komutu kullanılarak oluşturulmaktadır. Kapak
sayfası listesinde çeşitli taslaklar bulunmaktadır. Bu taslaklardan herhangi biri
seçilerek kapak sayfası belgeye eklenebilir ve üzerinde istenilen değişiklikler
yapılabilir.
•Kenar boşlukları ayarı için Sayfa Yapısı grubundaki Kenar Boşlukları açılır listesi
kullanılır. Bu listedeki seçenekler belgenin tamamının veya seçilen kısmının
kenar boşluklarını ayarlamaya olanak tanır. İçerisinde varsayılan olarak normal,
dar, orta, geniş ve yansıtmalı şeklinde hazır ölçüler bulunur. Ayrıca Özel Kenar
Boşlukları… seçeneği kullanılarak farklı ölçülendirmeler de yapılabilir.
•Yönlendirme komutu sayfanın yönünü belirlemek için kullanılır. Bu seçenek
yatay ve dikey olmak üzere iki özelliğe sahiptir.
•Boyut komutu belgedeki sayfaların boyutlarını ayarlamak için kullanılır.
Boyutlandırma tüm sayfalara veya tek tek farklı sayfalara uygulanabilir.
Sayfalar grubundaki Boyut açılır listesinde standart olarak kabul görmüş birçok
sayfa boyutu mevcuttur. Bunlardan herhangi birinin seçimi yazım alanının
boyutunu değiştirmeyi sağlar.
•Düzenleme alanını sütunlar halinde görüntülemek için kullanılır. Bu sayede
birden fazla metin bloğu elde edilebilir. Belge içerisindeki metinleri sütunlar
halinde bloklara ayırmak için Düzen sekmesindeki Sayfa Yapısı grubunda yer
alan Sütunlar açılır listesi kullanılmalıdır. Standart olarak Bir, İki, Üç, Sola ve
Sağa seçenekleri bulunmaktadır. Ayrıca Diğer Sütunlar menü seçeneğine
tıklanarak açılan pencereden sütun sayısı, sütunlar arası genişlikler vb.
düzenlemeler ayarlanabilir.
•Kesmeler bir belge içerisinde bölümler oluşturmaya yarayan bir özelliktir.
Sayfa Sonları ve Bölüm Sonları oluşturma seçeneklerini içermektedir. Belgeye
kesme uygulamak için Düzen sekmesindeki Sayfa Yapısı grubunda yer alan
Kesmeler açılır listesi kullanılır. Uygulama imlecin bulunduğu konuma yapılır.
Kesmelerin kullanımı ile belge daha organize bir hale gelir.
•Filigran, sayfa içeriğinin arkasına soluk metin veya görsel eklemek için
kullanılan menü seçeneğidir.
•Dipnotlar ve son notlar, hazırlanan belgelerde metni açıklamak, metinle ilgili
yorumlarda bulunmak veya kaynak belirtmek amacıyla kullanılır.
•Gözden Geçir sekmesinin İzleme grubunda Değişiklikleri İzle komutu ile izleme
başlatılabilir.

1. Word programında bir tabloya ait tablo tasarımı bağlamsal sekmesinden
a) Tablo hücreleri bölünebilir.
b) Tablo stilleri belirlenir.
c) Gölgelendirme yapılabilir.
d) Kenarlık stilleri ayarlanabilir.
e) Kenarlık boyacısı kullanılabilir.
2. Word programında resim biçimi bağlamsal sekmesinden aşağıdakilerden

hangisi yapılamaz?
a) Resim kenarlığı belirlenebilir.
b) Biçim boyacısı aracı kullanılabilir.
c) Artistik efektler ayarlanabilir.
d) Saydamlık ayarı yapılabilir.
e) Resim değiştirilebilir.
3. Grafik oluşturmada kullanılan değerlerin yazıldığı program aşağıdakilerden

hangisidir?
a) PowerPoint
b) Access
c) Excel
d) Publisher
e) Outlook
4. Word programında belgeye filigran eklemek için kullanılan sekme

a) Giriş
b) Çiz
c) Ekle
d) Tasarım
e) Düzen
5. Word programında dikey yöndeki belgeyi yatay konuma getirmek için

kullanılan sekme aşağıdakilerden hangisidir?
a) Giriş
b) Başvurular
c) Tasarım
d) Görünüm
e) Düzen

6. Word programında belgeyi sütunlara ayırmak için kullanılan komut hangi

sekmede yer alır?
a) Düzen
b) Giriş
c) Başvurular
d) Tasarım
e) Görünüm
7. Word programında bölüm sonu ekleyip yeni bölümü aynı sayfada başlatan
kesmeler özelliği aşağıdakilerden hangisidir?
a) Sütun
b) Sürekli
c) Metin kaydırma
d) Sonraki sayfa
e) Çift sayfa
8. Word programında belgenin tümüne satır numarası eklemek için

kullanılan komut hangi sekmede yer alır?
a) Giriş
b) Başvurular
c) Düzen
d) Tasarım
e) Görünüm
9. Word programında tüm belgenin arkasına şirket logosu, sloganı vb.

bilgileri silik bir biçimde bastırmaya yarayan özellik aşağıdakilerden
hangisidir?
a) Grafik
b) Dipnot
c) Son not
d) Filigran
e) Baskı Önizleme
10. Word programında sayfa arka plan rengini değiştirmeyi sağlayan komut
hangi sekmede yer alır?
a) Giriş
b) Başvurular
c) Düzen
d) Tasarım
e) Görünüm
Cevap Anahtarı
1.a, 2.b, 3.c, 4.d, 5.e, 6.a, 7.b, 8.c, 9.d, 10.e

CEVAP ANAHTARI
no: nosu:
1 A 4 1
2 B 5 4
3 C 7 3
4 D 12 1
5 E 9 2
6 A 10 1
7 B 11 1
8 C 11 2
9 D 12 1
10 E 12 2


UZUN ÖZET
GİRİŞ
Word programında oluşturulan belge içerikleri metinlerin yanı sıra tablo, resim,
şekil, grafik gibi çeşitli görsellerle zenginleştirilebilir. Tablolar kullanılarak veriler
özetlenebilir, şekiller yardımıyla içerik görselleştirilebilir, resimler aracılığıyla
anlatım özdeşleştirilebilir, grafikler sayesinde de görsel sunumlar sağlanabilir.
Belgeler bazen çok fazla sayıdan oluşabilmektedir. Bu tür belgelerde içeriği
düzenleme, yönetme gibi işlemler zaman almakta ve zorlaşmaktadır. İçeriği
zenginleştirmenin yanı sıra Word programı çeşitli belge yönetim seçeneklerine de
sahiptir. Bu seçenekler sayesinde belgede arama, belli konuma gitme gibi işlemler
kolaylıkla yapılabilir.
TABLOLAR
Tablolar, verileri düzenli bir biçimde sunmak için kullanılan yapılardır. Basit bir isim
listesinden gelir-gider cetveline kadar çok farklı içerikler için tablolar oldukça
kullanışlıdır. Tablolar, satır ve sütunlardan oluşur. Satır ve sütun kesişimleri ise
hücre olarak adlandırılır.
Tablo Oluşturmak
Tablo oluşturmak için Ekle sekmesinde bulunan Tablolar grubundaki Tablo
düğmesi kullanılmalıdır.
Ekle sekmesindeki tablolar grubunda yer alan tablo düğmesi ile tablo ekle menüsü
görüntülenir. Tablo ekle menüsünde 10 sütun ve 8 satırdan oluşan kutucuklu bir
yapı görüntülenir. Bu kutucuklar fare ile seçilerek istenilen satır ve sütun sayısında
tablo oluşturulur. Eğer tablodaki satır veya sütun sayısı daha fazla olacaksa aynı
listeden Tablo Ekle seçeneği kullanılır ve Tablo Ekle penceresi görüntülenir.
Tabloyu Metne Dönüştürmek
Tablo içerisindeki veriler düz metin biçimine dönüştürülebilir. Bir tabloyu metne
dönüştürmek için tablodaki metne dönüştürülmek istenilen satırlar veya tablonun
tamamı seçilir. Böylece tabloya ait Düzen bağlamsal sekmesi görüntülenir. Düzen
bağlamsal sekmesi altındaki Veri grubundan Metne Dönüştür komutu tabloyu
paragraflar halinde metne dönüştürmeyi sağlar.
Metni Tabloya Dönüştürmek
Bir önceki başlığa benzer şekilde düz bir metin de kolaylıkla tabloya
dönüştürülebilir. Herhangi bir metni tablo haline getirmek için Metni Tabloya
Dönüştür komutu kullanılır. Bu komut Ekle sekmesindeki Tablolar grubunda
bulunan Tablo menüsünde yer alır. Metni tabloya dönüştür komutunun kullanımı
ile aynı isimde bir iletişim penceresi görüntülenir. Bu pencereden satır-sütun
sayısı, sığdırma ve ayrı metin ayarlamaları yapılabilir.
RESİMLER
Resimler metinlerle birlikte kullanıcılar tarafından sıklıkla tercih edilir. Belge
Resim Eklemek
Word programında belgeye resim eklemek için Ekle sekmesi kullanılır. Çizimler
grubunun içinde yer alan Resim komutu kullanılarak belgeye resim eklenebilir.
Resim komutu kullanıldığında Word programı bunun için Resimler, Hazırı Resimler
ve Çevrimiçi Resimler olmak üzere üç farklı seçenek sunar. Resimler seçeneği
seçildiğinde Resim Ekle isminde bir iletişim penceresi görüntülenir ve oradan
istenen resim seçilir. Hazır Resimler veya Çevrimiçi Resimler seçeneklerinde ise bir
pencere açılır ve açılan pencereden istenilen resim seçilerek ekleme işlemi yapılır.
Resim Konumlandırma

Metinlerin organizasyonunu daha iyi hale getirmek için resimlerin sayfa içi
konumlandırmaları oldukça önemlidir. Konumlandırma işlemi için Konum açılır
listesi kullanılır. Konum listesi menüsü Resim Biçimi bağlamsal sekmesindeki
Yerleştir grubunda yer almaktadır.
Konum açılır listesinde Metinle Aynı Hizaya ve Metin Kaydırmayla olmak üzere iki
grup vardır. Buradaki seçenekler yardımıyla resim düzenleme alanında istenilen
yere konumlandırılabilir. Bu işlemler Konum açılır listesiyle yapılabildiği gibi resim
seçildiğinde resmin sağ üst köşesinde beliren Düzen Seçenekleri düğmesi
yardımıyla da yapılabilir
GRAFİKLER
Grafikler, çeşitli verileri görselleştirerek daha anlaşılır kılmak için kullanılan
Grafik Eklemek
Belgeye grafik eklemek için Ekle sekmesindeki Çizimler grubunda yer alan Grafik
komutu kullanılır.
SAYFALAR
Word programında farklı boyut ve özelliklerde sayfalar oluşturulabilir. Ayrıca
belgeye kapak sayfası, filigran, sayfa kenarlığı eklenebilir ve sayfa yapısıyla ilgili
kesmeler, sütun, heceleme gibi çeşitli düzenlemeler yapılabilir. Bu bölümde sayfa
organizasyonuna yönelik sık kullanılan ayarlardan bahsedilecektir.
Kapak Sayfası
Rapor, ödev vb. belgeler oluşturulurken kullanıcılar hazır kapak sayfaları
kullanabilirler. Belgenin adı, kim tarafından hazırlandığı yıl, kurum adı vb. bilgiler
kapak sayfasından anlaşılabilir. Bu sayfa Ekle sekmesindeki Sayfalar grubunda
bulunan Kapak Sayfası komutu kullanılarak oluşturulmaktadır.
Sayfa Yapısı Grubu
Sayfa yapısı grubunda belgeye yönelik kenar boşlukları, yönlendirme, boyut,
sütunlar, kesmeler, satır numaraları ve heceleme özellikleri ayarlanabilir.
Kenar boşlukları
Kenar boşlukları ayarı için Sayfa Yapısı grubundaki Kenar Boşlukları açılır listesi
kullanılır. Bu listedeki seçenekler belgenin tamamının veya seçilen kısmının kenar
boşluklarını ayarlamaya olanak tanır. İçerisinde varsayılan olarak normal, dar, orta,
geniş ve yansıtmalı şeklinde hazır ölçüler bulunur.
Yönlendirme
Yönlendirme komutu sayfanın yönünü belirlemek için kullanılır. Bu seçenek yatay
ve dikey olmak üzere iki özelliğe sahiptir.
Boyut
Boyut komutu belgedeki sayfaların boyutlarını ayarlamak için kullanılır.
Boyutlandırma tüm sayfalara veya tek tek farklı sayfalara uygulanabilir. Sayfalar
grubundaki Boyut açılır listesinde standart olarak kabul görmüş birçok sayfa
boyutu mevcuttur. Bunlardan herhangi birinin seçimi yazım alanının boyutunu
değiştirmeyi sağlar. Belgedeki sayfa boyutlarını değiştirmek için Tüm Sayfa
Boyutları seçeneği ile görüntülenen Sayfa Yapısı → Kağıt → Uygulama Yeri yolu
izlenebilir.
Sütunlar
Düzenleme alanını sütunlar halinde görüntülemek için kullanılır. Bu sayede birden
fazla metin bloğu elde edilebilir. Belge içerisindeki metinleri sütunlar halinde
bloklara ayırmak için Düzen sekmesindeki Sayfa Yapısı grubunda yer alan Sütunlar
açılır listesi kullanılmalıdır. Standart olarak Bir, İki, Üç, Sola ve Sağa seçenekleri
bulunmaktadır. Ayrıca Diğer Sütunlar menü seçeneğine tıklanarak açılan

pencereden sütun sayısı, sütunlar arası genişlikler vb. düzenlemeler ayarlanabilir

(Şekil 7.18). Yapılan ayarlamaların sonuçları ön izleme penceresinden takip
edilebilir. Bu paragraf iki sütun halinde yazılmıştır.
Kesmeler
Kesmeler bir belge içerisinde bölümler oluşturmaya yarayan bir özelliktir. Sayfa
Sonları ve Bölüm Sonları oluşturma seçeneklerini içermektedir. Belgeye kesme
uygulamak için Düzen sekmesindeki Sayfa Yapısı grubunda yer alan Kesmeler açılır
listesi kullanılır. Uygulama imlecin bulunduğu konuma yapılır. Kesmelerin
kullanımı ile belge daha organize bir hale gelir.
Satır numaraları
Belgedeki satırları numaralandırmak mümkündür. Belgenin her satırına numara
eklemek için Düzen sekmesindeki Sayfa Yapısı grubunda yer alan Satır Numaraları
açılır listesi kullanılır.
Heceleme
Word programında kelimeler satır sonuna sığmadığında kelimenin tamamı
otomatik olarak bir sonraki satıra kaydırılır. Heceleme komutu ile sığmayan kelime
kelimenin uygun hecesinden bölünebilmektedir. Heceleme işlemleri onaylanarak
tek tek yapılabileceği gibi tümü otomatik olarak da yaptırılabilir.
Filigran
Filigran, sayfa içeriğinin arkasına soluk metin veya görsel eklemek için kullanılan
menü seçeneğidir. Bu işlem için Tasarım sekmesindeki Sayfa Arka Planı grubundan
Filigran komutu kullanılır. Filigranlar tüm sayfalara uygulanır. Filigran menüsünde
standart olarak kullanılabilecek filigran tasarımları yer almaktadır. Bu
tasarımlardan herhangi biri seçilerek otomatik olarak filigran oluşturulur.
Sayfa rengi
Word programında oluşturulan belgelerin sayfa rengi varsayılan olarak beyazdır.
Belgedeki sayfaların rengini değiştirmek için Tasarım sekmesindeki Sayfa Arka
Planı grubundan Sayfa Rengi komutu kullanılır. Bu bileşende standart renkler yer
alır.
İçindekiler
Hazırlanılan belgenin başlıklarına göre içindekiler sayfası eklemek için kullanılır.
İçindekiler listesi, belgede başlık stili ile oluşturulmuş metinler ve bu metinlerin
bulunduğu sayfa numaraları kullanılarak oluşturulur.
Not: Metni başlık olarak ayarlamak için metin seçilir ve Giriş → Stiller
menüsünden istenilen başlık stili tıklanır.
Listede varsayılan olarak atanmış tablo biçimleri bulunmaktadır. Özel İçindekiler
Tablosu menü seçeneği kullanılarak içindekiler tablosu penceresi görüntülenir.
İleri ayarlar için bu pencere kullanılır. İçindekiler tablosunu kaldırmak için ise aynı
menüden İçindekiler Tablosunu Kaldır seçeneği kullanılır.
Dipnot ekle – son not ekle
Dipnotlar ve son notlar, hazırlanan belgelerde metni açıklamak, metinle ilgili
yorumlarda bulunmak veya kaynak belirtmek amacıyla kullanılır. Dipnotlar detaylı
açıklamalar sunmak, son notlar ise kaynaklara atıfta bulunmak için kullanılır.
Dipnotlar sayfa sonunda yer alırken son notlar belge sonunda yer alır.
Değişiklikleri İzleme
Word programında bazı durumlarda belgeler başkaları tarafından incelenir ve
yapılan ekleme ve değişiklikler otomatik olarak işaretlenebilir. Özellikle bir belgeyi
birden fazla kişi kullandığında değişikliklerin gösterilmesi daha da önem
kazanmaktadır. Örneğin bir öğretmenin, öğrencisinin gönderdiği ödev üzerinde
yaptığı değişiklik ve düzeltmeleri öğrencinin görmesi için vurgulamak ve açıklamak
ister. Değişiklikleri izleme, yapılan bu değişikliklerin otomatik olarak kaydedilmesi,

değişen kısımların farklı renklerle gösterilmesini sağlar. Word programında,

belgede yapılan değişikliklerin bu şekilde kayıt altına alınması ve gösterilmesi için
Değişiklikleri İzle seçeneği kullanılır.
Gözden Geçir sekmesinin İzleme grubunda bulunan Değişiklikleri İzle düğmesi ile
izleme başlatılır. Bu işlemin ardından yapılan tüm ekleme ve silme işlemleri
izlemeye alınmaktadır.

DENEME TESTİ
1. Word programında bir tabloya ait düzen bağlamsal sekmesinden
a) Gölgelendirme yapılabilir.
b) Tablo hücreleri bölünebilir.
c) Tablo hücreleri birleştirilebilir.
d) Metin yönü belirlenebilir.
e) Satır veya sütun eklenebilir.
2. Word programında resim biçimi bağlamsal sekmesinden aşağıdakilerden

hangisi yapılamaz?
a) Renk doygunluğu belirlenebilir.
b) Resim yazısı eklenebilir.
c) Renk tonu ayarlanabilir.
d) Yeniden renklendirme yapılabilir.
e) Resim sıfırlanabilir.
3. Çeşitli verileri görselleştirerek daha anlaşılır bir şekilde sunan öge

a) Resim
b) Tablo
c) Grafik
d) Şekil
e) Simge
4. Word programında belgeye içindekiler tablosu eklemek için kullanılan

sekme aşağıdakilerden hangisidir?
a) Giriş
b) Tasarım
c) Ekle
d) Başvurular
e) Düzen
5. Word programında yatay yöndeki belgeyi dikey konuma getirmek için

kullanılan sekme aşağıdakilerden hangisidir?
a) Giriş
b) Başvurular
c) Tasarım
d) Görünüm
e) Düzen

6. Word programında sayfaların boyutlarını ayarlamak için kullanılan komut

hangi sekmede yer alır?
a) Düzen
b) Giriş
c) Başvurular
d) Tasarım
e) Görünüm
7. Word programında belge içerisinde bölümler oluşturmaya yarayan özellik

a) Sütunlar
b) Kesmeler
c) Heceleme
d) Boyutlandırma
e) Yönlendirme
8. Word programında metinlerin otomatik olarak hecelenmesini sağlayan

komut hangi sekmede yer alır?
a) Giriş
b) Başvurular
c) Düzen
d) Tasarım
e) Görünüm
9. Word programında sayfalara kenarlık eklemek için kullanılan komut hangi

sekmede yer alır?
a) Giriş
b) Başvurular
c) Ekle
d) Tasarım
e) Görünüm
10. Word programında belgeye dipnot eklemek için kullanılan komut hangi
sekmede yer alır?
a) Giriş
b) Düzen
c) Tasarım
d) Ekle
e) Başvurular
Cevap Anahtarı
1.a, 2.b, 3.c, 4.d, 5.e, 6.a, 7.b, 8.c, 9.d, 10.e

CEVAP ANAHTARI
no: nosu:
1 A 4 1
2 B 5 4
3 C 7 1
4 D 14 1
5 E 9 2
6 A 9 3
7 B 10 2
8 C 11 4
9 D 13 1
10 E 15 1

ESAP TABLOLARI
• Excel 2021
İÇİNDEKİLER
• Excel program penceresi

• Satır, sütun ve hücre
kavramları
• Çalışma kitabı ve sayfalar
• Excel Programında Şerit Yapısı
TEMEL BİLGİ
• Excel'de çalışma kitapları ile TEKNOLOJİLERİ I
çalışma
• Hücre Biçimlendirme
Öğr. Gör.
Ebubekir KABA

• Excel 2021 programının
HEDEFLER
görevlerini söyleyebilecek,
• Şerit yapılarını kullanabilecek,
• Yeni bir çalışma kitabı
oluşturabilecek,
• Veri girişi yapabilecek,
• Çalışma sayfalarını organize
edebileceksiniz.
ÜNİTE
© Bu ünitenin tüm yayın hakları Atatürk niversitesi Açık ve Uzaktan Öğretim Fakültesi ne aittir. Yazılı
izin alınmadan ünitenin tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı,
8
yayımı, çoğaltımı ve dağıtımı yapılamaz.
Hesap Tabloları
Hücre/Satır/Sütun
Düzenleme Alanı
Pencere Yapısı
Ad Kutusu
Formül Çubuğu
Kopyalama/Taşıma
Satır/Sütun Ekleme
Hücrelerle Çalışma
Satır/Sütun Silme
EXCEL 2021 - I
Satır/Sütun Silme
Stil Uygulaması
Dolgu
Hücre
Biçimlendirme
Kenarlık
Hizalama
Sayfa Ayarları
Dosya Kaydetme
Yeni Bir Çalışma

Sayfa Düzenleme
Kitabı
Koşullu Biçimlendirme
Biçim Boyacısı

139
Hesap Tabloları
GİRİŞ
Temel Bilgi Teknolojileri I kitabının daha önceki ünitelerinde kelime işlemci
programlardan Microsoft Word programı ile bilgiler paylaşılmıştır. Bu ünitede ise
hesaplama işlemlerinin yapıldığı ofis programı olan Microsoft Excel hakkında detaylı
bilgiler anlatılacaktır. Ofis programlarında menüler genelde belirli bir standartta olduğu
için bu ünitede göreceğiniz menüler ile daha önceki ünitelerde gördüğünüz ofis
programlarının menüleri ile benzerlik gösterdiğini de fark edebileceksiniz.
Excel programı, Office yazılım paketindeki hesap tablo programı olarak
adlandırılmaktadır. Excel programı tablo satır ve sütunlardan oluşmaktadır. Satır ve
sütunların kesiştiği her bir alan ise hücre olarak adlandırılmaktadır. Ayrıca Word
programında anlatılan tüm tablo biçimlendirme (kenarlık ekleme, gölgelendirme, vb.)
işlemleri Excel programında da yapılabilmektedir. E cel programının özgün ve önemli
yanı tablolar üzerinde hesaplamalar, grafikler, istatistiki özetler ve bu verilerin birbirleri
ile olan ilişkisini sağlamasıdır. Hücreler içerisine yazılacak formüller ile birçok
hesaplama işlemi yapılabilmektedir. Örneğin sınıfın ortalamasını hesaplayan bir
program yazabilir veya ortalama sonucuna göre grafikler oluşturabilirsiniz.
Her programın sürümü (versiyon) olduğu gibi Office programlarının da sürümleri
bulunmaktadır. En son sürüm olarak Office 2021 programı yayımlanmış ve
kullanılmaktadır. Programda yeni bir özellik ve iyileştirme yapılması halinde güncel bir
sürüm yayımlanmaktadır. Güncel sürüm olması halinde ise Microsoft web sayfasında
(www.microsoft.com) güncel sürümleri paylaşmaktadır. Güncel Office sürümünü kontrol
etmek için web sayfasını ziyaret edebilirsiniz.
Kitabın bu bölümünde ise Excel programının genel tanıtımı, menüler ve özellikleri
anlatılacaktır. Ayrıca biçimlendirme, tablolarda silme, ekleme işlemleri ve pencerelerden
bahsedilecektir.
Excel, Microsoft
EXCEL 2021
Office paketinde yer Excel, Microsoft Office paketinde yer alan bir hesap tablosu programıdır. Çalışma
alan bir hesap
kitapları olarak çalışan E cel programı ile veri setleri, hesaplama işlemleri ve bunlarla
tablosu
programıdır. ilişkili olarak grafikler oluşturulabilmektedir. Bu başlık altında Excel programının
özellikleri, pencere ve hücre yapısı konularına değinilecektir.
Excel Program Penceresi

Microsoft Office programı belirli bir standart ve tutarlılık üzerine geliştirilmiştir.
Bu özelliği sayesinde Office 2021 ve önceki program pencere yapısı ile Excel program
penceresi benzerlik göstermektedir. Excel 2021’deki pencerelerin temel bileşenleri
numaralanlandırılmış ve Görsel 8.1’de gösterilmiştir.

140
Hesap Tabloları
Görsel 8.1. Excel Program Sekmesi
Excel programı bileşenleri:

1. Başlık Çubuğu: Açık olan belgenin ve hangi ffice programının adlarının
görüntülendiği alandır.
2. Dosya Menüsü: Yeni dosya açma, kaydetme (kaydet, farklı kaydet, şablon
olarak kaydet), içe aktarma, izinler, yazdırma ve temel bazı kısa yolların
bulunduğu menüdür.
3. ızlı Erişim Çubuğu: Sık kullanılan komutların listelendiği alandır. Standart
olarak Kaydet, Geri Al, İleri Al ve Yazdır ikonları yer almaktadır. Hızlı erişim
çubuğuna kullanıcının isteği doğrultusunda ekleme ya da çıkarma işlemi
yapılabilir.
4. Menü Şerit Bloğu: Menülerin içeriklerinin yer aldığı ve Excel programı üzerinde
gerçekleştirilecek tüm komutların bulunduğu alandır.
5. Düzenleme Alanı: Satır ve sütunların kesişimi ile oluşan hücrelerin yer aldığı ve
verilerin eklendiği bölümdür.
6. İsimlendirme Kutusu: Excel programında hücre ya da hücre grupları
adlandırılabilmektedir. Hücre ya da hücre gruplarının isimlendirilmesi için
kullanılan alandır.
7. Formül Çubuğu: Hücredeki verilerin ve formüllerin gösterimi için kullanılan
alandır.
8. Görüntüleme Seçenekleri: E cel sayfasının görüntülenme şeklini ( normal,
sayfa düzeni, sayfa sonu önizleme) belirlemede kullanılan düğmelerden
oluşmaktadır.
9. Yakınlaştırma/Uzaklaştırma: Çalışma sayfasının yakınlık ayarlarını belirlemek

141
Hesap Tabloları
için kullanılan düğmelerden oluşmaktadır.

10. Kaydırma Çubukları: Çalışma sayfasının görüntü konumunu yatay ve dikey
olarak değiştirilmesine imkân sağlayan çubuklardan oluşmaktadır.
Satır, Sütun ve ücre Kavramları

Excel programında verilerin giriş yapıldığı alanlar kutucuklardan oluşmaktadır.
Excel’de satır ve
Satır ve sütunların kesiştiği bu kutucuklara hücre denilmektedir. Satırlar rakamlar ile
sütunların kesiştiği
kutucuklara hücre sütunlar ise harfler ile tanımlanmaktadır. Hücrenin ismi ise sütun (harf) ve satır
denilmektedir. (rakam) kesişimlerine göre isimlendirilmektedir.
Örneğin, A sütunundaki 6. satırdaki hücre A olarak isimlendirilmektedir. Ya da
BL sütunu 3. Satırdaki bir hücre BL3 olarak isimlendirilmektedir. Bu doğrultuda tüm
hücrenin bir tanımlaması yapılmaktadır.
Excel programında farenin sol düğmesi ile tıklanıp seçilen hücre aktif hücre
olarak kabul edilmektedir. Veri girişi her zaman aktif hücrede yapılmaktadır. Hücreleri
birbirinden ayıran çizgiler ise kılavuz çizgileri olarak adlandırılmaktadır (Görsel 8.2).
Görsel 8.2. Satır – Sütun - Hücre
Çalışma Kitabı ve Sayfalar

Excel programındaki her bir dosya çalışma kitabı olarak adlandırılmaktadır.
Çalışma kitapları ise sayfalardan meydana gelmektedir. Yeni bir Excel dosyası
açıldığında standart olarak bir çalışma kitabı ve sayfa oluşmaktadır. İstenirse sayfa
Excel programındaki sayısında artırma ve azaltma yapılabilir (Görsel 8.3).
dosyalar çalışma
kitabı olarak Gerçek hayattaki kitapları düşünerek çalışma kitabı ve sayfalar kavramlarını
adlandırılmaktadır. daha iyi pekiştirebiliriz. Her bir E cel dosyası bir kitap, çalışma sayfaları ise kitap
içerisindeki bölümler olarak düşünebiliriz.

142
Hesap Tabloları
Sayfa ekleme
Görsel 8.3. Sayfalar Sekmesi ve Ekleme İkonu
E CEL PROGRAMINDA ŞERİT YAPISI

Diğer Office programlarında olduğu gibi Excel 2021 programında da sekmeler ile
gruplandırmalar yapılmıştır. Excel 2021’de temel olarak aşağıdaki 8 sekme yer
almaktadır.
• Dosya Sekmesi
• Giriş Sekmesi
• Ekle Sekmesi
• Sayfa Düzeni Sekmesi
• Formüller Sekmesi
• Veri Sekmesi
• Gözden Geçir Sekmesi
• Görünüm Sekmesi
Yukarıda belirtilen sekmelerin yanı sıra Excel dosyasına eklenen nesnelere göre
de nesne ile ilgili bağlamsal sekmeler de görüntülenebilmektedir. Örneğin tablo,
diyagram ve grafik eklendiği zaman ilgili nesnenin ayarlarının yapıldığı yeni bir sekme
görüntülenmektedir.
Excel 2021 programının üst bölümünde yer alan sekmeler gruplar ve komutlar
olarak iki ayrı yapıdan oluşmaktadır. Sekmelerden, gruplandırılmış komut bileşenlerine
ulaşılabilmektedir. Excel programında üst sıradaki 7 temel bileşene sekme, her
sekmedeki ilişkili ögeleri bir arada tutan yapıya grup ve gruplardaki gerekli talimatlara
komut denilmektedir (Görsel 8.4).

143
Hesap Tabloları
Görsel 8.4. Sekmeler - Gruplar – Komutlar
Dosya Sekmesi
Excel programının ilk temel sekmesi dosya sekmesidir. Dosya sekmesinde Bilgi,
Yeni, Aç, Kaydet, Farklı Kaydet, Yazdır, Paylaş, Dışarı Aktar, Hesap ve Seçenekler
menüsü bulunmaktadır. Dosya sekmesi Görsel 8.5’te gösterilmiştir.
• Bilgi: Bu menüden çalışma kitabı hakkında bilgi
alınabilmektedir.
• Yeni: Şablonda ya da yeni boş bir dosya açmak için
kullanılan menüdür.
• Aç: Daha önceden kaydedilmiş E cel dosyalarının
açılması için kullanılan menüdür.
• Kaydet: Aktif olan E cel dosyasının bilgisayara anlık
olarak kaydedilmesini sağlayan menüdür.
• Farklı Kaydet: Aktif olan E cel dosyasının bilgisayara
farklı isimlendirmeyle ya da farklı bir dosya yoluna
kaydedilmesini sağlayan menüdür.
• Yazdır: Excel çalışma kitabında aktif sayfanın
yazdırılmasını sağlayan menüdür. Tüm yazdırma
ayarlamaları (yatay ya da dikey yazdırma, kâğıt boyutu,
kağıt yapısı, vb.) bu menüden yapılabilmektedir.
• Paylaş: Excel dosyasının mail ya da link Görsel 8.4. Dosya Sekmesi
aracılığıyla paylaşılmasını sağlayan menüdür.
• Dışarı Aktar: Dosya türünün değiştirilip farklı formatlarda kaydedilmesini
sağlayan menüdür.
• esap: Bilgisayara yüklü olan Excel programı hakkında hesap bilgisinin
sunulduğu menüdür.
• Seçenekler: Excel programının genel ve standart ayarlarının yapıldığı menüdür.
Bu ayarlamalar üzerinde çalışılan aktif Excel dosyasını değil tüm Excel
dosyasında geçerli olacak standart ayarlamalardır.

144
Hesap Tabloları
Giriş Sekmesi
Giriş sekmesi temel komutların yer aldığı sekmedir. Yazı tipi, biçimlendirme,
hizalama, sıralama gibi birçok temel komutlar bu sekme altında yer almaktadır. Görsel
8.5’deki görselde de görüldüğü gibi giriş sekmesi 7 gruptan oluşmaktadır. Bu gruplar:
• Pano: Kopyalama, kesme ve yapıştırma işlemlerinin yapıldığı gruptur.
• Yazı Tipi: Yazının font, tip, kalınlık, italik, renk, altı çizi olma özellikleri yanı sıra
yazının arka plan renginin belirlendiği gruptur.
• izalama: Yazının hizalama özelliklerinin (sağa yaslı, sola yaslı, ortalı veya iki
yana yaslı) ve hücre birleştirme işlemlerinin yapıldığı gruptur.
• Sayı: Sayısal veri bulunan hücrelerin formatının (yüzde, sayı, ondalıklı, tarih,
vb.) belirlendiği gruptur.
• Stiller: Koşullu biçimlendirme, hücre stilleri ve tablo biçimlendirme komutlarının
yer aldığı gruptur.
• ücreler: Excel çalışma sayfasındaki tablolara yeni bir hücre alanı eklemek için
Giriş sekmesi kullanılan gruptur.
Excel’deki temel • Düzenlemeler: Sıralama, filtreleme, bul ve değiştir özelliklerinin yer aldığı
komutların yer aldığı
gruptur.
sekmedir.
Görsel 8.5. Giriş Sekmesi Grupları
Ekle Sekmesi
Ekle sekmesi adından da anlaşılabileceği gibi Excel dosyasına yeni işlevlerin
eklenebilmesini sağlamaktadır. Görsel 8.6’daki görselde de görüldüğü gibi ekle
sekmesi 5 gruptan oluşmaktadır. Bu gruplar:
• Tablolar: Yeni tablo eklemek ve var olan tablolara pivot tablo eklemek için
kullanılan gruptur.
• Çizimler: Çeşitli geometrik şekillerin eklendiği gruptur.
• Grafikler: Seçili hücrelere uygun grafiklerin oluşturulduğu grafik grubudur.
• Bağlantılar: Dosya içi ya da web sayfası köprüleri eklemek için kullanılan
gruptur.
• Metin: Efektli yazıların stillerine göre metinlerin eklenebildiği gruptur.

145
Hesap Tabloları
Görsel 8.6. Ekle Sekmesi
Sayfa Düzeni Sekmesi

Excel çalışma kitabında aktif çalışma sayfasının yapısı, teması ve yazdırma
ayarları gibi işlemlerin yapıldığı sekmedir. Görsel 8.7’deki görselde de görüldüğü gibi
sayfa düzeni sekmesi 4 gruptan oluşmaktadır. Bu gruplar:
• Temalar: Renk, yazı tipi, efekt ve temaların bulunduğu gruptur.

• Sayfa yapısı: Kenar boşlukları, sayfa yönlendirmesi, boyutlandırma, yazdırma
alanları, arka plan, sayfa başı ve sonu gibi komutların yer aldığı gruptur.
• Sığdırmak için ölçeklendir: Bu grup ile Excel sayfasının genişlik, yükseklik ve
yüzdelik olarak ölçeklendirilmesi yapılabilmektedir.
• Sayfa seçenekleri: Kılavuz çizgileri ve başlık görünümlerinin ayarlandığı
gruptur.
Görsel 8.7. Sayfa Düzeni Sekmesi
Formüller Sekmesi
Hesaplama araçları, fonksiyonlar ve işlevlerinin yapıldığı sekmeye formüller
sekmesidir. Görsel 8.8’deki görselde de görüldüğü gibi formüller sekmesi 3 gruptan
oluşmaktadır. Bu gruplar:
• İşlev kitaplığı: Fonksiyonların Excel işlevleri yardımıyla yazılmasını sağlayan

gruptur.
• Tanımlı adlar: Seçili hücre ya da hücrelerin adlandırılması ve seçim işlemlerinin
yapıldığı gruptur.
• Formül denetleme: Formüllerin hata ve önerilerinin görüntülendiği gruptur.
Görsel 8.8. Formüller Sekmesi Menüleri

146
Hesap Tabloları
Veri Sekmesi
Verilerin oluşturulması ve analiz edilmesi için kullanılan komutların yer aldığı
sekmedir. Görsel 8.9’daki görselde de görüldüğü gibi veri sekmesi 4 gruptan
• Dış Veri Al: Excel haricinden çeşitli formatlarda verinin içeri aktarılmasını
sağlayan gruptur.
• Bağlantılar: Çalışma sayfasındaki tüm bağlantıların listelendiği gruptur.
Formüller sekmesinde • Sırala ve Filtre Uygula: Tablolara özel filtre ve sıralamaların eklendiği gruptur.
hesaplama araçları ve
• Veri Araçları: Birden fazla sütun ile çeşitli işlemlerin (metni sütuna dönüştür,
fonksiyonlar yer
almaktadır. birleştirme, yinelenen değerleri kaldır, vb.) gerçekleştirilebildiği gruptur.
Görsel 8.9. Veri Sekmesi Menüleri
Gözden Geçir Sekmesi

Yazım denetimleri, yeni açıklama ekleme, sayfayı koruma gibi komutların yer
aldığı sekmedir. Görsel 8.10’daki görselde de görüldüğü gibi gözden geçir sekmesi 3
gruptan oluşmaktadır. Bu gruplar:
• Yazım: Excel ayarlarında belirtilen dil seçeneğine göre dil denetiminin yapıldığı
gruptur.
• Açıklamalar: Seçilmiş hücre veya hücrelere açıklamanın eklenebildiği ve bu
açıklamaların tek bir liste halinde görüntülenebildiği gruptur.
• Değişiklikler: Çalışma sayfasının, belirli hücre ya da hücrelerin parolalı ya da
parolasız bir şekilde korunması/kilitlenmesini sağladığı gruptur. Ayrıca bu grupta
değişiklikleri izle sayesinde Excel dosyasındaki tüm güncellemeler arşiv gibi programın
aklında tutulabilmektedir.
Görsel 8.10. Gözden Geçir Sekmesi Menüleri

147
Hesap Tabloları
Görünüm Sekmesi
Çalışma kitabı görünümleri, makrolar ve pencere komutlarının bulunduğu
sekmedir. Görsel 8.11’deki görselde de görüldüğü gibi görünüm sekmesi 5 gruptan
• Çalışma Kitabı Görünümleri: Çalışma kitabının görüntülenme türünün

güncellenebildiği gruptur.
• Göster: Cetvel, kılavuz çizgileri, başlıklar ve formül çubuğunun görüntülenme
durumunun ayarlandığı gruptur.
• Yakınlaştır: Çalışma kitabının yakınlaştırma ve uzaklaştırma ayarlarının
yapıldığı gruptur.
• Pencere: Çalışma kitabında birden fazla pencere ile çalışma ve satır/sütun
sabitleme işlemlerinin yapıldığı gruptur.
• Makrolar: Kullanıcının yaptığı rutin işleri daha hızlı ve otomatik yapılmasını
sağlayan gruptur.
Görsel 8.11. Görünüm Sekmesi
Excel’de Çalışma Kitapları ile Çalışma

E cel de her bir yeni pro e için çalışma kitabı oluşturulması gerekmektedir. Aynı
anda birden fazla çalışma kitabı oluşturulabilir ve üzerinde çalışılabilir. Yeni çalışma
dosyası oluşturmanın iki farklı yolu bulunmaktadır. İlk olarak dosya sekmesinden yeni
bir çalışma kitabı oluşturulabilmektedir. Dosya sekmesinden yeni bir çalışma kitabı
oluşturmak için:
• Dosya sekmesinden “Yeni” seçeneği seçilir.

• Açılanan ekranda “Boş Çalışma Sayfası” seçeneğine farenin sol tuşu ile iki defa
tıklayarak ya da “ luştur” seçeneği seçilir (Görsel 8.12).
Yeni çalışma kitabı oluşturmanın diğer bir yolu ise klavye kısayollarını
kullanmaktır. Excel’de yeni bir çalışma kitabı oluşturmak için “CTRL + N” tuş
kombinasyonu kullanılmaktadır.

148
Hesap Tabloları
Görsel 8.12. Yeni Çalışma Kitabı Oluşturma
ücre Biçimlendirme
Hücrelerin görüntüleri ve veri türlerinin ayarlandığı biçimlendirme türleridir.
Hücreleri biçimlendir menüsünü açmak için biçimlendirme yapılacak hücreye sağ
tıklama yapıldıktan sonra “Hücreleri Biçimlendir” seçeneği seçilir. Daha sonra
biçimlendirme penceresi açılacaktır.
Excel 2021’de dosya
uzantıları .xlsx
olarak
kaydedilmektedir.
Ör: ataaof.xlsx
Görsel 8.13. Hücre Biçimlendirme Penceresi
Görsel 8.13’de görüldüğü üzere bu pencerede 6 temel sekme bulunmaktadır.

Temel sekmeler şu Görseldedir:

149
Hesap Tabloları
• Sayı Sekmesi: Sayı sekmesinde hücrenin alabileceği veri tipleri

görüntülenmektedir. Hücre biçimleri ve özellikleri genel, sayı, para birimi, tarih
ve saat, yüzde oranı, kesir, bilimsel, metin, özel ve isteğe uyarlanmış olmak
üzere 10 bileşenden oluşmaktadır. Bunlar;
o Genel: Hücredeki veriye uygun olarak biçimlendirilmiş biçim türüdür.
o Sayı: Hücredeki verilerin sayısal değer olarak algılandığı biçim türüdür.
o Para birimi: Hücredeki verilerin parasal değer olarak kullanıldığı biçim
türüdür. Özel bir şart belirtilmediği müddetçe Excel programının
ayarlarında yer alan bölge ve dil standart para birimi olarak kabul edilir.
o Tarih ve saat: Hücredeki verilerin tarihi değer olarak kullanıldığı biçim
türüdür.
o Yüzde ranı: Hücredeki verileri 100 ile çarpıp sonucunda ise yüzde
simgesinin kullanıldığı biçim türüdür.
o Kesir: Hücredeki verilerin kesirli olarak gösterildiği biçim türüdür.
o Bilimsel: Sayısal verilerde ondalıktan sonra kaç basamak devam edeceğini
görüntüleyen biçim türüdür.
o Metin: Hücredeki verilerin metin olarak gösterildiği biçim türüdür. Metin
biçimindeki tüm veriler hücreye girildiği gibi görüntülenmektedir.
o Özel: Özel biçimlendirme gerektiren (telefon numarası, adres posta
numarası, vb.) verilerin kullanıldığı biçim türüdür.
o İsteğe Uyarlanmış: Kullanıcının istediği formatta biçimlendirme
yapabileceği biçim türüdür. Bu alandan istenirse girilen bazı hücrelerin
yıldız (*) halinde görüntülenmesi sağlanabilmektedir. Bu sayede verilerin
maskele işlemi yapılabilmektedir.
• izalama Sekmesi: Bu sekme ile hücre içerisindeki verilerin konum ve
hizalamalarının ayarlanması sağlanmaktadır. Dikey ve yatay hizalama işlemleri
bu sekmede yapılmaktadır. Ayrıca hücre birleştirme ve metni kaydırma gibi
ayarlamalar da bu sekme aracılığı ile yapılabilmektedir (Görsel 8.14).
Görsel 8.14. Hizalama

150
Hesap Tabloları
• Yazı tipi sekmesi: Giriş sekmesinde yer alan yazı tipi ayarlamalarının seçilmiş
hücreye uygulanmasını sağlayan sekmedir. Bu sekme aracılığıyla yazı tipi, yazı
tipi stili, boyutu, alt çizgi durumu, renk ve efektler (üstü çizili, üst simge, alt
simge) yer almaktadır.
• Kenarlık sekmesi: Kılavuz çizgileri ile ayrılmış olan hücrelerin sınırlarını
belirtmek için kullanılan sekmedir. Hücrelerin tüm çevresine kenar
eklenebildiği gibi sol, sağ, alt ya da üst bölümlerine de ayrı ayrı kenarlık eklenip
kaldırılabilmektedir (Görsel 8.15). Bu sekme bileşenleri;
o Yok: Hücrenin çevresinde kenarlık eklenmemesi ya da ekli olan
kenarlıkların iptal edilmesi için kullanılır.
o Çerçeve: Seçili hücrelerin dış çevresine kenarlık eklemek için
kullanılmaktadır. Tek hücre seçilir ise ilgili hücrenin dış çevresine kenarlık
eklenir. Birden fazla hücre seçilir ise seçili hücrelerin sadece dış çevresine
kenarlık eklenir.
o İç: Çoklu hücre seçimi yapıldığında seçili hücrelerin iç tarafında yer alan
hücrelere kenarlık eklemek için kullanılmaktadır.
Hücrelerin birbirleriyle • Dolgu sekmesi: Bu sekmede arka plan rengi ve desen ayarlamaları
ayrılmasını sağlayan yapılabilmektedir. Arka plan ile seçili hücrenin arka planını renk ile
çizgilere kenarlık doldurmaktadır. Desen başlığında ise seçili hücrenin belirlenen desen ile
denilmektedir.
doldurulması sağlanmaktadır (Görsel 8.16).
Görsel 8.15. Kenarlık Sekmesi

151
Hesap Tabloları
Görsel 8.16. Dolgu
• Koruma sekmesi: Seçili hücrelerin kilitlenmesi ya da gizli hale getirilmesi için

Excel 2021’de hücre
kullanılan sekmedir. Gözden geçir sekmesi üzerinden kilitli olarak seçilen
biçimlendirme
penceresindeki hücrelere parola eklenebilir ve bu sayede kilitli hücreleri düzenlemek için
“Koruma” sekmesi ile parola girilmesi gerekmektedir.
hücrelerin sadece
görüntülenebilir Satır ve Sütun Ekleme/Silme İşlemleri
olması sağlanabilir.
Ör: TC sütunu
düzenlenemez
Bireysel Etkinlik
yapılabilir.
• Akademik takvim listesini Excel programında hazırlayınız.
Hücre biçimlendirmeyi kullanarak akademik takvimi
biçimlendiriniz.
Excel programı çalışma alanı satır ve sütunların kesişimi ile oluşan hücrelerden
oluşmaktadır. Programın çalışma alanı hazır tablo yapısı ile kullanıcıyı karşılamaktadır.
Hücrelere veriler girerek tablo oluşturulabilir. Bazı zamanlarda oluşturulan tablolara
yeni bir sütun ya da satır ekleme ihtiyacı olabilmektedir.
Excel programında yeni bir satır ekleme için eklemek istenilen satır seçilir. Daha
sonra Giriş sekmesindeki Hücreler grubunda yer alan Ekle komutundan “Sayfa Satırları
Ekle” seçeneği seçilerek satır eklemesi yapılabilir. Satır eklemenin bir diğer yolu ise şu
Görseldedir:
• İlk olarak satır eklenecek alan farenin sol tuşu belirlenir.
• İkinci aşama olarak farenin sağ tuşuna tıklanır.
• Açılan seçeneklerden “Ekle” seçeneği seçilir ve ardından “Tüm Satır” seçilir.

152
Hesap Tabloları
Yukarıdaki 3 adımı takip ederek yeni bir satır eklemesi yapılabilir. Eğer Excel
programında sütun eklemesi yapılmak istenirse satır eklemesinde yapıldığı gibi benzer
adımlar izlenerek sütun eklemesi yapılabilmektedir. Sütun eklemesi Giriş sekmesinde
yer alan Hücreler grubundan yapılabildiği gibi aşağıdaki adımlar takip edilerek de
yapılabilmektedir:
• İlk olarak sütun eklenecek alan farenin sol tuşu belirlenir.
• Açılan seçeneklerden “Ekle” seçeneği seçilir ve ardından “Tüm Sütun” seçilir.
Bu sayede satır ve sütun ekleme işlemleri gerçekleştirilmiş olacaktır. Giriş
sekmesindeki Hücreler grubundaki Ekle komutu Görsel 8.17’de görüldüğü gibidir.
Excel 2021’de satır ve

sütun eklemeleri
yapılarak daha önce Görsel 8.17. Ekle
hazırlanmış tablolara
Zaman zaman satır ve sütun eklemeleri gibi silme işlemine de ihtiyaç
yeni eklemeler
yapılabilir. duymaktayız. Ekleme işlemlerine benzer bir yapıda satır ve sütun silme işlemi de
gerçekleştirilebilmektedir.
Excel programında yeni bir satır silmek için silinecek satır seçilir. Daha sonra
Giriş sekmesindeki Hücreler grubunda yer alan Sil komutundan “Sayfa Satılarını Sil”
seçeneği seçilerek satır silme işlemi yapılabilir. Satır silmenin bir diğer yolu ise şu
Görseldedir:
• İlk olarak silinecek satır farenin sol tuşu ile seçilir.

• Açılan seçeneklerden “Sil” seçeneği seçilir ve ardından “Tüm Satır” seçilir.
Yukarıdaki 3 adımı takip ederek seçili satırların silme işlemi yapılabilir. Eğer
Excel programında sütun silme işlemi yapmak istenirse satır silme işleminde yapıldığı
gibi benzer adımlar izlenerek sütun silme işlemi yapılabilmektedir. Sütun silmesi için
Giriş sekmesinde yer alan Hücreler grubundan yapılabildiği gibi aşağıdaki adımlar takip
edilerek de yapılabilmektedir:
• İlk olarak silinecek sütunlar farenin sol tuşu seçilir.
• Açılan seçeneklerden “Sil” seçeneği seçilir ve ardından “Tüm Sütun” seçilir.
Bu sayede satır ve sütun silme işlemleri gerçekleştirilmiş olacaktır. Giriş

153
Hesap Tabloları
sekmesindeki Hücreler grubundaki Sil komutu Görsel 8.18’de görüldüğü gibidir.
Görsel 8.18. Sil
Satır ve Sütun Gösterme/Gizleme

Önceki başlıkta satır ya da sütunların eklenmesi ve silinmesinden bahsettik.
Bazen projelerde satır ya da sütun silmek yerine gizlemeye ihtiyaç duyulabilmektedir.
Bu durumlarda satır ya da sütun silmek yerine gizleme seçeneği tercih edilmektedir.
Gizlemek istenen satır veya sütun seçildikten sonra farenin sağ tuşu tıklanır ve “Gizle”
seçeneği seçilir. Bu sayede seçilen satır ya da sütun gizlenmiş olur. Gizlenmiş olan satır
ya da sütunun tekrar gösterilmesi için ise sağ tıkladıktan sonra “Göster” seçeneği
seçilebilir (Görsel 8.19).
Örneğin; öğrencilerin vize, final ve genel not ortalamalarının bulunduğu bir
tablo oluşturulduğunu varsayalım. Vize ve final notlarının görüldüğü sütun
görünmeden yazdırılmak istendiğinde ilgili sütunları silmek yerine gizleyip daha sonra
çıktı alınabilir.
Görsel 8.19. Gizle/Göster Seçeneği

154
Hesap Tabloları
•Excel, Microsoft Office paketinde yer alan bir hesap tablosu programıdır. Çalışma
kitapları olarak çalışan Excel programı ile veri setleri, hesaplama işlemleri ve
bunlarla ilişkili olarak grafikler oluşturulabilmektedir. Bu ünitede Excel
programının özellikleri, pencere ve hücre yapısı konularına değinilecektir.
•Microsoft Office programı belirli bir standart ve tutarlılık üzerine geliştirilmiştir.
Bu özelliği sayesinde Office 2021 ve önceki program pencere yapısı ile Excel
program penceresi benzerlik göstermektedir. Excel 2021 başlık çubuğu, dosya
Özet
menüsü, hızlı erişim çubuğu, menü şerit bloğu, düzenleme alanı, isimlendirme
kutusu, formül çubuğu, görüntüleme seçenekleri, yakınlaştırma / uzaklaştırma ve
kaydırma çubukları olmak üzere 10 temel bileşenden oluşmaktadır.
•Excel programında verilerin giriş yapıldığı alanlar kutucuklardan oluşmaktadır.
Satır ve sütunların kesiştiği bu kutucuklara hücre denilmektedir. Satırlar rakamlar
ile sütunlar ise harfler ile tanımlanmaktadır. Hücrenin ismi ise sütun (harf) ve
satır (rakam) kesişimlerine göre isimlendirilmektedir.
•Excel programındaki her bir dosya çalışma kitabı olarak adlandırılmaktadır.
Çalışma kitapları ise sayfalardan meydana gelmektedir. Yeni bir excel dosyası
açıldığında standart olarak bir çalışma kitabı ve sayfa oluşmaktadır. İstenirse
sayfa sayısında artırma ve azaltma yapılabilir.
•Diğer Office programlarında olduğu gibi Excel 2021 programında da sekmeler ile
gruplandırmalar yapılmıştır. Excel 2021’de temel olarak dosya, giriş, ekle, sayfa
düzeni, formüller, veri, gözden geçir ve görünüm olmak üzere 7 sekme yer
almaktadır.
•Hücre biçimleri ve veri türleri hücre biçimlendirme penceresinden
ayarlanmaktadır. Hücre biçimlendirme penceresinde sayı, hizalama, yazı tipi,
kenarlık, dolgu ve koruma olmak üzere 6 sekme bulunmaktadır.
•Bazı zamanlarda Excel tablolarında yeni bir sütun ya da satır ekleme ihtiyacı
olabilmektedir. Excel programında yeni bir satır ekleme için eklemek istenilen
satır seçilir. Daha sonra Giriş sekmesindeki Hücreler grubunda yer alan Ekle
komutundan “Sayfa Satırları Ekle” seçeneği seçilerek satır eklemesi yapılabilir.
Satır ekleme işlemine benzer olarak “Ekle” komutundan “Sayfa Sütunları ekle”
seçeneği seçilerek de sütun ekleme işlemi yapılabilmektedir.
•Excel programında satır silmek için silinecek satır seçilir. Daha sonra Giriş
sekmesindeki Hücreler grubunda yer alan Sil komutundan “Sayfa Satırlarını Sil”
seçeneği seçilerek satır silme işlemi yapılabilir. Satır silme işlemine benzer olarak
“Sil” komutundan “Sayfa Sütunlarını Sil” seçeneği seçilerek de sütun silme işlemi
yapılabilmektedir.
•Bazen projelerde satır ya da sütun silmek yerine gizlemeye ihtiyaç
duyulabilmektedir. Bu durumlarda satır ya da sütun silmek yerine gizleme
seçeneği tercih edilmektedir. Gizlemek istenen satır veya sütun seçildikten sonra
farenin sağ tuşu tıklanır ve “Gizle” seçeneği seçilir. Bu sayede seçilen satır ya da
sütun gizlenmiş olur. Aynı adımlar izlenip “Göster” seçeneği seçilerek de gizli olan
satır veya sütunlar gösterilmiş olur.
•Excel programı çalışma kitabından oluşmaktadır. Bir çalışma kitabı standart
olarak 3 sayfadan oluşmaktadır. Sayfa ekleme ya da silme işlemleri yapılarak
sayfalarda artırma ya da azaltma yapılabilir.

155
Hesap Tabloları
1. Excel 2021 ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
a) Tablolar üzerinde hesaplamalar yapılabilmektedir.
b) Tablolar aracılığıyla grafikler oluşturulabilmektedir.
c) Formüller eklenebilmektedir.
d) Excel güncel sürümleri exceloffice.com sitesinden indirilmektedir.
e) Excel 2021 menüleri diğer Excel sürümleriyle benzerlik göstermektedir.
2. Aşağıdakilerden hangisi Excel programının bileşenlerinden değildir?

a) Başlık çubuğu
a) Dosya menüsü
b) Menü Şerit Bloğu
c) Formül Çubuğu
d) Dikdörtgen Hücre Bloğu
3. Excel programında satır ve sütunların kesiştiği kutucuklar ne ile

adlandırılmaktadır?
a) Formül
b) Excel alanı
c) Hücre
d) Rakam
e) Harf
4. Aşağıdakilerden hangisi Excel 2021’de yer alan sekmelerden değildir?

a) Dosya sekmesi
b) Giriş sekmesi
c) Ekle sekmesi
d) Sayfa düzeni sekmesi
e) Yazdır sekmesi
5. Muhasebede çalışan bir kişi müşterisine Excel 2021’de bir tablo oluşturmuştur.
Müşterisinin bu Excel çalışma sayfasında A, Ö ve F sütunlarına yazılan verilerin
görüntülenmesini istememektedir. Bunun için aşağıdakilerden hangi işlem
yapılırsa ilgili sütunlar müşteri tarafından görüntülenmez?
a) A, Ö ve F sütunlarına kenarlık sekmesinden “Yok” seçeneğini seçerek
b) A, Ö ve F sütunlarını seçip “Gizle” seçeneğini seçerek
c) A, Ö ve F sütunlarını seçtikten sonra “Dolgu Yok” seçeneğini seçerek
d) A, Ö ve F sütunlarını seçtikten sonra “Koruma” seçeneğini seçerek
e) A, Ö ve F sütunlarını seçtikten sonra “Görünüm Yok” seçeneğini seçerek

156
Hesap Tabloları
6. Excel çalışma kitabında A5 hücresine girilen verilerin “Tarih ve Saat” biçiminde

ayarlanması istenmektedir. A5 hücresine girilen verilerin “Tarih ve Saat”
formatında olmasını sağlamak için aşağıdakilerden hangisi kullanılmalıdır?
a) Hücre Biçimlendirme
b) Hücre Birleştirme
c) Hücre Tanımlama
d) Hücre Hizalama
e) Hücre Dolgusu
7. Excel tablosunda D sütununda öğrencilerin geçme ve kalma durumu yer

almaktadır. Dersi geçen öğrencilerin hücrelerinin arka planında yeşil, kalanların
ise kırmızı renkle boyanması istenmektedir. Bunun için aşağıdakilerden hangisi
kullanılabilir?
a) Hizalama
b) Kenarlık
c) Dolgu
d) Koruma
e) Sayı
8. Ekle sekmesi kullanılarak aşağıdakilerden hangisi eklenemez?

a) Tablo
b) Tema
c) Grafik
d) Bağlantı
e) Çizimler
9. Excel 2021 çalışma dosyasında standart tanımlı olan dosya uzantısı

a) .docx
b) .pptx
c) .xlsx
d) .exe
e) .excel
10. Excel 2021 için aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

a) Önceki sürümleri ile benzerlik göstermektedir.
b) Tablolar aracılığıyla çeşitli hesaplamalar yapılmaktadır.
c) Satır ve sütunlardan oluşmaktadır.
d) Formüller yazılarak çeşitli hesaplamalar yapılmaktadır.
e) Herkes tarafından kullanılabilen ücretsiz yazılımdır.
Cevap Anahtarı
1.d, 2.e, 3.c, 4.e, 5.b, 6.a, 7.c, 8.b, 9.c, 10.e
157
Hesap Tabloları
Microsoft (2018). Microsoft destek sayfası, Erişim adresi:
https://support.microsoft.com/en-us/products/windows?os windows-10
https://support.microsoft.com/tr-tr/office/windows-i%C3%A7in-excel-2021-
deki-yenilikler-f953fe71-8f85-4423-bef9-8a195c7a1100

158
ESAP TABLOLARINDA
İŞLEMLER
• Temel Hesaplama İşlemleri

İÇİNDEKİLER
• Excel Programında Toplama,

Çıkarma, Çarpma, Bölme ve
Ortalama Hesaplama
• Hücre Aralıklarının Kullanımı TEMEL BİLGİ
• Temel Fonksiyonlar TEKNOLOJİLERİ I
• Fonksiyon Kullanımları
• Otomatik Doldurma Öğr. Gör.
Ebubekir KABA

EDEFLER
• Formüllerin görevlerini ifade

edebilecek,
• Formül oluşturabilecek,
• Fonksiyonları kullanabilecek,
• Otomatik doldurma ve işlemlerini
yapabilecek,
• Formül doldurma işlemlerini
yapabileceksiniz.
ÜNİTE
9
© Bu ünitenin tüm yayın hakları Atatürk niversitesi Açıköğretim Fakültesi ne aittir. Yazılı izin alınmadan
ünitenin tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, yayımı, çoğaltımı
ve dağıtımı yapılamaz.
Hesap Tablolarında İşlemler
Topla
Ortalama
MAK
Temel Fonksiyonlar
MİN
E ERSAY
E CEL 2021 DE ESAPLAMA
E ER
Excel'de Toplama
Excel'de Çıkarma
Hesaplama İşlemleri
Excel'de Çarpma
Excel'de Bölme
Otomatik Doldurma
Genel Hücre Aralıkları
Hücre Adresi

2
GİRİŞ
Excel programının en önemli özelliklerinden birisi de hesaplama ve analiz
işlemlerini yapabilmesidir. Hesaplamalar Excel programındaki formüller ile
yapılmaktadır. Formüller sayesinde hücrelerdeki veriler kullanılarak çeşitli
hesaplamalar yapılabilmektedir. Formül oluşturma işlemi, hücrelere veri girişinin
yapılmasına benzemektedir. Diğer veri girişlerinden farklı olarak formül yazılacak
hücrelerin eşittir “ ” işaretiyle başlaması gerekmektedir. Yani formül yazılacak hücre
her zaman eşittir işareti ile başlamalıdır. Eşittir işareti ile başlamayan hücreler Excel
programı tarafından formül olarak algılanmamaktadır.
Formül işlemleri hücre adreslerine göre yapılabilmektedir. Örneğin F hücresine
A3 hücresindeki veri ile D8 hücresindeki verilerin toplanması istendiğinde F
hücresine “ A3 + D ” şeklinde formül yazılması gerekmektedir. Bu formül yazıldıktan
sonra A3 veya D8 hücresindeki sayısal veriler için oluşturulan formül sonucu otomatik
olarak F hücresinde görüntülenecektir.
Basit matematiksel işlemlerin yanı sıra Excel programında çeşitli koşullara göre
ileri seviye karmaşık formüller, istatistiki işlemler ve analizler de yapılabilmektedir. Bu
formüller hücre içerisine “ ” işareti eklendikten sonra yazılabildiği gibi fonksiyon “
” formül çubuğu aracılığıyla da yazılabilmektedir.
Excel programının en Excel programı aracılığıyla istatistiki analiz ve sonuçlar çıkarılabilmektedir. Bu

önemli özelliklerinden sonuçlar grafikler ile görselleştirilerek kullanıcılara sunulabilmektedir. Sütun, çizgi,
birisi de hesaplama ve pasta, hiyerarşi, istatistiksel, X Y dağılımı, şelale ve birleşik grafik olmak üzere 8 farklı
analiz işlemlerini başlıkta grafik çeşidi standart olarak Excel programında eklenebilmektedir. Bu
yapabilmesidir. grafiklerin yanı sıra istenirse dışarıdan da grafik şablonları Excel programına
eklenebilmektedir. Bu ünitede Excel programında temel hesaplama işlemleri ve temel
fonksiyonlar ele alınıp örneklerle açıklanacaktır.
TEMEL ESAPLAMA İŞLEMLERİ

Excel programında temel hesaplama işlemleri yapılabilmektedir. Bu
hesaplamalar için çarpı (*), bölü (/), artı (+) ve eksi (-) operatörleri kullanılmaktadır. Bir
hücrede hesaplama yapılabilmesi için eşittir ( ) işareti eklendikten sonra operatör
simgeleri ile birden fazla rakamlar ile işlemler yapılabilmektedir.

3
•Bir hücreye “ 33+22” ifadesi yazıldığında sonuç olarak “55”
Örnek
değeri gösterilmiş olacaktır. Hesaplama yapılan hücrede
güncelleme yapılmak istendiğinde ilgili hücreye gelip farenin
sol tuşu ile iki defa tıklanması yeterli olacaktır. Hücre
düzenlemeye girildiğinde 55 değeri yerine daha önce yazılan
formül ( 33+22) görüntülenmiş olacaktır.
Yukarıdaki örnekte “ 33+22” değeri yazılarak hücreye sabit değerler verilmiş

oldu. Eğer dinamik bir yapı yapılması istenirse sabit değişkenler yerine hücre
isimlendirmelerine göre formüller yazılması gerekmektedir. Yine aynı örnek üzerinden
ilerleyecek olursak A1 hücresinde 33, A2 hücresinde ise 22 değerinin yazıldığını
varsayalım. Toplamını A3 hücresine yazdırabilmek için “ A1+A2” yazılması
gerekmektedir. Bu sayede A1 hücresindeki 33 değerine herhangi bir rakam ile
güncellediğimizde A3’deki toplam değeri de otomatik olarak güncellenmiş olacaktır.
Aynı şekilde A2 hücresindeki değer de güncellendiğinde otomatik olarak A3
hücresindeki değer otomatik güncellenmiş olacaktır.
Excel Programında Toplama, Çıkarma, Çarpma, Bölme ve

Ortalama esaplama
Excel programında dört işlemin gerçekleştirilebilmesi için değerler ve işlem
operatörlerine ihtiyaç duyulmaktadır. Hücrelere girilen sayısal değerler yerine hücre
adresleri de (referans notları) yazılabilmektedir. Bu sayede hücre adreslerindeki sayısal
veriler değiştikçe formülün yazıldığı hücrede güncellenmiş olacaktır.
Excel programında toplama, çıkarma, çarpma ve bölme işlemini pekiştirebilmek
Excelde dört işlem için basit bir hesap makinesi örneği yapabiliriz. Görsel 9.1’de de görüldüğü üzere;
yapılırken hücrelerdeki
veriler değiştirildiğinde
sonucun da
güncellenebilmesi için
hücre referans adları
(Ör: A1, Ö3, F4)
kullanılmalıdır.
Görsel 9.1. Excel Dört İşlem

4
• A1 hücresinde “Sayı 1” ifadesi yer almaktadır.
• A2 hücresinde “Sayı ” ifadesi yer almaktadır.

• B1 hücresinde “ 0” sayısal değeri yer almaktadır.
• B2 hücresinde “ ” sayısal değeri yer almaktadır.
• A4 hücresinde “Toplama” ifadesi yer almaktadır.
• A5 hücresinde “Çıkarma” ifadesi yer almaktadır.
• A6 hücresinde “Çarpma” ifadesi yer almaktadır.

• A7 hücresinde “Bölme” ifadesi yer almaktadır.
• B4 hücresinde “ B1+B ” formülü yer almaktadır.
• B5 hücresinde “ B1-B ” formülü yer almaktadır.

• B6 hücresinde “ B1*B ” formülü yer almaktadır.
• B7 hücresinde “ B1/B ” formülü yer almaktadır.
Excel programındaki basit hesap makinesi örneğinde “Toplama” işlemi için
aşağıdaki adımlar işletilmektedir. Aşağıdaki adımlar izlenerek B1 ve B2 hücrelerindeki
sayısal verilerin toplama işlemi yapılmış olacaktır.
• B4 hücresine formül yazılmıştır. Bu formül için sayısal veri direkt olarak
yazılmamış bunun yerine hücre adları (referanslar) kullanılmıştır.
• İlgili hücrenin içeriğine formül ekleneceği için öncelikle eşittir “ ” işareti
eklenmiştir.
• Daha sonra toplama işlemi yapılacak ilk sayının hücre adı olan B1 yazılmıştır.
• Toplama işleminin simgesi olan artı (+) operatörü eklenmiştir.
• En son olarak da toplama işlemine dahil olacak ikinci sayının hücre adı olan B2
eklenmiştir.
Excel programında “Çıkarma” işlemi için aşağıdaki adımlar işletilmektedir.
Aşağıdaki adımlar izlenerek B1 ve B2 hücrelerindeki sayısal verilerin çıkarma işlemi
yapılmış olacaktır.

eklenmiştir.
• Daha sonra çıkarma işlemi yapılacak ilk sayının hücre adı olan B1 yazılmıştır.

5
• Çıkarma işleminin simgesi olan eksi (-) operatörü eklenmiştir.
• En son olarak da çıkarma işlemine dahil olacak ikinci sayının hücre adı olan B2
eklenmiştir.
Excel programında “Çarpma” işlemi için aşağıdaki adımlar işletilmektedir.
Aşağıdaki adımlar izlenerek B1 ve B2 hücrelerindeki sayısal verilerin çarpma işlemi

eklenmiştir.
• Daha sonra çarpma işlemi yapılacak ilk sayının hücre adı olan B1 yazılmıştır.
• Çarpma işleminin simgesi olan çarpı (*) operatörü eklenmiştir.
• En son olarak da çarpma işlemine dahil olacak ikinci sayının hücre adı olan B2
eklenmiştir.
Excel programında “Bölme” işlemi için aşağıdaki adımlar işletilmektedir.
Aşağıdaki adımlar izlenerek B1 ve B2 hücrelerindeki sayısal verilerin bölme işlemi
eklenmiştir.
• Daha sonra bölme işlemi yapılacak ilk sayının hücre adı olan B1 yazılmıştır.
• Bölme işleminin simgesi olan bölü (/) operatörü eklenmiştir.
• En son olarak da bölme işlemine dahil olacak ikinci sayının hücre adı olan B2
eklenmiştir.
Yukarıdaki tüm adımlar izlenerek de B1 ve B2 hücrelerindeki sayısal verilerin
toplama, çıkarma, çarpma ve bölme işlemi gerçekleştirilmiştir. Bu sayede Excel
programındaki formüller ile basit dört işlem yapılmış olacaktır.
Excel programında ” rtalama” hesaplamayı bir örnek ile anlatmak daha
açıklayıcı olacaktır. Örneğin vize, final ve bütünleme notunuzun ortalamasını
hesaplamaya çalışalım. Bunun için Görsel 9.2’de görüldüğü gibi bir yapı ile ortalama
hesaplanabilmektedir.

6
Görsel 9.2. Ortalama Hesaplama

eklenmiştir.
• “(“ parantez işareti eklenmiş ve daha sonra ortalaması alınacak ilk sayının
hücre adı olan B1 yazılmış artı (+) operatörü eklenmiş, B2 yazılmış artı (+)
operatörü eklenmiş, B3 yazılmış ve “)” parantez işareti eklenmiş ve sonrasında
bölü (/) operatörü eklenmiştir.
• En son olarak 3 sayının ortalaması alınacağı için “3” rakamı eklenerek ortalama
değer hesaplanmıştır.
B5 hücresindeki formülde B1, B2 ve B3 hücrelerinin toplama operatörü ile
toplandığını görmekteyiz. Toplam 3 adet verimiz olduğu için bölme operatörü ile 3’e
bölünerek ortalama bulunduğu görülmektedir. Bu aşamada matematik işlemlerinde
olduğu gibi parantez kullanarak işlem önceliği sağlanabilmektedir. Bu sayede ortalama
hesaplaması yapılabildiği gibi ilerleyen başlıklarda “ rtalama” fonksiyonu ile daha
işlevsel bir ortalama hesaplama işlemi anlatılacaktır.
ücre Aralıklarının Kullanımı

Excel programında birden fazla hücre seçimi yapılabilmektedir. Bu seçim
yapılırken formüllerde tek tek hücre adlarının yazılmasına gerek yoktur. Özellikle
Formül ya da
hesaplama örüntü halinde ilerleyen hücrelerin ilk ve son hücre adlarının yazılması ile seçim
yapılırken hücre yapılabilir. Bu işlemler için iki nokta üst üste (:) işareti kullanılır. Örnek olarak Görsel
adlarını tek tek 9.3’de hücre aralık kullanımına örnek gösterilmiştir.
yazmak yerine hücre
Formül yazılırken bir diğer kullanılan noktalama işareti ise noktalı virgüldür (;).
aralığı kullanılabilir.
Noktalı virgül işareti ile belirtilen hücre adlarına göre seçme işlemi yapılabilmektedir.
İki noktalama işaretlerinin kullanım amaçlarını şu örnekler ile pekiştirebiliriz:

7
Görsel 9.3. Hücre Aralığı Örnekleri
Örneğin A5 ile A10 arasındaki hücrelerin seçilmesi istenirse “A5:A10” ifadesi

yazılabilir. Bu ifade yazıldıktan sonra A5, A6, A7, A8, A9 ve A10 hücreleri ifade edilmiş
olacaktır. Eğer sadece A5 ve A10 hücrelerinin seçilmesi istenirse “A5;A10” ifadesi
yazılması gerekmektedir. Bu sayede noktalı virgül kullanıldığı için sadece A5 ve A10
hücreleri ifade edilmiş olacaktır.
Temel Fonksiyonlar
Hesaplama işlemi E cel programı ile basit işlemler yanı sıra koşula göre istatistiki ve matematiksel
yapılırken işlemler gerçekleştirilebilmektedir. Bu işlemlerin gerçekleştirilmesi için Excel
matematikteki işlem programının içerisinde hazır fonksiyonlar bulunmaktadır. Bu fonksiyonlar aracılığıyla
öncelikleri sıralaması
işlemler gerçekleştirilebilmektedir. Excel programında yer alan hazır fonksiyonlar
kullanılmaktadır (Ör:
Öncelikle parantez hücre içerisine eklenebildiği gibi Görsel 9.4’de gösterilen yardımcı fonksiyonlar
içindeki işlemlerin aracılığıyla da eklenebilmektedir.
yapılması).
Görsel 9.4. Formüller İşlev Kitaplığı Grubu
Fonksiyon ekleme işlemi birden fazla yöntem ile yapılabilmektedir. Bu yöntemler

şu şekildedir:
1. Aktif hücrede eşittir ( ) işareti eklendikten sonra eklenecek formül ismi
yazılarak ekleme yapılabilir.

8
2. Aktif hücre seçildikten sonra formül çubuğuna eşittir ( ) işareti eklendikten

sonra formül ismi yazılarak ekleme yapılabilir (Görsel 9.5).
Görsel 9.5. Formül Çubuğu
3. Formüller sekmesindeki “İşlev Ekle” düğmesinden uygun olan formül seçilerek

eklenebilir (Görsel 9.6).
Görsel 9.6. İşlev Ekle Menüsü
Yukarıda bahsedilen üç yöntemden birisi ile formül eklenebilmektedir. İşlev ekle

özelliği sayesinde E cel programındaki tanımlı olan tüm fonksiyonlara erişim
sağlanabilmektedir. İşlev ekle penceresi sayesinde fonksiyonların kullanımına yönelik
ipuçları yer almaktadır. Bu sayede fonksiyon seçildikten sonra “Tamam” düğmesine
tıklanır. Seçilen fonksiyon ile ilgili “Fonksiyon Bağımsız Değişkenleri” penceresi
açılmaktadır (Görsel 9.7). Bu pencere aracılığıyla fonksiyon parametreleri girilerek

9
ekleme işlemi yapılmaktadır.
Görsel 9.7. Fonksiyon Bağımsız Değişkenler

Fonksiyon isimleri kullanılan Excel programının dil seçeneğine göre farklılık
gösterebilmektedir. Örneğin Excel programını İngilizce olarak kullanıyorsanız toplama
fonksiyonu olan “T PLA” fonksiyonunu “SUM” olarak yazmanız gerekmektedir.
Fonksiyon ekleme işlemini gördükten sonra Excel programında sık kullanılan
fonksiyonları inceleyebiliriz.
Excel programında sıkça kullanılan fonksiyonlar şu şekildedir;
• “T PLA” fonksiyonu,
• “ RTALAMA” fonksiyonu
Excel’de TOPLA, • “MAK” fonksiyonu
ORTALAMA, MAK, • “MİN” fonksiyonu
MİN, E ERSAY ve
• “E ERSAY” fonksiyonu
E ER formülleri
sıklıkla • “E ER” fonksiyonudur.
kullanılmaktadır.
Fonksiyon Kullanımları
Fonksiyonları anlamak için temel fonksiyonların kullanıldığı bir sınıf not tablosu
örneği yapabiliriz. Görsel 9.8’de gösterilen tüm sütunların uygun fonksiyonlar ile
yapılmasını sağlayalım.

10
Görsel 9.8. Fonksiyon Genel Örnek Tablosu
Yukarıdaki tabloda 10 kişiden oluşan bir sınıf listesi ve bu sınıftaki öğrencilerin

derse katılım puanı, ödev notu, vize sınavı ve final sınavlarından almış oldukları notlar
görüntülenmektedir. Fonksiyonları bu tablo üzerinden örnekler ile işlemiş olacağız.
TOPLA Fonksiyon Örneği: 10 kişilik sınıf listesinde derse katılım, ödev notu,
vize sınavı ve final sınavı notlarının toplamını fonksiyon kullanarak bulunuz (Görsel 9.8).
TOPLA Fonksiyon Çözümü: Toplama işlemi yapabilmek için Excel
programındaki T PLA fonksiyonu kullanılması gerekmektedir. Toplanması gereken
hücreler hücre aralığı olarak TOPLA fonksiyonundaki parantezler içerisine yazılarak bu
işlem tamamlanır. Yukarıdaki örnekte F2 hücresine “ T PLA(B :E )” fonksiyonu
yazılarak toplama işlemi yapılır. Bu sayede F2 hücresine B2, C2, D2 ve E2 hücrelerindeki
sayısal verilerin toplamı yazdırılmış olur. F2 hücresine fonksiyon yazılıp
tamamlandıktan sonra F3 ve F11 arasındaki hücrelere ise tek tek fonksiyonu yazmak
yerine Excel programının otomatik doldur özelliği kullanılabilir. Excel programının
otomatik doldur özelliği sayesinde tek hücreye yazılan verilerin mantıksal sırası ve
formülü de dikkate alınarak diğer hücreleri otomatik doldurmasını sağlar. Bu nedenle
F2 hücresine yazılan formülün otomatik doldur özelliğini kullanmak için F2 hücresinin
sağ alt köşesine fare imleci ile gelip sol düğmesine iki defa tıklamak gerekmektedir. Bu
işlem yapıldıktan sonra F3 ve F11 arasındaki hücrelerde otomatik olarak uygun
fonksiyon ile doldurulmuş olacaktır.
ORTALAMA Fonksiyon Örneği: 10 kişilik sınıf listesinde derse katılım, ödev notu,
vize sınavı ve final sınavı notlarının ortalamasını fonksiyon kullanarak bulunuz (Görsel
9.9).

11
Görsel 9.9. Ortalama Fonksiyonu
ORTALAMA Fonksiyonu Çözüm: Ortalama işlemi yapabilmek için Excel

programındaki RTALAMA fonksiyonu kullanılması gerekmektedir. Ortalaması
alınacak hücrelerin parantez içerisine hücre aralığı yazılarak bu işlem tamamlanır.
Yukarıdaki örnekte G2 hücresine “= RTALAMA(B :E )” fonksiyonu yazılarak ortalama
işlemi yapılır. Bu sayede F2 hücresine B2, C2, D2 ve E2 hücrelerindeki sayısal verilerin
ortalaması yazdırılmış olur. F2 hücresine fonksiyon yazılıp tamamlandıktan sonra F3 ve
F11 arasındaki hücrelere ise tek tek fonksiyonu yazmak yerine Excel programının
otomatik doldur özelliği kullanılarak doldurulur.
MAK Fonksiyon Örneği: 10 kişilik sınıf listesinde derse katılım, ödev notu, vize
sınavı ve final sınavı notlarının her birinde en fazla alınan puanı fonksiyon kullanarak
bulunuz (Görsel 9.10).

12
Görsel 9.10. MAK Fonksiyonu
MAK Fonksiyonu Çözüm: Derse katılım, ödev notu, vize sınavı ve final
sınavında en yüksek notu bulabilmek için Excel programındaki MAK fonksiyonu
kullanılması gerekmektedir. En yüksek notun bulunacağı hücrelerin parantez içerisine
hücre aralığı yazılarak bu işlem tamamlanır. Yukarıdaki örnekte derse katılım
puanlarından en yükseğini bulabilmek için B12 hücresine “=MAK(B :B11)” fonksiyonu
yazılarak en yüksek puan bulunabilir. Bu sayede B12 hücresine B2 ile B11 arasındaki
hücrelerdeki sayısal verilerin en yüksek olanı bulunmuş ve yazdırılmış olur. B12
hücresine fonksiyon yazılıp tamamlandıktan sonra ödev notu, vize sınavı, final sınavı
notlarındaki en yüksek puanı bulmak için C12, D12 ve E12 notları tek tek MAK
fonksiyonu yazmak yerine Excel programının otomatik doldur özelliği kullanılarak
doldurulur. Aşağı doğru listelenen verilerde hücrenin sağ alt köşesine farenin sol
düğmesine çift tıklama ile otomatik doldurma işlemi yapılabiliyordu. Eğer bu örnekteki
gibi otomatik doldurma işlemi dikey değil de yatay olarak yapılacak ise yine hücrenin
sağ alt tarafındaki köşeye farenin imleci getirilir. Bu aşamadan sonra sol düğmeye çift
tıklamak yerine bir defa basılı tuttuktan sonra otomatik doldurulması istenen hücrelere
doğru sürükle bırak yöntemi uygulanır. Bu sayede ilgili alanlar otomatik doldurulmuş
olur. Yukarıdaki MAK fonksiyonu örneğinde B12 hücresine fonksiyon yazılıp
tamamlandıktan sonra ilgili hücrenin sağ alt tarafına gelip basılı tuttuktan sonra fare
sağ tarafa doğru sürükleyip bırakılarak otomatik doldurma işlemi sağlanabilir.

13
MİN Fonksiyon Örneği: 10 kişilik sınıf listesinde derse katılım, ödev notu, vize
sınavı ve final sınavı notlarının her birinde en az alınan puanı fonksiyon kullanarak
bulunuz (Görsel 9.11).
Görsel 9.11. MİN Fonksiyonu
MİN Fonksiyonu Çözüm: Derse katılım, ödev notu, vize sınavı ve final sınavında
en düşük notu bulabilmek için Excel programındaki MİN fonksiyonu kullanılması
gerekmektedir. En düşük notun bulunacağı hücrelerin parantez içerisine hücre aralığı
yazılarak bu işlem tamamlanır. Yukarıdaki örnekte derse katılım puanlarından en düşük
olanı bulabilmek için B13 hücresine “=MİN(B :B11)” fonksiyonu yazılarak en düşük
puan bulunabilir. Bu sayede B13 hücresine B2 ile B11 arasındaki hücrelerdeki sayısal
verilerin en düşük olanı bulunmuş ve yazdırılmış olur. B13 hücresine fonksiyon yazılıp
tamamlandıktan sonra ödev notu, vize sınavı, final sınavı notlarındaki en düşük puanı
bulmak için C12, D12 ve E12 notları tek tek MİN fonksiyonu yazmak yerine Excel
programının otomatik doldur özelliği kullanılarak doldurulur.
EĞERSAY Fonksiyon Örneği: 10 kişilik sınıf listesinde derse katılım, ödev notu,
vize sınavı ve final sınavı notlarının her birinde 85 üzerinde not alan öğrenci sayılarını
fonksiyon kullanarak bulunuz (Görsel 9.12).

14
Görsel 9.12. E ERSAY Fonksiyonu
EĞERSAY Fonksiyonu Çözüm: Derse katılım, ödev notu, vize sınavı ve final
sınavında notu üzerinde kaç öğrenci olduğunu bulabilmek için Excel programındaki
E ERSAY fonksiyonu kullanılması gerekmektedir. E ERSAY fonksiyonu ile belirtilen
koşul doğrultusunda seçilmiş hücre aralığında kaç adet hücre olduğu sonucu
listelenmektedir. Yukarıdaki örnekte derse katılım puanlarında 85 puanın üzerinde kaç
öğrenci olduğunu bulabilmek için B14 hücresine =E ERSAY(B :B11;” ”) fonksiyonu
yazılarak ders katılım puanında 10 öğrencinin kaç tanesinin 85 puan üzerinde not aldığı
bulunabilir. Bu formülde “B2:B11” hücre aralığını belirtirken “ 85” ise koşulu ifade
etmektedir. B14 hücresine fonksiyon yazılıp tamamlandıktan sonra ödev notu (C14),
vize sınavı (D14), final sınavı (E14) notlarındaki 85 üzerinde kaç not olduğunu bulmak
için C14, D14 ve E14 hücrelerine tek tek E ERSAY fonksiyonu yazmak yerine Excel
programının otomatik doldur özelliği kullanılarak doldurulur.
EĞER Fonksiyon Örneği: 10 kişilik sınıf listesinde derse katılım, ödev notu, vize
sınavı ve final sınavı notlarında derse katılımın %10’u, ödev notunun %10’u, vize
sınavının %20’si ve final sınavının %60’ı olarak hesaplarınız. Bu hesaplama sonucunda
E ER formülünü kullanarak;
• 25 puanın altında olanları FF,

• 25 ile 45 puan arasında olanlara DD,

15
• 45 ile 55 puan arasında olanlara DC,
• 55 ile 65 puan arasında olanlara CC,

• 65 ile 75 puan arasında olanlara CB,
• 75 ile 85 puan arasında olanlara BB,
• 85 ile 90 puan arasında olanlara BA,
• 90 ile 100 puan arasında olanlara ise AA notunu yazdırınız (Görsel 9.13).
Görsel 9.13. E ER Fonksiyonu
EĞER Fonksiyonu Çözüm: E ER fonksiyonu ile belirtilen koşullara göre “Eğer

kuralı sağlanırsa şu işlemi yap, sağlanmaz ise şu işlemi yap” gibi bir koşullu formülü
oluşturulabilmektedir.
İlk öncelikle yukarıdaki örnekte görüntülenen H sütunundaki “Hesaplama”
bilgilerini bulalım. Bunun için temel hesaplama işlemlerinde yaptığımız işlemleri burada
da yapacağız. Bu hesaplama için şu işlemlerin yapılması gerekmektedir:
• H2 hücresindeki hesaplamayı yapabilmek için H2 hücresine fare ile gelip sol
tuşuna tıklanmalıdır.

16
• Derse katılım puanının %10’unu hesaplayabilmek için “B2*0,1” formülü

yazılması gerekmektedir.
• Ödev notu puanının %10’unu hesaplayabilmek için “C2*0,1” formülü yazılması
gerekmektedir.
• Vize sınavı puanının %20’sini hesaplayabilmek için “D2*0,2” formülünün

yazılması gerekmektedir.
• Final sınavı puanının %60’ını hesaplayabilmek için “E2*0,6” formülünün
yasılması gerekmektedir.
• Sonuç olarak tüm bu hesaplamaları birleştirerek H2 hücresine şu formül
yazılmış olur:
“ (B *0,1)+(C *0,1)+(D *0, )+(E *0, )”
Yukarıdaki bu aşamalar izlenerek “Hesaplama” sütunundaki değerler bulunabilir. Şimdi
bu hesaplama sütununa göre E ER fonksiyonunu kullanarak öğrencilerin harf notlarını
hesaplayalım. Harf notlarını hesaplamak için şu işlemlerin yapılması gerekmektedir:
• E ER formülü için “ E ER(Koşul; İfade 1; İfade )” yapısı kullanılmaktadır. Bu
doğrultuda E ER Formülünü yazabiliriz.
• E ER(H2 25;"FF")  H2 hücresindeki puan 25 altında ise FF yazdır.

• E ER(H2 45;"DD")  H2 hücresindeki puan 45 altında ise DD yazdır.
• E ER(H2 55;"DC")  H2 hücresindeki puan 55 altında ise DC yazdır.

• E ER(H2 65;"CC")  H2 hücresindeki puan 65 altında ise CC yazdır.
• E ER(H2 75;"CB")  H2 hücresindeki puan 75 altında ise CB yazdır.
• E ER(H2 85;"BB")  H2 hücresindeki puan 85 altında ise BB yazdır.
• E ER(H2 90;"BA")  H2 hücresindeki puan 90 altında ise BA yazdır.
• E ER(H2 100;"AA")  H2 hücresindeki puan 100 altında ise AA yazdır.

• Yukarıda ayrı ayrı olarak yazılan formüllerin tek hücrede birleştirilerek
yazılması için şu şekilde bir formül yazılması gerekmektedir:
o E ER(H2 25;"FF";E ER(H ; DD ;E ER(H2 55;"DC";E ER(H ;
CC ;E ER(H2 75;"CB";E ER(H ; BB ;E ER(H2 90;"BA";E ER(H
100; AA ))))))))
Yukarıdaki E ER fonksiyonu sayesinde I2 hücresine öğrencilerin belirlenen şartlar
doğrultusunda harf notları yazmış olacaktır.

17
Otomatik Doldurma
Excel programında veriler aktif hücre içerisine girilmektedir. Excel programı
hücre içerisindeki veriyi algılayıp veri biçimini otomatik olarak ayarlanabilir biçimde
tasarlanmıştır. tomatik doldurma işlemi ile hücredeki değerin otomatik olarak
doldurma tutamacı aracılığıyla diğer hücrelere aktarılmasını sağlamaktadır. Doldurma
tutamacı Görsel 9.14’te görüldüğü gibi hücrenin sağ al tarafında yer almaktadır. Fare
ile hücrenin sağ alt bölümüne gelindiğinde imleç doldurma tutamacı haline gelir.
Görsel 9.14. Doldurma Tutamacı
Doldurma tutamacı sayesinde verilerin birebir kopyası oluşturulabileceği gibi

Excel programındaki sayı veya tarih gibi daha önceden bilinmiş olan veriler de otomatik
doldurulabilir. Örneğin A1 hücresine “ATAAÖF” yazısı yazılıp 7 satır aşağıya doğru
doldurma tutamacı ile doldurulur ise 7 satıra da “ATAAÖF” yazısını yazmış olur. Fakat
A1 hücresine “Pazartesi” yazılır ve aşağıya doğru doldurma tutamacı ile doldurulursa
haftanın günlerini yazacaktır (Görsel 9.15).
Excel’de otomatik
doldurma işlemi ile
hücrelerdeki verinin
doldurma tutamacı
aracılığıyla diğer
hücrelere aktarılması
sağlanabilmektedir.
Görsel 9.15. Otomatik Doldurma İşlemi
Bireysel Etkinlik
• Excel programında A1 ile A100 hücreslerine 1'den 100'e

kadar olan sayıları otomatik doldurma özelliğini kullanarak
yazdırınız.

18
•Excel programının en önemli özelliklerinden birisi de hesaplama ve analiz

işlemlerinin yapılabilmesidir. Hesaplamalar Excel programındaki formüller ile
sağlanmaktadır. Formüller sayesinde hücrelerdeki veriler kullanılarak çeşitli
hesaplamalar yapılabilmektedir. Formül yazılacak hücre her zaman eşittir işareti
ile başlamaktadır. Eşittir işareti ile başlamayan hücreler Excel programı tarafından
formül olarak algılanmamaktadır.
•Bu hesaplamalar için çarpı (*), bölü (/), artı (+) ve eksi (-) operatörleri
kullanılmaktadır. Bir hücrede hesaplama yapılabilmesi için eşittir ( ) işareti
Özet
eklendikten sonra operatör simgeleri ile hesaplama işlemleri yapılabilmektedir.

Örneğin bir hücreye “ 33+22” ifadesi yazıldığında sonuç olarak “55” değeri
gösterilmiş olacaktır. Eğer hücrenin başına eşittir “ ” işareti eklenmez ise 55
ifadesi yerine “33+22” gösterilmiş olacaktır.
•Excel programında birden fazla hücre seçimi yapılabilmektedir. Bu seçim
yapılırken formüllerde tek tek hücre adlarının yazılmasına gerek yoktur. Özellikle
örüntü halinde ilerleyen hücrelerin ilk ve son hücre adlarının yazılması ile seçim
yapılabilir. Bu işlemler için iki nokta üst üste (:) işareti kullanılır.
•Formül yazılırken bir diğer kullanılan noktalama işareti ise noktalı virgüldür (;).
Noktalı virgül işareti ile belirtilen hücre adlarına göre seçme işlemi
yapılabilmektedir.
•Excel programı ile basit işlemler yanı sıra koşula göre istatistiki ve matematiksel
işlemler gerçekleştirilebilmektedir. Bu işlemlerin gerçekleştirilmesi için Excel
programının içerisinde hazır fonksiyonlar bulunmaktadır. Bu fonksiyonlar
aracılığıyla işlemler gerçekleştirilebilmektedir. Excel programında TOPLA,
ORTALAMA, MAK, MİN, E ER ve E ERSAY fonksiyonları sıkça kullanılan
fonksiyonlardır.
•Toplama işlemi yapabilmek için Excel programındaki TOPLA fonksiyonu
kullanılması gerekmektedir. Toplanması gereken hücreler hücre aralığı olarak
TOPLA fonksiyonundaki parantezler içerisine yazılarak bu işlem tamamlanır.
Örneğin: “ TOPLA(B2:E2)” formülü ile toplama işlemi yapılabilmektedir. Bu
örneğin açılımı ise “ B2+C2+D2+E2” dir.
•Ortalama işlemi yapabilmek için Excel programındaki ORTALAMA fonksiyonu
kullanılması gerekmektedir. Ortalaması alınacak hücrelerin parantez içerisine
hücre aralığı yazılarak bu işlem tamamlanır. Örneğin: “ ORTALAMA(B2:E2)”
formülü ile ortalama işlemi yapılabilmektedir. Bu örneğin açılımı ise
“ (B2+C2+D2+E2)/4” tür.
•Excel programında belirtilen aralıktaki verilerin en yüksek değerini bulabilmek için
MAK fonksiyonu kullanılmaktadır. En yüksek notun bulunacağı hücrelerin
parantez içerisine hücre aralığı yazılarak bu işlem tamamlanır. Örneğin:
“ MAK(B2:E2)” fonksiyonu sayesinde B2 ve E2 hücreleri arasındaki en yüksek
sayısal değer yazdırılabilmektedir.
•Excel programında belirtilen aralıktaki verilerin en düşük değerini bulabilmek için
MİN fonksiyonu kullanılmaktadır. Örneğin: “ MİN(B2:E2)” fonksiyonu sayesinde
B2 ve E2 hücreleri arasındaki en düşük sayısal değer yazdırılabilmektedir.

177
•E ERSAY fonksiyonu ile belirtilen koşul doğrultusunda seçilmiş hücre aralığında

kaç adet hücre olduğu sonucu listelenmektedir. Bu sayede belirtilen koşulu
sağlayan kaç hücre olduğu formül sonucunu vermektedir. Örneğin:
“ E ERSAY(B2:E2; 45)” fonksiyonu sayesinde B2 ve E2 hücreleri arasındaki
45’den küçük olan kaç hücre olduğu yazdırılabilmektedir.
Özet (Devam)
•E ER fonksiyonu ile belirtilen koşullara göre “Eğer x kuralı sağlanırsa şu işlemi yap,
sağlanmaz ise şu işlemi yap” gibi bir koşullu formül oluşturulabilmektedir. Örneğin:
“ E ER(B2 18; “Sınava giremez”; “Sınava Girebilir”)” fonksiyonu sayesinde B2
hücresindeki değer 18’den küçük ise “Sınava giremez”, değilse “Sınava Girebilir”
ifadesini yazdırabilmektedir.
•Doldurma tutamacı hücrenin sağ al tarafında yer almaktadır. Bu tutamacın amacı
otomatik doldurulması gereken verilerin seçilmesi ve diğer hücrelere aktarılmasını
sağlamaktır. Fare ile hücrenin sağ alt bölümüne gelindiğinde imleç doldurma
tutamacı haline gelmektedir.
•Excel’de veri girişi, hücreyi seçip bir değer girilerek gerçekleştirilir. Excel girilen
veriyi kendiliğinden algılayıp hücre biçimini veri niteliğine dönüştürecek biçimde
tasarlanmıştır. Otomatik doldurma işlemi ile hücredeki değerin otomatik olarak
doldurma tutamacı aracılığıyla diğer hücrelere aktarılmasını sağlamaktadır.

178
1. Excel’de hücre aralığını belirtmek için kullanılan işaret aşağıdakilerden
hangisidir?
a) .
b) )
c) :
d) ;
e) (
2. A6 hücresine “ 25+30” verisini, B8 hücresine ise “25+30” verisini yazan bir kişi
aşağıdakilerden hangi sonucu görüntüleyecektir?
a) A6 hücresinde “55”, B8 hücresinde ise “25+30”
b) A6 hücresinde “25+30”, B8 hücresinde ise “55”
c) A6 hücresinde “ 25+30”, B8 hücresinde ise “55”
d) A6 hücresinde “55”, B8 hücresinde ise “ 25+30”
e) A6 hücresinde “55”, B8 hücresinde ise “55”
3. Vize (A2), Final (A3) ve Bütünleme (A4) sınavına giren bir öğrencinin notlarının
ortalamasını bulmak için aşağıdaki formüllerden hangisi kullanılmaz?
a) ORTALAMA(A2;A4)
b) (A2+A3+A4)/3
c) ORTALAMA (A2:A4)
d) (A2/3)+(A3/3)+(A4/3)
e) (TOPLA(A2:A4))/3
4. Aşağıdakilerden hangisi Excel programında kullanılan fonksiyonlardan değildir?

a) TOPLA
b) ORTALAMA
c) E ER
d) E ERSAY
e) E ER ORTALAMA

21
5. Yukarıdaki tabloya göre “MİN(C2:C5)”formülünün sonucu aşağıdakilerden

hangisidir?
a) 6
b) 3
c) 6
d) 1
e) 9
6. “ TOPLA(C3:C6)” fonksiyonunun açılımı aşağıdakilerden hangisidir?

a) C3+C4+C5+C6
b) C4+C5
c) C3+C6
d) (C3+C4+C5+C6)/2
e) (C3+C6)/2
7. Excel’de MAK(A1:Ö1) işleminin açıklaması aşağıdakilerden hangisidir?

a) A1 ve Ö1 hücrelerinden hangisi büyük ise o sayıyı yazar.
b) A1 ile Ö1 hücreleri arasındaki en büyük sayıyı yazar.
c) A1 ile Ö1 hücreleri arasındaki en küçük sayıyı yazar.
d) A1 ve Ö1 hücrelerinden hangisi küçük ise o sayıyı yazar.
e) A1 ile Ö1 hücreleri arasındaki makine dili karşılaştırması yapar.
8. Bir işveren şirketinde 5500 TL ve üzerinde ücret alan kişilerin sayısını

öğrenmek istemektedir. Personellerin maaş bilgisi Excel programında “E”
sütununda yer almaktadır. Bu şirkette 350 kişi çalıştığına göre aşağıdaki
formüllerden hangisi yazılarak 5500 TL ve üzerinde ücret alan çalışan
sayısı bulunabilir?
a) E ERSAY(E1:E350;” 5500”)
b) E ER(E1:E350;” 5500”)
c) TOPLA(E1:E350;” 5500”)
d) ORTALAMA(E1:E350;” 5500”)
e) E ERSAY(E1:E350;” 5500”)

22
9. A8 hücresindeki sayısal değer 65 ve üzeri ise “Aşı Zorunluluğu Var” ifadesi

yazan Excel formülünü yazınız?
a) E ERSAY(A8 65;”Aşı Zorunluluğu Var”;”Aşı Zorunluluğu Yok”)
b) E ER(A8 65;”Aşı Zorunluluğu Var”;”Aşı Zorunluluğu Yok”)
c) E ER(A8 65;”Aşı Zorunluluğu Yok”;”Aşı Zorunluluğu Var”)
d) E ER(A8 65;”Aşı Zorunluluğu Var”;”Aşı Zorunluluğu Yok”)
e) E ER(A8 65;”Aşı Zorunluluğu Var”;”Aşı Zorunluluğu Yok”)
10. Ahmet Excel programı üzerinden ders programını hazırlamak istemektedir. A

sütununa haftanın günlerini yazdırmak istemektedir. A1 hücresine “Pazartesi”,
A2 hücresine “Salı” yazdıktan sonra diğer günlerin otomatik doldurulmasını
istemektedir. Bunun için aşağıdaki adımlardan hangisini izlemesi
gerekmektedir?
a) A1 hücresini seçtikten sonra aşağıya doğru sürükle bırak yaparak.
b) A3 hücresine KOPYALA(A1:A2) formülünü yazarak.
c) A3 hücresine A1+7Gün ifadesini yazarak
d) A3 hücresine haftanın günlerinin baş harflerini yazarak.
e) A1 ve A2 hücrelerini seçtikten sonra doldurma tutamacı aracılığıyla alt
satırlar doldurularak.
Cevap Anahtarı
1.c, 2.a, 3.a, 4.e, 5.d, 6.a, 7.b, 8.a, 9.d, 10.e

23
https://support.microsoft.com/en-us/products/windows?os windows-10
https://support.microsoft.com/tr-tr/office/windows-i%C3%A7in-excel-2021-
deki-yenilikler-f953fe71-8f85-4423-bef9-8a195c7a1100

24
SUNU YAZILIMLARI-I
• PowerPoint Program
Penceresi
İÇİNDEKİLER
• Şerit Yapısı
TEMEL BİLGİ
• Sekmeler ve Özellikleri TEKNOLOJİLERİ-II
• Temel Sunu İşlemleri
• Slayt Düzenini Değiştirmek
ÇELİKER

EDEFLER
• PowerPoint çalışma ortamını

tanıyabiliecek,
• Sık kullanılan araçlarla
çalışabilecek,
• Basit sunular oluşturabilecek,
• Slayt düzenlerini
ayarlayabilecek,
• Çeşitli renk, biçim ve tasarım
ayarlamalarını yapabileceksiniz.
ÜNİTE
1
Sunu Yazılımları-I
GİRİŞ
Teknolojinin gün geçtikçe gelişmesi, var olan bilginin aktarımında aynı anda
birden çok duyu organına hitap etme imkânı sunmuş, böylece bilginin hedef
kitleye aktarılması ve anlaşılır olması çok daha kolaylaşmıştır. Bilgi aktarımında
kullanılan en önemli yöntemlerden biri de sunum tekniğidir.
Bir konu hakkında sunum yapılırken kullanılan görseller, bilginin anlaşılması
açısından büyük önem taşımaktadır. Çeşitli şekiller, resimler, grafikler, sesler veya
animasyonlar ile desteklenen bir sunuda aktarılmak istenen bilgi daha dikkat çekici
ve akılda kalıcı olur. Bu şekilde görsel nesneler ve çeşitli animasyonlar kullanılarak
hazırlanan sunular bilgi aktarımında verimi artırır.
Çeşitli firmalar tarafından üretilen ücretli ve ücretsiz kullanıma sunulan
farklı sunum programları bulunmaktadır. Ayrıca sunum programları masaüstü,
mobil ve bulut tabanlı olmak üzere hizmet etmektedir. Sunum programları
genellikle bir paket halinde üretilir. Bu paket içerisinde sunu hazırlama
Sunum programları
masaüstü, mobil ve programının yanı sıra hesap tabloları, kelime işlemciler, form oluşturma, çizim
bulut tabanlı olmak yapmaya olanak tanıyan programlar da bulunur. Çeşitli platformlarda sık kullanılan
üzere hizmet sunum programları aşağıdaki gibi listelenebilir:
etmektedir.
• Microsoft PowerPoint
• Google Slides
• Apple Keynote
• Prezi
• Visme
• Ludus
• Canva
• Xtensio
• Zoho Show
Günümüzde bilgi aktarımı için çeşitli işletmelerden eğitim kurumlarına
hemen her alanda sunu tekniği kullanılmaktadır. Bu ünitede sunu işlemleri
Microsoft Office paket yazılımının PowerPoint 2021 programı üzerinden
anlatılacak ve ilerleyen ünitelerde sunuyu görselleştirmede kullanılan nesnelere ve
animasyonlara değinilecektir.

PowerPoint Program Penceresi

PowerPoint programı çalıştırıldığında görüntülenen pencereye çalışma
ortamı denir. Sunu hazırlanırken bu ara yüz yardımıyla veriler düzenlenir ve
sunuma hazır hale getirilir. PowerPoint programında hazırlanan belgeler standart
olarak “pptx” uzantısında kaydedilir, fakat kullanıcı isteğine göre belgeyi farklı
formatlarda da kaydedebilir. Bir sunum bir veya birden çok slayttan oluşabilir.
PowerPoint program penceresi önceki sürümlerine göre kullanıcılarını daha
modern bir ara yüzle karşılamaktadır. Bu pencere başlık çubuğu, şerit ve
düzenleme alanı gibi birçok bileşenden oluşmaktadır. Şekil 1.1’de bu bileşenler
numaralandırılmış ve ardından kısaca görevleri anlatılmıştır.
Şekil 1.1. PowerPoint 2021 Program Penceresi

Başlık Çubuğu: Düzenlenmekte olan belgenin dosya adını ve kullanılan
Office yazılımın adının görüntülendiği alandır. Bu alandan aynı zamanda
belge biçimlendirme eylemleri aranabilir.
Hızlı Erişim Araç Çubuğu: Kullanıcının sıklıkla ihtiyaç duyduğu Kaydet, Geri
al, Yinele, Yazdır gibi komutlara ait düğmeler bu bölümde yer alır. Ayrıca
şerit üzerinde istenilen komut sağ tuş menüsünden hızlı erişim araç
çubuğuna eklenebilir.
Dosya Menüsü: Yeni, farklı kaydet, yazdır, bilgi, paylaş ve kapat gibi temel
komutları kullanmaya imkân veren menüdür.
erit: Sunum oluşturulurken ihtiyaç duyulan komutların tamamı şerit

içerisinde bulunur. Şeritteki komutlar işlevlerine göre gruplandırılmış ve
gruplar sekmeler altında toplanmıştır.

Slaytlar: Bu bölümde sunu içerisinde yer alan slaytların küçük ekran

görüntüleri yer alır.
Cetvel: Sununun slayt ayarlarının yapılması için referans noktalarının

belirlenmesinde kullanılan çubuktur. Yatay ve dikey olmak üzere iki tane
cetvel bulunur.
Slayt Paneli: Slaydın içeriğinin görüntülendiği ve düzenlendiği kısımdır.
Not Paneli: Bu alan, sunumu yapan kişiye slayt için not alma imkânı sağlar.
Alınan notlar sunum esnasında sadece sunucuya görüntülenir, izleyiciler ise
bu notları göremez.
Durum Çubuğu: Etkin sunum içerisinde bulunan slayt sayısının, kullanılan

temanın ve dil bilgilerinin görüntülendiği alandır.
Görünüm Çubuğu: Bu alanda slaydın görünüm türünü belirleyen düğmeler,

slayt gösterisi düğmesi ve yakınlaştırma düzeyini belirleyen yakınlaştırma
kaydırıcısı yer alır.
PowerPoint programında oluşturulan belgeyi kaydetmenin birçok yolu
vardır. Bunlar dosya menüsünden kaydet ve farklı kaydet seçeneklerini kullanma,
hızlı erişim araç çubuğunda yer alan komutu kullanma şeklindedir. Ayrıca CTRL+S
Kayıt türü kısayol tuş bileşenini kullanılarak da klavyeden kaydetme işlemi yapılabilir. Yapılan
değiştirilmezse işlemi geri almak için ise CTRL+Z kısayol tuş bileşeni kullanılır. Dosya menüsündeki
PowerPoint 2021
farklı kaydet seçeneği kullanıldığında dosya adı, konumu ve kayıt türü belirlenerek
belgeleri varsayılan
olarak “.pptx” kayıt işlemi yapılabilir. Kayıt sırasında dosya adı kısmına belgenin ismi yazılır.
formatında kaydedilir. Ayrıca kayıt türü alanından farklı dosya türleri ile kayıt yapılabilir. Kayıt türü
değiştirilmezse PowerPoint 2021 belgeleri varsayılan olarak “.pptx” formatında
kaydedilir. Ancak kayıt türü alanı kullanılarak PowerPoint belgeleri pdf, xps, web
sayfası, zengin metin belgesi gibi farklı formatlarda da kaydedilebilir. Ayrıca farklı
kaydet penceresinde yer alan “PowerPoint Gösterisi” seçeneği belgenin “.ppsx”
formatında kaydedilmesini sağlar ve bu tür belgeleri düzenleme modunda değil
doğrudan slayt gösterisi modunda açılır.
Şerit Yapısı
Office 2007 sürümüyle ortaya çıkan şerit yapısı PowerPoint program
penceresinin üst bölümünde bulunmaktadır. Bu yapı sekmeler halinde tasarlanmış
ve birbirine benzer görevleri yürüten komutlar bir araya toplanmıştır. Menülerde
yer alan bütün komutlar görsel simgeler kullanılarak şerit üzerinde sekmeler
halinde sunulmuştur. PowerPoint programında 10 tane sekme vardır. Bunlar;
Giriş, Ekle, Tasarım, Geçişler, Animasyonlar, Slayt Gösterisi, Gözden Geçir,
Görünüm, Kayıt ve Yardım sekmeleridir. Bu sekmelerin dışında biçimlendirilecek
nesneye yönelik düzenleme araçlarını barındıran bağlamsal sekmeler de
oluşmaktadır. Yani bazı sekmeler yalnızca onlara gereksinim olduğunda
görüntülenir. Örneğin belge içerisinde bir resim seçildiğinde resim
biçimi bağlamsal sekmesi, bir şekil seçildiğinde ise şekil biçimi bağlamsal sekmesi
belirir. İmleç düzenleme alanında bir metne konumlandırıldığında da bu bağlamsal

sekmeler artık görüntülenmez. PowerPoint programında tablo, grafik, resim, şekil

ve smartart gibi nesnelere yönelik bağlamsal sekmeler bulunmaktadır. Şekil 1.2’de
örnek olarak resim biçimi bağlamsal sekmesi verilmiştir.
Şekil 1.2. Resim Biçimi Bağlamsal Sekmesi

oluşmaktadır (Şekil 1.3).
Sekmeler: Üst sırada 10 temel sekme vardır. Her biri bir etkinlik alanını
temsil eder. Ortak görevleri yürüten grupları ve komutları bir arada barındırır.
Gruplar: Her sekme birbiriyle ilişkili ögeleri bir arada barındıran birkaç
gruptan oluşur. Örneğin metin hizalama, madde imi gibi komutlar Paragraf
grubunda bulunmaktadır.
Komutlar: Düzenleme alanında yer alan içeriklerin biçimlendirilmesi için
Sekmeler
Gruplar Komutlar
Şekil 1.3. Şerit Yapısı (Sekmeler-Gruplar-Komutlar)

Sekmelerde yer alan tüm bileşenler kullanıcı ihtiyaçlarına yönelik
tasarlanmıştır. Örneğin Slayt Gösterisi sekmesi, slayt gösterisini başlatma,
zamanlama provası ayarlama, sunucu görünümünü gösterme gibikomutları içerir.
Kullanım kolaylığı açısından şeritte yer alan gruplarda tüm komutlar
görüntülenmez. Belirli bir grupla ilgili tüm komutları görüntülemek için İletişim
Kutusu Başlatıcısı kullanılır (Şekil 1.4). Başlatıcı aşağı yönlü ok şeklinde olup her bir
grubun sağ alt köşesinde yer alır. Grup başlatıcı kullanılarak, ilgili grubun iletişim
penceresi görüntülenir ve buradan o gruba ait tüm komutlara erişim sağlanır.
Şekil 1.4. İletişim Kutusu Başlatıcısı

Düzenleme alanını daha geniş boyutta görüntüleme gibi bazı durumlarda

şerit yapısının daraltılması ya da gizlenmesi istenebilir. Bu işlem için şerit yapısının
sağ alt köşesinde bulunan ok kullanılabileceği gibi herhangi bir sekmeye çift
tıklanarak da şerit gizlenebilir. Benzer şekilde şeriti gizlemek için CTRL+F1 kısayol
Şeriti gizlemek için tuş bileşeni de kullanılabilir. Şerit gizlendiğinde grup ve komut alanları gizlenerek
“CTRL+F1” kısayol tuş sadece sekme isimleri görüntülenir.
bileşeni kullanılabilir.
Şeritte yer alan komutlar genellikle fare ile kullanılır ancak bazı durumlarda
bu komutlara klavye ile de erişilmesi istenebilir. Şeritte yer alan komutlara
klavyeden erişmek için ALT tuşuna basılır ardından istenilen sekmeye gitmek için
sekmeler üzerinde beliren tuşa basılır ve sonra kullanılacak komut üzerindeki tuşa
basılır (Şekil 1.5).
Şekil 1.5. Şerit Kısayol Tuşları

Şerit yapısına erişim için klavyeyi kullanmanın bir başka yolu ise sekmeler ve
komutlar arasında hareket etmektir. Fareyi kullanmadan klavyeden etkin alanı
değiştirmeye yönelik bazı klavye kısayolları Tablo 1.1’de verilmiştir.
Tablo 1. 1. Klavye Tuş Bileşenleri ve Görevleri
Tuş Bileşeni Görevi
ALT Şerit üzerinde sekmelere erişim tuşlarını görüntüler.
F10 + Sol Ok - Sağ Ok Şeritteki sekmeler arasında gezinmeyi sağlar.
Shift + F10 Etkin alana ait alt menüyü gösterir.
Sekmeler, durum çubuğu ve düzenleme alanında gezinmek
F6
için kullanılır.
F10 + Tab Etkin alan üzerindeki tutucular arasında gezinmeyi sağlar.
Giriş sekmesi
Belgede yer alan metinler için biçimlendirme işlemlerini sağlayan komutları
içerir. Kullanıcıların sıklıkla başvurduğu gruplar ve komutlar bu sekmede yer alır.
Bu gruplar Pano, Slaytlar, Yazı Tipi, Paragraf, Çizim ve Düzenleme şeklindedir (Şekil
1.6). Giriş sekmesinde yer alan bileşenler yardımıyla oluşturulan metnin biçim
özellikleri değiştirilebilir. Kopyala, yapıştır, hizalama gibi birçok işlem
gerçekleştirilebilir. Ayrıca Çizim grubundan kolayca şekil eklenebilir ve hızlı stiller
uygulanabilir.
Şekil 1.6. Giriş Sekmesi

Ekle sekmesi
Ekle sekmesi belgeye çeşitli görsel bileşenleri dahil etmeye yarayan
komutları barındırır. Ekle sekmesinde Slaytlar, Tablolar, Çizimler, Eklentiler,
Bağlantılar, Açıklamalar, Metin gibi gruplar yer almaktadır (Şekil 1.7). Bu
Ekle sekmesinde yer gruplarda yer alan komutlar yardımıyla belgeye tablo, resim, şekil, grafik, metin
alan komutlar kutusu gibi birçok bileşen eklenebilir. Ayrıca üstbilgi ve altbilgi seçeneği ile tüm
yardımıyla belgeye sayfalarda görüntülenecek metin ve görsel organize edilebilir.
tablo, resim, şekil,
grafik, metin kutusu
gibi birçok bileşen
eklenebilir.
Şekil 1.7. Ekle Sekmesi
Tasarım sekmesi
Tasarım sekmesi slaytların genel yapısına ilişkin çeşitli temaları, renkleri,
yazı tipi vb. araçları içeren ayarların yapılmasını sağlar. Ayrıca bu sekmede yer alan
komutlar yardımıyla slayt boyutu belirlenebilir ve arka plan biçimlendirilebilir.
Tasarım sekmesinde Şekil 1.8’de görüldüğü gibi Temalar, Çeşitlemeler ve Özelleştir
grupları yer almaktadır.
Şekil 1.8. Tasarım Sekmesi

Geçişler sekmesi
Geçişler sekmesinde Şekil 1.9’da görüldüğü gibi Önizleme, Bu Slayda Geçiş
ve amanlama grupları bulunmaktadır. Bu gruplardaki komutlar yardımıyla
slaytlara geçiş efekti eklenebilir ve bu efektlerin nasıl görüneceği önizlenebilir.
Ayrıca Zamanlama grubundaki komutlar kullanılarak slaydı ilerletme seçenekleri
düzenlenebilir.
Şekil 1.9. Geçişler Sekmesi

Bireysel Etkinlik
• PowerPoint programından oluşturduğunuz bir sunuya üç

slayt ekleyiniz.
• Bu slaytlara çeşitli şekiller ekleyiniz. Ardından slaytlara geçiş
efekti uygulayınız.

Animasyonlar sekmesi
Animasyonlar sekmesi Önizleme, Animasyon, Gelişmiş Animasyon ve
amanlama gruplarından oluşmaktadır (Şekil 1.10). Bu sekmede slaytlarda yer
alan nesnelere animasyon efekti uygulanabileceği gibi hangi sesin kullanılacağı,
hangi hızla geçiş yapılacağı, slaydın nasıl ilerletileceği vb. ayarların yapılması
mümkündür. PowerPoint sunularına görsellik katan en önemli komut grupları bu
sekmede yer almaktadır.
Şekil 1.10. Animasyonlar Sekmesi

Slayt gösterisi sekmesi
Slayt gösterisi sekmesi Slayt Gösterisini Başlat, Ayarla ve Monitörler
gruplarından oluşmaktadır (Şekil 1.11). Bu sekmede yeni slayt eklemeyi, ses
kaydetmeyi, monitördeki çözünürlük ayarlarını ve bir önceki sunumda yapılan
slayt geçiş sürelerini kaydederek diğer slaytlardaki geçişleri de aynı hızla yapmayı
sağlayan ayarlar bulunmaktadır.
Şekil 1.11. Slayt Gösterisi Sekmesi

etme gibi birçok özelliği barındırır. Bu sekmede Şekil 1.12’de görüldüğü gibi Yazım
PowerPoint Denetleme, Erişilebilirlik, Görüşler, Dil, Açıklamalar, Karşılaştır ve Mürekkep
programında “Çevir” grupları yer almaktadır. Bu gruplarda bulunan komutlar yardımıyla sunu içerisine
aracı kullanılarak açıklamalar eklenebilir, eklenen açıklamalar takip edilebilir veya dilbilgisi denetimi
metnin bir kısmı veya yapılabilir. Benzer şekilde belge üzerinde yapılan değişiklikler izlenerek
tamamı başka dillere düzeltmeler takip edilebilir. Ayrıca PowerPoint programında sunu içerisindeki
çevrilebilir. metinler çevir ve dil gibi bazı özellikler kullanılarak başka dillere çevrilebilir ya da
farklı dillerde denetimi yaptırılabilir. Dil seçeneği yardımıyla metin denetleme dili
değiştirilebilir. Çevir seçeneği aracılığıyla da seçilen metin başka dillere çevrilebilir.
Şekil 1.12. Gözden Geçir Sekmesi

Görünüm sekmesi
Görünüm sekmesi PowerPoint program penceresinin ve bu pencere
içerisinde yer alan diğer alanların görünüm ayarlarını düzenlemeyi sağlayan
komutları barındırır. Görünüm sekmesi Sunu Görünümleri, Asıl Görünümler,
Göster, Yakınlaştır, Renkli/Gri Tonlamalı, Pencere ve Makrolar gruplarından
oluşmaktadır (Şekil 1.13). Ayrıca görünüm sekmesindeki komutlar asıl slayt, asıl
notlar, slayt sıralayıcı gibi temel ayarlamaların yapılmasına imkân verir. Bu
Görünüm sekmesindeki sekmeden cetvel, kılavuz çizgileri vb. aktif veya pasif duruma getirilebilir. Sunu
komutlar asıl slayt, asıl görünümleri grubundan sununun ekran görüntüsünün nasıl olacağı ve slaydın
notlar, slayt sıralayıcı
başlatılması sağlanır. Göster grubundan cetvel ve kılavuz çizgileri eklenir ya da
gibi temel
ayarlamaların kaldırılır. Yakınlaştır grubundan slayt düzenleme alanının boyutu ayarlanır.
yapılmasına imkân Renkli/Gri Tonlamalı grubunda tasarımın renkleri siyah-beyaz ya da renkli
verir. yapılabilir. Pencere grubunda ise çalışma ekranı tüm ekrana yerleştirilebilir,
basamaklandırılabilir ve aynı çalışma penceresinden oluşturulabilir.
Şekil 1.13. Görünüm Sekmesi

Kayıt sekmesi
Kayıt sekmesi Şekil 1.14’ten de görüleceği gibi Kaydet, İçerik ve Medyayı
tomatik Yürüt gruplarından oluşmaktadır. Bu sekmede yer alan komutlar
sayesinde slayt gösterisi kaydedilebilir, sunuya ekran görüntüsü eklenebilir veya
ekran kaydı alınabilir. Benzer şekilde buradaki komutlar kullanılarak sunu slayt
gösterisi olarak kaydedilebilir veya video formatında dışarı aktarılabilir.
Şekil 1.14. Kayıt Sekmesi

Resim biçimi bağlamsal sekmesi
Resim biçimi bağlamsal sekmesi herhangi bir resmin seçilmesi ile aktif hale
gelir. Bu sekmede Ayarla, Resim Stilleri, Erişilebilirlik, Yerleştir ve Boyut grupları
bulunmaktadır (Şekil 1.15). Ayarla grubunda resimlerin renk ve görünüm yapıları
organize edilebilir. Stiller grubu, resimlerin çeşitli çerçeve yapıları ve efektler
yardımıyla görselleştirilmelerine, yerleştir grubu ise resmin sayfada
konumlandırılmasına olanak tanır. Boyut grubundaki komutlar yardımıyla da
slaytta yer alan resimlerin boyutları belirlenir ve resim üzerinde kırpma işlemi
gerçekleştirilir. Resim nesnesi gibi SmartArt, şekil, grafik ve tablo gibi nesneleri de
biçimlendirmek üzere bağlamsal sekmeler yer almaktadır. Bu sekmeler ilgili nesne
seçildiğinde aktif hale gelir.

Temel Sunu İşlemleri

Sunu hazırlanırken yeni slayt oluşturma, slayt silme, çoğaltma, gizleme gibi
birçok işlem yapılabilir. Bu bölümde sunuya yönelik temel işlemlerden ve
kaydetme seçeneklerinden bahsedilmiştir.
Yeni sunu oluşturmak

Yeni sunu oluşturmak için Dosya menüsünde bulunan Yeni seçeneği
kullanılır. Şekil 1.16’da görülen şablon veya temalardan herhangi birisi seçilerek
yeni bir sunu oluşturulur. Şablonlar ve Temalar yapısı çeşitli amaçlara yönelik
organize edilmiş hazır yapıları kullanmak için çeşitli alternatifler sunmaktadır. Bu
hazır yapılar daha hızlı ve organize sunular oluşturmada faydalıdır. Ayrıca Boş Sunu
seçeneği kullanılarak tasarım herhangi bir şablondan bağımsız bir şekilde
tamamen kullanıcı tarafından yapılabilir.
Şekil 1.16. Dosya Menüsü Yeni Sekmesi

Kaydetme seçenekleri
Hazırlanan sunuları ve sunu üzerinde yapılan değişiklikleri saklamak için
dosyanın kaydedilmesi gerekir. Kayıt işlemi sırasında sunuya bir isim verilmeli ve
Sunu kaydedilirken sununun kaydedileceği konum belirlenmelidir.
kayıt türü PowerPoint Yeni bir sunu kaydedilirken Farklı Kaydet penceresi görüntülenir. Bu
Gösterisi (ppsx) seçilirse pencere yardımı ile sunu istenilen isimle istenilen depolama alanına kaydedilir.
sunu slayt gösterisi Sunu dosyalarının uzantısı “pptx”tir. Bunun yanı sıra Farklı Kaydet penceresindeki
görünümünde kayıt türü alanı ile sunu birçok farklı formatta (pdf, xps, rtf, gif, jpeg vb.)
kaydedilir. kaydedilebilir. Ayrıca sunu kaydedilirken kayıt türü PowerPoint Gösterisi (ppsx)
seçilirse sunu slayt gösterisi görünümünde kaydedilir. Eski sürüm Office
programlarında çalışabilecek sunular oluşturmak için, PowerPoint 97-2003 sunusu
seçeneği kullanılmalıdır.

Sunuya yeni slayt eklemek

Sunular, bir veya birden çok slayttan
oluşmaktadır. Sunum hazırlama aşamasında
sunum içeriğine göre yeni slayt eklemek
gerekebilir. Slayt eklemede herhangi bir sınır
yoktur, sunuya istenildiği kadar slayt eklenebilir.
Eklenen slaytlar seçili olan slayttan sonraki alana
eklenir. Bu durum yeni bir slayt eklemek için
konum belirleme olanağı sunmaktadır. Sunuya
yeni bir slayt eklemenin birkaç yolu vardır.
Bunların en kolay ve en çok kullanılanı bir slayt
seçiliyken Enter tuşuna basmaktır. Ayrıca Giriş
sekmesindeki Slaytlar grubun dan veya slayt
simgeleri bölümünde bulunan herhangi bir slaydın
sağ tuş menüsünden de sunuya yeni bir slayt
eklenebilir (Şekil 1.17).
Slaydı çoğaltmak
Sunu hazırlanırken bazı slaytların
tasarımları veya slaytta bulunan resim, grafik, Şekil 1.17. Yeni Slayt - Slaydı
Çoğalt - Slaydı Gizle
tablo gibi nesneler başka slaytlarda da
kullanılabilir. Bu işlem için yeni bir tasarım
yapmak veya nesneleri tek tek kopyalamak yerine slaydın çoğaltılması büyük
kolaylık sağlar.
Slaydı çoğaltmak için iki yöntem kullanılabilir. Bunlardan ilki slaydı seçerek
Ctrl+C ve Ctrl+V tuş kombinasyonlarını sırasıyla kullanmaktır. İkinci yöntem ise
slayt simgeleri alanından çoğaltılacak slaydın sağ tuş menüsünden Slayt Çoğalt
seçeneğini kullanmaktır (Şekil 1.17).
Slaydı gizleme/gösterme
Sunu içerisinde gereksinim duyulan ancak sunum esnasında görünmesi
istenmeyen slayt veya slaytlar gizlenebilir. Örneğin bir şirket yöneticisi farklı
Gizlenen slaytlar, çalışan gruplarına aynı sunumu yapması durumunda her grubun her şeyi
sunum dosyasından görmesini istemeyebilir. Sunumda yer alması istenmeyen slaytları gizlemek için
kaldırılmaz sadece slayt simgeleri alanında bulunan slaytların sağ tuş menüsündeki Slayt Gizle
sunum esnasında seçeneği kullanılır (Şekil 1.17). Bir slayt gizlendikten sonra, slayt sağ tuş
görüntülenmesi menüsündeki Slayt Gizle komutu aktif duruma gelir, aynı seçenek tekrar
engellenir. kullanılarak slayt görünür hâle getirilir.
Slayt gizleme işlemi sunuda yer alan her slayda uygulanabilir. Gizlenen
slaytlar, sunum dosyasından kaldırılmaz sadece sunum esnasında görüntülenmesi
engellenir.

Sunuyu Biçimlendirmek
Sunular çeşitli görsel nesneler ve tasarımlar kullanılarak biçimlendirilebilir.
Slayt düzenleri, arka planlar, tasarım şablonları gibi bileşenler sunuları
biçimlendirmede kullanılır.
Slayt düzenini değiştirmek

Slaytların başlık, resim,
yazım alanlarının organizasyonuna
Slayt Düzeni denir. PowerPoint
programında standart olarak
hazırlanmış birçok slayt düzeni
bulunmaktadır. Her bir slayt için
bu düzenlerden herhangi biri
seçilebilir. Çalışılacak slayt
sayfasının düzenini değiştirmek
için, Giriş sekmesinde bulunan
Slaytlar grubundaki Düzen
menüsünden istenilen slayt düzeni
seçilebilir (Şekil 1.18). Slayt
düzenini değiştirmek için istenilen Şekil 1.18. Slayt Düzenleri
slaydın sağ tuş menüsündeki Düzen
seçeneği kullanılabilir.
PowerPoint programında bulunan slayt türleri verilerin daha pratik
kullanılmasına ve anlaşılır olmasına olanak tanımaktadır. Ayrıca slayt düzeni ile
eklenen slayt şablonlarından sunuya resim, video, grafik gibi nesneler de
eklenebilir. Bu nesneleri hızlı bir şekilde sunuya eklemek için slayt içerisindeki
kısayol düğmeleri kullanılmalıdır (Şekil 1.19).
Şekil 1.19. Nesne Ekleme Kısayol Düğmeleri

Slayt düzeni örnekleri

Aşağıda çeşitli slayt düzeni örnekleri açıklamalarıyla birlikte verilmiştir.
Başlık Slaydı
Bu slayt türünde konunun ana başlığı
belirtilir. İstenirse konuya alt başlık
veya sunumu yapan kişinin bilgileri
eklenebilir.
Başlık ve içerik slaydı

Bu slayt türünde konunun genel
içeriği hakkında bilgi verilebilir, konu
içeriği maddeler hâlinde sunulabilir
veya konunun ana teması hakkında
bir resim konulabilir.
İki içerik slaydı

Bu slayt türünde bir konunun
anlatımı metin ve resim gibi iki içerik
üzerinden yapılabilir. Böylece
dinleyiciler iki içeriği bir arada görür
ve sunumun verimi artar.

Karşılaştırma slaydı
Bu slayt türünde iki nesne arasında
karşılaştırma yapılır. Slayt ikiye
bölünmüştür ve her iki tarafa birer
nesnenin özellikleri yazılarak
karşılaştırma yapılır. Ayrıca her
slayt türünde olduğu gibi bu slayda
da resim, video, grafik gibi nesneler
eklenebilir.
Başlıklı içerik slaydı

Bu slayt türünde konunun sunumu
görsel bir nesne ile yapılır. Sunumu
görselleştirmek adına tablo, grafik,
resim veya video gibi nesneler
eklenebilir. Bunların yanı sıra başlıklara
veya eklenen nesnelere yönelik
metinler de eklenebilir. Bu örnekte
slayda resim nesnesi eklenmiştir.
Başlıklı resim slaydı

Bu slayt türünde bir resim, bir
başlık, bir de açıklama alanı bulunur.
Sunumdaki bilgilerin bir resim
görseli üzerinden dinleyiciye
aktarılmasını sağlar.

Slaydın arka plan rengini değiştirmek

Slaytların görsel olarak organize edilmesinde kullanılan biçimlendirme
işlemlerinden biri de arka plan rengidir. Slaytların arka plan olarak adlandırılan
zemin biçimleri istenilen renk veya tasarıma uygun olarak organize edilebilir.
Slaytların arka plan rengini değiştirmek için Tasarım sekmesinde bulunan
Özelleştir grubundaki Arka Planı Biçimlendir seçeneği kullanılır ve görüntülenen
Arka Plan Biçimlendir panelinden istenilen renk seçimi yapılabilir (Şekil 1.20).
Şekil 1.20. Arka Planı Biçimlendir

Renk düzenini değiştirmek için izlenen diğer bir yöntem ise; seçili slaydın sağ
tuş menüsünden Arka Planı Biçimlendir komutunu kullanmaktır. Açılan panelden
Slaytların arka planı düz arka planın biçimsel özellikleri düzenlenebilirken farklı bir arka plan resmi de
dolgu, gradyan dolgu ve belirlenebilir. Bu işlem için Arka Planı Biçimlendir panelinde bulunan Dolgu
desen dolgusu şeklinde alanındaki Resim veya doku dolgusu seçeneği kullanılır. Bunun yanı sıra slaytların
biçimlendirilebilir. arka planı düz dolgu, gradyan dolgu ve desen dolgusu şeklinde de
biçimlendirilebilir. Herhangi bir slayt için arka plan tasarımı yapıldıktan sonra Arka
Planı Biçimlendir panelinde yer alan Tümüne Uygula düğmesi kullanıldığında
ayarlanan tasarım tüm slaytlara tek seferde uygulanır (Şekil 1.21).
Şekil 1.21. Arka Planı Biçimlendir Paneli

Madde işareti eklemek ve düzenlemek

Sunu hazırlanırken sunulacak
konu içeriğinin tamamı sunuda yer
almamalıdır. Sunum esnasında
bahsedilecek alt başlıkların ve önemli
bilgilerin sunuya konulması sununun
sadeliği ve anlaşılırlığı açısından
oldukça önemlidir. Bu veriler sunuya
eklenirken genellikler madde işaretleri
ve numaralandırma araçları kullanılır.
Sunuya madde işareti veya
numara eklemek için Giriş sekmesinde
bulunan Paragraf grubundaki Madde
Şekil 1.22. Madde İşaretleri ve
İşaretleri ve Numaralandırma aracı Numaralandırma (Madde İşaretli)
kullanılır (Şekil 1.22).
Madde işareti aracı uygulandığı verilerle bir liste oluşturur ve verilerin daha
düzenli bir görünüm almasını sağlar. Madde İşaretleri ve Numaralandırma
penceresinin Madde İşaretli sekmesinde önceden tanımlı çeşitli madde işaretleri
bulunmaktadır. Sunu içerisinde bu madde işaretleri kullanılabilir veya Madde
İşaretleri ve Numaralandırma penceresindeki Resim düğmesi ile yeni madde
işaretleri tanımlanabilir.
Madde İşaretleri ve
Numaralandırma penceresinin ikinci
sekmesi ise numaralandırmaya yönelik
seçenekleri barındırır. Bu sekmeden
verilere ne tür bir numaralama
uygulanacağı ve numaralandırma
düzeyi belirtilir. Numaralandırma
yardımıyla bilgiler rakam veya harflerle
sıralı listeler hâline getirilir.
Madde İşaretleri ve
Numaralandırma penceresindeki
Boyut seçeneği ile madde işaretinin Şekil 1.23. Madde İşaretleri ve
metne oranı, Renk seçeneği ile madde Numaralandırma (Madde İşaretli)
işaretinin rengini, Başlangıç seçeneği
ile de madde işaretinin başlangıç değeri belirlenebilir.
Madde işaretlerini kaldırmak için bu işlemin yapılacağı metin seçilir ve aynı
pencerede bulunan Yok seçeneği kullanılır (Şekil 1.23).

Şekil 1.24. Madde İşareti ve Numaralandırma Örneği
Slaytlara not eklemek

Bir sunu hazırlanırken, sunum sırasında başvurmak, dinleyicilere dağıtmak
gibi çeşitli amaçlarla slaytlara not eklenebilir. Bu notlar, slaydın içeriği hakkındaki
Not paneli sununun bilgileri veya konuşmacının kendisi için almış olduğu notları barındırabilir. Not
tasarım kısmında paneli, Şekil 1.25’te gösterildiği gibi slayt panelinin hemen altında bulunur. Bu
görüntülenirken slayt panel, sununun tasarım kısmında görüntülenirken slayt gösterisi esnasında
gösterisi esnasında görüntülenmemektedir.
görüntülenmemektedir.
Şekil 1.25. Notlar Paneli

•Teknolojinin gün geçtikçe gelişmesi, var olan bilginin aktarımında aynı anda
birden çok duyu organına hitap etme imkânı sunmuş, böylece bilginin hedef
kitleye aktarılması ve anlaşılır olması çok daha kolaylaşmıştır. Bilgi aktarımında
kullanılan en önemli yöntemlerden biri de sunum tekniğidir.
•Günümüzde bilgi aktarımı için çeşitli işletmelerden eğitim kurumlarına hemen
her alanda sunu tekniği kullanılmaktadır. Bu ünitede sunu işlemleri Microsoft
Özet
Office paket yazılımının PowerPoint 2021 programı üzerinden anlatılacak ve
ilerleyen ünitelerde sunuyu görselleştirmede kullanılan nesnelere ve
animasyonlara değinilecektir.
•PowerPoint programı çalıştırıldığında görüntülenen pencereye çalışma ortamı
denir. Sunu hazırlanırken bu ara yüz yardımıyla veriler düzenlenir ve sunuma
hazır hale getirilir. PowerPoint programında hazırlanan belgeler standart
olarak “pptx” uzantısında kaydedilir, fakat kullanıcı isteğine göre belgeyi farklı
formatlarda da kaydedebilir. Bir sunum bir veya birden çok slayttan oluşabilir.
•PowerPoint programında oluşturulan belgeyi kaydetmenin birçok yolu vardır.
Bunlar dosya menüsünden kaydet ve farklı kaydet seçeneklerini kullanma, hızlı
erişim araç çubuğunda yer alan komutu kullanma şeklindedir. Ayrıca CTRL+S
kısayol tuş bileşenini kullanılarak da klavyeden kaydetme işlemi yapılabilir.
Yapılan işlemi geri almak için ise CTRL+Z kısayol tuş bileşeni kullanılır.
•Office 2007 sürümüyle ortaya çıkan şerit yapısı PowerPoint program
penceresinin üst bölümünde bulunmaktadır. Bu yapı sekmeler halinde
tasarlanmış ve birbirine benzer görevleri yürüten komutlar bir araya
toplanmıştır. Menülerde yer alan bütün komutlar görsel simgeler kullanılarak
şerit üzerinde sekmeler halinde sunulmuştur. PowerPoint programında 10
tane sekme vardır. Bunlar; Giriş, Ekle, Tasarım, Geçişler, Animasyonlar, Slayt
Gösterisi, Gözden Geçir, Görünüm, Kayıt ve Yardım sekmeleridir.
•Geçişler sekmesinde Önizleme, Bu Slayda Geçiş ve Zamanlama grupları
bulunmaktadır. Bu gruplardaki komutlar yardımıyla slaytlara geçiş efekti
eklenebilir ve bu efektlerin nasıl görüneceği önizlenebilir. Ayrıca Zamanlama
grubundaki komutlar kullanılarak slaydı ilerletme seçenekleri düzenlenebilir.
•Animasyonlar sekmesi Önizleme, Animasyon, Gelişmiş Animasyon ve
Zamanlama gruplarından oluşmaktadır. Bu sekmede slaytlarda yer alan
nesnelere animasyon efekti uygulanabileceği gibi hangi sesin kullanılacağı,
hangi hızla geçiş yapılacağı, slaydın nasıl ilerletileceği vb. ayarların yapılması
mümkündür. PowerPoint sunularına görsellik katan en önemli komut grupları
bu sekmede yer almaktadır.
•Slayt gösterisi sekmesi Slayt Gösterisini Başlat, Ayarla ve Monitörler
gruplarından oluşmaktadır. Bu sekmede yeni slayt eklemeyi, ses kaydetmeyi,
monitördeki çözünürlük ayarlarını ve bir önceki sunumda yapılan slayt geçiş
sürelerini kaydederek diğer slaytlardaki geçişleri de aynı hızla yapmayı
sağlayan ayarlar bulunmaktadır.
•Resim biçimi bağlamsal sekmesi herhangi bir resmin seçilmesi ile aktif hale
gelir. Bu sekmede Ayarla, Resim Stilleri, Erişilebilirlik, Yerleştir ve Boyut
grupları bulunmaktadır. Ayarla grubunda resimlerin renk ve görünüm yapıları
organize edilebilir. Stiller grubu, resimlerin çeşitli çerçeve yapıları ve efektler
yardımıyla görselleştirilmelerine, yerleştir grubu ise resmin sayfada
konumlandırılmasına olanak tanır. Boyut grubundaki komutlar yardımıyla da
slaytta yer alan resimlerin boyutları belirlenir ve resim üzerinde kırpma işlemi
gerçekleştirilir. Resim nesnesi gibi SmartArt, şekil, grafik ve tablo gibi nesneleri
de biçimlendirmek üzere bağlamsal sekmeler yer almaktadır. Bu sekmeler ilgili
nesne seçildiğinde aktif hale gelir.

1. Microsoft Office PowerPoint 2021 programının varsayılan dosya uzantısı
a. pptx
b. docx
c. ppt
d. xlsx
e. doc
2. PowerPoint programında sunu kaydedilirken “ppsx” uzantısı seçilirse sunu

hangi görünümde kaydedilir?
a. PowerPoint Sunusu
b. PowerPoint Gösterisi
c. PowerPoint Eklentisi
d. PowerPoint Şablonu
e. PowerPoint XML Sunusu
3. PowerPoint sunularının eski sürüm office programlarında çalışabilmesi için

aşağıdaki kayıt türlerinden hangisi seçilmelidir?
a. PowerPoint şablonu
b. PowerPoint XML Sunusu
c. PowerPoint 97-2003 sunusu
d. PowerPoint 97-2003 gösterisi
e. PowerPoint gösterisi
4. Sunulara yeni slayt eklemek için aşağıdaki adımlardan hangisi izlenir?

a. Ekle  Yeni Slayt
b. Tasarım  Yeni Slayt
c. Giriş  Yeni Slayt
d. Slayt Gösterisi  Yeni Slayt
e. Görünüm  Yeni Slayt
5. Slayt gösterisi esnasında nesnelere hareket kazandırmak için kullanılan

seçenekler hangi sekmede yer almaktadır?
a. Ekle
b. Gözden geçir
c. Görünüm
d. Giriş
e. Animasyonlar

6. Aşağıdakilerden hangisi sunuya eklenen nesneleri düzenleyebilmek için açılan

bağlamsal sekmelerdendir?
a. Resim biçimi
b. Tasarım
c. Slayt gösterisi
d. Görünüm
e. Ekle
7. Slayt gösterisi sırasında aşağıdakilerden hangisi sadece sunucuya gösterilir?

a. Slayt paneli
b. Not paneli
c. Başlık alanı
d. Alt başlık alanı
e. Metin alanı
8. Sunu içerisinde yer alan bir slaydın, sadece sunum esnasında

görüntülenmesini engelleyen komut aşağıdakilerden hangisidir?
a. Yeni slayt
b. Slayt çoğalt
c. Slayt gizle
d. Slayt sil
e. Slayt kes
9. PowerPoint programında sunulara ilişkin aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

a. Sunuya ekran görüntüsü eklenebilir.
b. Sunu ofis teması olarak kaydedilebilir.
c. Nesnelere efekt uygulanabilir.
d. Sunu video olarak dışarı aktarılamaz.
e. Slayttaki metinler başka dillere çevrilebilir.
10. PowerPoint programında sunu içerisindeki metinleri başka dillere çevirmek

için kullanılan komut aşağıdakilerden hangisinde yer alır?
a. Tasarım
b. Geçişler
c. Görünüm
d. Kayıt
e. Gözden Geçir
Cevap Anahtarı
1.a, 2.b, 3.c, 4.d, 5.e, 6.a, 7.b, 8.c, 9.d, 10.e

CEVAP ANAHTARI
no: nosu:
1 A
2 B
3 C
4 D
5 E
6 A
7 B
8 C
9 D
10 E

Microsoft (2022), “PowerPoint yardımı ve öğrenimi”. Erişim Tarihi: 23.11.2022,
https://support.microsoft.com/tr-tr/powerpoint
Vikipedi (2022), “Koala”. Erişim Tarihi: 17.10.2022,

https://tr.wikipedia.org/wiki/Koala

UZUN ÖZET
GİRİŞ
Teknolojinin gün geçtikçe gelişmesi, var olan bilginin aktarımında aynı anda birden
çok duyu organına hitap etme imkânı sunmuş, böylece bilginin hedef kitleye
aktarılması ve anlaşılır olması çok daha kolaylaşmıştır. Bilgi aktarımında kullanılan
en önemli yöntemlerden biri de sunum tekniğidir.
Bir konu hakkında sunum yapılırken kullanılan görseller, bilginin anlaşılması
açısından büyük önem taşımaktadır. Çeşitli şekiller, resimler, grafikler, sesler veya
animasyonlar ile desteklenen bir sunuda aktarılmak istenen bilgi daha dikkat çekici
ve akılda kalıcı olur. Bu şekilde görsel nesneler ve çeşitli animasyonlar kullanılarak
hazırlanan sunular bilgi aktarımında verimi artırır.
Çeşitli firmalar tarafından üretilen ücretli ve ücretsiz kullanıma sunulan farklı
sunum programları bulunmaktadır. Ayrıca sunum programları masaüstü, mobil ve
bulut tabanlı olmak üzere hizmet etmektedir. Sunum programları genellikle bir
paket halinde üretilir. Bu paket içerisinde sunu hazırlama programının yanı sıra
hesap tabloları, kelime işlemciler, form oluşturma, çizim yapmaya olanak tanıyan
programlar da bulunur.
PowerPoint Program Penceresi
PowerPoint programı çalıştırıldığında görüntülenen pencereye çalışma ortamı
denir. Sunu hazırlanırken bu ara yüz yardımıyla veriler düzenlenir ve sunuma hazır
hale getirilir. PowerPoint programında hazırlanan belgeler standart olarak “pptx”
uzantısında kaydedilir, fakat kullanıcı isteğine göre belgeyi farklı formatlarda da
kaydedebilir. Bir sunum bir veya birden çok slayttan oluşabilir.
Şerit Yapısı
Office 2007 sürümüyle ortaya çıkan şerit yapısı PowerPoint program penceresinin
üst bölümünde bulunmaktadır. Bu yapı sekmeler halinde tasarlanmış ve birbirine
sunulmuştur. PowerPoint programında 10 tane sekme vardır. Bunlar; Giriş, Ekle,
Tasarım, Geçişler, Animasyonlar, Slayt Gösterisi, Gözden Geçir, Görünüm, Kayıt ve
Yardım sekmeleridir. Bu sekmelerin dışında biçimlendirilecek nesneye yönelik
düzenleme araçlarını barındıran bağlamsal sekmeler de oluşmaktadır. Yani bazı
sekmeler yalnızca onlara gereksinim olduğunda görüntülenir. Örneğin belge
içerisinde bir resim seçildiğinde resim biçimi bağlamsal sekmesi, bir şekil
seçildiğinde ise şekil biçimi bağlamsal sekmesi belirir.
Giriş sekmesi
Belgede yer alan metinler için biçimlendirme işlemlerini sağlayan komutları içerir.
Kullanıcıların sıklıkla başvurduğu gruplar ve komutlar bu sekmede yer alır. Bu
gruplar Pano, Slaytlar, Yazı Tipi, Paragraf, Çizim ve Düzenleme şeklindedir. Giriş
sekmesinde yer alan bileşenler yardımıyla oluşturulan metnin biçim özellikleri
değiştirilebilir. Kopyala, yapıştır, hizalama gibi birçok işlem gerçekleştirilebilir.
Ayrıca Çizim grubundan kolayca şekil eklenebilir ve hızlı stiller uygulanabilir.
Ekle sekmesi
Ekle sekmesi belgeye çeşitli görsel bileşenleri dahil etmeye yarayan komutları
barındırır. Ekle sekmesinde Slaytlar, Tablolar, Çizimler, Eklentiler, Bağlantılar,
Açıklamalar, Metin gibi gruplar yer almaktadır. Bu gruplarda yer alan komutlar
yardımıyla belgeye tablo, resim, şekil, grafik, metin kutusu gibi birçok bileşen

eklenebilir. Ayrıca üstbilgi ve altbilgi seçeneği ile tüm sayfalarda görüntülenecek

metin ve görsel organize edilebilir.
Tasarım sekmesi
Tasarım sekmesi slaytların genel yapısına ilişkin çeşitli temaları, renkleri, yazı tipi
vb. araçları içeren ayarların yapılmasını sağlar. Ayrıca bu sekmede yer alan
komutlar yardımıyla slayt boyutu belirlenebilir ve arka plan biçimlendirilebilir.
Tasarım sekmesinde Temalar, Çeşitlemeler ve Özelleştir grupları yer almaktadır.
Geçişler sekmesi
Geçişler sekmesinde Önizleme, Bu Slayda Geçiş ve Zamanlama grupları
bulunmaktadır. Bu gruplardaki komutlar yardımıyla slaytlara geçiş efekti
eklenebilir ve bu efektlerin nasıl görüneceği önizlenebilir. Ayrıca Zamanlama
grubundaki komutlar kullanılarak slaydı ilerletme seçenekleri düzenlenebilir.
Animasyonlar sekmesi
Animasyonlar sekmesi Önizleme, Animasyon, Gelişmiş Animasyon ve Zamanlama
gruplarından oluşmaktadır. Bu sekmede slaytlarda yer alan nesnelere animasyon
efekti uygulanabileceği gibi hangi sesin kullanılacağı, hangi hızla geçiş yapılacağı,
slaydın nasıl ilerletileceği vb. ayarların yapılması mümkündür. PowerPoint
sunularına görsellik katan en önemli komut grupları bu sekmede yer almaktadır.
Slayt gösterisi sekmesi
Slayt gösterisi sekmesi Slayt Gösterisini Başlat, Ayarla ve Monitörler gruplarından
oluşmaktadır. Bu sekmede yeni slayt eklemeyi, ses kaydetmeyi, monitördeki
çözünürlük ayarlarını ve bir önceki sunumda yapılan slayt geçiş sürelerini
kaydederek diğer slaytlardaki geçişleri de aynı hızla yapmayı sağlayan ayarlar
bulunmaktadır.
etme gibi birçok özelliği barındırır. Bu sekmede Yazım Denetleme, Erişilebilirlik,
Görüşler, Dil, Açıklamalar, Karşılaştır ve Mürekkep grupları yer almaktadır. Bu
gruplarda bulunan komutlar yardımıyla sunu içerisine açıklamalar eklenebilir,
eklenen açıklamalar takip edilebilir veya dilbilgisi denetimi yapılabilir. Benzer
şekilde belge üzerinde yapılan değişiklikler izlenerek düzeltmeler takip edilebilir.
Ayrıca PowerPoint programında sunu içerisindeki metinler çevir ve dil gibi bazı
özellikler kullanılarak başka dillere çevrilebilir ya da farklı dillerde denetimi
yaptırılabilir. Dil seçeneği yardımıyla metin denetleme dili değiştirilebilir. Çevir
seçeneği aracılığıyla da seçilen metin başka dillere çevrilebilir.
Görünüm sekmesi
Görünüm sekmesi PowerPoint program penceresinin ve bu pencere içerisinde yer
alan diğer alanların görünüm ayarlarını düzenlemeyi sağlayan komutları barındırır.
Görünüm sekmesi Sunu Görünümleri, Asıl Görünümler, Göster, Yakınlaştır,
Renkli/Gri Tonlamalı, Pencere ve Makrolar gruplarından oluşmaktadır. Ayrıca
görünüm sekmesindeki komutlar asıl slayt, asıl notlar, slayt sıralayıcı gibi temel
ayarlamaların yapılmasına imkân verir. Bu sekmeden cetvel, kılavuz çizgileri vb.
aktif veya pasif duruma getirilebilir. Sunu görünümleri grubundan sununun ekran
görüntüsünün nasıl olacağı ve slaydın başlatılması sağlanır. Göster grubundan
cetvel ve kılavuz çizgileri eklenir ya da kaldırılır. Yakınlaştır grubundan slayt
düzenleme alanının boyutu ayarlanır. Renkli/Gri Tonlamalı grubunda tasarımın
renkleri siyah-beyaz ya da renkli yapılabilir. Pencere grubunda ise çalışma ekranı
tüm ekrana yerleştirilebilir, basamaklandırılabilir ve aynı çalışma penceresinden
oluşturulabilir.
Kayıt sekmesi

Kayıt sekmesi Kaydet, İçerik ve Medyayı Otomatik Yürüt gruplarından

oluşmaktadır. Bu sekmede yer alan komutlar sayesinde slayt gösterisi
kaydedilebilir, sunuya ekran görüntüsü eklenebilir veya ekran kaydı alınabilir.
Benzer şekilde buradaki komutlar kullanılarak sunu slayt gösterisi olarak
kaydedilebilir veya video formatında dışarı aktarılabilir.
Resim biçimi bağlamsal sekmesi
Resim biçimi bağlamsal sekmesi herhangi bir resmin seçilmesi ile aktif hale gelir.
Bu sekmede Ayarla, Resim Stilleri, Erişilebilirlik, Yerleştir ve Boyut grupları
bulunmaktadır. Ayarla grubunda resimlerin renk ve görünüm yapıları organize
edilebilir. Stiller grubu, resimlerin çeşitli çerçeve yapıları ve efektler yardımıyla
görselleştirilmelerine, yerleştir grubu ise resmin sayfada konumlandırılmasına
olanak tanır. Boyut grubundaki komutlar yardımıyla da slaytta yer alan resimlerin
boyutları belirlenir ve resim üzerinde kırpma işlemi gerçekleştirilir. Resim nesnesi
gibi SmartArt, şekil, grafik ve tablo gibi nesneleri de biçimlendirmek üzere
bağlamsal sekmeler yer almaktadır. Bu sekmeler ilgili nesne seçildiğinde aktif hale
gelir.
Yeni sunu oluşturmak
Yeni sunu oluşturmak için Dosya menüsünde bulunan Yeni seçeneği kullanılır.
Şablon veya temalardan herhangi birisi seçilerek yeni bir sunu oluşturulur.
Şablonlar ve Temalar yapısı çeşitli amaçlara yönelik organize edilmiş hazır yapıları
kullanmak için çeşitli alternatifler sunmaktadır. Bu hazır yapılar daha hızlı ve
organize sunular oluşturmada faydalıdır. Ayrıca Boş Sunu seçeneği kullanılarak
tasarım herhangi bir şablondan bağımsız bir şekilde tamamen kullanıcı tarafından
yapılabilir.
Kaydetme seçenekleri
Hazırlanan sunuları ve sunu üzerinde yapılan değişiklikleri saklamak için dosyanın
kaydedilmesi gerekir. Kayıt işlemi sırasında sunuya bir isim verilmeli ve sununun
kaydedileceği konum belirlenmelidir.
Yeni bir sunu kaydedilirken Farklı Kaydet penceresi görüntülenir. Bu pencere
yardımı ile sunu istenilen isimle istenilen depolama alanına kaydedilir. Sunu
dosyalarının uzantısı “pptx”tir. Bunun yanı sıra Farklı Kaydet penceresindeki kayıt
türü alanı ile sunu birçok farklı formatta (pdf, xps, rtf, gif, jpeg vb.) kaydedilebilir.
Ayrıca sunu kaydedilirken kayıt türü PowerPoint Gösterisi (ppsx) seçilirse sunu
slayt gösterisi görünümünde kaydedilir.
Sunuya yeni slayt eklemek
Sunular, bir veya birden çok slayttan oluşmaktadır. Sunum hazırlama aşamasında
sunum içeriğine göre yeni slayt eklemek gerekebilir. Slayt eklemede herhangi bir
sınır yoktur, sunuya istenildiği kadar slayt eklenebilir. Eklenen slaytlar seçili olan
slayttan sonraki alana eklenir. Bu durum yeni bir slayt eklemek için konum
belirleme olanağı sunmaktadır. Sunuya yeni bir slayt eklemenin birkaç yolu vardır.
Bunların en kolay ve en çok kullanılanı bir slayt seçiliyken Enter tuşuna basmaktır.
Ayrıca Giriş sekmesindeki Slaytlar grubun dan veya slayt simgeleri bölümünde
bulunan herhangi bir slaydın sağ tuş menüsünden de sunuya yeni bir slayt
eklenebilir.
Slaydın arka plan rengini değiştirmek
Slaytların görsel olarak organize edilmesinde kullanılan biçimlendirme
işlemlerinden biri de arka plan rengidir. Slaytların arka plan olarak adlandırılan
zemin biçimleri istenilen renk veya tasarıma uygun olarak organize edilebilir.
Slaytların arka plan rengini değiştirmek için Tasarım sekmesinde bulunan
Özelleştir grubundaki Arka Planı Biçimlendir seçeneği kullanılır ve görüntülenen
Arka Plan Biçimlendir panelinden istenilen renk seçimi yapılabilir.

DENEME TESTİ
1. Aşağıdakilerden hangisi sunu yazılımları arasında yer almaz?
a) Pages
b) PowerPoint
c) Keynote
d) Prezi
e) Visme
2. PowerPoint programında yapılan son işlemi geri almak için kullanılan

a) CTRL+C
b) CTRL+Z
c) CTRL+S
d) CTRL+D
e) CTRL+K
3. PowerPoint programında etkin alan üzerindeki tutucular arasında

gezinmeyi sağlayan kısayol tuş bileşeni aşağıdakilerden hangisidir?
a) F10+ALT
b) F10+ALT GR
c) F10+TAB
d) F10+CTRL
e) F10+SHIFT
4. PowerPoint programında şerit üzerinde sekmelere erişim tuşlarını

görüntüleyen kısayol tuşu aşağıdakilerden hangisidir?
a) CTRL
b) SHIFT
c) ALT GR
d) ALT
e) BACKSPACE
5. PowerPoint programında metinlerin başka dillerde denetlenmesi işlevini

gören dil komutu aşağıdaki sekmelerin hangisinde yer alır?
a) Giriş
b) Başvurular
c) Tasarım
d) Görünüm
e) Gözden geçir

6. PowerPoint programında bir metni italik yazmak için kullanılan kısayol tuş
a) CTRL+T
b) CTRL+Y
c) ALT+Y
d) ALT+T
e) CTRL+P
7. PowerPoint programında bir metni altı çizili hale getirmek için kullanılan
a) CTRL+SHIFT+Z
b) CTRL+SHIFT+A
c) ALT+SHIFT+Z
d) ALT+SHIFT+A
e) ALT+CTRL+Z
8. PowerPoint programında bir metnin sağa hizalı şekilde yazılmasını

sağlayan kısayol tuş bileşeni aşağıdakilerden hangisidir?
a) CTRL+G
b) CTRL+L
c) CTRL+R
d) CTRL+D
e) CTRL+H
9. PowerPoint programında kopyalanan bir metnin veya nesnenin

yapıştırılması için kullanılan kısayol tuş bileşeni aşağıdakilerden hangisidir?
a) CTRL+K
b) CTRL+P
c) CTRL+T
d) CTRL+V
e) CTRL+C
10. Aşağıdakilerden hangisi sunuya eklenen nesneleri düzenleyebilmek için

açılan bağlamsal sekmelerdendir?
a) Ekle
b) Tasarım
c) Slayt gösterisi
d) Görünüm
e) Şekil biçimi
Cevap Anahtarı
1.a, 2.b, 3.c, 4.d, 5.e, 6.a, 7.b, 8.c, 9.d, 10.e

CEVAP ANAHTARI
no: nosu:
1 A
2 B
3 C
4 D
5 E
6 A
7 B
8 C
9 D
10 E

SUNU YAZILIMLARI-II
• Metin Kutusu
TEMEL BİLGİ
İÇİNDEKİLER
• WordArt
• Şekiller
• Resimler
TEKNOLOJİLERİ-II
• Fotoğraf Albümü Öğr. Gör. Dr. Orhan
• Grafikler
• Tablolar
ÇELİKER
• Ses ve Video Ekleme
• Nesne Ekleme

EDEFLER
• Metin kutusu, WordArt gibi

basit bileşenleri ekleyebilecek,
• Resimleri sunuya ekleyip
özelliklerini ayarlayabilecek,
• Tablo ve grafik oluşturabilecek,
• Sunulara ses ve video
ekleyebileceksiniz.
ÜNİTE
2
Sunu Yazılımları-II
GİRİŞ
Sunu içeriğinin, dinleyicilere daha verimli aktarılması sununun görselliğiyle
ilişkilidir. Buna bağlı olarak sunumları daha etkili ve çekici kılmak, verilen mesajı
desteklemek amacıyla metinlerin yanı sıra diğer ögelerden de yararlanılır. Hatta
bazen metin ile birkaç sayfada sunulan içerikler resim, şekil vb. nesneler
yardımıyla tek sayfada kolaylıkla sunulabilir. Resim, video, şekil gibi nesneler
sunudaki verilerin zihinde canlandırılmasını sağlar ve bilgi aktarımını kolaylaştırır.
Aynı şekilde grafik ve tablolar verileri gruplayarak sunuyu daha estetik ve anlaşılır
bir şekilde sunmak için kullanılan nesnelerdir.
Bir önceki bölümde PowerPoint programı tanıtılmış; şerit yapısı, sekmeler,
slayt düzenleri ve temel sunu işlemlerine yer verilmişti. Bu bölümde ise sunuya
görsellik katan resim, grafik, tablo ve şekil gibi nesnelere yer verilecek ve bu
nesnelerin sunu içerisinde nasıl biçimlendirileceği konularına değinilecektir.
Metin Kutusu
Slaytlar üzerindeki yazılar, metin kutusu adı verilen bloklar hâlinde eklenir.
Bir slayda metin kutusu eklemek için Ekle sekmesinde bulunan Metin grubundaki
Metin Kutusu aracı kullanılır (Şekil 1.1). Bu araç seçildikten sonra fare sol tuşu
basılı hâlde sürüklenerek istenilen boyutta metin kutusu oluşturulur.
Metin kutusu aracı
kullanılarak öne çıkması Metin kutusu sağ tuş menüsünde, metni düzenlemeye yönelik birçok
istenilen ifadeler bileşen bulunmaktadır. Bu bileşenler kullanılarak metnin boyutu, biçimlendirmesi,
vurgulanabilir. yazı üzerindeki işlemler ve birçok özellik organize edilebilir.
PowerPoint programında metin kutuları genellikle şekil ve resim gibi görsel
nesnelerin üzerine metin eklemek için kullanılır. Bu sayede öne çıkması istenilen
ifadeler vurgulanabilir, metinler istenilen konuma yerleştirilebilir. Metin
kutularının bir başka kullanım alanları da başlıklardır.
Şekil 2.1. Metin Kutusu

WordArt
WordArt, metinlerin üzerinde dekoratif efektler oluşturmak için kullanılan
bir metin stili galerisidir. WordArt’tan yararlanarak oldukça güzel görsel içerikler
oluşturulabilir. Slaytlara WordArt ifadeleri eklemek için Ekle sekmesinde bulunan
Metin grubundaki WordArt seçeneği kullanılır. Bu seçenek ile çeşitli WordArt
stilleri görüntülenir (Şekil 2.2). Bu stillerden herhangi biri seçilerek metinlere
uygulanabilir ve istenilen şekilde organize edilebilir. Metni Buraya Yazın kısmına
metin girişi yapılarak istenilen ifade WordArt formatına çevrilebilir.
Şekil 2.2. WordArt Örnekleri
Şekiller
Sunuda görselliği artırmak ve konuyu daha anlaşılır kılmak için slaytlara
çizimler eklemek mümkündür. Çeşitli çizimler, oklar, şekiller vb. birçok bileşen Ekle
sekmesinde bulunan Çizim grubundaki ekiller menüsü yardımıyla seçili slayda
eklenebilir (Şekil 2.3). Herhangi bir şekil seçildikten sonra fare işaretçisi “+” işareti
Şekiller, sunuda
görselliği artırmak ve şeklini alır ve şekil farenin sol tuşu yardımı ile çizilir. İstenirse çizilen bir şekil
konuyu daha anlaşılır boyutlandırılabilir veya yön değişimi yapılabilir. Bu işlemler için şekli sınırlayan
kılmak için slaytlara kenarlardaki yuvarlak kutucuklardan faydalanılır. Bu kutucuklardan tutularak
eklenir. yeniden boyutlandırma işlemi yapılabilir.
Şekil 2.3. Ekle Sekmesi – Şekil

Sunuya eklenen bir şekil seçili hâldeyken ekil Biçimi bağlamsal sekmesi
görüntülenir (Şekil 2.4). Bu sekmeden şekillere yönelik stil, konum veya boyut gibi
birçok ayarlama yapılabilir.
Şekil 2.4. Şekil Biçimi Bağlamsal Sekmesi
Bu ayarlamaların yanı sıra şekil sağ tuş menüsünden erişilen ekil

Biçimlendir panelinden de şekillere yönelik birçok özellik düzenlenebilir (Şekil 2.5).
Bu pencereden şekle ait dolgu, çizgi rengi, çizgi stili, gölge, yansıma, parlaklık,
boyut, konum veya efekt gibi özellikler düzenlenebilir.
Şekil Biçimlendir panelinde ekil Seçenekleri ve Metin Seçenekleri olmak
üzere iki sekme bulunmaktadır. Şekil seçenekleri sekmesinde bulunan komutlar
yardımıyla şekillere yönelik renk, dolgu, gölge, yansıma, parlama, yumuşak kenar,
boyut ve konum gibi özellikler ayarlanabilir. Metin seçenekleri sekmesindeki
komutlar ise şekillerin üzerinde bulanan metinlere yönelik renk, dolgu, gölge veya
hizalama ayarlamalara imkân tanır.
Şekil 2.5’te Şekil Biçimlendir paneli ve bazı şekillerin örnek gösterimleri
verilmiştir.
Şekil 2.5. Şekil Biçimlendir Paneli ve Şekil Örnekleri

Resimler
Sunu içeriğinin, şekil ve metinlerin yanı sıra resimlerle desteklenmesi hem
görselliği hem de aktarılacak bilginin akılda kalıcılığını artırır. Ayrıca metinlerde
vurgulanmak istenen anahtar kelimeler resimlerle ilişkilendirilerek sunumun daha
etkili olması sağlanabilir.
Metinlerde Slayda resim eklemenin birçok yolu vardır. Bunlardan biri Ekle sekmesinde
vurgulanmak istenen bulunan Resimler grubundaki Resim aracının kullanılmasıdır (Şekil 2.6).
anahtar kelimeler
resimlerle
ilişkilendirilerek
sunumun daha etkili
olması sağlanabilir.
Şekil 2.6. Ekle – Resim
Resim komutu kullanıldığında PowerPoint programı bunun için Bu Cihaz,
Hazır Resimler ve Çevrimiçi Resimler olmak üzere üç farklı seçenek sunar. Bu Cihaz
oradan istenilen resim seçilir. Hazır Resimler (Şekil 2.7) veya Çevrimiçi Resimler
Şekil 2.7. Hazır Resimler Penceresi

Sunuya resim eklemenin başka bir yolu da sürükle-bırak yöntemidir. Bunun
için eklenmek istenen resim farenin sol tuşu basılı tutularak sürüklenir ve slaydın
üzerine bırakılır. Ayrıca sunuda bulunan herhangi bir resim seçildiği zaman Resim
Biçimi bağlamsal sekmesi görüntülenmektedir (Şekil 2.8).

Resim biçimi bağlamsal sekmesindeki araçlar yardımıyla eklenen resimler

üzerinde renk, konum, hizalama, kırpma, boyut gibi birçok özellik düzenlenebilir.
Bu sekmede bulunan komutlar tıpkı diğer sekmelerde olduğu gibi işlevlerine göre
gruplandırılmıştır. Bu gruplar Ayarla, Resim Stilleri, Erişilebilirlik, Yerleştir ve Boyut
şeklindedir.
Ayarla Grubu: Resmin netliği, renk tonu, renk doygunluğu, saydamlığı gibi
görselliğe hitap eden unsurlarının yer aldığı düzenleme bölümüdür (Şekil 2.9).
Parlaklık, karşıtlık resmin orijinal boyutuna getirilmesi ve daha birçok benzer
özellik de bu gruptan ayarlanabilir.
Şekil 2.9. Ayarla Grubu

Resim Stilleri Grubu: Bu bölümde resmin kenar boşlukları, arka dolgu rengi,
çerçeve şekli gibi ögeler yer almaktadır (Şekil 2.10). Ayrıca Resim Efektleri
düğmesiyle açılan menüden resme ait gölge, yansıma, parlama gibi ayarlamalar da
bu gruptan yapılır.
Şekil 2.10. Resim Stilleri Grubu

Yerleştir Grubu: Bu grupta bulunan komutlar yardımıyla resmin slayt
içerisindeki konumlandırması yapılır. Resmin döndürülmesi ve hizalanmasına
yönelik komutlar da bu grupta yer alır (Şekil 2.11).
Şekil 2.11. Yerleştir Grubu

Boyut Grubu: Bu grubun en önemli bileşeni Kırp aracıdır. Bu araç ile
istenmeyen parçalar kaldırılabilir. Kırp aracı ile erişilen ekle Göre Kırp seçeneği ise
resmin dikdörtgen, akış çizelgesi, blok oklar veya temel şekillere göre kırpılmasını
sağlar. Ayrıca resmin en ve boy değerleri bu grupta bulunan seçenekler yardımı ile
yeniden boyutlandırılabilir (Şekil 2.12).
Şekil 2.12. Boyut Grubu

Resim özelliklerini düzenlemenin bir başka yolu da resim sağ tuş

menüsünden erişilen Resim Biçimlendir panelini kullanmaktır (Şekil 2.13). Resim
biçimlendir penceresinden resme ait; dolgu, çizgi rengi, çizgi stili, gölge, yansıma,
efekt, renk, karşıtlık, bulanıklık, boyut ve konum gibi birçok özellik düzenlenebilir.
Resim biçimlendir Bu pencereden yapılan değişikliklerin etkisi resim üzerine hemen uygulandığından
penceresinden resme Resim Biçimlendir paneli oldukça kullanışlıdır.
ait; dolgu, çizgi rengi,
çizgi stili, gölge,
yansıma, efekt, renk,
karşıtlık, bulanıklık,
boyut ve konum gibi
birçok özellik
düzenlenebilir.
Şekil 2.13. Resim Biçimlendir Paneli

Resmin renk ayarlarını düzenleme
Sunuda renk uyumu olması açısından resimlerin renk ayarlarını değiştirmek
gerekebilir. Bu işlem için Resim Biçimi bağlamsal sekmesinde bulunan Ayarla
grubundaki seçenekler kullanılır. Bu grupta bulunan Renk bileşeni ile resmin rengi
istenilen şekilde ayarlanabilir.
Renk düğmesi, içerisinde birçok alternatif içeren kategorilere ayrılmış bir
ayar listesi barındırmaktadır. Renk doygunluğu, renk tonu ve yeniden
renklendirme kategorileri altında birçok seçenek bulunmaktadır. Bu listeden
herhangi bir araç seçilerek resme uygulanabilir. Ayrıca bu listedeki Saydam Rengi
Ayarla seçeneği ile seçili resimdeki herhangi bir renk saydamlaştırılabilir (Şekil
2.14).
Şekil 2.14. Renk Düğmesi Seçenekleri

Resimlere stil eklemek

PowerPoint programı, sunudaki bir resmi görselleştirmede oldukça kullanışlı
araçlara sahiptir. Bunlardan biri de Resim Stilleri aracıdır. Sunuda bulunan bir
resme stil eklemek için Resim Biçimi bağlamsal sekmesindeki Resim Stilleri
grubundan faydalanılır. Resim seçiliyken bu gruptaki herhangi bir stil tıklanarak
resme uygulanabilir.
Stil seçeneklerinde basit çerçeve, kenarları eğimli arka plan, metal çerçeve,
gölge dikdörtgeni, yansıtılmış yuvarlatılmış dikdörtgen vb. birçok stil bulunur.
Ayrıca resmi belli bir geometrik şekil içerisinde, metinlerle birlikte göstermek için
resimler SmartArt grafiğine dönüştürülebilir. Bu işlem için Resim Stilleri grubunda
bulunan Resim Düzeni açılır listesi kullanılır (Şekil 2.15). Bu listeden herhangi bir
bileşen seçilerek resim SmartArt grafiğine dönüştürülebilir. Böylece resim daha
kolay düzenlenebilir ve resme görsel metinler eklenebilir.
Şekil 2.15. Resim Düzeni Seçenekleri
Fotoğraf Albümü Oluşturma

PowerPoint, kişisel veya iş fotoğraflarını görüntülemek için fotoğraf albümü
oluşturmaya olanak tanır. Fotoğraf albümünde bulunan resimler üzerinde resim
yazısı, sıra, düzen, çerçeve vb. ayarlamalar yapılabilir. Fotoğraf albümünün
PowerPoint, kişisel veya görünümünü özelleştirmek için farklı temalar uygulanabilir. Fotoğraf albümü
iş fotoğraflarını oluşturmak için Ekle sekmesinde bulunan Fotoğraf Albümü seçeneği kullanılır
görüntülemek için (Şekil 2.16).
fotoğraf albümü
oluşturmaya olanak
tanır.
Şekil 2.16. Ekle – Fotoğraf Albümü

Böylece Fotoğraf Albümü penceresi görüntülenir (Şekil 2.17). Fotoğraf

albümü penceresinden albüme resim ekleme, sıralama, metin oluşturma gibi
işlemler yapılabilir.
Şekil 2.17. Fotoğraf Albümü Penceresi

Fotoğraf Albümü penceresinde bulunan Dosya/Disk düğmesi kullanılarak
Yeni Resim Ekle penceresi görüntülenir. Bu pencereden albüme eklenecek resim
veya resimler seçilerek Ekle düğmesi kullanılır (Şekil 2.18).
Şekil 2.18. Yeni Resim Ekle Penceresi
Seçilen resimler Fotoğraf Albümü penceresinde bulunan Albümdeki

Resimler alanında listelenir. Bu listede bulunan resim isimleri tıklanarak ön
izlemeleri görüntülenebilir. Sunuda resimlerin hangi sırada görüntüleneceği de bu
listeden belirlenir (Şekil 2.19).
Şekil 2.19. Albümdeki Resimler

Fotoğraf Albümü penceresinde dikkat edilecek hususlardan biri de Albüm

Düzeni’dir. Bu alandan albümdeki resimlerin düzeni, çerçeve şekli ve albüm teması
belirlenir. Tüm bu ayarlamalar yapıldıktan sonra luştur düğmesi kullanılarak
fotoğraf albümü sunuma hazır hâle getirilir (Şekil 2.19).
Grafikler
Grafikler, çeşitli verileri görselleştirerek daha anlaşılır kılar. Ayrıca verilerin
analizi ve organize edilmesi için oldukça kullanışlıdır. PowerPoint sunularına
kolaylıkla grafik eklenebilir.
Grafikler, çeşitli verileri Sunulara grafik eklemek için Ekle sekmesinde bulunan Çizimler grubundaki
görselleştirerek daha Grafik aracı kullanılır (Şekil 2.20). Bu aracın kullanımıyla Grafik Ekle penceresi
anlaşılır kılar. görüntülenir (Şekil 2.21).
Şekil 2.20. Ekle – Grafik
Grafik Ekle penceresinin sol bölümünde grafik türleri kategoriler hâlinde

listelenmektedir. Bu kategorili yapı sayesinde istenilen grafik türüne kolayca
erişilebilir.
Şekil 2.21. Grafik Ekle

Grafik türü belirlendiğinde seçilen grafiğe ait veri tablosu, otomatik olarak
Excel programı içerisinde açılır. Excel programında gerekli bilgi girişleri (kategori ve
seri değerleri) yapılır ve program kapatılır. Oluşturulan grafik Excel’deki değerlere
göre güncellenir (Şekil 2.22).
Grafik oluşturulduğunda seri ve kategori değerlerinin

girilmesi için otomatik olarak Excel programı açılır.
Şekil 2.22. Grafik Ekleme ve Grafik Değerlerinin Girilmesi

Diğer nesnelerde olduğu gibi sunuya grafik eklendiğinde grafikleri

düzenlemeye yönelik Grafik Tasarımı ve Biçim bağlamsal sekmeleri görüntülenir.
Bu sekmeler grafiğe ait tür, veri, stil, etiket gibi özelliklerin düzenlenmesinde
kullanılır.
Tasarım sekmesi grafiğe ait grafiğe eklenebilecek ögeleri, grafiğe özel
etiketleri, verileri, stilleri, gösterim biçimlerini, düzenleri ve türleri organize etmek
için kullanılır (Şekil 2.23).
Şekil 2.23. Grafik Tasarımı Bağlamsal Sekmesi
Biçim sekmesi ise grafiğe ait biçimsel seçimler, şekil stilleri, WordArt stilleri,
grafiğe ait yerleşimler ve grafik boyutlarının değiştirilmesine olanak tanır (Şekil
2.24).
Şekil 2.24. Biçim Bağlamsal Sekmesi
Grafik tasarımı ve biçim bağlamsal sekmelerinden birçok ayarlama

yapılabildiği gibi grafik sağ tuş menüsü kullanılarak da bazı özellikler ayarlanabilir.
Bu menüde yer alan seçenekler yardımıyla grafik türü değiştirilebilir, veri
etiketleri, veri serileri biçimlendirilebilir veya grafiğe ait veriler düzenlenebilir.
Ayrıca bu menüden Grafik Alanını Biçimlendir seçeneği yardımıyla grafiğe ait
gölge, parlama, yumuşak kenar gibi ayarlamalar yapılabilir (Şekil 2.25).
Şekil 2.25. Grafik Sağ Tuş Menüsü – Veri Serisini Biçimlendir Paneli

Smartart Grafiği
SmartArt grafikleri bilgileri görsel olarak organize etmek için kullanılır. Sunu
içeriğini resimlerle ilişkilendirerek çeşitli çizimler, listeler, diyagramlar yardımıyla
sunmada SmartArt grafiklerini kullanmak oldukça etkilidir. Sunulara SmartArt
Sunu içeriğini resimlerle grafiği eklemek için Ekle sekmesinde bulunan Çizimler grubundaki SmartArt
ilişkilendirerek çeşitli komutu kullanılır (Şekil 2.26).
çizimler, listeler,
diyagramlar yardımıyla
sunmada SmartArt
grafiklerini kullanmak
oldukça etkilidir.
Şekil 2.26. Ekle – SmartArt
SmartArt komutunun kullanımıyla SmartArt Grafiği Seçin penceresi

görüntülenir (Şekil 2.27). SmartArt Grafiği Seçin penceresinin sol bölümünde grafik
türlerine göre kategorilendirilmiş seçenekler bulunmaktadır. Pencerenin orta
bölümünde seçilen kategoriye ait diyagramlar bulunmaktadır. Pencerenin sağ
bölümünde ise seçilen diyagramın ön izlemesi görüntülenmektedir. Bu pencere
sunu içeriğine göre hangi SmartArt grafiğinin kullanılacağını seçmede oldukça
kullanışlıdır.
Şekil 2.27. SmartArt Grafiği Seçin Penceresi

Sunuya bir Smartart grafiği eklendiğinde bu nesneye özel olarak tıpkı

grafiklerde olduğu gibi SmartArt Tasarımı ve Biçim bağlamsal sekmeleri
görüntülenir.
SmartArt Tasarımı sekmesi grafiğe ait stilleri, gösterim biçimlerini, düzenleri
ve türleri organize etmek için kullanılır. Ayrıca grafik üzerinde yapılan değişiklikleri
sıfırlamak için kullanılan sıfırlama bileşenleri de bu sekmede yer alır (Şekil 2.28).
Şekil 2.28. SmartArt Tasarımı Bağlamsal Sekmesi
Biçim sekmesi ise grafiğe ait biçimsel düzenlemeleri, şekil stilleri, WordArt
stilleri, grafiğe ait yerleşimler ve grafik boyutlarının değiştirilmesine olanak tanıyan
komutları içerir (Şekil 2.29).
Şekil 2.29. Biçim Bağlamsal Sekmesi
SmartArt grafiğinin sol kısmında grafiğin kutucuklarına veri girişi yapılması

için Metninizi buraya yazın alanı görüntülenir. Bu alandan madde imleri hiyerarşik
bir şekilde kullanılarak veri girişi yapılır. Her bir madde imi bir kutucuğu gösterir.
Şekil 2.30’da SmartArt nesnesine yönelik örnekler verilmiştir.
Şekil 2.30. SmartArt Örnekleri

Tablolar
Tablolar, verileri düzenli bir biçimde sunmak için kullanılan yapılardır. Basit
bir isim listesinden gelir-gider cetveline kadar çok farklı içerikler için tablolar
kesişimleri ise hücre olarak adlandırılır. Tablo oluşturmak için Ekle sekmesinde
Tablolar, verileri düzenli
bir biçimde sunmak için bulunan Tablolar grubundaki Tablo düğmesi kullanılmalıdır (Şekil 2.31).
kullanılan yapılardır.
Şekil 2.31. Ekle – Tablo
Ekle sekmesindeki tablolar grubunda yer alan tablo düğmesi ile Tablo Ekle
menüsü görüntülenir. Tablo ekle menüsünde 10 sütun ve 8 satırdan oluşan
kutucuklu bir yapı görüntülenir. Bu kutucuklar fare
ile seçilerek istenilen satır ve sütun sayısında tablo
oluşturulur. Eğer tablodaki satır veya sütun sayısı
daha fazla olacaksa aynı listeden Tablo Ekle
seçeneği kullanılır ve Tablo Ekle penceresi
görüntülenir. Bu penceredeki satır ve sütun sayısı
alanları belirlendikten sonra tamam butonu Şekil 2.32. Tablo Ekle
tıklanarak tablo oluşturulur (Şekil 2.32).
Tablo açılır listesindeki Excel Elektronik Tablosu seçeneği ise sunuya bir
elektronik tablonun eklenmesini sağlar. Bu elektronik tablo üzerinde Excel
programı ile yapılan işlemler gerçekleştirilebilir.
Tablolar üzerinde birçok işlem yapılabilir. Tablonun seçilmesi ile
görüntülenen Tablo Tasarımı ve Düzen sekmelerindeki komutlar, tablonun tasarım
ve düzeninin değiştirilmesinde kullanılır.
Tablo tasarımı sekmesindeki araçlar yardımıyla tabloya hazır tablo stilleri
uygulanabilir ve kenarlık, gölgelendirme, renk vb. özellikler organize edilebilir
(Şekil 2.33).
Şekil 2.33. Tablo Tasarımı Bağlamsal Sekmesi
Düzen sekmesindeki araçlar yardımıyla da tablonun satır sütun sayıları

organize edilebilir, hücre bölme/birleştirme işlemleri yapılabilir. Benzer şekilde
hücre yüksekliği ve genişliğine yönelik boyutlandırma ayarları da bu sekmeden
düzenlenebilir (Şekil 2.34).
Şekil 2.34. Tablo Tasarımı Bağlamsal Sekmesi

Ses ve Video Ekleme

PowerPoint programı ile oluşturulan sunulara çeşitli medya bileşenleri
eklemek mümkündür. Ses ve video dosyaları sunulara, arka plan fon müziği, geçiş
efekt sesi veya sunu içeriği olarak eklenebilir. Ses veya video nesnelerini sunuya
Ses ve video dosyaları eklemek için Ekle sekmesinde bulunan Medya grubundaki araçlar kullanılır (Şekil
sunulara, arka plan fon 2.35).
müziği, geçiş efekt sesi
veya sunu içeriği olarak
eklenebilir.
Şekil 2.35. Ekle – Ses/Video
Bu komutlardan herhangi biri kullanıldığında eklenecek medya dosyasının

konumu seçilir ve ilgili medya sunuya eklenir.
Bir ses veya video eklendiğinde şeritte bu bileşenlere ait bağlamsal
sekmeler görüntülenir. Bu sekmeler ile sesin veya videonun ne zaman veya nasıl
başlatılacağı organize edilebilir. Örneğin ses aygıtı seçiliyken bağlamsal bir sekme
olan Kayıttan Yürüt sekmesinde bulunan Ses Seçenekleri grubundaki tomatik
olarak komutu kullanıldığında slayt gösterisi başlatıldığı anda ses otomatik olarak
yürütülmeye başlanır. Tıklatınca seçeneği kullanılırsa slayt üzerinde oluşan ses
aracı tıklanarak ses yürütme işlemi gerçekleştirilir (Şekil 2.36).
Şekil 2.36. Kayıttan Yürüt Bağlamsal Sekmesi
Nesne Ekleme
Slayta içeriği Word, Excel, Adobe vb. programların dosyalarıyla
zenginleştirilebilir. Bir başka ifadeyle sunu içerisinde bir dosya görüntülenebilir.
Sunuyu bu şekilde zenginleştirmek için Ekle sekmesinde bulunan Metin
grubundaki Nesne seçeneği kullanılır (Şekil 2.37).
Şekil 2.37. Ekle – Nesne
Bu adımla birlikte Nesne Ekle penceresi görüntülenir (Şekil 2.38). Açılan

pencereden istenilen formda bir bileşen seçilerek sunuya eklenir. Ayrıca eklenen
nesneyi çalıştıran programın ara yüzü PowerPoint çalışma ortamında görüntülenir.

Nesne Ekle penceresinde Dosyadan luştur sekmesi kullanılarak önceden

oluşturulmuş bir dosya sunuya nesne olarak eklenebilir (Şekil 2.38). Bu sekmede
bulunan Gözat düğmesi ile istenilen nesne slayda eklenebilir.
Şekil 2.38. Nesne Ekle Penceresi
• PowerPoint 2021 programında bir sunu oluşturunuz.

Bireysel Etkinlik
• Sunuya farklı slayt düzenlerinde 7 adet slayt ekleyiniz.

• Ekle sekmesini kullanarak her bir slayda tablo, resim, grafik, şekil,
smartart, nesne, simge ve wordart ögelerinden ekleyiniz
• Bu ögelere, metin kutusu kullanarak tanımlayıcı ifadeler ekleyiniz.
• Son olarak bir ses dosyası ekleyerek sesin tüm slayt gösterisi boyunca
otomatik olarak yürütülmesini sağlayınız.

•Sunu içeriğinin, dinleyicilere daha verimli aktarılması sununun görselliğiyle

ilişkilidir. Buna bağlı olarak sunumları daha etkili ve çekici kılmak, verilen
mesajı desteklemek amacıyla metinlerin yanı sıra diğer ögelerden de
yararlanılır. Hatta bazen metin ile birkaç sayfada sunulan içerikler resim, şekil
vb. nesneler yardımıyla tek sayfada kolaylıkla sunulabilir. Resim, video, şekil
gibi nesneler sunudaki verilerin zihinde canlandırılmasını sağlar ve bilgi
aktarımını kolaylaştırır. Aynı şekilde grafik ve tablolar verileri gruplayarak
Özet
sunuyu daha estetik ve anlaşılır bir şekilde sunmak için kullanılan nesnelerdir.
•Slaytlar üzerindeki yazılar, metin kutusu adı verilen bloklar hâlinde eklenir. Bir
slayda metin kutusu eklemek için Ekle sekmesinde bulunan Metin grubundaki
Metin Kutusu aracı kullanılır. Bu araç seçildikten sonra fare sol tuşu basılı hâlde
sürüklenerek istenilen boyutta metin kutusu oluşturulur.
•WordArt, metinlerin üzerinde dekoratif efektler oluşturmak için kullanılan bir
metin stili galerisidir. WordArt’tan yararlanarak oldukça güzel görsel içerikler
oluşturulabilir. Slaytlara WordArt ifadeleri eklemek için Ekle sekmesinde
bulunan Metin grubundaki WordArt seçeneği kullanılır.
•Sunuda görselliği artırmak ve konuyu daha anlaşılır kılmak için slaytlara
çizimler eklemek mümkündür. Çeşitli çizimler, oklar, şekiller vb. birçok bileşen
Ekle sekmesinde bulunan Çizim grubundaki Şekiller menüsü yardımıyla seçili
slayda eklenebilir.
•Sunu içeriğinin, şekil ve metinlerin yanı sıra resimlerle desteklenmesi hem
vurgulanmak istenen anahtar kelimeler resimlerle ilişkilendirilerek sunumun
daha etkili olması sağlanabilir.
•Slayda resim eklemenin birçok yolu vardır. Bunlardan biri Ekle sekmesinde
bulunan Resimler grubundaki Resim aracının kullanılmasıdır.
•Sunuya resim eklemenin başka bir yolu da sürükle-bırak yöntemidir. Bunun
için eklenmek istenen resim farenin sol tuşu basılı tutularak sürüklenir ve
slaydın üzerine bırakılır. Ayrıca sunuda bulunan herhangi bir resim seçildiği
zaman Resim Biçimi bağlamsal sekmesi görüntülenmektedir.
•PowerPoint, kişisel veya iş fotoğraflarını görüntülemek için fotoğraf albümü
oluşturmaya olanak tanır. Fotoğraf albümünde bulunan resimler üzerinde
resim yazısı, sıra, düzen, çerçeve vb. ayarlamalar yapılabilir. Fotoğraf
albümünün görünümünü özelleştirmek için farklı temalar uygulanabilir.
Fotoğraf albümü oluşturmak için Ekle sekmesinde bulunan Fotoğraf Albümü
seçeneği kullanılır.
•Grafikler, çeşitli verileri görselleştirerek daha anlaşılır kılar. Ayrıca verilerin
analizi ve organize edilmesi için oldukça kullanışlıdır. PowerPoint sunularına
kolaylıkla grafik eklenebilir.
•SmartArt grafikleri bilgileri görsel olarak organize etmek için kullanılır. Sunu
içeriğini resimlerle ilişkilendirerek çeşitli çizimler, listeler, diyagramlar
yardımıyla sunmada SmartArt grafiklerini kullanmak oldukça etkilidir. Sunulara
SmartArt grafiği eklemek için Ekle sekmesinde bulunan Çizimler grubundaki
SmartArt komutu kullanılır.
•Tablolar, verileri düzenli bir biçimde sunmak için kullanılan yapılardır. Basit bir
isim listesinden gelir-gider cetveline kadar çok farklı içerikler için tablolar
kesişimleri ise hücre olarak adlandırılır. Tablo oluşturmak için Ekle sekmesinde
bulunan Tablolar grubundaki Tablo düğmesi kullanılmalıdır.
•PowerPoint programı ile oluşturulan sunulara çeşitli medya bileşenleri
eklemek mümkündür. Ses ve video dosyaları sunulara, arka plan fon müziği,
geçiş efekt sesi veya sunu içeriği olarak eklenebilir. Ses veya video nesnelerini
sunuya eklemek için Ekle sekmesinde bulunan Medya grubundaki araçlar
kullanılır.

1. Resimlerin kenarlık, efekt, konum ve boyut gibi özelliklerinin ayarlanmasını
sağlayan komutlar hangi grupta yer almaktadır?
a. Ayarla
b. Resim Stillleri
c. Resim Araçları
d. Boyut
e. Yerleştir
2. PowerPoint programı grafik verileri için Microsoft Office paketinin hangi

programını kullanır?
a. Word
b. Excel
c. Publisher
d. Outlook
e. Access
3. Verileri otomatik olarak çizimler, listeler, diyagramlar yardımıyla görsel olarak

sunmak için kullanılan PowerPoint nesnesi aşağıdakilerden hangisidir?
a. Tablo
b. Şekil
c. SmartArt
d. Resim
e. Metin Kutusu
4. Metinlerin satır ve sütunlar halinde düzenli bir şekilde görüntülenmesini

sağlayan nesne aşağıdakilerden hangisidir?
a. Şekil
b. SmartArt
c. Grafik
d. Tablo
e. Metin Kutusu
5. Metinler üzerinde dekoratif efektler oluşturmak için kullanılan metin stili

galerisi aşağıdakilerden hangisidir?
a. Grafikler
b. Şekiller
c. SmartArt
d. Tablolar
e. WordArt

6. Bir okuldaki öğretmenlerin haftalık nöbet listesini hazırlamak için

kullanılabilecek en uygun nesne aşağıdakilerden hangisidir?
a. Tablo
b. Resim
c. Şekiller
d. Metin kutusu
e. Grafik
7. Sunuya “pdf” dosyalarını eklemek için aşağıdaki seçeneklerden hangisi

kullanılır?
a. Resim ekleme
b. Nesne ekleme
c. Dosya ekleme
d. Metin ekleme
e. Pdf ekleme
8. Slaytlara eklenen resimlerle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

a. Saydam renk belirlenebilir.
b. Renk doygunluğu ayarlanabilir.
c. Arka plan rengi ayarlanabilir.
d. Kırpma işlemi yapılabilir.
e. Renk tonu ayarlanabilir.
9. Resimlerin slayt içerisindeki konumunu ayarlamak için kullanılan komutlar

hangi grupta yer alır?
a. Ayarla
b. Resim Stilleri
c. Erişilebilirlik
d. Yerleştir
e. Boyut
10.Resimlere ait gölge, yansıma, parlama gibi ayarlamalar için kullanılan komutlar
a. Ayarla
b. Erişilebilirlik
c. Yerleştir
d. Boyut
e. Resim Stilleri
Cevap Anahtarı
1.a, 2.b, 3.c, 4.d, 5.e, 6.a, 7.b, 8.c, 9.d, 10.e

CEVAP ANAHTARI
no: nosu:
1 A
2 B
3 C
4 D
5 E
6 A
7 B
8 C
9 D
10 E


UZUN ÖZET
GİRİŞ
Sunu içeriğinin, dinleyicilere daha verimli aktarılması sununun görselliğiyle
ilişkilidir. Buna bağlı olarak sunumları daha etkili ve çekici kılmak, verilen mesajı
desteklemek amacıyla metinlerin yanı sıra diğer ögelerden de yararlanılır. Hatta
bazen metin ile birkaç sayfada sunulan içerikler resim, şekil vb. nesneler
yardımıyla tek sayfada kolaylıkla sunulabilir. Resim, video, şekil gibi nesneler
sunudaki verilerin zihinde canlandırılmasını sağlar ve bilgi aktarımını kolaylaştırır.
Aynı şekilde grafik ve tablolar verileri gruplayarak sunuyu daha estetik ve anlaşılır
bir şekilde sunmak için kullanılan nesnelerdir.
Metin Kutusu
Slaytlar üzerindeki yazılar, metin kutusu adı verilen bloklar hâlinde eklenir. Bir
slayda metin kutusu eklemek için Ekle sekmesinde bulunan Metin grubundaki
Metin Kutusu aracı kullanılır. Bu araç seçildikten sonra fare sol tuşu basılı hâlde
sürüklenerek istenilen boyutta metin kutusu oluşturulur.
Metin kutusu sağ tuş menüsünde, metni düzenlemeye yönelik birçok bileşen
bulunmaktadır. Bu bileşenler kullanılarak metnin boyutu, biçimlendirmesi, yazı
üzerindeki işlemler ve birçok özellik organize edilebilir.
WordArt
WordArt, metinlerin üzerinde dekoratif efektler oluşturmak için kullanılan bir
metin stili galerisidir. WordArt’tan yararlanarak oldukça güzel görsel içerikler
oluşturulabilir. Slaytlara WordArt ifadeleri eklemek için Ekle sekmesinde bulunan
Metin grubundaki WordArt seçeneği kullanılır. Bu seçenek ile çeşitli WordArt
stilleri görüntülenir. Bu stillerden herhangi biri seçilerek metinlere uygulanabilir ve
istenilen şekilde organize edilebilir. Metni Buraya Yazın kısmına metin girişi
yapılarak istenilen ifade WordArt formatına çevrilebilir.
Şekiller
Sunuda görselliği artırmak ve konuyu daha anlaşılır kılmak için slaytlara çizimler
eklemek mümkündür. Çeşitli çizimler, oklar, şekiller vb. birçok bileşen Ekle
sekmesinde bulunan Çizim grubundaki Şekiller menüsü yardımıyla seçili slayda
eklenebilir. Herhangi bir şekil seçildikten sonra fare işaretçisi “+” işareti şeklini alır
ve şekil farenin sol tuşu yardımı ile çizilir. İstenirse çizilen bir şekil
boyutlandırılabilir veya yön değişimi yapılabilir. Bu işlemler için şekli sınırlayan
kenarlardaki yuvarlak kutucuklardan faydalanılır. Bu kutucuklardan tutularak
yeniden boyutlandırma işlemi yapılabilir.
Sunuya eklenen bir şekil seçili hâldeyken Şekil Biçimi bağlamsal sekmesi
görüntülenir. Bu sekmeden şekillere yönelik stil, konum veya boyut gibi birçok
ayarlama yapılabilir.
Bu ayarlamaların yanı sıra şekil sağ tuş menüsünden erişilen Şekil Biçimlendir
panelinden de şekillere yönelik birçok özellik düzenlenebilir (Şekil 2.5). Bu
pencereden şekle ait dolgu, çizgi rengi, çizgi stili, gölge, yansıma, parlaklık, boyut,
konum veya efekt gibi özellikler düzenlenebilir.
Resimler
Sunu içeriğinin, şekil ve metinlerin yanı sıra resimlerle desteklenmesi hem
vurgulanmak istenen anahtar kelimeler resimlerle ilişkilendirilerek sunumun daha
etkili olması sağlanabilir.
Slayda resim eklemenin birçok yolu vardır. Bunlardan biri Ekle sekmesinde
bulunan Resimler grubundaki Resim aracının kullanılmasıdır (Şekil 2.6).

Resim komutu kullanıldığında PowerPoint programı bunun için Bu Cihaz, Hazır

Resimler ve Çevrimiçi Resimler olmak üzere üç farklı seçenek sunar. Bu Cihaz
oradan istenilen resim seçilir. Hazır Resimler (Şekil 2.7) veya Çevrimiçi Resimler
Sunuda bulunan herhangi bir resim seçildiği zaman Resim Biçimi bağlamsal
sekmesi görüntülenmektedir. Resim biçimi bağlamsal sekmesindeki araçlar
yardımıyla eklenen resimler üzerinde renk, konum, hizalama, kırpma, boyut gibi
birçok özellik düzenlenebilir. Bu sekmede bulunan komutlar tıpkı diğer sekmelerde
olduğu gibi işlevlerine göre gruplandırılmıştır. Bu gruplar Ayarla, Resim Stilleri,
Erişilebilirlik, Yerleştir ve Boyut şeklindedir.
Sunuda renk uyumu olması açısından resimlerin renk ayarlarını değiştirmek
gerekebilir. Bu işlem için Resim Biçimi bağlamsal sekmesinde bulunan Ayarla
grubundaki seçenekler kullanılır. Bu grupta bulunan Renk bileşeni ile resmin rengi
istenilen şekilde ayarlanabilir.
Renk düğmesi, içerisinde birçok alternatif içeren kategorilere ayrılmış bir ayar
listesi barındırmaktadır. Renk doygunluğu, renk tonu ve yeniden renklendirme
kategorileri altında birçok seçenek bulunmaktadır. Bu listeden herhangi bir araç
seçilerek resme uygulanabilir. Ayrıca bu listedeki Saydam Rengi Ayarla seçeneği ile
seçili resimdeki herhangi bir renk saydamlaştırılabilir.
Fotoğraf Albümü Oluşturma
PowerPoint, kişisel veya iş fotoğraflarını görüntülemek için fotoğraf albümü
oluşturmaya olanak tanır. Fotoğraf albümünde bulunan resimler üzerinde resim
yazısı, sıra, düzen, çerçeve vb. ayarlamalar yapılabilir. Fotoğraf albümünün
görünümünü özelleştirmek için farklı temalar uygulanabilir. Fotoğraf albümü
oluşturmak için Ekle sekmesinde bulunan Fotoğraf Albümü seçeneği kullanılır.
Grafikler
Grafikler, çeşitli verileri görselleştirerek daha anlaşılır kılar. Ayrıca verilerin analizi
ve organize edilmesi için oldukça kullanışlıdır. PowerPoint sunularına kolaylıkla
grafik eklenebilir.
Sunulara grafik eklemek için Ekle sekmesinde bulunan Çizimler grubundaki Grafik
aracı kullanılır. Bu aracın kullanımıyla Grafik Ekle penceresi görüntülenir.
Smartart Grafiği
SmartArt grafikleri bilgileri görsel olarak organize etmek için kullanılır. Sunu
içeriğini resimlerle ilişkilendirerek çeşitli çizimler, listeler, diyagramlar yardımıyla
sunmada SmartArt grafiklerini kullanmak oldukça etkilidir. Sunulara SmartArt
grafiği eklemek için Ekle sekmesinde bulunan Çizimler grubundaki SmartArt
komutu kullanılır.
SmartArt komutunun kullanımıyla SmartArt Grafiği Seçin penceresi görüntülenir.
SmartArt Grafiği Seçin penceresinin sol bölümünde grafik türlerine göre
kategorilendirilmiş seçenekler bulunmaktadır. Pencerenin orta bölümünde seçilen
kategoriye ait diyagramlar bulunmaktadır. Pencerenin sağ bölümünde ise seçilen
diyagramın ön izlemesi görüntülenmektedir. Bu pencere sunu içeriğine göre hangi
SmartArt grafiğinin kullanılacağını seçmede oldukça kullanışlıdır.
Tablolar
Tablolar, verileri düzenli bir biçimde sunmak için kullanılan yapılardır. Basit bir isim
listesinden gelir-gider cetveline kadar çok farklı içerikler için tablolar oldukça
kullanışlıdır. Tablolar, satır ve sütunlardan oluşur. Satır ve sütun kesişimleri ise
hücre olarak adlandırılır. Tablo oluşturmak için Ekle sekmesinde bulunan Tablolar
grubundaki Tablo düğmesi kullanılmalıdır.

Ses ve Video Ekleme

PowerPoint programı ile oluşturulan sunulara çeşitli medya bileşenleri eklemek
mümkündür. Ses ve video dosyaları sunulara, arka plan fon müziği, geçiş efekt sesi
veya sunu içeriği olarak eklenebilir. Ses veya video nesnelerini sunuya eklemek için
Ekle sekmesinde bulunan Medya grubundaki araçlar kullanılır.
Nesne Ekleme
Slayta içeriği Word, Excel, Adobe vb. programların dosyalarıyla zenginleştirilebilir.
Bir başka ifadeyle sunu içerisinde bir dosya görüntülenebilir. Sunuyu bu şekilde
zenginleştirmek için Ekle sekmesinde bulunan Metin grubundaki Nesne seçeneği
kullanılır.

DENEME TESTİ
1. “Slaytlar üzerindeki yazılar, ………………. adı verilen bloklar hâlinde eklenir.”
cümlesindeki boşluğa aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
a. Metin kutusu
b. Şekil
c. Resim
d. Grafik
e. Simge
2. PowerPoint programında şekillerin tasarımını kolay bir şekilde değiştirmek için

kullanılan araçlar hangi grupta yer alır?
a. Şekil ekle
b. Şekil stilleri
c. WordArt stilleri
d. Yerleştir
e. Boyut
3. PowerPoint programında resimlerin döndürülmesi ve hizalanmasına yönelik

komutlar hangi grupta yer alır?
a. Ayarla
b. Resim Stilleri
c. Yerleştir
d. Boyut
e. Erişilebilirlik
4. PowerPoint programında resimlerin şekle göre kırpılmasını sağlayan komut

a. Ayarla
b. Resim Stilleri
c. Yerleştir
d. Boyut
e. Erişilebilirlik
5. PowerPoint programında resimdeki herhangi bir rengin saydamlaştırılması için

kullanılan komut hangi grupta yer alır?
a. Resim Stilleri
b. Yerleştir
c. Boyut
d. Erişilebilirlik
e. Ayarla

6. PowerPoint programında fotoğraf albümüyle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi

yanlıştır?
a. Resimler sadece orijinal haliyle albüme eklenebilir.
b. Resim düzeni belirlenebilir.
c. Çerçeve şekli ayarlanabilir.
d. Yeni resimler eklenebilir.
e. Resim yönü değiştirilebilir.
7. PowerPoint programında grafiklere özel etiketleri, verileri, stilleri, gösterim

biçimlerini değiştirmek için kullanılan sekme aşağıdakilerden hangisidir?
a. Grafik biçimi
b. Grafik tasarımı
c. Tasarım
d. Animasyon
e. Geçişler
8. PowerPoint programında verileri düzenli bir biçimde sunmak için kullanılan

yapı aşağıdakilerden hangisidir?
a. Resim
b. Şekil
c. Tablo
d. Simge
e. Nesne
9. PowerPoint programında Ekle sekmesinde yer alan medya grubundan

aşağıdakilerden hangisi eklenebilir?
a. Tablo
b. WordArt
c. SmartArt
d. Video
e. Grafik
10.PowerPoint programında sunuya Word, Excel gibi programların dosyalarını

eklemek için kullanılan komut aşağıdakilerden hangisidir?
a. Resim
b. Ses
c. WordArt
d. Simge
e. Nesne
Cevap Anahtarı
1.a, 2.b, 3.c, 4.d, 5.e, 6.a, 7.b, 8.c, 9.d, 10.e
CEVAP ANAHTARI


no: nosu:
1 A
2 B
3 C
4 D
5 E
6 A
7 B
8 C
9 D
10 E

SUNU YAZILIMLARI-III
• Asıl Slayt
TEMEL BİLGİ
İÇİNDEKİLER
• Animasyonlar
• Geçişler
• Eylemler
TEKNOLOJİLERİ-II
• Slayt Gösterisi Öğr. Gör. Dr. Orhan
• Yazdırma Seçenekleri
ÇELİKER

• Asıl Slayt özelliğini kullanabilecek,
EDEFLER
• Nesnelere animasyon efekti

ekleyebilecek,
• Slaytlara geçiş efekti
uygulayabilecek,
• Eylem düğmelerini kullanabilecek,
• Sunucu görünümü, not paneli ve
prova özelliklerini kullanarak daha
etkili sunumlar yapabilecek,
• Anlaşılması ve takip edilmesi kolay
sunumlar hazırlayabilecek, ÜNİTE
• Slayt gösterisi sırasında kalem ve
diğer vurgulayıcıları kullanabilecek,
• Sunuları slayt ya da dinleyici notu
şeklinde yazdırabileceksiniz.
3
Sunu Yazılımları-III
GİRİŞ
Sunu yazılımlarıyla ilgili önceki bölümlerde PowerPoint programı üzerinden
çalışma ortamı tanıtılmış ve sunulara eklenebilecek nesnelere ve özelliklerine
değinilmişti. Bu bölümde ise sunuların tasarımı ve slayt düzenlerine ait bilgilerin
depolandığı Asıl Slayt düzeni anlatılmış, sunumun etkileyici ve akılda kalıcı bir
görünüme kavuşmasına yardımcı olan animasyon ve geçiş efektlerine de yer
verilmiştir. Ayrıca slaytlar arası ve başka dosyalara köprü gibi işlemleri
gerçekleştirme veya eylem atama konusu da yer almıştır.
Sunularda görselliği ve akılda kalıcılığı artırmak adına animasyon ve geçiş
efektleri sıklıkla kullanılır. Animasyon efektleri metin, tablo, grafik gibi nesnelere
uygulanabilir. Geçişler ise slayt gösterisi sırasında bir slayttan diğerine geçerken
görüntülenen efektleri ayarlamada kullanılır. PowerPoint programı bu efektlere
yönelik birçok seçenek içerir.
Sunum sırasında bir başka belgeyi göstermesi veya geride kalan bir slayda
tekrar dönülmesi gerekebilir. Bu işlem için PowerPoint programının eylem atama
özelliği öne çıkar. Slayt bileşenlerine eylemler atanarak makro çalıştırma, farklı bir
slayda gitme gibi çeşitli işlemler gerçekleştirilebilir.
Söz konusu bu özelliklerin yanı sıra bu ünitede sunuların daha etkili ve
anlaşılır bir şekilde tasarlanmasını ve sunulmasını kolaylaştıracak araçlara da yer
verilmiştir. Ayrıca etkili sunumlar oluşturmak için ipuçlarından bahsedilmiş ve
sunumlar üzerine not veya açıklama ekleme gibi seçeneklerin kullanımı
açıklanmıştır. Sunuların hem tasarım aşamasında üzerinde çalışmak hem de
sunum aşamasında dinleyicilerin sunumu takip etmelerini ve not almalarını
kolaylaştırmak için sıkça kullanılan yazdırma işlemlerine de bu ünitede
değinilmiştir.
Asıl Slayt Görünümü

Sunu içerisindeki tüm slaytlar veya bir grup slayt içerisinde belli nesne ya da
biçimlerin yer almasına ihtiyaç duyulabilir. Örneğin, bir sununun tüm slaytlarına
kurum logosunu yerleştirmek isteyen bir kullanıcı, normalde tek tek tümüne resim
Asıl Slayt özelliği
eklemesi gerekir. Ancak Asıl Slayt özelliği sayesinde logoyu tek bir adımda tüm
birden fazla slayt
üzerinde geçerli olacak slaytlara eklemek mümkündür. Asıl slayt, sununun tasarımı ve slayt düzenleri ile
işlemler için kolaylık ilgili olarak arka plan, renk, yazı tipi, efekt, yer tutucu veya konumlandırma gibi
sağlar. ayarların bilgilerinin depolandığı üst slayttır. Asıl slaytları kullanmak, sunudaki her
slayda genel stil değişiklikleri yapmak için büyük kolaylık sağlar.
Asıl slayt özelliğini kullanmak sununun hazırlanmasında zaman kazandırır.
Asıl slayt özellikle çok sayıda slayt içeren uzun sunularda oldukça kullanışlıdır. Asıl
slayt genellikle aşağıdaki amaçlar için kullanılmaktadır;
Yazı tipi veya madde işaretlerini değiştirme
Birden fazla slaytta görünmesi istenilen logo, resim vb. bileşenleri
ekleme

Yer tutucu konumlarını, boyutlarını veya biçimlendirmesini değiştirme

Asıl Slayt penceresine ulaşmak ve düzenleme yapmak için Görünüm
sekmesinde bulunan Asıl Öğe Görünümler, grubundaki Asıl Slayt seçeneği kullanılır
(Şekil 3.1).
Şekil 3.1. Görünüm Sekmesi – Asıl Öğe Görünümleri

Bu seçeneğin kullanımı ile Asıl Slayt görünümüne geçilir. Yeni bir Asıl Slayt
oluşturmak için Asıl Slayt sekmesinde bulunan Asıl ablonu Düzenle grubundaki
Asıl Slayt Ekle seçeneği tıklanır. Bu seçenek ile hazır bir formda hem asıl slayt
yapısı hem de Asıl Slayt bağlamsal sekmesi görüntülenir (Şekil 3.2). Bu sekmede
yer alan bileşenler yardımı ile Asıl Slayt tasarımı organize edilebilir.
Asıl Slayt sekmesinden gerekli ayarlamalar yapıldıktan sonra yeni slayt
düzenini kullanmak için asıl görünümden normal görünüme geçilmelidir. Bu işlem
için Asıl Slayt sekmesinde bulunan Asıl Öğe Görünümünü Kapat seçeneği kullanılır.
Şekil 3.2. Asıl Slayt Bağlamsal Sekmesi

Asıl Slayt ile Çalışma
Önceki bölümlerde
anlatıldığı gibi PowerPoint
içerisinde başlık, karşılaştırma ve
iki içerik gibi slayt düzenleri
bulunmaktadır. Aslında bu
düzenler asıl slayt içerisindeki ön
tanımlı şablonlardır. Asıl slayt
görünümünde bu düzen şablonu
üzerinde yapılan değişiklikler, ilgili
düzenlerin kullanıldığı slaytları
etkiler. Örneğin, Asıl Slayt
görünümünde iki içerikli düzen
içine yeni bir slayt eklendiğinde
sadece iki içerikli düzene göre
oluşturulan slaytlar etkilenir.
Asıl slayt içerisindeki slayt
düzenleri biçimsel olarak
değiştirilebildiği gibi slayt
düzenlerinin isimleri değiştirilerek Şekil 3.3. Asıl Slayt Örneği
yeni düzenlerde elde edilebilir.

Şekil 3.3’te yer alan örnekten de görüldüğü gibi Asıl Slayt düzenine eklenen
bir nesne normal görünümde ilgili düzenlere de eklenir. Bu örnekte iki içerikli
düzene logo eklenmiştir. Böylece sunuda bulunan tüm iki içerikli slayt düzenleri
asıl slayda göre yapılandırılmıştır.
Yer tutucu
Yer tutucular; içerisine metin, resim, grafik vb. bileşenlerin eklenebildiği
yapılardır. Bu yapılar her bir slayda eklenebildikleri gibi asıl slaytlarda da organize
edilerek standart bir yapıya kavuşturulabilir. Sunu içerisinde yer tutucularla ilgili
Yer tutucular; içerisine ekleme, kaldırma, yeniden boyutlandırma gibi temel işlemler yapılabilir. Sunuya
metin, resim, grafik vb. yeni bir yer tutucu eklemek için istenilen asıl slayt düzeni seçilir ve Asıl Slayt
bileşenlerin
sekmesinde bulunan Asıl ablon Düzeni grubundaki Yer Tutucu Ekle açılır
eklenebildiği yapılardır.
listesinden herhangi biri seçilerek işlem tamamlanır (Şekil 3.4).
Şekil 3.4. Asıl Şablon Düzeni Grubu

Asıl slayda yerleşik tema uygulama
Temalar; renk, tasarım ve yazı tipi gibi biçimsel ayarların tutulduğu
şablonlardır. Bir tema seçildiğinde bu özellikler, otomatik olarak tüm slaytlara
uygulanır. Asıl slayt sekmesinde temaların düzenlenmesini sağlayan seçenekler
bulunur. Asıl Slayt sekmesinde bulunan Temayı Düzenle grubunda Temalar
listelenir (Şekil 3.5). Bu temalar üzerinde çeşitli düzenlemeler yapmak
mümkündür.
Örneğin herhangi bir asıl slayt düzeni için bir tema seçilebilir ve bu temadaki
renk tonları, şekiller, şekil boyutları veya konumları gibi birçok özellik yeniden
organize edilebilir.
Şekil 3.5. Asıl Şablon Düzeni Grubu

Animasyonlar
Slayt içerisindeki nesnelere hareket kazandırmak ve sunu esnasında bunları
vurgulamak için animasyon efektleri kullanılır. En yaygın animasyon efektleri
arasında nesnelerin ekranda görünmeleri (giriş) ve kaybolmaları (çıkış) yer alır.
Ayrıca animasyon efektlerinin etkisini artırmak için animasyonlara ses de
eklenebilir. Örneğin, animasyonlar kullanılarak sunudaki bir metnin madde işareti
noktalarının bir defada bir sözcük olmak üzere soldan uçarak gelmesi veya bir
Animasyon efekti resim ortaya çıktığında alkış sesi duyulması sağlanabilir.
eklenirken önizleme Sunuda bulunan herhangi bir nesneye animasyon eklemek için
yapmak, animasyonun Animasyonlar sekmesindeki komutlar kullanılır. Animasyon efekti eklenirken
hızını ayarlamak ve
önizleme yapmak, animasyonun hızını ayarlamak ve nesnelerin görüntülenme
nesnelerin
görüntülenme sırasını sırasını değiştirmek mümkündür. Bu işlemler için kullanılan Animasyonlar
değiştirmek sekmesinde Önizleme, Animasyon, Gelişmiş Animasyon ve zamanlama grupları
mümkündür. bulunur (Şekil 3.6). Aşağıda her bir grup işlevlerine göre anlatılmıştır.
Şekil 3.6. Animasyonlar Sekmesi

❶Önizleme Grubu: Bu grupta bulunan Önizleme seçeneği ile herhangi bir slayt
bileşenine uygulanan animasyonlara önizleme yapılabilir. Bu sayede slayt
gösterisi başlatılmadan animasyonun sunumu nasıl etkilediği görülür ve ona
göre yeniden düzenleme yapılır.
❷ Animasyon Grubu: Slayt bileşenlerine uygulanabilecek tüm animasyonlar bu
grupta listelenir. Animasyonlar Giriş, Vurgu ve Çıkış kategorileri altında
toplanmıştır.
Giriş kategorisi, nesnenin slayt gösterisi esnasında nasıl görüntüleneceğini
belirleyen animasyonları içerir.
Vurgu kategorisi, konunun akılda kalıcılığını artırmak için sunum esnasında
nesnenin renginin değiştirilmesi, sallandırılması, karartılması gibi
animasyonları içerir.
Çıkış kategorisindeki animasyonlar ise nesneler arasındaki geçişi belirler.
❸ Gelişmiş Animasyon Grubu: Bu gruptaki Tetikleyici seçeneği yardımıyla
nesnelere uygulanan animasyonun özel bir şarta bağlı olarak başlatılması
sağlanır. Örneğin, slayt gösterisi sırasında bir nesne tıklandığında veya sunudaki
videonun bir bölümü oynadığında animasyon efektinin başlaması sağlanabilir.
❹ amanlama Grubu: Bu gruptaki seçenekler yardımıyla, animasyonların
zamanlaması, başlama sırası, tekrar edip etmeyeceği gibi çeşitli ayarlar
özelleştirilebilir. Başlat açılır listesinden animasyon efektinin ne zaman
yürütülmeye başlanacağı belirlenir. Bu listedeki bileşenler kullanılarak

animasyon; slaydı tıklatınca, önceki animasyonla birlikte veya önceki

animasyondan sonra başlatılabilir. Zamanlama grubundaki Süre seçeneği ile
animasyon efektinin uzunluğu, Gecikme seçeneği ile de animasyonun saniye
cinsinden ne kadar süre sonra başlatılacağı belirlenir.
Animasyon efektleri
Slayt içerisindeki nesnelere
hareket kazandırmak için animasyon
efektlerinden faydalanılır. Bir nesneye
animasyon efekti uygulamak için
Animasyonlar sekmesinde bulunan
komutlar kullanılır. Animasyonlar
sekmesindeki komutların kullanılabilir
olması için animasyon uygulanacak
nesnenin seçili olması gerekmektedir.
Seçimin ardından animasyon
grubundaki solarak, uçarak giriş, topaç,
sıçrayış, darbe, döndürme, süpür gibi
efektlerden herhangi biri kullanılabilir.
Bu komutlar nesnelerin ekranda
görüntülenmesi (giriş), vurgulanması
Şekil 3.7. Animasyonlar
(vurgu) veya kaybolması (çıkış) sırasında
uygulanmak üzere kategorize edilmiştir (Şekil 3.7).
Bir nesneye efekt eklendiğinde animasyon, belli bir hareket yolu izler. Bu
animasyonların kendilerine ait hareket yolları vardır. Fakat Hareket Yolları
kategorisinden Çizgiler, Kemerler, Dönüşler, ekiller ve Halkalar seçeneklerinden
Hareket Yolları biri kullanılarak animasyonlara farklı bir yol belirlenebilir. Ayrıca aynı kategoride
kategorisinden Çizgiler, bulunan Özel Yol seçeneği kullanılarak animasyon için istenilen yeni bir yol da
Kemerler, Dönüşler, tasarlanabilir (Şekil 3.8).
Şekiller ve Halkalar
seçeneklerinden biri Animasyonlar listesindeki kategorili yapıda sadece sık kullanılan
kullanılarak animasyonlar ve hareket yolları listelenmektedir. Tüm animasyonlara ve hareket
animasyonlara farklı bir yollarına erişmek için listenin alt tarafında bulunan Diğer Giriş Efektleri, Diğer
yol belirlenebilir. Vurgu Efektleri, Diğer Çıkış Efektleri, Diğer Hareket Yoları seçenekleri
kullanılmalıdır (Şekil 3.8).
Şekil 3.8. Metin Kutusu

Bu seçeneklerin kullanımı ile seçilen kategoriye ait tüm animasyonların

bulunduğu pencere görüntülenir. Örneğin Diğer Giriş Efektleri seçeneği kullanılırsa
tüm giriş animasyonlarının yer aldığı pencere görüntülenir (Şekil 3.9). Aşağıda her
kategoriye ait animasyonlar ve hareket yolları gösterilmiştir.
Şekil 3.9. Animasyonlar ve Hareket Yolları

Animasyon grubundaki bir diğer bileşen ise Efekt Seçenekleri açılır listesidir.
Bu listedeki seçenekler yardımıyla animasyon, nesnenin tümüne veya nesnenin
her bir bileşenine ayrı ayrı uygulanabilir (Şekil 3.10).
Şekil 3.10. Efekt Seçenekleri

Efekt seçenekleri ayarlandıktan sonra efektlerin ne zaman başlatılacağı
belirlenmelidir. Bu işlem için slaytta bulunan nesnelere birtakım özel animasyonlar
uygulanabilir. Zamanlama işlemi için Animasyonlar sekmesinde bulunan
amanlama grubundaki komutlar veya Gelişmiş Animasyon grubundan erişilen
Animasyon Bölmesi paneli kullanılır (Şekil 3.11).
Nesnelere benzer animasyonları uygulamak için Animasyon Boyacısı aracı
kullanılır (Şekil 3.11). Bu araç, tıpkı biçim boyacısı aracında olduğu gibi nesnelerin
Animasyon Boyacısı, animasyon özelliklerini kopyalar ve diğer nesnelere aktarır. Bu işlem için öncelikle
tıpkı Biçim Boyacısı animasyon uygulanmış bir slayt bileşeni seçilir ardından Animasyon Boyacısı aracı
aracında olduğu gibi tıklanır ve animasyon özellikleri aktarılacak slayt bileşeni seçilerek işlem
nesnelerin animasyon tamamlanır.
özelliklerini kopyalar ve
diğer nesnelere aktarır.
Şekil 3.11. Zamanlama – Animasyon Bölmesi – Animasyon Boyacısı

Geçişler
Sunu esnasında bir slayttan diğerine geçmek için genellikle tıklama yapılır.
Ancak bir sonraki slayda geçiş otomatik bir şekilde de yaptırılabilir. Bu tür ayarlar
Animasyonlar, slayt için Geçişler sekmesi kullanılır. Slayt geçişleri, sunu sırasında bir slayttan diğerine
içerisindeki bileşenlere
geçerken oluşan hareket efektleridir. Her slayt geçiş efektinin hız, yön gibi
yönelik efektler olarak
tanımlanırken Geçişler, özellikleri düzenlenebilir ve bunlara ses eklenebilir. Animasyonlar, slayt
iki slayt arasındaki efekt içerisindeki bileşenlere yönelik efektler olarak tanımlanırken geçişler, iki slayt
olarak tanımlanır. arasındaki efekt olarak tanımlanır. Şekil 3.12’de sırasıyla “Dama Tahtası” ve
“Dağılma” geçiş örnekleri gösterilmiştir.
Şekil 3.12. Slayt Geçiş Örnekleri

İki slayt arasına geçiş efekti eklemek için slayt simgeleri bölümünden geçiş
uygulanacak slayt seçilir ve Geçişler sekmesinde bulunan Bu Slayda Geçiş
grubundaki seçenekler kullanılır (Şekil 3.13). Bu Slayda Geçiş grubunda bulunan
Efekt Seçenekleri açılır listesindeki bileşenler yardımıyla seçilen geçiş efektinin
yönü (sağdan, soldan, aşağıdan, yukarıdan) belirlenebilir.
Bir slayt geçişini tüm slaytlara uygulamak için Geçişler sekmesinde bulunan
amanlama grubundaki Tümüne Uygula seçeneği kullanılır. Bu grupta bulunan
diğer seçenekler yardımıyla da iki slayt arasındaki geçiş süresi ve slaytlar
arasındaki geçişin nasıl yapılacağı belirlenebilir. Ayrıca zamanlama grubundan
geçiş sırasında yürütülmesi için ses ekleme işlemi de gerçekleştirilebilir.
Şekil 3.13. Geçişler Sekmesi

Eylemler
Slayt gösterisi esnasında slaytlar arasında kolaylıkla geçiş (ileri, geri) yapmak
veya başka bir dosyayı tek tıklama ile çalıştırmak için Eylemler adı verilen
seçenekler kullanılır. Bu işlemler için hazır düğmeler bulunduğu gibi bir nesneye de
eylem atanabilir. Örneğin, bir resim üzerine tıklandığında belli eylemlerin
yapılması sağlanabilir.
Eylem düğmeleri, sunuya eklenip ilgili köprüler tanımlanabilecek hazır
düğmelerdir. Eylem düğmeleri, sol ve sağ oklar gibi şekiller ve sonraki, önceki, ilk
ve son slaytlara gitmeye, film veya ses yürütmeye yarayan simgeler içerir.
Bir nesneye eylem atamak için öncelikle eylem atanacak nesne seçilmelidir.
Seçimin ardından Ekle sekmesinde bulunan Bağlantılar grubundaki Eylem aracı
Şekil 3.14. Eylem Aracı

Hazır eylem düğmeleri Ekle sekmesinde bulunan Çizimler grubundaki
ekiller açılır listesinde yer alır (Şekil 3.15).
Şekil 3.15. Şekiller – Eylem Düğmeleri

Bu listede bulunan Eylem Düğmeleri
kategorisindeki herhangi bir araç sunuya
eklendiğinde Eylem Ayarları penceresi
görüntülenir (Şekil 3.16). Bu pencere Fare
Tıklatması ve Fare stünde sekmelerinden
oluşmaktadır.
Fare Tıklatması sekmesinde tıklamayla
birlikte yapılacak işlev belirlenir. Fare tıklanarak
slaytlar arası geçiş, farklı bir programı
çalıştırma, makro çalıştırma, ses çalma veya
tıklamayı vurgulama gibi eylemler
Şekil 3.16. Eylem Ayarları
gerçekleştirilebilir (Şekil 3.16).
Fare stünde sekmesinde ise diğer sekmede yapılan eylemlerin aynısı
tıklatmayla değil de imlecin nesne üzerine getirilmesiyle gerçekleştirilir.

Hazır eylem düğmelerinin yanı sıra slayt içerisindeki herhangi bir nesneye
de eylem atanabilir. Şekil, resim veya metin gibi nesnelere eylem atamak için
öncelikle nesne seçilir, ardından Ekle sekmesinde bulunan Bağlantılar grubundaki
Eylem aracı kullanılır. Sonrasında yapılacak işlemler hazır düğmelere eylem atama
süreciyle paraleldir.
Eylemlerle etkileşim sağlama

Eylem özellikleri kullanılarak etkileşimli sunular hazırlamak mümkündür.
Örneğin, bir kurumu tanıtan sunu, kurum web sayfasına benzer bir şekilde
hazırlanabilir. Aşağıdaki gibi bir giriş slaydı hazırlanıp, her bir başlığa ilgili slayda
geçişi sağlayan köprüler eklenebilir. Şekil 3.17’de bu tür bir sunumun yapısı
gösterilmiştir.
SLAYT 2 SLAYT 3 SLAYT 4
Geri Geri Geri
SLAYT 5 SLAYT 6
Her slaytta bulunan bu

SLAYT 1 düğme Slayt 1’in
görüntülenmesini sağlar.
Geri Geri
SLAYT 7
Geri
SLAYT 8 SLAYT 9 SLAYT 10
Geri Geri Geri
C:\Masaüstü\Yetki.doc
Şekil 3.17. Eylem Düğmesi Örneği

Örnekte, slayt 1 içerisinde konu başlıklarının listelendiği görülmektedir. Her

bir başlık için değişen sayıda slayt hazırlanmıştır. Bu başlıklara ilgili slayda geçişi
sağlayan köprüler (eylem) tanımlanmıştır. Örneğin, sunum esnasında “İnsan
Kaynakları” başlığına tıklandığında 5. Slayt görüntülenecektir. Benzer şekilde
“Hedefler” için 8, “Referanslar” için 10 numaralı slaytların görüntülenmesi
sağlanmıştır. Her bir slayt içinde slayt 1’e geçişi sağlayacak eylem düğmesinin yer
aldığına dikkat edilmelidir. Bu düğme sayesinde herhangi bir slayttan slayt 1’e
otomatik geçiş sağlanır.
Tüm slaytlarda bulunan eylem düğmesi asıl slayt kullanılarak tek

seferde kolaylıkla eklenebilir.
Slayt 1’deki “Yetki Belgesi” başlığının masaüstündeki bir Word belgesine

köprü içerdiği görülmelidir.
Şekil 3.17’de görüldüğü gibi normalde belli bir sıra takip eden slayt yapısı
eylem özelliği sayesinde dallanmalı bir yapıya bürünmektedir.
Slayt Gösterisi
PowerPoint programında hazırlanan sunuların tam ekran olarak sunu
görünümünde sunulması Slayt Gösterisi olarak tanımlanır. Herhangi bir sunuyu,
Slayt gösterisini baştan sunum modunda görüntülemek için Slayt Gösterisi sekmesinde bulunan Slayt
başlatmak için F5, Gösterisini Başlat grubundaki komutlar kullanılır (Şekil 3.18). Bu gruptaki Baştan
geçerli slayttan (F ) komutu kullanılarak ilk slayttan itibaren slayt gösterisi başlatılır. Aynı grupta
başlatmak için SHIFT+F5 bulunan Geçerli Slayttan (Shift+F ) düğmesi ile seçili slayttan itibaren gösterim
kısayolları kullanılır. başlatılır.
Slayt gösterisi seçenekleri

Slayt gösterisi sırasında,
sunumun sol alt köşesinde
yerleşik olarak slaytlar arası geçişi
sağlayan düğmeler (ileri, geri) ve
önemli noktaları vurgulamak için
kullanılan kalem ve vurgulayıcı
araçları bulunmaktadır. Ayrıca
sunudaki herhangi bir slayda
erişmeyi sağlayan bir menü de
slayt gösterisi sırasında Şekil 3.19. Slayt Gösterisi Geçiş ve Vurgu
görüntülenebilir (Şekil 3.19). Düğmeleri

İleri – Geri düğmeleri yardımıyla

önceki ve sonraki slaytlara geçiş yapılabilir.
Sunum esnasında ilgiyi Bu işlem sunum üzerinden açılan menüden
konuşmacı üzerine de yapılabilir (Şekil 3.20). Gösteriyi Sonlandır
çekmek için ekran (Escape) komutu ile gösteri sonlandırılabilir.
karartma veya Ayrıca menü üzerinde bulunan Ekran
aydınlatma seçenekleri seçeneği ile slayt gösterisi esnasında ekran
kullanılabilir.
karartılabilir veya beyazlaştırılabilir. Örneğin,
sunuma ara verildiğinde veya sunumun soru
cevap bölümünde slayt içeriğinin
görüntülenmesi istenmezse ekran
Şekil 3.20. Slayt Gösterisi Sağ Tuş
karartılabilir veya beyazlaştırılabilir. Menüsü
Slayt gösterisi sırasında görüntülenen
bir diğer düğme ise Kalem seçeneğidir (Şekil
3.21). Kalem seçeneği ile açılan menüde
bulunan araçlar yardımıyla sunum sırasında
notlar alınabilir, çeşitli çizimler veya istenilen
nesneye vurgu yapılabilir. Ayrıca bu
menüdeki Silgi aracı ile hatalı çizimler
silinebilir ve Mürekkep Rengi seçeneği
kullanılarak kalemin rengi değiştirilebilir.
Benzer şekilde Lazer İşaretçisi kullanılarak
imleç lazer şeklini alır ve istenilen alan
Şekil 3.21. Lazer İşaretçisi – Kalem
vurgulanabilir. Slayt gösterisi sırasında CTRL – Vurgulayıcı
tuşu ile birlikte fare sol düğmesi basılı
tutulursa bir lazer işaretçisi görüntülenir. Lazer işaretçisi, sunum sırasında
konuşmacının anlattığı veri üzerine vurgu yapmasını sağlar.
Şekil 3.22’de slayt gösterisi sırasında Kalem ve Vurgulayıcı araçları
kullanılarak yapılan vurgulamalar ve çizimler gösterilmiştir.
Şekil 3.22. Kalem ve Vurgulayıcı Örneği

Sunucu görünümü
Sunucu görünümü kullanılarak, sunu konuşmacı notlarıyla birlikte bir
konuşmacının bilgisayarında ve aynı anda notların görünmediği şekliyle başka bir
ekranda (projektör görüntüsü) görüntülenebilir. Slayt gösterisini sunucu
görünümünde başlatmak için Slayt Gösterisi sekmesinde bulunan Monitörler
grubundaki Sunucu Görünümünü Göster seçeneği kullanılır (Şekil 3.23).

Örneğin, sunu hazırlanırken bazı slaytlara hatırlatıcı notlar eklenebilir. Bu
notları dinleyicilerin değil, sadece konuşmacının görmesi sağlanabilir (Şekil 3.24). 1
Sunucu Görünümü sunum yapan kişi açısından büyük kolaylıklar sağlamaktadır.
Projeksiyon Görüntüsü
Bilgisayar Görüntüsü
Şekil 3.24. Sunucu Görünümü Örneği1

Sunucu Görünümü, normal slayt gösterisinden farklı olarak konuşmacıya
aşağıdaki kolaylıkları sunmaktadır;
• Dinleyiciler için özelleştirilmiş sunular oluşturulabilir.

• Konuşmacı notlarından faydalanılabilir.
• İstenilen slayda kolayca erişilebilir.

• Sunu süresi etkin bir şekilde kullanılabilir.
1
Bu resim Microsoft Office yardımından alınmıştır.

Kendi kendine çalışan sunular

PowerPoint programında hazırlanan bir sunu, konuşmacı olmadan kendi
kendine çalışan bir slayt gösterisi olarak hazırlanabilir. Örneğin, bir gösteri
alanında bulanan tanıtım stantlarından birinde konuşmacı olmadan sesli ve
görüntülü olarak sunu oynatılabilir. Bu şekilde hazırlanan sunular bir tanıtım
videosu şeklini alır. Bir sunuyu kendi kendine çalışan biçimde ayarlamak için Slayt
Gösterisi sekmesinde bulanan Ayarla grubundaki Slayt Gösterisi Ayarla seçeneği

Bu düğmenin kullanımıyla görüntülenen Gösteri Ayarla penceresinden
Gösteri Türü ve Gösteri Seçenekleri belirlenir (Şekil 3.26).
Gösteri türü bölümünde bulunan Konuşmacı sunacak seçeneği
kullanıldığında sunum normal slayt gösterisi olarak başlatılır. Kişi göz atacak
seçeneği ile sunu slayt gösterisi görünümünde sadece kullanıcı ekranında
Bilgi noktasında göz
atılacak seçeneği görüntülenir. Bilgi noktasında göz atılacak seçeneği ise sunumun kendi kendine
kullanılarak tanıtım çalışmasını sağlar. Bu seçenek kullanıldığında slayt geçişleri ve animasyon efektleri
videosu havasında otomatik olarak ilerler. Ancak bazı slaytların veya nesnelerin diğerlerine göre daha
sunumlar hazırlanabilir. uzun süre görüntülenmesi istenebilir. Bunun için, sunu hazırlanırken bu nesnelerin
zamanlaması ayarlanarak slayt gösterisi sırasında daha uzun görüntülenmesi
sağlanır.
Şekil 3.26. Gösteriyi Ayarla Penceresi

Zamanlama provası
Slayt gösterisinin etkili bir şekilde sunulması için, sunumdan önce bir
zamanlama provası yapılabilir. Provanın yapılması, hem zaman ayarının nasıl
yapılacağına ilişkin fikir verir hem de sunumun daha etkili, kolay ve akıcı bir şekilde
yapılmasına olanak tanır. Sunumdan önce bir prova yapmak için Slayt Gösterisi
sekmesinde bulunan Ayarla grubundaki amanlama Provası seçeneği kullanılır
(Şekil 3.27).
Şekil 3.27. Zamanlama Provası

Bu seçenek kullanıldığı anda Kayıt
kutucuğu ile birlikte slayt gösterisi başlatılır (Şekil
3.28). Kullanıcı gerçek bir sunum yapıyormuş gibi
Şekil 3.29. Kayıt Kutucuğu
anlatır ve slaytlar arası geçiş yapar. Bu geçişler
ve slaytlarda geçen süre otomatik olarak kaydedilir. Bu kutucukta her bir slayt için
ne kadar zaman harcandığı ve slayt gösterisinin toplam süresi görüntülenir. Prova
bitirildiğinde slayt zamanlarının saklanıp saklanmayacağı sorulur (Şekil 3.29).
Şekil 3.28. PowerPoint İletişim Kutusu

Slayt zamanları saklanırsa sunu, Slayt Sıralayıcısı görünümünde açılır ve her
bir slaydın altında o slayt için harcanan süre gösterilir (Şekil 3.30). Zamanlama
provası sayesinde, her bir slayda harcanacak zaman bilindiği için süre daha etkili
kullanılabilir.
Şekil 3.30. Slayt Sıralayıcısı Görünümü

Sunuma açıklama ekleme

PowerPoint programında metin, resim, grafik gibi tüm nesnelere Açıklama
eklemek mümkündür. Ancak Word programında olduğu gibi değişikliklerin
izlenmesi modu yoktur.
Açıklamalar, PowerPoint programının içerisindeki not ekleme işlemi ile
karıştırılmamalıdır. Notlar, kullanıcıların o slaytla ilgili hatırlatıcı bilgilerin veya
Açıklamalar, sunum birtakım detayların yer aldığı metinlerdir. Slayt gösterisi esnasında sunucu
esnasında modunda konuşmacı, notları kendi ekranında görebilir. Dinleyicilerin projektör
gözükmeyeceğinden, üzerindeki slaydı tam ekran olarak gördüğü bu tür uygulamalarda notlar, sunum
sunumun tasarım yapan kişiye tıpkı el notlarında olduğu gibi yardımcı olur. Açıklamalar ise sunum
aşamasında birden fazla esnasında gözükmeyeceğinden, sunumun tasarım aşamasında birden fazla kişinin
kişinin üzerinde çalıştığı
üzerinde çalıştığı sunularda iletişimi kolaylaştırmak amacıyla kullanılır. Bir sunuya
sunularda iletişimi
kolaylaştırmak amacıyla Açıklama eklemek için Gözden Geçir sekmesinde bulunan Açıklamalar alanındaki
kullanılır. Yeni Açıklama komutu kullanılır (Şekil 3.31).
Şekil 3.31. Slayt Sıralayıcısı Görünümü

Örneğin, bir şirketin yapacağı sunumu çalışanlardan oluşan bir ekibin
hazırladığı ve bu sunumun şirket yöneticisi tarafından incelendiği varsayılsın. Şirket
müdürü, hazırlanan sunu üzerinde resim ya da şekillerle ilgili değişiklik önerilerini
bu nesnelere açıklama ekleyerek belirtebilir (Şekil 3.32). Herhangi bir slayda
açıklama eklendiğinde Açıklamalar paneli görüntülenir. Bu panelden açıklamalar
okunabilir, diğer açıklamalara gidilebilir veya yapılan açıklamalara yorum
eklenebilir.
Şekil 3.32. Açıklamalar Paneli

Slayt gösterisi yardımı

Slayt gösterisi sırasında, sunumu kolaylaştırmak için kullanılabilecek birçok
kısa yol mevcuttur. Bu kısa yolların bir listesine erişmek için sunu sırasında F1
tuşuna basılmalıdır. F1 tuşuna basıldıktan sonra 5 kategoride gruplandırılmış Slayt
Sık kullanılan kısayollar;
Gösterisi Yardımı görüntülenir (Şekil 3.33).
Esc
Enter
W–Ö
B
Yön tuşları
E
Alt + P
Alt +
Şekil 3.33. Slayt Gösterisi Yardımı

Sunu hazırlamada dikkat edilecek hususlar

PowerPoint sunumları gerek iş dünyasında gerek eğitim ortamlarında birçok
tanıtım toplantılarında etkili bir sunum aracıdır. Ancak PowerPoint sunuları;
dinleyicilere verilmek istenen mesajı, iletilmek istenen duygu ve düşünceyi en iyi
şekilde ulaştırmak için iyi tasarlanmış olmalıdır. Bu bağlamda özenle
hazırlanmamış ya da bir ekranda çok karmaşık öğelerin bulunduğu kullanıcıların,
sadece ekranda paragraf yazıların bulunduğu sunumları dinleyicilerin çok etkin
bulmadıkları ve etkili bir şekilde takip edemedikleri bilinmektedir. Bu tür
kullanımlar, PowerPoint programının potansiyelini kullanmayı engeller ve istenen
etkinin oluşmasını zorlaştırır. Bu nedenle PowerPoint sunumlarını hazırlarken
gösterimlerle ilgili bazı temel ilkelere uymak gerekir. Bu ilkeler aşağıdaki gibi
sıralanabilir;
1. Her bir slaytta mümkün olduğunca tek bir mesa üzerinde durulması gerekir.
Birden fazla mesajın bulunduğu slaytlarda dinleyiciler bu mesajları ya da
iletilmek istenen şeyleri birbirine karıştırabilirler ya da unutabilirler. Dolayısıyla
her bir slaytta tek bir mesaj olursa dinleyicilerin odaklanması daha kolay olur.
2. Sunumdan önce muhakkak bir provanın yapılması önerilir. Provanın yapılması
hem zaman ayarlamasına ilişkin fikir verecektir hem de sunumun daha rahat,
etkili, kolay ve akıcı bir şekilde yapılmasına olanak tanıyacaktır. Bazı
sunumlarda istenmeyen durum olan sunucunun zaman baskısı nedeniyle
birtakım slaytları geçmesi dinleyicilerin dikkatini dağıtır ve profesyonel olmayan
bir hava oluşur. Bu nedenle önceden muhakkak provanın yapılması önerilir.
3. Sunum içerisinde kullanılan yazı tiplerinin mümkün olduğunca benzer ve basit
olmalıdır. Arka sıradakilerin rahatlıkla fark edebileceği, okuyabileceği yazı
tiplerine ve büyüklüklerine yer verilmesi önemlidir. Bu noktada yazının
okunmasını zorlaştıracak ya da arka plan ve yazı renk uyumunun yazının
okunmasını zorlaştırmayacak şekilde seçilmesi önerilir.
4. Animasyon ve sesin gerçekten gerektiği noktalarda kullanılması önerilir.
Örneğin bir slayt başlığına uygulanan animasyon konunun anlaşılması açısından
çok önemli değilse kullanılmaması daha uygun olacaktır. Sürekli sesin veya
animasyonun kullanıldığı sunumlar hem sunumu zorlaştırır hem de
dinleyicilerin sıkılmasına neden olur.
5. Sunumları daha etkili h le getirmek için resim, grafik vb. görsellerden
faydalanmak gerekir. Ancak bu görseller amaca uygun olarak hazırlanmalıdır.
Kullanıcıların ya da dinleyicilerin kafasında konuyla ilgisiz olan, sırf güzel
görünsün diye ya da dekoratif kaygılarla konulmuş görsellerin olumlu etkisi
olmayacak belki de dikkat dağıtacaktır. Ancak dinleyicilerin konuya
odaklanmalarını sağlayacak, konuyla ilgili olan metni tamamlayan, metin
içerisinde anlatılanları görsel biçimde sunan resimler etkili olabilir.
6. Slaytlar içerisinde dikkat edilmesi gereken hususlardan biri de uyumdur. Her bir
slaytta kullanılan farklı arka plan renkleri, farklı madde işaretleri, bunların
renginin ya da biçiminin farklılaşması slaytlar arası uyumu zorlaştırır. Daha

doğrusu slaytlar arası uyum açısından bunların benzer ya da mümkün

olduğunca aynı olması önerilir.
7. Her bir slaytta bulunan bilgi miktarının optimum şekilde ayarlanması gerekir.
Bu konuda sunucunun, bir paragrafı bir kitap sayfası gibi metinleri sunu
üzerinde göstermesi dinleyicilerin bir yandan yazıyı okuması bir yandan
sunumu yapan kişiyi dinlemesi durumunda bırakır. Dinleyicilerin bu şekilde her
iki işi bir anda yapmaya çalışmaları nedeniyle hem sunum hem de orada
verilmek istenen mesaj beklenen sonucu oluşturmayacaktır. Bu nedenle
araştırmalarda mümkün olduğunca 6-8 kuralı olarak bilinen her bir slaytta 6
satır ve her satırda sekiz kelime olacak şekilde bir sınırlandırma yapılabilir.
Elbette sunu içeriği, konunun doğasına, verilmek istenen mesaja ya da
anlatılmak istenen şeye göre değişir. Ama mümkün olduğunca bu 6-8 kuralına
uyulması önerilir. Şekil 3.34’te 6-8 kuralını temsil eden bir örnek gösterilmiştir.
Şekil 3.34. 6-8 Kuralı Örneği

Yazdırma İşlemleri
Ofis paketinin diğer programlarında olduğu gibi PowerPoint programında da
çeşitli yazdırma seçenekleri bulunmaktadır. Bu seçenekler genellikle birbirine
benzemekle birlikte her programın kendine özgü bileşenleri de bulunmaktadır. Bu
anlatımda özellikle PowerPoint programında kullanılan yazdırma seçeneklerine
değinilecektir. Dosya menüsünde bulunan Yazdır (Ctrl + P) sekmesi kullanılarak
görüntülenen pencereden varsayılan yazıcı özellikleri ve yazdırma seçenekleri
listesi görüntülenir (Şekil 3.35).
Yazdır sekmesinde, varsayılan yazıcı özellikleri ve belgenin ön izlemesi
otomatik olarak görüntülenir. Yazdır komutu ile belge, seçili ayarlara göre
yazdırılır. Ayrıca yazıcı özelliklerini değiştirmek için yazıcı adı altında bulunan Yazıcı
Özellikleri bölümü kullanılabilir.
Yazdır sekmesindeki ayarlar sayesinde sununun kopya sayısı, yazdırılacak
slayt sayısı, bir sayfaya kaç slayt yazdırılacağı, renk seçenekleri gibi özellikler
ayarlanabilir. Ayrıca Yazdır sekmesinde bulunan Ayarlar grubundaki Slaytlar açılır
listesinden Yazdırma Düzeni ve Dinleyici Notları seçenekleri ayarlanabilir.
Konuşmacı, slayt gösterisini yapmadan önce dinleyicilere sunuyu bir sayfada
1, 2, 3, 4, 6 veya 9 slayt olacak şekilde dağıtabilir. Bu işlem için sunu, Dinleyici
Notları biçiminde yazdırılmalıdır.
Şekil 3.35. Yazdır Sekmesi

Bireysel Etkinlik
• PowerPoint 2021 programında bir sunu oluşturunuz.
• Yaşadığınız il ya da bölgeyi tanıtan 6 slayt ekleyiniz.
• Tüm slaytlara geçiş efekti uygulayınız.
• Tüm slaytlara ad, soyad ve tarih ekleyiniz (İpucu: Asıl Slayt).
• 6. slayta ses ve metin nesnelerini ekleyiniz.
• Şekil 3.36'da hazırlayacağınız sunuya ait slayt örnekleri verilmiştir.
Şekil 3.36. Slayt Örnekleri

•Sunu içerisindeki tüm slaytlar veya bir grup slayt içerisinde belli nesne ya da
biçimlerin yer almasına ihtiyaç duyulabilir. Örneğin, bir sununun tüm
slaytlarına kurum logosunu yerleştirmek isteyen bir kullanıcı, normalde tek tek
tümüne resim eklemesi gerekir. Ancak Asıl Slayt özelliği sayesinde logoyu tek
bir adımda tüm slaytlara eklemek mümkündür. Asıl slayt, sununun tasarımı ve
slayt düzenleri ile ilgili olarak arka plan, renk, yazı tipi, efekt, yer tutucu veya
konumlandırma gibi ayarların bilgilerinin depolandığı üst slayttır. Asıl slaytları
Özet
kullanmak, sunudaki her slayda genel stil değişiklikleri yapmak için büyük
kolaylık sağlar.
•gibi PowerPoint içerisinde başlık, karşılaştırma ve iki içerik gibi slayt düzenleri
bulunmaktadır. Aslında bu düzenler asıl slayt içerisindeki ön tanımlı
şablonlardır. Asıl slayt görünümünde bu düzen şablonu üzerinde yapılan
değişiklikler, ilgili düzenlerin kullanıldığı slaytları etkiler.
•Yer tutucular; içerisine metin, resim, grafik vb. bileşenlerin eklenebildiği
yapılardır. Bu yapılar her bir slayda eklenebildikleri gibi asıl slaytlarda da
organize edilerek standart bir yapıya kavuşturulabilir. Sunu içerisinde yer
tutucularla ilgili ekleme, kaldırma, yeniden boyutlandırma gibi temel işlemler
yapılabilir.
•Temalar; renk, tasarım ve yazı tipi gibi biçimsel ayarların tutulduğu
şablonlardır. Bir tema seçildiğinde bu özellikler, otomatik olarak tüm slaytlara
uygulanır. Asıl slayt sekmesinde temaların düzenlenmesini sağlayan seçenekler
bulunur. Slayt içerisindeki nesnelere hareket kazandırmak ve sunu esnasında
bunları vurgulamak için animasyon efektleri kullanılır. En yaygın animasyon
efektleri arasında nesnelerin ekranda görünmeleri (giriş) ve kaybolmaları (çıkış)
yer alır. Ayrıca animasyon efektlerinin etkisini artırmak için animasyonlara ses
de eklenebilir.
•Slayt içerisindeki nesnelere hareket kazandırmak için animasyon efektlerinden
faydalanılır. Bir nesneye animasyon efekti uygulamak için Animasyonlar
sekmesinde bulunan komutlar kullanılır. Animasyonlar sekmesindeki
komutların kullanılabilir olması için animasyon uygulanacak nesnenin seçili
olması gerekmektedir. Seçimin ardından animasyon grubundaki solarak,
uçarak giriş, topaç, sıçrayış, darbe, döndürme, süpür gibi efektlerden herhangi
biri kullanılabilir. Bu komutlar nesnelerin ekranda görüntülenmesi (giriş),
vurgulanması (vurgu) veya kaybolması (çıkış) sırasında uygulanmak üzere
kategorize edilmiştir.
•Sunu esnasında bir slayttan diğerine geçmek için genellikle tıklama yapılır.
Ancak bir sonraki slayda geçiş otomatik bir şekilde de yaptırılabilir. Bu tür
ayarlar için Geçişler sekmesi kullanılır. Slayt geçişleri, sunu sırasında bir
slayttan diğerine geçerken oluşan hareket efektleridir. Her slayt geçiş efektinin
hız, yön gibi özellikleri düzenlenebilir ve bunlara ses eklenebilir. Animasyonlar,
slayt içerisindeki bileşenlere yönelik efektler olarak tanımlanırken geçişler, iki
slayt arasındaki efekt olarak tanımlanır.
•Slayt gösterisi esnasında slaytlar arasında kolaylıkla geçiş (ileri, geri) yapmak
veya başka bir dosyayı tek tıklama ile çalıştırmak için Eylemler adı verilen
seçenekler kullanılır. Bu işlemler için hazır düğmeler bulunduğu gibi bir
nesneye de eylem atanabilir. Örneğin, bir resim üzerine tıklandığında belli
eylemlerin yapılması sağlanabilir.
•PowerPoint programında hazırlanan sunuların tam ekran olarak sunu
görünümünde sunulması Slayt Gösterisi olarak tanımlanır. Herhangi bir
sunuyu, sunum modunda görüntülemek için Slayt Gösterisi sekmesinde
bulunan Slayt Gösterisini Başlat grubundaki komutlar kullanılır. Bu gruptaki
Baştan (F5) komutu kullanılarak ilk slayttan itibaren slayt gösterisi başlatılır.
Aynı grupta bulunan Geçerli Slayttan (Shift+F5) düğmesi ile seçili slayttan
itibaren gösterim başlatılır.

1. Aşağıdakilerden hangisi herhangi bir nesnenin tüm slaytlara kolaylıkla
eklenebilmesini sağlar?
a. Asıl slayt seçeneği
b. Slayt gösterisi görünümü
c. Tümüne uygula seçeneği
d. Arka plan menüsü
e. Ana hat görünümü
2. Sunuları tanıtım videosu şeklinde kendi kendine çalışabilir formatta ayarlamak

için, Gösteri Ayarla penceresinde bulunan seçeneklerden hangisi
kullanılmalıdır?
a. Konuşma olmadan göster
b. Bilgi noktasında göz atılacak
c. Animasyon olmadan göster
d. Konuşmacı sunacak
e. Kişi göz atacak
3. Aşağıdakilerden hangisi asıl slaydın amaçlarından biri değildir?

a. Yeni slayt düzenleri oluşturmak
b. Metin ve nesnelerin yer tutucu konumlarını tutmak
c. Nesnelere hareket kazandırmak
d. Yazı tipi stili gibi genel değişiklikler yapabilmek
e. Yapılan değişikliklerin sunudaki tüm slaytlara yansıtılmasını sağlamak
4. Animasyonlar sekmesinde aşağıdaki gruplardan hangisi yer almaz?

a. Gelişmiş
b. Zamanlama
c. Önizleme
d. Özel animasyon
e. Animasyon
5. Aşağıdaki kısayol ve işlevi eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?

a. Esc  Slayt gösterisini sonlandırır.
b. E  Ekrandaki çizgileri siler.
c. W  Ekranı beyazlaştırır.
d. Yön tuşları  İleri geri geçişleri sağlar.
e. Enter  Önceki slayda geçer.
6. Sunuyu hazırlayan kişiler arasında bir nevi iletişim aracı olarak kullanılabilen
seçenek aşağıdakilerden hangisidir?
a. Açıklama
b. Not
c. Metin
d. Vurgu
e. Ses kaydı

7. Nesnelerin animasyon özelliklerini kopyalayıp diğer nesnelere uygulamak için

kullanılan araç aşağıdakilerden hangisidir?
a. Nesne Boyacısı
b. Animasyon Boyacısı
c. Biçim Boyacısı
d. Tetikleyici
e. Animasyon Bölmesi
8. Animasyonların zamanlama grubundaki seçenekler yardımıyla aşağıdakilerden

hangisi ya da hangileri yapılabilir?
I. 10 saniye sonra başlat
II. Tıklatınca başlat
III. Sunu açıldığında başlat
IV. Animasyon bitince başa dön
a. Yalnız I
b. Yalnız III
c. I, II, III ve IV
d. I ve II
e. I, II ve III
9. Slayt geçişlerine ilişkin aşağıdaki ifadelerden hangisi ya da hangileri doğrudur?

I. Geçişlere ses eklenebilir.
II. Geçiş hızı ayarlanabilir.
III. Geçiş süresi belirlenebilir.
a. Yalnız I
b. Yalnız II
c. I ve II
d. I, II, III
e. I ve III
10.Eylem düğmeleriyle aşağıdaki ifadelerden hangisi ya da hangileri

gerçekleştirilebilir?
I. Program çalıştırılabilir.
II. Makro çalıştırılabilir.
III. Nesneler arasında geçiş yapılabilir.
IV. Slaytlar arasında geçiş yapılabilir.
a. Yalnız I
b. Yalnız III
c. I ve II
d. I, II, III ve IV
e. I, II ve IV
Cevap Anahtarı
1.a, 2.b, 3.c, 4.d, 5.e, 6.a, 7.b, 8.c, 9.d, 10.e

CEVAP ANAHTARI
no: nosu:
1 A
2 B
3 C
4 D
5 E
6 A
7 B
8 C
9 D
10 E


UZUN ÖZET
GİRİŞ
Sunu yazılımlarıyla ilgili önceki bölümlerde PowerPoint programı üzerinden
çalışma ortamı tanıtılmış ve sunulara eklenebilecek nesnelere ve özelliklerine
değinilmişti. Bu bölümde ise sunuların tasarımı ve slayt düzenlerine ait bilgilerin
depolandığı Asıl Slayt düzeni anlatılmış, sunumun etkileyici ve akılda kalıcı bir
görünüme kavuşmasına yardımcı olan animasyon ve geçiş efektlerine de yer
verilmiştir. Ayrıca slaytlar arası ve başka dosyalara köprü gibi işlemleri
gerçekleştirme veya eylem atama konusu da yer almıştır.
Sunularda görselliği ve akılda kalıcılığı artırmak adına animasyon ve geçiş efektleri
sıklıkla kullanılır. Animasyon efektleri metin, tablo, grafik gibi nesnelere
uygulanabilir. Geçişler ise slayt gösterisi sırasında bir slayttan diğerine geçerken
görüntülenen efektleri ayarlamada kullanılır. PowerPoint programı bu efektlere
yönelik birçok seçenek içerir.
Asıl Slayt Görünümü
Sunu içerisindeki tüm slaytlar veya bir grup slayt içerisinde belli nesne ya da
biçimlerin yer almasına ihtiyaç duyulabilir. Örneğin, bir sununun tüm slaytlarına
kurum logosunu yerleştirmek isteyen bir kullanıcı, normalde tek tek tümüne resim
eklemesi gerekir. Ancak Asıl Slayt özelliği sayesinde logoyu tek bir adımda tüm
slaytlara eklemek mümkündür. Asıl slayt, sununun tasarımı ve slayt düzenleri ile
ilgili olarak arka plan, renk, yazı tipi, efekt, yer tutucu veya konumlandırma gibi
ayarların bilgilerinin depolandığı üst slayttır. Asıl slaytları kullanmak, sunudaki her
slayda genel stil değişiklikleri yapmak için büyük kolaylık sağlar.
Asıl Slayt ile Çalışma
Önceki bölümlerde anlatıldığı gibi PowerPoint içerisinde başlık, karşılaştırma ve iki
içerik gibi slayt düzenleri bulunmaktadır. Aslında bu düzenler asıl slayt içerisindeki
ön tanımlı şablonlardır. Asıl slayt görünümünde bu düzen şablonu üzerinde
yapılan değişiklikler, ilgili düzenlerin kullanıldığı slaytları etkiler. Örneğin, Asıl Slayt
görünümünde iki içerikli düzen içine yeni bir slayt eklendiğinde sadece iki içerikli
düzene göre oluşturulan slaytlar etkilenir.
Asıl slayt içerisindeki slayt düzenleri biçimsel olarak değiştirilebildiği gibi slayt
düzenlerinin isimleri değiştirilerek yeni düzenlerde elde edilebilir.
Yer tutucu
Yer tutucular; içerisine metin, resim, grafik vb. bileşenlerin eklenebildiği yapılardır.
Bu yapılar her bir slayda eklenebildikleri gibi asıl slaytlarda da organize edilerek
standart bir yapıya kavuşturulabilir. Sunu içerisinde yer tutucularla ilgili ekleme,
kaldırma, yeniden boyutlandırma gibi temel işlemler yapılabilir. Sunuya yeni bir
yer tutucu eklemek için istenilen asıl slayt düzeni seçilir ve Asıl Slayt sekmesinde
bulunan Asıl Şablon Düzeni grubundaki Yer Tutucu Ekle açılır listesinden herhangi
biri seçilerek işlem tamamlanır.
Asıl slayda yerleşik tema uygulama
Temalar; renk, tasarım ve yazı tipi gibi biçimsel ayarların tutulduğu şablonlardır.
Bir tema seçildiğinde bu özellikler, otomatik olarak tüm slaytlara uygulanır. Asıl
slayt sekmesinde temaların düzenlenmesini sağlayan seçenekler bulunur. Asıl
Slayt sekmesinde bulunan Temayı Düzenle grubunda Temalar listelenir. Bu
temalar üzerinde çeşitli düzenlemeler yapmak mümkündür.
Animasyonlar
Slayt içerisindeki nesnelere hareket kazandırmak ve sunu esnasında bunları
vurgulamak için animasyon efektleri kullanılır. En yaygın animasyon efektleri
arasında nesnelerin ekranda görünmeleri (giriş) ve kaybolmaları (çıkış) yer alır.

Ayrıca animasyon efektlerinin etkisini artırmak için animasyonlara ses de

eklenebilir. Örneğin, animasyonlar kullanılarak sunudaki bir metnin madde işareti
noktalarının bir defada bir sözcük olmak üzere soldan uçarak gelmesi veya bir
resim ortaya çıktığında alkış sesi duyulması sağlanabilir.
Animasyon efektleri
Slayt içerisindeki nesnelere hareket kazandırmak için animasyon efektlerinden
faydalanılır. Bir nesneye animasyon efekti uygulamak için Animasyonlar
sekmesinde bulunan komutlar kullanılır. Animasyonlar sekmesindeki komutların
kullanılabilir olması için animasyon uygulanacak nesnenin seçili olması
gerekmektedir. Seçimin ardından animasyon grubundaki solarak, uçarak giriş,
topaç, sıçrayış, darbe, döndürme, süpür gibi efektlerden herhangi biri
kullanılabilir. Bu komutlar nesnelerin ekranda görüntülenmesi (giriş),
vurgulanması (vurgu) veya kaybolması (çıkış) sırasında uygulanmak üzere
kategorize edilmiştir.
Bir nesneye efekt eklendiğinde animasyon, belli bir hareket yolu izler. Bu
animasyonların kendilerine ait hareket yolları vardır. Fakat Hareket Yolları
kategorisinden Çizgiler, Kemerler, Dönüşler, Şekiller ve Halkalar seçeneklerinden
biri kullanılarak animasyonlara farklı bir yol belirlenebilir. Ayrıca aynı kategoride
bulunan Özel Yol seçeneği kullanılarak animasyon için istenilen yeni bir yol da
tasarlanabilir.
Animasyonlar listesindeki kategorili yapıda sadece sık kullanılan animasyonlar ve
hareket yolları listelenmektedir. Tüm animasyonlara ve hareket yollarına erişmek
için listenin alt tarafında bulunan Diğer Giriş Efektleri, Diğer Vurgu Efektleri, Diğer
Çıkış Efektleri, Diğer Hareket Yoları seçenekleri kullanılmalıdır.
Geçişler
Sunu esnasında bir slayttan diğerine geçmek için genellikle tıklama yapılır. Ancak
bir sonraki slayda geçiş otomatik bir şekilde de yaptırılabilir. Bu tür ayarlar için
Geçişler sekmesi kullanılır. Slayt geçişleri, sunu sırasında bir slayttan diğerine
geçerken oluşan hareket efektleridir. Her slayt geçiş efektinin hız, yön gibi
özellikleri düzenlenebilir ve bunlara ses eklenebilir. Animasyonlar, slayt
içerisindeki bileşenlere yönelik efektler olarak tanımlanırken geçişler, iki slayt
arasındaki efekt olarak tanımlanır.
Eylemler
Slayt gösterisi esnasında slaytlar arasında kolaylıkla geçiş (ileri, geri) yapmak veya
başka bir dosyayı tek tıklama ile çalıştırmak için Eylemler adı verilen seçenekler
kullanılır. Bu işlemler için hazır düğmeler bulunduğu gibi bir nesneye de eylem
atanabilir. Örneğin, bir resim üzerine tıklandığında belli eylemlerin yapılması
sağlanabilir.
Eylem düğmeleri, sunuya eklenip ilgili köprüler tanımlanabilecek hazır
düğmelerdir. Eylem düğmeleri, sol ve sağ oklar gibi şekiller ve sonraki, önceki, ilk
ve son slaytlara gitmeye, film veya ses yürütmeye yarayan simgeler içerir.
Slayt Gösterisi
PowerPoint programında hazırlanan sunuların tam ekran olarak sunu
görünümünde sunulması Slayt Gösterisi olarak tanımlanır. Herhangi bir sunuyu,
sunum modunda görüntülemek için Slayt Gösterisi sekmesinde bulunan Slayt
Gösterisini Başlat grubundaki komutlar kullanılır (Şekil 3.18). Bu gruptaki Baştan
(F5) komutu kullanılarak ilk slayttan itibaren slayt gösterisi başlatılır. Aynı grupta
bulunan Geçerli Slayttan (Shift+F5) düğmesi ile seçili slayttan itibaren gösterim
başlatılır

Sunucu görünümü
Sunucu görünümü kullanılarak, sunu konuşmacı notlarıyla birlikte bir
konuşmacının bilgisayarında ve aynı anda notların görünmediği şekliyle başka bir
ekranda (projektör görüntüsü) görüntülenebilir. Slayt gösterisini sunucu
görünümünde başlatmak için Slayt Gösterisi sekmesinde bulunan Monitörler
grubundaki Sunucu Görünümünü Göster seçeneği kullanılır.
Kendi kendine çalışan sunular
PowerPoint programında hazırlanan bir sunu, konuşmacı olmadan kendi kendine
çalışan bir slayt gösterisi olarak hazırlanabilir. Örneğin, bir gösteri alanında
bulanan tanıtım stantlarından birinde konuşmacı olmadan sesli ve görüntülü
olarak sunu oynatılabilir. Bu şekilde hazırlanan sunular bir tanıtım videosu şeklini
alır. Bir sunuyu kendi kendine çalışan biçimde ayarlamak için Slayt Gösterisi
sekmesinde bulanan Ayarla grubundaki Slayt Gösterisi Ayarla seçeneği kullanılır.
Zamanlama provası
Slayt gösterisinin etkili bir şekilde sunulması için, sunumdan önce bir zamanlama
provası yapılabilir. Provanın yapılması, hem zaman ayarının nasıl yapılacağına
ilişkin fikir verir hem de sunumun daha etkili, kolay ve akıcı bir şekilde yapılmasına
olanak tanır. Sunumdan önce bir prova yapmak için Slayt Gösterisi sekmesinde
bulunan Ayarla grubundaki Zamanlama Provası seçeneği kullanılır.
Sunuma açıklama ekleme
PowerPoint programında metin, resim, grafik gibi tüm nesnelere Açıklama
eklemek mümkündür. Ancak Word programında olduğu gibi değişikliklerin
izlenmesi modu yoktur.
Açıklamalar, PowerPoint programının içerisindeki not ekleme işlemi ile
karıştırılmamalıdır. Notlar, kullanıcıların o slaytla ilgili hatırlatıcı bilgilerin veya
birtakım detayların yer aldığı metinlerdir. Slayt gösterisi esnasında sunucu
modunda konuşmacı, notları kendi ekranında görebilir. Dinleyicilerin projektör
üzerindeki slaydı tam ekran olarak gördüğü bu tür uygulamalarda notlar, sunum
yapan kişiye tıpkı el notlarında olduğu gibi yardımcı olur. Açıklamalar ise sunum
esnasında gözükmeyeceğinden, sunumun tasarım aşamasında birden fazla kişinin
üzerinde çalıştığı sunularda iletişimi kolaylaştırmak amacıyla kullanılır. Bir sunuya
Açıklama eklemek için Gözden Geçir sekmesinde bulunan Açıklamalar alanındaki
Yeni Açıklama komutu kullanılır.
Sunu hazırlamada dikkat edilecek hususlar
PowerPoint sunumları gerek iş dünyasında gerek eğitim ortamlarında birçok
tanıtım toplantılarında etkili bir sunum aracıdır. Ancak PowerPoint sunuları;
dinleyicilere verilmek istenen mesajı, iletilmek istenen duygu ve düşünceyi en iyi
şekilde ulaştırmak için iyi tasarlanmış olmalıdır. Bu bağlamda özenle
hazırlanmamış ya da bir ekranda çok karmaşık öğelerin bulunduğu kullanıcıların,
sadece ekranda paragraf yazıların bulunduğu sunumları dinleyicilerin çok etkin
bulmadıkları ve etkili bir şekilde takip edemedikleri bilinmektedir. Bu tür
kullanımlar, PowerPoint programının potansiyelini kullanmayı engeller ve istenen
etkinin oluşmasını zorlaştırır. Bu nedenle PowerPoint sunumlarını hazırlarken
gösterimlerle ilgili bazı temel ilkelere uymak gerekir. Bu ilkeler aşağıdaki gibi
sıralanabilir;
1. Her bir slaytta mümkün olduğunca tek bir mesaj üzerinde durulması gerekir.
2. Sunumdan önce muhakkak bir provanın yapılması önerilir.
3. Sunum içerisinde kullanılan yazı tiplerinin mümkün olduğunca benzer ve basit
olmalıdır.
4. Animasyon ve sesin gerçekten gerektiği noktalarda kullanılması önerilir.

5. Sunumları daha etkili hâle getirmek için resim, grafik vb. görsellerden
faydalanmak gerekir.
6. Slaytlar içerisinde dikkat edilmesi gereken hususlardan biri de uyumdur.
7. Her bir slaytta bulunan bilgi miktarının optimum şekilde ayarlanması gerekir.
Yazdırma İşlemleri
Ofis paketinin diğer programlarında olduğu gibi PowerPoint programında da çeşitli
yazdırma seçenekleri bulunmaktadır. Bu seçenekler genellikle birbirine
benzemekle birlikte her programın kendine özgü bileşenleri de bulunmaktadır. Bu
anlatımda özellikle PowerPoint programında kullanılan yazdırma seçeneklerine
değinilecektir. Dosya menüsünde bulunan Yazdır (Ctrl + P) sekmesi kullanılarak
görüntülenen pencereden varsayılan yazıcı özellikleri ve yazdırma seçenekleri
listesi görüntülenir.
Yazdır sekmesinde, varsayılan yazıcı özellikleri ve belgenin ön izlemesi otomatik
olarak görüntülenir. Yazdır komutu ile belge, seçili ayarlara göre yazdırılır. Ayrıca
yazıcı özelliklerini değiştirmek için yazıcı adı altında bulunan Yazıcı Özellikleri
bölümü kullanılabilir.
Yazdır sekmesindeki ayarlar sayesinde sununun kopya sayısı, yazdırılacak slayt
sayısı, bir sayfaya kaç slayt yazdırılacağı, renk seçenekleri gibi özellikler
ayarlanabilir. Ayrıca Yazdır sekmesinde bulunan Ayarlar grubundaki Slaytlar açılır
listesinden Yazdırma Düzeni ve Dinleyici Notları seçenekleri ayarlanabilir.

DENEME TESTİ
1. Aşağıdakilerden hangisi sunucu görünümünün kullanım amaçlarından biri
değildir?
a. Sunulara açıklama ekleme
b. Slayda eklenen hatırlatıcı notları görüntüleme
c. İstenilen slayda kolayca erişme
d. Dinleyiciler için özelleştirilmiş sunular oluşturma
e. Sunu süresini etkin bir şekilde kullanma
2. Asıl slayda eklenen bir ses dosyası için aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
a. Sadece ilk slaytta çalar.
b. Tüm slaytlarda yeniden başlayarak çalar.
c. Sadece ilk slayttan ulaşılır.
d. Tüm slaytlarda devam ederek çalar.
e. İstenilen slayttan silinebilir.
3. Slayt gösterisi sırasında imleci, lazer işaretçisi şeklinde görüntülemek için

aşağıdakilerden hangisi kullanılır?
a. Ctrl + fare sağ düğmesi
b. Shift + fare sol düğmesi
c. Ctrl + fare sol düğmesi
d. Shift + fare sağ düğmesi
e. Ctrl + Shift + fare sol düğmesi
4. Sunuyu, nesneler üzerine tıklayarak geçişlerin sağlandığı etkileşimli bir biçime

dönüştürmek için aşağıdaki seçeneklerden hangisi kullanılır?
a. Tema
b. Otomatik Geçiş
c. Animasyon
d. Eylem
e. Vurgu
5. Slayt Gösterisi sekmesinde yer alan seçenekler yardımıyla aşağıdakilerden

hangisi ya da hangileri yapılabilir?
I. Zamanlama provası
II. Geçerli slayttan başlat
III. Açıklama ekleme
a. Yalnız I
b. Yalnız II
c. I, II ve III
d. I ve III
e. I ve II

6. Slayt gösterisi sağ tuş menüsündeki seçenekler yardımıyla aşağıdakilerden

hangisi yapılabilir?
a. Önemli yerleri vurgulama
b. Grafik ekleme
c. Slayttaki metinlerin stilini değiştirme
d. Slaytta bulunan notları görme
e. Arka plan rengini değiştirme
7. Sunuyu, bir sayfada 6 slaydın yer aldığı sayfalar hâlinde yazdırmak için
aşağıdaki seçeneklerden hangisi kullanılmalıdır?
a. Harmanlanmış
b. Dinleyici Notları
c. Not Sayfaları
d. İki Yüze de Yazdır
e. Özel Aralık
8. Sunudaki videonun bir bölümü oynatıldığında animasyon efektinin

başlatılması aşağıdaki seçeneklerden hangisi ile sağlanır?
a. Özel animasyon
b. Gecikme
c. Tetikleyici
d. Süre
e. Animasyon
9. Aşağıdakilerden hangisi sunum hazırlanırken dikkat edilecek hususlar

arasında yer almaz?
a. Animasyon ve sesler gerektiği yerlerde kullanılmalıdır.
b. Slayt içeriği ile uyumlu görsel nesnelerden faydalanılmalıdır.
c. Renk uyumuna dikkat edilmelidir.
d. Başlık, alt başlık ve içerik alanlarında uygun yazı tipleri kullanılmalıdır.
e. Mümkün olduğunca çok metin yer almalıdır.
10. Zamanlama provası seçeneği ile aşağıdakilerden hangisi ya da hangileri

yapılabilir?
I. Otomatik geçiş süresi belirlenebilir.
II. Animasyon gecikmeleri belirlenebilir.
III. Sunum süresi etkili kullanılabilir.
IV. Her slayt için ayrılacak süre belirlenebilir.
a. Yalnız I
b. Yalnız II
c. I ve II
d. I, II ve III
e. I, II, III ve IV
Cevap Anahtarı
1.a, 2.b, 3.c, 4.d, 5.e, 6.a, 7.b, 8.c, 9.d, 10.e

CEVAP ANAHTARI
no: nosu:
1 A
2 B
3 C
4 D
5 E
6 A
7 B
8 C
9 D
10 E

VİRÜSLER VE VİRÜS
PROGRAMLARI
• Virüsler
• Zararlı Yazılımlar
İÇİNDEKİLER
• Güvenlik Duvarı
• Virüslerden ve Zararlı TEMEL BİLGİ
Yazılımlardan Korunma Yoları
• Antivirüs Yazılımları TEKNOLOJİLERİ II
Öğr. Gör.
Muhammed GÜLER

• Virüsler ve türleri hakkında bilgi
HEDEFLER
sahibi olabilecek,
• Zararlı yazılımlar ve türlerini bilecek
• Güvenlik duvarını bilecek,
• Virüslerden ve zararlı yazılımlardan
korunma yollarını öğrenecek,
• Antivirüs yazılımlarını ne işe
yaradığını bilecek,
• Antivirüs yazılımlarının kurulumunu
öğrenebileceksiniz. ÜNİTE
6
Virüsler ve Virüs Programları
GİRİŞ
Günümüzde eğitim, sağlık, mühendislik, bankacılık ve iletişim başta olmak
üzere birçok alanda teknoloji kullanılmaktadır. Teknoloji denilince de akla başta
bilgisayar destekli sistemler gelmektedir. Bilgisayar destekli sistemlerin kullanımı
işleri bir hayli kolaylaştırmaktadır. Bilgisayar ortamlarında birçok veri işlenmekte
ve daha sonra kullanılmak üzere depolanmaktadır. Hatta bu veriler diğer
kullanıcılarla gerek ağ üzerinden gerekse taşınabilir cihazlar üzerinden
paylaşılabilmektedir. Bu verilerin kullanılması veya paylaşılması kadar güvenliğinin
sağlanması da çok önemlidir. Özellikle internetin gelişmesiyle bir bilgisayar
üzerinden diğer bilgisayarlara erişebilmek mümkün hale gelmiştir. Bu da
bilgisayarlarda bulunan verilere izinsiz erişebilme, verileri değiştirilebilme veya
silme gibi riskleri ortaya çıkarmaktadır.
Bilgisayar, tablet, dizüstü ve akıllı telefon gibi dijital ortamlarda kullanılan
verileri kötü amaçlı yazılımlar tehdit etmektedir. Kötü amaçlı yazılımlar temel
olarak bilgisayarların işleyişini bozmak, veri çalmak, veri değiştirmek veya silmek,
Virüsler bulaştıkları verileri farklı ortamlarda farklı kullanıcılar ile paylaşmak, kullanıcıları rahatsız
bilgisayarlarda etmek gibi kötü niyetli kullanıcılar tarafından hazırlanmış yazılımlardır. Bu
donanımsal veya yazılımlar çoğunlukla kullanıcıların onayı olmadan sistemlerine
yazılımsal zarar vererek bulaşabilmektedirler. Başlıca kötü amaçlar yazılımlar virüsler, truva atları,
bilgisayarın işleyişine
solucanlar, casus yazılımlar, spam e-postalar olmaktadır. Kötü amaçlı yazılımlara
zarar veren kötü amaçlı
yazılımlar olarak karşı korunmak amacıyla geliştirilen yazılımlarda bulunmaktadır. Bu yazılımlar da
tanımlanabilirler. kullanılabilir fakat bu yazılımları kullanmanın yanında kötü amaçlı yazılımlara karşı
bilgi sahibi olmak ve bu yönde davranmak dijital ortamlarda güvenliği sağlamak
açısından daha önemli hale gelmektedir. Dolayısıyla bu ünitede virüsler ve
virüslere karşı geliştirilen virüs programları üzerinde durulacaktır.
VİRÜSLER
Bilgisayar virüsleri biyolojik virüslere benzetilebilir. İnsanlara bulaşan
biyolojik virüsler insanları hasta etmekte hatta bazıları vücutta kalıcı hasarlar
bırakabilmektedir. Bilgisayar virüsleri de bulaştıkları bilgisayarlarda çeşitli zararlara
yol açabilmektedirler. Dolayısıyla virüsler bulaştıkları bilgisayarlarda donanımsal
veya yazılımsal zarar vererek bilgisayarların işleyişine zarar veren kötü amaçlı
yazılımlar olarak tanımlanabilirler.
Görsel 6.1. Virüsler (Kaynak: https://www.avast.com/c-computer-virus )
107
Virüsler bulaştığı bilgisayarda kendini gizleyerek çoğaltabilmekte ve zamanı

gelince de kendisine yüklenen görevi yerine getirmektedir. Her virüs bulaştığı
bilgisayarda aynı etkiyi göstermeyebilir. Burada virüs kendisini kodlayan
yazılımcının amacına göre etki göstermektedir. Virüsler gerek ağ ortamından
Virüsler bulaştığı gerekse taşınabilir cihazlardan farklı cihazlara bulaşabilmektedir. Bu zamana kadar
bilgisayarda kendini on binlerce virüsün olduğu söylenmektedir. Her virüs farklı amaçlarla üretilmiştir.
gizleyerek Genellikle veri çalma, veri silme, veri değiştirme, sisteme zarar verme ya da dosya
çoğaltabilmekte ve
şifreleme gibi amaçlarla üretilmişlerdir. Virüsler etki türlerine göre
zamanı gelince de
kendisine yüklenen sınıflandırılabilirler. Virüsler temel olarak dosya virüsleri, önyükleme virüsleri (boot
görevi yerine sector), ağ virüsleri, makro virüsler ve Dos virüsleridir.
getirmektedir.
•Bilgisayar virüsleri vücudumuza bulaşan biyolojik virüslere

Örnek
benzetilebilir. Nasıl ki virüsler bulaşıp insanları hasta edip vücutta

hasara yol açıyorsa, bilgisayar virüsleri de bulaştıkları cihazlarda
benzer sonuçlara neden olmaktadırlar.
Dosya Virüsleri
Bu virüs türleri bilgisayarlarda bulunan dosyalara bulaşan ve bu dosyalar
çalıştırıldığında devreye giren virüslerdir. Virüsün bulaştığı dosya çalıştırıldığında
virüs etkinleşerek başka dosyalara da bulaşabilir ve hangi amaçla programlandıysa
o amaç doğrultusunda ilerleyebilir. En sık rastlanılan virüs türlerindendir ve
uzantıları genellikle “exe” ve “com” olmaktadır.
Dosya virüsleri bulaştığı bilgisayarın kullanıcısı tarafından tetiklendiğinde
harekete geçer. Bu tetiklenme kimi zaman bir tarih kimi zaman virüslü dosyanın
kopyalanma sayısı olabilir. Eğer tespit etme şansı varsa virüslü dosyanın daha fazla
yayılmadan silinmesi gerekmektedir. Aksi halde antivirüs yazılımları kullanılabilir.
Bunun yanında internetten kaynağına güvenilmeyen dosyalar ya da yazılımlar
indirilip kullanılmamalıdır. Randex, Meve ve MrKlunky bilinen dosya
virüslerindendir.
Önyükleme Virüsleri (Boot Sector)

Önyükleme virüsleri bilgisayar ilk açıldığında çalışan virüs türleridir.
Bilgisayarın açma tuşuna basıldığında ilk olarak hangi işletim sisteminin (yüklü
birden fazla işletim sistemi varsa) çalıştırılacağı veya gerekli donanımların
kontrollerinin yapıldığı gibi bilgiler çalışmaktadır. Bu işlemler küçük yazılımlar
sayesinde gerçekleşmektedir. Bu anlamda ilk etapta bu yazılımlar ile donanımların
birbirleriyle uyum içinde çalışması gerekmektedir. Önyükleme virüsleri bu
ayarların tutuldukları yere bulaştığında bilgisayar sağlıklı bir şekilde
açılamayacaktır. Ya da açıldığında bazı donanımlar düzgün çalışmayacaktır.
Önyükleme virüsleri genellikle taşınabilir cihazlar ya da ağ üzerinden
bulaşmaktadır. Önyükleme kısmına bulaştığı için bilgisayarın açılmadığı
108
durumlarda bu virüsleri temizlemesi oldukça zorlaşmaktadır. Firmaların bu işlem

için geliştirdiği özel yazılımlar mevcuttur. Ya da biraz teknik bilgiyle bilgisayar
güvenli mod seçeneğinden açılıp gerekli kurtarma işlemleri yapılabilir. Son çıkan
işletim sistemlerinde artık önyükleme sektörleri koruma altına alındığı için bu
virüslerin bulaşma riski azdır. En bilinen önyükleme virüsleri Polyboot.B ve
AntiEXE’dir.
Ağ Virüsleri
Ağ virüsleri bir ağ üzerinden ağa bağlı tüm cihazlara bulaşabilen virüs
türleridir. Özellikle kurumlarda iş gereği bilgisayarlar ve yazıcılar bir ağ üzerinden
birbirlerine bağlanmaktadırlar. Ya da ağ üzerinden dosya paylaşımları
Ağ virüslerini diğer virüs yapılabilmektedir. Ağ virüsleri bir bilgisayara bulaştıktan sonra bu bilgisayarın bağlı
türlerinden ayıran olduğu ağı tarayarak erişim izni açık olan dosyalara veya bilgisayarlara bulaşabilir.
özelliği yayılma şeklidir. Bu şekilde hızlı bir yayılım özelliği gösterebildiğinden kısa zamanda birçok
bilgisayara bulaşabilirler.
Ağ virüslerini diğer virüs türlerinden ayıran özelliği yayılma şeklidir. Bunun
önüne geçebilmek adına mümkünse ağ üzerinden paylaşım yapılırken şifrelemeler
kullanılmalıdır. Paylaşım izinleri sınırlandırılmalıdır. İşletim sistemi
güncellemelerine dikkat edilmelidir. Bunların yanında güncel antivirüs yazılımları
kullanılmalıdır. Nimda ve SQLSlammer ağ virüslerine örnek olarak verilebilir.
Makro Virüsleri
Makro virüsler Microsoft Office yazılımları (Word, Excel, PowerPoint) veya
benzeri yazılımlar aracılığı ile bulaşan virüs türleridir. Genellikle internetten
indirilen veya e-postaya gelen belgeler açılarak bulaşmaktadır. Aktif hale gelen
virüs bilgisayardaki diğer belgelere ve dosyalara bulaşabilmektedir.
Office programlarında kimi zaman yapılan işi daha pratikleştirmek için
makrolardan yararlanılabilmektedir. Kullanıcılar makro kısmından kodlama
yaparak yapmak istediği işi gerçekleştirebilmektedir. Bu anlamda makro virüsleri
uygulamanın kendi dilinden yazıldığından anlaşılması zordur. Bunun yanında
çalıştığı platformdan bağımsız hale gelmektedir ve her türlü işletim sistemi
üzerinde çalışabilmektedir. Günümüzde binlerce bu virüs türünden
bulunmaktadır. Relax, Melissa.A ve Bablas bilinen makro virüs örneklerindendir.
DOS Virüsleri
Dos virüsleri ismini Dos işletim sisteminden almaktadır. Windows’un batch
özelliğini kullanmaktadır. Bulaştığı bilgisayar donanımsal olarak zarar verirler.
Genellikle metin dosyası olarak kodlanıp “.bat” uzantılı olarak kaydedilirler. Bu
anlamda boyutları çok küçük olmaktadır. İlk etapta dosyanın virüs dosyası
olduğunu anlamak zordur. Diğer virüsler gibi çalıştırıldıkları zaman harekete
geçerler.
109
DİĞER ZARARLI YAZILIMLAR

Truva Atları (Trojen)
Truva Atı (Trojan), kendisini zararsız olarak gösteren kötü amaçlı bir
yazılımdır. Aynı zamanda internetteki en yaygın tehditlerden biridir. Truva atı bir
bilgisayarda dosyaları dışa aktarma, verileri değiştirme, dosyaları silme gibi
herhangi bir işlemi gerçekleştirebilir. Truva atları genellikle oyun, araçlar,
uygulama yamaları gibi korsan indirmeler yoluyla bulaşabilmektedirler. Bunların
yanında internetten bir resim indirme veya e-posta ile gelen bir eklentiyi açmakla
bulaşabilirler.
Truva atları internetteki
en yaygın tehditlerden Truva atları dosyalara zarar vermek, internet trafiğini yönlendirmek,
biridir. kullanıcıların etkinliğini izlemek, hassas verileri çalmak ve sistemde açık kapı
bırakmak için tasarlanmışlardır. Bu şekilde zarar vermek isteyen taraf açık kapıdan
sisteme erişme imkânı bulmuş olur. Truva atları verileri silebilir, değiştirebilir,
sızdırabilir veya kopyalayabilir. Bunlar daha sonra fidye karşılığında kullanıcıya geri
satılabilir. Truva atı virüslerden farklı olarak kendini çoğaltamaz veya kendi
kendine çalışamaz. Çalışabilmesi için kullanıcının belirli bir eylemde bulunması
gerekir.
Görsel 6.2. Truva Atı (Kaynak: https://www.flaticon.com/)
Bilgisayarların yanında telefonlar ve tabletler gibi mobil cihazlar da Truva

atlarına karşı savunmasızlardır. Özellikle müzik, oyun, film, kitap veya diğer
yazılımlar gibi korsan indirmeler yapma, internet ortamında aniden açılan
bildirimleri kabul etme veya gerek işletim sistemi gerekse diğer yazılımların güncel
olmaması gibi durumlarda Truva atları risk oluşturmaktadır. Özellikle internet
ortamlarında temkinli davranmak ve doğru kullanım gerçekleştirmek bu riskin
önüne geçebilmektedir.
Solucanlar (Worm)
Solucanlar (Worm) kendi kendilerini kopyalayabilen ve ağ üzerinden
yayılabilen bir zararlı yazılım türüdür. Solucanlar da virüsler gibi güvenlik
110
açıklarından yararlanarak bulaşma, bilgi çalma, dosyaları bozma ve daha sonradan

erişme için açık kapı bırakma gibi risklere neden olabilir. Fakat solucanlar aslında
bir virüs değildir. Solucanları virüslerden ayıran özelliği herhangi bir insan
müdahalesine gerek duymadan kendi başlarına çalışabilmeleri ve herhangi bir
dosyaya bulaşmalarının gerekmediğidir.
Görsel 6.3. Solucan Virüs (Kaynak: https://www.flaticon.com/)
Solucanlar bir bilgisayara bulaştıklarında kendilerini çoğaltarak içinde

bulundukları ağ üzerinden yayılmaya başlarlar. Bunun sonucunda ağ üzerinde olan
Solucanlar bir internet trafiği ve bellek kullanımı artar. Bu da sistemin yavaşlamasını, donmalar
bilgisayara yaşanmasını ve erişimin sağlanamamasını beraberinde getirmektedir. Aynı
bulaştıklarında
zamanda bilgisayarda ram kullanım oranı da artacağı için bilgisayarda diğer işlerin
kendilerini çoğaltarak
içinde bulundukları ağ de yapılamamasına neden olmaktadır.
üzerinden yayılmaya Solucanlar genellikle e-posta ekleri, dosya paylaşım ağları veya kötü amaçlı
başlarlar. web bağlantılarına tıklama yoluyla bulaşabilmektedirler. Solucan, indirildikten
sonra sistemdeki bir zayıflıktan yararlanarak kendini çoğaltmaya ve sistem
boyunca ilerlemeye başlar. Solucanlar daha çok işletim sistemlerinin veya diğer
yazılımların güvenlik açıklarından yararlanarak bulaşırlar. Bu yazılım
güncellemelerine dikkat etmek gerekmektedir. Bunun yanında güvenlik duvarı ve
antivirüs yazılımı kullanmak da işe yarayacaktır. MS-Blaster ve Sasser en bilinen
solucanlara örnektirler.
Bireysel Etkinlik
•Yukarıda bahsediler virüs türlerini ve zararlı yazılıları bir tablo halinde

göstererek benzerlik ve farklılıklarını tabloya ekleyiniz.
111
Casus Yazılımlar
Casus yazılımlar, bilginiz veya izniniz olmadan bilgisayarınıza yüklenen ve
internet ortamındaki hareketlerinizi gizlice izlemeye başlayan yazılımlardır. Casus
yazılım, bir kişi veya kuruluş hakkında gizlice bilgi toplayan ve bu bilgileri üçüncü
kişilere aktaran bir tür kötü amaçlı yazılımdır. Firmalar veya reklam verenler de bu
Casus yazılımlar, kişi verileri kullandıkları için bu casus yazılımlara reklam yazılımları da denmektedir.
veya kuruluşlar
hakkında gizlice bilgi Casus yazılımlar şifre, tarayıcı geçmişi, ad, adres, ilgi alanları, e-posta
toplayan ve bu bilgileri adresleri, banka bilgileri gibi birçok bilginin çalınmasına neden olabilirler. Bu
üçüncü kişilere aktaran bilgileri para karşılığında ticari kuruluşlara satmaktadırlar. Bu verileri illegal yollarla
bir tür kötü amaçlı alan ticari kuruluşlar kişiye özgü reklam gösterme, e-posta atma gibi işlemlerde
yazılımdır.
bulunmaktadırlar. Casus yazılımlar bu tehditlerinin yanında teknik olarak da zarar
vermektedirler. Cihazın performansının düşmesi, işlemci kullanımın yükselmesi,
disk kullanımının artması, tarayıcı anasayfasının değişmiş olması, internete
bağlanma zorluğu gibi sorunlar da casus yazılımların sebep olduğu sorunlar
arasında gösterilebilir.
Görsel 6.4. Casus Yazılımlar (Kaynak: https://www.flaticon.com/)
Casus yazılımlardan korunmak için kişisel dikkat en önemli adımdır. Kaynağı

bilinmeyen yazılımlar indirilip kullanılmamalıdır. Güvenilmeyen sitelere kişisel
bilgiler girilmemelidir. Web sitelerinde bir anda açılan pop-up olarak adlandırılan
pencereler tıklanmamalıdır. Bazı programlar kurulurken kendisiyle beraber başka
programlarda kurulmaktadır. Program kurma aşamasında bu seçeneklere dikkat
edilmelidir. Özellikle güncel tarayıcılar kullanılmalı ve tarayıcı güvenlik ayarları
yapılmalıdır.
Spam E-Postalar
Spam e-postalar kullanıcılara internet ortamında izinleri dışında gönderilen
genellikle reklam, ticari amaçlı bilgilendirme ve bilgi çalma gibi kötü amaçlı iletiler
olarak tanımlanabilir. Spam e-postalar genellikle bilinen e-posta adreslerine
gönderilir. Eğer spam e-posta alıyorsanız muhtemelen e-posta adresiniz bu
spamları gönderen kişiler tarafından bilinmektedir. Güvenilmeyen web sitelerine
112
yapılan üyelikler, reklam bağlantıların açılması veya internet üzerinde yapılan

gezintiler e-posta adresinin ele geçirilmesine neden olabilmektedir.
E-posta sağlayıcıları spam filtreleri çoğu istenmeyen postaları
filtreleyebilmektedir. Ama bazı durumlarda bu mümkün olmamaktadır. Bu
durumda e-posta sağlayıcıları istenmeyen postaları spam olarak bildirme olanağı
sağlamaktadırlar. E-posta bildir diyerek e-posta sağlayıcısının bu türden mesajları
artık spam olarak algılaması sağlanabilir. E-postaya gelen iletiler konusunda
dikkatli olunmalıdır. Gönderilen e-posta adresi, mesaj içeriğindeki bilgilerin
doğruluğu, dilbilgisi hatalarının olup olmadığı gibi bilgiler kontrol edilmelidir. Bu
konuda bir şüphe varsa gelen iletideki hiçbir bağlantı açılmamalı, ekler
indirilmemelidir.
Bireysel Etkinlik
•Bu zamana kadar bilgisyarınıza, tabletinize veya telefonunuza virüs

bulaştı mı?
•Bu konuda nasıl bir önlem aldınız?
•Bulaşan virüs türü sizce hangisiydi? Düşününüz.
GÜVENLİK DUVARI (FIREWALL)

Güvenlik duvarı kullanıcı tarafından önceden belirlenmiş güvenlik ilkelerine
dayalı olarak gelen ve giden ağ trafiğini izleyen ve filtreleyen bir ağ güvenlik
cihazıdır. Bu şekilde gelen ya da giden veriler bir süzgeçten geçirilirler. Güvenlik
Güvenlik duvarı bir duvarı belirlenen güvenlik ayarları dışında bir durumla karşılaştığında bu işleme
donanım olabileceği izin vermeyerek koruma sağlayacaklardır. Bu işlem çok basit şekilde bir binanın
gibi bir yazılım da girişinde bulunan güvenlik personeli gibi düşünülebilir. Güvenlik personeli verilen
olabilir. talimatlara uygun olarak insanların içeri girmelerine veya dışarı çıkmalarına izin
verebilir. Bu anlamda güvenlik duvarının açık olması çok önemlidir.
Görsel 6.5. Güvenlik Duvarı (Kaynak: https://tr.wikipedia.org/

wiki/G%C3%BCvenlik_duvar%C4%B1)
113
Güvenlik duvarı bir donanım olabileceği gibi bir yazılım da olabilir. Yazılım
olarak bilgisayarlara yüklenebilen güvenlik duvarı üzerinde gerekli ayarlamalar
yapılarak ağ üzerinde gelen ve giden internet trafiği izlenebilir. Windows işletim
sisteminde dahili bir güvenlik duvarı bulunmaktadır. Bu güvenlik duvar isteğe bağlı
olarak açılıp kapanabilmektedir. Donanım olarak güvenlik duvarı ise ağ ile ağ
geçidi arasına konulan bir ekipman parçasıdır.
Güvenlik duvarı sayesinde bilgisayarda yüklü olan yazılımlardan hangilerinin
internete çıkıp hangilerinin çıkamayacağı ayarlamaları yapılabilmektedir. Bu
anlamda güvenilmeyen yazılımların internete çıkışı kapatılarak veri transferine izin
verilmeyebilir. İnternet özellikle herkese açık bir ağ üzerinden sağlanıyorsa
güvenlik duvarı mutlaka aktif edilmelidir. Çünkü ortak kullanılan ağlar tehditlere
daha açık olmaktadır.
VİRÜSLERDEN VE ZARARLI YAZILIMLARDAN KORUNMA

YOLLARI
Dijital ortamlarda verilerimizi ve bilgisayarımızı virüsler ve zararlı yazılımlar
gibi tehditlerden korumak için belli başlı önlemlerin alınması gerekir. Bu önlemler
aşağıdaki gibi sıralanabilir;
 Bilgisayarımıza güncel bir antivirüs yazılımı kurulmalıdır.

Virüslerden ve zararlı
 Güvenlik duvarı aktif hale getirilip gerekli ayarlamalar yapılmalıdır.
yazılımlardan
korunmanın en önemli  İşletim sistemi ve kullanılan diğer yazılımlar güncel tutulmalıdır.
yolu kişisel dikkattir.  Verilerinizi belirli aralıklarla güvenli yerlerde yedekleyin.
 Kaynağına güvenmediğiniz yerden oyun, program, müzik vs. herhangi bir
şey indirmeyin.
 Yine güvenilmeyen sitelere kişisel bilgilerinizi girmeyin.
 E-posta adresinize gelen postalar konusunda dikkatli olun, şüpheli
bağlantılara tıklamayın.
 Herkese açık olan ağlara bağlanmayın, bağlansanız bile kişisel bilgilerini
girmeyin.
 Kendi bilgisayarınız dışındaki cihazları kullanırken kişisel bilgilerinizi
girmemeye özen gösterin.
 Tarayıcı üzerinde açılan pop-up mesajlarına tıklamayın.
 İndirdiğiniz dosyaları antivirüs yazılımları ile taratmadan çalıştırmayın.
 Antivirüs yazılımınızı sürekli güncel tutun.
 Bilgisayarınızın işleyişini takip edin. Şüpheli bir şekilde çalışmaya
başlayınca dikkatli davranın.
VİRÜS PROGRAMLARI (ANTİVİRÜS)

Virüs programları (antivirüs) bilgisayarları virüslere, truva atlarına,
solucanlara ve kötü amaçlı yazılımlara karşı koruyan yazılımlardır. Gerek internet
üzerinden gerekse taşınabilir cihazlar ile bilgisayara bulaşan virüsleri ya da kötü
amaçlı yazılımları anlık tespit edip koruma sağlarlar. Eğer kötü amaçlı bir yazılım
tespit edilirse buna ne olacağı konusunu kullanıcıya bırakır. Kullanıcı isterse
114
tamamen silebilir ya da karantinaya alabilir. Windows işletim sisteminde Windows

Defender isimli güvenlik yazılımı entegre olarak gelmektedir. Kullanıcı isterse
sistemine daha sonradan da başka antivirüs yazılımları da kurabilir. Antivirüs
Antivirüsler yazılımlarında tüm sistemi taratma özelliği bulunduğundan belirli aralıklarla tüm
bilgisayarları kötü sistemini taratabilir. Antivirüs yazılımları tüm bu işlemleri arka planda yaparken
amaçlı yazılımlara karşı kullanıcı kendi işlerini eş zamanlı olarak yapabilmektedir. Tabi burada bazı
koruyan yazılımlardır.
dezavantajlar ortaya çıkabilmektedir. Örneğin antivirüs yazılımı arka planda sürekli
çalıştığından bilgisayar kaynakları sürekli kullanılmaktadır. Bu da sistemin
yavaşlamasına ve ısınmasına neden olabilir. Kişisel veriler antivirüs yazılımları
sayesinde sürekli korundukları için bu dezavantaj belki göz ardı edilebilir.
Görsel 6.6. Antivirüs Yazılımları (Kaynak: https://www.flaticon.com/)
Günümüzde birçok antivirüs yazılımı mevcuttur. Bu yazılımlar çeşitli firmalar

tarafından belirli aralıklarla piyasaya sürülmüştür. Öne çıkan birkaç antivirüs
yazılımı aşağıda maddeler halinde sunulmuştur;
 Kaspersky
 Norton
 AVG
 BitDefender
 McAfee
 Avast
 Panda
 Trend Micro
 ESET End Point Security
 Avira
 Sophos Antivirus
 F-Secure
Piyasada ücretli ve ücretsiz antivirüs yazılımları mevcuttur. Hatta bazı ücretli
antivirüs yazılımlarının ücretsiz versiyonları da bulunmaktadır. Tabi ücretsiz
versiyonları ücretli versiyonlarına göre tam koruma sağlamamaktadır. Bilindiği
üzere ücretli antivirüs yazılımlarına yıllık lisans ücreti ödenmektedir.
115
Antivirüs yazılımı seçiminde iyice araştırma yapılıp ondan sonra

kullanılmalıdır. Çünkü bazı antivirüs yazılımları sistemi çok fazla yormaktadır.
Bazılarının maliyeti fazla olmaktadır. Bu iki kritere dikkat edilmelidir. Bunların
yanında antivirüs yazılımları yeni çıkan virüslere karşı veritabanlarını güncelleyip
yeni çıkan virüsü de tanımaktadırlar. Bu anlamda seçilecek antivirüs yazılımının
güncel olması da çok önemlidir.
Antivirüs Yazılımı Kurulumu

Antivirüs yazılımlarının kurulumu diğer yazılımlarının kurulumları ile çok
benzerdir. Antivirüs yazılımının kurulum dosyası (setup) temin edildikten sonra
kurulum çok rahat bir şekilde gerçekleştirilebilmektedir. Diğer yazılımlardan farklı
Antivirüs yazılımlarının olarak kurulum bittikten sonra güvenlikle ilgili bazı ayarlar yapılabilir. Bu kısımda
kurulumu diğer Trend Micro antivirüs yazılımının kurulum aşamaları gösterilecektir. Sizler de
yazılımların elinizde mevcut bulunan antivirüs yazılımlarını benzer adımlarla kurabilirsiniz.
kurulumlarına
benzemektedir. Öncelikle kurulum için kurulum dosyasına çift tıklayarak kurulum başlatılır.
Açılan pencereden (Görsel 6.7) “Next” butonuna tıklanarak kurulum devam
ettirilir.
Görsel 6.7. Antivirüs Kurulumu
Bir sonraki pencerede (Görsel 6.8) antivirüs yazılımının bileşenleri

kurulmaya başlanacaktır. Bu aşamada beklenip bileşen kurulumları bittikten sonra
“Next” butonu tıklanarak devam edilir.
116
Kurulum bittikten sonra açılan pencerede (Görsel 6.9) “Finish” butonu

tıklanarak kurulum bitirilir.
Kurulumun tamamlanması için bilgisayarın yeniden başlatılması

istenecektir. Bu aşamada (Görsel 6.10) “Restart” butonu tıklanarak bilgisayar
yeniden başlatılır.
117
Bilgisayar açıldıktan sonra kurulumun tamamladığı görülebilir (Görsel 6.11).

Bu pencerede korumayı pasif etme, bilgisayarı zararlı yazılımlara ve virüslere karşı
tarama gibi çeşitli ayarlar yapılabilmektedir.
118
•Kötü amaçlı yazılımlar temel olarak bilgisayarların işleyişini bozmak, veri

çalmak, veri değiştirmek veya silmek, verileri farklı ortamlarda farklı
kullanıcılar ile paylaşmak, kullanıcıları rahatsız etmek gibi kötü niyetli
kullanıcılar tarafından hazırlanmış yazılımlardır.
•Başlıca kötü amaçlar yazılımlar virüsler, truva atları, solucanlar, casus
Özet
yazılımlar, spam epostalardır.
•Virüsler bulaştıkları bilgisayarlarda donanımsal veya yazılımsal zarar vererek
bilgisayarın işleyişine zarar veren kötü amaçlı yazılımlar olarak
tanımlanabilirler.
•Her virüs bulaştığı bilgisayarda aynı etkiyi göstermeyebilir. Burada virüs
kendisini kodlayan yazılımcının amacına göre etki göstermektedir.
•Virüsler temel olarak dosya virüsleri, önyükleme virüsleri (boot sector), ağ
virüsleri, makro virüsler ve Dos virüsleri olarak sıralanabilir.
•Dosya virüsleri bilgisayarlarda bulunan dosyalara bulaşan ve bu dosyalar
çalıştırıldığında devreye giren virüslerdir.
•Dosya virüsleri en sık rastlanılan virüs türlerindendir ve uzantıları genellikle
“exe” ve “com” olmaktadır.
•Önyükleme virüsleri bilgisayar ilk açıldığında çalışan virüs türleridir.
•En bilinen önyükleme virüsleri Polyboot.B ve AntiEXE’dir.
•Ağ virüsleri bir ağ üzerinden ağa bağlı tüm cihazlara bulaşabilen virüs
türleridir.
•Ağ virüslerini diğer virüs türlerinden ayıran özelliği yayılma şeklidir.
•Makro virüsler Microsoft Office yazılımları (Word, Excel, PowerPoint) veya
benzeri yazılımlar aracılığı ile bulaşan virüs türleridir.
•Makro virüsleri de uygulamanın kendi dilinden yazıldığından anlaşılması
zordur. Bunun yanında çalıştığı platformdan bağımsız hale gelmektedir ve
her türlü işletim sistemi üzerinde çalışabilmektedir.
•Dos virüsleri ismini Dos işletim sisteminden almaktadır. Windows’un batch
özelliğini kullanmaktadır. Bulaştığı bilgisayarlara donanımsal olarak zarar
verirler.
•Truva Atı, kendisini zararsız olarak gösteren kötü amaçlı bir yazılımdır ve
internetteki en yaygın tehditlerden biridir.
•Truva atları dosyalara zarar vermek, internet trafiğini yönlendirmek,
kullanıcıların etkinliğini izlemek, hassas verileri çalmak ve sistemde açık kapı
bırakmak için tasarlanmışlardır.
•Truva atı virüslerden farklı olarak kendini çoğaltamaz veya kendi kendine
çalışamaz. Çalışabilmesi için kullanıcının belirli bir eylemde bulunması
gerekir.
•Solucanlar kendi kendilerini kopyalayabilen ve ağ üzerinden yayılabilen bir
zararlı yazılım türüdür.
•Solucanları virüslerden ayıran özelliği herhangi bir insan müdahalesine gerek
duymadan kendi başlarına çalışabilmeleri ve herhangi bir dosyaya
bulaşmalarının gerekmediğidir.
•Casus yazılımlar, bilginiz veya izniniz olmadan bilgisayarınıza yüklenen ve
internet ortamındaki hareketlerinizi gizlice izlemeye başlayan yazılımlardır.
•Casus yazılımlar şifre, tarayıcı geçmişi, ad, adres, ilgi alanları, eposta
adresleri, banka bilgileri gibi birçok bilginin çalınmasına neden olabilirler. Bu
bilgileri para karşılığında ticari kuruluşlara satmaktadırlar. Bu verileri illegal
yollarla alan ticari kuruluşlar kişiye özgü reklam gösterme, eposta atma gibi
işlemlerde bulunmaktadırlar.
119
Özet
•Spam e-postalar kullanıcılara internet ortamında izinleri dışında gönderilen
genellikle reklam, ticari amaçlı bilgilendirme ve bilgi çalma gibi kötü amaçlı
iletiler olarak tanımlanabilir.
•Güvenlik duvarı kullanıcı tarafından önceden belirlenmiş güvenlik ilkelerine
dayalı olarak gelen ve giden ağ trafiğini izleyen ve filtreleyen bir ağ güvenlik
cihazıdır.
•Virüs programları (antivirüs) bilgisayarları virüslere, truva atlarına,
solucanlara ve kötü amaçlı yazılımlara karşı koruyan yazılımlardır.
120
1. Aşağıdakilerden hangisi bilgisayar sistemlerine zarar veren kötü amaçlı
yazılımlardan değildir?
a) Truva Atı
b) Antivirüs
c) Dosya Virüsleri
d) Spam
e) Solucan
2. Aşağıdakilerden hangisi virüslerin amaçlarından değildir?

a) Bellek kullanımını düşürmek
b) Kişisel verileri çalmak
c) Bilgisayara zarar vermek
d) Kişisel verileri silmek
e) Dosyaları şifrelemek
3. Aşağıdakilerden hangisi virüs türlerinden değildir?

a) Önyükleme virüsleri
b) Dosya virüsleri
c) Ağ virüsleri
d) Dos virüsleri
e) Mikro virüsleri
4. Uzantıları genellikle .exe veya .com olan virüs türü aşağıdakilerden

hangisidir?
a) Ağ Virüsleri
b) Önyükleme virüsleri
c) Dosya virüsleri
d) Dos virüsleri
e) Truva Atları
5. Polyboot.B ve AntiEXE virüsleri hangi virüs türüne örnek olarak verilebilir?

a) Dosya virüsleri
b) Ağ virüsleri
c) Dos virüsleri
d) Önyükleme virüsleri
e) Solucanlar
121
6. ……………… virüsleri Microsoft Office yazılımları (Word, Excel, PowerPoint)

veya benzeri yazılımlar aracılığı ile bulaşan virüs türleridir. Boşluğa
aşağıdakilerden hangisi gelmelidir?
a) Ağ
b) Dosya
c) Makro
d) Dos
e) Önyükleme
7. Bilgisayarda web sitelerine erişimin yavaşlaması, donması hatta

bağlantının kopması gibi durumlar yaşanıyorsa öncelikle hangi zararlı
yazılım türünden şüphelenilmelidir?
a) Truva Atları
b) Casus Yazılımlar
c) Spamlar
d) Ağ Virüsleri
e) Solucanlar
8. Bilgisayarınızda tarayıcınızın anasayfa adresi değişmiş ise muhtemelen

bilgisayarınıza ne olmuştur?
a) Casus yazılım yüklenmiştir.
b) Truva atı bulaşmıştır.
c) Solucan bulaşmıştır.
d) Dosya virüsü bulaşmıştır.
e) Tarayıcı kendisini güncellemiştir.
9. Kullanıcı tarafından önceden belirlenmiş güvenlik ilkelerine dayalı olarak

gelen ve giden ağ trafiğini izleyen ve filtreleyen sisteme ne denir?
a) Antivirüs
b) Güvenlik duvarı
c) Norton
d) Spam
e) Modem
10. Aşağıdakilerden hangisi antivirüs yazılımlarından değildir?

a) AVG
b) BitDefender
c) Norton
d) Firewall
e) Kaspersky
Cevap Anahtarı
1.b, 2.a, 3.e, 4.c, 5.d, 6.c, 7.e, 8.a, 9.b, 10.d
122
Şahin, S. (2016). Eğitimde bilişim teknolojileri I-II (1.Baskı). Ankara: Pegem
Yayıncılık.
Wikipedia (2022). Bilgisayar virüsü. 25 Aralık 2022 tarihinde
https://tr.wikipedia.org/wiki/Bilgisayar_vir%C3%BCs%C3%BC adresinden
erişildi.
Avast (2022). What is a computer virus? 25 Aralık 2022 tarihinde
https://www.avast.com/c-computer-virus adresinden erişildi.
123
BULUT BİLİŞİM
• Sanallaştırma Tanımı ve
Türleri
İÇİNDEKİLER
• Bulut Bilişim TEMEL BİLGİ

• Bulut Bilişim Teknolojileri
Standardı TEKNOLOJİLERİ II
• Bulut Bilişim Servis Modelleri
• Bulut Bilişim Kurulum
Dr. Öğr. Üyesi
Modelleri Ahmet. Kamil
• Bulut Bilişimin Üstünlükleri
• Bulut Bilişimin Sınırlılıkları
KABAKUŞ

• Sanallaştırma konusunda temel
HEDEFLER
bilgiler edinebilecek,
• Yaygın kullanılan sanallaştırma
türlerini sıralayabilecek,
• Bulut bilişim ve özellikleri
açıklayabilecek,
• Bulut bilişim bileşenleri ve alt
yapısı konusunda bilgi sahibi
olabilecek,
• Bulut bilişim hizmet sunum
modellerini tanımlayabilecek,
• Bulut bilişimin üstünlüklerini
ÜNİTE ÜNİTE
listeleyebilecek,
• Bulut bilişimin sınırlılıklarını
sırayabileceksiniz.
8 8
Bulut Bilişim
Sunucu Sanallaştırma
Ağ Sanallaştırma
Sanallaştırma Tanımı ve Türleri

Masaüstü Sanallaştırma
Uygulama Sanallaştırma
Bulut Bilişimin Gelişimi Depolama Sanallaştırma
İsteğe Bağlı Kendi

Bulut Bilişimin Standardı Kendine Hizmet
Geniş Ağ Erişimi
Ortak Kaynak Havuzu

Bulut Bilişimin Özellikleri
Hızlı Esneklik
Ölçülebilir Hizmet
Altyapı Hizmeti
Bulut Bilişim Servis Modelleri
Platform Hizmeti
Yazılım Hizmeti
Bulut Bilişim Kurulum Modelleri
Genel Bulut
Özel Bulut
Bulut Bilişim Üstünlükleri
Karma Bulut
Topluluk Bulutu
Bulut Bilişim Sınırlılıkları
189
Bulut Bilişim
GİRİŞ
Geçmişten günümüze bilgi ve iletişim teknolojilerindeki yenilikler bulut
kavramıyla birlikte yeniden tanımlanmaktadır. Bulut teknolojileri; kümeleme,
dağıtımlı hesaplama, sanallaştırma ve geniş bant gibi kendisinden önceki
teknolojilerin geleneksel formlarından etkilenmektedir.
İktisadi ve sosyal yaşamda karşımıza çıkan geniş bant teknolojisi,
kullanıcıların artan veri ve hız ihtiyacına cevap vermekle birlikte internet tabanlı
uygulamaların yaygınlaşmasına öncülük etmektedir.
Dağıtımlı hesaplama projeleriyle elde edilen teknolojik gelişmeler, özellikle
ağ erişimi, kaynak havuzu, ölçeklenebilirlik ve esneklik gibi ortak özellik
kümelerine bağlı bulut bilişim platformlarını ve araçlarını çeşitli açılardan
etkilemektedir.
Kümeleme sayesinde alt yapıyı oluşturan donanımlar üzerindeki fiziksel
sorunlara karşı sistemin kullanılabilirliğini ve güvenirliğini artırılırken, sistemin
başarısızlık oranı azaltılmaktadır.
Sanallaştırma sayesinde ise statik donanım üzerinde sınırlı kalan
uygulamaların, sanallaştırılmış ortamlarda çalışan benzetim (emulation) yazılımı
tarafından taklit edilebilmesiyle yazılım-donanım bağımlılığı ortadan kalkmaktadır.
Sanallaştırma bulut teknolojilerinin özünde yer alan ve bu teknolojinin
yaygınlaşmasında etki eden bir teknolojidir. Günümüzde bulut platformlarına etki
eden diğer teknolojik yeniliklerin başında servis odaklı mimari, web teknolojisi,
çoklu kullanım ve veri merkezi teknolojisi gelmektedir.
Bulut bilişim kısaca bu teknoloji kaynaklarının organizasyonların
ihtiyaçlarına göre yeniden düzenlenerek internet üzerinden hizmet veren bir iş
modelidir. Bu iş modeli teknolojinin ekonomiye dönüşmesiyle birlikte yaygınlaşan,
gelişen ve ölçeklenebilir bir durumu yansıtmaktadır. Sistemlerin birbirleriyle olan
etkileşimleri sonucu özellikle sosyal medya ve bankacılık uygulamaları teknolojik
yeniliğin getirdiği değişim sürecini hızlandırmaktadır.
Bulut bilişim, ihtiyaç duyulduğunda erişilebilen ve yapılandırılabilen, dinamik
ölçekli ve çoğunlukla sanallaştırılmış BT alt yapısını internet üzerinden hizmet
olarak sunmanın yeni bir yoludur. Bulut Bilişim teknolojilerindeki hızlı büyüme ile
büyük miktarlardaki hesaplama ihtiyaçlarının ortaya çıkması, veri merkezlerinde
depolanacak verilerin hızla artması ve klasik internet servislerinin bu ihtiyaçları
karşılamakta yetersiz kalıyor olması araştırmacıları yeni çözümlere
yönlendirmektedir.
Sanallaştırma kavramı SANALLAŞTIRMANIN TANIMI VE TÜRLERİ

ilk olarak IBM firması
Sanallaştırma, fiziksel katmanda donanımsal parçaların etkin bir şekilde
tarafından üretilen
anabilgisayarlar kullanılabilmesi için mantıksal olarak soyutlanması, fiziksel kaynakların verimli bir
(mainframe) üzerinde şekilde paylaştırılması, kullanılması ve yönetilmesini sağlayan bir yazılım
görülmektedir. çözümüdür. Sanallaştırmanın amacı güvenlik ve yönetimin bir arada olduğu bir
190
Bulut Bilişim
katmanda yüksek seviyede performans, ölçeklenebilirlik, güvenilirlik,

kullanılabilirlik, erişilebilirlik ve esneklik sağlamaktır (Kusnetzky, 2011).
Şekil 8.1’de ortak bir depolama alanı üzerinde birden fazla fiziksel sunucu
üzerinde çalışan sanal makineler gösterilmiştir. Küme (cluster) birbirine bağlı olan
ve tek bir sistem olarak çalışan bağımsız BT kaynaklarının bir grubudur. Fiziksel
sunucular arasında sağlanan kümeleme alt yapısı sunuculardan biri devre dışı
kaldığında sanal makineler (Virtual Machine, VM) diğer sunucu üzerinde çalışmaya
devam edecektir. Kümeleme yapısı üzerindeki sanal makinelerin kullanmış olduğu
kaynaklar dağıtılmış kaynak planlaması (DRS, Distributed Resource Scheduler) ile
sunucular üzerine otomatik olarak dengeli bir şekilde paylaştırılmaktadır. Kullanıcı
yük dağıtımını kendisi yapmak istemesi halinde sanal makineleri sunuculara
taşıma (migrate) işlemi yaparak gerçekleştirebilir.
Sunucu sanallaştırma;
fiziksel katman, Şekil 8.1. Sanallaştırılmış Bilgisayar Mimarisi (CommVerge, 2010)
sanallaştırma katmanı
ve işletim sistemi Yaygın olarak tercih edilen sanallaştırma teknolojileri aşağıdaki şekilde
katmanı olmak üzere üç sınıflandırılmaktadır (Barrett ve Kipper, 2010).
katmandan oluşur.
• Sunucu sanallaştırma
• Ağ sanallaştırma
• Masaüstü sanallaştırma
• Uygulama sanallaştırma
• Depolama sanallaştırma
Sunucu Sanallaştırma
Sunucu sanallaştırma; donanım platformu üzerine kurulu olan ana yazılımın,
bir bilgisayar ortamının benzetimi olan sanal bir makine oluşturulması ve bu sanal
makine içerisinde konuk (guest) yazılımları çalıştırabilmesi temeline dayanır.
Fiziksel sunucunun sahip olduğu işlemci (CPU), bellek (RAM), ağ kartı (NIC) ve disk
(HDD) gibi kaynakların paylaşılması olarak ifade edilir.
Bu kaynakların paylaştırılması ve kullanılmasında üç farklı sunucu
sanallaştırma tipi vardır (Joshi ve Varshapriya, 2013). Bunlar aşağıda sıralanmıştır:
191
Bulut Bilişim
• Tam Sanallaştırma (Full Virtualization): Tam sanallaştırma türünde konuk

işletim sistemi değiştirilmemiş ya da uyarlanmamıştır. Sanal makineden
gelen özel komutlar sanal makine gözlemcisi yardımıyla ikili modda (0,1)
işlemcinin komut setine uygun biçimde yeniden derlenerek fiziksel
makinenin donanımına iletilir.
• Yakın Sanallaştırma (Para Virtualization): Yakın sanallaştırma, fiziksel
kaynakların sanal makine gözlemcisine ihtiyaç duyulmadan konuk işletim
sistemi üzerinden erişilebildiği bir yöntemdir. Konuk işletim sistemi fiziksel
kaynakları arada herhangi bir katman olmadan yönetebilmesi için özel
komut setleri değiştirilmiş ve uyarlanmıştır. Bu sayede fiziksel donanıma
erişim sanal makinenin komut setleri üzerinden gerçekleştirilir.
• Donanım Destekli Sanallaştırma (Hardware Asisted Virtualization):
Donanım destekli sanallaştırmada ise düzenlemeler işlemci üzerinde
yapılır. İşlemciye ek ayrıcalık seviyesi ve konuk işletim sisteminin talep
ettiği komut setlerinin tanımlanması ve sanal makine gözlemcisinin bu
komut setleriyle etkileşimine yardım edecek komut setleri eklenir. Bu
sayede konuk işletim sistemi değiştirilmeden yüksek performans elde
edilir.
Hipervizör,
çoklu işletim
sistemlerini aynı
donanım üzerinde
çalıştıran ve yöneten
yazılımdır.
Şekil 8.2. Fiziksel Donanımın Sanallaştırılması (CommVerge, 2010).
Şekil 8.2’de fiziksel donanımın sanal makine gözlemcisi (hipervizör)

yardımıyla sanallaştırılması ve fiziksel kaynaklardan sanal makinelerin
oluşturulması gösterilmektedir. Bu yazılım direk donanım üzerinde çalışarak
fiziksel sunucumuz üzerinde birden fazla konuk işletim sistemleri (Guest Operating
System) oluşturmamıza olanak sağlamaktadır. Sanal makine kullanımını şirketleri
sağladığı başlıca faydalar aşağıdaki şekilde sıralanmaktadır (Vmware, 2014).
• Test veya yazılım geliştirme için yeni sunucular oluşturma imkânı sağlar.
• Sunucu kapasitesini yüksek verimle kullanma imkânı sağlar.
• Şirketin büyüklüğüne göre donanım maliyetlerinde azalma sağlar.
• İş sürekliliği, felaket kurtarma, yedekleme ve merkezi yönetim ile bütün
sunucuları bir noktadan izleme ve raporlama imkânı sunar.
• İhtiyaç hâlinde çok kısa bir sürede yeni bir sunucu oluşturabilme imkânı
sunar.
• Kurulum ve bakım maliyetlerinde azalma sağlar.
192
Bulut Bilişim
Ağ Sanallaştırma
Ağ sanallaştırma, fiziksel bir ağın sanallaştırma teknolojileri ile yeniden
betimlenmesidir. Fiziksel bir ağı oluşturan tüm bileşenlerin yazılımsal olarak
benzetimi yapılarak sanal ağlar oluşturulur. Genellikle ağ yönlendiricileri, ağ
sunucuları ve diğer bileşenler tarafından desteklenir. Sanal makineler (SM) ve
kullanıcılar, uygulamaların çalıştığı ağ yapısına fiziksel ağ kaynakları tarafından
Günümüzde ikinci
katman ve yedinci sağlanan sanal ağ üzerinden erişirler. Uzak masaüstü erişimiyle sunuculara erişen
katman (L2-L7) arası kullanıcılar, fiziksel ağa göre sunucunun sanal bir ağ üzerinden yönetimini
tüm ağ katmanları yaptıklarını ayırt edemezler.
sanallaştırılabilir hâle
Ağ sanallaştırma, fiziksel ağ alt yapısının kullanıcılara sunmuş olduğu ağ
getirilmiştir.
yönlendirme (network routing), ağ adresi dönüştürme (network address
translation) ve ağ yalıtımı (network isolation) gibi ağ bileşenlerinin sanal olarak
aynı özellikleri ve garantileri sunmasıdır.
Şekil 8.3. Ağ Sanallaştırma Yapısı (Vmware, 2013)
Sanallaştırma teknolojilerinin sunmuş olduğu imkânlar sayesinde fiziksel

kaynaklara ihtiyaç duyan yazılımlar sanal ortamlara taşınabilmektedir. Fiziksel
kaynaklarının mantıksal bir formda yeniden oluşturulması yazılımların çalışması
için gerekli donanım bağımlılığını ortadan kaldırmaktadır. Sanallaştırma teknolojisi
Şekil 8.3’de görüldüğü gibi BT endüstrisinin verimlilik ve esnekliğini önemli
seviyede etkilemiştir. Sanallaştırma platformu geliştiricileri sadece ağ ve ağ
servisleri ile kalmayıp aynı zamanda güvenlik katmanını da sanal ortama taşımayı
başarmışlardır. Günümüzde ikinci katman ve yedinci katman (L2-L7) arası tüm ağ
katmanları sanallaştırılabilir hâle getirilmiştir.
Ağ sanallaştırması sayesinde ivme kazanan sanallaştırma platformlarının
veri merkezlerine önemli getirileri olmuştur (Vmware, 2013);
• Sanal sunuculardan kümeler oluşturarak artırılabilir hesaplama gücü elde
edilmiştir.
• Ağ ve ağ servisleri hızlı tanımlanabilir hâle gelmiştir.
193
Bulut Bilişim
• Çoklu müşteri desteği daha az yönetim yükü üstlenilerek sağlanır hâle

gelmiştir.
• Tekrarlı ağ ve servis tanımlamaları otomatik yapılabilir hâle gelmiştir.
• Fiziksel ağlardaki VLAN sınırlamaları ile gelen kapasite kısıtlaması
aşılmıştır.
• Sanal ağlar arasında yalıtım ve ölçeklendirme yapılabilir hâle gelmiştir.
Masaüstü Sanallaştırma
Masaüstü sanallaştırma, sunucu sanallaştırma ile benzer bir yapıda
olmasına rağmen kullanıcı ihtiyaçları ve performans talebine göre farklılaşmıştır.
Özellikle ekran kartı üzerindeki grafik işlem biriminin (GPU) sanallaştırılması
Ekran kartı üzerindeki (vGPU) ile günümüz masaüstü bilgisayarlarının sağlamış olduğu üç boyut (3D)
grafik işlem biriminin performansına yakın bir deneyimi kullanıcılara sunmaktadır (Tian, Dong ve
sanallaştırılması Cowperthwaite, 2014). Şekil 8.4’de görüldüğü gibi sunucu sanallaştırma
masaüstü deneyimine teknolojileri ekran kartı üzerindeki görüntü işlem birimini üç şekilde
yakın bir performans
paylaştırmaktadır.
sunmaktadır.
Şekil 8.4. Ekran Kartı Paylaştırılması
Uygulama Programlama Arayüzü ile İletim: Sanal makine gözlemcisinin

benzetim programı vasıtasıyla ekran kartı sürücüsünü taklit ettiği (API Forwarding)
yöntemidir. Yazılım benzetimi yönteminde, ekran kartı üreticisinin orijinal
sürücüsü yerine paylaşıma daha uygun ancak performans ve görüntü
özelliklerinde beklenilen masaüstü deneyimi orta düzeyde sunan bir sürücü
kullanılmaktadır. 3B uygulamalar ve derinlik konusunda istenilen performansı
veremeyen bu yöntem, sanal makine gözlemcisi (hipervizör) katmanında sanal
makinelerin görüntü işlem birimi taleplerini yazılımsal olarak derleyip uygulama
programlama ara yüzü (API) yardımıyla fiziksel sunucunun ekran kartına aktarır.
Sanal makineler (SM) arasında paylaşıma uygun bir yapı sunar.
Ekran Kartına Doğrudan Erişim: Sanal makinenin doğrudan ekran kartına
erişimine (Direct Pass-Through) imkân veren yöntemdir. Bu erişim yönteminde ise
fiziksel ekran kartı, diğer sanal makineler ile paylaşılması yerine sadece bir sanal
194
Bulut Bilişim
makinenin kullanımına atanmaktadır. Bu yöntemde sanal makineler üzerinde

ayrılan GPU sayısı arttıkça paylaşılan ekran kartları arasında bir çakışmaya neden
olmaktadır. Performans düşüklüğünün yanı sıra paylaşıma uygun olmaması bu
yöntemin dezavantajları arasındadır.
Tam Grafik İşlem Birimi Sanallaştırması: Tam grafik işlem biriminin
sanallaştırmasıdır. Bu ise fiziksel ekran kartına erişimin sanal makine gözlemcisi
katmanında yönetilmesi ile sağlanmaktadır. Şekil 8.4’de fiziksel sunucunun ekran
kartı üzerinde GPU’lardan sanal GPU’lar oluşturularak sanal makinelere atanmıştır.
Her bir sanal makine üreticinin ekran kartı sürücüsünü kullanır.
Uygulama Sanallaştırma
Uygulama sanallaştırma, uzak sunucu üzerinden çalışan uygulamaların
konuk işletim sisteminden bağımsız olarak çalıştırılmasıdır. Uygulamalar sunucu
üzerinde kurulu olmalarına rağmen sanki konuk işletim sistemi üzerinde
kuruluymuş gibi çalışırlar. Kullanıcı programın grafik ara yüzüne erişirken kendi
giriş / çıkış aygıtlarını kullanmasına imkân verir.
Uygulama Günümüzde uygulama sanallaştırması sunucu üzerinde çalışan uygulamanın
sanallaştırma,
yayınlanması (publishing) ve son kullanıcı üzerinde uygulamanın akışı (streaming)
Publishing ve Streaming
olarak iki türlü yapılmaktadır.
olarak iki türlü
yapılabilmektedir.
Şekil 8.5. Uygulama Sanallaştırma Yayınlama Alt Yapısı
Yayınlama yöntemi, uygulamaların istemci üzerine kurulumu yapılmadan

uygulama sunucusunun fiziksel kaynaklarının kullanılarak dağıtımın yapıldığı
yöntemdir (Şekil 8.5). Uygulamalar sunucu üzerinde çalışır ve kullanıcı ekranına
getirilir. Kullanıcı bilgisayarında herhangi bir ön hazırlık yapılmasını gerektirmez.
Uygulama performansı sunucu üzerindeki kaynaklara (CPU, RAM, SSD ve NIC)
bağlıdır. İstemci ağ arabirimi üzerinden veri alışverişini gerçekleştirmektedir. Ağ
arabirim kartının özelliklerine göre uygulama performansı etkilenmektedir. Ağ
bağlantısının sonlandırılması ile yaşanan kesinti tekrar bağlantının sağlanmasıyla
sunucu tarafından kullanıcının oturumu sonlandırılmadığı sürece kaldığı yerden
devam etmektedir. Sunucu tarafından yayınlanan paketin istemci tarafından
sorunsuz bir şekilde alınabilmesi için bu ağ yapısının diğer ağ birimlerinden
arındırılmış olmasına bağlıdır.
195
Bulut Bilişim
Şekil 8.6. Uygulama Sanallaştırma Akış Alt Yapısı
Akış yöntemi, uygulamaların istemci üzerine kurulumu yapılmadan

kullanıcının fiziksel kaynakları kullanılarak dağıtımın yapıldığı yöntemdir (Şekil 8.6).
Uygulamalar kullanıcının bilgisayarında “sandbox” isimli sanal işletim sistemi
üzerinde çalışır. Kullanıcı bilgisayarında yapılan ön hazırlık neticesinde uygulama
kullanıcının ön (cache) belleğinde tutulur. Uygulama performansı kullanıcı
bilgisayarını üzerinde kaynaklara (CPU, RAM) göre değişiklik gösterir. İnce
istemciler için uygun olmayan bu yapı kullanıcı bilgisayarında herhangi bir
değişiklik yapmaz. Office, Adobe, Winzip gibi uygulamaların önceki sürümleri ile
birlikte sorunsuz bir şekilde çalışmasına olanak sağlar.
Depolama Sanallaştırma
İşletmeler büyüyen veri depolama ihtiyaçlarına karşılık olarak ölçeklenebilir
sistemler üzerinde yoğunlaşmakta ve dosya sistemleri bu amaca uygun bir şekilde
yapılandırmaktadırlar. Aslında depolama sanallaştırma arka tarafta fiziksel olarak
karmaşık bir hâl alan yapının daha basit olarak yönetilmesini sağlar.
Depolama
sanallaştırmada başlıca
öne çıkan teknolojiler
tekilleştirme, ölçülü
kaynak sağlama ve
giriş/çıkış kontrolüdür.
Şekil 8.7. Vmware Mimarisi Üzerinde Sanal Depolama Alan Ağı.
196
Bulut Bilişim
Şekil 8.7’de fiziksel sunucuların disk kaynakları ilave bir donanım

gerektirmeden, performans ve alan verimliliğinde iyileştirmeler sunan yazılım
tanımlı depolama katmanı, sanal depolama alan ağı (Virtual SAN) oluşturularak
sanallaştırılmıştır. Sanal makine gözlemcisi fiziksel sunucuyu sanallaştırırken aynı
zamanda bir depolama havuzu oluşturmakta ve diğer sunucuların disklerini buna
dâhil etmektedir. Depolama sanallaştırmanın işletmelere sağladığı avantajlar
aşağıda sıralanmaktadır.
• Yüksek kullanılabilirlik
• Yük paylaşımı
İşletmeler iş sürekliliği • Felaket kurtarma
ve felaket kurtarma • Depolama performansını artırmak
projelerinde bulut • Herkese aynı depolama kaynağı hizmeti yapmak
depolama alanlarını Depolama sanallaştırma, verilerin sanal depolama sistemine konsolide
tercih etmektedirler. edilmesi ve yönetilmesi kolaylaştıran bir teknolojidir. Depolama sistemine bağlı
olan sunucular ve sanal makineler verinin gerçekte nerede olduğunu algılayamaz
(Şekil.8.8).
Şekil 8.8. Vmware Alt Yapısı Üzerinde Paylaştırılmış Depolama.
BULUT BİLİŞİM
Bulut ölçeklenebilir ve hesaplanabilir BT kaynaklarının uzaktan sağlama
amacıyla tasarlanmış ayrı bir bilişim teknolojileri ortamını ifade etmektedir. Bu
kavram genellikle küme, yığın gibi anlamlara gelmektedir. Önceden internetin
simgesi olarak çeşitli ağ topolojilerinde karşımıza çıkan bulut, şimdi bilişim
kaynaklarının uzaktan sağlama ortamıyla paylaşılmasını ve bulut ortamının sınırını
temsil etmek için kullanılmaktadır. Web tabanlı bilişim kaynaklarına açık ve ölçülü
erişim imkânı sunmaktadır. Bulut ortamları internet üzerinden yayınlanan içerik
tabanlı bilişim kaynaklarının erişimi için tanımlanmıştır.
Bulut Bilişim ise düzenli ve ölçeklenebilir bilişim teknolojilerinin sağladığı
olanakların dağıtıldığı ve gerçek zamanlı internet teknolojilerini kullanarak bir
servis olarak tüketildiği bir yazılım çözümüdür.
197
Bulut Bilişim
Şekil 8.9. Bulut Bilişim ve Sanallaştırma Teknolojileri.
Şekil 8.9’da bulut bilişim teknolojileri başlığı altında anlatılan sanallaştırma

teknolojilerin bir bütün olarak bulut bilişimin alt yapısını oluşturduğunu ve bu
kaynaklar üzerinden verilen hizmetlerin kullanıcılara internet üzerinden
ulaştırıldığı görülmektedir.
Bulut Bilişimin Gelişimi

Bulut bilişimin temelini, kuruluma ihtiyaç duyulmaksızın internet üzerinden
erişilerek tüm programların kullanılması fikri oluşturmaktadır. Bilgisayarların
yeteneklerini genişleten bulut bilişim teknolojisi, kullanıcıların bir dizi yazılım ve
Hesaplama Bilişimi servise internet üzerinden erişimlerine olanak sağlayan uygulamaların bütününe
(Grid Computing), verilen bilişim kaynaklarının topluluk adıdır.
çok ağlı bilişim
kaynaklarının işlem
gücünün bir arada
kullanılmasıdır.
Şekil 8. 10. Bulut bilişimin gelişimi
198
Bulut Bilişim
Bir bulut ortamında programlama, hesaplama ya da işlem yapma fikri kamu

hizmeti bilişimin (utility computing) temellerine dayanmaktadır. Bulut kavramını
bilgisayar bilimcisi John McCarthy 1961 yılında ileri sürmüş ve bu bulut bilişimin
kökeni ya da başlangıç noktası olarak işaret edilmektedir. (Erl vd., 2013;
Marinescu, 2013). Dağıtık bilişim sistemi olarak da adlandırılan bu hizmetlerin
temel üstünlükleri;
• Kısa süre içerisinde çözülmesi zaman isteyen problemleri çözebilir.

• Diğer bilgi sistemleriyle kolayca birlikte çalışabilir.
• Donanım kaynaklarının verimli olarak kullanılmasını sağlar.
• Hızlı bir şekilde ihtiyaçlara göre ölçeklenebilir bir kapasite sunar.
McCarty (1961), “Savunduğum türden bilgisayarlar geleceğin bilgisayarları
hâline gelirse, bilişim günün birinde tıpkı kamu aracı olan telefon sistemi gibi bir
kamu hizmeti olarak organize edilebilir. Bilgisayar desteği yeni ve önemli bir sanayi
temeli hâline gelebilir.” şeklinde düşüncesini paylaşmıştır. Bu sözleri sebebiyle
McCarthy’nin bulut bilişimin öncüsü olduğu da söylenmektedir (Younge, Von
Laszewski, Wang, Lopez-Alarcon, ve Carithers, 2010).
Şekil 8.11’de bulut bilişim teknolojilerin gelişiminde etkili faktörler
görülmektedir. Bu faktörler; sanallaştırma teknolojileri, yüksek bant genişliği,
uygulamaların ya da servislerin birlikte çalışabilmesine imkân veren yazılımların
Hesaplama Bilişimi geliştirilmesi (SOA, Service-Oriented Architecture) ve Web 2.0’dır. API (uygulama
(Grid Computing), programlama ara yüzü) ve Web 2.0 gibi birçok internet teknolojileri bulut bilişimin
çok ağlı bilişim gelişmesinde önemli bir role sahiptir. Birbirinden bağımsız olarak geliştirilen
kaynaklarının işlem
uygulamaların API desteğini kullanarak birbirine entegre olmaları bulut
gücünün bir arada
kullanılmasıdır. uygulamaların gelişmesinde önemli bir katkı sağlamıştır. Dağıtık bilişim sistemleri
sayesinde farklı sistemlerdeki hesaplama güçlerinin, depolama alanlarının ve ağ
kapasitelerinin tek merkezden kontrol edilmesi ve yönetilmesi sağlanmıştır.
Otomatik Bilişim, karmaşık yapıdaki sistemler üzerinde insanların müdahalesini en
aza indirerek kendi kendine yönetebilen sistemlerdir. Bu sistemler sayesinde veri
kaynaklarından toplanan veriler ile sistem yönetimi otomatikleştirilmiştir.
Bir kamu hizmeti gibi bilişim hizmetlerinin yaygınlaşması, organize edilmesi
ve sunulması düşüncesini, 1969 yılında, internetin tohumunu atan İleri Araştırma
Projeleri Ajansı Ağı ya da ARPANET projesinin baş bilim adamı olan Leonard
Kleinrock, “Şu an itibariyle, bilgisayar ağları hala emekleme döneminde, fakat
onlar kadar büyüdükçe ve sofistike hâle geldikçe, biz muhtemelen bilgisayar
uygulamalarının yayılmasını göreceğiz.” diyerek uygulamaların gelişen, büyüyen
ve kararlı hâle gelen ağ yapıları sayesinde yayılmasını ve çalışabilirliğini
öngörmektedir (Erl vd., 2013).
Web 2.0 web tasarlama ilkelerinde karşılıklı etkileşim ortamını ifade
etmektedir. Statik olan web sayfalarından kullanıcı etkileşimli, dinamik ve
kişiselleştirilebilir web sayfalarına geçilerek bu teknolojinin altındaki bileşenler
kullanılmaktadır. Bulut hizmetlerinin ilk örnekleri 2000’li yıllarda salesforce.com
isimli bir girişim olurken, amazon web servisleri, Google apps, Microsoft Azure,
199
Bulut Bilişim
Vmware ve IBM-Juniper bu teknolojinin yaygınlaşmasından internet teknolojileri

katkı sağlamıştır.
Bulut Bilişim Teknolojileri Standardı

Bulut bilişim, servislerin gün geçtikçe kararlı hâle gelmesi ve esnek bir yapı
olmasına rağmen teknolojinin gelişmesiyle sunmuş olduğu hizmetlere yeni
servisler eklemektedir. Sunulan hizmetlerin artmasıyla bu bilişim yapısının genel
çerçevesi ve standardı bir tanım içinde ABD Ulusal Standartlar ve Teknoloji
Enstitüsü (NIST) tarafından yapılmıştır (NIST, 2013).
Ekran kartı üzerindeki
grafik işlem biriminin
sanallaştırılması
masaüstü deneyimine
yakın bir performans
sunmaktadır.
Şekil 8.11. NIST (2013) tanımına göre bulut bilişim
NIST (2013)’e göre; Bulut bilişim, yapılandırılabilir bilişim kaynaklarından

oluşan ortak bir havuza, uygun koşullarda ve isteğe bağlı olarak her zaman, her
yerden erişime imkân veren bir modeldir. Söz konusu kaynaklar (bilgisayar ağları,
sunucular, veri tabanları, uygulamalar, hizmetler vb.) asgari düzeyde yönetimsel
çaba ve hizmet sağlayıcı etkileşimi gerektirecek kolaylıkta tedarik edilebilmekte ve
elden çıkarılabilmektedir. Bu model erişilebilirliği desteklemekte ve Şekil 8.10’da
gösterilen, beş temel özellik, üç hizmet modeli ve dört kurulum modelini
kapsamaktadır.
Günümüzde düşük ücretler ile sağladığı yüksek esneklik ve erişilebilirlik
sayesinde bulut bilişim teknolojilerine olan ilgi hızla artmıştır. Güvenlik ve gizlilik
kaynaklı endişelerin azaltılması için dünya genelinde standart çalışmaları
yürütülmektedir. Ülkemizde bu standartların oluşturulması için çalışmalar
2013/4890 sayılı Bakanlar Kurulu kararı doğrultusunda, 20/06/2013 tarihli ve
28683 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Ulusal Siber Güvenlik
Stratejisi ve 2013-2014 Eylem Planı’nda güvenlik alanında standartların
oluşturulması konusunda eylem sorumlusu olarak Türk Standartları Enstitüsü
görevlendirilmesiyle başlamıştır (TSE, 2013). Bu çalışmalar Eylül 2013’de
yayınlanan “Bulut Bilişim Güvenlik ve Kullanım Standardı” taslak çalışmasıyla
ortaya konulmuştur. Bu çalışmada NIST tanımından yola çıkarak tanımlamalar
yapılırken hedef kitle aşağıdaki şekilde belirlenmiştir (TSE, 2013).
• Bulut Bilişim Hizmet Sağlayıcıları
• Kamu Kurum ve Kuruluşları
200
Bulut Bilişim
• Sistem yöneticileri, çalıştırıcıları ile bulut bilişimle ilgili kararlar veren BT

çalışanları
• Güvenlik Uzmanları, yöneticileri, denetçileri ve güvenlikle ilgili
sorumluluğu bulunan BT çalışanları
• Bulutta güvenlik ve gizlilik endişesi taşıyan BT yöneticileri
• Sistem ve Ağ yöneticileri
• Bulut hizmetlerinin kullanıcıları
Bulut Bilişimin Özellikleri

Servis sağlayıcılar bulut teknolojileri üzerinden sunulan hizmetleri yeni
pazar olarak görmekte ve kar elde etmek için bu yeni teknolojiyi denemektedirler.
Bulut servisleri için uygulamanın sadece web tabanlı olması yeterli değildir.
Uygulamaların veya servislerin doğru bir bulut bileşeni olarak tanımlanması için
birtakım özellikleri taşıması gerekmektedir. Şekil 8.12’de görüldüğü gibi bulut
Bir web uygulamasının
hizmeti bu beş anahtar özelliği barındırmalıdır. Bu bileşenler isteğe bağlı kendi
internet üzerinden
erişilebilmesi onun kendine hizmet, geniş ağ erişimi, ortak kaynak havuzu, hızlı esneklik ve ölçülebilir
bulut hizmeti olarak hizmet olarak belirlenmiştir.
tanımlanması için
yeterli değildir.
Şekil 8.12. Bulut Hizmetlerinin Genel Özelliği
İsteğe bağlı kendi kendine hizmet

İsteğe bağlı kendi kendine hizmet, kullanıcıların bulut teknolojileri servis
sağlayıcısından destek almadan veya zorunlu birtakım bilgileri içeren bir formu
doldurup hizmet sağlayıcının destek personeline iletmeden talep ettiği bulut
hizmetini alması anlamına gelir. Hizmet talebi, talebin bedelinin ödenmesi ve
müşteriye teslimi aşamaları bir ara yüz üzerinden otomatikleştirilmiştir. Bulut
hizmetinin isteğe bağlı kendi kendine hizmet özelliği barındırması müşterinin
istediği anda hizmeti alabilmesi yönünde servis sağlayıcıyı çok rahatlatarak yükünü
hafifletmektedir. Geleneksel yöntemlerde kaynak tahsisi ve kullanıma alınma
süresi günler veya haftalar alırken, bulut bilişim, ihtiyaç duyulan kaynaklara hızlı ve
kolay bir şekilde erişim imkânı sunmaktadır.
201
Bulut Bilişim
Geniş ağ erişimi
Bulut bilişim teknolojileri üzerinden sunulan hizmetler kolay erişilebilir
olmalıdır. Kullanıcıların bulut hizmetlerine ve uygulamalarına erişimi temel bir ağ
bağlantısı üzerinden gerçekleştirilebilmelidir. İnternet bağlantı hızları ve bant
genişlikleri artmasına rağmen çoğu kullanıcı hâlen daha yerel ağa göre yavaş
bağlantı hızlarına sahiptir. Bu durumda servis sağlayıcı hizmetleri sunarken
kullanıcıdan yüksek bant genişliği gerekliliği istememelidir.
Ortak kaynak havuzu

Ortak kaynak havuzu, BT kaynaklarının bir havuzda toplanması ve ihtiyaca
göre bu havuza yeni kaynakların eklenerek kullanıcılardan gelen taleplerin
karşılanmasıdır. Bu kaynak havuzunun oluşturulmasında kapasite planlaması etkin
bir faktördür. Kapasite planlaması bir kuruluşun BT kaynaklarının, ürünlerinin ve
hizmetlerinin gelecekteki taleplerini belirleme ve yerine getirme işlemidir. Bu
kapsamda, kapasite belirli bir zaman döneminde BT kaynağının ortaya koyabildiği
işin maksimum miktarını temsil eder. BT kaynak kapasitesi ve onun talebi
arasındaki tutarsızlık sistemin ya verimsiz ya da kullanıcı ihtiyaçlarını yerine
getiremez hâle gelmesine neden olabilir. Kapasite planlaması, tahmin edilebilir
verimlilik ve performans elde etmek için bu tutarsızlığın minimize edilmesi üzerine
odaklanmaktadır.
Hızlı esneklik
Hızlı esneklik, bulut hizmetlerinin müşteri memnuniyeti temin ederek hızlı ve
esnek bir şekilde sunulmasıdır. Servis kapasitesinin gerektiğinde artırımı için servis
sağlayıcı gerekli alt yapı esnekliğine sahip olmalıdır. BT kaynakları ihtiyaç hâlinde
yeni disk, sunucu, depolama ünitesi artırımına uygun bir şekilde dizayn edilmelidir.
Tercih edilen ürün yelpazesi yatay olarak büyüyebilmeli, kaynaklar kullanıcı talep
Bulut bilişimin beş ettiği takdirde kullanıma hızlı bir şekilde sunulmalıdır. Veri merkezlerinin
temel özelliği bulut oluşturulmasında alt yapıyı büyük tutmak ve kaynakları atıl bekletmek servis
uygulamalarının sağlayıcının maliyetlerini etkileyecektir. Özellikle enerji tüketimi ve soğutma büyük
karakteristiğini ifade gider kalemi oluşturacaktır.
etmektedir.
Ölçülebilir hizmet
Ölçülebilir hizmet, servis sağlayıcılar tarafından bulut hizmetlerin
müşterilere sunulmasının BT kaynakları açısından ücretlendirilmesidir. Fiziksel ya
da sanal kaynakların kullanımı, bant genişliği, tüketilen zaman, kullanılan
depolama alanı gibi çeşitli ölçüm parametrelerine sahip olmasıdır. Talep edilen
sunucu üzerindeki işlemci, bellek ve depolama alanları ölçülebilir bir parametre
olup, servis sağlayıcı tarafından saatlik ya da günlük kullanıma göre
ücretlendirilmektedir. Servis sağlayıcılar tarafından sunulan ölçülebilir servislerin
karakteristik özelliği müşterilerin kullandıkları hizmetin bedelini ödemesidir. Servis
sağlayıcı tarafından uygun bir ölçek belirlendikten sonra bu ücretlendirme kaynak
kullanımına ve süresine göre fiyatlandırılır. Kullanıcılar talep ettikleri hizmetler bu
tarifeye göre faturalandırılmaktadır.
202
Bulut Bilişim
Bulut Bilişim Servis Modelleri

Bulut bilişim servis modelleri, kullanıcı ihtiyaçlarına göre servis sağlayıcılar
tarafından birtakım hizmetlerinin bir araya getirilerek sunulmasıdır. Bulut tabanlı
hizmetlerinin başarıya ulaşabilmesinde doğru servis modeli çözümünün müşteriye
önerilmesi kritik öneme sahiptir. Bu önem aslında sunulan servis modellerinin
Bulut bilişimde üç
servis sağlayıcı ya da kullanıcılara sağladığı imkânların ve sorumlulukların doğru
temel hizmet Altyapı
şekilde anlaşılmasına bağlıdır. Şekil 8.13’de görüldüğü üzere bu katmanların
Hizmeti (Iaas), Platform
Hizmeti (Paas) ve geleneksel BT göre yetki ve paylaşımları gösterilmiştir.
Yazılım Hizmeti (Saas)
olarak tanımlanır.
Şekil 8.13. Geleneksel BT ile Iaas, Paas ve Saas Karşılaştırılması (Mitrevski, 2012)
Şekil 8.13’de görüldüğü gibi sistem yöneticileri ve kullanıcılar için üç farklı

hizmet modeli sunan bulut yapıları, büyük veri merkezlerinin yönetiminden
sorumlu olan sistem yöneticilerinin iş yükünü hafifletmektedir. Servis sağlayıcılar
ve kullanıcılar arasında yetki paylaşımı yapılarak sistem üzerindeki sorumluluk
alanları net bir şekilde ortaya koyulmaktadır. Bu hizmetler kullanıcılara tek olarak
sunulabildiği gibi ihtiyaca yönelik olarak bir kombinasyon şeklinde farklı
katmanlarda hizmetler sunabilmektedir.
Örnek
•Pişirme işlemini evde yaptıgımız "pizza geleneksel BT'yi",

malzemelerini götürüp fırında pişirdiğimiz pizza "altyapı hizmetini
(Iaas)", marketten hazır pişirilmiş dondurulmuş aldığımız pizza
"platform hizmetini (Paas)", kafeye gidip sipariş verdiğimiz pizza
"yazılım hizmetini (Saas)" ifade etmektedir.
203
Bulut Bilişim
Şekil 8.14. Servis Modelleri Üzerinde Çalışan Ticari Uygulamalar
Bulut bilişim servis modelleri tanımlanırken Yazılım Hizmeti (Software as a

Service, Saas), Platform Hizmeti (Platform as a Service, Paas) ve Altyapı Hizmeti
(Infrastructure as a Service, Iaas) olarak yaygın olarak kullanılmaktadır. Şekil
8.14’de görüldüğü gibi Bulut Bilişim servis modelleri NIST tanımına göre ve sık
olarak kullanılan üç hizmet modeli olarak incelenecektir;
• Altyapı Hizmeti (Iaas)
• Platform Hizmeti (Paas)
• Yazılım Hizmeti (Saas)
Altyapı Hizmeti
Bulut alt yapı hizmeti, servis sağlayıcılar tarafından geleneksel BT
ihtiyaçlarına göre bilişim alt yapısı oluşturan temel bileşenlerin sunulduğu bir
platformdur. Bu temel bileşenler kullanıcı ihtiyacı olduğunda kiralanır ve
kullanıldıkça ödenir (Mirzaoğlu, 2011). Servis sağlayıcı tarafından Sanallaştırılmış
Sunucu, Ağ ve Depolama Kaynakları Hizmet Seviye Sözleşmesi (Service Level
Agreement, SLA) kapsamında müşteri ya da kullanıcı ile karşılıklı olarak
imzalanarak kullanılmaya başlanır. Bu hizmet sözleşmesi hizmetin süresini,
sonlanma koşullarını ve sonlandıktan sonra verinin saklanma süresini içerir.
Amazon’un sağladığı
Servis sağlayıcı tarafından sağlanan BT kaynakları, servis sağlayıcının
Elastic Compute Cloud
(EC2) Iaas bulut hizmet sanallaştırılmış veri merkezinde tutulur. Kullanıcılar web üzerinden bu alana
modeli için en önemli güvenli bir şekilde erişim sağladıktan sonra sunucular üzerinde istedikleri yapıyı
örneklerinden birisidir. kurup yönetebilirler. Bu sanal makineler üzerine istedikleri işletim istemlerini
Windows, Linux ya da diğer işletim sistemlerini kurabilirler.
Sanallaştırma katmanından başlayarak geriye doğru sanal makine
gözlemcisi sunucular, depolama ve ağ kaynakları gibi servis sağlayıcının veri
merkezinde bulunan fiziksel donanımın yönetimi ve bakımı servis sağlayıcı
tarafından yapılır. Fiziksel yapı servis sağlayıcının veri merkezinde yer almasına
rağmen kullanıcı işletim sistemi ve üzerindeki yapılara tam yetki ile erişime
sahiptir. Kullanıcı işletim sistemi üzerindeki güncellemeler ve anti virüs yazılımın
güncellenmesinden sorumludur. Ayrıca kullanmış olduğu yazılımların yama ve
güncellemeleri de kullanıcıya aittir.
204
Bulut Bilişim
Alt yapı hizmeti çoğu müşteri için büyük kolaylıklar ve faydalar sağlamasının
yanı sıra bazı müşterileri için sistemin üzerinde kontrolün kaybedilmesi gibi
dezavantajlı durumlara sebep olabilmektedir. İhtiyaç duyulan fiziksel kaynakların
iyi takip edilememesi sonucu bu kaynakların ihtiyacı olandan daha fazla işlemci ve
ram tüketmesine sebep olabilir. Bu da aylık olarak kesilen faturalarda yüksek
ücretlerin kullanıcılara yansımasıdır. Amazon alt yapı hizmeti (Elastic Compute
Cloud, EC2) ve Rackspace gibi Şekil 8.14’de dünya genelindeki bulut alt yapı
hizmetleri sağlayan servis sağlayıcılar yer almaktadır.
Platform Hizmeti
Platform hizmeti, servis sağlayıcılar tarafından uygulamanın geliştirip
yayınlanması için ihtiyaç duyulan bileşenlerin bir platform hâlinde kullanıcıya
sunulmasını amaçlayan bir hizmet modelidir. Kullanıcılar uygulama için tercih
ettikleri işletim sistemi ile birlikte, yazılım geliştirme ortamı, web sunucu ve
veritabanı sunucularını içeren bir ortama sahip olurlar. Platform hizmeti sayesinde
kullanıcılar kendi alt yapılarını kullanmadan ya da kullanmaya ihtiyaç duymadan
gerekli olan tüm yazılım kütüphaneleri birlikte bu ortamda çalışırlar.
Platform hizmetinde servis sağlayıcılar; geliştirme, entegrasyon ve test
Google App Engine ve ortamları için kullanıcılara farklı çözümler sunmaktadır. Yazılımın ihtiyaç duyduğu
Windows Azure sunucular üzerinde yük dengeleme yapmak, sorguları ve istekleri hafızada tutmak
kullanıcıların uygulama gibi gelişmiş özellikleri ve bunların alt yapılarını kendisi sağlar. Kullanıcı sadece bu
geliştirerek çalışabildiği hizmetleri sunucu sayısına göre talep eder, kiralar ve karşılığında ücretini öder.
Paas örneğidir. Kullanıcı sadece uygulama ve veritabanı üzerinde tam yetkiye sahiptir.
Servis sağlayıcı yazılımın ya da uygulamanın nasıl geliştirildiği üzerinde
herhangi bir yetkiye sahip değildir. Sadece geliştirilen uygulamanın ihtiyaçlarını;
bant genişliği ve yük dengeleyici gibi için çözümler sunar. Geliştirilen ortamdaki
uygulama ile ilgili tüm yetki kullanıcıya aittir. Ancak geliştirme ortamı
kişiselleştirmeye açık değildir.
Platform hizmeti, geliştirilen uygulamanın izlenmesine imkân vermekte ve
kullanıcı tarafından analiz edilebilmektedir. Uygulamanın ihtiyacı olan yeni bir
sunucu platforma eklenerek yatayda olarak ölçeklenebilmektedir. Dikey olarak
ölçeklenebilme yedekli sistemlerde önerilmesine rağmen bulut ortamlarında daha
çok yatay olarak ölçeklendirilme tercih edilmektedir.
Google App Engine platform hizmeti, “force.com” ve Windows Azure gibi
Şekil 8.14’de dünya genelindeki bulut platform hizmetleri sağlayan servis
sağlayıcılar yer almaktadır. Bulut platform hizmetinin en büyük avantajlarından
birisi kullanıcılara ölçeklenebilir bir alt yapı ve depolama imkânı sunmasıdır (Rimal
vd., 2011). Yazılım geliştiricilerin kodlarının güvenli bir ortamda tutulduğu ve
birlikte yazılım geliştirme imkânı sağlayan bu platform özellikle küresel bazda
çalışan yazılım firmaları için vazgeçilmez bir fırsat oluşturmuştur.
205
Bulut Bilişim
Yazılım Hizmeti
Yazılım Hizmeti, herhangi bir özelleştirilmiş ortama ihtiyaç duyulmadan
servis sağlayıcılar tarafından uygulamaların internet üzerinden erişilebilmesine
imkân veren hizmet modelidir. Kullanıcılar uygulamanın üzerinde çalıştığı bulut
altyapısı ve platformunu yönetmezler. Sadece servis sağlayıcının sağlamış olduğu
uygulama ve bu uygulamanın bileşenleri üzerinde kullanım hakkına sahiptirler.
Müşterilere uygulama erişimi için ayrı bir kullanıcı açılır ve bu uygulamaları
kullanmaları sağlanır. Uygulama kullanıcılar arasında paylaştırılarak, web
tarayıcılar üzerinden kullanıcıya sunulduğundan herhangi bir istemci gerekliliği söz
konusu değildir. Kullanıcılar Şekil 8.14’de görüldüğü gibi sadece uygulamanın
kullanım hakkına sahiptirler. Office 365 ve Google dokümanlar yaygın olarak
kullanılan yazılım hizmet modeli uygulamalarındandır.
Geleneksel BT üzerindeki tüm yetki ve sorumluluklar bulut yazılım hizmeti
ile birlikte tam olarak servis sağlayıcıya geçmiştir. Platform hizmetindeki yetkilere
ek olarak veri tabanı ve uygulama kısmının yönetimi de servis sağlayıcıya
geçmiştir. Günümüzde çoğu servis sağlayıcı uygulamaların kişiselleştirilmesine
imkân vermemektedir. Çünkü kişiselleştirme arka tarafta servis sağlayıcı üzerine
yeni maliyetler eklemektedir. Kullanıcı tarafından kısıtlı olarak yapılan değişiklikler
uygulamanın yeni versiyonu ile birlikte sıfırlanır ve kullanıcı tarafından tekrardan
yapılması ya da servis sağlayıcı tarafından yeniden geliştirilmesi gerekmektedir.
Her iki taraf için zaman kaybı ve ek iş olarak görülen bu olay son kullanıcıya bir
Kurulum modellerine
bedel olarak yansıtılabilmektedir.
göre bulut hizmetleri,
Genel Bulut, Özel Bulut, Bulut yazılım hizmeti, uygulama yazılımlarının özelliklerine göre farklı
Karma Bulut ve şekilde isimlendirilebilir. Masaüstü hizmeti, iş süreci hizmeti, test ortamı hizmeti,
Topluluk Bulutu olarak iletişim hizmeti gibi isimlerde bulut servis modelleri yazılım hizmeti yerine
tanımlanmaktadır.
kullanılabilir.
Bulut Bilişim Kurulum Modelleri

Bulut bilişim üzerinden sunulan kurulum modelleri işletmelerin gizlilik ve
güvenlik önceliklerine göre farklılaşmaktadır. ABD Ulusal Standartlar ve Teknoloji
Enstitüsü tarafından dört kurulum modeli tanımlanmıştır.
206
Bulut Bilişim
Şekil 8.15. Bulut Bilişim Kurulum Modelleri
Genel Bulut
Genel bulut, servis sağlayıcılar tarafından bilişim alt yapısının internet
üzerinden müşterilere tahsisi ve yönetilmesini erişilebilir kılan bulut kurulum
modelidir. Bulut bilişimin temel yapısını genel bulut modeli oluşturmaktadır. Bu
hizmet servis sağlayıcılar tarafından internet aracılığıyla kullanıcı ya da kurumlara
ulaştırılmaktadır. Güvenlikten dolayı büyük şirketler kendi uygulamalarını genel
bulut içerisine taşımak istememektedirler (Rimal vd., 2011).
Şekil 8.15’de görülen yapıda genel bulut, özel bulut, karma bulut ve topluluk
bulutu yer almaktadır. Genel bulut hizmetleri iş süreçlerinde verimliliği artırarak
kurumlara etkili kaynak yönetimi imkânı sağlamaktadır.
Özel Bulut
Özel bulut, bilişim kaynaklarının kendi veri merkezlerinde konumlandırıldığı,
üzerinden sunulan hizmetlerin kullanıcılara göre özelleştirilebildiği kontrolün servis
sağlayıcıdan tam olarak müşteriye geçtiği bir kurulum modelidir. Veri merkezi
yatırımları, bakım ve destek hizmetleri özel bulut kurulum modelini tercih eden
organizasyona aittir. Sistemlerin sorunsuz bir şeklide çalışması geleneksel BT
Özel bulut, geleneksel boyutunda olmak üzere ilgili süreçlere ve bilgi işlem uzmanlarının bilgi ve
BT gibi kullanıcılar becerilerine bırakılmış durumdadır. Bu bilgi işlem uzmanları, sanallaştırma,
tarafından satın sunucu, depolama, ağ ve güvenlik konularında uzman kişiler oluşmalıdır. Bulut
alınması, kurulması ve
bilişim teknolojileri üzerindeki tüm sorumluluk bilgi işlem uzmanlarına aittir. Bilgi
yönetilmesi
işlem uzmanları hizmetlerin sunumu, son kullanıcı uygulaması ve bu uygulama
gerekmektedir.
ortamlarının bakımından sorumludur.
Kamu kurumları haricinde büyük ölçekli firmaların tercih ettiği bulut
kurulum modeli olan özel bulut da erişim dışarıya kapalıdır ve bulut teknolojisi
şirket içinde ortak kullanılır. Şekil 8.15’de görüldüğü gibi özel bulutlar genel
buluttan hizmet kiralayarak karma bulut modelini oluşturabilmektedir. Genel
bulut kadar büyük tasarruflar sağlamasa da, bilgi işlem yatırım maliyetlerinin
azalmasında çok önemli avantajlar sağlar. Özel bulutta genel bulutta olduğu gibi
kaynaklarının başkalarıyla paylaşılması söz konusu değildir. Bu bulut sayesinde
207
Bulut Bilişim
bulut kaynakları üzerinde yüksek seviyeli kontrol ve esneklik sağlanabilir. Özel

bulut bünyesinden şirketler bulut hizmet modellerini kendi veri merkezleri
üzerinden kullanıcılarına sunabilmektedirler.
Karma Bulut (Hibrit Bulut)

Karma (hibrit) bulut, bulut mimarisine göre yeniden tasarlanan veri
merkezlerine dış kaynak kullanımı ön plana çıkararak genel bulut hizmetleri ile
kurumun alt yapısının desteklendiği iş modelidir. Hem öz kaynaklar hem de
dışarıdan temin edilen bulut hizmetleri bir araya gelerek karma bulut yapısını
oluşturur. Kullanımında melez bulut ifadesiyle karşımıza çıkan karma bulut,
işletmelerin seçtikleri bulut hizmeti ile kendi kurumları arasında bir köprünün
kurulmasına dayanır. Özel bulut bünyesinde kurulan veri merkezinin yedeklerinin
genel buluta alınması ya da ihtiyaç duyulan depolama hizmetlerinin servis sağlayıcı
üzerinden temin edilmesidir. Üreticiler özellikle dış kaynak kullanımda veri
merkezlerinin ihtiyaç duyduğu bulut depolama hizmetlerinin entegrasyonunda
yazılımsal olarak ilerleme sağlayarak bu ürünlerin bulut hizmetleri ile birlikte
kullanılmasına imkân veren çözümler sunmaktadır. Yine topluluk bulutu ile genel
bulut arasında da karma bulut iş modeli kurulabilir. Melez bulut olarak da
kaynaklarda karşımıza çıkabilen bu model, değişen kaynak ihtiyaçlarına göre
müşterilerin geçici süreyle talep ettiği genel bulut servislerinin özel bulutla birlikte
kullanılmasını sağlar.
Örnek
•Özel bulut içerisinde yer alan öğrenci bilgi sistemi üzerinde

notların açıklanacağı sıkışık dönemlerde genel bulut hizmeti
verilen servis sağlayıcılardan alınan hesaplama hizmeti, yani
sunucu kiralama hizmeti sonucu Genel Bulut ile Özel Bulut'un
birlikte kullanılğı Hibrit Bulut uygulamasına örnektir.
Topluluk bulutu
Topluluk bulutu, organizasyonların ve müşterilerin kendi veri merkezlerini ve
BT kaynaklarını paylaştırması veya ortak olarak kullanılmasıyla oluşan iki ya da
daha fazla bulut kurulum modelini bir araya getiren bulut kurulum modelidir.
Devlet kurumlarının Topluluk bulutu ya da ortaklık bulutu her iki organizasyon ya da müşteri için ortak
kendi aralarında amaçlar doğrultusunda karşılıklı sistem entegrasyonları ve güvenlik
kurmuş oldukları gereksinimlerinin sağlandığı topluluğun özel kullanımına sunulan alt yapı
topluluk bulutu Kamu hizmetidir.
Bulutu olarak
isimlendirilmektedir. Genel bulut ve özel bulut kurulum modelinin bir araya geldiği kurulum
modeli karma bulut olarak tanımlanırken; en az iki ya da daha fazla genel bulut ya
da özel bulut kurulum modelleri bir araya gelerek topluluk bulutunu oluşturabilir.
Şekil 8.15’de iki özel bulut kurulum modelinin bir araya gelerek topluluk bulutunu
oluşturduğunu görülmektedir. Aynı şekilde iki genel bulut kurulum modeli de bir
araya gelerek topluluk bulutunu oluşturabilmektedirler.
208
Bulut Bilişim
Bulut Bilişimin Üstünlükleri

Bulut bilişim servis sağlayıcıları, cazip fiyatlı kiralama paketleriyle buluttan
hizmet alan müşterilerine hazır BT kaynaklarını kendi iş modellerine uygun olarak
sunmaktadır. Servis sağlayıcılar, müşterilerin kendi bünyelerinde veri merkezleri
oluşturmadan bulut üzerinden sunulan bu güçlü alt yapıya erişim ve yönetim
imkânı sağlar. Bulut bilişimin kullanıcılara, işletmelere ve organizasyonlara
sağladığı faydalar aşağıdaki başlıklar hâlinde açıklanmıştır.
Düşük maliyet: Donanımsal maliyetler azaltılarak etkin ve verimli bir şekilde
kullanım sağlanır. Kullanıcı sayısındaki büyüklüğe göre hizmet performansında
düşüklük yaşanmaması için yük dengeleyici cihazlar optimum performans sağlanır.
Maliyetleri azaltmak için büyük bulut sağlayıcıları tarafından veri merkezleri
oluşturulmuştur. Bu tür veri merkezleri sermaye ve operasyonel tasarrufların
sonucu düşük maliyeti oluşturabilen ağ bant genişliğine göre konumlandırılır.
Ayrıca işletim sistemleri, ara yazılım veya platform yazılımları ve uygulama yazılımı
içinde aynı konumlandırma geçerlidir. Bu sayede bilgi sistemlerinin kurulmasında
harcanan altyapı, tesis ve donanım harcamaları en aza indirmektedir.
Ölçeklenebilirlik: BT kaynaklarının artan ya da azalan talepler sonucunda
uyum sağlama yeteneğidir. Bulut ortamında yatay ölçeklendirme yağın olarak
kullanılır. Kaynakların etkin bir şekilde paylaştırılması ve kullanılması yatay dışarı
ölçekleme, serbest bırakılması yatay içeri ölçekleme olarak adlandırılır. Bir diğer
ölçeklendirme çeşidi olan dikey ölçeklendirme var olan BT kaynağının yüksek veya
düşük kapasiteli bir diğeriyle değiştirilmesidir. Bilişim kaynakları, servis
sağlayıcıların kendi iş modellerini temel alarak cazip fiyatlı kiralama paketlerini
işletmelerin bilişim ihtiyaçları doğrultusunda artırıp azaltabildiği bir forma
dönüşmektedir. Bu sayede ihtiyaç duyulan işlemci kaynağı ya da depolama
kaynağı için ayrı bir yatırım yapmaya gerek duymadan kiralama yöntemiyle ihtiyacı
olan süre boyunca kullanabilmektedir.
İş sürekliliği: Kurumlar karşılaşabileceği risklere rağmen iş sürekliliği ve
yedekleme açısından bulut teknolojilerinin sunduğu imkânlar azımsanamayacak
derecede yüksektir. Doğal afetler, güç kesintileri ya da sabotaj durumları
karşısında işletmeler ne kadar deneyim ve tecrübe sahip olsalar dahi bulut
sistemleri üzerinden güvenliği sağlanmış verinin geri getirilmesi kadar kolay
olmayacaktır.
Birlikte çalışma: Birlikte çalışma olanakları özellikle geleneksel bilgi
sistemlerine oranla işletmelerde bilgi paylaşımını ve iletişim alt yapısını kolay hâle
getirmektedir. İş süreçlerinin coğrafi bölgelere yayılmış olduğu işletmelerde takibi
ve entegrasyonunu sağlamakta ve verimliliği artırmaktadır.
Esnek erişim: İnternet olan her yerden uygulamalara erişmek, iş ve iş
süreçlerinin takibini yapmak çalışanlara büyük bir kolaylık sağlamaktadır.
Geleneksel BT yatırımlarını ve önceliklerini bir yana bırakarak ihtiyaç duyulan
hizmetlerin internet ortamında sağlandığı kurumsal maliyetlerin minimuma indiği
209
Bulut Bilişim
teknoloji yönetiminden ziyade iş süreçlerinin içerisinde BT’nin yeniden

tanımlandığı bir değişim süreci bulut bilişimle birlikte başlamıştır.
Bakım ve destek: Geleneksel BT ortamları ve bunların gerektirdiği teknik
personelin yanı sıra sürekli yazılımların takip edildiği yükseltme ve yamaya imkân
sunan yazılımlar, veri merkezlerinin güç ve soğutma için ödediği bedeller, altyapı
kaynaklarını korumak için uyarı gerektiren güvenlik ve erişim kontrol önlemleri ve
lisans, destek düzenlemelerini takip etmeyi gerektirebilen yönetici ve muhasebe
personeli gibi yaygın olarak bilgi işlem birimin sorumluluklarını bulut bilişim
teknolojileri ile servis sağlayıcıya aktarmaktadır.
Güncelleme sayesinde
Güncelleme: Bu servis sağlayıcılara kendileri satın almak zorunda kalmadan
kullanıcılar yeni çıkan
donanım ve yazılımlara güçlü altyapıya erişmek için tercih edilen bir yöntemdir. Burada donanım ve
veri merkezleri yazılım satın alma ve sahip olma maliyetleri minimize edilerek, sermayenin veri
üzerinden merkezlerine ve temel iş yatırımına yönlendirilmesini sağlar. Bulut tabanlı BT
erişebilecekler. kaynaklarına yatırım yapmanın en yaygın ekonomik gerekçesi BT yatırımlarının
azaltılması, yani donanım ve yazılım satın alma ve sahip olma maliyetlerinin
ortadan kaldırılmasıdır. Yeni yazılım ve donanımlarla çalışmak işletmeler için yeni
fırsatları beraberinde getirecektir.
Bulut Bilişimin Sınırlılıkları

Genel bulut modelinde bulunan BT kaynakları müşteriler açısından veri
güvenliği ve gizliliği konusunda bazı riskler ve endişeler taşımaktadır. Gerek
kamusal gerekse şirket verilerinin buluta taşınması, veri güvenliği üzerinden
sorumluluğun bulut sağlayıcısı ile paylaşılır hâle gelmesi demektir. Özel bulut
kurulum modelinde dışardan bulut depolama servislerinin eklenmesi kullanıcıların
güven sınırlarını genişletmesini gerektirmektedir. Ancak kamu politikaları ile
uyuşmayan bulut servislerinde servis sağlayıcı ile kurumlar arasında olası güvenlik
riskleri doğmakta ve sonradan telafisi mümkün olmayan zararlara sebebiyet
verebilmektedir. Bulut bilişimin kullanılabilmesinde sınırlılıklar ve riskler aşağıda
başlıklar hâlinde açıklanmıştır.
İnternet erişim zorunluluğu: Bulut bilişim üzerinden sunulan hizmetlerde
internet hayati öneme sahiptir. Özellikle uygulamalarını bulut veri merkezlerine
taşıyan işletmeler için internet hızının yavaşlaması hizmet kalitesinin düşmesine
neden olabilecektir.
Güvenlik: BT kaynaklarına karma bulut kurulum modelinde saldırmak, kritik
verileri çalmak veya onlara hasar vermek niyetinden olan kullanıcılara daha fazla
imkân sunmaktadır. Özellikle güvenliğin en zayıf halka perspektifi ile ele alındığı
bilişim alt yapısında siber saldırılar için dışa açık genel bulut modelinden alınan
hizmetler üzerinden içeriye sızma ilk denenecek güvenlik açıkları arasındadır.
Paylaşım riskleri: Bulut kurulum modellerinde özel bulutların bir araya
gelerek oluşturduğu topluluk bulutlarında da bu riskler farklı açılardan
değerlendirilebilir. Ancak her bir yetki ve paylaşım kullanıcılara sağladığı kolaylıklar
yanında riskleri ve güvenlik açıklarını da birlikte getirmektedir.
210
Bulut Bilişim
Gizlilik: Bulut servis sağlayıcıları ile kurumlar arasında kurulan bulut modeli,
kurumun veri gizliliği politikalarını gözeten bir güven sınırında birlikte
oluşturulabilmesine rağmen servis sağlayıcının veri merkezinde yer alan veriler
NSA, AT&T ve Verizon hizmet sözleşmesi kapsamında korunmaktadır. Amacı kar elde etmek olan bu
birlikte çalışarak ticari işletmelerin kurumsal bilgileri koruması açısından bazı riskler
Amerikan vatandaşları
doğurabilmektedir. Bu riskler arasında servis sağlayıcıya bağımlılık önemli bir yer
arasındaki 10 milyon
tutmaktadır. Servis sağlayıcılar ile müşteriler arasında imzalanan hizmet
telefon görüşmesini
kaydetti. sözleşmeleri hükümlerinin yerine getirilip getirilmemesi ya da hizmet süresi
boyunca garantisini verdiği hizmetlerin gereğini yerine getirmemesi müşteri
tarafında oluşan risklerden bazılarıdır. Kullanıcılar bulut sağlayıcı tarafından
sunulmakta olan fiili hizmet düzeyini ve devamlılığını kendisi takip etmek
zorundadır.
Aygıt erişimi: Yazıcı, tarayıcı ve benzeri çevre birimleri bulut yapısı ile tam
uyum göstermeyebilir. Özellikle kurumsal sistemlerde kullanılan elektronik imza
ve benzeri aygıtlar, USB kilitler ve lisans anahtarları için ek yazılımlara ihtiyaç
olabilir. Bu aygıtların kablosuz ve mobil aygıtlarla uyumluluğu bu sorunların
çözülmesine katkı sağlayabilir.
Taşınabilirlik: Bulut servis sağlayıcılar arasında taşınabilirlik BT kaynaklarını
ve veriyi taşıma etkisini belirlemek için kullanılan bir ölçüdür. Müşteriler belirli bir
süre bir bulut servis sağlayıcısından hizmet almasına rağmen diğer servis
sağlayıcının sunduğu avantajlar ya da hizmet kalitesini göz önüne alarak verileri
taşımak isteyebilir. Bulutta saklanan veri miktarına göre diğer servis sağlayıcı
üzerine verilerin taşınması, hizmetlerin entegrasyonu ve devreye alınması ayrı bir
uzmanlık gerektiren bir iş ve maliyet olarak yansımaktadır. Küçük ölçekte yer alan
işletmelerin faaliyetlerini bulut hizmetlerine aktarması dezavantajlı
olabilmektedir. Bu işletmelerin iş hacimlerine göre doğru bulut hizmetini ya da
bulut dışı çözümleri tercih etmelerini gerektirebilir.
Veri konumu belirleme: Servis sağlayıcılar toplam sahip olma maliyetlerini
göz önüne alarak veri merkezi kurulum yeri belirlenmesinde uygun fiyatlı ve
kullanışlı coğrafi bölgeleri tercih etmektedirler. Kullanıcılar servis sağlayıcılar
tarafından barındırılan BT kaynaklarının ve verinin gerçekte nerde olduğunun
farkında değildirler. Buda bulut üzerinde saklanan veri ve BT kaynaklarının coğrafi
konumu bir üçüncü taraf bulut sağlayıcısı tarafından barındırıldığı zaman
kullanıcılarının kontrolü dışına çıkabilmekte ve risk oluşturmaktadır.
Ülkemizde 6698 Sayılı Yasal sorunlar: Veri merkezlerinin yer aldığı ülkelere ait uyum ve yasal
Kişisel Verilerin konurlarda bulut kullanıcıları açısında bir risk teşkil etmektedir. Çoğu düzenleyici
Korunması Kanunu ile
çerçeveler ve yasalar ülkelere göre farklılıklar oluşturmaktadır. Bu yasalarda
birlikte Bulut Bilişim ile
ilgili düzenlemeler kullanıcılar, bulut hizmetlerini bir servis sağlayıcından almaları hâlinde bile kendi
yapılmıştır. verilerinin güvenliği, bütünlüğü ve depolanmasından sorumlu olduğunun
farkındadırlar.
211
Bulut Bilişim
Bireysel Etkinlik
• Bir bilişim şirketi, yüksek öğrenim için özel buluta serbest erişim
sağlamaya karar veriyor. Bu durum üç bulut bilişim servis
modelinden, SaaS, PaaS ve IaaS’den hangisini seçmelidir?
Neden? Hangi uygulamalar öğrenci kullanımı için en uygundur?
Bu çözüm uzakta öğrenime bir zarar verir mi? Neden verir ya da
vermez?
212
Bulut Bilişim
•SANALLAŞTIRMANIN TANIMI VE TÜRLERİ

•Sanallaştırma kavramı fiziksel kaynakların verimli bir şekilde paylaştırılması,
kullanılması ve yönetilmesini sağlayan bir yazılım çözümüdür.
•Sunucu sanallaştırma: Fiziksel sunucunun sahip olduğu işlemci (CPU), bellek
(RAM), ağ kartı (NIC) ve disk (HDD) gibi kaynakların paylaşılması olarak ifade
edilir. Bu kaynakların paylaştırılması ve kullanılmasında üç farklı sunucu
Özet
sanallaştırma tipi vardır; Tam Sanallaştırma (Full Virtualization), Yakın
Sanallaştırma (Para Virtualization) ve Donanım Destekli Sanallaştırma
(Hardware Asisted Virtualization) ‘dır.
•Ağ sanallaştırma: Fiziksel bir ağın sanallaştırma teknolojileri ile yeniden
betimlenmesidir. Fiziksel bir ağı oluşturan tüm bileşenlerin yazılımsal olarak
benzetimi yapılarak sanal ağlar oluşturulur.
•Masaüstü sanallaştırma: sunucu sanallaştırma ile benzer bir yapıda
olmasına rağmen kullanıcı ihtiyaçları ve performans talebine göre
farklılaşmıştır. Özellikle ekran kartı üzerindeki grafik işlem biriminin (GPU)
sanallaştırılması (vGPU) ile günümüz masaüstü bilgisayarlarının sağlamış
olduğu üç boyut (3D) performansına yakın bir deneyimi kullanıcılara
sunmaktadır.
•Uygulama sanallaştırma: Uzak sunucu üzerinden çalışan uygulamaların
konuk işletim sisteminden bağımsız olarak çalıştırılmasıdır. Kullanıcı
programın grafik ara yüzüne erişirken kendi giriş/çıkış aygıtlarını
kullanmasına imkân verir. Uygulama verileri sunucu üzerinde yetkilendirilmiş
bir klasör üzerinde kalır.
•Depolama Sanallaştırma: Depolama sanallaştırma arka tarafta fiziksel olarak
karmaşık bir hal alan yapının daha basit olarak yönetilmesini sağlar.
Temelinde geçmiş de kullanılan teknolojilerin büyük veri kavramıyla yeniden
harmanlanması olmasına rağmen, kolay ve yönetilebilir bir ara yüz ile diğer
depolama ünitelerinin tek merkezden yönetimine imkân sunmaktadır.
•BULUT BİLİŞİM
•Bulut Bilişim düzenli ve ölçeklenebilir bilişim teknolojilerinin sağladığı
olanakların dağıtıldığı ve gerçek zamanlı internet teknolojilerini kullanarak
bir servis olarak tüketildiği bir yazılım çözümüdür.
•Bulut Bilişimin Özellikleri
•Uygulamaların veya servislerin doğru bir bulut bileşeni olarak tanımlanması
için bir takım özellikleri taşıması gerekmektedir. Bir uygulamanın bulut
hizmeti olarak tanımlanabilmesi için bu beş anahtar özelliği barındırması
gerekmektedir. Bunlar; isteğe bağlı kendi kendine hizmet, geniş ağ erişimi,
ortak kaynak havuzu, hızlı esneklik ve ölçülebilir hizmettir.
•Bulut Bilişim Teknolojileri Standardı
•Bulut bilişim, servislerin gün geçtikçe kararlı hale gelmesi ve esnek bir yapı
olmasına rağmen teknolojinin gelişmesiyle sunmuş olduğu hizmetlere yeni
servisler eklemektedir. Sunulan hizmetlerin artmasıyla bu bilişim yapısının
genel çerçevesi ve standardı bir tanım içinde ABD Ulusal Standartlar ve
Teknoloji Enstitüsü (NIST) tarafından yapılmıştır.
•Bulut Bilişimin Gelişimi
•Bulut bilişim teknolojilerin gelişiminde etkili faktörler; sanallaştırma
teknolojileri, yüksek bant genişliği, uygulamaların yada servislerin birlikte
çalışabilmesine imkan veren yazılımların geliştirilmesi (SOA, Service-Oriented
Architecture)'dir. API (uygulama programlama ara yüzü) ve Web 2.0 gibi
internet teknolojileri bulut bilişimin gelişmesinde önemli bir role sahiptir.
213
Bulut Bilişim
•Bulut Bilişim Servis Modelleri

•Kullanıcı ihtiyaçlarına göre servis sağlayıcılar tarafından bir takım
hizmetlerinin bir araya getirilerek sunulmasıdır. Bulut bilişim servis modelleri
tanımlanırken Yazılım Hizmeti (Software as a Service, SaaS), Platform Hizmeti
(Platform as a Service, PaaS) ve Altyapı Hizmeti (Infrastructure as a Service,
IaaS) olarak yaygın olarak kullanılmaktadır.
Özet (devamı)
•Altyapı Hizmeti: Bulut alt yapı hizmeti, servis sağlayıcılar tarafından
geleneksel BT ihtiyaçlarına göre bilişim alt yapısı oluşturan temel bileşenlerin
sunulduğu bir platformdur.
•Platform hizmeti: servis sağlayıcılar tarafından uygulamanın geliştirip
yayınlanması için ihtiyaç duyulan bileşenlerin bir platform halinde kullanıcıya
sunulmasını amaçlayan bir hizmet modelidir.
•Yazılım Hizmeti: herhangi bir özelleştirilmiş ortama ihtiyaç duyulmadan
servis sağlayıcılar tarafından uygulamaların internet üzerinden
erişilebilmesine imkan veren hizmet modelidir.
•Bulut Bilişim Kurulum Modelleri
•Bulut bilişim kurulum modelleri, işletmelerin ihtiyaçlarına, gizlilik ve güvenlik
politikalarına göre tek yada birden fazla kurulum modelinin bir araya
getirelerek sunulmasıdır.
•Genel bulut: Servis sağlayıcılar tarafından bilişim alt yapısının internet
üzerinden müşterilere tahsisi ve yönetilmesini erişilebilir kılan bulut kurulum
modelidir.
•Özel bulut: Bilişim kaynaklarının kendi veri merkezlerinde konumlandırıldığı,
üzerinden sunulan hizmetlerin kullanıcılara göre özelleştirilebildiği kontrolün
servis sağlayıcıdan tam olarak müşteriye geçtiği bir kurulum modelidir.
•Karma bulut: Bulut mimarisine göre yeniden tasarlanan veri merkezlerine
dış kaynak kullanımı ön plana çıkararak genel bulut hizmetleri ile kurumun
alt yapısının desteklendiği iş modelidir.
•Topluluk bulutu: Organizasyonların ve müşterilerin kendi veri merkezlerini
ve BT kaynaklarını paylaştırması veya ortak olarak kullanılmasıyla oluşan iki
ya da daha fazla bulut kurulum modelini bir araya getiren bulut kurulum
modelidir.
•Bulut Bilişim Üstünlükleri
•Bulut bilişim servis sağlayıcıları, cazip fiyatlı kiralama paketleriyle buluttan
hizmet alan müşterilerine hazır BT kaynaklarını kendi iş modellerine uygun
olarak sunmaktadır. Servis sağlayıcılar, müşterilerin kendi bünyelerinde veri
merkezleri oluşturmadan bulut üzerinden sunulan bu güçlü alt yapıya erişim
ve yönetim imkânı sağlar. Bulut bilişimin kullanıcılara, işletmelere ve
organizasyonlara sağladığı faydalar; düşük maliyet, ölçeklenebilirlik, iş
sürekliliği, birlikte çalışma, esnek erişim, bakım ve destek, güncelleme olarak
sıralanmaktadır
• Bulut Bilişim Sınırlılıkları
•Genel bulut modelinde bulunan BT kaynakları müşteriler açısından veri
güvenliği ve gizliliği konusunda bazı riskler ve endişeler taşımaktadır. Gerek
kamusal gerekse şirket verilerinin buluta taşınması, veri güvenliği üzerinden
sorumluluğun bulut sağlayıcısı ile paylaşılır hale gelmesi demektir. internet
erişim zorunluluğu, güvenlik, paylaşım riskleri, gizlilik, aygıt erişimi, servis
sağlayıclar arası taşınabilirlik, veri konumu belirleme, yasal sorunlar başlıca
gelen sınırlıklar arasında yer almaktadır.
214
Bulut Bilişim
1. Aşağıdakilerden hangisi “Bulut Bilişim” kavramını etkileyen teknolojilerden
biri değildir?
a) Sanallaştırma
b) Geniş bant
c) Kümeleme
d) Yapay zekâ
e) Dağıtımlı hesaplama
2. Aşağıdakilerden hangisi yaygın olarak kullanılan sanallaştırma türlerinden

biri değildir?
a) Depolama Sanallaştırma
b) Sunucu Sanallaştırma
c) Nesne Sanallaştırma
d) Masaüstü Sanallaştırma
e) Uygulama Sanallaştırma
3. Aşağıdakilerden hangisi fiziksel kaynakların sanal makine gözlemcisine

ihtiyaç duyulmadan konuk işletim sistemi üzerinden erişilebildiği sunucu
sanallaştırma yöntemidir?
a) Full virtualization
b) Part virtualization
c) Para virtualization
d) Software assisted
e) Hardware assisted
4. Aşağıdakilerden hangisi ağ sanallaştırmanın veri merkezlerine sağladığı

avantajlardan biri değildir?
a) Sanal sunucu kümeleriyle artırılabilir hesaplama gücü elde edilmiştir.
b) Veri büyüklüğüne getirilen sınırlamalar sayesinde ölçeklenebilmiştir.
c) Tekrarlı ağ ve servis tanımlamaları otomatik yapılabilir hâle gelmiştir.
d) Fiziksel ağlardaki VLAN sınırlamaları ile gelen kısıtlamalar aşılmıştır.
e) Sanal ağlar arasında yalıtım yapılabilir hâle gelmiştir.
5. Aşağıdakilerden hangisi Bulut Bilişim kurulum modelleri arasında yer

almaz?
a) Genel bulut
b) Özel bulut
c) İş bulutu
d) Topluluk bulutu
e) Karma bulut
215
Bulut Bilişim
6. Aşağıdakilerden hangisi uygulamanın geliştirip yayınlanması için ihtiyaç

duyulan bileşenlerin sunulduğu Bulut Bilişim hizmet modelidir?
a) Saas
b) Paas
c) Iaas
d) Eaas
e) Taas
7. Geleneksel BT ile bulut hizmet modelleri arasındaki yetki paylaşımını

belirlemek için evde yapılan pizza ile kafede sipariş edilen pizza
karşılaştırılmaktadır. Buna göre aşağıdakilerden hangisi doğru sırayla
verilmiştir?
a) Geleneksel BT - Iaas
b) Saas - Iaas
c) Paas - Saas
d) Geleneksel BT - Saas
e) Geleneksel BT - Pass
8. Hizmet odaklı mimari (SOA) aşağıdaki Bulut Bilişim kavramlarından hangisi

ile ilişkilidir?
a) Sanallaştırma
b) Geniş bant
c) Kümele
d) Yapay zekâ
e) Web 2.0
9. Google Dokümanlar ve Office 365 aşağıdaki bulut hizmet modellerinden

hangisine örnek olabilir?
a) Altyapı hizmeti
b) Yazılım hizmeti
c) Platform hizmeti
d) Depolama hizmeti
e) Masaüstü hizmeti
10. Aşağıdakilerden hangisi bulut bilişimin temel özellikleri arasında değildir?

a) Geniş ağ erişimi
b) Ortak kaynak havuzu
c) Hızlı esneklik
d) Ölçülebilir hizmet
e) Çoklu dil desteği
Cevap Anahtarı
1.d, 2.c, 3.c, 4.b, 5.c, 6.b, 7.d, 8.e, 9.b, 10.e
216
Bulut Bilişim
Barrett, D., & Kipper, G. (2010). Virtualization and Forensics: a Digital Forensic
Investigator’s Guide to Virtual Environments. Burlington, USA: Syngress
CommVerge, S. (2010). "Sanallaştırma". Erişim Tarihi: 20 Ekim 2014,
http://new.commverge.com/Solutions/DataCenterSolutions/Virtualization/
tabid/192/Default.aspx.
Erl, T., Puttini, R., & Mahmood, Z. (2013). Cloud Computing: Concepts, Technology
& Architecture. USA, New Jersey: Prentice Hall.
Joshi, N., & Varshapriya, J. (2013). "Analytical Survey of Security in Virtualized
Environment". International Journal of Computer Science and Information
Technology & Security, 3(1), 66-71.
Kusnetzky, D. (2011). Virtualization: A Manager's Guide. USA, Gravenstein
Highway North, Sebastopol: O'Reilly Media.
Marinescu, D. C. (2013). Cloud Computing: Theory and Practice. USA, Waltham:
Morgan Kaufmann.
Mirzaoğlu, A. G. (2011). Bulut Bilişimin Teknik, Uygulama ve Düzenleme Boyutuyla
Değerlendirilmesi, Dünya Örnekleri ve Ülkemize İlişkin Öneriler. (Uzmanlık
Tezi) Ankara: Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu.
Mitrevski, P. (2012). "Hosted Services and Cars Analogy". Erişim Tarihi: 30 Eylül
2014, http://sites.middlebury.edu/lis/2012/08/13/hosted-services-cars-
analogy/.
NIST. (2013). Cloud Computing Standards Roadmap. USA: National Institue of
Standards and Tecnology Special Publication, 500-291, 108p
Rimal, B. P., Jukan, A., Katsaros, D., & Goeleven, Y. (2011). "Architectural
Requirements for Cloud Computing Systems: an Enterprise Cloud
Approach". Journal of Grid Computing, 9(1), 3-26.
Tian, K., Dong, Y., & Cowperthwaite, D. (2014). "A Full GPU Virtualization Solution
With Mediated Pass-Through". Paper Presented at the Proceedings of the
2014 USENIX Conference on USENIX Annual Technical Conference.
TSE. (2013). Bulut Bilişim Güvenlik ve Kullanım Standardı (Taslak). Ankara
Vmware. (2013). "VMware Network Virtualization Design Guide". Erişim Tarihi: 24
Eylül 2014, http://www.vmware.com/files/pdf/techpaper/Virtual-Network-
Design-Guide.pdf.
Vmware. (2014). "Sanallaştırma". Erişim Tarihi: 5 Ekim 2014,
http://www.vmware.com/tr/virtualization.
Younge, A. J., Von Laszewski, G., Wang, L., Lopez-Alarcon, S., & Carithers, W.
(2010). "Efficient Resource Management for Cloud Computing
Environments" [Bildiri]. IEEE International Green Computing Conference
(IGCC'2010), USA: Chicago
217
BİLGİSAYAR AĞLARI
• Ağ ve Ağ Tarihçesi
İÇİNDEKİLER
• Ağ araçları
• Ağ topolojileri TEMEL BİLGİ
• Ölçeklerine Göre Ağlar
• Kablosuz Bağlantı Çeşitleri
TEKNOLOJİLERİ II
• TCP/IP Protokolü Öğr. G r. G khan
TUTAR

• Ağ teknolojilerinin genel tarihi
HEDEFLER
bilgisine sahip olacak

• Ağ teknolojisinde kullanılan
araçları ve bu araçların kullanım
alanlarını öğrenecek
• Ağ topolojilerini öğrenecek,
• Ölçeklerine göre ağlar hakkında
bilgi sahibi olacak,
• Kablosuz bağlantı çeşitlerini
öğrenecek,
• TCP/IP protokolü ve bu protokolün
işleyişini öğreneceksiniz.
ÜNİTE ÜNİTE
1 9
Bilgisayar Ağları
Bükümlü Çift (Twisted

Pair) Kablo
Ağ kabloları
Fiber Optik Kablo
Ethernet Kartı
Koaksiyel Kablo
HUB
Ağ araçları Switch
Bridge
Router
Firewall
Veri Yolu (Bus) Topolojisi
Yıldız (Star) Topolojisi
Ağ topolojileri Halka (Ring) Topolojisi
Ağaç (Tree) Topolojisi

Ağ ve Ağ Tarihçesi
Örgü (Mesh) Topolojisi
Kişisel Alan Ağları
Yerel Alan Ağları

Ölçeklerine Göre Ağlar
Orta Ölçekli Alan Ağları
Geniş Ölçekli Alan Ağları
Kızılötesi (Infrared)
Bluetooth
Kablosuz Bağlantı
Çeşitleri
Wi-Fi
Mobil Bağlantılar (3G,

HSDPA, LTE ve 5G)
TCP/IP Katmanları
Uygulama Katmanı
TCI/IP Protokolü Taşıma Katmanı
Ağ katmanı
Fiziksel Katman
219
Bilgisayar Ağları
GİRİŞ
Günümüzdeki ağ teknolojilerindeki temel anlayış kaynakların ve verilerin
cihazlar tarafından paylaşılması fikrine dayanmaktadır. Günümüzdeki kullanılan en
büyük ağ internettir. İnternet sayesinde bütün dünyadaki cihazlar birbirleriyle veri
iletişiminde bulunabilirler. Ancak ağ teknolojilerini sadece internet olarak
düşünmek doğru değildir. Ağ teknolojileri içerisinde farklı teknolojiler bir arada
kullanılmaktadır.
Ağ teknolojileri bilgisayarın icadından sonraki en büyük teknolojik
gelişmelerden birisidir. Çünkü bilgisayar kullanmak yapılan işlemlerin hızı arttırsa
da verilerin diğer bilgisayar ve cihazlarla paylaşılamaması büyük bir dezavantaj
oluşturmaktaydı. İlk bilgisayarlar çok yüksek maliyetli olduğu için bilgisayar
kullanımı fazla değildi ancak zaman içerisinde maliyetleri düştükçe kullanılan
bilgisayarların sayıları artmıştır. Bilgisayarlar sayılarının artmasıyla bilgisayarların
kendi aralarında iletişime geçmesi ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Ağ teknolojilerinin
ortaya çıkmasındaki temel fikir bilgisayarların birbirleriyle iletişime geçmesi olsa
da teknolojinin gelişmesiyle ağ teknolojileri de gelişerek bilgisayarların
birbirleriyle, bilgisayarların diğer cihazlarla ve cihazların kendi aralarında iletişime
geçmesi halini almıştır.
Bu ünitede ağ teknolojileri hakkında bilgi verilerek, ağ teknolojilerinde
kullanılan araçlar ve bu araçların kullanım amaçları detaylı olarak anlatılmıştır.
Daha sonra topoloji kavramı açıklanarak ağ teknolojilerinde en sık kullanılan ağ
topolojiler ayrı ayrı anlatılmıştır. Ayrıca bu ünitede günümüzde en sık kullanılan
kablosuz ağ bağlantıları yani Bluetooth, Wi-Fi ve mobil bağlantıları (3G, HSDPA,
LTE ve 5G) anlatılmıştır. Son olarak TCP/IP protokolü hakkında bilgi verilerek bu
protokolün işleyişi ve bu protokol içerisinde kullanılan diğer protokoller
anlatılmıştır.
AĞ VE AĞ TARİHÇESİ
Temelde anlamda ağ iki veya daha fazla bilgisayarın birbirine bağlanmasıyla
oluşur. Ancak gelişen teknolojiyle yazıcı ve tarayıcı gibi cihazlar icat edilmiş ve bu
cihazların da ağ bağlantısını kullanması sağlanmıştır. Ağ, cihazların (bilgisayar,
Temel anlamda ağ iki yazıcı ve cep telefon gibi) ağ araçları (Ethernet kartı, kablo, Wi-Fi, Switch gibi)
veya daha fazla kullanılarak veri, yazılım veya donanım paylaşılmasına sağlayan ortam olarak
bilgisayarın birbirine
tanımlanabilir. Günümüzdeki en geniş ağ internettir. İnternete bağlanan bütün
bağlanmasıyla oluşur.
cihazlar dünyanın neresinde olursa olsun birbirleriyle iletişime geçebilmektedir.
Bilgisayarlar ilk icat edildiğinde sayıları çok az, maliyetleri de çok yüksekti.
İlerleyen yıllarda bilgisayarların maliyeti düştükçe sayıları da artmaya
başlamaktaydı. Bilgisayarların sayılarının artması ise veri paylaşımı ihtiyacını
ortaya çıkardı. Bu veri paylaşma ihtiyacı ilk başlarda disket veya disket benzeri
teknolojiler kullanılarak karşılanmaya çalışılsa da disket benzeri teknolojiler uzak
mesafedeki bilgisayarlarda kullanımı çok fazla fayda sağlamamaktadır. Çünkü
veriyi taşıyan disket fiziksel olarak veri aktarılacak bilgisayarın yakınına
220
Bilgisayar Ağları
ulaştırılması gerekir. Bu ulaşım sorunu hem zaman kaybına neden olur hem de veri
paylaşımı sürekli olabileceği için yorucu bir işlemdir.
1960’lı yılların başında birkaç araştırmacı günümüzdeki kadar gelişmiş bir ağ
teknolojisi olmasa da bilgisayarların uzak mesafeden birbirleriyle iletişime geçme
fikrini ortaya atmıştır. Bu fikri ortaya atanlardan bazıları Paul Baran, Donald Davies
veya Joseph Licklider gibi araştırmacılardır. Dünyanın ilk veri dağıtım ağlarından
olan ARPANET (Gelişmiş Araştırma Projeleri Dairesi Ağı) Amerika Birleşik Devletleri
Savunma Bakanlığı tarafından oluşturulmuş ve askeri amaçlar için kullanılmıştır.
Sonraki yıllarda Fransa’da Louis Pouzin Cyclades adında bir ağ geliştirilerek
kullanılmıştır. Kurulan bu ağlar günümüzdeki internet çapında değillerdir. Tabi
Ağ araçları bir ağ birbiri ardına kurulan bu ağlar telekomünikasyon ve bilgisayar endüstrisinin ilgisini
kurmak ve bu ağa çekmiş ve günümüzdeki internet ağının kurulmasına ön ayak oluşturmuşlardır
bağlanmak için gerekli
(Bonaventure 2011).
olan fiziksel aygıtlar
veya malzemelerdir.
AĞ ARAÇLARI
Ağ araçları bir ağ kurmak ve bu ağa bağlanmak için gerekli olan fiziksel
aygıtlar veya malzemelerdir.
Ağ Kabloları
Ağ kabloları veriyi ileten ortam olarak tanımlanabilir. Günümüzde her ne
kadar kablosuz iletişim kullanımı artsa da uzak mesafeler, veri aktarım hızı veya
veri güvenliği gibi nedenlerden dolayı yaygın olarak kullanılmaktadır. Farklı
amaçlar için farklı kablo türleri kullanılmaktadır. Bunlardan en sık kullanılanları;
bükümlü (Twisted Pair), fiber optik ve koaksiyel kablolardır.
Bükümlü (T isted Paid Kablo

En sık kullanılan kablo türüdür. Bu kablolar genellikle kısa mesafelerdeki veri
iletim aracı olarak kullanılır. Yani ev içerisinde veya bina içerisinde veri iletiminde
kullanım için maliyeti düşük ideal çözümdür. Uzun mesafeleri veri iletimleri için
uygun değildir. Bu kablolarda mesafe arttıkça veri iletimi yavaşlar ve bazı verilerin
kaybına sebep olabilir.
Bu kablonun Cat 1’den başlayarak Cat 6’ya kadar çeşitleri bulunmaktadır. Bu
çeşitler arasındaki temel fark bant genişliği ve sorunsuz veri iletim mesafeleridir.
Cat 1’de Cat 6’ya doğru gittikçe bant genişliği diğer bir değişle saniyede
taşınabilecek veri boyutu artmaktadır. Günümüzde en sık kullanılan bükümlü
kablo çeşitleri Cat 5 ve Cat 6 kablolarıdır. Cat 5 kablosu 100 mbps'e kadar bant
genişliği sağlarken Cat 6 kablosu ise 1 gbps’e kadar bant genişliği sağlamaktadır.
Cat 5 kablolarıyla yaklaşık olarak 100 metreye kadar Cat 6 kabloları ise de yaklaşık
120 metreye veri kaybı yaşanmadan kullanılabilmektedir.
Cat 5 ve Cat 6 kablolarının ucuna genellikle RJ-45 adı verilen konektörü
bağlanır. Aşağıdaki Şekil 9.1.’de Cat 6 kablosu, RJ-45 konektörü ve RJ-45
konektörünün Cat 6 kablosuna bağlanmış hali gösterilmektedir.
221
Bilgisayar Ağları
Şekil . . Cat 6 Kablosu Ve RJ-45 Konektörünün Örnek Görüntüleri
Fiber Optik Kablo

Bu kablolar çok sık kullanılmakla beraber genellikle uzak mesafeli veri
iletişimlerinde tercih edilirler. Kısa mesafeli veri iletişiminde kullanılmasının bir
sakıncası yoktur. Maliyet olarak diğer kablo türlerine göre çok daha pahalı
olmasına rağmen fiyatları günümüzde nispeten düşmüş ve kullanımı artmaya
devam etmektedir. Fiber optik kabloların fiyatlarındaki düşüş sayesinde kullanım
alanları da artmaya başlamıştır.
Fiber optik kabloların içerisinde diğer kablolar gibi bakır teller bulunmaz
Fiber optik kablolar bunun yerine cam veya plastik bulunur. Bundan dolayı çalışma prensibi elektrik
genellikle uzak mesafeli sinyalleri göndermek üzerine değil ışık sinyalleri göndermek üzerinedir.
veri iletişimlerinde İçerisindeki cam veya plastiğin kırılgan olmasından dolayı koruyucu bir dış kılıf
tercih edilirler. barındırmaktadır.
Fiber optik kablolar içerisindeki maddeye (cam veya plastik gibi) ve çalışma
şekline (tek mod veya çok mod gibi) göre 1 Gbps’den 100 Gbps’e kadar veri
taşıyabilmektedir. Yine fiber optik kabloların içerisindeki maddelere bağlı olarak
kilometrelerce mesafeden veri kaybı yaşanmadan veri iletişimi sağlanabilmektedir.
Şekil . . Fiber Optik Kablo Örnek Görüntüsü
Koaksiyel Kablo
Bu kablolar genellikle telekomünikasyon şirketleri tarafından müşterilerine
telefon, televizyon ve internet sağlamak için kullanılır. Ayrıca uydu anten kablosu
222
Bilgisayar Ağları
olarak da kullanılır. Kullanımı fiber optik ve bükümlü kabloya göre daha azdır.
Aşağıdaki resimde koaksiyel kablonun örnek bir kesiti bulunmaktadır.
Şekil . . Koaksiyel Kablo Örnek Görüntüsü
Ethernet Kartı
Ethernet kartı genellikle kablolu bir yerel ağa bağlanmak için kullanılan
teknolojidir. Ancak günümüzde kablosuz yerel ağa bağlanan çeşitleri de
bulunmaktadır. Ethernet kartının temel görevi ağ bağlantısından gelen verileri
bilgisayara aktarmaktır. Ethernet aynı zamanda veri paketlerinin
biçimlendirilmesini, iletilmesi ve veri kaybına karşı kontrolünü de yapmaktadır. En
sık kullanılan modellerinde bilgisayarın ana kartı üzerindeki PCI yuvasına takılarak
Ethernet kartı genellikle
kablolu bir yerel ağa kullanılır. Aşağıdaki resimde en sık kullanılan Ethernet kartının örnek bir görüntüsü
bağlanmak için verilmiştir.
kullanılır.
Şekil . . Ethernet Kartı Örnek Resmi
HUB
HUB İngilizcede “merkez” anlamına gelmektedir. HUB ağ kurulmasına
sağlayarak bilgisayarları birbirlerine veri gönderip almasını sağlayan bir cihazıdır.
HUB’ın üzerinde portlar bulunmaktadır bu portlar HUB’a bağlanabilecek bilgisayar
veya cihaz sayısını belirler. HUB güvenlik açısından çok başarılı değildir. Çünkü veri
paylaşımı yaparken veriyi ağda bulunan bütün bilgisayarlara göndermektedir. Yani
223
Bilgisayar Ağları
ağda bulunan bir “A” bilgisayarı “B” bilgisayarına veri göndermek istediğinde; “A”
bilgisayarı bu veriyi ilk önce HUB’a gönderir, HUB ise bu veriyi ağda bulunan bütün
bilgisayarlara gönderir. HUB cihazının çalışma prensibi aşağıdaki Şekil . .’de
verilmiştir.
HUB
A Bilgisayarı B Bilgisayarı C Bilgisayarı D Bilgisayarı

Şekil . . HUB Cihazının Çalışma Şekli
S ITCH (Anahtar
Switch aynı HUB gibi bir ağ kurulmasını sağlayarak bilgisayarların
birbirlerine veri göndermesini sağlayan bir cihazdır. Swicthler aynı zamanda akıllı
HUB olarak da adlandırılırlar.
Swicthlerin HUB’dan ayıran iki temel özelliği bulunmaktadır. Bunlardan
Swicthler akıllı HUB
birincisi veri paylaşımı yaparken veriyi HUB gibi bütün bilgisayarlar yerine ihtiyacı
olarak da adlandırılırlar.
olan bilgisayara gönderir. Yani ağda bulunan bir “A” bilgisayarı “B” bilgisayarına
veri göndermek istediğinde; “A” bilgisayarı bu veriyi ilk önce Switche gönderir,
Switch ise bu veriyi sadece ağda bulunan “B” bilgisayarlara gönderir. Switchin bu
özelliği hem ağdaki gereksiz veri akışını azaltarak ağı rahatlatır hem de yetkisiz
kişilerin veriye erişimini engelleyerek güvenliği sağlamış olur. Switchleri HUB’dan
ayıran ikinci özellik ise; Switchte bulunan portlar programlanabilir. Örnek olarak
Switchte bulunan bir portun kapılması sağlanarak porttan veri alış verişi yapılması
engellenebilir. Switch cihazlarının çalışma prensibi aşağıdaki Şekil . .’de
verilmiştir.
224
Bilgisayar Ağları
SWITCH
A Bilgisayarı B Bilgisayarı C Bilgisayarı D Bilgisayarı
Şekil . . SWITCH Cihazının Çalışma Şekli
Bridge (K prü
Bridge ağ bağlantıları arasında köprü oluşturulmasına yarar. Yani birden
fazla ağ bağlantısını bir araya getirerek sanki tek bir ağ bağlantısı gibi çalışmasını
sağlamaktadır. Bridge aygıtları ağ bağlantıları arasında köprü oluştururken MAC
adreslerini kullanmaktadır.
Bridge ağ bağlantıları
arasında köprü
oluşturulmasına yarar.
A Bilgisayarı C Bilgisayarı
HUB HUB
B Bilgisayarı D Bilgisayarı
Bridge
Şekil . . Bridge Cihazının Çalışma Şekli
Router (Y nlendirici
Router, Bridge ile benzer işlem yapmaktadır ancak aralarında iki temel fark
bulunmaktadır. Bu temel farkların ilki Bridge MAC adresine göre iki ağ arasında
köprü görevi görürken, Router gelen veri paketlerini IP adresine göre yönlendirir.
İkinci fark ise Bridge sadece aynı protokol kullanan ağların birleştirilmesini
sağlarken, Router farklı protokol kullanan ağlar arasında da kullanılabilir.
Fire all (Ateş Duvarı veya Güvenlik Duvarı

Firewall ağdaki gelen / giden bütün trafiği izleyerek önceden belirlenen
güvenlik önlemlerine göre trafiğe izin verilip verilmeyeceğine karar veren ağ
güvenlik birimdir. Güvenlik duvarı sadece yazılımdan, sadece donanımdan veya
hem yazılım hem de donanımdan oluşabilir. Firewall ağ güvenliğinin en önceki
savunma hattıdır.
225
Bilgisayar Ağları
AĞ TOPOLOJİLERİ
Ağ topolojisi, ağı oluşturan bilgisayar ve cihazların fiziksel ve teorik olarak
yerleşimleridir. Çok sayıda farklı ağ topolojisi bulunmaktadır. Bu topolojilerden en
çok kullanılanları; veri yolu (bus), yıldız (star), halka (ring), ağaç (tree), örgü (mesh)
topolojileridir.
Ağ topolojisi, ağı
oluşturan bilgisayar ve Veri Yolu (Bus Topolojisi
cihazların fiziksel ve Veri yolu topolojisinde tüm cihazlar aynı iletişim hattını veya kabloyu
teorik olarak
kullanarak verileri paylaşırlar. Ağa bağlı bir bilgisayara veri gönderileceği zaman,
yerleşimleridir.
veri paketi veri yolu boyunca ilerleyerek bütün bilgisayarlara gönderilir. Veri
paketinin alıcı kısmında kendi bilgisini gören bilgisayar veriyi kabul eder.
Veri Yolu (Bus) topolojisinin avantajları:
• Ağa yeni bir bilgisayar eklenmesi kolaydır.

• Maliyeti düşüktür.
• Ağdaki bir bilgisayar arızalanması ağı etkilenmez.
• Uygulanması kolaydır.
Veri Yolu (Bus) topolojisinin dezavantajları:
• Veri yolunun arızalanması bütün ağı çökertir veya ikiye böler.

• Ağın tamamı çökerse ağdaki problemi belirlemek çok zor olur.
• Büyük ağlar için uygulanması zordur.
• Yeni eklenen her bir cihaz ağı yavaşlatır.
Şekil .8. Veri Yolu (Bus) Topolojisi
Yıldız (Star Topolojisi

Yıldız topolojisi en sık kullanılan topolojilerden birisidir. Bu topolojide ağın
ortasında HUB veya Switch benzeri bir cihaz olur. Ağa bağlı olan bilgisayarlar ve
diğer aygıtlar merkezde bulunan HUB veya Switch üzerinden iletişime geçerler.
Yıldız topolojisi en sık
kullanılan Yıldız (Star) topolojisinin avantajları:
topolojilerden birisidir.
• Merkezi yönetim birimi (HUB veya Switch gibi) olduğu için yönetimi
kolaydır.
226
Bilgisayar Ağları
• Ağa yeni bilgisayar eklenmesi kolaydır.

• Ağdaki bir bilgisayar arızalanması ağı etkilenmez.
Yıldız (Star) topolojisinin dezavantajları:
• Merkezi yönetim birimi (HUB veya Switch gibi) olduğu için maliyet
nispeten artar.
• Merkezi yönetim biriminin (HUB veya Switch gibi) performansı ağın da
performansını belirler.
• Merkezi yönetim biriminin (HUB veya Switch gibi) arızalanması
durumunda bütün ağ çöker.
Şekil . . Yıldız (Star) Topolojisi
Halka (Ring Topolojisi

Halka topolojisinde dairesel bir veri yolu oluşturulur. Ağa bağlanan her bir
bilgisayar veya cihaz dairede bulunan bir nokta gibidir ve dairedeki diğer iki cihaza
bağlanır. Halka topolojisinde, veri paketleri bir cihazdan diğerine iletilir bu durum
veri paketinin hedeflerine ulaşana kadar devam eder. Çoğu halka topolojisinde
veri paketlerinin tek yönlü olarak hareket etmesine izin verilir ancak bazı halka
topolojilerinde verilerin çift yönlü olarak hareket etmesine izin verilir. Günümüzde
pek yaygın değildir.
Halka (Ring) topolojisinin avantajları:
• Veri paketlerinin tek yönlü olduğu için veri paket çarpışma ihtimali çok
azdır.
• Herhangi bir ek kontrol mekanizmasına (HUB, Switch veya sunucu gibi)
ihtiyaç duymaz.
Halka (Ring) topolojisinin dezavantajları:
• Ağ üzerinden aktarılan tüm veriler ağdaki her iş istasyonundan geçmelidir,
bu da topolojiyi yıldız topolojisinden daha yavaş hale getirebilir.
• Ağa bağlı olan herhangi bir cihazın arıza vermesi durumunda bütün ağ
çöker.
227
Bilgisayar Ağları
Şekil . . Halka (Ring) Topolojisi
Ağaç (Tree Topolojisi

Bu topolojinin diğer bir adı da yıldız veri yolu topolojisidir. Bu topolojinin
temel mantığı yıldız ve veri yolu topolojilerini birleştirerek tek bir topoloji haline
Ağaç topolojinin diğer
getirmesidir. Yani birbirinden bağımsız yıldız topolojileri bir veri yoluna bağlanarak
bir adı da yıldız veri yolu
topolojisidir. tek topoloji haline gelmektedir.
Şekil . . Ağaç (Tree) Topolojisi
228
Bilgisayar Ağları
Örgü (Mesh Topolojisi

Örgü topolojisi ağda bulunan bütün bilgisayarın ve cihazların birbirine bağlı
olduğu ve bağlantılardan biri kopsa bile çoğu veri paketinin doğru şekilde
dağıtılmasını sağlayan bir topolojidir.
Bu topoloji genellikle kablosuz ağlar oluşturmak için kullanılır. Bu topoloji
Örgü topoloji genellikle kullanılarak kablolu bir ağ oluşturulmak istenirse ağa katılacak bilgisayar sayısı
kablosuz ağlar kısıtlı olacaktır. Çünkü bir bilgisayardan diğer bütün bilgisayarlara kablo çekilmesi
oluşturmak için
gerekir ve bütün bilgisayarlarda ağda bulunan bilgisayar sayısı kadar sokete ihtiyaç
kullanılır.
duyulur.
Örgü (Mesh) topolojisinin avantajları:
• Yüksek miktarda trafiği yönetir, çünkü birden fazla cihaza aynı anda veri
iletebilir.
• Bir cihazın arızalanması ağı etkilemez.
• Ağa yeni aygıt eklemek veri paketlerinin iletilmesini etkilemez.
Örgü (Mesh) topolojisinin dezavantajları:
• Topolojiyi oluşturmak ve sürdürmek hem zor hem de zaman alıcıdır.

• Gereksiz bağlantı sayısı fazla olabilir bu da ağın yavaşlamasına neden olur.
Şekil . . Örgü (Mesh) Topolojisi
Bilgisayar ağları, ağa ÖLÇEKLERİNE GÖRE AĞLAR

bağlı olan cihazların
birbirlerine olan fiziki Bilgisayar ağları, ağa bağlı olan cihazların birbirlerine olan fiziki
uzaklıklarına göre uzaklıklarına göre ölçeklendirilebilir. Ağ bağlantıları ölçeklerine göre dört gruba
ölçeklendirilebilir. ayrılabilir. Bunlar; kişisel alan ağları (PAN), yerel alan ağları (LAN), orta ölçekli alan
ağları (MAN), geniş ölçekli alan ağları (WAN) dır.
229
Bilgisayar Ağları
Kişisel Alan Ağları - PAN (Personel Area Net orks

Kişisel ağ alanları çok sınırlı bir (10 ila 200 metre) alan için geçerlidir. Bu ağ
alanına kişinin cep telefonu ile akıllı saati arasında bağlantı örnek verilebilir. Bu ağ
alanında kablolu ve kablosuz bağlantılar beraber kullanılabileceği gibi sadece
kablolu veya sadece kablosuz bağlantılar da kullanılabilir.
Yerel Alan Ağları – LAN (Local Area Net orks

Yerel alan ağı (LAN), diğer ağ alanlarına göre nispeten küçük ancak kişisel
alan ağına göre daha büyük olabilir. Genellikle yerel ağ alanı tek bir odaya, binaya
veya bina grubunu kapsar. Bu ağ alanında da kablolu ve bağlantılar beraber
kullanılabileceği gibi sadece kablolu veya sadece kablosuz bağlantılar da
kullanılabilir. Yerel alan ağları ile kişisel alan ağları arasındaki iki temel fark
bulunmaktadır. Bu farklardan birincisi yerel alan ağları daha uzak mesafeleri içine
alır. İkinci fark ise kişisel alan ağları genellikle tek bir kişiye hizmet ederken yerel
alan ağları birçok kişiye hizmet eder.
Orta Ölçekli Alan Ağları – MAN (Metropolitan / Middle Area

Net ork
Orta ölçekli alan ağları bir şehri, üniversite kampüsünü veya belirli bir
bölgedeki bilgisayar ağlarını kapsar. Bu alan ağları, tek bir bina veya bölge ile sınırlı
bir yerel alan ağlarından daha büyüktür. Yapılandırmaya bağlı olarak, bu ağ türü
birkaç kilometreden onlarca kilometreye kadar olan bir alanı kapsayabilir. Orta
ölçekli alan ağı genellikle çok sayıda yerel alan ağının birbirine bağlaması ile
oluşturulurlar.
Geniş Ölçekli Alan Ağları – AN ( ide Area Net ork

Geniş ölçekli alan ağı tüm dünyaya yayılabilen bir bilgisayar ağıdır. Geniş
ölçekli alan ağları genellikle yerel alan ağları veya orta ölçekli alanı ağları gibi daha
küçük ağların birbirine bağlanmasıyla oluşturulurlar. Dünyanın en popüler geniş
ölçekli alan ağı internettir. Geniş ölçekli alan ağları ve yerel alan ağları arasındaki
temel fark ölçeklenebilirliktir. Geniş ölçekli alan ağları birden fazla şehri, hatta
ülkeleri ve kıtaları kapsayabilir.
Kablosuz Bağlantı Çeşitleri

Kızıl tesi (Infrared
1990'lı yılların başlarında, kızılötesi teknolojisiyle bilgisayarların ve diğer
cihazların kısa mesafeli kablosuz sinyallerle iletişim kurmasını sağlamıştır. Kızılötesi
Kızılötesi günümüzde teknolojisi, verileri bir cihazdan diğerine aktarmak için kızılötesi ışık darbeleri
en çok televizyon
kullanır. Bu darbeler çıplak gözle görülemez ancak alıcı cihazdaki bir sensörler
kumandasında
kullanılmaktadır. tarafından tespit edilebilir.
Kızılötesini kullanarak bilgisayarlar ve telefon gibi cihazlar iki yönlü olarak
dosyaları ve diğer dijital veri alışverişinde bulunabilirler. Günümüzde en çok
televizyon kumandasında kullanılmakla beraber kablosuz klavye, fare, mikrofon
230
Bilgisayar Ağları
veya kulaklık gibi küçük boyutlarda veri transferine ihtiyaç duyan cihazlarda da
kullanılabilir. Kızılötesi teknolojisinin etki alanı en fazla beş metredir.
Bluetooth
Bluetooth, elektronik cihazların birbiriyle bağlantı kurmasını ve veri
alışverişini sağlayan kablosuz iletişim teknolojisidir. Bluetooth teknolojisi verileri
bir cihazdan diğerine aktarmak için radyo dalgalarını kullanır.
Bluetooth teknolojisi akıllı telefonlardan hoparlörlere, dizüstü bilgisayarlara
ve daha pek çok cihazda bulunabilir. Bluetooth, internet ağına dayanmaz, cihazlar
bluetooth uyumlu olduğu sürece ve birbirlerine yakın olduklarında, kablosuz, iki
yönlü iletişimde yer alabilirler. Bluetooth teknolojisi de kızıl ötesi ile yakın yıllarda
yani 1990’lı yıllarda icat edilmiştir. Bluetooth teknolojisi ile kızılötesi teknolojileri
her ne kadar benzer olsa da bazı farklar bulunmaktadır. Bluetooth teknolojisi
kızılötesi teknolojisine göre daha uzun mesafelere veri gönderebilir ve daha büyük
boyutlarda veri taşıyabilmektedir. Bluetooth teknolojisinin etki alanı yaklaşık
olarak on metre olsa da, etki alanı bluetoothun güç sınıfına göre
değişebilmektedir.
i-Fi
Wi-Fi, bir ağa kablosuz bağlantı sağlamak için IEEE 802.11 standartlarını
kullanan kablosuz bir ağdır. Wi-Fi teknolojisi de bluetooth gibi radyo dalgalarını
kullanmaktadır. Wi-Fi teknolojisinin temel kullanım amacı kablosuz bir ağ
oluşturmaktır.
Bir kablosuz ağ, kablosuz cihazlardan sinyal gönderip almak için WAP veya
WEP şifrelemesi kullanarak bir sinyal yayınlamak için bir kablosuz erişim noktası
veya yönlendirici kullanır. Wi-Fi, kızılötesi ve Bluetooth teknolojilerinde daha uzun
mesafelere veri gönderip alabilir ve çok daha büyük boyutlardaki verileri kısa
sürede taşıyabilirler.
Mobil Bağlantılar ( G, HSDPA, LTE ve G

Mobil bağlantılar cep telefonları ve bazı tabletler gibi sim kartı girişi olan
cihazların internet erişimini sağlamaktadır. Bu bağlantılar kuşaklara göre (2G, 3G
ve 4G gibi) adlandırılmıştır. Kuşaklara arasında temel fark saniyedeki veri akışının
5G henüz aktif olarak boyutu ve kullandığı teknolojilerdir.
kullanılan bağlantı 3G: Bu bağlantı görüntülü arama yapmaya olanak sağlayan ilk mobil
değildir ancak bağlantıdır. Saniyede 3.1Mbps'ye kadar indirme hızı sağlayabilmektedir.
telekomünikasyon
şirketleri tarafından HSDPA: Bu bağlantı aslında 3G teknolojisinin geliştirilmiş halidir ve bazen
çalışmalar 3.5G olarak da adlandırılır. Bu bağlantı saniyede 14 Mbps'ye kadar indirme hızı
yapılmaktadır. sağlayabilir. HSDPA İngilizcede “High-Speed Down-link Packet Access” (Yüksek
Hızlı Aşağı Bağlantı Paket Erişimi) kelimelerinin baş harflerinde oluşturulmuştur.
LTE: Bu bağlantının diğer bir adı da 4G bağlantısıdır. Bu bağlantı HD (yüksek
çözünürlük) video akışını desteklemektedir. Yaklaşık 300 Mbps’ye kadar indirme
hızı sağlayabilir. Ülkemizde 1 Nisan 2016 yılından itibaren LTE’nin geliştirilmiş hali
231
Bilgisayar Ağları
olan 4.5G kullanılmaktadır. 4.5G Türkiye’ye has bir tabirdir ve 375 Mbps’ye kadar
indirme hızı sağlayabilir.
5G: Günümüzde henüz aktif kullanılan bağlantı olmasa da
telekomünikasyon şirketleri tarafından çalışmalar yapılmaktadır. 2020 yılı
içerisinde Amerika’da bazı şehirlerde deneme yapılması beklenmektedir. 5G’nin
saniyedeki indirme hızının en az 10 Gbps’ye kadar olması beklenmektedir.
5G teknolojisi hayata geçtiğinde çok büyük boyuttaki verileri saniyeler
içerisinde indirilebilir hale gelecektir. 5G teknolojisi hayata geçtiğinde mobil
bağlantılar kablolu bağlantılardan daha hızlı hale geleceği düşünülmektedir. 5G
teknolojisine bir an önce hayata geçmesi için ülkemizin de aralarında bulunduğu
birçok devlet bir takım çalışmalar yapmakta ve bu teknolojiye çok büyük önem
vermektedirler. Peki, bu kadar hızlı bir mobil teknolojiye neden ihtiyaç var?
Ülkemizde kullanılan 4.5G teknolojisi 375 Mbps’ye kadar indirme hızı
sağlayabiliyor ve 4.5G teknolojisi günümüzde normal bir kullanıcının ihtiyaçlarını
rahat bir şekilde karşılayabilmektedir. Neden bu kadar hızlı bir mobil bağlantıya
ihtiyaç duyduğumuzun cevabı şu cümlede gizlidir. Mobil ağları sadece cep
telefonları değil aynı zamanda sim kartı yuvası olan bütün cihazlar kullanabilir.
Yani drone, İHA ve hatta uçak gibi askeri araçlar da mobil bağlantıları
kullanabilmektedir. Bu askeri araçlarda anlık ve kesintisiz veri gönderimi / alımı
çok önemlidir. Çünkü İHA gibi insansız araçlar uzaktan kontrol edilirler ve canlı
olarak video gönderirler. Mobil bağlantıdaki küçük bir yavaşlama veya kesinti çok
büyük problemlere neden olur. 5G bağlantısının önemli olmasının nedeni sadece
askeri amaçlarla sınırlı değildir. 5G teknolojisi sağlık dâhil bütün alanlarda büyük
değişikliğe sebep olması beklenmektedir. Hatta Çin’de 5G teknolojisi ve robotik
kollar kullanılarak uzaktan ameliyat denemeleri yapılmıştır.
TCP IP Protokolü
Protokol kelimesinin anlamı uyulması gereken kurallar bütünüdür. Ağ
teknolojilerinde çok sayıda protokol bulunmaktadır. Bu protokollerin temel amacı
veri transferi yaparken ortak kurallar sayesinde iletişimi sağlayıp verinin
anlamlandırmasını kolaylaştırmaktır. Aslında ağ protokollerinin benzerleri günlük
Protokol kelimesinin hayatta da kullanılmaktadır. Örnek olarak bir devlet kurumuna vereceğiniz
anlamı uyulması dilekçede bile protokol uygulanmaktadır. Dilekçede uygulanan “Dilekçenin
gereken kurallar verileceği makamın adı ve yeri, kâğıdın en üstüne ortalanarak yazılır.” veya
bütünüdür. "Dilekçe metninden sonra sağ alt köşeye imza atılır." gibi kuralların bütünü
protokolü oluşturmaktadır.
TCP/IP protokolünün içerisinde yaklaşık 17 farklı protokol barındırmaktadır.
Bu protokolün TCP/IP olarak adlandırılmasının nedeni TCP/IP içerisinde en fazla
kullanılan protokollerin TCP ve IP protokolü olmasıdır. Yani aslında TCP ve IP
birbirlerinden farklı iki protokoldür.
TCP/IP protokolü verilerin internet üzerinden nasıl paylaşılacağını belirler.
TCP/IP çok az merkezi yönetim gerektirir ve ağı güvenilir hale getirmek için
tasarlanmıştır.
232
Bilgisayar Ağları
•TCP/IP içerisinde kullanılan bazı protokoller; DNS, HTTP,
Örnek
FTP ve SMTP dir.
Aşağıdaki Tablo . . de TCP/IP içerisinde sık kullanılan protokoller ve bu

protokollerin tanımları yer almaktadır.
Tablo . . TCP/IP İçerisindeki Sık Kullanılan Protokoller
Protokol Tanım
Alan Adı Sistemi (Domain Name System): Alan adları (www.atauni.edu.tr
DNS
gibi) ile IP adreslerini ilişkilendiren sistemdir.
Metin Transfer Protokolü (HyperText Transfer Protocol): Web
HTTP
sayfalarındaki verilerin transferi için kullanılan protokoldür.
Güvenli Metin Transfer Protokolü: HTTP protokolü ile gönderilen
HTTPS
verilerin şifrelendirilmesiyle oluşturulmuştur.
Dosya Transfer Protokolü (File Transfer Protocol): Dosya transferi için
FTP
kullanılan protokoldür.
Basit Mail Transfer Protokolü (Simple Mail Transfer Protocol): Elektronik
SMTP
posta gönderimi için kullanılan protokoldür.
Kullanıcı Veri Protokolü (User Datagram Protocol): Veri gönderilmesini
sağlayan protokoldür. Bu protokolde verilerin kullanıcı tarafından alınıp
UDP alınmadığı kontrol edilmez ve kullanıcı ile bağlantı yapılmasını
gerektirmez. Karasal yayın yapan televizyon ve radyolar UDP
protokolünün prensibi ile çalışır.
Geçiş Kontrol Protokolü (Transmission Control Protocol): Veri
TCP gönderilmesini sağlayan protokoldür. Bu protokolde veriler kontrollü bir
şekilde gönderilir yani verinin kullanıcı tarafından alındığına emin olunur.
İnternet Protokolü (Internet Protocol): İnternet üzerinden gönderilecek
IP
veri paketlerinin nasıl işleneceğini belirleyen protokoldür.
TCP/IP protokolü dört katmandan oluşmaktadır. Bunlar; uygulama, taşıma,

internet ve fiziksel katmanlardır. TCP/IP protokolünde bulunan katmanlar ve bu
TCP/IP protokolü dört katmanlarda kullanılan protokollerin örneği aşağıdaki ‘de verilmiştir.
katmandan
oluşmaktadır.
Şekil . . TCP/IP Protokolündeki Katmanlar
233
Bilgisayar Ağları
Uygulama Katmanı: Bu katman bilgisayar programları ve alt katman

protokolleri arasındaki iletişimi sağlar, böylece uygulamaların ağları kullanmasına
izin verir. Programlar, farklı eylem türündeki isteklerini gerçekleştirmek için farklı
protokoller kullanabilirler. Bu katmanda en çok HTTP, HTTPS, FTP, SMTP, SNMP,
RIP ve DNS protokolleri kullanılmaktadır.
Taşıma Katmanı: Bu katman verinin taşınmasından sorumludur. Taşınacak
verileri küçük paketlere bölerek bir başlık ekler ve kaynak-hedef port numaraları
gibi birçok kontrol bilgisi içerir. Bu katmanda TCP veya UDP protokolleri
kullanılabilmektedir.
İnternet Katmanı: Bu katman veriye hem kaynak hem de hedef makinelerin
IP adresleri gibi önemli başlıklar ekleyerek yönlendirme işlemlerinde sorumludur.
Bu katmanda en çok IP protokolü kullanılır.
Ağ Ara yüz Katman: Bu katman verileri elektrik veya elektromanyetik
dalgalara (ağın türüne bağlı olarak) dönüştürmekten ve kaynak ve hedef
makinelerin arasındaki fiziksel iletmekten sorumludur. Bu katmanda ethernet gibi
protokoller kullanılır.
Bireysel Etkinlik
• Evinizde kullanabileceğiniz bir ağ topolojisini seçerek

evinizde uygulayın.
234
Bilgisayar Ağları
•Ağ, cihazların (bilgisayar, yazıcı ve cep telefon gibi) ağ araçları (Ethernet

kartı, kablo, Wi-Fi, Switch gibi) kullanılarak veri, yazılım veya donanım
paylaşılmasına sağlayan ortam olarak tanımlanabilir.
Özet
• Ağ araçları bir ağ kurmak ve bu ağa bağlanmak için gerekli olan fiziksel
aygıtlar veya malzemelerdir.
•Ağ kabloları veriyi ileten ortamdır.
•Bükümlü kablolar en sık kullanılan kablo türüdür. Bu kablolar genellikle
kısa mesafelerdeki veri iletim aracı olarak kullanılır.
•Fiber optik kablolar çok sık kullanılmakla beraber genellikle uzak mesafeli
veri iletişimlerinde tercih edilirler. Kısa mesafeli veri iletişiminde
kullanılmasının bir sakıncası yoktur.
•Koaksiyel kablolar genellikle telekomünikasyon şirketleri tarafından
müşterilerine telefon, televizyon ve internet sağlamak için kullanılır. Ayrıca
uydu anten kablosu olarak da kullanılır.
•Ethernet kartı genellikle kablolu bir yerel ağa bağlanmak için kullanılan
teknolojidir. Ancak günümüzde kablosuz yerel ağa bağlanan çeşitleri de
bulunmaktadır.
•HUB İngilizcede “merkez” anlamına gelmektedir. HUB ağ kurulmasına
sağlayarak bilgisayarları birbirlerine veri gönderip almasını sağlayan bir
cihazıdır.
•Switch aynı HUB gibi bir ağ kurulmasını sağlayarak bilgisayarların
birbirlerine veri göndermesini sağlayan bir cihazdır. Swicthler aynı
zamanda akıllı HUB olarak da adlandırılırlar.
•Bridge ağ bağlantıları arasında köprü oluşturulmasına yarar. Yani birden
fazla ağ bağlantısını bir araya getirerek sanki tek bir ağ bağlantısı gibi
çalışmasını sağlamaktadır.
•Router, Bridge ile benzer işlem yapmaktadır ancak aralarında iki temel fark
bulunmaktadır. Bu temel farkların ilki Bridge MAC adresine göre iki ağ
arasında köprü görevi görürken, Router gelen veri paketlerini IP adresine
göre yönlendirir.
•Firewall ağdaki gelen/giden bütün trafiği izleyerek önceden belirlenen
güvenlik önlemlerine göre trafiğe izin verilip verilmeyeceğine karar veren
ağ güvenlik birimdir.
•Güvenlik duvarı sadece yazılımdan, sadece donanımdan veya hem yazılım
hem de donanımdan oluşabilir.
•Ağ topolojisi, ağı oluşturan bilgisayar ve cihazların fiziksel ve teorik olarak
yerleşimleridir.
•Veri yolu topolojisinde tüm cihazlar aynı iletişim hattını veya kabloyu
kullanarak verileri paylaşırlar.
•Bu topolojide ağın ortasında HUB veya Switch benzeri biz cihaz olur. Ağa
bağlı olan bilgisayarlar ve diğer aygıtlar merkezde bulunan HUB veya
Switch üzerinden iletişime geçerler.
•Halka topolojisinde dairesel bir veri yolu oluşturulur. Ağa bağlanan her bir
bilgisayar veya cihaz dairede bulunan bir nokta gibidir ve dairedeki diğer
iki cihaza bağlanır.
235
Bilgisayar Ağları
•Bu topolojinin diğer bir adı da yıldız veri yolu topolojisidir. Bu topolojinin
temel mantığı yıldız ve veri yolu topolojilerini birleştirerek tek bir topoloji
haline getirmesidir.
Özet (devamı)
• Örgü topolojisi ağda bulunan bütün bilgisayarın ve cihazların birbirine
bağlı olduğu ve bağlantılardan biri kopsa bile çoğu veri paketinin doğru
şekilde dağıtılmasını sağlayan bir topolojidir.
•Örgü topolojisi genellikle kablosuz ağlar oluşturmak için kullanılır.
•Ağ bağlantıları ölçeklerine göre dört gruba ayrılabilir. Bunlar; kişisel alan
ağları (PAN), yerel alan ağları (LAN), orta ölçekli alan ağları (MAN), geniş
ölçekli alan ağları (WAN) dır.
•Kızılötesi teknolojisiyle bilgisayarların ve diğer cihazların kısa mesafeli
kablosuz sinyallerle iletişim kurmasını sağlanabilmektedir.
• Kızılötesi teknolojisi verileri bir cihazdan diğerine aktarmak için kızılötesi
ışık darbeleri kullanır.
•Bluetooth, elektronik cihazların birbiriyle bağlantı kurmasını ve veri alış
verişini sağlayan kablosuz iletişim teknolojisidir.
•Bluetooth teknolojisi verileri bir cihazdan diğerine aktarmak için radyo
dalgalarını kullanır.
•Wi-Fi teknolojisi de Bluetooth gibi radyo dalgalarını kullanmaktadır. Wi-Fi
teknolojisinin temel kullanım amacı kablosuz bir ağ oluşturmaktır.
•Mobil bağlantılar cep telefonları ve bazı tabletler gibi sim kartı girişi olan
cihazların internet erişimini sağlamaktadır.
•Protokol kelimesinin anlamı uyulması gereken kurallar bütünüdür. Ağ
teknolojilerinde çok sayıda protokol bulunmaktadır. Bu protokollerin
temel amacı veri transferi yaparken ortak kurallar sayesinde iletişimi
sağlayıp verinin anlamlandırmasını kolaylaştırmaktır.
236
Bilgisayar Ağları
1. Bilgisayar, yazıcı ve cep telefon gibi cihazların, ethernet kartı, kablo, Wi-Fi,
Switch gibi araçlarla veri, yazılım veya donanım paylaşmasına sağlayan
ortam aşağıdakilerden hangisidir?
a) Ağ
b) İşletim sistemi
c) Topoloji
d) TCP
e) Koaksiyel
I. Cat 6
II. HUB
III. Fiber optik
IV. Koaksiyel
2. Yukardakilerden hangisi ya da hangileri bükümlü kablo çeşitlerindendir?
a) Yalnız I
b) I ve II
c) I, II ve III
d) III ve IV
e) Yalnız IV
3. Cat 6 kablosunun uçuna takılan konektör aşağıdakilerden hangisidir?

a) Switch
b) Ethernet
c) RJ-45
d) Veri yolu
e) LAN
4. Ağ bağlantısından gelen verileri bilgisayara aktarmakla görevli aygıt

a) Fiber optik kablo
b) Ethernet
c) RJ-45
d) Firewall
e) Kızılötesi
5. Bir ağ kurulmasını sağlayan akıllı HUB olarak da adlandırılan cihaz
a) Bridge (Köprü)
b) Router (Yönlendirici)
c) Örgü (Mesh) Topolojisi
d) Wi-Fi
e) Switch
237
Bilgisayar Ağları
6. Aşağıdakilerden hangisi bir ağ topolojisi değildir?

a) Veri yolu
b) Yıldız
c) Hızlı
d) Halka
e) Örgü
I. Bluetooth
II. Kızılötesi
III. Wi-Fi
IV. Fiber optik
7. Yukardakilerden hangisi ya da hangileri radyo dalgalarını kullanarak veri
alışverişine imkân tanır?
a) Yalnız I
b) I ve II
c) I, II ve III
d) I ve III
e) Yalnız IV
8. Aşağıdakilerden hangisi bir mobil bağlantı değildir?

a) 3G
b) HSDPA
c) LTE
d) 5G
e) WAN
9. Aşağıdakilerden hangisi mail göndermek için kullanılan bir protokoldür?

a) SMTP
b) UDP
c) DNS
d) TCP
e) FTP
10. Aşağıdakilerden hangisi TCI/IP protokolündeki katmanlardan biri değildir?

a) Uygulama
b) Yönlendirme
c) Taşıma
d) İnternet
e) Fiziksel
Cevap Anahtarı
1.a, 2.a, 3.c, 4.b, 5.e, 6.c, 7.d, 8.e, 9.a, 10.b
238
Bilgisayar Ağları
Bonaventure, O. (2011). Computer Networking: Principles, Protocols and Practice.
Belçika: The Saylor Foundation.
Licklider, J. (1963). Memorandum For: Members and Affiliates of the Intergalactic
Computer Network.
Lowe, D. (2015). Networking for Dummies. ABD: John Wiley & Sons, Inc.
239

Httpsdbs - Atauni.edu - Trpluginfile.php12230621mod Resourcecontent1TBT20Kitap PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Httpsdbs - Atauni.edu - Trpluginfile.php12230621mod Resourcecontent1TBT20Kitap PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BİLGİ TEKNOLOJİLERİNDE

• Veri, Enformasyon, Bilgi,

• Veri İşlemenin Evreleri

• Bu üniteyi çalıştıktan sonra;

• Bilgi teknolojilerindeki temel

BİLGİ TEKNOLOJİLERİNDE TEMEL KAVRAMLAR

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2

olmadığı hakkında bilgi vermez ancak enformasyona girdi olarak kullanılır.

• Hesaplama (Calculated): Veriler çeşitli metotlarla analiz edilir.

• Düzeltme (Corrected): Verilerdeki hatalar giderilir.

• Özetleme (Condensed): Veriler belli yöntemlerle özetlenir.

Şekil 1. 1. Enformasyon Aşamaları

Enformasyon, olayları yorumlamaya olanak tanır ve bilginin kaynağını

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3

Tüm bu anlatılanlar çerçevesinde veri, enformasyon, bilgi ve bilgelik

Şekil 1. 2. Bilgi Hiyerarşisi

• Veri, enformasyon, bilgi ve bilgelik kavramlarını bir örnekle

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4

Veri İşlemenin Evreleri

• Mekanik veri işleme,

• Elektromekanik veri işleme,

• Elektronik veri işleme şeklindedir.

El yordamıyla veri işleme

Mekanik veri işleme

Elektromekanik veri işleme

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 5

elektromekanik röleler kullanılmış ve bilgisayar çağının başlamasında bir temel

Elektronik veri işleme

Birinci Kuşak Bilgisayarlar (1946-1958)

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6

görürlerdi. Belli işlemlerine yerine getirmek için kullanılan programlar makine

İkinci Kuşak Bilgisayarlar (1959-1964)

• Daha az elektrik enerjisi harcarlar.

• Daha ısı yayarlar. Bu sebeple soğutma maliyeti düşüktür.

• Vakum tüpleri yerine transistörler kullanılmıştır.

• Bellek kapasitesi daha yüksektir.

• Amaca yönelik programları çalıştırabilmektedir.

Üçüncü Kuşak Bilgisayarlar (1965-1971)

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7

program yazabileceği BASIC (Beginner’s All-Purpose Symbolic Instruction Code)

• Birden fazla program eşzamanlı çalıştırılabilmiştir.

• Kullanımı daha basittir.

• Daha güvenilir hale gelmiştir.

• Bellek kapasitesi artırılmıştır.

• Çeşitli yazılımlar ortaya konulmuştur.

Dördüncü Kuşak Bilgisayarlar (1971 ve sonrası)

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8

beraber bilgisayar ağları gelişmiş, bilgisayarlar birbirileriyle iletişime geçmiş, veri

• Enerji kullanımı minimuma indirilmiştir.

• Taşınabilir boyutlarda küçülmüştür.

• Kullanımı çok daha kolaydır.

• Veri paylaşımı ve depolaması basitleşmiştir.

• Veri depolama kapasitesi artmıştır.

• Bilgisayarlar arası iletişim güçlenmiştir.

• Yapay zekâ ortaya çıkmıştır.

• Kablosuz teknolojiler (Wi-Fi, Bluetooth vb.) geliştirilmiştir.

Amaçlarına Göre Bilgisayarlar

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9

Merkezi bilgisayar sistemleri

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11

oluşur. Bu ağ yapısının yönetilebilmesi için sunucu, yönlendirici gibi yardımcı

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12