BIOTECHNOLOGIA

Dr hab. inż. Daniela Gwiazdowska

Dr hab. Marta Ligaj
 PROGRAM
Biotechnologia – definicje, historia, zakres wykładu, wymagania, zaliczenie przedmiotu.
Biotechnologia tradycyjna. Wybrane procesy biotechnologiczne.
Kwasy nukleinowe, budowa. Organizacja genomu, poznanie funkcji genów.
Metody badania kwasów nukleinowych.
Technologia kwasów nukleinowych, inżynieria genetyczna, klonowanie DNA.
Technologie enzymatyczne/Probiotyki
Mikroorganizmy rekombinowane. Biotechnologia farmaceutyczna.
Biotechnologia w ochronie środowiska.
Białka rekombinowane
Rośliny GM. Żywność zmodyfikowana genetycznie.
Nutrigenetyka i nutrigenomika
Zwierzęta transgeniczne. Klonowanie zwierząt.
Biotechnologia w medycynie i sądownictwie.
Techniki edycji genów – technologia, szanse i zagrożenia
Etyka w biotechnologii. Bioterroryzm. Społeczne aspekty biotechnologii. Rozwój biotechnologii w Polsce i na świecie
Materiały do wykładu:
Biotechnologia st.

moodle
http://moodle.ue.poznan.pl
Hasło: geny
Czym jest biotechnologia
• termin „biotechnologia” wywodzi się z trzech słów greckich

bios = życie + technos = technika + logos = myślenie

Jest połączeniem dwóch

dziedzin – biologii i technologii
BIOTECHNOLOGIA

nauka o procesach wytwarzania produktów z

udziałem przemian biologicznych
BIOTECHNOLOGIA

Biotechnologia jest nie tylko dziedziną nauki, lecz przede wszystkim

sposobem przetwarzania osiągnięć naukowych, głównie z obszaru
biologii i medycyny na produkty rynkowe
Biotechnologia

ogromna gałąź nauki i przemysłu, która wykorzystuje osiągnięcia

różnych dziedzin, takich jak genetyka, biologia, inżynieria
genetyczna, mikrobiologia, medycyna, immunologia, biochemia,
informatyka i inne.
 biologia fizjologia
komórki środowisko
diagnostyka
immunologia
leki
mikrobiologia
energia
chemia
Biotechnologia żywność

biochemia
technologie
fermentacyjne
inżynieria
biokataliza
genetyka

inżynieria genetyczna rolnictwo

NAUKA PRAKTYKA
 BIOTECHNOLOGIA
• wg EFB – Europejska Federacja Biotechnologii:
Biotechnologia - integracja nauk przyrodniczych i inżynieryjnych dla wykorzystania
organizmów, komórek lub ich części, a także molekularnych analogów w celu wytworzenia
dóbr i usług.
• wg IUPAC (Międzynarodowa Unia Chemii Czystej i Stosowanej):
Biotechnologia - zastosowanie biochemii, biologii, mikrobiologii i inżynierii chemicznej w
procesach przemysłowych i ochronie środowiska.
• wg OECD (Organisation for Economic Cooperation and Development):
Biotechnologia to zastosowanie metod naukowych i inżynieryjnych do obróbki materiałów
czynnikami biologicznymi w celu pozyskania dóbr i usług.
• wg PAN:
Biotechnologia – zintegrowane zastosowanie wiedzy i techniki w dziedzinie biochemii,
mikrobiologii i nauk inżynieryjnych w celu technologicznego wykorzystania zdolności
drobnoustrojów, kultur tkankowych lub ich części.
BIOTECHNOLOGIA

Jedna z najważniejszych dyscyplin XXI wieku (wg OECD – Organisation for Economic
Cooperation and Development)
Zasadniczy wpływ na gospodarkę XXI wieku!

Najbardziej spektakularne osiągnięcia widoczne są m.in. w medycynie, przemyśle

farmaceutycznym, fermentacyjnym i spożywczym, produkcji żywności, rolnictwie i
ochronie środowiska.
BIOTECHNOLOGIA

Biotechnologia jako interdyscyplinarna dziedzina nauki i techniki oferuje bezpośrednie

i potencjalne możliwości wspierania wzrostu gospodarczego, zatrudnienia i konkurencyjności. Ma
zasadnicze znaczenie w realizacji głównych celów politycznych Unii Europejskiej,
takich jak ochrona zdrowia, wzrost gospodarczy, tworzenie nowych miejsc pracy, rozwiązywanie
problemów związanych ze starzeniem się społeczeństwa oraz dbanie o zrównoważony rozwój.
Kraje rozwinięte już dawno dostrzegły w biotechnologii, podobnie jak w informatyce, jej
motoryczną funkcję.
(z raportu MNiSW)
 Biotechnologia
• Pierwszy raz słowa biotechnologia użyto około 1917 roku - oznaczało
produkcję różnych substancji przy użyciu mikroorganizmów.
• W 1919 roku termin "biotechnologia" został użyty przez Węgra - Karla Ereky.
Został użyty w języku niemieckim, oznaczał: „Wszystkie kierunki prac, których produkty zostały wytworzone z
surowca za pomocą żyjących organizmów” i odnosił się do produkcji rolniczej.
• W 1939 roku nazwę tą zastosowano w zestawieniu z nazwami inżynieria chemiczna i mechaniczna dla
odróżnienia podobnej do nich działalności wywodzącej się z nauk biologicznych.
• Pod koniec lat 40. oznaczano nią gałąź technologii związanych z rozwojem i eksploatacją maszyn w odniesieniu
do różnych potrzeb istot ludzkich.
• Na początku lat 60. zaczęto ją odnosić do wszystkich aspektów związanych z wykorzystaniem i kontrolą
układów biologicznych,
• Na przełomie lat 70. i 80. biotechnologię zaczęto wiązać z inżynierią genetyczną
Rozwój biotechnologii
• W rozwoju biotechnologii można wyróżnić trzy okresy:
• Biotechnologia starożytna skoncentrowana wokół produkcji żywności (chleb,
jogurt, wino, piwo, kiszone warzywa)
• Biotechnologia klasyczna dotyczyła produkcji żywności, antybiotyków,
biopolimerów, witamin oraz prostych związków chemicznych
• Biotechnologia nowoczesna - dotyczy biologii molekularnej, inżynierii
genetycznej oraz bioinżynierii
Rozwój biotechnologii
Okres I (od starożytności do 1886 roku)

4 tysiące lat przed nasza erą pierwszy raz Egipcjanie celowo użyli drożdży
do produkcji chleba i wina.

2 tysiące lat później Egipcjanie udoskonalili techniki fermentacji i zaczęli

wykorzystywać mikroorganizmy do produkcji sera.

1550 rok naszej ery - pierwszy raz świadomie zastosowano bakterie do

produkcji jogurtów
 Rozwój biotechnologii Okres I (od starożytności do 1886 roku)

Najważniejsze daty:
6000 r. p. n.e. - ludy Sumeryjskie i mieszkańcy Babilonu używają drożdży do produkcji piwa i wina;
100 r. p.n. e. - Chińczycy stosują pierwszy insektycyd - sproszkowaną chryzantemę;
1673 r. - Antoni van Leeuwenhoek opisuje bakterie i pierwotniaki;
1701 r. - angielski ambasador w Konstantynopolu, Giacomo Pylarini, zakaża dzieci ospą
1750-1850 r. - farmerzy z Europy zwiększają hodowlę roślin strączkowych i zaczynają stosować płodozmian;
1798 r. - Edward Jenner zakaża 8-letniego chłopca ospą krowianką i w ten sposób wywołuje u niego odporność na ospę prawdziwą;
1850 r. - Ignaz Semmelweis odkrywa, że gorączka popołogowa jest wynikiem braku higieny u lekarzy;
1859 r. - Charles Darwin publikuje dzieło “O powstawaniu gatunków”, w którym opisuje rewolucyjną teorię ewolucji;
1863 r. - Ludwik Pasteur odkrywa proces pasteryzacji,
1864 r. - Ludwik Pasteur obala ostatecznie teorię samorództwa i udowadnia, że mikroorganizmy występują również w powietrzu;
1865 r. - Grzegorz Mendel prezentuje swoje teorie na temat dziedziczenia członkom Natural Science Society w Brunn ( Austria). Jego prace pozostają jednak
niezauważone; Joseph Lister rozpoczyna stosowanie karbolu (roztworu fenolu) podczas zabiegów chirurgicznych;
1868 r. - Fredrich Miescher izoluje kwasy nukleinowe z komórek znajdującej się na bandażach ropy;
1871 r. - Darwin publikuje dzieło “O pochodzeniu człowieka i doborze w odniesieniu do płci"; Ernst Hoppe-Seyler odkrywa inwertazę, czyli enzym
katalizujący hydrolizę sacharozy do glukozy i fruktozy.
1881 r. - Ludwik Pasteur wykrywa sposób osłabiania zarazków ptasiej cholery oraz przeprowadza pierwsze szczepienia ochronne zwierząt przeciwko
wąglikowi;
1882 r. - Walther Flemming ogłasza istnienie chromosomów oraz podziałów komórkowych zwanych mitozą;
1883 r. - Francis Galton tworzy termin „eugenika” odnoszący się do ulepszania kolejnych pokoleń poprzez selektywne rozmnażanie;
1884 r. - Christian Gram opisuje swoją metodę barwienia bakterii;
1885 r. - Ludwik Pasteur przeprowadza pierwsze szczepienie człowieka przeciwko wściekliźnie;
Rozwój biotechnologii XX wiek – początek
„prawdziwej”
biotechnologii
OKRES II (lata 1886 - 1940)

Drugi etap rozwoju biotechnologii był ściśle związany z rozwojem mikrobiologii technicznej.
Na dużą skalę ruszyła produkcja związków chemicznych otrzymywanych z wykorzystaniem
drobnoustrojów, m.in. etanolu, butanolu czy kwasów organicznych.

Biotechnologia na początku XX wieku zaczęła także łączyć przemysł i rolnictwo.

W tym czasie dokonano również ważnych odkryć dotyczących procesów dziedziczenia. Na

nowo odkryto i ogłoszono prace Grzegorza Mendla, a Thomas Morgan ze współpracownikami
opublikował chromosomową teorię dziedziczenia.

Lepsza znajomość mechanizmów dziedziczenia wiązała się z większą popularnością eugeniki

(selektywnego rozmnażania prowadzącego do ulepszanie gatunków zwierząt a także człowieka).
 Rozwój biotechnologii OKRES II (lata 1886 - 1940)

Najważniejsze daty:

1897 r. - Eduard Buchner demonstruje, że fermentacja może zachodzić w ekstrakcie z drożdży, tzn. bez obecności nienaruszonych komórek.
1900 r. - Hugo DeVries, Erich von Tschermak, and Carl Correns niezależnie od siebie odkryli na nowo prawa Grzegorza Mendla;
1905 r. - Edmund Wilson i Nellie Stevens ogłosili istnienie chormosomów płci (X i Y);
1905-1908 r. - William Bateson i Reginald Crudell Punnett odkrywają zjawisko sprzężenia genów;
1906 r. - Paul Erlich odkrywa Salvarsan, czyli pierwszy skuteczny syntetyczny środek bakteriobójczy;
1909 r. - Phoebus Levene odkrywa, że niektóre kwasy nukleinowe (RNA) zawierają w sobie rybozę;
1912 r. - Lawrence Bragg jako pierwszy wykorzystuje promienie rentgenowskie do celów medycznych;
1915 r. - Thomas Hunt Morgan opracowuje i publikuje chromosomową teorię dziedziczenia; Frederick Twort udowadnia istnienie bakteriofagów;
1916 r. - George Harrison Shull zakłada czasopismo naukowe Genetics;
1918 r. - wytwarzany z roślin aceton znajduje zastosowanie w do produkcji bomb. Na dużą skalę hoduje się drożdże wykorzystywane do produkcji glicerolu;
1926 r. - Thomas Hunt Morgan publikuje teorię genów; Hermann Muller odkrywa, że promienie X wywołują mutacje u muszki owocówki
1928 r. - Lewis Stadler wykazuje, że mutacje mogą powstawać również w wyniku działania promieniowania UV; Alexander Fleming odkrywa działanie
penicyliny, nie udaje mu się jednak wyizolować substancji czynnej;
1934 r. - Desmond Bernal wykazuje, że niektóre duże cząsteczki, takie jak np. białka, mogą być badane za pomocą krystalografii rentgenowskiej;
1935 r. - Wendell Meredith Stanley krystalizuje wirusa mozaiki tytoniu (TMV);
1938 r. - wyizolowano substancję czynną penicyliny; powstaje termin “biologia molekularna”;
Rozwój biotechnologii
OKRES III (lata 1940-1960)

„złota era antybiotyków”

Opracowano metodę produkcji pierwszego antybiotyku – penicyliny.

Postęp w projektowaniu fermentorów oraz udoskonalanie metod izolowania i oznaczania

związków.

Udowodniono, że to nie białka, lecz DNA, jest nośnikiem informacji genetycznej. W 1953 roku
James Watson i Francis Crick zaproponowali, powszechnie dziś znany, model podwójnej helisy.

Rozwój badań nad potencjalnym zastosowaniem mikroorganizmów jako broni biologicznej.

Prowadzono je głównie podczas Zimnej Wojny.
 Rozwój biotechnologii OKRES III (lata 1940-1960)

Najważniejsze daty:

1940-1945 r. - rusza masowa produkcja penicyliny;

1943-1953 r. - rusza masowa produkcja kortyzonu, czyli hormonu nadnerczy;
1943 r. - Salvador Luria i Max Delbruck opracowują test fluktuacyjny, który sprawdza ilościowo powstawanie mutacji u bakterii - początek genetyki bakterii;
1944 r. - Oswald Theodore Avery, Colin MacLeod i Maclyn McCarty odkryli, że DNA jest odpowiedzialne za transformację pneumokoków. Jak dotychczas
sądzono, że to materiałem warunkującym dziedziczenie są białka, ponieważ DNA uznawano za zbyt prostą cząsteczkę; Waksman izoluje streptomycynę -
antybiotyk skuteczny w walce z gruźlicą; Frederick Sanger używa nowej metody - chromatografii, do określenia sekwencji aminokwasów a cząsteczce
insuliny bydlęcej; Barbara McClintock odkrywa istnienie ruchomych elementów genomu nazwanych później transpozonami;
1946 r. - Edward Tatum i Joshua Lederberg odkrywają koniugację, czyli proces, w którym bakterie wymieniają bezpośrednio materiał genetyczny;
1950 r. - Erwin Chargaff wykazuje, że ilość Adeniny i Tyminy w DNA odpowiada zawartości Cytozyny i Guaniny.
1952 r. - Joshua Lederberg i Norton Zinder obserwują infekcje komórek bakteryjnych bakteriofagami i odkrywają proces transdukcji,
1953 r. - James Watson i Francis Crick proponują dwuniciowy, helikalny, komplementarny, antyrównoległy model cząsteczki DNA; George Otto Gey
otrzymuje linię komórkową HeLa wywodzącą się z komórek raka szyjki macicy;
1957 r. - Francis Crick i George Gamov ogłaszają centralny dogmat wyjaśniający sposób powstawania białek na matrycy DNA; Matthew Meselson i Frank
Stahl prezentują mechanizm replikacji DNA;
1958 r. - Coenberg wykrywa i izoluje polimerazę DNA;
1959 r. - Francois Jacob i Jacques Monod odkrywają istnienie operonu laktozowego;
Rozwój biotechnologii
OKRES IV (lata 1960-1975)

Udoskonalanie szczepionek i surowic, wytwarzanie białka paszowego pochodzenia

drobnoustrojowego, a także czystych aminokwasy, enzymów i polisacharydów - za pomocą
drobnoustrojów.

Pierwsze próby opracowania skutecznych metod hodowli komórek organizmów wyższych in vitro

W 1970 roku Hamilton Smith i Kent Wilcox wyizolowali pierwszy enzym restrykcyjny - tzw.
molekularne nożyce, za pomocą których możliwe jest cięcie cząsteczki DNA w ściśle określonych
miejscach.

W 1973 stworzono pierwszy transgeniczny organizm - bakterię zawierającą geny wirusa.

 Rozwój biotechnologii OKRES IV (lata 1960-1975)

Najważniejsze daty:

1961 r. - Marshall Nirenberg dodaje do ekstraktu pałeczek E.coli syntetyczne RNA złożone jedynie z Uracylu i stwierdza powstawanie aminokwasu
fenyloalaniny. Jest to pierwszy krok do rozszyfrowania kodu genetycznego;
1965 r. - ustalono, że geny warunkujące odporność bakterii na antybiotyki są często zawarte w plazmidach. Odkrycie to zapoczątkowuje klasyfikację
plazmidów; Harris i Watkins dokonują fuzji mysich i ludzkich komórek;
1966 r. - Marshall Nirenberg, Heinrich Mathaei i Severo Ochoa łamią kod genetyczny;
1970 r. - Peter Duesberg i Peter Vogt odkrywają pierwszy onkogen w wirusie - gen SRC; Hamilton Smith i Kent Wilcox izolują pierwszy enzym restrykcyjny -
HindII; Howard Temin i David Baltimore niezależnie od siebie odkrywają enzym odwrotną transkryptazę;
1972 r. - Paul Berg tworzy pierwszą zrekombinowaną cząsteczkę DNA; wykorzystuje do tego enzym restrykcyjny i ligazę; W Kalifornii przeprowadzono
pierwsze udane eksperymenty z klonowaniem DNA;
1973 r. - stworzono pierwszy organizm zawierający zrekombinowane DNA; Bruce Ames opracowuje test identyfikujący związki chemiczne niszczące DNA;
Rozwój biotechnologii
OKRES V (od II połowy lat 70-tych)

Powstaje inżynieria genetyczna. Możliwość selekcjonowania poszczególnych genów i

wprowadzania ich do innych żywych organizmów pozwoliła wydajnie pozyskiwać różne substancje
pożyteczne dla człowieka, np. insulinę niezbędną dla osób chorych na cukrzycę.

Rozwój biotechnologii zaczął budzić liczne wątpliwości na tle prawnym i etycznym, a dotyczyły one
głównie manipulacji ludzkim organizmem oraz uwolnienia organizmów genetycznie
zmodyfikowanych do środowiska.

Poznawano zapis genetyczny coraz to nowych organizmów, w tym również i człowieka.

Projekt Poznania Ludzkiego Genomu (ang. The Human Genome Project) zaangażował
naukowców z wielu państw i przyczynił się do rozwoju technik badania DNA, np. mikromacierzy.
.
 Rozwój biotechnologii OKRES V (od II połowy lat 70-tych)

Najważniejsze daty:

1976 r. - Herbert Boyer i Robert Swanson zakładają firmę biotechnologiczną Genentech, Inc.; Narodowy Instytut Zdrowia (NIH) publikuje pierwsze wytyczne
dotyczące eksperymentów wykorzystujących rekombinowane DNA;
1977 r. - Genentech, Inc. Rozpoczyna produkcję somatostatyny - pierwszego ludzkiego białka produkowanego w bakteriach; Walter Gilbert i Allan Maxam
opracowują metodę sekwencjonowania zasad DNA za pomocą specyficznego rozszczepienia łańcuchów;
1978 r. - Genentech, Inc. i The City of Hope National Medical Center wykorzystują technologię rekombinowanego DNA do produkcji insuliny; David Botstein i jego
współpracownicy odkrywają RFLP czyli polimorfizm długości fragmentów restrykcyjnych (ang. restriction fragment length polymorphisms);
1980 r. - zespół Kary’ego Mullisa prezentuje rewolucyjną technikę PCR, czyli łańcuchową reakcję polimerazy (ang. polymerase chain reaction);
1981 r. - Naukowcy z Ohio University produkują pierwsze transgeniczne myszy;
1984 r. - Alec Jeffreys proponuje nową metodę zwaną fingerprintingiem DNA;
1986 r. - EPA (Environmental Protection Agency) zatwierdza uwolnienie pierwszej genetycznie zmodyfikowanej rośliny - tytoniu;
1990 r. - GenPharm International, Inc. tworzy pierwszą transgeniczną krowę produkującą mleko zawierające ludzkie białka, przeznaczone do produkcji
preparatów dla niemowląt; Po raz pierwszy zastosowano terapię genową. Pacjentką była 4-letnia dziewczynka z niedoborem odporności. Jej leczenie wywołało
liczne dyskusje na tematy etyczne; Rozpoczęto Projekt Poznania Ludzkiego Genomu (ang. The Human Genome Project);
1993 r. - FDA (Food and Drug Administration) ogłasza, że żywność genetycznie zmodyfikowana jest bezpieczna i nie wymaga stosowania specjalnych przepisów;
1994 r. - wyprodukowano ziemniaka Flavr Savr, czyli pierwsze genetycznie zmodyfikowane pożywienie zaakceptowane przez FDA;
1996 r. - zsekwencjonowano genom drożdży piekarskich - Saccharomyces cerevisiae; Narodziła się owca Dolly, pierwsze zwierzę sklonowane z komórek
somatycznych dorosłego osobnika metodą transferu jąder komórkowych;
1997 r. - skonstruowano sztuczne ludzkie chromosomy;
1998 r. - zsekwencjonowano genom nicienia Caenorhabditis elegans;
2000 r. - zsekwencjonowano genom pierwszej rośliny - Arabidopsis thaliana;
2001 r. - na łamach Nature i Science opublikowano sekwencję ludzkiego genomu;
Biotechnologia

• Biotechnologia roślin
Podział tradycyjny • Biotechnologia zwierząt
• Biotechnologia żywności

Podział ze względu na • Biotechnologia tradycyjna (stosuje naturalne enzymy lub

rodzaj wykorzystywanych organizmy nie zawierające obcego materiału genetycznego)
organizmów lub • Biotechnologia nowoczesna (stosuje organizmy, enzymy i
systemów biologicznych białka zmodyfikowane genetycznie)
Kolory biotechnologii
Czerwona biotechnologia
wykorzystywana w ochronie zdrowia, produkcji nowych biofarmaceutyków, rozwoju
diagnostyki genetycznej, genoterapii, ksenotransplantologii.

Biała biotechnologia
biotechnologia przemysłowa wykorzystująca systemy biologiczne w produkcji
przemysłowej i ochronie środowiska. Opiera się ona na biokatalizie i bioprocesach.

Zielona biotechnologia
biotechnologia związana z rolnictwem obejmująca stosowanie metod inżynierii
genetycznej w celu doskonalenia produkcji roślinnej czy zwierzęcej.

Fioletowa biotechnologia
związana z ustawodawstwem, które dotyczy biotechnologii (prawne i społeczne
uwarunkowania).
 Czerwona biotechnologia
(ang. red biotechnology)

• głównym obszarem zainteresowania jest służba zdrowia.

• Naukowcy uważają, że medycyna przyszłości będzie się w dużej mierze opierać na diagnostyce molekularnej.
• wykorzystuje się ją m.in. do tworzenia nowych leków, w diagnostyce, profilaktyce i leczeniu dotychczas
nieuleczalnych chorób
• Ulepszone mikroorganizmy wytwarzają antybiotyki, witaminy, szczepionki i białka.
• Obecnie większość biofarmaceutyków jest wytwarzanych za pomocą rekombinowanych bakterii E. coli czy
drożdży S. cerevisiae.
• Lecznicze preparaty biotechnologiczne stanowią obecnie ok. 20% sprzedawanych lekarstw i ok. 50% leków
będących na etapie badań klinicznych.
• W Polsce np. produkowana jest Gensulina firmy Bioton. Jest to insulina do wytwarzania której wykorzystuje się
zrekombinowane mikroorganizmy.
 Biała biotechnologia
(ang. white biotechnology)

• to biotechnologia zajmująca się wykorzystaniem systemów biologicznych w przemyśle i ochronie środowiska.

• Ten rodzaj biotechnologii jest oparty w głównej mierze na bioprocesach i biokatalizie. Dzięki wykorzystaniu
komórek mikroorganizmów oraz enzymów można poddawać przekształceniom produkty rolne i uzyskiwać z
nich leki, chemikalia, materiały polimerowe, czynniki energetyczne, dodatki konsumpcyjne itd.
• Mikroorganizmy wykorzystywane w białej biotechnologii są zwykle zmodyfikowane genetycznie
• Biała biotechnologia sprawia, że procesy przemysłowe są bardziej przyjazne środowisku i mniej kosztowne,
poprzez zużycie energii, oszczędność surowców, redukcje odpadów do minimum, a środowisko naturalne nie
podlega skażeniu.
 Zielona biotechnologia
(ang. green biotechnology)
• nazywana agrobiotechnologią,

• zajmuje się aspektami związanymi z rolnictwem, rozwiązaniami stosowanymi w celach spożywczych i niespożywczych.

• Pozwala na ulepszanie gatunków roślin uprawnych o znaczeniu gospodarczym (m.in. wyższe plony biomasy i białka, poprawa
wydajności fotosyntezy i przyswajania przez rośliny azotu atmosferycznego)

• Rośliny najczęściej wykorzystywane w agrobiotechnologii to soja, bawełna, rzepak i kukurydza. O ich wyborze zdecydowały dwie
zasadnicze cechy: odporność na herbicydy nieselektywne oraz na działanie szkodników owadzich.

• Modyfikacje roślin najczęściej dotyczą wprowadzania genu lub genów odporności na działanie herbicydów (80%) oraz genu
odporności na gąsienice Lepidoptera, o symbolu Bt (Bacillus thuringiensis) -12%. Około 8% roślin GM jednocześnie jest odporna na
herbicydy i zawiera gen Bt. Rozwój zielonej biotechnologii w kierunku modyfikacji genetycznych ma zmniejszyć zanieczyszczenie
środowiska poprzez zmniejszenie stosowania środków ochrony roślin.

• Ważnym osiągnięciem tej biotechnologii jest wprowadzanie transgenicznych roślin do uprawy polowej, produkcji szczepionek
doustnych i rekombinowanych białek, a także wykorzystanie roślin jako surowców odnawialnych w biorafineriach.
Fioletowa biotechnologia
(ang. purple biotechnology)

• zajmuje się zagadnieniami społecznymi, takimi jak akceptacja żywności

GM, problemami prawnymi w tym legislacją, ochroną własności
intelektualnej, jak również zagadnieniami filozoficznymi i etycznymi.
Rozwój biotechnologii obserwuje się głównie w 3 dziedzinach:

• rolnictwo i przetwórstwo rolno- spożywcze

• ochrona środowiska

• ochrona zdrowia (farmacja i medycyna)

BIOGOSPODARKA

Gospodarka oparta na wykorzystaniu odnawialnych źródeł surowców

pochodzących z produkcji rolniczej i leśnej, wykorzystująca nowoczesne
zdobycze biotechnologii, kreuje nowe produkty, otwiera nowe rynki.
Zastosowanie przemian biologicznych, genetycznych w procesach
przemysłowych.
Rozwój biotechnologii i jej zastosowanie w rolnictwie, produkcji żywności,
medycynie, farmacji, różnych gałęziach przemysłu.

Jest szansą, ale niesie ze sobą również zagrożenia.

BIOGOSPODARKA

Wszystkie sektory przetwarzające, wykorzystujące zasoby biologiczne

w jakiejkolwiek formie (zwierzęta, rośliny, mikroorganizmy).

„bio-based economy”
BIOGOSPODARKA
Biogospodarka ma odpowiadać globalnym wyzwaniom społecznym:
• zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego (wzrost populacji do roku 2050 z 7 do 9
mld, tj. o 30 %)
• prowadzenie zrównoważonej gospodarki zasobami naturalnymi (utrata
bioróżnorodności, niewłaściwa gospodarka zasobami, ograniczona dostępność
zasobów a rosnące zapotrzebowanie na zasoby biologiczne, np. biomasę)
• ograniczenie zależności od zasobów nieodnawialnych
• łagodzenie zmian klimatycznych i przystosowywanie się do nich (zmniejszenie emisji
gazów cieplarnianych)
Komisja proponuje strategię na rzecz zrównoważonej
biogospodarki w Europie

Strategia: Unia 2020 – Unia Innowacji

Celem strategii jest stworzenie bardziej innowacyjnej i niskoemisyjnej

gospodarki, w której można pogodzić ze sobą zrównoważone rolnictwo i
rybołówstwo, bezpieczeństwo żywnościowe i zrównoważone wykorzystywanie
zasobów odnawialnych dla celów przemysłowych, przy jednoczesnej ochronie
różnorodności biologicznej i środowiska.
BIOGOSPODARKA
Obroty unijnej biogospodarki wynoszą już prawie 2 mld euro i zatrudnionych w
niej jest ponad 22 mln osób, co stanowi 9 proc. łącznego zatrudnienia w UE.
Biogospodarka obejmuje rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo, produkcję żywności
oraz papieru i pulpy, jak również niektóre sektory przemysłu chemicznego,
biotechnologicznego i energetycznego.
Polskie startupy

• „W BIOTECHNOLOGII NAJTRUDNIEJ SZYBKO

ZAROBIĆ. Najrzadziej regularnymi przychodami
mogą się pochwalić startupy z obszarów nauk
przyrodniczych, sektora zdrowia i biotechnologii.
• Nic dziwnego – te dziedziny na ogół wymagają
sporych nakładów finansowych, zasobów kadrowych
i czasu. Mimo to dziedziny te są w pierwszej piątce
najpopularniejszych.”
Polskie startupy

• Rozwój w branży biotechnologicznej jest trudny,

co wynika głównie z konieczności
zainwestowania sporych środków na sam start i
rozwój projektu oraz czasu potrzebnego na
otrzymanie pierwszych wyników.
LITERATURA
• Biotechnologia roślin, Praca zbiorowa pod red. Stefana Malepszego PWN Warszawa 2001, 2009
• Biotechnologia mikroorganizmów. Wybrane zagadnienia. Pr. zbiorowa pod red. S. Łabużek, D. Necklena, J.
Radziejewskiej-Lebrecht, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2002
• Biotechnologia w ochronie środowiska, E. Klimiuk, M. Łebkowska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005
• Biotechnologia żywności, Praca zbiorowa pod red. Włodzimierza Bednarskiego i Arnolda Repsa, WNT Warszawa 2001
• Podstawy biotechnologii Tytuł oryginalny: Basic Biotechnology, third edition, Redakcja naukowa: Colin Ratledge, Bjørn
Kristiansen, Tłumaczenie: pod redakcją Andrzeja K. Kononowicza, Stanisława Bieleckiego i Aleksandra Chmiela
• DNA. Tajemnica życia, D. Watson, A. Berry: Wydawnictwo CIS. Wydawnictwo W.A.B. Warszawa 2005
LITERATURA
• Basic Biotechnology, Ed. Colin Ratledge, Bjǿrn Kristiansen, Cambridge 2007
• The Dictionary of Gene Technology, Guenther Kahl Wiley-VCH 2004
• Genetically Engineered Food. Methods and Detection. Pr. zbiorowa pod red. Knut J. Heller, Wiley-VCH,
2003
• Biotechnology in Functional Foods and Nutraceuticals, Ed. Debasis Bagchi, Francis C. Lau, Dilip K.
Ghosh, CRC Press 2010
• Biotechnology in Agriculture and Food Processing. Opportunities and Challenges, P.S. Panesar, S.S.
Marwaha (editors), CRS Press 2014
• Plant Biotechnology and Agriculture. Prospects for the 21st century, A. Altmann, P. M. Hasegawa
(editors), AP 2012
• Biotechnology, H. J. Rehm, G. Reed (editors), WIley, vol. 1 – 12, 2010
• Food Biotechnology, T. Scheper (editor), Springer 2008
• Meat Biotechnology, F. Toldra (editor), Springer 2010
 LITERATURA
Czasopisma:
• BioTechnologia
• Environmental Biotechnology www.environmentalbiotechnology.pl

Serwisy biotechnologiczne:
• www.biotechnologia.com.pl
• www.biotechnolog.pl
• www.pfb.info.pl
Zaliczenie przedmiotu

Projekt grupowy
Test moodle