Professional Documents
Culture Documents
Ebook9530 (WWW Takbook Com)
Ebook9530 (WWW Takbook Com)
ا الب روهط
ن
از آغاز ات ا جام
ن يس بهم
ى نده :ن انصاري
: سرشناسو
: عنٌان ً نام پذيذآًر
: مشخصات نشر
تيران :منشٌر سمیر.۱۳94،
62 :ص. مشخصات ظاىری
978-600-7509-98-2 : شابک
: ًضعیت فيرست نٌیسی
: يادداشت
: یادداشت
: شناسو افزًده
: شماره کتابشناسی ملی
سم
ااشتنرات منشىر یر
مش
انقالب روهط از آغاز ات انجام
بهم
نىيسنده :ن انصاري
شابک978-600-7509-98-2:
سم
تماس09364777449: www.manshoorsamir.ir حق چاپ ،4394 :ااشتنرات منشىر یر
ٕٝٞحمٛق ٔحف ِٛاؾتٞ .طٌ٘ ٝ٘ٛؿرٝثطزاضي ،آٖ اظ ظيطاوؽ ٚثبظ٘ٛيؿي ،شذیط ٜوبٔپیٛتطي ،التجبؼ
وّي ٚرعئي (ث ٝرع التجبؼ رعئي زض ٘مس ٚثطضؾي ٚ ،التجبؼ زض ٌی ٝٔٛزض ٔؿتٙس٘ٛيؿئ ٚ ،ب٘ٙس آٖٞب)
ثسٔ ٖٚزٛظ وتجي اظ ٘بقط ٕٔ ٚ ٔٛٙاظ َطيك ٔطارٕ لب٘٘ٛي لبثُ پیٍیطي اؾت.
فٟطؾت
مقذمٍ 7 .....................................................................................
كتاتىامٍ 34..................................................................................
ٔمسٔٝ
تي گمان يكي اس مُمتزيه تخصَاي تاريخ ايزان كٍ تااييز مساتقيمي وياش تاز
ايضاع ي احًال كىًوي ما دارد ،تاريخ مطزيطٍ است.
ايه اوقالب تشرگ سماوي ريي داد كٍ ايزان تٍ كطًري فزامًشضذٌ در عزصٍ
تيهالملل تثذيل ضذٌ تًد .جُان تٍ طًركلي فزامًشكازدٌ تاًد كاٍ ايازان َماان
گُااًارٌ تمااذوياساات كااٍ در ديران "مادَااا"َ" ،خامىطاايان"" ،اضااكاويان" ي
"ساساويان" فزيسوذٌ فزَىگ ي تمذن در ريسگااران تارياب تاًد .حكًماتَااي
محلي ي كًچبيتشرگي كٍ تًسط ايزاويان ي تُاز َاا پاس اس اساالر تزپاا ضاذ،
عمذتا واپايذار تًدٌ ي تىُا پس اس كطتارَايمغًالن ي واتًديدستگاٌخلفايعثاسي
ي تزچيذٌ ضذنتساطآضًتگزانمذَثياسماعيلي ،سميىٍاي آمادٌ ضذ تا كماتيص َشار
سال پس اس واتًدي ساساويان ،ديلت مقتذر "صفًيٍ" ريي كار آماذٌ ي مقاذما
يبپارچٍ ساسي ايزان را فزاَم كىذ .ايه ريوذ در سمان پادضاَي "وادرضاٌافطاار"
تٍ ايج خًد رسيذٌ ي ايه ياپسيه فزاس ِايزان ،پساس اسالر تًد.
در ريسگار قاجاار كاٍ ريو ي اوگلايس چاًن سالاً مطاغًل مكياذن مىاات
ايزانسميه تًدوذ ،ضاَان تيكفايت "قاجار" ،چاًن كثاب ساز در تازد كازدٌ ي
سزگزر تذل ي تخطص خا كطًر تًدوذ ي تًدٌمزدر ويش در واآگاَي ي خامًضاي
تٍ سز ميتزدوذ" .استعمار ِغزب" تا اضاتيا سيااد مطاغًل تُازٌتازداري اس اياه
مًقعيت تًد ي تيطتز مزدر ويش ايه رييذادَا مطل وثًدوذ .در كىار تٍ ايج رسايذن
/ 8انقالب مشروطه از آغاز تا انجام
استعمار در ايزان ،در اياخز ويمٍايل سلطىت قاجارَا ،وخستيه جىثصَاي مزدمي
آغاس ضذ .ايه رييذادَا َم سمان تا پادضااَي "واصازالذيه ضااٌ" ي آغااس تياذاري
ايزاويان اس خًاب دراس غفلت تًد كٍ سالَا تعذ تثاذيل تاٍ يكاي اس تاشرگتازيه
جُان گزديذ. اوقالبَاي تاريخ معاصز جُان ي مًجة ضگفتي ي حيز
تيگمان آگاَي درتارٌ تاريخ مطزيطٍ ،تٍ دليال وشديكاي تاٍ ع ازحاضاز ي
مستقيم آن تز سوذگي امزيس ما ،اس مُمتازيه يااايه َاز ايزاواي اسات. تاييزا
تايجًديكٍ مىات ي مآخذ تزاي ايه تزٍَ حسااو تااريخي تسايار سيااد ي قاتال
دستزو است ،يلي چيشي كٍ ماو اس مطالعٍ ي آگاَي جًان ايزاوي در مًرد اياه
تخص مُم اس تاريخ ميضًد؛ يفًر رييذادَا ي گستزدگي ي پزاكىذگي تيص اس حذ
تسيار تلىذ تاالي كتة مزتًطٍ است. يقاي ي وتيجتا صفحا
لااذا در ايااه كتاااب تااا تكيااٍ تااز ريش خًدساااختٍي «تزرسااي ِتاااريخي در
ع ز ِتكىًلاًصي» كًضاص كازدر تاا دروازداضاته كمثاًدن سماان ِ جامعاٍ ع از
اضاافي ي تكىًلًصي ،سزاسز رييذادَاي مُم تاريخمطزيطٍ را تذين تًضايحا
در عيهحال جام ي كامل اس وخستيه تكانَا ي پيصلازسٌَااي مزدماي تاا آغااس
ضًرشَا ي تٍ فزجار رسيذن اوقالب مطزيطٍ ،تاسگً كزدٌ تا ديستدار ِتاريخ تاا
صزد كم تزيه سمان ممكه ،آگاَي جام ي كاملي اس ايه تزٍَ حسااو ي تسايار
مُم تاريخ ايزانسميه تٍدستآيرد.
ث ٕٟٗا٘هبضي
پیف اظ ٔكطَٝٚ
ؾطظٔیٗايطاٖ پؽاظاؾالْ ثب ٕٝٞفطاظٞب ٚفطٚزٞب ،ثطپبيي زِٚت ٞبي ّّٔيي
لطاضٌیطز .ؾپؽ زضظٔب٘ي و ٝذٛضقیس نفٛي ٝض ٚث ٝغطٚةويطزٖ ٟ٘يبز ،اييٗ
قس٘س ٚوٛقیس٘س تب اظ اٖتجبضي و٘ ٝبزض ثطپب ؾبذتٝثٛز وبؾت٘ ٝكٛزِٚ .یىٗ ثب
ثطافتبزٖ ايٗ ذب٘ساٖٞ ،ط آ٘چ ٝقبِ ٜافكبض ثطاي ٘یطٙٔٚسؾبذتٗ ايطاٖ ثىبض ثيطزٜ
ايطا٘يي ٖ ٚيعّ ثٛز ،ثيپٙبٔ ٜب٘س ٚثٝظٚزي اظ ٔیبٖضفت .وبؾتٝقسٖ ليسض
ثبقتبة ز٘جبَ قس ٚزض ظٔبٖ پبزقبٞي لبربضيبٖ ،ث ٝزِیيُ پیكيطفت رٟيبٖ ٚ
ؾبوٗ ٔب٘سٖ ايطاٖ ،وكٛض ثؿیبض ٘بتٛاٖ قس ٚ ٜآٚاظ ٜذٛز ضا اظ زؾت زاز.
ٕٞعٔبٖ زض ايطاٖ قی ٜٛؾٙتي ِازاض ٜوكٛض ث ٝزؾت لزطٞب ز٘جبَ ٔيقيس ٚضٚظ
آفطيمبيي ،آؾیب ضا ٘یع ٔٛضز اؾتخٕبض ليطاض زاز ٚ ٜاظ رعاييطرٙيٛةقيطلي تيب
غطثیبٖو ٝپیكتط ٚزض ظٔبٖ نفٛي ٝزضٔ ٖٚطظٞبي اييطاٖ قيس ٜأيب ثيٝذيٛثي
لبربضيبٖ ِثي وفبيتٛٔ ،لٗیت ضا ٔٙبؾت زيس ٚ ٜثب رسيت ثیكتطي ثطاي تمؿیٓ
ايطاٖ ٘مك ٝوكیس٘سَِٛ .ي ٘ىكیس و ٝضٚؼ ٞيب زض قيٕبَ ٚاٍّ٘یؿيي ٞيب زض
رٛٙة ِايطاٖ حطيهب٘ ٝؾطٌطْ ثّٗیسٖ ٔٙبثٕ ايطاٖ ظٔیٗ قس٘س .پبزقبٞبٖلبريبض
٘یع ثسٖٚتٛر ٝث ٝآٖ ٞب زض وبخٞبي ذٛيف ٘كؿتٕٞ ٚ ٝچٙبٖ ذٛز ضا ليسضتي
ثعضي ٔيپٙساقتٙس!
بهمن انصاری00 /
قىؿت ٞبي پي زضپيي فتحّٗيي قيب ٜزض ثطاثيط ضٚؼ ٔ" ٚحٕسقيبٚ "ٜ
فطاٚا٘ي ثط پیىط ايطاٖ ٚاضز آٚضز "٘بنطاِسيٗقب "ٜزض ثطاثط اٍّ٘ؿتبٖ ذؿبضا
ٔ ٚطظٞبي ايطاٖ ضا وٛاه ٚوٛاهتط وطزِ ،یىٗ ٘بضاحتوٙٙسٜتط آٖ ثٛز وٝ
زض ايٗ ٔیبٖ ثعضي ٔطزا٘ي ثٛز٘س و ٝثيطاي ثیيساضي اييطاٖ وٛقيف ٞيبي
زاقت ،ث٘ ٝتیز ٝلُٗي ٘طؾیس .زضثبضيبٖ ثي وفبيت ٘ ٚبوبضآٔيس ،تهيٛيط ا ٚضا
اٙبٖ زض پیف قب ٜلبربض ٔريسٚـ وطز٘يس وي ٝتٛا٘ؿيتٙس فطٔيبٖ لتيُ اييٗ
ضق ٜٛذٛاضي ،لُٕ زضيبفيت ٞيبي ثيي حؿيبة ٚوتيبة قيبٞعازٌبٖ ،حيصف
/ 02انقالب مشروطه از آغاز تا انجام
ٔستي٘یع زض تطوی ٚ ٝاضٚپب ظ٘سٌي وطز ٚ ٜثب قی ٜٛظ٘سٌي رٛإٔ ٔسضٖ آقٙبيي
ثٙیبزيٗ ٚظيطؾيبذتي ا ٚؤ ٝي زا٘ؿت ثطاي پیكطفت ايطاٖ ثبيس السأب
ا٘زبْ قٛز٘ ،رؿتیٗ ٌبْ ثطاي ٔسضٖؾبظي ثرف ٞيبي ارطايييوكيٛض ضا ثيب
ّٖ،ْٛ تزبض ٚظضاٖتٚ ،ظاض ٖسِیٚ ،ٝظاض ٔبِیب ٚ ،ظاض رٚ ،ًٙظاض
فٛايس ٚ ٚظاض زضثبض آغبظ وطز .پیكتط قب ٚ ٜنسضاالٖٓٓ زض ٕٝٞأٛض ٚظاض
زذبِت ٔيوطز٘س أب ثب ايٗ قیٛ٘ ٜٛيٗٞ ،ط ٚظاضترب٘ ٝثَٛ ٝض ٚيػ ٜثي ٝثريف
ٔطث ٌٛث ٝذٛز ٔيپطزاذت ٚتٟٙب ثطاي وٙتطَ أٛض ،ث ٝنسضاالٖٓٓ تٛييی ٚ
پبؾد ٔيزاز.
حىٕطا٘بٖقٟطٞبٔ ،جبضظ ٜثب ضق ٚ ٜٛفطؾتبزٖ قب ٜث ٝاضٚپيب ثيطاي آقيٙبيي ثيب
بهمن انصاری03 /
ؾپٟؿبالض ثطاي ثیط ٖٚآٚضزٖ وكيٛض اظ ازاضٜؾيٙتي رٟبٖ ِ٘ ٛاظ زيٍط السأب
ثٛز.
أب قٛضثرتب٘ ٝا٘ ٚیع اؾیط زؾیؿ ٝتَٛئٌٝطاٖ زضثبضي قس .زقٕٙبٖ ٚي زض
زضثبض وٚ ٝرٛز ا ٚضا ٔب٘ٗي ثطاي ضيرتٚپيبـٞيب ٚفؿيبزٞبي ٔيبِي ذيٛز
ٔيزيس٘س آغبظ ث ٝتحطيه ضٚحب٘ی– ٖٛوي ٝزض آٖ ظٔبٖ ربيٍبٚ ٜيػٜاي زض ٔیبٖ
ٔطزْ زاقتٙس -وطز ٚ ٜثب ايٗ ٔغُّ ٝو ٝؾپٟؿبالض آ ًٙٞيساؾالٔيوطزٖ ايطاٖ
ٚاضٚپبييوطزٖ ّٕٔىت ضا زاضز ،اظ ضٚحب٘ی ٖٛثطاي فكبض ثط قب ٜثٟط ٜرؿيتٙس
ثطاي ثیساضي تٛز ٜا٘زبْ زٙٞس وٞ ٝیچيه ثٛٔ ٝفمیت وبُٔ زؾت ٘یبفتٙس
وبضزاٖ پیبپي وكت ٝيب ثطوٙبض قس٘س ،أب ظٔیٝٙاي ضا ايزبز وطز تب رطلٞٝبيي زض
ٔیبٖ افىبض ٖٕٔٛي پسيساض قس ٚ ٜاظ ٔیعاٖ ٘بآٌبٞي ٚرٟبِت ايطا٘یيبٖ وبؾيتٝ
قسّٔ ٚ ٜت ضا ثطاي لیبْ ثعضي ثط ّٖی ٝاؾتجساز ٚذٛزوبٍٔي آٔبز ٜؾبظز.
/ 04انقالب مشروطه از آغاز تا انجام
تب پیف اظ ايٗ أتیبظٞبٔ ،طزْ ٖٛ ٚاْ ثب ؾیبؾت ثیٍب٘ ٝثٛز ٚ ٜتبحیط اٙسا٘ي
ِاذیط پبي ثیٍبٍ٘يبٖ زض ضٚيسازٞبي ّٕٔىت ٘ساقتٙس؛ ِیىٗ ا ٖٛايٗ أتیبظا
ضا ث ٝايطاٖ ثبظ ٔيوطزٔ ،يطزْ ا٘يسنا٘يسن ذُيط ضا زضيبفتي ٚ ٝثي ٝضٞجيطي
9439ذٛضقیسي يىي اظ ٍ٘ٙیٗ تطيٗ لطاضزازٞبي تبضيد ايطاٖ ث ٝأًب ضؾيیس ٚ
پٙزبٜؾبَ ث ٝيه اٍّ٘یؿي ث٘ ٝبْ "تبِجٚ " ٛاٌصاض قس .زض ٔمبثُ ايٗ ثيصَ ٚ
ٔرتبض قس تب ٞعي ٝٙؾفط ثٗسي قب ٜث ٝفطً٘ ضا تمجُ وٙٙس! ثسيٗتطتیت تبِجٛ
تٛت ٚ ٖٛتٙجبو ٛضا اظ ظاضٖبٖ ذطيس ٚ ٜثب ٞط ٔیعاٖ لیٕتي و ٝنالحٔيزيس ثيٝ
فطٚـ ثطؾب٘س.
بهمن انصاری05 /
اٖتطاوٞب زض قیطاظ ذٛضزٜقس ٚزض آشضثبيزبٖ ث ٝاٚد ذٛز ضؾیسٔ .طزْ تجطيع
ث ٝذیبثبٖٞب ضيرت ٚ ٝاٖالٔیٞٝبي ٔطث ٌٛث ٝوٕپب٘ي رسيس ِفطٚـ تٙجيبو ٛضا اظ
أب ا٘ ٚپصيطفت ٚاؾتٗفب زاز .پؽ اظ تجطيع؛ ٔكٟس ،انفٟبٖ ٚؾپؽ تٟيطاٖ ثيٝ
رٙجف زضآٔسٚ ٚ ٜاوٙفٞبي ؾرتي ٘ؿجت ث ٝايٗ لطاضزاز قطْآٚض ٘كبٖ زاز٘س.
ضٚحب٘ی ٖٛزض ايٗ ضٚيسازٞب پیكٍبْ ثٛزٔ ٚ ٜيطزْ زض پكيت ِآٖٞيب رٙيجف ضا
ز٘جبَ ٔيوطز٘س .قب ٜاثتسا ثب ظٚض ٚؾپؽ ثب اطةٌٛيي وٛقیس تب ٔٗتطيیٗ ضا
ٔجٙي ثط حطاْثٛزٖ اؾتٕٗبَ تٛتيٚ ٖٛتٙجيبو ،ٛتمطيجيب ٕٞئ ٝيطزْ ثيٌ٘ٛٝي ٝي
وطز ٚ ٜثي ٝقيىُ يىپبضاي ،ٝذطييس ٚ قٍفت آٚضي الساْ ث ٝتحطيٓ زذب٘یب
فطٚـ لّیبٖ ٚاپك ضا زض ؾطاؾط وكٛض ٔتٛلف وطز٘س .ايٗ الساْ ٌٕٝٞیيط ٚ
قييب ٜوٛقييیس تييب ثييب ظٚض ٚإييبق ٘ؿييجت ثيي ٝايييٗ ٘رؿييتیٗ رٙييجفِ
وٙس .زض رطيبٖ ايٗ الساْ ٞفت٘فط اظ ٔطزْ وكت ٚ ٝثیف اظ ثیؿت٘فط ظذٕيي
قس٘س .ايٗ زضٌیطي ٚوكتبض ،ظٔی ٝٙؾطؾرت قيسٖ ٔيطزْ ضا فيطا ٓٞآٚضز ٚ
ّٔت زض ذٛاؾتٝي ذٛز ث ٝا٘ساظٜاي اؾتٛاض قس٘س و ٝؾطا٘زبْ قيبٚ ٜازاض ثيٝ
ًٟ٘تِٔطزٔي ثٛز و ٝتٛز ٜضا ث ٝيه ذٛزثبٚضي ضؾيب٘س ٚ ٜآٔيبز ٜحًيٛض ٚ
ثٗسيوكٛض وطز.
ِ زذبِت زض ضٚيسازٞبي
ايٗ ظٔبٖ افعٖٚتط ٌكت ٚتٍّطاف ٚتّفٗ ٚپؿتذب٘ ٚ ٝاطاٌ٘بظ ثٚ ٝاؾُٝ
ايٗ آقٙبيي ٚاضز ايطاٖ ٌطزيسٕٞ .چٙیٗ ثب اليسأبتي ٘ٓیيط ؾيبذت زا٘كيٍبٜ
ٚپیكطفت ثٛز.
بهمن انصاری07 /
ثب ٔطي ٘بنطاِسيٗ قب ٜزض ؾيبَ 5121ذٛضقيیسي ٚثيط تريت ٘كؿيتٗ
ثیٕبض ثٛز .زض آغبظ ؾُّٙت ،نسضاالٖٕٓي ضا ث" ٝأيیٗاِسِٚي "ٝوي ٝفيطزي
ذٛز ٘یىٙٔٛف ثٛز ؾپطزِ .یىٗ پیفاظ آٖو ٝايٗ ٘رؿتٚظيط قبيؿت ٝالسأب
ضا ثيي ٝؾييطا٘زبْ ثطؾييب٘س؛ ٕٞچيي ٖٛزيٍييط ٚظضاي ثييعضي پیكييیٗ ،زضٌیييط
زؾیؿٞ ٝبيزضثيبضي قيس ٚ ٜثطوٙيبض ٌكيتٓٔ .فطاِيسيٗ قيب ٜثي ٝريبي ا،ٚ
ٌٕبقت .اظ ايٗ پؽ أیٗاِؿُّبٖ ثب ِمت "اتبثه" ظٔبْ ِأٛض ّٕٔىيت ضا زض
زؾت ٌطفت.
ثطاي ؾفط قب ٜث ٝفط٘يً ،ثيب ضٚؼٞيب ٚاضز ٔيصاوط ٜقيس ٚثيب زازٖ أتیيبظ
ٖٛٙاٖ ٚاْ اظ آٖٞب زضيبفت وطز! ثب زضيبفت ايٗ ٚر٘ ،ٝرؿت ٔمساضي اظ ثسٞي
ٚاْٞبي لجّي پطزاذت قس ٚؾپؽ قب ٚ ٜاتبثه ٚرٕٕ وخیطي اظ اَطافیبٖ ،زض
ثب پرف قسٖ ايٗ ذجط ٚآٌبٞي ٔطزْ اظ زازٖ أتیبظ ثي ٝثیٍبٍ٘يبٖ ثيطاي
ذٛقٍصضا٘ي قرهي قبٛٔ ،ٜري اظ ٘بضيبيتي زض ٔیبٖ تٛز ٜپسيساض قسٔ .طزْ
ايٗ ثطيع ٚثپبـ ٞبي ٘بثرطزا٘ ٝضا اظ اكٓ اتبثه ٔيزيس٘س ٚث ٝؾيرتي اظ اٚ
ثیعاض ثٛز٘س.
ٚا٘عريبض ٔيطزْ اظ ضٚظٞب ٔ ٚبٞ ٜيب ؾيپطي ٔيي قيس ٞ ٚيط ضٚظ ٘فيط
ؾ ٝؾبَ پؽاظ ؾفط ٘رؿت ٔٓفطاِسيٗ قب ٜث ٝفط ،ًٙٞزضحيبِيوئ ٝيطزْ
آٌبٜتط قس ٚ ٜثیف اظ پیف اظ ٚيٕ ٔٛرٛز ٘بذكٛٙز ثٛز٘يس ،قيب ٚ ٜاتبثيه
ثط آٖ قس٘س تب ثبض زيٍط ثطاي ٌطزـ ٚتفطي ٖيبظْ ثس ٖٚاٖتٙب ث ٝاٖتطايب
اضٚپب ق٘ٛس .ايٗ ثبض ٘یع ثب ذبِي ثٛزٖ ذعا٘ٔ ،ٝتٛر ٝضٚؼ قس ٚ ٜثطاي تيبٔیٗ
ٔربضد ايٗ ؾفط ،زض اظاي ٚاٌعاض وطزٖ يه ضا ٜقٛؾ ٝاظ رّفيب ٚتجطييع تيب
تٛزّٜٔت ث ٝضٞجطي ضٚحب٘ی ٖٛث ٝاٚد ثب ايٗ ؾفط ،ؾط ٚنسا ٚاٖتطايب
٘بذكيٛٙز ثٛز٘يس ٚ ثطاي ؾفطٞبيتفطيحي ٚقرهي قيب ٚ ٜاتبثه ،ث ٝقس
ذٛز ضا ازأ ٝزاز٘س. ايٗ ثبض ثب رسيت ثیكتطي ث ٝپب ذٛاؾت ٚ ٝاٖتطايب
بهمن انصاری09 /
زض يعز قٛضـٞبي ٌؿيتطزٜاي ثيٚ ٝلي ٔٛپیٛؾيت ٔ ٚيطزْ ،ثي٘ ٝكيب٘ٝ
٘بضيبيتي تٗساز ظيبزي اظ ثٟبيیبٖ ضا وكتٙس .زض تبثؿتبٖ ايٗ ثٟيبيي وكيي ثيٝ
انفٟبٖ ضؾیس .زضٕٞیٗظٔبٖ زض تجطيع ٘یع يىي اظ ضٚحب٘ی ٖٛزض ٍٙٞبْ ٖجٛض اظ
رّٛي ٔيوس ٜاي ٔٛضز تٞٛیٗ فطزي ٔؿت لطاض ٌطفت وي ٝاييٗ پیكيبٔس ثيٝ
تزٕٕ ضٚحب٘یٙٔ ٖٛزط قس .زض ازأٔ ،ٝطزْ زضٌیطيٞيبيي ثيب "ٔٛؾيی٘ ٛيٛظ"
ايطاٖ اظ ؾٛي قيب ٜثي ٝآٖٞيب ثّػيىي ٕٞ ٚطاٞب٘ف -و ٝپیكتط ازاضٌٕٜطوب
ٚاٌصاض قس ٜثٛز -ضا آغبظ وطز٘سٕٞ .عٔب٘ي ايٗ ضٚيسازٞب ثب ٘بذكٛٙزي ٖٕيْٛ
اظ زازٖ أتیبظٞبي ظيبز ث ٝضٚؼٞب ٘ ٚبضاحتي ٔطزْ اظ قب ٚ ٜاتبثه ،ثبٖج قس
تب رٙجف ث ٝاٚد ذٛز ضؾیس ٚ ٜتزبض ٚثبظضٌب٘بٖ ٚوبؾتٞب ،ثبظاض ضا تُٗیيُ
وٙٙس .زض رطيبٖ ايٗ اٖتطاوٞبٔ ،يوسٜٞيب ٕٟٔ ٚيبٖذب٘يٞٝيب تيبضاد قيس ٚ
وبضٌعاض ثّػيىيٌٕطنتجطيع ٘یع ٔٛلتب اذطاد ٌطزيس .ايٗ زضٌیيطي ٞيب پيؽاظ
ؾطا٘زبْ ٔربِفت ٞب ٘تیز ٝزاز ٓٔ ٚفطاِسيٗقبٔ ٜزبة قيس تيب اتبثيه ضا
ٖیٗاِس ِٝٚزض آغبظ ثٚٝاض ٖٚاتبثه ضفتبض وطز .ثب ضٚحب٘یٕٞ ٖٛيطا ٜقيس ٚ
ْبٞطا ث ٝذٛاؾت ٖٕ ْٛپطٚاي ثیكتطي ٘كبٖ زاز .أ ٚيوٛقیس تب ثيسيٌٗ٘ٛيٝ
ٕٝٞایع ثطاي ٔستي ٘ؿجتب ث ٝؾٛي ثٟجٛزي ٚآضأف پیف ٔيضفت تب آ٘ىٝ
ز ٚزؾت ٝاظ َّجٞ ٝبي ٔساضؼ تٟطاٖ ثط احط اذتالفب ِقرهي ثب لٕ ٚ ٝلساض ٜثٝ
ٚثٝؾرتي تٙجی ٝوطز .ثب ايٗ زؾتٍیطي ثس ٖٚتٛر ٝث ٝوبض ٘بپؿيٙس ضٚحيب٘یٖٛ؛
ثربَط حؿبؾیتيؤ ٝطزْ ثط آٖٞب زاقتٙس ،زض تٟطاٖ ذطٚقي قىٌُطفت ٚزض
ظ٘زبٖ ٘یع ثطاي ٔستي وٛتب ٜثبظاضٞب ثؿت ٝقس .اٙسي پؽ اظ آٖ ٘یع ٍٙٞبٔيوٝ
افعاضؾبظي ،ثبفٙسٌي ٕٞ ٚچٙیٗ تزبض ٚثبظضٌب٘بٖ اييٗ لكيط ،ظييبٖ ضؾيب٘یس،
زأٗ ظز .ايٗ ؾّؿيّٚ ٝليبيٕ ٘بضيبيتي التهبزي ٘یع ثط اٚدٌطفتٗ اٖتطايب
ٔستيپؽاظ ايٗ ٚلبيٕ ِپیبپي ،زض ٔحطْ 9426ذٛضقیسي ،اتفبلي ثؿیبض ٟٔٓ
ؾیسٔحٕسَجبَجبيي" " ٚآيت اهلل ثٟجٟب٘ي" ،ثطاي ثیط ٖٚضا٘يسٖ ثّػيىيي ٞيبي
ٔؿٍّ ثط ٌٕطن ،ث ٝظييط وكيیسٖ ٖيیٗاِسِٚئ ٚ ٝجيبضظ ٜثيب ذٛزويبٍٔي ٚ
بهمن انصاری20 /
ؾتٓٚضظي زؾتٍب ٜلبربضي ،ثب ٍٕٞ ٓٞبْ قس٘س .ايٗ اتفبق ثؿیبض ٟٔيٓ ثيٛز ٚ
ايٗ ز ٚؾیس ثٗسٞب تب ضؾیسٖ ثٞ ٝسف ٟ٘بيي زض وٙبض ٘ ٓٞميف ثيٝؾيعايي زض
ثّػيىيٞبي ٌٕطن ث ٝؾت ٜٛآٔس ٜثٛز٘س ،زض وٙكي ٔكتطن ثبظاض ضا ثؿت ٚ ٝزض
حطْ قبٖٜجساِٗٓیٓ تحهٗ وطز ٚ ٜثؿت ٘كؿتٙسٖ .یٗاِس ِٝٚثيطاي حيُ اييٗ
زض ؾٛي زيٍط آٖ ثبقٙس ٜثٛز٘يس .آٖ ضٚظ زض آٖ وبضٌعاضاٖ ثّػيىي ٌٕطوب
والٞجطزاضيٞبي ثعضي ظزٜا٘سٛٔ .ؾیٛ٘ ٛظ و ٝزؾت ذٛز ٕ٘ٛٞ ٚيسا٘ف ضا ضٚ
قسٔ ٜيزيس پطذبـ وطز ٚ ٜثب فحبقي ٚتٞٛیٗ ث ٝايطا٘یبٖ رّؿ ٝضا ثط ٓٞظز.
ايٗ ضايع٘ي ثب ٚرٛز ٘تیز ٝضٚقٙي و ٝزاقت ٘بفطربْ ٔب٘س ٖ ٚيیٗاِسِٚي٘ ٝیيع
ثبظضٌب٘بٖ ا٘زبْ ٘ساز. ٞیچ السأي ثطاي ثطوٙبضي ثّػيىيٞب يب رجطاٖ ذؿبض
قىبف ٔیبٖ تٛز ٚ ٜزضثبض ضا ثیكتط ٔيوطزٓٔ .فطاِسيٗقيب ٜزض ذيطزاز ،5131
وففزٚظاٖ ِتٟطأٖ ،سضؾٝاي ٔتطٚوٌٛ ٚ ٝضؾتب٘ي ثال اؾتفبز ٜضا ثطٌعيس٘يس ٚ
أ ٖٛسضؾ ٝپیكتط زضاذتیبض َالة ثٛز ،ثي٘ ٝيعز آييت اهللَجبَجيبيي ضفتيٚ ٝ
ذٛاؾتبض ذطيس آٖ قس٘سَ .جبَجبييؤ ٝيزا٘ؿت ؾبذت ايٗ ثب٘ه ثبٖج تىیٝ
ثیكتط زِٚت ثٖٙ ٝبنط ثیٍب٘ ٝذٛاٞس قيس ،ظٔيیٗ ضا ٔٛلٛفيٌٛ ٚ ٝضؾيتبٖ ضا
ربيٍب ٜيه ضٚحب٘ي؛ آٖ ظٔیٗ ضا ث ٝضٚؼٞب ثفطٚقس .ا٘سن ظٔب٘ي پيؽ اظ آٖ
ثب آٌب ٜقسٖ ضٚحب٘ی ٖٛاظ فطٚـ ظٔیٗ ٞبي ٔٛلٛف ٚ ٝترطييت ٌٛضؾيتبٖ
ظ٘ي ضا پیسا وطزٜا٘س و ٝث ٝتبظٌي زفٗ قس ٚ ٜآٖ ضا ثٕٞ ٝيطا ٜاؾيترٛاٖٞيبي
ارؿبز لسيٕي ث ٝزض ٖٚابٞي زض آٖ ٘عزيىي ضيرتٝا٘س .ثب ٌٕٝٞیط قيسٖ اييٗ
تطؾیسٌ ٚ ٜطيرتٙسٔ .طزْ ٘یع وبضٌطاٖ ثب زيسٖ ثیكٕبضٔطزْ ذكٍٕیٗ ،ث ٝقس
بهمن انصاری23 /
يىؿبٖوطز٘س.
ٕٞعٔبٖزض قٟطؾتبٖ ٞب ٘یع ضٚظثٝضٚظ زاؾتبٖٞبيي پیف آٔس ٚ ٜثط ذكيٓ ٚ
زضٌیطي ٔطزْ ثب زِٚتِٔطوعي ٔيافعٚز .زض ليعٚيٗ ثريبَط اٞب٘يت ثي ٝييه
پیبپي ث ٝثبالتط ضفتٗ ربيٍب ٜضٚحيب٘یٚ ٖٛ ٘یع زض وطٔبٖ پیف آٔس .ايٗ اتفبلب
زض َياٟبضٔب ٜحًٛض ٔٓفطاِسيٗقب ٜزض اضٚپب افعٖٚثط ايٗ ضذيسازٞب ،زض
تٟطاٖ قطايٍ ٔٙبؾجي پسيس آٔس تيب آييت اهلل ثٟجٟيب٘ي ثيب ثطٌيعاضي رّؿيب
ؾرٙطا٘ي پي زضپي٘ ،فٛش ذٛز ٔیبٖ ٔطزْ ضا ثیكتط ويطز ٚ ٜپبيٍيب٘ ٜیطٙٔٚيسي
ثؿبظز.
/ 24انقالب مشروطه از آغاز تا انجام
٘ساي ٔكطَٝٚذٛاٞي
پؽ اظ ٔب ٜضًٔبٖ 9422ذٛضقیسي ،لٙس زض تٟيطاٖ ٌيطاٖ قيس .زِیيُآٖ
لٙس تٛؾيٍ ضٚؼٞيب ثيٛز. زضٌیطي ثیٗ ضٚؾی ٚ ٝغاپٗ ٚوٕتط قسٖ ٚاضزا
زؾتٍیطوطز ٚ ٜزض ٔأل ٖبْ اٛة ظز٘س .اييٗ ويبض ٖالءاِسِٚي ٝثي ٝا٘يساظٜاي
ٔطزْ ٘یع اظ ثبظضٌب٘بٖ حٕبيت وطزٍٕٞ ٚ ٜبْ ثب آٖٞب ث ٝاتفبق تٙي اٙس اظ
ضٚحب٘ی ٖٛث ٝؾٛي "ٔؿزسقب "ٜزض ثبظاض تٟطاٖ ؾطاظيط قس ٚ ٜتزٕٕوطز٘يس.
اٙس ضٚظ پكت ؾط ٓٞز٘جبَ قس ،وٓويٓ و ٝثٔ ٝس زض رطيبٖ ايٗ تزٕٗب
ثٛزٌ ،ٜبٞي ثٙب ثط ٔهّحت قرهي ثب ٔطزْ ٌ ٚب ٜثب زِٚت ٍٕٞبْ ٔيقس -ثيب
ضٚيساز ثبٖج قس تب ٌط ٜٚثيقٕبضي اظ ٔطزْ ث٘ ٝكب٘ ٝحٕبيت اظ ز ٚؾیس ،ثيٝ
پٍب ٜضٚظ زيٍط و ٕٝٞ ٝزض ثيیٓ زؾیؿيٝاي زيٍيط اظ ٖالءاِسِٚي ٝثٛز٘يس،
٘بٌٟبٖ ز ٚؾیس زض السأي ٛٞقٕٙسا٘ ٚ ٝثس ٖٚآٌبٞي لجّي ثٕٞ ٝطأ ٜطزٔي وٝ
زض وٙبضقبٖ تزٕٕوطزٜثٛز٘س ،اظ تٟطاٖ ثیط ٖٚضفت ٚ ٝزض حطْ "قبٖٜجساِٗٓیٓ"
قٟطضي تحهٗ وطز٘س .زِٚت ثٔ ٝحى آٌبٞي اظ ايٗ الساْ ،وٛقیس تب ٔبٕ٘ اظ
زض ضٚظٞبي ٘رؿتیٗ قٕبض ٔتحهٙیٗ ٘عزيه ثٞ ٝعاض ٘فط ثٛز .ث ٝظٚزي ثيب
پطاوٙس ٜقسٖ ذجط ثؿت ٘كیٙي ز ٚؾیس ،ضٚظثٝضٚظ رٕٗیت ثیكتطي اظ تٟيطاٖ،
ضي ٚحتي لٓ ث ٝآٖرب آٔس ٚ ٜث ٝنف وٛاٙسٌبٖ ٔيپیٛؾتٙس .افع ٖٚثط ٔطزْ
ٖبزي ،ثؿیبضي اظ َّجٞ ٝبٚ ،آٖبٖ ،ثبظضٌب٘بٖ ٚحتيي ثطذيي قيبٞعازٌبٖ ٚ
قیدفًُاهلل٘ٛضي ٘یع و ٝذٛاٞبٖ انيالح اٚييبٔ وكيٛض ثيٛز ثي ٝز ٚؾيیس
زازٖ اٚيبٔ ،زؾتٛض زاز ثبظاض ثبظ قسٞ ٚ ٜطوؽ و ٝاظ ثبظوطزٖ زوّبٖ ذٛز ؾط
/ 26انقالب مشروطه از آغاز تا انجام
ا ٝ٘ ٚتٟٙب تحهيٗ ضا ٘كىؿيت ،ثّىيٝ ٔتحهٙیٗ ثٝوبض ثؿت أب ايٗ السأب
٘تیزٚ ٝاض ٖٚزاز ٚثبٖج قس تب ٔطزْ قٟطضي ٘یع اظ ضٚيسازٞبي پیفآٔيس ٜزض
زض َي ضٚظٞبيي و ٝتحهٗ ازأي ٝزاقيت ،ز ٚؾيیس ٚثعضٌيب٘ي وي ٝزض
ذٛاٞبٖ ٌفتٍٛي ٔؿتمیٓ ثب قب ٜثطاي ثیبٖ آٖٞب قس٘س .أب ٕ٘بيٙيسٌب٘ي وي ٝزض
اٙس ٔطحّ ٝثطاي ضايع٘ي ثب قب ٜفطؾتبز ٜقس٘س ثب وبضقىٙي ٖیٗاِسٛٔ ِٝٚفك ثٝ
ايٗ زيساض ٘كس٘س .ؾطا٘زبْ وٛاٙيسٌبٖ ثيٚ ٝؾيیّ ٝؾيفیط ٖخٕيب٘ي تٛا٘ؿيتٙس
ذٛاؾتٞٝبي ذٛز ضا پٟٙب٘ي ٚثس ٖٚآٌب ٜقيسٖ ٖيیٗاِسِٚي ٝثي ٝزؾيت قيبٜ
تبؾیؽ ٖساِتذب٘ٝ؛
ؾفیط ٖخٕب٘ي٘ ،بٔٔ ٝتحهٙیٗ ضا ثٚ ٝظيط ذبضر ٝايطاٖ زاز ٚ ٜا٘ ٚیيع آٖ ضا
ث ٝزؾت ٔٓفطاِسيٗ قب ٜضؾب٘س .قب ٜتب ايٗ ٍٙٞيبْ ثي ٝزِیيُ وبضقيىٙيٞيبي
ٖیٗ اِس ِٝٚو ٝاحتٕبَ پصيطفتٗ زضذٛاؾت ٞبي ٔتحهٙیٗ تٛؾيٍ قيب ٜضا
٘عزيه ٔي زيس ،ثسٕٞ ٖٚبٍٙٞي ثب قب ،ٜث ٝز ٚؾیس پیبْ فطؾتبز ٚاشٖبٖ زاقت
ثطاي ٔكرم قسٖ ٘تیزٟ٘ ٝبيي ايٗ تحهٗ ،ثٝؾطٖتوؿب٘ي ضا ثطاي ٔيصاوطٜ
ٍ٘ٝزاقت ،ٝاظ آٖٞب پصيطايئيوطز ٚث ٝثٟب٘ٞٝبي ٌ٘ٛبٌ ٖٛاربظ ٜضفتٗ ث ٝآٖٞب
ٕ٘يزازٌٛ .يب آ ًٙٞآٖ ضا زاقت و ٝثطاي يطث ٝظزٖ ثط وٛاٙسٌبٖ ،آٖ اٟبض
َِٛي ٘ىكیس و ٝاييٗ اليساْ ٖيیٗ اِسِٚي ٝثي ٝؾيطٖت زض قيٟط پیچیيس،
قٛضـ ٞبيي پسيس آٔس ٔ ٚتٗبلت آٖ ثبظاض تٟطاٖ ثبض زيٍط ثؿت ٝقيس .اٚييبٔ
آٔبزٜثبـ زض قٟط پطاوٙسٜوطز ٜتب اظ ثؿت ٝقسٖ زوّبٖ ٞب رٌّٛیطي وٙس .ذيٛز
/ 28انقالب مشروطه از آغاز تا انجام
٘یع قرهب زض ذیبثبٖ ٞب ٌكتظ٘ي ٔيوطز .زض ايٗٔیبٖ زض ؾجعٜٔیساٖ ث ٝريبٖ
يىي اظ زوّبٖزاضاٖ ٘بٔي -و ٝظيط ثبض ثبظوطزٖ زوّبٖ ذٛز ٕ٘يضفت -افتبز ٚاٚ
ضا ثب اٛة ظز .ايٗ ضٚيساز ،ثٟب٘ٝاي قس تب ٕٝٞزوّبٖزاضاٖ ٘یع زوّبٖٞبي ذٛز
ضا ثؿت ٚ ٝا ٖٛثبظاضيبٖ وبض ضا تُٗیُ وٙٙس .ؾپؽ ؾیُ زيٍيطي اظ ٔطزٔيبٖ
قبٖٜجساِٗٓیٓ قس٘س.
زضٌیط آقٛة ٚزضزؾط ثؿیبض ثعضٌي ٔيزيس ،ثيزضً٘ ٔٛافمت وبُٔ ذيٛز ضا
ؾبذت ٖساِت ذب٘ ٝضا أًب ٚزؾتٛض زاز تب ٌطٞٚي اظ ثعضٌيبٖ زضثيبضي ثيٝ
نسٚض ايٗ فطٔبٖ پیطٚظي ثعضٌي ثطاي ٔطزْ ثٛز .ثب ضؾیسٖ اييٗ پیيبْ ثيٝ
ٍٙٞبٔيو ٝآيت اهلل َجبَجبيي ٚآيت اهلل ثٟجٟب٘ي ثٕٞ ٝيطا ٜوٛاٙيسٌبٖ ثيٝ
قب ٜث ٝوبخٌّؿتبٖ ضفت ،ٝقب ٜآٖ ٞيب ضا ٔيٛضز تٟطاٖ ثبظٌكتٙس ،اثتسا ث ٝزٖٛ
٘ٛاظـ لطاضزاز .ؾپؽ ثٔ ٝیبٖ رٕٗیت ثبظٌكت ٚ ٝزض قبزي ٔطزْ ؾٟیٓ قس٘س.
آٖ ٞب يٗٙي نسٚض ٔزٛظ ثطاي ؾبذت ٖساِت ذب٘ ٝثي ٝپبييبٖ ضؾيیس .زٔٚيیٗ
ذٛاؾت ٝآٖ ٞب و ٝثطوٙبضي ٖالءاِس ِٝٚاظ حىٕطا٘ي تٟطاٖ ثٛز ٘یع ٕٞيبٖ قيت
ا٘زبْ يبفت.
ؾبذتٖساِت ذب٘ ٝثٛز٘س أب ٛٙٞظ ذجطي اظ آٖ ٘كس ٜثٛز .زض ٘بٔيٞٝيبيي ويٝ
حىٕطاٖ ٔكٟس زؾتٛض قّیه ثٗٔ ٝتطيبٖ ضا زاز .ثطآيٙس آٖ وكتٝقسٖ اُٟتٗ
اظ ٔطزْ ٚضٚحب٘ی ٖٛثٛز .ا ٖٛايٗ ذجط ث ٝتٟطاٖ ضؾيیس ؾيط ٚنيساٞب ثيبال
ٖبّٔیٗ اييٗ ٌطفت ٔ ٚطزْ ثیف اظ پیف ثطاي تبؾیؽ ٖساِت ذب٘ٔ ٚ ٝزبظا
ضا ثب رسيتثیكتطي پیٍیطي وطز .زض ٘بٔ ٝائ ٟٓثطاي ٔٓفطاِسيٗ قبُٔ ،ٜبِجب
/ 31انقالب مشروطه از آغاز تا انجام
ايٗ ٘بٔ٘ ٝیع ثٝربي ٚاغٖ ٜساِتذب٘ي ٝاظ ٚاغٔ ٜزّيؽ اؾيتفبز ٜويطز .ظٔعٔيٝ
قرهي اظ پيطزاذتٗ ثيٝ قبِٜلبربض افّیذ قس ،ثٌٝ٘ٛٝاي و ٝرع ا٘زبْ أٛضا
زيٍط وبضٞب ٖبرع ثٛز .ايٗ اتفبق ٘بذٛقبيٙس ثبٖج قس تب ٖیٗاِسِٚي ٝثيیف اظ
زض پیطأ ٖٛايٗ ضٚظٞب ز ٚؾیس ٞطضٚظ زض ٔؿبرس تٟطاٖ ثٙٔ ٝجط ٔيضفتٙيس.
زض يىي اظ ايٗ ٔٙجطٞب آيتاهلل َجبَجبيي ثيطاي ٘رؿيتیٗ ثيبض ثي ٝنيطاحت اظ
پیچیسٖ ٚاغٜٞبي "ٔزّؽ" ٔ" ٚكط "َٝٚزض قيٟطٖ ،يیٗاِسِٚي ٝضا ثيٝ
ٞطاؼ ا٘ساذتٍٙٞ .بٔي و ٝزض قٟط قبيٕ قس ٌطٞٚي اظ ٔيطزْ ثي ٝنيٛض
ٔؿّحب٘ٞ ٝؿتٙس ،ثٟب٘ ٝؾطوٛة ثطاي ٖیٗاِسٟٔ ِٝٚیب قس .ا ٚثيزضً٘ ٘یطٞٚبي
ذٛز ضا زض حبِت آٔبزٜثبـ لطاض زاز ،زض قٟط حىٔٛت٘ٓيبٔي اٖيالْ ويطز ٚ
تجٗیسوطز.
بهمن انصاری30 /
وٞٝطضٚظ زض ٔحّ ٝؾطپِٛه ِتٟطاٖ ثٙٔ ٝجط ٔيضفت ٔ ٚطزْ ضا زض رٟت پیٍیطي
تطغیت ٔيوطز ،زؾتٍیط قسِٚ ،ي ٔطزْ ث ٝضٞجيطي آييتاهلل ثٟجٟيب٘ي ُٔبِجب
ذطٚقیس٘س ٚثب ضٞب وطزٖ ا ٚاظ زؾت ٔبٔٛضاٖزِٚتئ ،بٕ٘ ثيٝظ٘يساٖضفيتٗ ِاٚ
قس٘س .زض رطيبٖ ايٗ زضٌیيطي ٚتیطا٘يساظيَّ ،جي ٝريٛا٘ي ثي٘ ٝيبْ "ؾيیس
ٖجساِحٕیس" وكت ٝقس .فطزاي آٖضٚظ ثب پطاوٙس ٜقسٖ ايٗ ذجط زض قٟط؛ ثبظاض
اظ اٖتهبة ٖٕٔٛي٘ ،یطٞٚبي ذٛز ضا زض قٟط پطاوٙس ٚ ٜثب تٟسييس ٚاضٖيبة
ثٔ ٝؿزس ِآزي ٝٙفطؾتبز ٚ ٜاظ ضٚحيب٘ی ٖٛذٛاؾيت وي ٝثي ٝذب٘يٞٝيبي ذيٛز
ٖیٗ اِس ِٝٚزا٘ؿت و ٝزقٕٙي انّي ثب ذٛز اٚؾت .پؽ ثيب ویٙي ٝثیكيتط
قٟط زض اٖتهبة ٔب٘س ٚزوبٖ ٞب ثبظ ٘كسٚ .اض ٖٚآٖٔ ،ؿبرس قيٌّ ٘ٛكيت،ٝ
ٔطاؾٓ ذتٓ َّجٝوكتٝقس ٜزض ٞطٌٛق ٝاظ قٟط ثطٌعاض ٌطزييس ٚضٚحيب٘یٚ ٖٛ
ٖٚبِ ؾطٌطْ ٔطحیٝذٛا٘ي ٚثسٌٛيي اظ ٖیٗاِس ِٝٚقس٘س .ايٗ تزٕٕ تيب پٍيبٜ
فطزا ز٘جبَ ِ ٚحٓٝثِٝحٓ ٝثط قٕبض ٔطزْ ٔٗتطو افيعٚزٔ ٜيي قيسٕٞ .عٔيبٖ
"اٟبضؾ "ٛضاٞپیٕبيي وطز٘س و ٝثب ؾطثبظاٖ ضٚثط ٚقس٘سٕٞ .بٍ٘ ٝ٘ٛو ٝا٘تٓبض
ٔيضفت ٘یطٞٚبي زِٚتي ٚلعاقٞب ٔيطزْ ضا ثيٌِّٛ ٝي ٝثؿيتٙس ٚنيسٞب ٘فيط
وكتٝقس٘س٘ .یطٞٚبي أٙیتي زض ٞطٌٛق ٝاؾتمطاض يبفتٕٞ ٚ ٝي ٝزض ا٘تٓيبض ييه
رًٙثعضيزاذّي ثٛز٘س.
زض آٖرب ٔب٘س ٚ ٜؾپؽ ٖبظْ "لٓ" قس٘س .قید فًُاهلل٘يٛضي ٘یيع ثيب آٖٞيب
ضٚحيب٘ی ٖٛضا ٍٕٞبْ قس .زض حیٗ حطوت ٔٗتطيبٖٞ ،طريب ٔيطزْ ٟٔيبرط
ٔيزيس٘س ث ٝآٖ ٞب ٔيپیٛؾتٙس ثٌٝ٘ٛ ٝاي و ٝزض ٍٙٞبْ زض ٖٚقسٖ ث ٝقٟط ليٓ
ايٗ تٗساز اظ ّٖٕب ثطاي تٟطاٖ ثؿیبضٌطاٖ ثٛزٔ .طزٔيوكت ٝقس ٜثٛز٘س ٘ ٚفط
اظ حىٔٛت ٔطوعي ث ٝاٚد ذٛز ضؾیس ٜثٛز ِ ٚفّ "ٔكيط "َٝٚثي ٝنيٛض
ضٚحب٘یٌ ،ٖٛطٞٚي اظ ٔطزْ ٘یع ثطاي ازأي ٝزازٖ ز ٚضٚظ پؽ اظ ٟٔبرط
اٍّ٘یؽ ضفت ٚ ٝزض آٖريب ثؿيت ٘كؿيتٙس .اييٗ ٌيطٜٚ اٖتطايب ،ث ٝؾفبض
ِٚي ٖیٗاِس ِٝٚث ٝثستطيٗقىُٕٔىٗ پبؾد آٖٞب ضا زاز .ايٗ ذٛز ثبٖج قس تب
ٔطزْ رَطيتط ٚزض تهٕیٓ ذٛز ثطاي ثطپبيي ٘ٓبْ ٔكطٔ َٝٚهٕٓتط ق٘ٛس.
ٕٞعٔبٖ زض ٌٛق ٝزيٍط ايطاٖ؛ زض قٟط تجطيع ٘یع اظ ؾبَٞب پیف ٘بذكٛٙزي
زيسٔ ٜيي قيس .وكيت ٝقيسٖ "ٔیيطظا ٘ؿجت ث ٝاٚيبٔ ؾیبؾيوكٛض ثٝقس
لبربضٞب و ٝزض تجطيع البٔت زاقت ٕٝٞ -زؾت زض زؾت ٞيٓ ٔييزاز تيب زض
ضٚظٞبيي و ٝتٟطاٖ ؾطٌطْ ٔجبضظ ٜثب قب ٚ ٜزضثبض ثٛز ،تجطيع ٘یع ٕٞچ ٖٛا٘جيبض
آٔبز ٜا٘فزبض ثبقسِ .یىٗ اؾتجساز ثؿیبض قسيس ٔحٕسّٖئیيطظا ويبض ضا ثبضٚ
/ 34انقالب مشروطه از آغاز تا انجام
ثطاي تجطيع ؾرت وطز ٚ ٜزض ظٔی ٝٙآٔبزٜؾبظي ٚثطپبيي رٙجفٞب ٚقٛضـٞب
ّٖٕب ٚضٚحب٘یٔ ٖٛتحهٗ تٟطاٖ ثي ٝليٓٔ ،يطزْ ثب ضؾیسٖ ذجط ٟٔبرط
تجطيع آقىبضا اظ آ٘بٖ حٕبيت ويطز ٚ ٜضٚحيب٘ی ٖٛزض ٔٙجطٞيبي ذيٛيف اييٗ
ٔحٕسّٖئیطظا٘ ،بيت اِؿُّ ٝٙلزطٞب زض ايٗ ضٚظٞب ٘بٌٟبٖ تغییط ضٚي ٝزاز.
ٔؿتجس ثٛز ٚ ٜثب ٞط ٘ ٔٛاٖتطايي ٔمبثّٔ ٝييويطز ،ثيٝذيبَط ا ٚو ٝث ٝقس
ثطا٘ساظي ا ٚثٟط ٜثجطز .پؽ زض لبٔٛؼ زٚؾتزاض ٔطزْ ٚضٚحب٘ی ٖٛزضآٔيسٚ ٜ
اظ تجطيع ث ٝزيٍط قٟطٞب تٍّطافٞبيي فطؾتبز ٚاظ وٛاٙسٌبٖ ث ٝليٓ حٕبييت
وطز .ايٗ تٍّطافٞب ثبٖج قس تب ٔطزْ ؾطاؾط ايطاٖ اظ ضٚيسازٞبي پیف آٔيسٜ
ٔكط َٝٚذٛاٞي ثّٙس قس .تٍّطافٞبي اٖتطاوآٔیعي ٔیبٖ ضٚحب٘ی ٖٛتجطيع ثيب
ٔٓفطاِسيٗ قب ٜضز ٚثسَ قس ٚ ٜقب ٜوبٔال اظ پطيكيب٘ي اٚييبٔ آٌيب ٜثيٛز.
* ) ايٗ اذتالف ٘بقي اظ وٛقفٞبي ٖیٗ اِس ِٝٚثطاي پیفٌیيطي اظ ِٚیٟٗيس قسٖ
قٛضـٞب ضٚظثٝضٚظ ثیكتط ٔيقس ٕٞ ٚي ٝقيٟطٞب ثي ٝز٘جيبَ تٟيطاٖ ٚتجطييع
ثٝپبذٛاؾت ٝثٛز٘س .ؾطا٘زبْ ٔٓفطاِسيٗ قب ٜو ٝتبد ٚترت ذيٛز ضا زض ذُيط
ثطوٙبض ٔ" ٚكیطاِس- "ِٝٚو ٝآٖ ضٚظٞب ٚظيط أٛض ذبضر ٝثٛز -ضا ثٝريبي اٚ
¬.S{Iµ
أب ايٗ ربثزبيي ٘ ٚطٔف قبٞ ٜيٓ ٘تٛا٘ؿيت قيٛضـ ٞيب ضا فط٘ٚكيب٘س.
اٟبضزٜٞعاضتٗ ضؾیسٞ ٚ ٜطضٚظ ٘یع ثط قٕبض آٖٞب افعٚزٜٔيقس .زض تجطيع ،ليٓ
قس ٜثٛز .ضٚحب٘ی ٖٛحبيط ث ٝثبظٌكت ث ٝتٟيطاٖ ٘جٛز٘يس ٚثيسلِٛي قيب ٜزض
ثٝاٙبٖ ربيٍبٞي ضؾیس و ٝقب ٜتؿّیٓ قس ٚ ٜفطٔبٖ ٔكط َٝٚضا أًب وطز .ثيب
زض ؾ ييفبض اٍّ٘ ييیؽ ث يي ٝت ٟييطاٖ ثبظٌك ييتٙس ٚن ييسٚض فطٔ ييبٖٔك ييطَٚیت ضا
ركٌٗطفتٙس.
/ 36انقالب مشروطه از آغاز تا انجام
زض تٟطاٖ آغبظ قيس .اثتيسا تبؾیؽؾبذتٕبٖٔزّؽ ٛ٘ ٚقتٗ ٘ٓبْ ٘بٔٝا٘تربثب
ايٗوبض تٟٙب ٔحسٚز ث ٝپبيترت ثٛز ٚاٙسي ثٗس زض قٟطؾيتبٖٞيب ٘یيع حىيٓ
ٔٗطفي قسٔ ٚ ٜزّؽ آٔبز ٜثٝوبض قس .زض ٌبْ ٘رؿت ٕ٘بيٙيسٌبٖ ثي ٝتيسٚيٗ
ضؾب٘س ٚ ٜتهٛيتوطز٘س.
اٟبض ضٚظ پؽ اظ أًبي لب٘ ٖٛاؾبؾيٓٔ ،فطاِسيٗ قب ٜزضٌصقت .ثب ٔطي
أ ٚكطٚ َٝٚاضز ٔطحّٝتبظٜاي ٔيقسَِٛ .ي ٘ىكیس ؤ ٝحٕسّٖئیطظا پؿط ٚ
ِٚیٟٗس ٔٓفطاِسيٗقب ٜاظ تجطيع ث ٝتٟيطاٖ آٔيس ٚزض 13زئيب 5131 ٜضؾيٕب
ٔطزْ و ٝث ٝتبظٌي ث ٝپیطٚظي ضؾیس ٚ ٜزض پي آضأف ثٛز٘س ،ثبيس ذٛز ضا
ٚي زض ٕٞبٖ آغبظ ضأ ٜربِفت ذيٛز ضا ثيب ٔزّيؽ ٘كيبٖ زاز ٚ ٜزض ركيٗ
بهمن انصاری37 /
٘ىطز .اظ فطزاي تبد ٌيصاضي ٘یيع تبرٍصاضيٞ ،یچ يه اظ ٕ٘بيٙسٌبٖ ضا زٖٛ
ثیىبض ٘جٛز٘س .آٖٞب و ٝپیكتط زض آغبظ تبؾيیؽ ٕ٘بيٙسٌبٖ ٘یع زض ايٗ ٔس
ٔحٕسّٖي قب ٜضؾب٘س ٚ ٜثٔ ٝتٗ انّي اِحبق وطز٘يس .اييٗ ٔيتٕٓ وي ٝثؿيیبض
حزیٓ تط اظ ٔتٗ پیكیٗ ثٛز ،زض ٚالٕ ليبٖ٘ٛاؾبؾيي ِانيّي ثيٛز ٚزض ٔيٛضز
ضا اضائٔ ٝي وطز .زض ضٚظ أًبي ٔحٕسّٖيقب ٜثط ٔتٕٓلبٖ٘ٛاؾبؾيي ،ؾيٌٙٛس
ضا زض ٕ٘بيٙسٌبٖٔزّؽ ثٝاتفبق ز ٚؾیس ،وي ٝتٟٙيب ضا ٜپیٍیيطي ُٔبِجيب
وطز٘سٕٞ .عٔبٖ زض تجطيع ٘یع ٔطزْ َغیبٖوطز ٚ ٜؾط ٚنسا ثي ٝضا ٜا٘ساذتٙيس.
پطاوٙس٘ ٚ ٜيٝاٙيساٖ قيسيس ايٗ اٖتطاوٞب زض اٙس قٟط زيٍط ٘یع ث ٝنٛض
ضا ا٘زبْ ٌطفت .قبٔ ٜستي ٔمبٔٚتوطز ِٚيي ٍٙٞيبٔيوي ٝزأٙي ٝاٖتطاييب
قب ٜثب ايٗ قىؿت وی ٝٙثیكتطي اظ ٔزّؽ ٌطفت ٚثطاي ييطث ٝظزٖ ثيٝ
ٔكط َٝٚثٝفىط فبنّٝا٘ساذتٗ ٔیبٖ ٔكطََّٝٚجبٖ افتبز .اظ ايٗضٚئ ،سٖي قس
اؾالْ ثط قبٔ ٚ ٜيطزْٕٞ ،يْٛٔ ٝيف ٞؿيتٙس اظ ثٝزِیُ ٚارتثٛزٖ قطٖیب
"ضٚحب٘یِٖٛؾٙتي" قسٔ .حٕسّٖيي قيب ٜثيب اييٗ تيسثیط ٔييوٛقيیس تيب ثيب
ٚثب پطاوٙس ٜوطزٖ ترٓ تفطلٔ ٝیبٖ ٔكطَّ َٝٚجبٖ ،رٙيجف ضا ؾيبلٍ ٚايٖٛ
تٙسض ٚ ٚذكهٔمسؾبٖ ثب والْ ِقبٕٞ ٜهسا قس ٚ ٜذٛاٞبٖ ايزبز ٔكط ٖٝٚثيٝ
تكسيس ٔيقس ،يه ٔكيىُ زيٍيط ٘یيع زضؾت ٍٙٞبٔي و ٝايٗ اذتالفب
زأٗ ٔكط َٝٚضا ٌطفت .ثطذي اظ ٕ٘بيٙسٌبٖٔزّؽ وٓوٓ زابض حيطل ٚآظ
قس ٚ ٜاظ ضا ٜانّي ٔكط َٝٚؤ ٝطزْزاضي ٚاحمبق حمٛق ّٔت ثٛز ٔٙحيطف
قس٘س.
زض٘ٚي ثٛز٘س ،قبٔ ٜستي ثٛز و ٝاتبثه ضا ث ٝايطاٖ ثبظذٛا٘س ٚ ٜثبض زيٍط أيٛض
ٕ٘بيٙسٌبّٖٕٖ ،ب ٚثعضٌبٖ ٔكط َٝٚثٛز ٚثب زؾیؿ٘ ٚ ٝیطً٘ ٔييوٛقيیس تيب
اذتالف ٔیبٖ ٔكطَّ َٝٚجبٖ ٚا٘حطاف ثطذي اظ ٕ٘بيٙسٌبٖ ثبٖج قيس تيب
فسائیبٖ ِٔكطٔ َٝٚيزا٘ؿتٙس ٞ ٚؿتٔٝطوعي قبٖ زض تجطيع ثٛز أيب ثيٝظٚزي زض
زاقتٙسِٛ .تيٞب ٔطزٔي پبن ؾطقت ثٛز٘س و ٝثب ِفت "ٔكتي"(ٔكٟسي) ٘یيع
قٙبذتٔ ٝيقس٘س ٚزض ضزيف ٖیبضاٖ ٚرٛإ٘طزاٖ ثٛز ٚ ٜثب ظٚضِ ثبظ ٚ ٚوبضز
ٚلٕ ،ٝثيثبوب٘ ٝثب ٔؿتجساٖ ضٚثط ٚقس ٚ ٜذٛاٞبٖ ؾتب٘سٖ حيك پبيٕيبَ قيسٜ
ؾتٓزيسٌبٖ اظ ظٚضٔٙساٖ ثٛز٘س .اظ لسيٓ زض تجطيع اظ ايٗ زؾت رٕبٖت ِيٛتي
ظيبز زيسٔ ٜيقس ٞ ٚط وٛي ٔ ٚحّ ٝثطاي ذٛز ِٛتيٞبيي زاقت .ثب اٚدٌیطي
ٔكط ،َٝٚاغّت ايٗ ِٛتيٞب ث ٝزِیُ قيزبٖت ٘ ٚفيٛشي وي ٝزض ٔیيبٖ ٔيطزْ
زاقتٙس ثٔ ٝكط َٝٚذٛاٞبٖ پیٛؾت ٚ ٝويٓويٓ ٞيط ويساْ ؾيطزاض ٌطٞٚيي اظ
ٔزبٞساٖ قس٘س.
ٔكط َٝٚث ٝرطْ ٌطزٖوكي ٔ ٚمبٔٚت زض ثطاثط زِٚتٔطوعئ ،س ٞب ٌطيعاٖ
بهمن انصاری40 /
ثٛز ٚ ٜثیط ٖٚاظ قٟط ظ٘سٌي ٔي وطزِ .یىٗ ثٗسٞب ث ٝقٟط ثبظٌكت ٚ ٝذطييس ٚ
ا ٚزض آشضثبيزبٖ ثٛز٘س و ٝر ًٙضا تٟٙب ضا ٜپبيبٖ ايٗ اٚيبٔ ٔيزاؾٙتس.
ِقسيس ِزاذّي زضقُيطف ِا٘فزيبض اظ زض ايٗ ضٚظٞب ؤ ٝكط َٝٚثب اذتالفب
زض ٖٚثٛزٔ ،زبٞساٖ پیبپي زضحبَ ؾرٙطا٘ي ثٛزٔ ٚ ٜي وٛقیس٘س ثطاي ٘زيب
ضٚقٙفىطاِٖزيٗؾتیع ثؿیذ وٙٙس .ثٝظٚزي آٖ ٞب تجسيُ ث ٝتٟٙب ٌطٞٚي قس٘س وٝ
زض ايٗظٔبٖو ٝزض آشضثبيزبٖ ٚوٕي ثٗس زض زيٍط قٟطٞب ٔزبٞساٖ زضحبَ
٘یطٙٔٚس قسٖ ثٛز٘س ،زضتٟطاٖ اتفبق ٕٟٔي پیف آٔسٍٙٞ .بٔيو ٝاتبثه زض حبَ
قكِّ َٛرٛا٘ئٗتطووكتٝقس .ايٗ اتفبق وی ٚ ٝٙزقٕٙي ٔیبٖ زِٚت ٔطوعي ٚ
ايييٗفطنييت ثييطاي ثبظيييبثي ٘یييطٚي ذييٛز ثٟييط ٜرؿييتٙسٔ .زّييؽ ٔييساْ اظ
ثٟبضؾتبٖ فطؾتبز .آٖ ٞب وٛقیس٘س تب ثب تیطا٘ساظي ٚزقٙبْ ٖ ٚطثيس ٜوكيي ثيٝ
زضٔ ٖٚزّؽ ضا ٜيبثٙس ِٚي وبٔیبة ٘كس٘س ظيطا ٕ٘بيٙسٌبٖ ثيزض٘يً زضٞيب ضا
ثؿتٙس ٌ ٚطٞٚي ٘یع ث ٝپكت ثبْ ضفت ،ٝث ٝؾٛي اٚثبـ تیطا٘ساظي وطز٘يس .اييٗ
پسآفٙس ثٛٔٝلٕ ٔٛرت ٖمت٘كیٙي اٚثيبـ ٌ ٚؿيیُ ييبفتٗ آٖٞيب ثي ٝؾيٛي
ٔیساٖتٛحذب٘ ٝقس.
ِ
ٕٞعٔبٖ زٚؾت زاضاٖ ٛٞ ٚازاضٖٔكيط٘ َٝٚیيع ثي ٝثٟبضؾيتبٖ آٔيس ٚ ٜزض
پیطأ ٖٛؾبذتٕبٖ ٔزّؽ ٌطز آٔس٘س .زض ٍٙٞبْ قت ٘یع ٕ٘بيٙسٌبٖ زض ٔزّيؽ
ٔب٘سٔ ٚ ٜطزْ زض پیطأ ٖٛآٖ ث ٝتزٕٕ ازأ ٝزاز٘س تب اظ زؾتٍیط قسٖ ٕ٘بيٙسٌبٖ
٘عزيه ٘یع ٔطزْ پیٛؾت ٝث ٝؾٛي ٔطوعتٟطاٖ ؾيطاظيط ٔيي قيس٘سّٖ .يي ضغيٓ
زؾتٛضي و ٝقبٔ ،ٜجٙيثط ثؿتٝقسٖ تٍّطافذب٘ ٝزاز ٜثٛز تيب ٞيیچذجيطي ثيٝ
قٟطؾتبٖ ٞب ٘طؾس؛ ِیىٗ آٖ زؾت ٝاظ تٍّطافچيٞبيي وَ ٝطفساضٔكط َٝٚثٛز٘س،
پٟٙب٘ي اذجبض ضا ٔٙتكطوطز٘س .ث ٝظٚزي تٕبْ ِقٟطٞب اظ ضٚيسازٞبي پیفآٔس ٜزض
تٟطاٖ آٌب ٜقس ٚ ٜؾطاؾط ايطاٖ ا ٖٛا٘جبض ثبض ، ٚآٔبز ٜا٘فزبض ٌطزيس.
زض ايٗ ٍٙٞبْ زض تجطيع ٔزبٞساٖ اثتىبض ٖٕيُ ضا ثي ٝزؾيت ٌطفتي ٚ ٝزض
٘ىكیس و ٝذجط لیبْ ؾطاؾطي قٟطٞبي ايطاٖ ثٌٛ ٝـ قبِٜلبربض ضؾیس .ا ٚويٝ
تبد ٚترت ِذٛز ضا زض ذُيط ؾيمٔ ٌٛيي زييس ،ظث٘ٛب٘ي ٝپيصيطفت وي ٝثيب
ثپصيطز .ثب ٚرٛزيؤ ٝطزْ زض ؾطاؾطايطاٖ ثطوٙبضي قب ٜضا ٔيذٛاؾتٙسِ ،يیىٗ
زض ؾٕت ذٛز ثبلئب٘س أب تٛؾٍ ٔزّؽ ذُي ٌٛلطٔيعي ثيطاي ا ٚزض ٘ٓيط
ٌطفت ٝقس.
ثٛز٘س ضؾٛا قس٘س ٚؾطوطزٌبٖ ِاٚثبـ ٘یؿع ث ٝذٛاؾت ِٔزّؽ ،زؾتٍیط ٚثٝ
ویفط ضؾیس٘س.
قب ٜاظ ايٗپيؽ اذتیيبضا ِاٙيسا٘ي ٘ساقيت ٕٞ ٚيٝایيع ثي ٝذٛاؾيت
ٔكطَّ َٝٚجبٖ ٔ ٚزّؽ پیف ٔي ضفت .اٚيبٔ تب ؾٔ ٝب ٜآضاْ ثٛز ٚرع اٙيس
ٌصقت ٝذٛز ضا ثب ثطا٘ساظي ٔزّؽ ثٝزؾت آٚضز. پي ِيبفتٗ ضاٞي ثٛز تب لسض
زٚقبٖتپ ٝضٚاٖ قس .زضثبضيبٖ ٍٟ٘ ٚجب٘بٖ ٚاٙسيٗوبِؿى٘ ٝیع زض پیف ٚپيؽ
ا٘فزبض٘رؿتیٗ ٘رٛاثیسٜثٛز وٝيه ٘بض٘زه زيٍط ٘یع وٕي زٚضتط ٔٙفزط قيس.
بهمن انصاری45 /
ؾطثبظاٖ ثب قتبة قب ٜضا ث ٝزضثبض ثبظٌطزا٘يس ٚ ٜثي ٝزؾيتٛض أ ٚكيطٚح اييٗ
ٚضأیٗ ،ث ٝپبيبٖ ضؾیس .يىي رٙيً ٚذيٖٛضييعي زض قيیطاظ ٚزيٍيطي زض
افيعايف يبفتي ٝثيٛز .زض ثٛز .زض تجطيع ٚاٙس قٟط زيٍط٘ ،ب أٙيي ثي ٝقيس
ٔحٕسّٖي قب ٜزض ْبٞط ثب ٔزّؽ زض ٕٞىبضي ثيٛز أيب زض ٟ٘يبٖ آٙٞيً
زض ؾبَ رسيس افع ٖٚثط ازأ ٝض٘ٚس زٚض قسٖ ضٚحب٘یٔ ٖٛكطٖٝٚذيٛا ٜاظ
ثس٘ٔ ٝكط ،َٝٚحٕبيت آقىبض ضٚؾی ٝاظ لبربضٞب ٘یع ثبٖج پُطزِي ٚرؿيبض
ٔحٕسّٖيقب ٜقس ٚ ٜوٓوٓ ا ٚضا آٔبزٔ ٜجبضظ ٜزيٍطي ثطاي ثطا٘ساظي ٔزّيؽ
ثیط ٖٚضفت ٚ ٝزض ثبغكب ٜپٟٙبٖ قس .ؾبٖت 3518نج ،تٟطاٖ پط اظ لكٖٛقبٚ ٜ
پطاوٙس ٜالساْ ث ٝؾتب٘سٖ ؾالح ٚتف ًٙاظ ٔطزْ ٔيوطز٘س. ؾطثبظاٖ ث ٝنٛض
پبضٜوطز ٜتب ذجطي ثي ٝقيٟطٞبي زيٍيط ٔٙتميُ٘كيٛز .زض آٖضٚظ زضٌیيطي ٚ
اتفبقزيٍطي پیف٘یبٔسِ ،یىٗ تب زٞ ٚفت ٝاٚيبٔ تٟطاٖ ٕٞیٌٗ ٝ٘ٛز٘جبَقيسٚ ٜ
قٟط ٔؿتمط ٚحىٔٛت ٘ٓبٔي زض پبيترت ثطليطاض ثيٛزٞ .يط ضٚظ ٘یيع تٗيساز
زض ضٚظ زٚقييٙج ٝاَٚتیطٔييب ،ٜثیب٘یييٝاي ثييب ٘ييبْ «ضا٘ ٜزييب » اظ َييطف
ٔحٕسّٖيقبٙٔ ٜتكط قس .زض ايٗ ثیب٘ی ٝقبٔ ٜيسٖيقيسٜثيٛز ويٕٞ« ٝیكي ٝاظ
حبٔیبٖانّئكط َٝٚثٛز ٜأب أطٚظ ؤ ٝي ثیٙس ٔزّؽ ثٝزؾت ٘ب اٞالٖ افتبزٜ
ضا ث ٝنالح ّٕٔىت ٕ٘يزا٘س ».زض ازأ٘ ٝیع تٟسيس وطز و« ٝثب ٞطٌٔ ٝ٘ٛربِفیٗ
ثب تهٕیٓ آتي ،ثطذٛضز ذٛاٞيسقيس ».ؾيپؽ ؾيیٓ تٍّيطاف ذب٘ي ٝضا ٔٛلتيب
ٔي زيس٘س ،ثبض زيٍط اٌٖٛصقت ،ٝضٞجيطئكيط َٝٚزض اييٗ ثطٞيٝحؿيبؼ ضا
ثطا٘ساظئكط َٝٚضا ثبظٌ ٛوٙٙسِ .یىٗ ا ٖٛا ٖٛؾیٓ تٍّطاف تٟطاٖ ث ٝزؾت
حىٔٛت ٔٗیٛة قس ٜثٛز ،ز ٚتٗ اظ ٔزبٞيساٖ ٌیال٘يي ضا ثيٝؾيٛي ليعٚيٗ
فطؾتبز ٚ ٜاظ َطيك تٍّطافذب٘ ٝآٖ قٟط پیبْ ضا ث ٝؾطاؾط ايطاٖ ٔربثطٜوطز٘س.
ايٗ الساْ ٔٛحط ٚالٕ قس .زض اٙس قٟط اظ رّٕ ٝزض ضقتٔ ،طزْ ثٝقيس
ؾطثبظاٖ ٚلٛاي لعاق ثبيؿتٙس ٚاظ ٔكطٔ ٚ َٝٚزّؽ ٍٟ٘ساضي وٙٙيس .آٖٞيب
ثٝتٕبْ قٟطٞب تٍّطاف ظزٔ ٚ ٜحٕسّٖيقب ٜضا ث ٝرطْ ظيط ِپب ٌصاقتٗ ِؾيٌٙٛس
ٚر ًٙثب ٔكط ،َٝٚذيبئٗ ٘بٔیس٘يس ٚؾطاؾيط اييطاٖ ضا ثيطاي ٘جيطز ثيعضي
آٔبزٜوطز٘س.
/ 48انقالب مشروطه از آغاز تا انجام
ثٛز٘س .ز ٚؾیس ٚثعضٌبٖ ٔكط َٝٚذٛز ضا ثطاي ٘جطز آٔبزٔ ٜي وطز٘س .اظ ٘زف
٘یع فتٛاٞبيي ثطاي اِعاْ زض ٍٟ٘ساضئكط َٝٚفطؾتبز ٜقس و٘ ٝمف ثؿیبض ٕٟٔي
ايٗ پیغبْ ِقب ٜزضٚالٕ اٖالْ ر ًٙضؾٕي ثٔ ٝزّؽ ٚآظازيذٛاٞبٖ ثيٛز.
فطزاي آٖضٚظ؛ ؾٝقٙج ٝز ْٚتیطٔب ،ٜر ًٙآغبظ قس .زض يه ؾ ٛؾطثبظاٖقيبٚ ٜ
ؾطٌطْ ر ًٙثب لكٖٛزِٚتي زض قٟط ذٛز ثٛز٘س ٚأىبٌٖؿیُ يبفتٗ آٖٞب ثيٝ
بهمن انصاری49 /
تٟطاٖ ثطاي يبضي ضؾب٘سٖ ثٔ ٝزّؽ ٔ ٚكطٚ َٝٚرٛز ٘ساقتٔ .زّؽ ثيپٙيبٜ
ٔب٘سٜثٛز.
ثب اٟ٘ساْ ٔزّؽ ْبٞطا ثٙبي ٔكيط َٝٚثطایيس ٜقيسِ .یيبذٛف زض تٟيطاٖ
حىٔٛت ٘ٓبٔي ثطپب وطز .ثعضٌبٖ ٔكطٕ٘ ٚ َٝٚبيٙسٌبٖ زؾتٍیط ٚث ٝظ٘يساٖ ٚ
تجٗیس ٔحى ْٛقس٘س .زض اٙس قٟط زيٍط ٘یع حىٔٛيت ثيب ذكي٘ٛت ٔيطزْ ضا
ٔزجٛض ث ٝثبظ وطزٖ ثبظاضٞب ٚزوبٖٞيب ويطز ٚ ٜثيب ثييضحٕيي ثي ٝؾيطوٛة
ٔكطَٝٚذٛاٞبٖ ٔيپطزاذت.
زالٚضي ٔيوطز٘س.
/ 51انقالب مشروطه از آغاز تا انجام
زضحيبَ ٔجيبضظ ٜثيب تجطيع ٔ ٟٓتطيٗ قٟطي ثٛز وٍٕٞ ٝبْ ثب تٟطاٖ ثي ٝقيس
ؾمٔ ٌٛزّؽ زض تجطيع ٔٙتكيط قيس ٚزض پييآٖ ٔيٛرياظ ٘ٔٛیيسي قيٟط ضا
فطاٌطفت .ثب ايٗٔ ٕٝٞزبٞساٖ اظ پبيساضي ثبظ ٘بيؿتبز٘س ٚر ًٙضا ثيٝضٞجيطي
تف ًٙضا ثط ظٔیٗ ٌصاقتٝ؛ يب تؿّیٓ ٔيقس ٚيب ٌطيعاٖ .ؾطا٘زبْ زيطي ٘پبيیيس
ؾتبضذبٖ».
ا ٚآذطيٗ ٟٔطٜاي ثٛز و ٝثب ؾطٍ٘٘ٛياـ ثؿبٌ ٔكيط َٝٚتٕيبْ ٚوٕيبَ
ثطایسٔ ٜيقس .ثبٚرٛز ؾطثبظاٖ ٚيبٚضاٖوٕيو ٝثطايف ٔب٘س ٜثٛز أب ٕٞچٙبٖ
بهمن انصاری50 /
زضوٛيأیطذیع رب٘ب٘ٔ ٝمبٔٚت ٔيوطزَ .ي ضٚظٞبي آيٙس ،ٜزض وٕبَ ٘بثيبٚضي
٘ ٝتٟٙب ٔٛايٕ ؾتبضذبٖ قىؿت٘ ٝكس و ٝپیطٚظي ٞبيي ٘یع ثٝزؾتآٚضز.وؿيي
ثبٚض ٕ٘يوطز ا ٚثب يبضاٖ ا٘سوف اظ ٔكطَٝٚيؾمٌٛوطز ٜوي ٝاظ تٕيبْ اييطاٖ
زض ٕٝٞايطاٖ -پیچیس .ثب ضقبز ٞبي ؾتبضذبٖ ٘ ٚبٔي ٝي ٔحطويي وي ٝا ٚثيٝ
ثبلطذبٖ ٘ٛقت ٚ ٝا ٚضا ثٝپبيساضي فطاذٛا٘س؛ َِٛي ٘ىكیسو ٝثیكيتط ِٛتیيبٖ ٚ
ث ٝپیطٚظي ٞبي اكٍٕیطي زؾت ٔييبفتٙس ٘ ٚمكٞ ٝبي تطٚض ِؾيتبضذبٖ ،وي ٝاظ
ٔطارٕتمّیس ّٕٖ ٚبي٘زف ٘یع ثٕٞ ٝىبضي ثب ٔزبٞساٖ پطزاذتٙس و٘ ٝميف
ثؿیبض ٔٛحطي اظ ؾطاظيط قسٖ ٔطزْ ث ٝؾٛي ٔزبٞساٖ ٚايؿتبزٌي تٕبْ لس زض
تجطيع ،تٟطاٖ ٚزيٍطقٟطٞب تٍّطاف ٔيوطز٘س« ،ر ًٙثب لك ٖٛقب ٜضا ٚارت ٚ
يبضي زازٖ ث ٝا ٚضا حطاْ»ٕٞ« ،طاٞي ثب حىٔٛت ٚر ًٙثب ٔكطَٝٚذٛاٞبٖ ضا
ثٙٔ ٝعِ ٝپیطٚي اظ يعيساثٗٔٗبٚي« ٚ »ٝثؿتٗ ضا ٜذيٛاضٚثيبض ثي ٝضٚي تجطييع ضا
ثط ؾیساِكٟسا» ٖٛٙاٖ وطز٘س .ايٗ فتٛاٞب ثؿیبضي اظ ٔطزْ ا ٖٛثؿتٗ آة فطا
ضا و ٝزض تطزيس ثٛز٘س؛ ثٕٞٝيطا ٜثركيي اظ ؾيطثبظاٖ لكيِٖٛقيب ،ٜثي ٝؾيٛي
ثٞ ٝط حطثٝاي ثطاي ؾيطوٛة اييٗ آذيطيٗ ؾيٍٙط قب ٜو ٝزض ايٗ ٔس
ثبظٔب٘س ٜاظ ٔكط َٝٚزؾت يبظيس٘ ٚ ٜبوبْ ٔب٘س ٜثٛزٖ ،یٗاِسِٚي ٝنيسضاالٖٓٓ
پیكیٗ لزطٞب ٚزقٕٗ ؾطؾرتٔكط َٝٚضا ٔؿئ َٛثطایسٖ آقٛة تجطيع وطزٜ
زض ٕٞبٖ آغبظ ضا ٜث ٝقىؿت ا٘زبٔیيس ٚرٙيً ثيب پیفثیٙئي قس ٔصاوطا
رسيتثیكتطي ز٘جبَقس.
زض تجطيع ثب فطٔب٘سٞي ؾتبضذبٖ ٚثبلطذبٖ ٕٞچٙبٖ ثٔٝجبضظ ٜازأئ ٝييزاز .زض
ٔيوطز .اٖتجبض قب ٜثٞ ٝیچ ضؾیس ٜثٛز ٔ ٚزبٞساٖ ثب حٕبيت ثعضٌبٖٔكطٚ َٝٚ
ٔيوٛقیس٘س.
ٔيوطز٘س .ث ٝظٚزي ٕٝٞآشضثبيزبٖ ٚپیطأ ٖٛآٖ ،زض زؾت ٔزبٞساٖ افتبز .زض
زؾتٝاي اظ ؾطثبظاٖ لعاق ٕٞ ٚطاٞي قف تٛح ،ثطاي يبضي ٖیٗاِس ِٝٚفطؾتبز.
/ 54انقالب مشروطه از آغاز تا انجام
أ ٚيا٘سيكیس ٕٞبٌٖ٘ٛي ٝوي ٝثيب حٕبييت ِآتيف ِتيٛحذب٘يٝاـ ٔزّيؽ ٚ
ٍٙٞبٔيو ٝذجط ايٗقىؿت ثٔ ٝحٕسّٖيقب ٜضؾيیس ،ؾيرت پطيكيبٖ قيس ٚ
زؾتٛض زاز تب لك ٖٛثیكتطي ضا ث ٝيبضي ِیبذٛف ثفطؾتٙس .اظ ؾٛي زيٍيط ٘یيع
اظ ايٗ پؽ ٘یطٞٚبي زِٚتيي وي ٝتيٛاٖ ٔمبثّي ٝثيب ٔزبٞيساٖ ضا ٘ساقيتٙس،
زض ٖٚقسٖ ذيٛاضثيبض ٚآشٚل ٝث ٝقٟط ضا ثٍكبيس .قبٜو ٝپیيطٚظيٟ٘يبيي ثيط
زضذٛاؾت ٞب ضا ضز وطز .ؾطا٘زبْ زِٚت ضٚؼ وٕٛٞ ٝاض ٜثيٝز٘جيبَ ضاٜٞيبيي
ثطاي رساوطزٖ ثرفٞبي ثیكتطي اظ ذبنايطاٖ ثٛز ،ث ٝثٟب٘ ٝحٕبيت اظ اتجيبٔ
بهمن انصاری55 /
ثیٍب٘ ٚ ٝقٟط٘ٚساٖ ضٚؼ ِؾبوٗ زض تجطيع ،ثي زضً٘ ٘یطٞٚبي ذٛز ضا ث ٝؾٛي
آشضثبيزبٖ فطؾتبز.
ؾم ٌِٛقٟط حتٕي ثٛزٔ .زبٞساٖ زض وٙيبض اظ زؾيت زازٖ ٔكيط ،َٝٚثيب
٘عزيه قسٖ لك ٖٛضٚؼ ث ٝپكت رّفب ،وكٛض ضا ٘یع زض ذُط اقيغبَ ضٚؼ
ٔيزيس٘س٘ .بٌعيط ثب ٘يب أیيسي ٚفطٚتٙيي ثي ٝقيب ٜتٍّطافيي ظز ٚ ٜاظ ٕٞيٝ
قب ٜاٙسي زضا٘سيك ٝثٛز ٚپيؽ اظ ضاي ظ٘يي ثيب ٘عزيىيب٘ف ؾيطا٘زبْ
ٌ ٚكٛزٖضاٜٞب ضا زاز .أب ثؿیبض زيط قس ٜثٛز .زض ٕٞبٖ ٍٙٞبْ و ٝؾیٓ تٍّطاف
تٟطاٖ ايٗ پیبْ ٞب ضا ٔيضؾب٘یس ؾیٓ رّفب پیبْ زيٍطي آٚضز« 5ؾپبٞیبٖ ضٚؼ اظ
پُُ ٌصقتٙس».
ٖخٕب٘ي پٙب ٜثطز٘س ٔ ٚكط َٝٚزض تجطيع ث ٝؾطزي ٌطايیس .أب ٔيبٞ ٜيب ٔمبٔٚيت
ٖیٗ اِس ِٝٚزضآٔس ٚ ٜض ٚث ٝا٘حُبٌ ٟ٘يبز ٜثيٛزٔ ،زبٞيساٖضقيت زض ٌيیالٖ
اضٔٙؿتبٖغطثي ضا زاقتٔ ٚ ٝستي ٘یع اؾیط ٚزض تجٗیس ضٚؼٞب ثٛز؛ زض ٌیالٖ ثٝ
تكىیُ حعثي پطزاذت ٚثٕٞٝطا ٜثطذي اظ رٛا٘بٖ ايطا٘ي ٚاضٔٙي تٛا٘ؿت زض
زض ايٗ ظٔبٖ ث ٝزضذٛاؾت يپطْ ذبٖٔ" ،حٕسِٚي ذبٖتٙىيبثٙي" ّٔميت ثيٝ
"ؾپٟساض آٖٓ" ٚحبوٓ ِپیكیِٗتٙىبثٗ -و ٝثب اٚد ٌطفتٗ ٔكط َٝٚاظ زؾتٍبٜ
آٌبٞي ايٗ پیطٚظي زض ٕٝٞقٟطٞب پیچیس .ثط تٛزٖٛ ٚ ٜاْ آقىبض قس ويٝ
تٟٙب تجطيع ٘یؿت وئ ٝييتٛا٘يس زض ثطاثيط لكيٖٛقيب ٜثبيؿيتس ،ثيُ زض ٞيط
وطز ٚ ٜثب فطؾتبزٖ تٍّطافٞبي قٛضاٍ٘یعي ثٝ تٕبْ الكبض ِايطاٖظٔیٗ ضا احجب
٘یع آظازي ذٛاٞبٖ ثرتیبضي َي قٛضـ ٞبيي تٛا٘ؿتٙس وٙتطَ قٟط انيفٟبٖ ضا
زض زؾييت ثٍیط٘ييس .ثييب ضؾييیسٖ ايييٗ ذجييط ثيي ٝتٟييطاٖ ٌطٞٚييي اظ
ٔكطَٝٚذٛاٞبٖتٟطا٘ي ث ٝانفٟبٖ ٌؿیُ يبفتٙس تب اظ "ؾطزاضاؾٗس ثرتیيبضي"
ثرٛاٙٞس ضٞجطي ٔكط َٝٚضا زض زؾت ثٍیطز.
ٌصضا٘س ٚ ٜزض ٍٙٞبْ رٙجفٞبي ٔكط َٝٚثب ٞسف آظازؾبظي ايطاٖ ،اظ پيبضيؽ
ث ٝظازٌب ٜذٛز ثبظٌكت ٝثٛز.
ا ٚزض ٌبْ ٘رؿت الساْ ث ٝؾبظٔب٘سٞي ٘یطٞٚبيف وطز ٚ ٜوٕيي ثٗيس ثيب
لسضتي ضؾیس ٜثٛز٘س و ٝزض ٌصضاي ضؾيیسٖ ثي ٝتٟيطاٖ؛ زض ٖيطو ييه ضٚظ
لعٚيٗ ضا -و ٝزض زؾت ؾپبٞیبٖ ضٚؼ ثيٛز -تهيطف ويطز ٚ ٜوٙتيطَ آٖ ضا
زؾت ٌطفتٙس.
ثب آٌب ٜقسٖ ؾپٟساضآٖٓ اظ حطوت ٘یطٞٚبي رٛٙة ث ٝؾٛي تٟيطاٖ ٚثيب
يپطْذبٖ ،ا ٚاٙسي ٘یطٞٚبي ذٛز ضا زض وطد ٍ٘ ٝزاقت ٚ ٝر ًٙثب زضذٛؾب
ايٗ ظٔبٖ زِ ٚكٍط قٕبَ ٚرٛٙة ث ٝيىسيٍط ّٔحك قس ٚ ٜايٗ ٘یطٚي ٖٓيیٓ
ثطز.
ٚؾیّٞ ٝكتٞعاض لك ٚ ٖٛتٛحذب٘ ٝؾٍٙیٗ ٞ ٚعاضاٖ اضاشَ ٚاٚثبقي وي ٝاظ
ٌٛقٚٝوٙبض قٟط ٌطزآٚضز ٜثٛز ،پبيترت ضا ث ٝزغ ٔؿتحىٕي تجسيُ وطز ٜثٛز.
اضزٚي ثعضي ٔكط ٚ َٝٚلكٔ ٖٛحٕس ّٖي قب ٜزضپكت زضٚاظٞ ٜبيتٟيطاٖ
ث٘ٝجطز پطزاذتٙس .زض آغبظ لك ٖٛزِٚتي اظ تٕبْ زضٚاظٜٞيبي قيٟط ثيٝؾيرتي
ٔحبفٓت وطز ٚ ٜاربظ ٜزض ٖٚقسٖ اضزٚي ٔكط َٝٚضا ٕ٘ي زاز٘س .أب ؾيطا٘زبْ
/ 61انقالب مشروطه از آغاز تا انجام
زض 44تیط ،9422زضٚاظ ٜثٟزت آثبز ٌكٛز ٜقس ٔ ٚزبٞساٖ زض ٖٚقيٟط قيس.
ٖٕال پبيترت ؾم ٌٛوطز ٜثٛز .ثب ايٗ ٕٝٞزضٌیطيٞبي پطاوٙس ٜزضِ ٖٚقٟط ثيٝ
ؾ ٝضٚظ ز٘جبَ قس .زض ٞطٌٛقئ ٝكيطَٝٚذٛاٞيبٖ ثي ٝپیيطٚظيٞيبيي ٔس
زض 40تیييط پبيترييت ثييَ ٝييٛض وبٔييُ زض زؾييت اضزٚئكييط َٝٚافتييبز ٚ
ثٟبضؾتبٖ ا٘زبْ ٌطفت .ث ٝاتفبق آضاءٔ ،حٕيسّٖيقيب ٜاظ پبزقيبٞي ثطوٙيبض ٚ
ٔحٕسّٖي قب ٜث ٝضٚؾی ٝتجٗیس قس ٔ ٚمطضي ٔبٞب٘ي ٝاي ثيطاي ا ٚزض ٘ٓيط
ٌطفت ٝقس .أب اٙسي ثٗس و ٝوٛقف ٘بفطربٔي ثيطاي ثبظٌكيت ثي ٝاييطاٖ ٚ
ر ًٙثب ٔكط َٝٚضا اتربش وطزٕٞ ،یٗ ٔمطضي ضا ٘یع اظ زؾت زاز.
قسِٚ .ي زض تجطييع ٕٞچٙبٖ ضٚؼٞب ثط أٛض ٔؿٍّ ثٛز٘س ٔ ٚزبٞساٖتجطيع ٘یع
بهمن انصاری60 /
ٔكط َٝٚضا ث ٝحك ،ثب ٘بْ ؾتبضذبٖ ٔيقٙبذتٙس؛ ؾتبضذبٖ ٚثبلطذبٖ ثٕٞ ٝطاٜ
زض قٟطٞبي ٔیب٘ ،ٝظ٘زبٖ ،لعٚيٗ ٚوطد اؾيتمجبَ ثبقيىٞٛي اظ اييٗ زٚ
قبزٔب٘ي ٔيپطزاذتٙس.
ثب زض ٖٚقسٖ ايٗز ٚث ٝتٟطاٖ٘ ،یٕي اظ قٟط ثيطاي اؾيتمجبَ اظ آٖٞيب زض
ُٔٙمٟٔ ٝطآثبز ٌطزآٔس٘س .ذیبثبٖٞب آضاؾت ّّٟٝٞ ٚ ٝقبزي اظ ٚضٚز ؾتبضذبٖ زض
تٕبْ قٟط َٙیٗا٘ساظ قس .آٖ قت ؾطاؾط تٟطاٖ زض ركيٗ ٚؾيطٚض ٚقيبزي
ثٛز.
ثسيٌٗ ٝ٘ٛرٙجف ٔكط َٝٚو ٝاظ ظٔبٖ ٘بنطاِسيٗ قب ٜثط ظثبٖٞب افتبز ٜثٛز
ؾطا٘زبْ ثب تسثیط ٞبي آيت اهللَجبَجبيي ٚآييت اهللثٟجٟيب٘ي ،ثيب ضقيبز ٞيبي
تٙىبثٙي ث ٝپیطٚظي ٟ٘بيي ضؾیس ٚآغبظٌط فهّي تبظ ٜزض تيبضيد اييطاٖظٔيیٗ
ٌكت.
پايان
وتبثٙبٔٝ
وؿطٚي ،احٕس ،تبضيد ٔكط َٝٚايطاٖٛ٘ ،ثت ؾیعز( ٓٞتٟطاٖ 5أیطوجیط) 5111 ،
آثطاٞبٔیبٖ ،يطٚا٘س ،ايطاٖ ثیٗ ز ٚا٘مالة ،تطرٌّٕٕ ٝحٕسي (تٟطاٖ٘ 5كط ٘يي،
)5141
آزٔیت ،فطيس ،ٖٚايسئِٛٛػي ا٘مالة ٔكطٛ٘ ،َٝٚثت ز( ْٚؾٛئس 5وب٘ ٖٛوتبة
ايطاٖ)ْ5431 ،
ي
ن يس بهم
ى نده :ن انصاري