Odmienne części mowy.

Przypomnienie wiadomości
1.

2. tniemy, tnę, tnie

idę, szliśmy
3. Np.
Od jutra zacznę powtarzać materiał z gramatyki.
We wtorek wykonam wszystkie zadania z podręcznika.
Od środy będę powtarzał odmianę rzeczownika.
Pod koniec tygodnia skupię się na czasowniku.
W niedzielę pójdę wcześniej spać.
4. Czasownik w pierwszym zdaniu występuje w formie osobowej, a dokładniej
w 1. osobie rodzaju męskiego. W podkreślonym wypowiedzeniu użyto czasu D (przyszłego
złożonego).
5. Nauczycielka wyjaśnia uczniom zasady odmiany rzeczowników.
3. os. lp. cz. teraźniejszy
6. Zaczął się (rodzaj męski) nowy rok szkolny. Pani Nowacka została (rodzaj żeński)
wychowawczynią klasy szóstej. Uczniowie niecierpliwie czekali (rodzaj męskoosobowy) na
pierwszą lekcję.
7. zaczął, płynęłam, dociągnęłam, giął, wspiąłem się
8.

9.

hasło: świetnie
10. Kupić: kilogram pomarańczy (D.), mrożonkę z brokułów (D.), opakowanie gofrów.
11. Poszłam z moimi (najlepszy przyjaciel) najlepszymi przyjaciółmi (z kim?, N.) do parku.
Obok (rozłożysty dąb) rozłożystego dębu (D., czego?) leżało mnóstwo (brązowy żołądź)
brązowych żołędzi (D., czego?).
W stawie pływała para (biały łabędź) białych łabędzi (D., czego?).
Liczni (pieszy turysta) piesi turyści (M., kto?) spacerowali wokół (spokojne jeziorko)
spokojnego jeziorka (D., czego?).
12. lp. pies, lm. psy
D. psa, psów
C. psu, psom
B. psa, psy
N. psem, psami
Ms. psie, psach
W. psie!, psy!
Dziewczynka bawi się z psami.
lp. przyjaciel, lm. przyjaciele
D. przyjaciela. przyjaciół
C. przyjacielowi, przyjaciołom
B. przyjaciela, przyjaciół
N. przyjacielem, przyjaciółmi
Ms. przyjacielu, przyjaciołach
W. przyjacielu!, przyjaciele!
Przyjaciele muzykują w parku.
13.

HASŁO: smartfon
14.

15. siostra – C. lp. siostrze pisanka – C. lp. pisance

Różnice w temacie to: r : rz; k : c (oboczności tematu).
*16.

17.
18.

19. mądrzejszy, najmądrzejszy

większe, największe
bardziej dziurawy, najbardziej dziurawy
20. trzysta czterdzieści pięć; dwa tysiące dziesiątym; tysiąca dwustu dwóch; sto dwudzieste
siódme
21.

22. Wczoraj były moje (12) dwunaste (porządkowy) urodziny.

Świętowałam wraz z (12) dwanaściorgiem (zbiorowy) przyjaciół.
Mama przygotowała tort z (12) dwunastoma (główny) świeczkami.
Dostałam (12) dwanaście (główny) prezentów.
23. Np. Dobrzy przyjaciele świętują dwunaste urodziny.
24. dwunastolatki; dwunastolatkowie
Dwunastolatki coraz częściej sięgają po kosmetyki do makijażu.
Dwunastolatkowie kupują coraz więcej dronów.
25. Np.
Kogo nie było w klasie?
Co robiła w czasie ferii?
Jakiego zeszytu szukasz od 20 minut?
Ile pączków zjedli uczniowie?

Czasowniki dokonane i niedokonane

1. Np. Czasowniki niedokonane informują o czynnościach, które trwają. Czasowniki
dokonane zawierają informację o zakończonych czynnościach.
2. uprasować, prasować, piec, upiec
3. będą + iść, jeść, planować
W czasie przyszłym złożonym występują tylko czasowniki w aspekcie niedokonanym.
4. Kasia: Co robiłaś w sobotę?
Ania: Najpierw sprzątałam pokój, potem czytałam lekturę, przez pół godziny oglądałam film
z kuzynką.
Kasia: A czy coś udało ci się skończyć? Bo ja nie tylko sprzątnęłam pokój i przeczytałam
lekturę, lecz także obejrzałam ciekawy film.
5. Poszliśmy na rockowy koncert. czasownik dokonany
Ona gotowała obiad. czasownik niedokonany
Koledzy zawiesili plakat. czasownik dokonany
Zająłem właściwe miejsce na trybunie. czasownik dokonany
*6.

HASŁO: DOBRA ROBOTA

7. W końcu wujek zbudował dom. W ciągu tygodnia rodzina wyprowadziła się. Szybko
zaplanowano ustawienie mebli w pokojach. Moi kuzyni rozpakowali kolekcję gier
komputerowych.

Czasowniki w stronie czynnej i biernej

1. Aby podkreślić, że podmiot jest wykonawcą danej czynności, używamy strony czynnej.
Jeśli chcemy podkreślić znaczenie obiektu czynności, stosujemy stronę bierną.
2. Samochód został wyprzedzony przez autobus.
Papiery zostały porwane przez zwierzęta.
3. Wystąpienie przewodniczącej zostało nagrane przez jej przyjaciółkę.
Marcin przygotował prezentację na ten temat.
Koledzy ze skupieniem słuchali koncertu swoich idoli.
Wiele zdjęć jest poddawanych obróbce komputerowej.
Dekoracje świąteczne będą przygotowane przez dziewczyny.
Ta aktorka często wrzuca swoje zdjęcia do internetu.
hasło: Malarze
4. Obiad został zjedzony przez Tomka.
Pamiątki regionalne są wykonywane w drewnie przez artystę.
Książki zostały oddane do biblioteki przez dzieci.
Zdanie, którego nie można przekształcić: Dziewczynki biegną po bieżni.
5. Np. Kurier Wojciech dostarczy paczkę.
Przewoźnik przekazał przesyłkę numer 123 do punktu odbioru po nieudanej próbie
doręczenia pod wskazany adres.
6.

Np.
Naczynia zostały umyte.
But zostanie uszyty na poniedziałek.
Mieszkanie zostało zalane tydzień temu.
Szczegółowe informacje będą podane później.
*7.

8. 4, 2, 1, 3
9. Np. Wczoraj w szkolnej auli uczniowie klasy VI b wystawili sztukę na podstawie „Nowych
przygód Mikołajka”. Dekoracje przygotowała pani Ewa Nowak, kostiumy zaś uszyła pani
Karina Kowalska. Przedstawienie obejrzało 150 uczniów naszej szkoły.

Zaimki
1. Zaimkami zastępuje się niektóre części mowy:
– rzeczowniki, na przykład „on”,
– liczebniki, na przykład „kilka”,
– przymiotniki, na przykład „taki”,
– przysłówki, na przykład „wtedy”.
2.

3.

4.

5. (Mój) Moja koleżanka ma młodszego brata, Bartka. Z (to) tym dzieckiem są ciągle kłopoty,
ponieważ maluch nie odstępuje (ona) jej na krok. Kiedy przychodzę do (ona) , Bartek bez
przerwy (my) nam przeszkadza. Kończy się na tym, że wychodzimy z domu, ale wtedy
chłopiec okropnie płacze. I co zrobić z (taki) takim małym rozrabiaką?
6. Np.

7. A. którą? (przymiotnik), komu? (rzeczownik), ile? (liczebnik), czego? (rzeczownik), czyja?

(przymiotnik), jak? (przysłówek)
8. Julia kupiła sobie nowe buty, które bardzo się jej podobają. Chętnie pokaże je koleżankom.
Filip obejrzał w telewizji ciekawy wywiad. Poszedł do Adriana i rozmawiał z nim o
obejrzanym programie.
9.

10. Np. Tukan tęczowodzioby mierzy około 50 centymetrów. jego dziób ma przeważnie
długość około 13 centymetrów i jest wielobarwny: zielony, pomarańczowy i czerwony.
Upierzenie tego ptaka ma barwę żółto-czarną, a nogi są niebieskie. Ogon tego stworzenia
kończy się ciemnymi piórami.
11. Kto pod dołki kopie, ten sam w wpada.
Gdzie drwa rąbią, tam wióry lecą.
Kto się lubi, ten się czubi.
12. Mnie to podaj, a nie jemu.
Pomogę ci, ale nic mu nie mów.
Pomożesz mu?
13. Np. Warto używać zaimków, aby uniknąć powtwarzania tych samych wyrazów i
urozmaicić swoją wypowiedź. Na przykład zamiast powiedzieć: „Patryk zapomniał zeszytu.
Partykowi często się to zdarza” można powiedzieć: „Patryk zapomniał zeszytu. Często mu się
to zgadza”.

Nieodmienne części mowy. Przypomnienie wiadomości

1.

2.

3. Poprzez to przykład przyimka.

4. Np. Nad łóżkiem jest zawieszony uchwyt do podciągania się, co może pomóc we
wstawaniu. Pokój jest obszerny, dzięki czemu osoba z niepełnosprawnością może się
poruszać w miarę swobodnie.
5. Np. Słoń maluje na kartce.
Pingwin pozuje do zdjęcia.
Chomik wygląda przez okno.
6.

7.

8. Przez bramę wjeżdża bryczka zaprzężoną w cztery konie. W bryczce siedzą dwie osoby.
Na przedzie widać stangreta. W tle można dostrzec zabudowania.
9.

10.
11. Np.
• Pójdę na lekcję tańca i nauczę się samby.
• Pójdę na lekcję tańca, ale tylko z Patrykiem.
• Pójdę na lekcję tańca, więc nie wybiorę się do kina.
12. Np.
Noszę związane włosy, więc ułożenie fryzury zajmuje mi dużo czasu.
Mieszkam na wsi i bardzo to lubię.
Jestem nieśmiała, ale potrafię postawić na swoim.
13. Np. Chciałabym zostać wolontariuszem w hospicjum, ale niewiele wiem na ten temat.
Ja od dwóch lat pomagam jako wolontariuszka, więc mogę Ci coś doradzić.
Zamierzam się zgłosić, bo chciałabym pomagać innym.
Najlepiej tam zadzwoń albo wyślij maila.
14. https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/Spojnik-a-w-znaczeniu-i;16624.html [dostęp: 1.09.2019]
15.

16.

17. Np. Podczas spaceru Kacper często spotykał kolegów.

Kasia dobrze zna park niedaleko domu.
Rozwiazanie ostatniego zadania zapisałem nieczytelnie.
18.blisko, bliżej, lepiej
19.

Lew hojnie wynagradza za pracę.

Mama misia smacznie śpi.
Chomik je łapczywie.
20. Np. Ćwiczyłem regularnie.
Mieszkanie urządziłam kolorowo i przytulnie.
21. lepiej, najlepiej
wcześniej, najwcześniej

Wykrzyknik i partykuła
1. Wykrzyknik, np.: ojej, hurra, hmm.
Partykuła, np.: chyba, nie, bodaj.
2. Och, zabolało!
Niech mnie pani o to nie prosi.
Ach, jak przyjemnie!
Czy lubisz kisiel malinowy?
Hej, podejdźże do mnie!
Chyba już pójdę.
Hm, zastanawiam się, co zrobić.
*3. Np. Bam, książka spadła z impetem.
Trach, szklanka rozbiła się w drobny mak.
Bęc, piłka podskoczyła na podłodze.
4. Wypowiedzenia wyrażające pewność
Jola naturalnie się ucieszyła.
Na pewno pójdzie z nami na imprezę.
Oczywiście obraził się przez Maćka.
Bez wątpienia zachowuje się dziwnie.
Wypowiedzenia wyrażające przypuszczenie
Jola chyba się ucieszy.
Może pójdzie z nami na imprezę.
Prawodopodobnie obraził się przez Maćka.
Raczej dziwnie się zachowuje.
5.
Hej, Radku!
Pamiętasz pewnie, jak bardzo lubię skoki narciarskie. Zawsze chciałem zobaczyć je
na żywo w Zakopanem, ale ciągle się nie składało. Sam zresztą wiesz.
A w tym roku wyjechałem! Nawet udało mi się zdobyć kilka autografów. Czy
domyślasz się od kogo? Potrzymam Cię jeszcze w niepewności.
Może niebawem się spotkamy i zobaczysz!
Maciek
6.

– Uf, jest tak ciepło, że nie mogę oddychać!

– Ej, nie narzekaj! Chociaż przyznam, że mogłoby być odrobinę chłodniej.
– No, wreszcie się ze mną zgadzasz!
– Słyszysz ten dźwięk: puk, puk? Chyba mamy gościa.
*7.
A. A, weszłam w pajęczynę, nie cierpię pająków!
Mówił, że kupił wszystko, a zapomniał nawet o pieczywie.
B. U, jak pięknie dziś wyglądasz!
U mojego brata naprawdę można odpocząć.
C. Czy kupisz mi bilet?
Pójdziesz na ściankę wspinaczkową czy na basen?
D. Naturalnie, nie mam nic przeciwko.
Zachowywała się naturalnie – tak swobodnie i dziewczęco.
8. Np.
Czy wyjechałyście w góry?
Chyba dostaniesz szóstkę.
Wynieśże śmieci.
Tak, mam czas wieczorem.
Pewnie wszystko napisałem.
9. • wyrażający ból – ała
Ała, to bolało!
• wyrażający zrozumienie – aha
Aha, więc tak się stało.
• wyrażający szczery śmiech – cha, cha
Cha, Cha w życiu tak się nie uśmiałam!
• naśladujący odgłos psa – hau
Hau, hau – donośne szczekanie dobiegało z wewnątrz.
• naśladujący odgłos kota – miau
Miau – mój kot domaga się karmy!

Części zdania. Przypomnienie wiadomości

1.
Jakimi częściami mowy jest
Część zdania Co nazywa lub co określa?
najczęściej wyrażana?
podmiot nazywa wykonawcę rzeczownikiem
czynności
orzeczenie nazywa czynności lub stany czasownikiem
przydawka określa rzeczownik przymiotnikiem,
liczebnikiem,
rzeczownikiem, zaimkiem,
wyrażeniem przyimkowym
dopełnienie określa czasownik rzeczownikiem, wyrażeniem
przyimkowym, zaimkiem
okolicznik określa czasownik przysłówkiem, wyrażeniem
przyimkowym, zaimkiem

2. Np. Dzieci uśmiechają się.

Dzieci pracują.
3. Np.
• Tomek przeczytał tę książkę jako pierwszy w klasie.
• Agnieszka napisała ciekawy artykuł do szkolnej gazetki.
• Kowalscy bezbłędnie wykonali to zadanie.
• Olaf przeczytał to lepiej.
• Dziecko nie przestawało płakać.
4. – Co robisz? (podmiot: ty)
– Właśnie ubieram choinkę. (podmiot: ja)

– Wygraliśmy konkurs kolęd!

(podmiot: my )
– Jesteście wspaniali! (podmiot: wy)
Podmiot, który nie został wyrażony wprost to podmiot domyślny.

5. Np.
W czasie ferii Dominika, Asia, Ewa pójdą do kina.
Na półce stoją tomiki poezji, encyklopedie, leksykony.
6. C.
7. A ja (zaimek) tak zaczęłam swoje opowiadanie... Kasia (rzeczownik) bardzo się zdziwiła.
Na podłodze leżały porozrzucane kredki, zeszyty i książki (rzeczowniki). Dziewczynkę
ogarnął strach (rzeczownik). Różne myśli (rzeczownik) kołatały się jej w głowie. Czyżby
okradła ją szajka (rzeczownik) złodziei? Nie, to tylko pies (rzeczownik) ściągnął obrus ze
stołu. Teraz Kudłacz (rzeczownik) smacznie spał pod biurkiem, a ona (zaimek) musiała
sprzątać.
8. Np. Nie ma pieniędzy.
Nie ma już czasu na rozwiązywanie zadań.
Piotrka nie ma w szkole.
W naszej klasie przybywało uczniów.
Na dodatkowym treningu zabrakło Kamila.
9. • Poplamiłem sweter brata. przydawka
• Przyjechał brat Kuby. podmiot
• Przyniosłam bratu kubek. dopełnienie
• Martyna nie mówi wcale o swoim bracie. dopełnienie
• Tomek i jego brat znów się spóźnili. podmiot
10.

11. Np.
Dzieci ważą banany. Banany są wazone przez dzieci.
Mama smaruje nos. Nos jest smarowany przez mamę.
12. Np. Lubię górsjkie wędrówki. Podziwiam tatrzańskie widoki. przydawki
Dostałam złoty naszyjnik. Migoce jak słoneczne promienie. przydawki
13.
Cześć!
Zaczęłam trenować łyżwiarstwo figurowe (przymiotnik). Byłam dzisiaj na pierwszym
(liczebnik) treningu.
Ćwiczymy na lodowisku miejskim (przymiotnik) – pracują tam najlepsi (przymiotnik)
instruktorzy.
Moje (zaimek) nowe (przymiotnik) łyżwy dobrze sprawdziły się na tafli lodu (rzeczownik),
ale ochraniacze na nadgarstki (wyrażenie przyimkowe) okazały się niezbędne.
Przesyłam serdeczne (przymiotnik) pozdrowienia
Maja
14. PF
15. Np. Mikołaj wręcza chłopcu prezent.
Moja siostra pije herbatę z przyjaciółką.
A tu rzucam śniegiem w kolegów.
W zimie mama dokarmia ptaki ziarnem.
16.

17.

18. z psem – dopełenieni

przed dom – okolicznik
19.

20.
Wszystkie dopełnienia są bezokolicznikami.

Wypowiedzenia. Przypomnienie wiadomości

1.

2. Np.
Rodzina spędza wspólnie czas na lodowisku.
Wszyscy doskonale się bawią.
3.
A.
B.

C. FPF
D. Np. Duże wyzwanie! To było duże wyzwanie!
4. A. Niebiescy bohaterowie biegną najszybciej jak się da.
B. Bohaterowie biegną po plaży.
5.
1. Określenie głównego tematu.
2. Ułożenie planu wypowiedzi.
3. Wybór najlepszych zdjęć.
4. Napisanie krótkich tekstów.
5. Ułożenie slajdów we właściwej kolejności.
6. Np. Jeszcze zdążę powtórzyć materiał z gramatyki języka angielskiego przed jutrzejszym
ważnym sprawdzianem.
7. Np. Rozpoczęły się wyprzedaże w sklepach!
Panuje moda na bieganie.
Prezydent złożył nieoczekiwaną wizytę w Ameryce.
8.
1. Gdy piszemy artykuł i planujemy jego tytuł – powinien być krótki i sugestywny.
2. Gdy przygotowujemy instrukcje obsługi – lepiej to rozbić w kilku krótkich zdaniach,
niż jednym rozbudowanym. Będzie wówczas bardziej zrozumiała.
9. subiektywne wypowiedzi uczniów

Związki wyrazów
1. związek zgody: jutrzejszym sprawdzianie, żadnej wiedzy
związek rządu: pamiętajcie o sprawdzianie, w tym temacie, nie mam wiedzy
związek przynależności: sprawdzianie ze związków
wyrazy poza związkami: chłopcy, niestety
2.

3.

4. Np. związek zgody: maska antysmogowa

związek rządu: przykłada kompres
związek przynależności: wstaje wcześnie
5.

*6. Np. Moja mama często używa komputera.

Małgosiu, wracaj szybko autobusem.
7. związek rządu

Zdania złożone współrzędnie i podrzędnie

1. W zdaniach złożonych występują co najmniej dwa orzeczenia.
W zdaniach złożonych podrzędnie zawsze stawiamy przecinek pomiędzy zdaniami
składowymi, a w zdaniach złożonych współrzędnie – wtedy, gdy używamy spójników: ale,
więc, lecz, lub gdy zdania składowe połączone są bezspójnikowo.
2. Np. Astronauta spotkał kosmitę, więc zapytał o o drogę.
Dzieci leciały wysoko i podziwiały okolicę.
Czarodziej wlał eliksir do roztworu, a chwilę później zniknął.
3. Np. Kupiłbym tę deskorolkę, ale nie mam aż tylu pieniędzy.
Odkładałem kieszonkowe, więc mogę ci pożyczyć potrzebną kwotę.
Dzisiaj obejrzymy akrobacje w internecie, ale jutro sami poćwiczymy.
Wybierzmy się do parku i tam razem potrenujemy.
4. Np.
2. Dlaczego nie ma gotować go zbyt długo?
3. Jakim sosem polejesz spaghetti?
4. Kiedy skorzystam z gotowego sosu?
5. W jakim celu mam przyprawić moją potrawę bazylią i oregano?
5. Np.
• Cały czas myślał o napisaniu powieści o czarodzieju.
Cały czas myślał o tym, aby napisać powieść o czarodzieju.
• Czarnoksiężnik przyjechał do miasteczka bez uprzedzenia.
Czarnoksiężnik przyjechał do miasteczka, mimo że nie uprzedził.
• Przybył tam w celu zatrudnienia nowego ucznia.
Przybył tam, aby zatrudnić nowego ucznia.
• Już na drugi dzień wszyscy mówili o pojawieniu się maga.
Już na drugi dzień wszyscy mówili o tym, że pojawił się mag.
6. Np.
Dzieci jadą na rowerach do wąwozu, aby poszukać skarbu, którynprzed laty został tam
zakopany przez żołnierzy.
7. Gdy już zakończyliśmy warsztaty dziennikarskie, wymyśliliśmy konkurs dla uczniów.
Postanowiliśmy, że każdy z uczestników przeprowadzi rozmowy ze starszymi mieszkańcami
naszego miasta na temat jego historii. Kiedy poinformowaliśmy o nagrodzie za najciekawszy
wywiad, zgłosiło się wielu chętnych. Termin dostarczenia nagrań wyznaczyliśmy na ostatni
dzień lutego.
8. Np.
Zostanę dziennikarzem lub będę pracował jako detektyw.
Chciałabym pracować w radiu, więc ćwiczę ładną wymowę.
Nie wysłuchałem reportażu, ponieważ nie miałem czasu.
Pójdę na spacer albo zostanę w domu.
9. • Aby zachować szczupłą sylwetkę, ćwicz regularnie.
• Chipsy szkodzą zdrowiu, więc ich nie podjadaj. (zdanie złożone współrzędnie)
• Masz ochotę na przekąskę, ale nie możesz jej zjeść. (zdanie złożne współrzędnie)
• Schowaj słodycze tam, gdzie nikt ich nie będzie szukał.
10.

11.
12. Np.
• Koncert odbędzie się (w jakim celu?), aby zebrać fundusze na leczenie dzieci.
• Występ rozpocznie się dopiero wtedy (kiedy?), kiedy zespół nastroi instrumenty.
• Muzycy zagrali dokładnie tak (jak?), jak się wszyscy spodziewali.
• Spiker wyraźnie powiedział (co?), że spodziewamy się trudności w przyszłym roku.
• Właśnie w radiu usłyszałam piosenkę (którą?), którą mam ciągle w głowie.
• Nie kupię nowej płyty (dlaczego?), ponieważ wydałam już całe kieszonkowe.
13. Np.
Gra na żywo, ponieważ nie lubi podkładów.
Reguluje odbiornik i sprawdza głośność.
14. Kiedy byłam na półkoloniach, poznałam wielu nowych kolegów.
Maciek udowodnił, że miał rację.
Mama namawiała Zosię, aby wzięła udział w konkursie.
15. Np.
Umówię się z chłopakiem, który chodzi do 6 c.
Kiedy skończę klasę szóstą, pojadę na wakacje do Hiszpanii.
16.
1
którą?
2
*17. Np.
Nie miała wystarczająco czasu, więc nie przeczytała lektury.
Kupili już psa, więc nie kupią kota.
Rafał został przewodniczącym klasy, więc chodzi dumny.

Głoski i sylaby. Przypomnienie wiadomości

1. twarde: n, p, ł, , l, z, r, w, s, cz, ż, c, k, d, g, z
miękkie: wi, ś, ć, ni
Miękkość można oznaczyć za pomocą litery i lub kreską nad literą.
2. pocz-tów-ka, tu-ry-stycz-ny, po-dró-żo-wać, o-des-sa
3. pasek – piasek, mecz – miecz, nos – noś, słone – słonie
4. taniec, środek, ciastko, złość
5.

6. Np. Przygarnęłam tego kiciusia.

Nie deptać zieleni!
Wszystko widać jak na dłoni.
Na tym pniu urządzimy sobie piknik.
*7. g-w’-a-z-d-a
d-o-c’-e-k-l’-i-w-y
p’-e-r-w’-o-s-n-e-k
w’-i-ś-ń-o-w-a
h’-i-s-t-o-r-y-cz-n-a
p’-e-cz-a-r-k-a
m’-i-m’-i-k-a
o-p-o-w’-e-ś-ć-i
8. Np. Wyróżnione głoski w podaych wyrazach wymawia się w sposób zmiękczony (wariant
pomiędzy wymową twardą a miękką). Sa to głoski zmiękczone.
9. miękkich

Głoski dźwięczne i bezdźwięczne oraz ustne i nosowe

1.
2.

3.

4. budka, żelazko, torebka, lodówka

5. Od wczoraj czekamy na przesyłkę. Rozmawiałam z mamą, która dostała informację od
kuriera, że będzie mogła zapłacić kartą. Chciałabym już mieć tę ksiażkę!
Błędy są wynikiem niezapisywania głosek nosowych.
*6. Efekt: komiczny
Przyczyna: niezapisanie głosek nosowych
7.

NOSÓWKI – głoski nosowe

8. Np. gołąb – gołębnik
ząb – zębiska
wąż – wężowy
błąd – błędny
krąg – w kręgach
księga – książkowy
ręka – rączka
sędzia – sąd
pamięć – pamiątka
mędrzec – mądrość
9. Głoski nosowe w podanych wyrazach w zakończeniach tracą swoją nosowość.

Akcent i intonacja
1. W języku polskim akcentujemy wyrazy na:
• przedostatnią sylabę w większości wyrazów,
• na trzecią sylabę od końca w:
– czasownikach w 1. i 2. os. lm. czasu przeszłego,
Przykłady: czy-ta-liś-my, roz-ma-wia-łyś-cie
– czasownikach w 1., 2. i 3. os. lp. oraz w 3. os. lm. zawierających cząstkę bym, byś lub by,
Przykłady: zro-bił-bym, pil-no-wał-byś, myś-lał-by, po-szli-by
– rzeczownikach pochodzenia obcego, które są zakończone na -ika, -yka,
Przykłady: ma-te-ma-ty-ka, A-me-ry-ka
– liczebnikach zakończonych na -sta, -set.
Przykłady: czte-rys-ta, sie-dem-set
• czwartą sylabę od końca, np. w formach czasowników w 1. i 2. os. lm.
zawierających cząstkę byśmy lub byście.
Przykłady: po-dzi-wia-li-byś-my, zda-ły-byś-cie
2. – Już wiemy, dokąd pojedziemy na wycieczkę klasową. Zdecydowaliśmy się na Kraków!
– Super, ja też chciałbym tam pojechać.
– To może porozmawiaj ze swoją wychowawczynią. Wybralibyśmy się tam w dwie klasy.
Byłoby taniej i weselej.
3.

*4. granie, zagrałaby, zagralibyście

5. Przeprowadzili wywiad.
Przeprowadziliśmy turniej gier planszowych.
Przeprowadziliście staruszkę przez ulicę?
Przeprowadzilibyście wybory.
Przeprowadziłby plan.
6. • ćwiczenia, dyscyplina, sport – gimnastyka
• uczelnia, inżynier, technika – politechnika
• studia, polski, nauka – polonistyka

Spawdź, czy potrafisz

1. A.
Część mowy Przykład z tekstu
czasownik panowa-li
rzeczownik wyjazd-Ø
przymiotnik wakacyjn-y
liczebnik pięć- Ø
zaimek któr-e
przysłówek razem
przyimek do
spójnik z
wykrzyknik hej
partykuła może

B. Tomek i Asia planowali wspólnie wakacyjny wyjazd. Dziewczyna przyniosła pięć

przewodników po Europie, które poleciła jej pani w bibliotece.
– Może namówimy rodziców na wyprawę w Alpy? – zastanawiała się Asia.
– Ja wolałbym pojechać do parku rozrywki albo nad morze – powiedział Tomek.
– Hej, a co byś powiedział na kilkudniową wyprawę rowerową? – zaproponowała Asia.
C. Tomek i Asia – podmiot szeregowy
planowali –orzeczenie
wspólnie – okolicznik
wakacyjny – przydawka
wyjazd – dopełnienie
Pisownia trudnych form rzeczowników i przymiotników
1. • W rzeczownikach piszemy „-dztwo”, a w przymiotnikach „-dzki”, kiedy w wyrazach
pokrewnych „dz” wymienia się na d, dz, dź, dzi.
• W rzeczownikach piszemy „-ctwo”, a w przymiotnikach „-cki”, kiedy w wyrazach
pokrewnych „c” wymienia się na t, c, ć, ci, k, cz.
2. ludzie – ludzki
wariat – wariacki
Sopot – sopocki
pirat – piracki
Belgrad – belgradzki
strzelec – strzelecki
uniwersytet – uniwersytecki
literat – literacki
3. wychodzić – wychodźctwo
uchodzić – uchodźctwo
4. Np. Tajlandzki krajobraz urzeka pięknem.
Irlandzkie wybrzeże wygląda jak nietknięte ludzką działalnością.
Składnikiem islandzkich potraw są często ryby.
Słowackie góry są zróżnicowane.
5. jasnowidztwo, krawiectwo, lotnictwo
6. bogaty – bogactwo
śledzić – śledztwo
biedak – biedactwo
doradzić – doradztwo
bracia – bractwo
dowodzić – dowództwo
7. Katowice – katowicki
Mysłowice – mysłowicki
Biskupiec – biskupski
Siedlce – siedlecki
Grudziądz – grudziądzki
Swarzędz – swarzędzki
Stargard – stargardzki
Rajgród – rajgrodzki
8. taternictwa, szwedzkiej, Bermudzkim
9.

Pisownia trudnych form czasowników

1. Np. wahać, sprzeniewierzać, zohydzać, trząść, roztrwonić
2. pleść, kraść, gryźć, zawieść, ponieść
3. wynieść, bo wyniosłam
wynaleźć, bo wynalazłam
ugrząźć, bo ugrzęzłam
zanieść, bo zaniosłam
4. • Zastanawiam się, czy sięgniesz po tę książkę. sięgnąć
• Przesuń plecak, bo nie mogę przejść. przesunąć
• Czy wyjęłabyś zakupy z torby? wyjąć
• Kopnij mocniej! kopnąć
5. Szybko (wymknąć się – 1. os. lp., r.ż.) wymknęłam się ze spotkania.
Za późno (wcisnąć – 2. os. lp., r.m.) wcisnąłeś przycisk.
Zawodnik (wziąć się) wziął się do roboty.
Zmęczone (piąć się – 1. os. lm., r.nm.-os.) pięłyśmy się pod górę.
Dziękuję, że mnie (wyręczyć – 2. os. lm., r.nm.-os.) wyręczyłyśmy.
Widzowie (zająć) zajęli wyznaczone miejsca.
*6. wywieźli – wywieźć
kładła – kłaść
grzęznę – grząść
wygarnął – wygarnąć
wsiedli –wysiąść
przyjęliście – przyjąć
rozgryzłam – rozgryźć
wlazło – wleźć
wyjęłaś – wyjąć
płynęła – płynąć
rozniosą – roznieść

Pisownia nie z różnymi częściami mowy

1. Nie piszemy rozdzielnie z:
• czasownikami,
Przykłady:
nie rozmawiać, nie obejrzę, nie ogłoszono
• przymiotnikami w stopniu wyższym i najwyższym,
Przykłady:
nie większy, nie najlepszy
• liczebnikami (wyjątek: niejeden w znaczeniu wielu),
Przykłady:
nie pięć, nie szósty, nie dziesięcioro
2. nieładny, nie idzie, niedaleko, nie bardziej, nie trzy, nieszczęście, nie zapisał, nienaturalny,
niecierpliwość, nie grali, niepięknie
3. • słabość, bezradność, bezsilność – niemoc
• spór, sprzeczka, kłótnia – nieporozumienie
• wątpliwość, rozterka, wahanie – niepewność
4. A.
Niedawno w telewizji nadano program z udziałem naszej klasy. Dziennikarze nagrali materiał
o niesamowitych wydarzeniach, których byliśmy świadkami. Otóż poszliśmy na wycieczkę
do zamku, który wznosi się niedaleko naszej szkoły na niedużym wzgórzu. Aż nagle... Zza
zwałów kamieni na dziedzińcu uniósł się żółtawy dym i zaczął płynąć w naszą stronę. „To
duch, duch!” – piszczały dziewczyny. Nie pierwszy raz okazały się tchórzliwe. Nie najlepiej
to wyglądało, ale my – chłopaki – nie mogliśmy okazać strachu i ostrożnie podeszliśmy
bliżej. Okazało się, że to pszczelarz, któremu uciekł rój. Odnalazł owady w zamku i okadzał
je dymem, by zabrać wszystkie do ula. Niebezpieczeństwo nie było więc prawdziwe, a
niepokój dziewczyn okazał się niemądry. Opowiedzieliśmy to wszystko dziennikarzom.
Byliśmy zdziwieni, kiedy zobaczyliśmy w telewizji reportaż – urywał się w momencie, w
którym zobaczyliśmy „ducha”, i nie było potem mowy o tym, co nastąpiło później. Nie
bardzo wiedziałem, co o tym myśleć...
B. • Kiedy nadano program z udziałem Bartka?
niedawno
• O jakich wydarzeniach opowiadał materiał dziennikarzy?
niesamowitych
• Jak, zdaniem Bartka, wyglądała sytuacja, w której dzieciom ukazał się duch?
nie najlepiej
• Co okazało się nieprawdziwe, a co – niemądre?
niepokój niemądry, niebezpieczeństwo nieprawdziwe
*5.

6.
– Zobacz, na drzewach zostało już niewiele liści!
– W końcu to listopad! Niedługo będzie zima.Nie zdziwię się, jeśli w przyszłym tygodniu
spadnie śnieg.

– Zdobyłem już dwa gole, a ty nie postarałeś się nawet o jedną bramkę!
– Nie przyjrzałeś się dokładnie! Jestem od ciebie nie gorszy,bo dwa gole zdobyłem przed
przerwą.
7. Nie jedź zbyt szybko!
Prosimy o nielatanie na miotłach!
Nibezpieczne zwierzęta!
8. nudny film – nieciekawy
stary telewizor – nienowy
krótka reklama – niedługa
zepsuty owoc – nieświeży
9. Prosimy o niewychylanie się za barierkę.
Nieprzestrzeganie regulaminu będzie karane.
Pamiętaj! Niejedzenie słodyczy = zdrowie.
Prosimy o niewchodzenie do hali bez koszyków.
Nie z rzeczownikami utworzonymi od czasowników piszemy łącznie tak, jak z innymi
rzeczownikami.
10. mały – niewielki
tani – niedrogi
zły – niedobry
brzydki – nieładny
cichy – niegłośny
trudny – niełatwy
11. Nie wywołuj wilka z lasu.
Z niejednego pieca chleb jadł.
Niedaleko pada jabłko od jabłoni.
12. niedobrze, nie gorzej, nie najgorzej
nieszybko, nie szybciej, nie najszybciej
niedużo, nie więcej, nie najwięcej
13.

14. Ten dzień zaczął się wyjątkowo nieszczęśliwie! Zosia nie przyszła na czas do szkoły i nie
mogłem sprawdzić zadania domowego z matematyki. A sami wiecie, że z liczenia nie jestem
za mocny. Na początku lekcji zapytałem siedzącą niedaleko Olę, czy nie sprawdziłaby
wyników, które zapisałem w zeszycie. Jak na nieszczęście w tej samej chwili pani wezwała
mnie do odpowiedzi. Niepewnie podszedłem do tablicy i z niewesołą miną zapisywałem dane
do zadania. Okazało się, że niepotrzebnie się bałem! Wszystkie ćwiczenia rozwiązałem nie
najgorzej i dostałem czwórkę.
15. W trzecim i czwartym zdaniu nie zostało zapisane z rzeczownikami osobno, ponieważ
występują w zdaniach, w których chcemy podkreślić wyraźne zaprzeczenie. Zróżnicowany
zapis jest też związany z innym znaczeniem.
16. BC
17. FF

Pisownia wyrazów wielką i małą literą

1.

2.

3. Przekopałam ziemię w ogródku. Było przyjemnie z uwagi na jesienne słońce.

Widziałem Ziemię z Marsa. Słońce wyglada stamtąd jak kula ognia.
4.

5.

6. Np. „Taniec i zabawa”, „Mistrzowie piłki”

7.
8. Na ulicy Brackiej mieszkał hrabia Mochnacki, który codziennie kupował przegląd
konfederacki.
W Alejach Jerozolimskich uczniowie w strojach krakowskich śpiewali pieśni Stanisława
Moniuszki.
Pewien mieszkaniec Marsa systematycznie uczy się języka francuskiego i ogląda filmy, które
powstały w Paryżu oraz zjada bułki paryskie.

Pisownia ą, ę oraz om, on, em, en

1.

2.

3. A. • Największym spośród instrumentów smyczkowych jest kontrabas. Nieco mniejsza jest

wiolonczela.
• Podczas koncertu niemal każdy dyrygent używa batuty.
B. zamknął – zamknąć, zaczęła – zacząć, płynęła – płynąć, dołączyła – dołączyć, zasnąłem –
zasnąć
4. Mruczek ściągnął z biurka taśmę klejącą. Zaczął zabawę. Pociągnął za jeden koniec. Stanął
i mrugnął oczyma. Po chwili zwinął się w kłębek i zasnął.
5.

Róznice wynikają z różnej formy gramatycznej wyrazów: N. lp. zakończonego -ą lub C. lm. z
końcówką -om.
6. błąd – błędy, pojęcie – pojąć, gorąco – goręcej, gąszcz – gęsty, pajęczyna – pająk, ziąb –
ziębić, pieniędzy – pieniądz
7. W audycji słychać odgłosy młodych zwierząt: cielęcia, jagniecia i szczenięcia.
Ola włożyła do nowego piórnika kątomierz oraz temperówkę.
8.

Np. Marek wziął przykład z Tomka.

9. Ja prezentuję wiadomości.
Ja przygotowuję reportaże.
A ja komentuję zawody sportowe.
10. kalendarzu, kemping
remont, kombinezon
11.
12. subiektywne wypowiedzi uczniów

Pisownia wyrazów obcych

1. Wyrazy pochodzenia obcego, które zapisuje się
• zgodnie z wymową: dżinsy,
• z zachowaniem pisowni oryginalnej: weekend,
• na dwa sposoby – w wersji spolszczonejlub oryginalnej: aquapark/akwapark.
2. • Jestem (miłośnikiem) fanem muzyki klasycznej.
• Nie lubię, gdy ktoś w kinie je (prażoną kukurydzę) popcorn.
• Zachowałeś się wobec mnie (uczciwie) fair – doceniam to.
• Do mojej skrzynki pocztowej trafia dużo (niechcianych informacji) spamu.
3. – Rano idę na (nefitss) fitness. A wieczorem będę jeść kiełbaski z (largil) grilla – tata ma
imieniny. A ty?
– Jadę na cały dzień do (uaparkqau) aquaparku. Rodzice obiecali też, że na
kolację zjemy smaczny turecki (ebkab) kebab.
4. gadget – gadżet
collage – kolaż
manager – menedżer
pick-up – pikap
5. koktajle, spreju, keczupu, dżinsy
6. fun – radość
shopping – zakupy
party – przyjęcie
sorry – przepraszam
event – wydarzenie
*7. subiektywne wypowiedzi uczniów (mogą się pojawić słowa jak: smartfon, spoiler itp.)
8. https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/spoiler-i-spojler;109.html

Pisownia wyrazów z ó, u, rz, ż, ch, h

1. „Ó” piszemy:
• gdy wymienia się na „o”, „e”, „a”, na przykład: woda – wód, przyjaciół – przyjaciel, wrócić
– wraca,
• w zakończeniach rzeczowników: „-ów”, „-ówka”, „-ówna”, na przykład: rów, torówka,
Nowakówna,
• w wyrazach z „ó” niewymiennym, na przykład: góra, róża, próba.
2. mróz – mroźny, lód – lodowisko, siódmy – siedem, chłód – chłodny, mój – moje, próg –
progi, powrót – powroty
3. lodówki, główka, stołówka, wywiadówki
4. dół – góra
odważny – tchórzliwy
wcześnie – późno
suma – różnica
5.

Hasło: wizerunek
6. Zatrudnię traktorzystę.
Wyprzedaż wzorzystych dywanów.
Sprzedajemy skórzane torebki.
7. Np.

8. brzegi, przeskoczysz, drzewo

9. Np. Pojedynek wygrał lepszy szermierz.
Precyzja zegarmistrza.
Rycerz i dama serca.
10. książka – księga, nóżka – noga
wstążka – wstęga, rożek – róg
11. subiektywne propozycje uczniów
12. – Obwiążę ci rękę (opatrunkiem) bandażem. Najpierw jednak powiedz, jak to się stało.
– Niosłem bardzo ciężki (rzeczy w walizkach) bagaż.
– Poplamiłem (część ubrania przy szyi) kołnierz. Wciąż brudzę (ubrania) odzież.
– A ja zgubiłam (notatnik z datami) kalendarz.
13. orzechy – orzeszki, blacha – blaszka, łańcuch – łańcuszek, grochy – groszki, okruchy –
okruszki
14.

15. żołnierz, groch, góra, morze, słówko, łóżko, puch

żołnierz – żołnierski
groch – groszek
morze – morski
słówko – słowo
łóżko – łoże
puch – puszek

Sprawdź, czy potrafisz

1. Mój brat Karol jest asystentem na uniwersytecie. Mieszka w hotelu (jakim?) asystenckim.
Jego sąsiadem jest Szwed, który pracuje jako lektor języka (jakiego?) szwedzkiego. Karol
postanowił spróbować swoich sił i od niedawna uczy się tego języka. Jego zasób słów nie jest
na razie zbyt bogaty, ale mój brat twierdzi, że (co?) bogactwo wyrazów do nauczenia go nie
przeraża.
2. • Wzięłam z ciebie przykład. wziąć
• Zaczęłaś bez nas? zacząć
3. Nie najlepiej się dziś czuję. Nie mogę jednak wrócić do domu, bo nie zabrałam kluczy.
Nieuwaga czasem nie popłaca. Na nieszczęście mama bierze udział w ważnym spotkaniu i
nie odbiera telefonu. Nieźle się urządziłam!
4. subiektywne wypowiedzi uczniów
5. Rozmawiałem o tym z koleżanką. – Końcówka -ą w N. lp.
Opowiedziałam o tym koleżankom. – Końcówka -om w C. lm.

Użycie dwukropka
1. Przy wyliczeniach.
2. – Jesteśmy gotowi, aby złożyć zamówienie. Poprosimy nastepujące dania: sałatkę z
tuńczykiem, tort warzywny, kotleciki z soczewicy, makaron z kurczakiem w białym sosie,
pizzę hawajską.
– Czy podać coś do picia?
– O, tak! Poprosimy soki: pomarańczowy, jabłkowy brzoskwiniowy i porzeczkowy.
3. • Dzisiaj mam kilka lekcji: matematykę, jęz. polski, jęz. angielski i geografię.
• Na jutrzejszą wyprawę spakuję: dres, koszulkę, trampki i kurtkę przeciwdeszczową.
• Chcielibyśmy zwiedzić kilka europejskich stolic: Pragę, Wiedeń, Rzym i Paryż.
• Interesuję się muzyką i lubię utwory różnych wykonawców: Moniki Brodki,
Dawida Podsiadły, Ewy Farnej.
• Ludzie często słuchają radia poza domem: w sklepach, samochodach, na spacerze
i w poczekalniach.
• Uwielbiam muzyków, którzy grają na kilku instrumentach: trąbce, skrzypcach,
gitarze.
4. Mama zapytała:
– Co chcesz na deser?
Odpowiedziałam jak zwykle:
– Ptasie mleczko, oczywiście.
Na co niepytany odezwał się mój brat:
– Dlaczego wciąż wybierasz to samo?
5. subiektywne wypowiedzi uczniów

Znaki interpunkcyjne w dialogach

1. Dwukropek pełni funkcję znaku wprowadzającego czyjść wypowiedź.
• Myślnik w dialogach służy do zaznaczenia wypowiedzi kolejnych uczestników rozmowy
lub oddzielenia słów narratora.
2. – Kiedy wyjedziemy na wycieczkę w góry? – zapytała Kaśka.
– Trudno powiedzieć – odparł Krzysiek. – Każdy mówi inaczej.
– To może przeprowadźmy głosowanie? – wtrącił się Kamil.
– Świetny pomysł! – pochwaliła Kaśka.
3. – Mam niepowtarzalne zdjęcia z wczorajszego koncertu ! – wykrzyknął rozemocjonowany
Piotrek.
– Co cię tak cieszy? – zapytała Olka – To przecież tylko zdjęcia.
– Nie, to nie są takie zwykłe zdjęcia! – zaprotestował chłopak. – Zrobiłem selfie z gitarzystą.
Chcesz zobaczyć?
4. Np.

5. Np.
Zadzwonił dzwonek. Szybko spakowali plecaki i wybiegli na korytarz. Nagle z daleka
usłyszeli głos:
– Bardzo chciałbym z wami pograć, ale muszę zostac po lekcji. – powiedział Marek. – Bardzo
mi przykro.
Doskonale zrozumieli jego rozczarowanie. Właśnie rozpoczęła się długa przerwa i w
planach mieli mecz piłki nożnej na boisku.
– Może w takim razie rozegramy ten mecz po lekcjach? – zaproponował Maciek.
– Nie mogę. Dziś mam wizytę u dentysty – odpowiedział Marek i wrócił do klasy.
 Spojrzeli na niego ze współczuciem, popatrzyli po sobie. Nic nie mogli na to poradzić,
więc pobiegli dalej, by zrealizować swoje plany.

Przecinek w zdaniu pojedynczym. Przypomnienie wiadomości

1. PP
2. Słońce czy deszcz – warto mieć w zapasie parasol. Najwygodniejsze modele to te
kompaktowe. Są niewielkie, składane, lekkie. Zmieszczą się do plecaka oraz torebki.
Niestety, mają jedną poważną wadę. Delikatne druty albo się wyginają, albo przerywają
materiał parasola. Nikt nie potrzebuje pięknych, lecz dziurawych parasoli.
3. Np.
Tomek, Agata, Rafał przygotowali razem projekt.
Halo, zostawiła pani apaszkę.
4. • Zima w górach bywa kapryśna, więc niebezpieczna.
• Na stoku wiatr oraz temperatura zmieniają się bardzo szybko.
• Narciarzy w każdej chwili może zaskoczyć mgła lub śnieżyca.
• W trakcie wypoczynku w górach należy uważnie śledzić komunikaty pogodowe nadawane
w radiu albo telewizji.
5. subiektywne wypowoedzi uczniów

Użycie nawiasu
1. FP
2. Np.
• Chętnie kupiłaby sobie coś nowego do ubrania (zwłaszcza sukienkę lub szorty).
• Potrafi powiedzieć dziękuję w wielu językach (na przykład po francusku, rosyjsku).
3. W okresie oświecenia (XVIII wiek) tworzył Ignacy Krasicki.
Imię Grażyna (od litewskiego przymiotnika graži, czyli piękna) zostało wymyślone przez
Adama Mickiewicza dla tytułowej bohaterki jego poematu.
Powszechnie przyjmuje się, że od imienia Karola Wielkiego (władcy Franków) pochodzi
polski wyraz król.
4. subiektywna odpowiedź ucznia

Poprawne użycie średnika

1. Średnik (;) to znak interpunkcyjny rozdzielający fragmenty tekstu słabiej niż kropka, a
silniej niż przecinek.
2. • Przysłowia są mądrością narodu; nie dziwię się, że od dawna się je powtarza.
• Sportowców czekają ciężkie chwile; są jednak przygotowani; długo trenowali.
• Zaczął powtórkę przed pracą klasową; otworzył zeszyt i podkreślał ważne wiadomości.
• Każdego ucznia czeka nagroda; kto wie, czy to będzie tylko dobra ocena.
3.

4. Polecenie było proste; wystarczyło przepisać odpowiednie wyrazy i podkreślić odmienne

części mowy.
Im dalej w las, tym więcej drzew; im więcej drzew, tym łatwiej zabłądzić.
*5. A. W zdaniu pojedynczym przecinek stawiamy:
– przed spójnikami, np. ale, więc;
– przed powtórzonymi spójnikami, np. czy wolisz kawę, czy napijesz się herbaty;
– gdy wymieniamy przymiotniki.
B. Henryk Sienkiewicz – polski nowelista, powieściopisarz i publicysta; autor „W pustyni i w
puszczy”.
C. Można to było inaczej zaplanować; to było oczywiste, że pogoda się popsuje i zabawa na
pewno się uda.

Sprawdź, czy potrafisz

1. – Nie mam na to siły – wyznał Marek.
– Przecież dopiero dziewiąta rano – zdziwiła się Agata.
– Racja, ale wczorajszy trening był morderczy. Krew pot i łzy – tak mawia nasz trener.
– Teraz rozumiem. Pierwsze lepsze zadanie będzie dla ciebie nie do zrobienia w takim stanie.
2. subiektywne wypowiedzi uczniów
3. Do premiery jeszcze dwa tygodnie, a już nie ma biletów.
Aniu, pomogłabyś Bartkowi z matematyką?
Pójdę na spacer albo nie.

Charakterystyka
1. Np.
• ciekawość: poszukiwanie informacji, zadawanie licznych pytań
• gościnność: zapraszanie na spotkania, organizowanie spotkań
• nieśmiałość: unikanie wzroku inych, cichy sposób mówienia
2.

3. • zawsze wymyśli coś ciekawego – kreatywność

• można na nim polegać – spolegliwość
• można mu powierzyć każdy sekret – dyskrecja
• potrafi sobie poradzić w każdej sytuacji – zaradność
4. mieć dwie lewe ręce, rzucać pieniędzmi, chodzić z głową w chmurach, mieć kamienne
serce
5. Karol jest niezwykle pracowitym chłopcem. Można go uznać za wzór pracowitości. Przy
wszystkim, co robi, cechuje go niezwykła staranność. Odznacza się również dużą
pomysłowością.
6. • być jak chorągiewka na dachu – chwiejny
• mieć serce na dłoni – dobry
• być bez serca – nieczuły
*7. Np. uczynny, naiwny, ufny
8. subiektywne wypowiedzi uczniów

Opis przeżyć wewnętrznych

1. Np. przedstawienie sytuacji, nazwanie uczuć, reakcja na sytuację, porównanie, stosunek do
określonych emocji
2. • przyjaciółka zdradziła Twój sekret: niedowierzanie
• wypadł Ci z ręki Twój nowy smartfon: bezradność
• poinformowano Cię o Twojej wygranej w konkursie: euforia
• dzięki Twojej pomocy kolega poprawił ocenę z matematyki: satysfakcja, zadowolenie
• wskazano Cię jako idealną osobę do pełnienia funkcji gospodarza klasy: duma
3.

Np. serce jej pękło – załamanie, cios

położył uszy po sobie – rezygnacja
wstała lewą nogą – być w złym humorze, mieć pretensje o wszystko
to spędzało im sen z powiek – martwić się czymś
zacierał ręce – oczekiwanie, radość
obeszli się smakiem – stracić coś, przezywac zawód
4. Np.
• tęsknota – wyjazd przyjaciela
• duma – rozdanie świadectw z wyróżnieniem
• załamanie – kłótnia z przyjaciółką
• podziw – spotkanie z idolem
• nadzieja – udział w konkursie
• zadowolenie – pyszny obiad
• zniechęcenie – nieudana próba skoku w dal
5.
6. siła i barwa głosu odezwał się nieśmiało
mimika (wyraz twarzy) ze zdenerwowania aż przygryzł wargę
gesty wzruszył lekceważąco ramionami
spojrzenie ledwie powstrzymywała zbierające się w jej oczach łzy
mimika (wyraz twarzy) zgaszona twarz oddawała jej cierpienie
siła i barwa głosu krzyknął na cały głos
gesty nerwowo poruszał palcami
*7. – Ogłosili wyniki?
ciekawość
– Tak! Zaraz po twoim wyjściu.
radość
– I co?
ekscytacja
– Proszę, powiedz!
zniecierpliwienie
– Wygrałeś!
szczęście
– Naprawdę, to niemożliwe!?
niedowierzanie
– A jednak. Szykuj się, zaraz wyjdziesz po nagrodę.
duma
8. Np.
• radość – ktoś odczuwa dziką, nieopisaną radość
• rozpacz – ktoś przeżywa bezgraniczną rozpacz
• gniew – kogoś opanował niepohamowany gniew
• tęsknota – ktoś usycha z tęsknoty, kogoś ogarnia tęsknota
• miłość – zapałać do kogoś miłością, umrzeć z miłości
• strach – sparaliżował komuś strach
9. subiektywne wypowiedzi uczniów

Wypowiedź o charakterze argumentacyjnym

1. Np.
• Teza: sformułowanie, które zamoerzamy udowodnić
• Argument: informacja potwierdzającą tezę
2. Np.
Dzięki uprzejmemu zachowaniu łatwiej porozumieć się z innymi.
Dobre maniery pomagają nawiązać kontakt.
Grzeczność sprawia, że inni życzliwiej nas traktują.
Teza: Sądzę, że warto być grzecznym.
Postępowanie zgodnie z dobrymi radami pomaga uniknąć wielu błędów.
Kiedy posłuchamy czyjejś rady, nie tracimy czasu na poszukiwanie rozwiązania.
Sami pokazujemy, że jesteśmy mądrzy, ponieważ potrafimy skorzystać z mądrości innych.
Teza: Moim zdaniem warto słuchać rad innych.
3.

4.

5. Np.
Dom to nie są tylko ściany, lecz także ludzie.
Podróżowanie jest sposobem poszerzania swoich horyzontów.
Warto rozmawiać z rodzicami, ponieważ są bardziej doświadczeni w wielu sprawach.
6. subiektywne wypowiedzi uczniów
*7. Np.
Teza: Trzeba doceniać to, co się ma.
Argument logiczny: Mieszkanie niewielkie, ale własne, ogranicza koszty utrzymania.
Argument emocjonalny: Poczucie, że ma się na własność swoje miejsce na ziemi. choćby
nawet najmniejsze, napełnia człowieka uczuciami spokoju i pewności.
8. Np. piękniej wygladasz, lepiej się koncentrujesz, obniżasz ryzyko wystąpienia chorób
serca, masz dobry humor, masz siłę na pracę i przyjemności
9. subiektywne wypowiedzi uczniów
10. subiektywne wypowiedzi uczniów

Wypowiedź twórcza
1. Np. wprowadzić dialogi, opisy sytuacji, miejsc, przedmiotów
2. Np. To był deszczowy poniedziałek. W mieście lało od rana. Czułem się fatalnie.
Poranek zaczął się obiecująco. Za oknem po całonocnej ulewie na niebie zagościła tęcza.
3. Pod nieobecność rodziców
Wyprawa nad morze
4.

5. subiektywne wypowiedzi uczniów

6. Np.
– Przepraszam za spóźnienie.
– Nic nowego – odpowiedział kpiąco kapitan. – Spóźniłeś się jak zwykle. Lekceważysz
drużynę i przez ciebie będziemy grać słabiej
Zdenerwowany odparłem:
– To nie moje spóźnienia, ale twoja zła forma wpływa na poziom drużyny!
Właśnie wszedł trener.
– Wejdźcie do sali – powiedział.
7. subiektywne wypowiedzi uczniów
8. CBAD
*9. subiektywne wypowiedzi uczniów

Opowiadanie twórcze na podstawie baśni lub legendy

1. Np. napisać nową wersję, przedstawić dalszy ciąg przygód z udziałem bohaterów,
zaprezentować inny przebieg zdarzeń
2. Np.
Burza trwała już od dwóch godzin. Błyskało raz po raz – niebo rozdzierały lśniące
błyskawice.
Bezchmurne niebo, słońce w pełnej krasie oświetlało okoliczne pola. Nawet jeden listek nie
zadrżał. Wiatr ucichł zupełnie.
3. subiektywne wypowiedzi uczniów
4. A. Np.

B. Kopciuszek: Wykonywał wszystkie zlecone prace (pracowitość).

Pan Twardowski: Twardowski wymyślił fortel, jak obejść umowę z diabłem (spryt) –
zaproponował Mefistofelesowi, żeby przez rok pełnił obowiązki męża pani Twardowskiej.
C. subiektywne wypowiedzi uczniów
5. subiektywne wypowiedzi uczniów
6. subiektywne wypowiedzi uczniów
7. subiektywne wypowiedzi uczniów

Opowiadanie twórcze na podstawie mitu lub przypowieści

1. Np. • mit – przedstawia ludzi, bogów, herosów; wyjaśnia zjawiska
• przypowieść – zawiera ukryty głębszy sens; pokazuje, jak należy postępować
2. subiektywne wypowiedzi uczniów
3.

4. Dedal i Ikar; subiektywne wypowiedzi uczniów

5. Np. Orfeusz, Dedal; subiektywne wypowiedzi uczniów
6. Np.

7. subiektywne wypowiedzi uczniów

*8. subiektywne wypowiedzi uczniów

List oficjalny
1. W liście oficjalnym zamieszczę:
• we wstępie: przedstawienie sprawy,
• w rozwinięciu: podanie argumentów uzasadniających wniosek; ewentualne podziękowanie;
• w zakończeniu: ponowna prosba o pozytywne rozpatrzenie wniosku, zwrot grzecznościowy
wyrażających szacunek
2.
3. Np.
Szanowna Pani Dyrektor,
zwracam się z uprzejmą prośbą o pozwolenie na zorganizowanie na terenie szkoły
zbiórki karmy i koców dla psów ze schroniska.
Prośbę swoją motywuję tym, że wspomniana akcja będzie dokonałą okazją, by uczynić
coś dobrego i zjednoczyć się we wspólnym celu. Uczniowie będą mieli okazję zapoznać się z
pracą wolontariuszy działających w schornisku, a dodatkowo będzie można przekazać
nieużywane już koce.
Mam nadzieję, że moja prośba zostanie pozytywnie rozpatrzona.
Z poważaniem
Grzegorz Malarz z klasy VI c

4. subiektywne wypowidzi uczniów

Sprawdź, czy potrafisz

1. Np. wstyd, zakłopotanie, przerażenie
2. subiektywne wypowiedzi uczniów

Zestaw 1. – zadania do tekstów

1. Tytuł wskazuje na bohatera.
2. uosobienie; cel – aby nadać powagi przedstawionej sytuacji
3. postaciami są zwierzęta; morał
4. D.
5. A2
6. Np. Nie ufaj wrogom.
7. A.
8. dialog; rozmowę dwóch bohaterów
9. D.
10. czasowniki: porwał, powiedział, mruknął
Narracja jest prowadzona w trzeciej osobie.
11. A2
12. subiektywne wypowiedzi uczniów

Zestaw 2. – zadania do tekstów

1. mit o Dedalu i Ikarze
2. A. Kto? ojciec
B. Do kogo? do syna
C. Przed czym przestrzega? Aby syn nie leciał zbyt wysoko, nie ufał skrzydłom.
D. W jaki sposób się zwraca? (wypisz odpowiednie czasowniki i określ ich tryb) nie leć, nie
ufaj – tryb rozkazujący
3. B3
4. Obraz żaru słonecznego, który na ziemi jest błogsławieństwem; w górze staje się przyczyną
niebezpieczeństwa, a w efekcie wypadku i śmierci. Daje to wrażenie niepewności i
relatywizmu.
5. jest rytmiczny; zawiera rymy
6. Np. Wszystkim, którzy za wszelką cenę dążą do osiągnięcia celów.
7. Np.

8. Np. W 6. strofie jest mowa o ambicjach, które czasem wykraczają poza zrowy rozsądek.
*9. forma pytania; zachęca do namysłu, refleksji, przykuwa uwagę
10. C.
11. PP
12. związek frazeologiczny: zachować zimną krew
znaczenie frazeologizmu: być opanowanym w stresującej sytuacji
cel zamieszczenia: aby poprzeć argument przykładem
13. subiektywne wypowiedzi uczniów

Zestaw 3. – zadania do tekstów

1. zmierzch – drugi wers
*2. A2
3. porównanie w 3. strofie i w 6. strofie
funkcja: pomagają łatwiej sobie wyobrazić daną sytuację
4. apostrofa; wezwanie skierowane do kogoś
5. PF
6. C.
Np. Nastrój jest tajemniczy ze względu na porę dnia (zmierzch, noc), miejsce (las), niezwykłe
postacie.
7. W odpowiedzi powinno się pojawić spostrzeżenie, że ludzie są mali, a przyroda ogromna.
8. • miejsce wydarzeń: gabinet lekarski
• bohaterowie: doktor Jaminik, Nika
• wydarzenie: wizyta lekarska
9. 1F
10. A
11. W nawiasie zamieszczono dopowiedzenie.
12. B.
13. subiektywne wypowiedzi uczniów
14. PP
15. subiektywne wypowiedzi uczniów
16. C.
17. drugie zdanie 3. akapitu
18. Np. Człowiek czuje się bardzo źle psychicznie i fizycznie.
19. Do obserwacji, o których mowa w poprzednim akapicie.