AEES - EMTP - 2020 - 2021 - v2

ANALIZA ELEKTROENERGETSKIH SISTEMA
Tip: Obavezni
ETF EEO AEES 4770
Varijanta 20-21
1
Predavanja I, II, III, IV
Autor prezentacije
• doc. dr. sc . Vedad Bečirović, dipl.el.ing.
• e-mail: vbecirovic@etf.unsa.ba;
• e-mail: vedad_b@hotmail.com.
Izdavač: Univerzitet u Sarajevu, Elektrotehnički fakultet;
Objavljeno 2020.
Kratak opis predavanja

Uvod u Electromagnetic Transient Program - Restructured Version (EMTP-RV).
Korištenje programskog paketa EMTP-RV u oblasti modeliranje: (1) VNV
dalekovoda, (2) visokonaponskih kabela, (3) energetskih transformatora, (4)
analize kvazistacionarnih stanja (tokova snaga), (5) analiza kratkih spojeva, (6)
analiza u vremenskoj domeni, (7) analiza u frekvencijskoj domeni, (8) modeliranje i
analiza nelinearnih potrošača. Prethodno navedeno se provodi kroz praktične
primjere.
Popis aktivnosti (1/1)
Predavanja I
 Historijski razvoj EMTP-RV;
 Usporedba simulacijskih modela i realnih mjerenja;
 Proračuni električnih parametara vodova;
 Analiza kratkih spojeva;
Predavanja II
 Proračuni električnih parametara kabela;
 Kreiranje podsistema u EMTP-RV okruženju – Thevenin ekvivalent;
 Modeliranje energetskih transformatora.
Predavanja III
 Tokovi snaga u EMTP-RV okruženju;
 Analiza podužnih nesimetrija;
 Propagacija naponskih poremećaja kroz mrežu.
Predavanja IV
 Frekventni odziv mreže;
3
 Modeliranje nelinearnih potrošača.
ANALIZA ELEKTROENERGETSKIH SISTEMA - ETF EEO AEES 4770
Akademska 2020/2021.
Electromagnetic Transient Program - Restructured Version (EMTP-RV)
Autor: doc.dr.sc. Vedad Bečirović
Predavanja I
 Historijski razvoj EMTP i EMTP-RV;
 Uvodni primjer i usporedba sa mjerenjima;
 Proračuni električnih parametar vodova;
 Analiza kratkih spojeva i podužnih

4
nesimetrija;
Historijski razvoj EMTP-RV (1/7)
EMTP je računalni program opće namjene za simulaciju tranzijentnih
pojava u EES-u. Digitalna simulacija je veoma učinkovit način za analiziranje
studija KEE.
 Program ima vrlo široku paletu mogućnosti modeliranja koja obuhvata

elektromagnetske i elektromehaničke oscilacije u vremenskom trajanju od
nekoliko mikrosekundi do reda desetina sekundi.
 Problem se javlja kada se sa vrlo malim vremenskim korakom analiziraju

spore promjene u EES koje zahtijevaju nekoliko desetina ili stotina sekundi
simulacije. Tada postaje problem sa radnom memorijom računala i
prikazom podataka. Kao jedna od mana EMTP može se navesti fiksan
korak simulacije u vremenskom području, što drugi softveri (npr.
Matlab/SimPowerSystems) nude kao opciju a rade sa promjenjivim
korakom. Promjenjiv korak simulacije može biti problem za post
procesiranje rezultata simulacije. 5
 Grupa programera pod vodstvom profesora Hermann W. Dommel-a je 1960-tih
pod pokroviteljstvom Bonneville Power Administration BPA, Kanada razvila EMTP,
za koji se smatralo da je adekvatna zamjena za dotadašnje mrežne simulatore
tranzijentnih pojava.
 Prva verzija programa bila je razvijena u Fortran-u. Program je imao oko 5000
linija koda i prvenstveno bio korišten za studije sklapanja prijenosnih linija. Kako je
postojala potreba za korištenje EMTP i za druge analize tranzijenata u EES, BPA
počinje sa poboljšavanjem EMTP-a.
 EMTP je izvorno razvijen za proračun tranzijenata u višefaznim mrežama sa

koncentriranim i raspodijeljenim parametrima. Javlja se potreba implementacije
EMTP u analizama stabilnosti, dinamičkim stanjima EES-a te postaje jedan od
glavnih alata za analize EES-a.
 EMTP postaje industrijski standard i mnoga istraživanja su doprinijela razvoju

njegovih mogućnosti.
6
 MeĎu glavnim doprinosima su:
 TACS (Transient Analysis of Control Systems), koji je razvio L. Dube 1976.
godine;
 model višefaznog netransponiranog dalekovoda sa konstantnim parametrima,
koje je razvio C. P. Lee;
 model frekvencijsko ovisnih dalekovoda koji je razvio J. R. Marti;
 modeli trofaznih transformatora koji je razvio H. W. Dommel;
 model sinhrone mašine koji je razvio V. Brandwajn;
 model kabela, koje je razvio L. Marti i
 model transformacije za sinkrone mašine, koji je razvio H. W. Dommel.
 Konačan rezultat projekta restrukturiranja EMTP-a, koji je poduzeo DCG 1998.
godine za modernizaciju softvera EMTP96, je EMTP-RV (Electromagnetic Transient
Program-Restructured Version).
 Danas EMTP-RV koristi većina elektroprivrednih kompanija, operatora sistema,
istraživačkih razvojnih centara i drugih koji istražuju oblast analiza EES-a.
7
 Posljedica parcijalnog razvoja EMTP-a je kompleksnost modela, obimna

dokumentacija, zahtjevno održavanje i raširena tehnička podrška. Da bi se
riješili nastali problemi, 1982. godine formirana je grupa za koordinaciju
razvoja EMTP-a DCG (Development Coordination Group). 1984. godine EPRI
(Electric Power Research Institute) postiže sporazum sa DCG-om da
preuzmu brigu oko dokumentacije, provedu testove ispravnosti i olakšaju
korištenje EMTP-a.
 Razvoj novih tehničkih rješenja ostaje primarni zadatak DCG-a. Prva

verzija DCG/EPRI version 1.0 EMTP-a je objavljena 1987., a druga verzija
1989. godine. S ciljem da se EMTP učini široko dostupnim programom,
razvijen je ATP (Alternative Transient Program) na čelu sa W.S. Meyer
(BPA).
8
 Danas su sjevernoamerički članovi DCG-a:
 AEP (American Electric Power) service corporation,
 CEATI (Centre for Energy Advancement Through Technological
Innovation),
 Hydro One Networks i Hydro-Quebec.
 Članovi DCG-a izvan Sjeverne Amerike su:

 CRIEPI (Central Research Institute od Electric Power Industry) iz
Japana i
 EDF (Electricite de France).
 Ovaj historijski razvoj EMTP-a odnosno današnjeg EMTP-RV pokazuje

koliko je ovaj program prošao provjera i njegovu zastupljenost u industriji i
naučno istraživačkoj djelatnosti.
9
 Metoda koju koristi EMTP je zasnovana na modelu diferencijalnih jednadžbi,
linearnog odnos izmeĎu struje i napona koji su invarijantni sa točke gledišta
promatranog putujućeg vala.
 MeĎutim, vremenski intervali i diskretni koraci koji su neophodni za digitalno

rješavanje generiraju greške koje mogu dovesti do numeričke nestabilnosti.
 Uporaba trapeznog pravila za diskretizaciju standardnih diferencijalnih jednadžbi

je znatno poboljšala situaciju u tom pogledu.
 Za odražavanje njegovih glavnih karakteristika, Dommel-ov metoda se često

spominje pod drugim nazivima. Najčešći naziv je zamjena numeričkom integracijom.
Nije lako zamisliti efekte tranzijentnih pojava u EES-u samo iz jednadžbi već
vizualizacija i prikaz rezultata predstavlja značajnu prednost u analizama EES-a.
10
 EMTP-RV pored modeliranja problema u vremenskom području ima mogućnosti
analize problema u frekvencijskom području. Analize problema u frekvencijskom
području svode se na predstavljanje elemenata EES preko RLC komponenti, a
potom se vrši skeniranje po frekvencijama. Ovaj pristup zanemaruje nelinearne
elemente EES-a koji su modelirani kontroliranim strujnim i naponskim izvorima.
Većina problema u analizi EES-a kada se koristi EMTP-RV je razmatrana u
vremenskom području.
11
Elektromagnetni tranzijenti u elektroenergetskom sistemu (1/1)
Time Scales of Power System Phenomena
Electromagnetic transient modeling and simulation Operator actions
upravljačke varijable
Load Frequency Control

Prime mover control
Protection
Generator control
HVDC, FACTS, etc.
Frequency Daily load variation
variations
Tie-line regulation
zavisni događaji
Long term dynamics

Transient stability Long-duration variations
Short-duration variations
Sub-synchronous resonance
Oscillatory transients
Switching Voltage fluctuations
Impulsive transients
Imbalance, harmonics, inter-harmonics, notching, noise
Lightning
10-7 10-5 10-3 10-1 101 103 105
1 cycle 1 sec 1 min 1 hr 1 day
Timescale (seconds)
EMTP – RV okruženje (1/1)
Verzija 2.2.1
13
Uvodni primjer i usporedba sa mjerenjima (1/19)
L
Baterija E = 9V
R = 0.25 Ω
taster
Rc = 1.2 kΩ
R
C = 560 µF
C
L = 668.8µH
V
RC
14
Postupak, odnosno koraci u realizaciji modela:
1. Odabrati elemente sheme i dodijeliti vrijednosti istima;
2. Spojiti shemu i provjeriti veze;
3. Odabrati mjerne tačke (aktivirati mjerenja u okviru elemenata ili postavi

posebne mjerne elemente V ili I);
4. Podesiti parametre simulacije “Simulation Options”;
5. Pokrenuti simulaciju “Start EMTP”;
6. Prikaz rezultata simulacije

1. MPLOT – direktno u EMTP-RV okruženju;
2. ScopeView – posebna aplikacija za analizu dobivenih signala.
Mjerenja Shema u EMTP-RV okruženju

Postavke simulacije
Start
simulacije
Prikaz rezultata simulacije

16
Mjerenja sa DSO 5200A USB osciloskopom
 Mjeren je napon na kondenzatoru za slučaj kratkotrajnog uključenja tastera;

 Cilj je usporediti rezultate simulacije i mjerenja.
taster “off”
taster “on”
Problem
predstavljaju:
1. Model
baterije;
2. Model Problem predstavlja
zavojnice idealizirani model
sa feritnim kondenzatora.
jezgrom;
3. Model
tastera.
 Potrebno je
uspostaviti model
baterije;
Potrebno je
uspostaviti model model
zavojnice sa feritnim
jergrom;
 Potrebno je
razmotriti karakteristike
tastera.
Modeliranje baterije
Za potrebe simulacije koristit ce se model prikazan na slici koji je najsličniji
Theveninovom modelu. Svi parametri su ovisni o stanju baterije koje ce se u nastavku
rada označavati kao SOC (State of Charge, eng. "stanje napunjenosti").
Za korištenu bateriju prema L1 parametri su:
L1 - M. Chen, G. A. Rincón-Mora An Accurate Electrical

22 Battery Model Capable of Predicting Runtime
and I–V Performance. Georgia Tech Analog and Power IC Design Lab
Modeliranje baterije
 Prije svega potrebno je napomenuti da neke vrijednosti nije

moguće izračunati, pa ce se koristiti neke mjerene veličine kako
bi se izračunale određene vrijednosti.
Parametri SOC = 0.8 SOC = 0.98

(procjenjen) (izmjeren)
VOK (V) 9.0758 9.3333
Rser (Ω) 0.1713 0.1713
RtranS (Ω) 0.1074 0.1074
CtranS (mF) 1.618 1.618
RtranL (Ω) 0.1146 0.1146
CtranL (mF) 0.1029 0.1029
23
Modeliranje zavojnice
Dužina žice zavojnice se može procijeniti na osnovu relacije
odnosno
gdje je r radius zavojnice, N je broj zavoja a Ψ je ugao nagiba između zavoja. Kako
zavojnica nema kružni poprečni presjek već skoro savršen četverougao bolje je
koristiti obim uz procijenjenu korekciju 0.98 radi zaobljenosti rubova.
24
Modeliranje zavojnice
Proračunati su parametri zavojnice
Izmjerene vrijednosti
Mjerenje ostalih parametar analiziranog el. kruga
Mjerenja induktiviteta korištene zavojnice
Mjerenja kapacitivnosti korištenog kondenzatora

 Ponovljena su mjerenja za slučaj uzastopnog pritiskanja tastera;
 Cilj je usporediti rezultate simulacije i mjerenja za dva slučaja:
 RLC parametri u kolu su izmjereni i kao takvi simulirani.
 RLC parametri su proračunati i kao takvi simulirani.
27
Prikaz svih modela (idealni, izračunati, izmjereni) u EMTP-RV okruženju
SOC = 0.8
SOC = 0.98
28
Rezultat simulacije idealnog kruga
29
Rezultat simulacije električnog kola sa izračunatim parametrima.
30
Rezultat simulacije električnog kola sa izmjerenim parametrima.
31
 Može se primjetiti da se svi rezultati mjerenja razlikuju od
inicijalnih rezultata simulacije, odnosno kada je razmatrano
električno kolo pojednostavljeno modelirano.
 Ovaj jednostavan primjer pokazuje koliko može biti kompleksna
simulacija ako se žele simulirati pojave precizno.
 Za simulaciju problema potrebno je formirati odgovarajuću
zamjensku shemu i odrediti tačne parametre zamjenske sheme.
Podjednako je važna zamjenska shema i vrijednosti parametara.
 Za ocjenu uspješnosti simulacije u usporedbi sa mjerenjima
potrebno je uvesti metriku. Najčešće se koriti za usporedbu
dobivenih rezultata suma kvadratnih odstupanja sa standardnom
devijacijom odstupanja i prosječnim odstupanjem. Za ovu analizu
bitno je imati usklađene vremenske ose.
32
Proračuni parametara vodova (1/14)
Orijentacione dimenzije visokonaponskih dalekovoda
33
Al – Fe vodiĉi
IEC Standard 1089
Fe D.C.
Kod Površine Broj žica Prečnik žica Prečnici
(%) Otpor
- - Al Fe Ukupno - - Al Fe Jezgro Vodič -
- % mm2 mm2 mm2 Al Fe mm mm mm mm /km
25 17 25 4,17 29.2 6 1 2.30 2.30 2.30 6.91 1.1478
63 17 63 10, 5 73.5 6 1 3.66 3.66 3.66 11.0 0.4555
125 6 125 6, 94 132 18 1 2.97 2.97 2.97 14.9 0.2304
160 6 160 8, 89 169 18 1 3.36 3.36 3.36 16.8 0.1800
200 16 200 32, 6 233 26 7 3.13 2.43 7.30 19.8 0.1444
315 7 315 21,8 337 45 7 2.99 1.99 5.97 23.9 0.0917
400 13 400 51,9 452 54 7 3.07 3.07 9.21 27.6 0.0723
500 13 500 64.8 565 54 7 3.43 3.43 10.3 30.9 0.0578
560 13 560 70.9 631 54 19 3.63 2.18 10.9 32.7 0.0516
630 13 630 79.8 710 54 19 3.85 2.31 11.6 34.7 0.0459
34
800 13 800 101 901 54 19 4.34 2.61 13.0 39.1 0.0362
ZAŠTO?
VEĆA PROPUSNA MOĆ
REDUCIRANA VALNA IMPEDANSA
KONTROLA POLJA
BOLJE HLADJENJE
SIL : Surge Impedance Loading
(Opterećenje valnom impedansom)
2 vodiča u snopu
U l2
SIL 
Zc
L
Zc  35
C SIL 1,3 x SIL 1,45 x SIL 1,55 x SIL 1,55 x SIL
VISOKONAPONSKI VODOVI
OPTIĈKO GROMOBRANSKO UŽE (OPGW)
36
Izdvojeni efekti i fenomeni na visokonaponskim dalekovodima:
 Uticaj specifičnog otpora tla na visokonaponske dalekovode (uzemljenje,
parametri vodova);
 Cirkulacione struje;
 Kratki spojevi (KS, JKS preko 80% u EES-u, TKS, DKS, DKSZ);
 Preskoci na izolatorima radi udara gromova koji za posljedicu imaju KS;
 Korona.
37
38
Model dalekovoda sa PI shemom:

• kvadratna matrica reda broja vodiča;
• matrica serijskih impedancija (Ω/km);
• matrica otočnih kapaciteta (nF/km);
• specijalan slučaj je prevođenje u sistem simetričnih komponenti;
• perfektno transponovan vod.
Shema prijenosnog voda u sustavu faznih vrijednosti

39
jednofazni PI element.
trofazni PI element.
jednofazni PI element “malih”

dimenzija.
višefazni PI element.
U sistemu faznih vrijednosti U sistemu sim. komponenti
40
Proračun geometrijskih parametara u
električne parametre.
Constant Parameter (CP) line model (1-phase version)
Constant Parameter (CP) line model (3-phase

version)
Constant Parameter (CP) line model (double-circuit
line version)
Constant Parameter (CP) line model (multiphase)
Frequency dependent (FD) line
Frequency dependent (wideband) line/cable
41
 PRIMJER 1
Potrebno je od geometrijskih parametar proračunati električne parametre, te
iste uključiti u dalju analizu.
• Geometrijski parametri:
Xv= 9.45 m;
Xg = 8.1 m;
Yv = 19.89 m;
Yg = 25.75 m;
rv = 2.7 cm;
rg = 1.324 cm;
• Električni parametri:
Rdcv=0.011 Ω/km;
Rdcg=0.5 Ω/km.
• Vodiči u snopu
N = 2;
42
d = 38 cm;
ugao = 0.
Geometrijski podaci
Podaci o vodičima
 Geometrijski podaci.
 Podaci o vodičima;
 Eliminacija gromobranskih užadi se vrši na
način da se vodič označi sa “0”.
 Provjes i tačka ovješenja vodiča.
43
 Balanced line – Perfektno transponirana linija.
 Real Ti - Transformacijska matrica.
 Odabira frekvencije za koju će biti formirana zamjenska sheme (Type of matrix and
model frequency) :
 prirodna frekvencija dalekovoda;
 zada frekvencija.
44
 PRIMJER 2 (lab. vježba)
Za visokonaponski dalekovod 127kV, konfiguracije prikazane na slici, potrebno je
proračunati parametre vodova. Proračun izvršiti u sistemu faznih vrijednosti, te
eliminirati utjecaj gromobranskog užeta. Koristiti se EMTP-RV okruženjem za proračun
parametara.
45
 PRIMJER 3 (lab. vježba)
Za visokonaponski dalekovod 127kV, konfiguracije prikazane na slici, potrebno je
proračunati parametre vodova. Proračun izvršiti u sistemu faznih vrijednosti, te
eliminirati utjecaj gromobranskog užeta. Koristiti se EMTP-RV okruženjem za proračun
parametara.
46
Analiza kratkih spojeva (1/11)
Na slici je data shema analiziranog probelma. Modela dalekovoda je CP model i isti ima
parametre kao u primjeru 1 (400kV dalekovod, dužine 100km). Potrebno je modelirati
problem za slučaj jednopolnog kratkog spoja (JKS) i to za dvije varijante:
a) Realizirati model mreže u EMTP-RV okruženju bez prisustva gromobranskih užadi
(izvršiti eliminaciju tokom modeliranja dalekovoda).
b) Realizirati model mreže u EMTP-RV okruženju i zadržati gromobranska užadi te
mjeriti struje kroz gromobranska užadi tokom simulacije.
400kV, simetričan 30km 70km 400kV, simetričan

50Hz 50Hz
Lo = 100mH Lo = 200mH
Ld = 50mH Ld = 100mH
JKS
47
Varijanta a)
48
ScopeView
49
50
51
52
53
Varijanta b)
Struje kroz gromobranska užadi
54 Model KS
Struja tokom JKS

Cirkulaciona struja
Struja tokom JKS
Cirkulaciona struja
55
Cirkulaciona struja
Na struje kroz gromobranska užadi utiče:

• Geometrija glave stupa;
• Mjesto KS;
• Vrsta KS;
• snage kratkih spojeva ekvivalentiranih
mreža.
56
Struja tokom JKS
57
Predavanja II
 Proračuni električnih parametara kabela;
 Kreiranje podsistema u EMTP-RV okruženju – Theveninov ekvivalent;
 Modeliranje energetskih transformatora.
58
Proračuni parametara kabela (1/31)
MODELIRANJE KABELA U EMTP-RV:
 Za precizan model potrebno je poznavati tačnu geometrija kabela, koja se preuzima
iz kataloga kabela ili se na samom uzorku izmjeri. Osnovni alat za mjerenje je “šubler”.
 Način postavljanja kabela i ambijentalni uslovi predstavljaju bitan faktor kod
modeliranja kabela u AEES.
 Zamjenska shema kabela se biran na osnovu analiza koje se provode. Osnovni
zahtjev je frekventni opseg kojem pripadaju ciljane analize.
59
60
EMC i EMI kod kabela
61
 Preplitanje plašteva (engl. Cross-bonding) se primjenjuje kad kabela značajane dužine.
 Ovim pristupom se smanjuju gubici u prijenosu električne energije i naponska
naprezanja.
 Kod ovog pristupa važno je da su plaštevi kabela uzemljeni na početku i na kraju.
62
Proračun geometrijskih parametar u

električne parametre kabela.
Constant Parameter (CP) line model (1-phase version)
Constant Parameter (CP) line model (3-phase

version)
Constant Parameter (CP) line model (multiphase)
Frequency dependent (FD) cable
Frequency dependent (wideband) line/cable
63
MODELIRANJE KABELA U EMTP-RV:
 Postoje dva pristupa:
 Single-Core – svaki kabel posebno;
 Pipe-Type cables – kabeli oklopljeni.
 Nedostatak je što su geometrije isključivo kružnog presjeka.
Single-Core (SC) coaxial cables Pipe-Type cables
64
Single-Core
 Number of cables – ukupan broj kabela;
 Cross-bond the Sheaths – označiti da li su plaštevi kabela prepleteni.
65
Cable data
 Cable number – redni broj kabela. Numeracija od 1,..., broja kabela.
 Number of conductors – broj vodiča u kabelu.
 Vertical Distance (m) – dubina na kojoj su smješteni vodiči (VER – 1, 2, 3).
 Horizontal Distance (m) – razmak između vodiča (HRZ – 1, 2, 3).
 Outer Insulation Radius (m) – ukupni vanjski radijus kabela (sa izolacijom).
66
Conductor data /Insulator data (isto za Single-Core i Pipe-Type cables)
Inside Radius Rin [m] – unutrašnji radius vodiča;

Outside Radius Rout [m] – vanjski radius vodiča;
Resistivity Rho [Ohm-m] – specifični otpor vodiča;
Relative Permeability MUE – relativna permeabilnost vodiča;
Insulator Relative Permeability MUE-IN – relativna permeabilnost izolacije.
Insulator Relative Permittivity EPS-IN – dielektrična konstanta izolacije;
Insulator Loss Factor LFCT-IN – faktor gubitaka u izolacija, odnosno tg(δ).
KPH – numeracije faza 1,..., broja faza. Ako se želi zadržati prisustvo plašta isti treba
numerisati brojevima > 1, a inače numeracija “0” ce izvršiti eliminaciju zaštitnog užeta.
67
Pipe-Type cables
 Number of cables – ukupan broj kabela;
 Cross-bond the Sheaths – označiti da li su plaštevi kabela prepleteni.
68
Cable data
 Cable number – redni broj kabela. Numeracija od 1,..., broja kabela.
 Number of conductors – broj vodiča u kabelu.
 Distance from center of pipe (m) – udaljenost od centra glavnog oklopa (cijevi);
 Position Angle (deg) – ugao pod kojim se nalazi kabel.
 Outer Insulation Radius (m) – ukupni vanjski radijus kabela (sa izolacijom).
69
Geometrical pipe data
 Inside radius of pipe (Rin) – unutrašnji radijus oklopa (cijevi);
 Outside radius of the pipe (Rout) – vanjski radijus cijevi;
 Outside radius of tubular insulator (Rext) – ukupni radijus oklopa;
 Vertical distance (depth) of the pipe's center from the surface of the earth (Vdpth) –
dubina ukopavanja cijevi;
 Phase-number of the pipe (zero if it is grounded) – numeracija faze, ako je “0” ona
se smatra uzemljenim.
70
Modeli
 CP model
 FD modeli
71
Cable length
Provodnost kabela je bitan faktor jer je
otočni kapacitet po km značajno izražen u
odnosu na dalekovode.
72
 PRIMJER 1
Na slici je dat trožilni kabel EXCEL 3x10/10 mm2, 12/24 kV. Potrebno je od
geometrijskih parametara proračunati električne parametre, te iste uključiti u
dalju analizu.
KONSTRUKCIJA KABELA
73
74
75
76
77
 PRIMJER 2
Na slici je prikazana konfiguracija kabela ukopanih u zemlju specifičnog otpora 100Ωm i
dužine 10km. Potrebno je proračunati parametre kabela, te iste predstaviti CP
modelom.
78
79
80
81
Primjer 3
Kroz tunel dužine 58.78m prolazi šest golih vodiča. Potrebno je izvršiti
modeliranje ovog sistema.
82
83
84
85
86
 Cilj je provesti analizu za slučaj induciranih napona u sistemu van pogona za
slučajeve:
 kvazistacionarno stanje u EES-u;
 poremećajno stanje u EESU, JKS u mreži.
87
 U 20ms nastaje JKS u mreži preko otpora 10Ω;
88
 U 60ms nastaje JKS u mreži preko otpora 10Ω i simulacija traje 200ms;
89
Kreiranje podsistema u EMTP-RV okruženju (1/10)
 Postupak kreiranja podsistema u EMTP-RV okruženju pokazati na primjeru
formiranja Thevenin-ovog ekvivalenta.
 Dio EES-a može biti zmjenjen Thevenin-ovim ekvivalentom ako su poznate snage
tropolnog kratkog spoja (STKS), snaga jednopolnog kratkog spoja (SJKS), odnos
reaktanse i otpornosti (X/R), napona mreže (Um).
Um – efektivna vrijednost linijskoga napona (V);
STKS, SJKS – snaga tropolnog i jednopolnog kratkog spoja sukcesivno (VA);
Rd, Xd, R0, X0 – parametri direktne i nulte zamjenske sheme (Ω).
Zd
direktna shema direktna shema nulta shema
Ud
Z0
nulta shema
90
 Selektovati krug koji se želi zapakovati.

 Odabrati “Options>Subcircuit>Create Subcircuit Block”ili CTRL+SHIFT+Q.
91
 Upisati ime “Thevenin_ekvivalent”, => Next;

 Energetski priključak je ime sabirnice S_th, => Finish.
92
 Otvoriti podsistema;
 Aktivirati “Read Only”;
 Unijeti varijable Um, Rd, Xd, R0, X0.
93
 Desni “Click” i odabrati “Subcircuit Info ...”;
 Odabrati karticu “Mask”;
 Uključiti “Mask this subnetwork”.
94
Prostor u kojem se određenim

varijablma dodjeljuju vrijednosti.
Prostor u kojem se pišu određene

matematičke transformacije.
Prostor u kojem se navode

varijable koje se prosljeđuju shemi.
95
//Napona 110kV RMS L-L
Um=110e3 //V RMS LL
//Snaga tropolnog KS
STKS=240e6 //VA
//Snaga jednopolnog KS
SJKS=110e6 //VA
alpha=30 //odnos X/R
//Direktna shema
Zd=pow(Um,2)/STKS //Ohm
Rd=Zd/sqrt(1+pow(alpha,2)) //Ohm
Xd=alpha*Rd //Ohm
//Nulta shema
Z0=3*pow(Um,2)/SJKS-2*pow(Um,2)/STKS //Ohm
R0=Z0/sqrt(1+pow(alpha,2)) //Ohm
X0=alpha*R0 //Ohm
//Proracun napona
Un=Um / sqrt(3) * sqrt(2) // V
//Printanje podataka
writeln('Short circuit impedances :')
writeln('Rd=' + Rd)
writeln('R0=' + R0)
writeln('Xd=' + Xd)
writeln('X0=' + X0)
96
Rd, Xd, R0, X0, Un
 Moguće kopiranje;
 Matematički model zaključan;
97
Primjer primjene TE
98
Ime podsistema
99
Modeliranje energetskih transformatora (1/16)
Pregled pojedinih dostupnih trofaznih modela transformatora
100
Zamjenska shema
 Data je shema za jednofazni transformator, odnosno pretpostavlja se da je
transformator simetričan pa je po svim fazama ista zamjenska shema.
 Pretpostavlja se da je trofazni transformator građen od tri jednofazna.
 Parmetri zamjenske sheme
 R1, L1 – primar
 R2, L2 – sekundar
 Rmag – gubici u Fe
 Lmag – histereza u željezu
 Određuje se na osnovu pokusa PH i KS.
101
Zamjenska shema – serijska impedancija
 PRIMJER 1
Za transformator 110kV/10kV sprege Dyn5 i snage 31.5MVA parametri pokusa
kratkog spoja su uk=12% Pk=120kW. Potrebno je provesti modeliranje ovog
transformatora u EMTP-RV okruženju.
Parametri
od interesa
pokus
Uk (%), Pk (kW) KS
102
Dw = 0.992
?
Određeno prema (5)
103
Neka je pokus KS izvršen na primaru. Zapišimo jednačinu gubitaka tokom pokusa
kratkog spoja
(1)
pri čemu je:
Pg – ukupni gubici;
Pgp – gubici na primaru;
Psg – gubici na sekundaru.
Ako jednačinu (1) zapišemo preko aktivnih otpornosti
(2)
pri čemu su:
Ru – ukupna otpornost dobivena na osnovu pokusa KS, odnosno Pk (gubici KS). Pokus KS
proveden na primarnoj strani;
Rp – otpor primarnog namota;
Rs – otpor sekundrnog namota;
Ip – primarna struja
104
Is – sekundarna struja.

Ista konstatacija vrijedi za reaktivne gubitke, pa se može zapisati sljedeća relacija:
(3)
Neka je:
(6) Zp predstavlja impedansu na primarnoj strani, a
Zs predstavlja impedansu na sekundarnoj strani
(7) u Ω.
Ako izraze (6) i (7) izjednačimo po parametru Zu, tada je koeficijent k jednak:
(4)
105

Energetski transformatori su građeni tako da su primarni i sekundarni gubici jednaki. Za
transformator sa ujednačenim gubicima na primaru i sekundaru vrijedi ZP = a2ZS. Na
osnovu izraza (4) i jednakih gubitaka na primaru i sekundaru, te da je n=1/a može se
izvesti izraz:
(5)
Napomene:
 parametar k = “Winding impedance on winding 1”.
 Izraz (5) vrijedi za transformatore sa balnsiranim gubicima.
 Winding 1 voltage - unosi se liniski napona i ovo je uvjek viši naponski novo na
transformatoru.
 Zakretanje ±30 je posljedica sperege Yd odnosno Dy.
106
 Primjer 2
Potrebno je modelirati
mrežu na slici te
provesti analize KS:
• TKS;
• JKS;
• DKS;
• DKSZ.
Theveninov
ekvivalent
20 km
20 km
10 km 10 km
TKS i JKS
107
 Podaci o transformatoru:
 Snaga: 30 MVA (engl. Rated power)
 Frekvencija: 50 Hz (engl. Rated frequency )
Napon VN: 63 kV RMS LL (uvijek viši napona je namot 1)
Napon NN: 20 kV RMS LL
R : 0.00375 pu
Winding X : 0.15 pu
 Winding impedance on winding 1 : 0.908446
 Zanemaruje se kriva magnetizacije
 Neutralna tačka uzemljena preko 40 Ω
 Podaci o vodovima:
Vodovi 63kV i 20 kV su istih karakteristika:
Nulta shema: R0 = 0.32 /km, X0 = 0.97 /km, C0 = 7 nF/km
Direktna shema: Rd = 0.06 /km, Xd = 0.375 /km, Cd = 13 nF/km
 Podaci o Theveninovom ekvivalentu
 Um = 63 kV
 Stks = 140MVA
 Sjks = 90MVA
 X/R=20
 Podaci o potrošaču
 Konstantne impedanse
 Un = 20kV 108
 P = 2.5MW; Q=1.5MVAr
 Primjer 3
Potrebno je modelirati dio distributivne mreže do naponskog nivoa 0.4kV.
Napraviti analizu netipičnih kvarova u razmatranoj mreži.
31.5MAV, 12%, 120kW

P2 P3
Stks =220MVA,
Sjks = 120MVA,
Mreža 121 kV,
110/10kV
P1
X/R=18
P4
109
 Dešava se prvo podužna nesimetrija PJFV;

 Zatim se dešava kratki spoj JKS, kontakt
vodiča koji ide prema distributivnom
transformatoru.
 Potrebno je provesti analizu struje kroz
mrežni transforamtor i analizu naponskih
prilika u NN (0.4kV) mreži.
110
Fazni vodič
111
PJFV i JKS
112
T1 110/10 kV T2 10/0.4 kV
PJF
Potrošač
JKS
113
Tek kada nastane KS pojavi se struja
Naponske prilike na T2 su zadovoljavajuće
kroz zvijzdište TS 110/10 kV
Problemi sa naponskim
prilikama na NN T3 Nesimetrična struja
PJF PJF
JKS JKS
114
Valni oblik linijskih napona na transformatoru T3
115
Predavanja III
 Tokovi snaga u EMTP-RV okruženju;
 Propagacija naponskih poremećaja kroz mrežu.
116
Tokovi snaga u EMTP-RV okruženju (1/9)
Na slici je data shema razmatranog primjera u EMTP-RV. Potrebno je provesti proračun
tokova snaga. Generator G1 predstavlja referentnu sabirnicu. Proizvodnja generatora G2
je 165 (MW) sa faktorom snage PF=1.
Na postojeći model mreže nadograditi proračune tokova snaga
CP70
+VM
LINE DATA
Us2
?v
model in: cp70_rv.csv
S1 S2
S0 TLM1
YgD_1 Potrosac1
G2
2 1 + LF
+ CP
Us1 100.00
105MW
+VM
220kVRMSLL /_0 30MVAR
230/15 ?v
TLM2
CP
CP
TLM4
60.00 • Sve sabirnice označene 3+;
+
20.00 TLM6
• Kod transformatora da je
+
+ CP
Us3
S4 +VM
Us4 70.00
+VM
S3?v na primaru viši napon;
?v
• Proračune dalekovoda
220kVRMSLL /_4.1e-2
-15MVAR
LF
Potrosac2
vršiti na f = 50Hz;
60MW
+
G1
117
Link sa kojeg možete preuzeti video kako se provode proračuni TS u EMTP-RV 2.2.1:
https://mega.nz/#!sR9zDKCL!eYGRtVs5IuKNNxGNWlsJduiuII06iJ_7ttl5aOuSgM0
118
Referentna ili balansna sabirnica u EES-u
119
PQ sabirnica u EES-u
120
P|U| sabirnica u EES-u
121
122
123
124
125
Propagacija naponskih poremećaja kroz mrežu (1/1)
Na prethodnom primjeru provesti određene analize.
 Analiza kratkih spojeva:

1. Prolazi KS preko impedanse (posljedica propad napona);
2. Trajni KS (posljedica isključenje delekovoda)
 Analiza produžne nesimetrije na jednom od dalekovoda.
 Intermitirajuće opterećenje mreže; CP70
+VM
LINE DATA
Us2
?v
model in: cp70_rv.csv
S1 S2
S0 TLM1
YgD_1 Potrosac1
G2
2 1 + LF
+ CP
Us1 100.00
105MW
+VM
220kVRMSLL /_0 30MVAR
230/15 ?v
TLM2
CP
CP
TLM4
60.00
+
20.00 TLM6
+
+ CP
Us3
S4 +VM
Us4 70.00 S3?v
+VM
?v
220kVRMSLL /_4.1e-2
-15MVAR
LF
Potrosac2
60MW
+
G1
126
Predavanja IV
 Frekventni odziv mreže;
 Modeliranje nelinearnih potrošača.
127
Frekventni odziv mreže (1/10)
PRIMJER 1
Napraviti analizu frekvencijskog odziva mreže prikazane na slici sa strane potrošača.
 Izračunati frekvenciju na kojoj dolazi do neželjenih efekata u mreži (rezonancije)
 Analiza u frekventnoj domeni:
 frekventni korak 0.1Hz;
 fmin = 1 Hz i fmax = 1kHz sa linearnom progresijom.
 Analiza u vremenskoj domeni:
 ukupno vrijeme simulacije 300ms;
 vremenski korak simulacije 1µs.
 Simulirati izvor rezonantne frekvencije sa 10% Un za vremenski period od 50ms do
150ms.
0.14Ω/km
1.21mH/km
10km
110kV 27mH
2.5MW
50Hz
100kΩ 10.3µF
128
 Prethodni model mreže se ekvivalentirati u jednofazni model.
 Dalekovod je kraći od 50km pa se predstavlja samo serijskom impedansom.
 Naponski izvor predstavlja kratak spoj kod određivanja frekventnog skeniranja.
Lm Rv Lv
Rc C Rp
Rv
Rv
Lmv C Rcp
Admitanca:
Fazna antirezonancija će nastupiti za (izvedeno za Rp>1kΩ)):
Rv
Rv
Lmv C Rcp
Impedansa kola za faznu antirezonanciju je:
130
Ulazni podaci Proračuna Provjera
Rv
Rv
Lmv C Rcp
131
132
frez = 250.9Hz
Zrez=1001.63
Induktivna
Kapacitivna
133
 Izvor 9kV (cca 10% od 110kV RMSLL 50Hz) 250Hz
uključuje se u 50ms a isključuje u 150ms.
 Izvor je označen crnom bojom jer nije aktivan u
“Steady-state” analizi.
134
135
Naponi i struje tokom normalnog pogona mreže
Naponi i struje tokom rezonancije u mreži
136
 Praćenjem harmonika koji mogu izazvati rezonanciju
i podešenjem zaštite na isključenje je najčešća mjera
koja se koriti za zaštitu od rezonancije.
Korišteni:
- Harmonic_Analysis
- Harmonic_Module
137
Modeliranje nelinearnih potrošača (1/18)
 Potrošač kao element EES-a ili grupa potrošača su najčešće opisani:
 nominalnom aktivnom ili prividnom snagom, P ili S;
 nominalnim faktorom snage, PF;
 nominalnim naponom, Un;
 nominalnom strujom, In;
 nominalnom frekvencijom, fn;
 opsegom radnog napona.
 Bitne karakteritike kod modeliranja potrošača u vremenskoj domeni:

 način priključenja (monofazni, trafazni);
 kod trofaznih sprega potrošača;
 valni oblik struje koju potrošač povlači iz mreže;
 odziv potrošača na naponske prilike u mreži;
 Domen primjene modela potrošača za analize u vremenskoj domeni.

 da li je potrošač u fokusu istraživanja;
 da li je potrošač izvor problema u EESu;
 da li prisustvo potrošača treba da predoči realnu stanje u simuliranom EES-u.
138
 Modeli potrošača u vremenskoj domeni mogu se svrstati:
 Model crne kutije – na osnovu R, L, C linearnih i nelinearnih elemenata te na
osnovu naponskih i strujnih izvora (kontrolisnih i nekontrolisanih) formira se
ekvivalentna zamjenska shema. Ovaj model najčešće opisuje potrošač za jedan
proces. Važno je definirati domen primjene modela. Najčešće se ovi modeli
eksperimentalno validiraju.
 Realni model – ovaj model odgovara realnim procesima koji se dešavaju u

potrošaču. Model opisuje rad koji obavlja potrošač i za koji mu je potreban određen
električne energija. Ovi modeli su izuzetno kompleksni i zahtijevaju poznavanje svih
fizikalnih procesa i veličina. Kompleksnost modela se ogleda u povratnim spregama
koje trebaju da opisuju fizikalne procese koji se dešavaju u potrošaču ovisno o
naponskim prilikama, uslovima rada (procesu koji se dešava) i ambijentalnim
uslovima rad. Ovi modeli su najčešće eksperimentalno validirani i imaju primjenu u
širem domenu.
 Hibridni modeli – ovaj model predstavlja kombinaciju modela crne kutije i

realnog modela. Najčešće se koriti kada se želi detaljnije opisati neki potrošač ili
grupa potrošača.
139
PRIMJER 1
 Modelirati problem sa slike te provesti analizu naponskih prilika u DC, AC NN, AC
SN krugu.
 Za AC/DC koristiti diodni ispravljač.
 Simulirati promjenjivu potrošnju na dva DC potrošača.
 Simulirati uključenje kondenzatorske batrerije u 450ms.
 Parametri simulacije:
 vrijeme simulacije 1s;
 korak simulacije 10µs.
Ldc=10mH
Cdc=450µF 10kW, 2Hz sin() varijacija
6 dioda
30kW, 10Hz sin() varijacija
10µF 62.7kW, konstantno

Filter
R0 = 0.05Ω, Rd = 0.025Ω
L0 =160µH, Ld= 80µH
Model DC kruga
141
 DC struja je suma tri komponente:
 konstantna struja – 112A;
 varijabilna struja – 53.57A sa frekvencijom 10Hz i sin() oblikom;
 varijabilna struja – 17.86A sa frekvencijom 2Hz i sin() oblikom;
 Struja je funkcija tehnološkog procesa, odnosno rad koji se obavlja.
 Ovo je pojednostavljeni primjer DC motora koji obskrbljuju mehaničkom energijom
industriju za obradu drveta.
142
Modeliranje nelinearnih potrošača (6/18) Postavke simulacije
Parametri 0di sheme TH
Finalna verzija modela
143
144
Valni oblik napona i struja tokom simulacija na NN i SN strani transformatora, T = 1s
145
Valni oblik napona i struja prije uključenja kompenzacije
146
Valni oblik napona i struja u trenutku uključenja kompenzacije
147
Valni oblik napona i struja nakon uključenja kompenzacije
148
PRIMJER 2
 Na osnovu izmjerenog valnog oblika napon i struie na potrošaču.
 Analizira se rad CNC mašine 36kW nominalne snage 50Hz koja obrađuje metal.
 Simulaciju realizirati na osnovu analize harmonika u valnom obliku struje.
 Parametri simulacije:
 vrijeme simulacije 0.2s;
 korak simulacije 10µs.
0.4kV RMS LL
50Hz
R0 = 0.25Ω, Rd=0.025Ω.
L0=0.44586mH, Ld=0.0382166mH 149
Zamjenska shema 0.4kV mreže
150
CNC mašina
151
Izdvojeni harmonici i uglovi pojedinih harmonika u

odnosu na napon faze A osnovnog harmonika
152
 Potrebno je sve uglove svesti na
cos(), a(-90 deg).
153
Rezultat simulacije
154
Uslovi pod kojim se realizira model nelinearnog potrošača:

 Model konstantne struje – neovisno o naponskim prilikama modelirani
nelinearni potrošač povlači istu struju iz mreže.
 Ovaj model je primjenjiv samo za simulacije kraćeg vremenskog trajanja,

odnosno na vremenskom periodu na kojem su i provedena mjerenja (200ms).
 Ugao između napona i struje nije
 Ovaj model može biti primjenjen za analizu propagacije harmonika kroz

mrežu na koju je priključena razmatrana CNC mašina.
155
Prethodno prezentirane simulacije kroz set od četiri predavanja

su sadržane na linku:
Napomena: Ovaj materijal je izrađen za potreba predmeta Analiza

elektroenergetskih sistema (ETF EEO AEES 4770) i nije dozvoljeno iste koristiti
u druge svrhe.
156

AEES - EMTP - 2020 - 2021 - v2

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

AEES - EMTP - 2020 - 2021 - v2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ANALIZA ELEKTROENERGETSKIH SISTEMA

Kratak opis predavanja

 Uvodni primjer i usporedba sa mjerenjima;

 Proračuni električnih parametar vodova;

 Analiza kratkih spojeva i podužnih

 Program ima vrlo široku paletu mogućnosti modeliranja koja obuhvata

 Problem se javlja kada se sa vrlo malim vremenskim korakom analiziraju

 EMTP je izvorno razvijen za proračun tranzijenata u višefaznim mrežama sa

 EMTP postaje industrijski standard i mnoga istraživanja su doprinijela razvoju

 Posljedica parcijalnog razvoja EMTP-a je kompleksnost modela, obimna

 Razvoj novih tehničkih rješenja ostaje primarni zadatak DCG-a. Prva

 Članovi DCG-a izvan Sjeverne Amerike su:

 Ovaj historijski razvoj EMTP-a odnosno današnjeg EMTP-RV pokazuje

 MeĎutim, vremenski intervali i diskretni koraci koji su neophodni za digitalno

 Uporaba trapeznog pravila za diskretizaciju standardnih diferencijalnih jednadžbi

 Za odražavanje njegovih glavnih karakteristika, Dommel-ov metoda se često

Load Frequency Control

Long term dynamics

Postupak, odnosno koraci u realizaciji modela:

1. Odabrati elemente sheme i dodijeliti vrijednosti istima;

2. Spojiti shemu i provjeriti veze;

3. Odabrati mjerne tačke (aktivirati mjerenja u okviru elemenata ili postavi

4. Podesiti parametre simulacije “Simulation Options”;

5. Pokrenuti simulaciju “Start EMTP”;

6. Prikaz rezultata simulacije

Mjerenja Shema u EMTP-RV okruženju

Prikaz rezultata simulacije

 Mjeren je napon na kondenzatoru za slučaj kratkotrajnog uključenja tastera;

Za korištenu bateriju prema L1 parametri su:

L1 - M. Chen, G. A. Rincón-Mora An Accurate Electrical

 Prije svega potrebno je napomenuti da neke vrijednosti nije

Parametri SOC = 0.8 SOC = 0.98

Dužina žice zavojnice se može procijeniti na osnovu relacije

Mjerenje ostalih parametar analiziranog el. kruga

Mjerenja induktiviteta korištene zavojnice

Mjerenja kapacitivnosti korištenog kondenzatora

Rezultat simulacije idealnog kruga

Rezultat simulacije električnog kola sa izračunatim parametrima.

Rezultat simulacije električnog kola sa izmjerenim parametrima.

Orijentacione dimenzije visokonaponskih dalekovoda

Model dalekovoda sa PI shemom:

Shema prijenosnog voda u sustavu faznih vrijednosti

jednofazni PI element “malih”

Constant Parameter (CP) line model (1-phase version)

Constant Parameter (CP) line model (3-phase

Constant Parameter (CP) line model (multiphase)

Frequency dependent (FD) line

Frequency dependent (wideband) line/cable

400kV, simetričan 30km 70km 400kV, simetričan

Struje kroz gromobranska užadi

Struja tokom JKS

Struja tokom JKS

Na struje kroz gromobranska užadi utiče:

Struja tokom JKS

 Kreiranje podsistema u EMTP-RV okruženju – Theveninov ekvivalent;

 Modeliranje energetskih transformatora.

EMC i EMI kod kabela

Proračun geometrijskih parametar u

Constant Parameter (CP) line model (1-phase version)

Constant Parameter (CP) line model (3-phase

Frequency dependent (FD) cable

Frequency dependent (wideband) line/cable

Single-Core (SC) coaxial cables Pipe-Type cables