210 Całek Nieoznaczonych Z Pełnymi Rozwiązaniami Krok Po Kroku

B iblioteka P o litech n ik i P o z n a ń s k ie j
V A //V
F.ihliateczka Opracowań M aiem atyczir
0000060268
210 całek nieoznaezoiwch
%/
z pełnymi rozwiązaniami
krok po kroku....
______________________________________ ^
ZESZYT \
Biblioteczka Opracow ań Matematycznych
Wydawnictwo Bila ^
ISBN 83- 92233 - 0-3
i ! i 1 1
3 li._ A 0 1
i W ydaw nictw o BUa

9>" 1 8 3 ^ 2 1 O ztO O ? &
B iblioteczka Opracowań M atematycznych
ISBN 83-922733-0-3
Copyright © b y W y d a w n ictw o # ^ ^
AAhO ZS
Wszystkie prawa zastrzeżone.
Printed in Poland W y p o ż y c z a ln ia s k r y p t o n
03M
Wydawnictwo Bila &

35-124 Rzeszów
Ul. Krajobrazowa 1/7
e-mail: wydawnictwo_bila@poczta.fin
tel: 608 503 856
X O O <c> 1C d 5 5
Biblioteczka Opracowań M atematycznych
Całka nieoznaczona
1. Całkowanie bezpośrednie oraz przez rozkład
Całkowanie bezpośrednie polega na zastosowaniu gotowych

wzorów, które można znaleźć w każdych tablicach matematycznych z
elementami matematyki wyższej. Poniżej podany jest zestaw
podstawowych wzorów do bezpośredniego całkowania.
Całkowanie przez rozkład to najbardziej elementarna metoda

całkowania. Polega ona na przekształcaniu wyrażenia podcałkowego
tak, aby można było zastosować gotowy wzór, czyli przejść do
całkowania bezpośredniego. Oczywiście nie wszystkie wyrażenia
podcałkowa można przekształcić tak, aby zastosować gotowy wzór.
Najczęściej stosowane przekształcenia polegają na zastosowaniu
dobrze znanych wzorów, np.: wzorów skróconego mnożenia,
rozdzielenia wyrażeń algebraicznych na sumę prostszych wyrażeń,
wzorów trygonometrycznych ujmujących zależności pomiędzy
poszczególnymi funkcjami trygonometrycznymi itp. A zatem przed
przystąpieniem do całkowania dobrze jest zatrzymać się na chwilę i
spróbować dostrzec możliwość zastosowania jakiegoś wzoru.
Tablica Podstawowych Całek:
(1.1) r x fl+1 (dla n ^ -1)

fx nd x = +C
3 n+1
(1.2) X
(1.3)
\a xdx = +C f— = In | x | +C
3 In a 3X
(1.4) j e xdx = e x + C (1.5) jcos.vć£r = s in x + C
-3-
jsinxcic = -cos jc+ C
(111> r-d x
= arcsinx + C J I14-
+ jr-r
= -arccosx + C
Podczas całkowania korzystamy z ważnych własności całek. Poniżej

podane są własności całek nieoznaczonych:
(1.15) J ( / + g )d x = | fd x + Jgdx - addytywność całki,
(1.16) d ^ fd x = fd x .
Całkowanie to inaczej wyznaczanie tzw. funkcji pierwotnej. Całkowanie

jest działaniem odwrotnym do różniczkowania (wyznaczania pochodnej).
Jednak całkowanie nie jest działaniem jednoznacznym co oznacza, że
funkcja f(x) może mieć nieskończenie wiele całek (rodzina funkcji).
Przy obliczaniu całki nieoznaczonej dopisujemy „C” co oznacza właśnie
niejednoznaczność całki._______________________________________
PRZYKŁADY CAŁKOW ANIA
^ j( 2 x f + 6x + — )dx = | 2 x idx + J6xdx + = 2j x ' dx +
+ 6 \xdx + 10 f— = — + 10 In | * | +C = — + 3 x 2 +
J J x 6 2 3
Biblioteczka Opracowań M atem atycznych
+ 10ln |x|+ C .
■20x'° + 5 , r20x 10 , f 5 , rx 10 , , rdx
2/
= 20 \x* d x + 5 [ x - 6* " J ' 2 0 £ l + £ i _ + C = 4 x 5 - — + C

J J 5 - 5 x5
■2x
x
, r 5xJ 2x"2 5 „ -I 5
“ 2J* * ■ — + c " ' r r + 57r + c ' P " + s T + c
4/ jfc itlŁ ft. J^ A ł 2 j^ > ł f 3
X
= JxdEr + 2 \ ——+ Jx"3£& = ^— + 2 In | x | + ^ — + C = — +
+ 2 1 n |x |- ~ + C
2x
4 6
x 3 2x*
— j(Vx^ + 2Kfx^łx = J x 3cfx + 2 j x 5dx = — + • X - + C =
^ + ** L + c - l \ f r + ł * I 7 +c
4 3 4 3
6/ 10 2 , 10 r dx
1U fffl „, f <£r
tor 10
iu r y
- f , 3Vx”-+ Vx1”,
dx = T )— + 2 J — = T J * } dx
X3 X3
10 f i
-3 X ■) J J. I __
2 Jx ’ = 3 - + ~ - + C = 5 x ’ + 6 x r + C = 5Vx1 + 6 V 7 + C
t r
-5 -
U
= 2 j e ’dx - j 2e^ ' dx = 2 j e ’dx - 2 J V :<ic =
2x~‘ 2
= 2e ‘ - ^ - + C = 2e‘ + —+ C
-1 x
8/
4 cos 2x . 4 rcos"x - sin2 x , 4 rcos2
r x - l + cos' x
dx = — --------------z— dx = - I <tx =
3 cos2 xsin 2 x 3 3 cos' xsin' x 3 3 cos2 xsin2 x
4 f 2 cos2 x - dx
= 2f ° s * A - l f - - ” .., . i 8f -r£ L
dx -
" 3 ■*cos2 x sin 2 3 J cos x sin x 3 3 cos x sin x 3 3 sin .v
4 (■cos2 x +sin cos2 X sin2 x

-rZr
3 cos2 x sin2 3 3 cos * x sin *x T. J
3 3 cos x sin x
8 4 f Sr 8 4 4 _
=- ~ r y = ~ j c,gx + 3*®** - Y ,gx + c =
T** ' T l
4 4
=~cigx--tgx+C
9/ [c/g2xr£r= [-—S'? = f—^ ----- frźc = - c tg x -x +C

3 J sm x 3 sin x J sin*x J
r 10d!r rsin2x + cos2x , sin2x

10/ J— ------ T“ = 10JJ -Sin
---- J' cm- rrnc* xv
^ ------
XCOS X
i— r/r = 1 0Jj-
«n x cos2 x
sin xcos* sin2
„2
-1-10f ?0S~X (fe + C = 1 0 f - ^ - + 1 0 f - 4 - = 1 0 / g x - 1 0 c / g x + C

Jsin xcos x J cos x Jsin x
W powyższych całkach wykorzystano własności całki, wzory
(1.1)-(1.10) oraz wzory:
Wzór skróconego mnożenia: (a + b )2 = a ' + 2 ab + b 2
Definicje potęgi o wykładniku całkowitym i wymiernym:
(1.17) , (1.18)
Wzory try gonometryczne:

cos x
ctgx = —
sin x
sin2 x + cos: x = \
Uwaga:
Najczęściej pojawiającym się błędem przy stosowaniu wzoru
(1.1) jest pomniejszanie wykładnika potęgi o wykładniku
ujemnym oraz stosowanie wzoru (1.1) dla n = -1.
2.Całkow anie przez podstawianie
Całkowanie przez podstawianie polega na wprowadzeniu nowej

zmiennej. Po wprowadzeniu nowej zmiennej wykonuje się także
przekształcenie różniczki dx. W praktyce oznacza to, że oznacza
ją c : G(x) = T(u) otrzymujemy G '(x)dx = T '(u)du, skąd po dal-
-szych przekształceniach otrzymujemy dx. Sposób ten jasno pokażą
przykłady.
W bardziej skomplikowanych przypadkach całkowania metodę tę
stosujemy pośrednio przy okazji stosowania innej metody.
3Jfcostó/ = 15 jcosfc/r =
=3J dx
5
13/ 8.x-5 =t
J(8.x-5) dx = Sdx = dl = f , ^ =i f , ^ = i l +C = f c 5 t +C
J 8 8J 48 48
dx= *
8
14/
3*: + 5 = / dt
r 4*</r
6xdx =dt
J3xJ +5 = 4J f = f ^ 7 = ł ln|,l+ c = f lnl3iJ+5|+c
15/ xdx~±
2 + 5e3' = t dt
2eudx
I2 + Se3r 15e3xdx = dt = 2 p - = — f— = — ln|/| + C = — ln|2 + 5e3‘| + C
Jt 15 1 t 15 11 15 1 '
e3*dx =
15
16i
cos* , sin* = /
\ctgxdx = f —
^ —dx
d c == = j ~ = ln|/| = ln|sin *|+ C
J J cin
sin *v cos xdx = dt
17/
4 x -l = / 2
4dx = 2/c//
J-v/4* - 1c/r = , /<* r tdt 1 f , 1, -7(4*—l)
= J\t —9 = ?- J[r<A = -Af 3+C = ^ ------
A ^-+C
dx = —
2
-v/4.t- 1 = i
18/
10-2* = /4
—2dx = 4t}dt
JVlO-2*otc = = J/(- 2/Vr)= - 2 JrV /= — - + C
dx = -2 t3dt
/ = VlO-2*
- 8 -
-x
19/ ■= /
4
-jf -*
-d!r
je 4 dx = = -4jV dr = -4 e'+ C = - 4 e 4 +C
4
c/r = -4t//
20/
5 jV ' x2dx = -3 x 2dx = dt =5 [ e f — ) = — = — <?' +C =-
U>I
J l 3 ) 3 J 3
2j ~ dl
x dx =----
21/
V 7=/
dx
= dt = 2 fe '/7-^L= 2[e'd/ = 2e, +C = 2e'/’ +C
2yfx yJX J
dx
= 2dt
22/
2jt5+ 10 = /4
10at4A = 4/3^
JV2x5+10jc4<&=
xadx =— t,dt
10
= V2? + 10
-9-
23/ 3+x3 = /5
3x2rfr = 5/VJ
r lx 2dx
f/,d = - l ‘ + C = - # + ? ) r +C
xrdx = - t*dt J / 3 J 12 6 V '
3
= ^ 7
24/
I -3 x J = f2
- 6.rt/v = 2/<// -td t
C 12xdx
- 12 J—j — = -4 jdt = -4 / + C = -4>/l - 3x2 +C
xć£c =
- -td t
3
= VT^ 3a:2
,_ £o£2L ^ = 2 ,_ c o £2L ^ r= f2cos2£^_ sin2x = /

25/ J SU1XC0SX J 7«inrrA«v
2 sin x cos x J ein?r
sin2x 2cos2xdx = di
= j y - - ln|/| + C - lnjsin 2x\ + C

26/
1+ 3 cos x = t -<//
sin xdx
f 1+ 3 cos x - 3 sin dx = dl = 2— = - -In|/| + C = —yln|l + 3cos x|+C
.sin
. xax , = -----
dl
3
27/ l + lnx=f
dx cdi
i x(l + lnx)
dx =J - — = + c -in(]+ M + c
— -d i J x l + lnx J r
x
28L
sin x = t sin x
Jsin ~x cos xdx = = Jr d t = j + C = +C
cos xdx = dl
- 10-
cosx= t
29/ Jcos xsinx<ir= = - [ t id t = - - + C = - - c o ł x + C
- sinxdx=dl J 6 6
30/ . ^ cos x = t
psinxdx
-ś\nxdx = dt = [-=- = - fdt =— +C =----- — +C
JC
i OS X Jr J 4 4 cos x
sin xdx =-dt
31/
sin x = /
j2 e i"'x cos xdx = = 2 je 'd t = 2e' +C = 2e,WI +C
cos xdx = dl
32/ x5+ l = /
JlOe'>+,xV r = 5x*dx = dt = 10 fe' — = 2 \e'dt = 2e' + C = 2e*>+l + C
4i dt
x dx = —
33/ 5
lgx = l
ę2tgxdx d!r
j PftC
dx , = 2 jtdt = t2 +C = tg2x+ C
cos2xV J cos2x — =dl
cos* x
Ml
ę dx ax ę dx _ ę ax dx _ ę e xdx ex = t dt
' e x +e ~ i . T ~~ J e__+_1
+1 “ Je*‘
J +1 \exdx = dt - h + 1
ex ex
= arctgt + C = arctg(ex) + C
35/ 10 + In|x| = / 2
yiO + lnM^. 1 JlO + ln|x| _
— = 2,d, = - f2r d t = jr d t =
f 2x 2J x X
t = Vl0+lnx
3 3
- 11 -
36 / f Icosxdx sinx = / dt = 2arcsin/+C = 2arcsin(sinx) + C

Vl-sirTx cosxdx =dt
37/ 5 + 3 In X = r
3dx _ .
— = 2 tdt
r ~JS + 3 ln x _ J_ r V 5 + 3 In x r 1 r 2tdt 1 r/■V/
' 2~x ' * dx 2 . = 7 J '~ T ~ = I J
— = —tdt
x 3
I = V5 + 3 ln x
9
38/ j V +e~v) <&= J(e2r + 2 e V x +e~lx]dx= je 2xd x + 2 je xe Xdx+ jcj 2V x
= —e2x + 2 x - —e~Ji +C
2
39/ , , X4 = /
r J ta r r 4 1 r £// 1 1 4
4x3ć£r = dt = —^5—= — ---- — = —tgt +C = —tgx + C
•*cos2 X* J cos 2t 4 ^cos t 4 4
dl
c3dx = —
4
dx x =t2 r 2/<* r tdt (•/t +
+ 5—
- 55 . _ f .
— J = ------ = 2 -------= 2 dt = 2 \ d t -
5+ dx = 2 tdt J S j
’5 +t ./ J U l
} 5 +t J 1+ 5 J
- ,0 | — = 2/ - 10|n|5 + /|+C = 2V x - l° |n|5 + v'xl + C
X+ 1= /
41/
r x 3dx X= / - 1 fO-l Y d t (r3 - 3 / 2 + 3 / - l U
J(x+ l)10 x3 = o - i y J ,1 0 " J T5
■$
u
=J-^ ’3 + j t - 7d i - 3 j r tdt + 3 j r 9d t - j r '° d t =
_3_ __1___ 3_______ 3 _ 1

—^ -+ ~ + c +C
7/7 8/ 9/ 6(x + l)6 + 7(x + l)7 8(x + l)® 9(x+\)'
- 12
-
|2 / 3x 2 + 4x +10 = / dt
i-— 3.y + ---- ^ _ +4 ^ _£
I r 12 + 44xr +10
'1 3x + 10
dt
{3x + 2)dx = ^
= ^ln|3x2 +4x + 10| + C
43/ i=
4Z
r dx _ 1 c dx dx 1 r -Jbdt _ y/6 r dt
dt =
•>6 + x 2 " ó" ' ~ 6 J 1 + / 2 " ~6~ J I + t 1 ~
1+
(t t ) dx = y[6dt
1 „ \ X
= — arct et + C = —7= arctg —==• + C
Vó Vó Vó
44/ 4
t dx f ____ 1 f dx dx J_ f 4 dt
= dt
~ TT ' r - n! 16 J t 1 +
JJ f * V
W " “ (f) + I dx = 4 dt
Ir dt 1 „ I X_
= — —— = —arctgt+C arctg—+ C
4 V +1 4 5 4 *4
=t
TT
= di
TT
1 r -s/Fy* VF r dt _ . X
= —7= . ■■-:-■=■= —7= . arcsin / + C = arcsin - 7 = + C
V F J VT^77 V 5JV i^ r VJ
-13-
Biblioteczka O pracowań M atem atycznych
46/ x’ + IO = / 2
J x J Vx’ + 10 dx = 3 x 'd x = 2 tdl = — fr<#
l . =—
2t, + c„ = —^
2 V(^-----------^-+
+10) „ c
•? j 9 9
xUx = 2 dl
x2 = I
47/ f xdx 2xdx = di
dl I „ 1
----= —arctgt + C = —arcigx * + C
2 _
J x4 + 1 ■ ifp +I 2 s 2 ^
xdx « * -
2
— Jsin3x<ir= jsin2xsuucabr= J(l -cos2x)sinx<iv= jsinxcfr- Jcos2xsinxo!x=
cosx=t r-, , I* _ coŚx _

=-cosc- =-cosr+ \rdl=-CQSLl----t-C=-COSC-l------ +C
-simdx=d j T, T.
49/
x3 =t dt
■5x*dx_
3x'dx = dt =5 f- -3 =- [ = —arcsin/ +C = —arcsinx3+C
'S T : 6
i. dl
x dx = —
Całkowanie przez podstawienie to jedna z najważniejszych metod całkowania.

Stosujemy j ą wówczas gdy zastosowanie nowej zmiennej dla fragmentu
wyrażenia podcałkowego upraszcza całkę. Nie ma niestety ogólnych przepisów
kiedy i jak tego dokonać. Umiejętność doboru odpowiedniego podstawienia
nabywa się drogą wprawy. Z całą pewnością metodę tą możemy zastosować
gdy licznik ułamka podcałkowego jest pochodną mianownika. Korzystamy
wówczas ze wzoru:
( 1.22)
3. C ałkow anie przez części
- 14-
Całkowanie przez części stosuje się wówczas, gdy pod całką występuje
iloczyn funkcji algebraicznej lub przestępnej. Całkowanie przez części
odbywa się według wzoru:
przy czym jako funkcję «, przyjmuje się funkcję, której różniczkowanie

upraszcza wyrażenie podcałkowe, a za dv tę część wyrażenia
podcałkowego, którego całka jest znana lub może być łatwo wyznaczona.
50/ j.r sin xdx = u —x du = dx

- - X COS X + Jcos xdx =
dv = sin xdx v = - cos x
= —x cos x + sin x + C
u = .x du = 2xdx
J x 1 cos xdx = = x : sin x —2 J .Vsin xdx =
51/ dv = cos xdx v = sin x
= x 2 sinx + 2 x cosx-2sin x +C
(Dla obliczenia całki (51) wykorzystano całką (50)).

m r\xe dx =
u=x
dv = e xdx
du = dx
v = ex
= x e x - j e ‘dx = x e x - e" + C
u = x’ du = 3 x 3<fr
J x ie , dx = = x 3e x - 3 j x 2e xdx =
53/ dv = e xdx v = e'
= x 3e ‘ - 3 = x 3e 1 —3(x2e ' - 2 \ x e ‘d x) =
dv = e ' dx v=e
= x łe x -3 x* eM+ 6 \x e ‘dx = x3e* - 3xle ‘ + ól “ = X du = =
3 Id v = e ‘dxv = e‘
= x’e* - 3 x Je* +6xe‘ - 6 j e xdx = x3ex - 3 x łe* +6xe' -6e* +C
- 15-
u = ex du = exdx
54/ | exs\nxdx= = - e x cosx + je 1cosxdx =
|ć/v = sinx<iv v = -cosxi
u =e‘ du=exdx,
- - e cosx+ =-excosx+e'sinx- Je'sinxcfr
]dv=zosdx v=sinx
A zatem biorąc pod uwagę początek i koniec obliczeń mamy:
j e x sin xdx = - e x cos x + e x sin x - je* sin xdx
2 j e x sin xd x = e x sin .r - e x cos x
e x sin x - e x co sx
Je* sin xd x =
55/ u =e du =-2 e dx\ - e

- cos 3x cos3x L2 f
je'2*sin 3xdx = - —Je * cos3xdt
\dv = sin Zxdx v =
- e 2x cos 3x 2 u - e -2x du = - 2 e~2xdx - e 2* cos 3.r

dv = cos 3 xdx v = -S‘n 3jr
ê~2lsin3x 2 - e 2lcos3x 2 e 2'sin3x 4 f

je'^sin lxd x — e"2xsin3jc^v
3 oJ
cos 3x 2 e ' 3'sin 3x

Stąd: — fe J' sin 3 xdx =
Q J
- 3e 2‘ cos 3x 2 e '2‘ sin 3x
je lx sin Zxdx =
13 13
56/ x dx ,
—= / — = <// « = sin / du = c o s tdt
fsin: -<Zr= 3 3 = 3 Jsin '/* //= 3 Jsin/sin/d!/ =
J 3 dx=3dt d v = s m td t V= - c o s /
= -3sin / cos/ + 3 jcos2/<* = -3sin / cos/ + 3 J(l -sin 2/)// = -3sin / cos/ + 3 jdt -3 JsinVc*
3 jsin 2tdt = -3 sin / cos / + 3/ - 3 Jsin 2tdt
-16-
Biblioteczka O pracowań M atematycznych
X X
- sin - cos
-3 s in /c o s / 3/ fs in ! - = ------- 2------ L + £
jsin'ftfr = ------------------ i---- J •? 1 6
6 K K 6
u = cos t du = - sin tdt

II
57/ Jcos3- dx = = 4 Jfcos: tdt =

— J 4 dv = cos tdt v = sin /
-u
5-
II
4(cos/sin/ + Jsin2tdt] = 4cos/sin/ + 4 J(1 - cos2t)dt = 4cos/ sin/ + 4 jdt - 4 jcos2tdt
8 Jcos 2tdt = 4 / + 4 cos / sin /

x . x
r 2 .
, COS I, Sin
/
■ /ś _ X „ cos —sin
4 4
cos • tdt = —+ ------------ + C = —+ ----- 5----- —+ C
J ■) ■) 8
58/
u = InJt du = —
JVx In xdx = jr
I 2 1 = | J ta |* |-f J— * = f ^ t a H - f j A f c
dv = x 2dx v = —x 2
= -x ^ ln |x |--x ^ + C
3 '1 9
tir
u = In UI du =
J ln |.t |tir = = jt ln | jt | - J tir =x In |x | - x + C
59/ dv = dx v= x
u = In |.rI du = -----
J(ln|jr|)dr = J ln \x| In |x \dx = x
60/
dv = In |jt |tir v = x ln |jt | —x
= In |.r|(jt In |x| —x ) - J In |xîv + jd x = x In 2|x| - 2x In |.r| + 2x + C

61/ 2 In Ixltir
u = ln ' x du
J x dv = x ' dx v= 4 x 4 2 J Xs
4x 4
dx
u = In |x| du -
J " \* \r +L x _ 0" H ? H i l . i r*_ =
Ax' 2 dv = x ' dx v= - I 4x4 8x' 8 J x 5
4x‘
- 17-
= _ (in k IX j
’" k i ___ L_
_ i •■
4x4 8 x 4 32 x 4
62
n = m2|x| a . U hM * . t 2 In 1 |x| , . x 2 ln2 x
j x In : |x|t& = - - J.t In xdx =
dv = xdx
u = In[r| du = — x 7 In2|jr| x2ln|x| I x 2ln2|x| .r2 lnW x2

+ fxdx = ------- L-L-------- —+ — + C
av = x v= — ~ r 2 2 J 2 2 4
2 dx
u = In |*| du
= _ HYi i + Jr*r_2 = lnkl i jc
J V- . dx - I
av =— — v = ----
x' x
64/ dx
u = In |x _ 11 =
X -1 a:1 ln|-t ~ l| _ J_ rJf2A _
Jxln|x-l|<& =
ć/ v = xc£r v= —
X2 2 2 Jx-I "
2
l" k - 1L l f jr + , + — — dx = x 2 In |x ~ 11 x2 x In
L+ C
2 2 J x - 1 2 4 2
65/
/. x , sin(lnx)c*r
Jcos(ln x)źc = M= cos(lnxj du = ----- -----— = xcos(lnx)+ Jsin(lnx)dx =
dv = dx v=x
. \ , cos(lnx)
u = sin(ln.v) du = ——-----
= xcos(]nx)+ x = x cos(łn x)+x sin(ln x) - |cos(ln x)a&r
dv = dx V=x
2 Jcos(ln x)dx = xcos(Inx)+xsin(ln x)
r /. xcos(lnx) xsin(lnx) _
Jcos(lnx)źt = ----- ^ ^ ----- + C
- 18-
66/ dx
u = arcsnx du = x<&
J arcsin xdx =
dv = dx
VTT
V = X
= x arcsin
in x - |
Vl-.
|l-x2= r
xdx = -tdt
= x arcsin x +
J— xarcsin x + Vl - x 2 + C
dx r x<ir
Z li J arctgxdx = u = arctgx du =
1+ x = xarc/gx - I ------ r
dv = dx V = X
J 1+ x l
dt 1 rdt
= xarctgx - I + x = / 2xd[v = <// xrir = = xarctgx ——J— =
= xarctgx - yln|l + x 2| + C
u = arctgx du =
68/ j.tarc/,£Xi2r = l + x2 x 2arctgx I r x 2dx _ x2arctgx
JT2 ł2JJ1+ x
</v = xdx v= —
2
. 1 f** + l ~ 1j r _ x 2arctgx 1 + r dx _ x 2arctgx x | arcfgr | c

2 * I + x2 2 2J 2 d + x2 2 2 2
, dx
u = arctgx du = — —d 3
69/ Jx2arc/gx<ir = l + x2 x ’arctgx 1 r x 'dx
= x 2dx v= — ~3 3 1+ x2
3
x 'arctgx I fx i * W x2 1
+
II
Jc,are/*x
3 3 Jl XI l + x 2 T " 3 6 3 2 xdx = dt
x 3arctgx x 2 1 r dt _ x 3arctgx x2 In |l + x ' | ^ ^

"1 r" 6 3 6 6 +
- 19-
70/
xdx u =x du = dx
, dx
f av = — — v = -ctgx = -xctgx+ ^ctgxdx = ~xctgx+ lnjsin x\ +C
sin' x
211 f x cos xć£c U= X du —

, cos dx =/
sin 3 x * - sin
. jx v = J <A’
Pomocniczo, obliczamy:
rcos xdx
/•cos sin x = t -I 1
' sin 3 x cos xdx = di 2 sin ' je
1 r dx x 1 _
I = -■ r? Jj -cin *, v = - r2-sin
r - ; ------ -z<*& +C
2 sin ' x 2 J sin ' x .t 2
72/ -d x
u = arccosx d u xdx
Jarccos xdx = = x arccos x +
c h -d x v -x
l - x 2 =t2 rtdt
= x arccos x + = x arccos x - f— = xarccosx - V l - x 2 +C
- 2xdx = 2tdl J r
-d x
73/ u = arccos x du =
Jarccos2x<ix =
</v = arccos xt/x v = x arccos x - \l\- x :
■xarccosrtic , „ r—t „_
= xarccos x -V l-x 2arccosc - Ja!r+ J: =xarccoSx-2Vl-x arccoa-2x+C
74/
dx
. x « = arcsin^ du =
arcsin- 2
f ■J2-X 2<łx = 2,11
¥ = -2V2 - x arcsin—+ f-^2. A.t/v
2 J Z:
d v = -£ =
V 2-x
v= f<A’= -2 V 2 -x
J
H
Pomocniczo obliczymy całkę:
f V2-x 2+x=z*
tif= =4 fe t=4JlT^c+C
dx=2zdz
'fi7
arcs in —
f—, ~dx = 4V2 + jt - 2V2- x arcs in ~ + C
J 2
75/
k=x du=dx
jxsinxcosr«ft=- f2xsinxcosx<ft=- fxsin2xd!r=- , ._ , -cosłr =— coś2x+
■T 2J 2J 2“v=s,n2-rt“ v=-------- 4
+ — fcos2x«& = - —cos2x + -sin 2x + C

4J 4 a
76/
4. Całki funkcji wym iernych
Jeżeli wyrażenie podcałkowe ma postać funkcji wymiernej to mamy do

czynienia z całkowaniem funkcji wymiernej. W zależności od postaci tej
funkcji możemy stosować różne metody całkowania. Mogą wystąpić
zatem przypadki:
a/ ułamek podcałkowy jest właściwy (tzn. mianownik ma wyższy stopień
niż licznik), wówczas rozkładamy mianownik na czynniki a cały ułamek
rozkładamy na sumę ułamków prostych pierwszego lub drugiego
rodzaju - metoda współczynników nieoznaczonych.
Funkcję wymiemąjednej zmiennej postaci:
B iblioteczka O pracowań M atem atycznych
A
( 1.24) (x - a Y nazywamy ułamkiem prostym pierwszego rodzaju.
Funkcję wymiemąjednej zmiennej postaci:

Ax + B
(1.25) nazywamy ułamkiem prostym drugiego rodzaju.
b/ ułamek podcałkowy jest niewłaściwy, wówczas należy wyłączyć wyraże-

-nie całkowite poprzez wykonanie dzielenia wielomianów. Resztę z tego
dzielenia należy zapisać w postaci ułamka właściwego i postąpić jw.
c/ licznik ułamka podcałkowego jest pochodną mianownika tego ułamka.
Należy wówczas zastosować wzór (1.22) ze str. 14.
d/ licznik ułamka podcałkowego można rozłożyć na składniki, z których jeden
jest pochodną mianownika a drugi stanowi nowy przypadek,
e/ funkcję wymierną przez odpowiednie podstawienie da się sprowadzić do
postaci funkcji wymiernej, której całka jest postaci arctgx.
dx x - k = -Jbt f sfbdt yfb f dt 1 ^
(1.26) j
( x - k f +b dx = -Jbdt f e ' T l ? T 7 " ^ ore'8' + c -
' T b m a tI
PRZYKŁADY CAŁKOWANIA
77/ r dx _ 2 x -5 =t
I( 2 x - 5 ) 3 ~ 2dx = dt
= 2- fJ/43 = - - 4/2
r + c = - 4(2x-5)-
/ 1 V +C
78/ 6x + 5
f ;0Ar+ 3 dx = ln|3x2 + 5x - 3| + C
] 3x2 + 5 x - 3 1 1
791
f 4* ~ 20-----<& = ln|2x! -2 0 x + 100| + C
J 2xj -20x+100 1 1
80/
§2^ [ 6 + x ,dx = - \ 2^ + X\ d x = - f 12 + 2x2<fr = -ln |l2x + x2| + C
J12x + x2 2 ' 12x + xJ 2 JI2x + xJ 2 11
-22-
81/
f * r * - x +2 = t -+ C
J x2 + 4x + 4 J (x + 2)2 3t 2 t x +2
ll
82/
f dx f dx
—x 2 + 6 x - 5 J(x- -5X*-1)
Pomocniczo rozkładamy funkcję wymierną na ułamki proste. A zatem:
1 A B /< (x -l)+ 5 (x -5 ) x{A + B ) - A - 5 B
(x-5Xx-l) x-5 x -1 (x-5Xx-l) (x-5Xx-l)
.4 + 5 = 0 A=-
4
Stąd: 1-/4-55 = 1 I
5 = ----
4
1 r dx 1 r dx 1
/ =- - + - f— = - - l n |x - 5 |+ - ł n |x - l |+ C
4 x-5 4 Jx - l 4 1 1 4 1 1
83/ f— ^L-^= r _ * — ,
' 4 x - 5jc2 Jx(4-5x)
_ 1 ___ _A_ B x {B -5A )+ 4A
x (4-5x) x 4 - 5 * x(4-5x)
A=—
5-5,4 = 0 4
4/4 = 1
5=*
4
, _ i t* + Ł f - lnH H 4 - 5*! r
4 J * 4->4-5x 4 4
M/ 2/? - l U l l
^ tfx = — \ —^ —^—dx + — \ - j — ——=
' xz - x - 2 3 x3 - x - 2 2 3x 2 - x - 2 23x2- x - 2
r 2) 4
-2 3 -
85/ f . \ 4— *&=/
J(x-2X x-3)
x -4 ,4 B x{A + B )-3 A -2 B
(x -2 \x -3 ) x -2 x -3 ( x - 2X^-3)
| , =
= 2
.4 + 5 = 1
- 3 / ł - 2 S = -4
/ = 2 l ^ - J ^ = - 21n^ - 2 |- ln |x - 3 | + C
' x - 2 Jx - 3
r z2xx + 7/ , (-2X + 1+ 6 , r ^ 2xx + il , r 6 dx
' x- + x - 2
= In|x2 + x - 2 | + 7
6 /) g x(/4 + g )-/4 + 25
x2+ x - 2 x + 2 x —1 (x + 2X-JC-l)
A +B =O JA = - 2
-.4 + 25 = 6 { 5=2
- 2d!* r 2<&
/=^ +fe =~21n|A
:+2|+21n|jf"l|+C
J 2 dx = In|x2 + x -2 |-2 ln |x + 2| + 21n|x- l| + C
1x + x - 2
3x + 2x-3 r3x2- l + 2 x -2 f3x2- l , f 2x-2 ,
87/ 1 x -x
1 ^ .4 ( B x(A + B)+ A
x(x + l) X x + l x{x + l)
-4+5 = 0 ^4= 1
A=1 5 = - I
/ = 2 J T - 2/ ^ T =21n|xl - 2lnlx + ,l
3x2+ 2x-3
f a!x = ln|x5-x|+2ln|x|-21n(x + l|+C
-24-
M
7x+l
J^^=(x+4+F^}&= l ' + 4 x + ^
7x + l A B _ x( A+B)-B
^ dr = T +4jc+/
X1—x x{x-l) X JC—1 jc(jc—i)
Il - 5 = 1
A+B = 7 j ,4 = 8
|/J =-1
/= J - ^ = 8 ln|x|-ln|x-l| + C
[¥ -^-d x = + 4x - 8 ln|x|- ln|x - 1| + C
89/ J - r ^ Ą ---- T = l
I * XA + XB Cx + D x \ A +C)-x '- ( A- B- D) +x( A- B) +B
x2(x2- x + l) x + x3 + x: - x + l x3(x3- x +l)
.4+ C = 0 >4= 1
-A + B + D = 0 5= 1
>4-5 = 0 C = -l
5 =1 0 = 0
*& (■<&
1 7r + Jf er2 J r 2 —x + 1 11 X
; r , n * w ( l l j ] +i L * — <ic
x2—x+l X2 —x + l 2^.vJ-x + l 2-*xJ- x + l 2 ' ' 2^
-a r* :
= i ln|x2- x + 1| + — f l r c f g - j - + C
VJ 2x-l
/ = ln |x |---^ ln |x 3- x + l|- — arc/g —- i +C
90/ „ _ x - 2 =t
— r 2x+5
<tx= dx =dl = l * Ż ^ =l ^ = 2 ^ +9 j f =2\nH --+ C
j(^ r
x =t+ 2
-25-
= 2ln|x-2| ——+C
x z i |
91/ X -1
d,fi - l l J)' , 1 [ »»-«
J 4x - 4x +1 4x2- 4x +1 8 J4x - 4x +1 2 14x - 4x +1
dx 2x - 1= /
= - InUx2—4x + 1| —— f ^ = -In|4xJ - 4x + 1| - — = -łn|4xJ- 4 x + lj
8 1 1 2 J ( 2 x - l ~f ~ 8 2dx = dt 8 1 1
1 tdt I. i.
- - p i = iln|4x: - 4x + l| - I + c
4 ' t1 8 1 4(2x-l)
2x3 - 5x +1
92/ f— dx=l
Jr3- 2xJ +x
r3- 2x2+x x(xJ-2x+l) x(x-l):

A+B =2 .4= 1
C - 5-2.4 =-5 5 =1
A =1 C = -2
= ln|xj + ln|x - 1|+ — +C

Jx Jx-1 “ J( X -0 2
93/ f }5 x ~ ] dx = 5 x ~ l----- <h = l
---- j x 3- 3 x - 2 V -2 x- x- 2
5 x-l 5 x -1 = S x -1 A B C
(x3 - x ) - 2 ( x + l) x(xJ - l ) - 2 ( x + l ) (x + l)!( x - 2 ) x + 1 + (x + l)! + x-2
_ x:(A +C)+ x{- A +B +2C)+(-2A-2B +C)
(x+l):(x-2)
A +C =O (A=-\
- A +B +2C =5 i 5 =2
-2B-2A+C = - \ C=1
/ = f—— +2 f ^ v + f - ^ - = -ln|x + l|----— +ln|x-2j + C

Jx + I J(x + 1)2 Jx - 2 1 ^ x+ l 1^
- 26 -
94/ -(2x + 2)-3 2x +2 dx

i } 5x+2 * =- J — -4x-3f
J x2 + 2x+10 3 x 2 + 2x + 10 i t r 1 i
2 j x 2+ 2 x +10 J x2+ 2x + 10
= -Inlor + 2x + 10|-3 f7— —--------= -ln |x J- 2 x + 10|-axc/g^-^- +C

2 r 1 ^ x + l^+O 2 1 13
( Wykorzystano wzór (1.26)).
Jr3- 2x-
x+2 x+2 A B C
x3-2 x 2 “ *2(x -2 ) ' x x x - 2 2(x -2 )
4+C = 0 /<= -l
B -2 A =1 fi = -l
-2 5 = 2 C= 1
r - dx , f - dx r <ix 1
X 1 J x 2 ’ ' 2x - 2 " x
96i
JJx~- 2= j(^
J +—x - 2 )^ =
97/
2 >
+1
i
= — - k 'x - k a r c tg - +C
2x + x + 4 2x2 + x+ 4 r 2x +x
ZX +X + 4
98/ bx3+ x2+4 x + 4
-dx
1
= J«
f-
■*x2(x + l)+4(x + l) > ♦ 0
*&= /
2x2+ x + 4 A B x+ C x 2(A + B )+ x (B + C )+ 4 A + C
(x2 + 4j(x + l) x +1 x2 +4 (x 2 + 4^x + l)
A +B = 2
5+C = !
4y<+C = 4 c li ' ’ I ^x +7I ł Jx
I ^ T+4I = l"la :łll ń lnl*’ +4lłC
/- — f— +J-J*----i-*,-L|„^
12 J jr+2 ^ x 1 —2 x + 4 12
+2|- —f_[il--łlii.X|„|J+2|-
1 24 121
10(1/ f 3x1+ 2i + 1 ,
J(r + l J t ’ + l f
3x? + 2t+l _ A B Cx+D x?(A+C)+x?{A+B+2C+D)+x(A+C+2D)+A +B+l)
(jt+lJ^ + l) x+1 (x+l)2 JT+1 (x +^(x2 +1)
A +C = 0 A =- 1
A + B + 2C + D = 3 fi = l
A + C + 2 D =2 C= 1
A+B+D=1 D= 1
'Y,+ 1 t& = -ln|x + l|---- ?— h—ln|xJ + l| + a/rfgr +C

x 2 +1 1 1 x +1 2 1 1
101/ xdx
=/
fl-jc4 ^l-xXl+xXl+x1)
-28-
A B Cx+D S{ a - b - ć \ + Ą a + b - e)+*{ a - b +ć i + a + b +d
( l -x X l+ x ^ l + J t2) 1—x 1+jr 1+X2 (M M fT T T

^ =1
4
[ .4 - 5 - C = 0
B_ =- -1
A+B-D=0 4
4 -« +C = l c =I2
A+B+D=0 D =0
I = — t— — 1 +— ln|l + x |+ —lnU, +l|+C

4 h - x 4 J l + ;r 2 J .v2 + 1 4 1 1 4 1 1 4 r 1
102/ U* -« /
x*+4i
Ax + B Cx + D
1 1
x 4 +4 (x2 - 2 x + W + 2x + 2) x 2- 2 x + 2 x 2 + 2x + 2
x , (A + C ) + x 1(2A + B - 2 C + D)+x(2A + 2B + 2C - 2 D ) + 2 B + 2D
x* + 4
A +C = 0 A =-
2A + B - 2 C + D = 0
2A + 2B + 2 C - 2 D = 0 5 =1
4
2B + 2D = \ c= I8
£>= -
4
1 1 1 1
--JC + - -jr + -
jr + 2
/ = f _ 8- ^ +[ | 4 <ćr = - - f X~2 Z!"
'x‘ - l x + 2 ■>;r + 2jr + 2 8 ■*x2 - 2jc + 2 8 J:r2 + 2* + 2 88
- f X+1 ^ 1 r2(jr+2)dx _ 1 r2x+2+2;fa I r 2r+2 1 <■

8 J j r +2X+2*' 1 6 V + 2x+ 2 16V + 2x+ 2 ~ 16 ■>x2+2x+2 + 8->~j r + 2x+2
= — ln|xJ+ 2x + 2| + -arc/g(x + l)
16 ' 1 8 SK ’
/ = —in x' + lx + 2 +-arctg(x- l)+-arc/g(x + l) +C
16 j:3- 2.V+2
dt
103/ r lx ’dx dt = 2 L 2 - = L ^ L = /
x1 = t, xdx =
'jc -8 Jf’ - 8 V - 8
l /t : fl/+C /2(,4 + g)+/(2.4-2fl + C)+4,4-2C
/3- 8 { t - i f l 1 + 21 + 4) 1-2 t 2 + 2t + 4 r3 - 8
.4 = 1
6
.4 + 5 = 0 5 = ^1
6
- 2 A - 2 B + C =l
c=I
4 A - 2 C =0 3
1 1
— /+-
6__ 3__! M . 1 r 2/-4
/ = - f— + f-r^ —L = - l n |/- 2 ) - — f-^ 5 -- ^4// = —ln|x2-2 ) —— f- ■dt
6 Jf - 2 } i 2+2/ + 4 6 r ^ 12-V + 2/ + 4
2i +4 6 1 ~ 12Jr
+ 2/+ 4
2/ + 2
= -lnLr2 - 2 | - — f , —-+—— dt + ” f———------- = —ln|x2 - 2 | - — Inlx4 + 2x2+4|+
6 1 1 1 2 V + 2f + 4 2 V + 2 / +4 6 1 1 12 1 1
x 2 +1
+ — [■:— ---- = -lnljr2 - 2 | — -In l*1+2jt2 + 4| +—^=arctg— +C
2 J(x2 + l)2+ 3 6 1 1 12 1 1 2V3 * V3
Dla obliczenia całek funkcji wymiernych typu:
(1.27)
stosuje się wzór rekurencyjny, którego wyprowadzenie można znaleźć w

innych opracowaniach. Wzór ten jest następujący:
1 x 2 n -3 , dx
(1-28) /. = 2 n - 2 (x2 + l)T"1 2 * -2 gdzie (*, + ')r
W;
Całka 104/jest obliczona z wykorzystaniem wzoru (1.28).
104/ r 2x+l _ r 2x+ 2-l r 2x+2 r dx

,'(rJ+2x+5)2 (x2 + 2 x + s)J ^(x2+ 2 x + 5 )2 ^(x2 + 2x+5)2 ~
~ ~ x 2+2x + 5 ~ /2
dx X+1 f 2dt 1r dt
I 2 42fr’ + t f 8 J(
J ___t _ l _ f dl I X+ 1 1 x+l
HK> I
oo |
~ 16 / 2+l + 16 - V +1 16 / 2 +1 16 + 2x + 5 16
Ostatecznie więc:
x+ l 1 x+ l -x -9 1 x+l „
/= - 1 1
-2 +2x+5 « 7 T 5 ^ T u '" * — '
Uwaga:
Najczęściej pojawiające się błędy przy wyznaczaniu całek funkcji wy-
-miemych to: błędy obliczeniowe, błędne propozycje rozkładu funkcji
wymiernej na ułamki proste.
Poniżej podano dodatkowo kilka propozycji rozkładu funkcji wymiernej
na ułamki proste.
5x + 2 A B C D_ _£ F H
( x - 2 ) 3x ’(2x + l): x -2 (x -2 )3 x x2 x5 2x + l (2x + l)2
_____3x + 7___________ 3x+ 7_____________ 3x+7___

(2x2- 7 x + 3)(x2- x - 6 ) ! (x -3 X 2 x -lX x -3 )2(x + 2)2 (x -3 )’(2x-lX x + 2)2
A B C D E F
x - 3 + ( x - 3 ) 2 + ( x - 3 ) , + 2 x - 1 + x + 2 + (x + 2)2
5. C ałki funkcji niewym iernych
Jest wiele postaci funkcji algebraicznych z niewymiemościami.

Stąd też jest wiele metod całkowania funkcji niewymiernych.
-31-
Warto wymienić następujące:

a/jeżeli funkcja podcałkowa zawiera pierwiastki np.: ^R(x,‘J ax+b)dx
to aby wyznaczyć całkę należy zastosować podstawienie: ax+b=tn.
b/jeżeli funkcja podcałkowa zawiera pierwiastek kwadratowy z trójmianu
kwadratowego typu:
dx
(1.29) to dla wyznaczenia całki należy zastosować pierwsze
podstawienie Eulera. Pomijając szczegóły wyprowadzenia wzoru otrzymu-

-jemy:
J-n—— ■ In X + •Jx2+k +C
(1.30) 'Vs T k
dx
W ten sposób obliczamy każdą całkę postaci J-\lax2+bx+c gdzie a>0.
d każdą całkę postaci ę dx gdzie a < 0 obliczamy wykorzystując

całkę: ■Jax2+bx+c
dx . x „
= arcsin—+C
(1.31)
dl całki postaci JVox2+ bx+cdx gdzie a < 0 wyznaczamy wykorzystując wzór:
(1-32) [ -Ja2- x 2dx = — arcsin7-7 + —>la2 - x 2 +C

1 "> \a 2
e/ całki postaci
ici r x~dx obliczamy korzystając ze wzoru:
(1.33) f ^ Ż _ , £ l ™ sini . - i V 7 3 p - +c
] y[ar ^ x 2 2 W 2 -
f/ całki postaci U a x 2 +bx +cdx gdzie a > 0 wyznaczamy ze wzoru:
(1.34)
JVat2+ kdx - —xyjx2+ k + —k In|^r -4-Vjc2+ *j + C
- 32-
r x 1dx
g/ całki postaci yjax'-+bx +c S^2‘e a > 0' wyznaczamy ze wzoru:
O-•35) f = -x-Jx2+ k --tlnlx-t-Vx2+ A + C

3J ? 7 k 2 2 I
J K(x)dx
h/ przy obliczaniu całek postaci v®1+&x+c stosujemy metodę
współczynników nieoznaczonych. Metoda ta zostanie przedstawiona
na przykładach.
PRZYKŁADY CA ŁK OW AN IA
105/
4jr + l = /2 t1- 1
J dx = 4dx = 2tdt = f—2----- ,- dt = - fr1+ Wf = — +r+ C =
JVAr + l J / 2 4J 12
t2- \
2x =
_ Vfr+iy + V4x+T+ C
12
106/ | t/r
A = 6/5ćA
\fx + >/x = V + / 3 ' Jr2(l + r) Jl + t
= /\> /x = r
=6 jj^r2w + 1 ^ r = — - y - 6 1 i j / + 1 | + C = ^ - 3 ^ + 3 ^ - 6 1 i j V x +C
-33-
107/
Vx/Zr x = /* (r6 ifdt t t1di ,tr d t , r, , I .,
Px + W dx=6ifdl
= 3/2 - 6/ + 6 ln|r + l| + C = 3V*7 - 6^x + 6 ln|Vx + l| + C
x -l
108/ -= r
x -2
x -1 dx 1-2/* f -2//Z/ ( l - / 2)2 f -2/Z/
iM
*-2(x-i y
X=
l-/2 = ) ( i - , ■/ <• =)“ =
2 tdt
dx = -
O - / 2) 3
• - ł C . - ^ — +C . ^ £ 2 t C
/ ’~ lx - i ’ " V— 7
\ x -2
109/
3
f * f /Zr XH— = / r dt <1}0>, rr 1 „
2 = ;— = !n/+V/* — +C =
i ^^x^ +3x+21 dx = dl
x+- , -
4
3
= In X3---- h Vx2 + 3x 4- 2 + C
2
6
110/ -(5 -4 ) 6 x -~
5 x_____
-4 Ar. _ £5f_5
f_______________________ 6x-2
FV3x2-2 x + I ' 6 'V3x2-2 x + l
<Zr=-J- =<Zr = - f - =dx —
6AJJ V3x2- 2 x + li ‘“ ~ 6ń JJ V3x2-2 x + l
/Zr /Zr
-= -V 3x2-2 x + l - — [- = = -\/3 x 2 -2x+1
-U - 3 3J \2 2
3h r - r +- +—
3,/ 9
x— =/
3 . z £ f - * i V 5 r ^ _ M h L. K I +C =
/Zr = dt 9 J I, 2 3 9 V 9
/r+-
-34-
111/ 8
^(5x+2)t*r
r (5x+2)dx 5 r^5 _ 5j rf ^ . J5 f________
5 rfr_ f (4x+8)cfr
J1.riJłTo7
-Jlx2+8x-li 41 JV2x2+8x-I
J 4-'V2xJ+&x-l 4 V 2xJ+8.r-l
^dx x+2=/
-5 =-2V2^+8^-l-8f ^ =-V2r2+& r-l-— f-;—
4 \2r; +8x-l 4 J^.r+2)3-9 2 ^ L + t f - 9 dx-d(
~ —^2x2+8jt-1 -4V2 f—==£= = —>/2j:2+8.V-1 -4>/2lnl/ + .|/J '

2 J I ,_ 9 2 V 2
V 2______
= ~ ^2x2+8.x-1 -4V2 Inx +2 +Jx2+4 x ~ - +C
2 P V 2
r i-5 ^ _ 1 r-2(x-5)<fe _ l r - 2x + 4 lr 6A
112/ W5 + 4x-xjllr 2 J ^^9-(*-2)*
(x-2 f 2 ^V5+ 4x-;r 2 2)*’
C 3r* x - 2 = 3l
= 2a/5 + 4 x - x 2 - 3 f = -J s + 4 x -4 x 2 - 3 J ; =
' j 9 - 9 t 2 dx = 3d( yfl^l
^_2
= -j5 + 4 x - x 2 -3arcsin/ + C = yS + A x - x 2 -3arcsin —-—+C
113/
f. 5r& x - l = f
= f________ = 5J -j= y = 5arcsin/ +C = 5arcsir(.t- l)+C
dx =dt
114/
3xrir _ 11 fr -ójcotr 1 r, -6x-2+2 . l r -6 x -2
J:■J\-2x-3x2 2 ^ \ - 2 x -3 x2- i 2f } J l-2 x -3 x 2— i2fJVl-2x-3x3
:
- 1r
I f. = -y /\-2 x -3 x 2- l +C = - J \ - 2 x - 3 x 2 --a r c sin — +C
2 -Jl-2x -3 x 2
V3 , 3x+T
/ — f , A- ,-f * =L /3f^1l= = — arcsin|
JVl-2x-3:r ] U ( r( iYT V 3> 7T
- - V3 x + r
(1.36)
fP całkach 110/ - 112/ wykorzystano wzór (1.36).
115/
jVl - 4 x 2<fc = | ^ i - x Ij * = 2 j )| i - x I<& = -arcsin 2x + x J ^ xJ +C
116/
3
X— = /
It-H F
M v
3
2;
2
dx=di
arcsin——1 + ----------2.-\/lO+3x-x:+C
2
— + | * - j j j (* + f| Ą * --/5 f |» * j) +~dx=
9
5
x + - =r
3
dx = dt
+ IOx + 9 S , |3x2+ l0x + 9
IH F ----------+— ln
3 9 N + C = l £ l ł >/3x2+ 10x + 9 +
6
+ — ln|3x + 5 + V3(3xJ + 10x + 9)| + C

118/ r5x2
fSx -2x +
+ 10
1U(fr- - 5.r + 8 + f _
JV3x2-5x+8 }^ T x +i
Różniczkujemy obustronnie:
5x‘ -2 x + 10 /r- 5 I r6 x-5
/ 6x —5 ,4
V3x2- 5 x + 8 2V3x2- 5 x + 8 >/3x2- 5 x +8

Obustronnie mnożymy przez ^3x2 - 5x + 8
5x2 -2 x + I0 = o(3x2-5 x + 8)+(ax + 6 )^ ^ -^ + /t
Stąd układ równań: 5
a =—
6
10 = 12a
- 4 = -10a-5a + 66
ń=H
12
20=l6a-56 + 2,4 , 165
/i —
24
Wstawiamy do wyjściowego wzoru:
-36-
/ = f - x + —W 2- 5x+8 + — f
U I2j 8 J ■<j3x2-5 x + 8
, 55V3 r dt 55yf3, I 2 71 6 x-5 3x2- 5x + 8
/, = -------- -j= ------ ln/ + ,|r + — +c . M ta
24 J / 2+ Zi 24 « 36 24
T + 36
/ = f —x + — \/3 x 2-5x4-8 + |n3x- - + -J3-J3x2-5 x +8+ C

U 12J 24 2
dx
112/ f **-!— dx = (ax2+bx +c)Jx2+2x+2 + A[—r
J>/x2+2x + 2 JV.x2+ 2x+ 2
x3- x + l /I
- - (2ixx+ byfx^+~2x +2 + (<xx2+bx +c)— -(•x+ O
Vx2+2x+2 ~ 2^1x2 +2x+2 J. 2+ 2x + 2
x 3 - x +1 = (2ar + fe)(x2 + 2x + 2 )+ (av: + 6x + c)(x + 1)+ /4

x3 - x +1 = x 3(3 a )+ x 2(5a + 26)+ x(4a + 36 + c)+ (26 + c + A )
3a = l 1
a =—
5a + 26 = O 3
4a + 36 + c = -l b . =*
26 + c+ -4= 1 6
1
c =—
6
A -* -
6
dx
/ = f- x 2 x + —'k/x2+ 2x + 2 + — f
U 6 ój 6 J Vx2+ 2x+2
*ix - £ f flfr x + l =/
x2+ 2x + 2 + C
' 92 JJ Vx3 + 2x + 2 ~ 2? ^J (//x +. l f + l K = <6
/ = ^jX 1- ^ x + -jV xJ+ 2x + 2 + |ln|x + l + Vx, +2x + 2j + C
-37-
Do obliczenia całek 118/ i 119/ zastosowano metodę współczynników

nieoznaczonych.
120/ f(2^ - 5)>/2+3.t - j:: ^ J ^2x ~5 +3jr ~ r L = f ~ 2ti | 1Lr2 ~ 1lT~10A
------- 3 3 V2 + 3 x - x 2 3 -J2 + 3 X - X2
Dla wyznaczenia całki 120/ należy w dalszej kolejności zastosować
121/ 1
-= /
X -d t
lr^*
f 1
■§
%
*—
*
II
1
11
1
1
1
JxVl0x- X‘ J I /10 1 J ll0 /-\ JVio/ -
dx =— V
/ / t2 1 r
10ł-l
10/-l =
= zJ
z2 ‘r ,-----
\Qdt = 2zdz (dz = - —z+ C = - —y l \ 0 i + C = - —./— - I +C = - - ° X~ X~ +C
, 53 5 5 5 Vx 5x
dt = —zdz
5
122/ dx 1 1 , j. dt r dt r di
----- =t, x = — 1, dx = —- = - 1—--------------- = - ,-=
J7(x+\yjx2+2x+2 x+i / 71 \ fTh7 J77+I
1 x +l
= -ln |/ + V r + l | + C = -ln -L + 1 + C = In +c
X+ 1 X +1 / l + V 7 + 2x + 2
123/ r _ * = |i- ' „ I t- z p L .- t'

f ' h ę f r U 7+
, 1
l+VT+x2
= - - / V 7 7 + -ln|/ + v 7 + T j+ c -~ ^* + x -+—In +c
2 2 r I 2x: 2
Dla wyznaczenia całek 121/, 122/, 123/ zastosowano poniższe podstawienie:
Dla całek/-______ dx______
(x - k j -Jax2 +bx+c
należy podstawić (1.3 7) 1 _,

x-k
-38-
6. Całki funkcji trygonom etrycznych
Jedną z ważniejszych metod całkowania funkcji trygonometrycznych

jest zastosowanie jednego z podstawień tzw. uniwersalnego. Wzory
(1.38) oraz (1.39) dotyczą właśnie tych dwóch podstawień. Podstawienia
te pozwalają sprowadzić całkę zawierającą funkcje trygonometryczne do
całki funkcji wymiernej.
(1.38) x _ , 2 du . 2u
tg —= u x = 2arctgu ax = ----- - simc = ----- -
2 1+ u 1+ u
1- u z 2u
cosx = - tgx =
1+ m2 1-M2
(1-39) du • 2x = ■ «
tgx = u x = arctgu dx = sin
1+ ;/2 \ + u2
2 1
cos .r =
l+ «2
2du
124/ C dx i- i+i/- r ai‘ r
^3siiu:+4cosx •*_ 2u A -u 2 •'-2m2+3m+2^
3— +4- ,
I+M 1+tt2
du
=/
- 2 x 1 ++ 0l) “
" ^'(«-2j(2*
1 4 5 »(/4+fl)+4-2g
(w- 2\2u +1) ~ u - 2 + 2m+ 1_ (i2-2X2u + l)
A =- —
2.4+ 5 = 0 5
4 -2 5 = -l 5 =1
5
2«+l=r
/ =— f _* =_ l,d „-2 |+
5 Ju-2 5 j 2k+! 5 1 ^
2
2u + l = -ln 2« ! + l
= ? ,n u- 2 5
+c
* r 2
-39-
du
125/ r__ * __ .
du I r du
1 2_”
*l + 3cosJx 1+ 3
uz +4
K , ; W +i du = 2 ±
1+ KJ UJ
4
UJ
1 u __
-li z2 + 1 21 2 2
Dla całki 124/ zastosowano wzory (1.38), a dla całki 125/ wzory (1.39).
Aby wyznaczyć niektóre całki zawierające funkcje trygonometryczne
należy przekształcać wyrażenia podcałkowe wykorzystując wzory try-
-gonometryczne. Wyznaczenie poniższych całek odbywa się z wykorzy
staniem wzorów trygonometrycznych.
— ^Jcos 2xcos 3xdx = —12 cos 2x cos 3xdx = —j (cos ar + cos bx\ix = 1
Wykorzystano wzór: ~
, „ ax + bx a x -b x
cos ar + cos bx = 2cos--------- cos--------
(1.40) 2 2
a +b ^
2 [o =5
2zA = 3 \b =-l
/ = — ftcos 5x + cos(- x))ćt = — fcos5x*£r + — (cosxćfr = — sin5x + —sinx + C

2J v 23 2J 10 2
jsin 2xsin 5xdx = J(cosax-cos6x)ix = /
Dla wyznaczenia całki 127/ wykorzystamy wzór:
... , . . ax+bx . a x -b x
(1.41) cosax-cosox = -2sin-------- sin--------
fa + 6 _ 2
2 |a =7
a"* -5 16 =-3
2
/ = - - J(cos7x - cos(-
128/" ^
----- rr ax _ rf sinx
sin x ^ r sinxtir cosx = z I r dz l r dz \r d z
•*sinx •'sin2x -'l-cos2x - sin xdx - d z | m -i* 2 ^z -1 2 ^r +1
cos x -1
^ ln|j: - 1| - •- ln|r + 1| + C = ^ ln +C
cosx + 1
-40-
j-sin'-t _ i-sin* xsinxdx r(ł-cos*x)2sinxdx |cosx = f I [fa-t2\dl

=®2Ł -Icos’ac ■* cos’x ' cos3* |- sin xdx = dr| J /’
130/ K
f —4 rdf r dt _r dl _ 1 f dt
=2
■'COST J = = c r r ^ =J— 7 ^ 7 = 2 i ^ 7 =
IH sir 2sin cos sin __
2 2 2__2 __ 2
1
cos
-j+^c4 taKT+fJ+c
131/
2
r _ _ d r _ _ _ rcos'^x+sin2x ^ r cos2xdx + r sin2xdr sina:

■’sinxcos2x ■> sinxcos2x ^sinxcos2x ■
’si
smxcos2x ^sinxcos2 x -•'any
f mJ i
^sinx Jcos2x
dr =
= -ln (/g r|-|+ C = - |n(/gt|---- — +C

Z f 2 cos X .
132/ J/g2xdx=J---- j---- Jdx = fg x -x + C
Wykorzystano wzór:
<142> , , 1
tg Jf = -
cos x
133/
r xdx «=x du =dx
, dx l^ ^ d r = x/gx + Inlcos x| + C
dv = ----r- v =tgx =xlgx - J\tgxdx = xlgx - Jcosx
134/ 5sinx cost

-----+—
f Ssinx+cost ^ r 5sinx+cosr cos'x^ f cost "cost _ r *gx+l dt
J2sirfxcost+2coix ■'2sirfxcost+2cośx 1 ' 2sirfx - cośx •'2(g2x+2coś
coś; cośx+2
tgx = t
_ 1 r5f + 3 , 5 + 5 r-/ + 5. 5 f 2tdi 6 r d t
dr
= dr 2 * r + \ ' ~ Ą i r + | , - 4->fJ+ l ~ 4 V + 1 4 J /2+l
cos*x
5
- + l|+ôragf + C = - ln|/g2x + 1|+ -arctg(tgx)+ C
-41 -
135/
smx = t dt
_ r, ~
-= cosjt = f J77* f dl f -d t (dt \ [ dt l f dt
*sin*
cm‘ xvccos x
1 ~ J^ r" ^ i w i
dx =
^ 7
sin x +1
= - - + -ln |/ + l |- - l n |/ - l | + C = - ~ — + - l n +C
/ 2 sin a: 2 sin x - l
136/
(•COS xdx rCOS X COSAT | . , .1 r(l-/2W f. . 2
;------ = 5---- fićr= sinx = / cosxćfr = ć/4 = U— - " = ( - 1 + - — )dt-
Js n‘ A+ 3 s n2x+l 1 1 3 r2+l 3 t z+ \'
= - jdt +2 j — — - - t + 2arctgt +C = -sin x + 2arctg(s\n x)+C
137/ tgx = t dx- dt

' f j ^ L =lgx = ll!l£j= f sin xdx 1+r2
Jtgx+ 2 I cosx Jsi1sinx+2cosx sin x = COSX=
dt +r Vi +r
= ^ ■ 1
2
= - - ln|/gx + 2| + - ln|/g2x + l| + -orc/g(/gr )+ C
138/ Jr~ 2 e£c 3 “ Jrsin~x

rsin2 X + cos~x
COS2 X ,
: 2 r r n~s 3 v —
r ov
dx
JJ r ns j v
r
(
dx
■=II+ I2
J'sin
sin xr m
cos
s x
r J sin xcos x cos x •’sm 'xcosx
J
sin2x + cos2 x sin2 sinx

J COS X J COS X COS X fCOSm
rn c
X y J
sinx-
COS X
<tx+ r
cos.r
u = sin x du = cos xc/v
, sin xc6 f fsin xcfr +-in/j
dv =---- —
cps X
Pomocniczo wyznaczamy:
v=l
J COS X <H)
psin xdx i
fsmxax . • , .i td t 1 _ 1 _
-----;— = cos x = / - sin xdx = ćfr = - — = —- + C = ------ — + C
J cos3x 1 1 V 2/2 2 cos2 x
, sinx I, ,
/. = ------5— i— ln tg\
1 2 cos2 x 2 51 (w]
+C
-42-
sin2 x+cos2x
= •'em
' sin" xr rcosx
ner «J™
* sin
en xcosx cosx ■* sin2x V4 2)\
|cos xdx = dt =lnKrf1+$-"’Kf+f1'i

Ostatecznie otrzymujemy:
y-
sinx i - + -ln
3,
/=
2 cosJx sinx 2
139/
jsin xcołxdx= Jsiri* xcoixcosxdx= Jsiri*x(l-sirf .rf cosofr=|sinx=f coscdv=dil=
snvx 2 sin'x sin9 x
= | / 4( l- /2)c// = J(/4- 2 /6+/*)// = y - —- + — +C = +C
140/
■^[tgxlx _ r yjigxax
ryigrax -Jlgxdx 1i p r jtgxdx COSX i1 rr/ t— COSX dx
— cc dx
= tgx=i dt=
J csin
in2^ x
r JJ^2 csinxcosx
in r r n c r 92 Jei1
Jsinxcosx cosx 2 sinx cos1x cos x
1 1 1
= - ft'r 'd t = t~2 + C = V ^ + c
7.Całki funkcji w ykładniczych i logarytm icznych
Całki postaci j ^yv wyznacza się przez podstawienie e x = /.
141C
ex = / e‘ć6 r= dt dx = + /2] —= - - 2 / ‘2+C = -e I*-2cl2+C
i 3 3
142/
f £ l ± U = L ‘ =/ ^ = 4 = f— - = f - ^ x d > = /
r 71 J /- 1 / J t (/ - l )
-43-
Pomocniczo rozkładamy funkcję wymierną na ułamki proste:

r+1 1 2
'( '- 0 t t- 1
/= j — + 2 j ~ = - l n | / | + 2 l n | / - l | + C = - l n e x + ln(ex - l ) 2+C
142/
= —— 2ex +4ln|eI + 2| + C
1437
r IX . . dt r dt f dt rdt \ r dt \ t dt
V x-<?x I * 7 V ( f 2- l ) V ( / 2- l ) V + 2->/-l 2 ^ + 1"
= U - ,n| / - ,| - - ,n|/ + I| = - L + - ln| e ' - 1| - - |n|er + ,| + C
Pomocniczo rozłożono funkcję wymierną na ułamki proste:
1 ,4 _8 _C^ P = i 1 _____1
r ł (fł - l ) / 7 !+ i-l+i ł r / I + 2(r-l) 2(/ + l)
144/
d x A = \ Ą * =f f \ * =
V +ex r J/ + l / V + 1 / y t t +\J 3i Jt2+1
= -ln |e x| + ln|crx + l| + C = In|e'x + l |- .r + C

145/
f 3 -X . u =x3 du = 3x2<& u -x 2 du = 2 jrć£t
Jx e ć£t = = -xe + 3jx2e ć£c
dv = e~xdx v = -e~x dv = e~’dx v = - e x
u =x du = dx
= -xe~ł - 3x2e~x+ 6 jxe~xdx = - x 3e 1 - 3xV* + 6
dv = e x v = —e~x
= - r V ' - 3 x 2e"x -6xe~* +6 je~xdx = ~xe~x - 3x2e~x - 6xe~‘ - 6e 'x +C
-44-
1 4 6 / a‘dx dt _ r dt _ 1 r dt
a’ =l Ina' = In/ dx =
' a 2' + l ~ /Ina J Ina(r +l) lna-*r+l
= — arctgt + C = -^—arctg(ax)+ C
Ina Ina
147/ dx
u = ln x du = = ---- (a In or-ar)+C
In 3 dv = dx v= x In 3 v
Do wyznaczenia całki 147/ wykorzystano wzór:
3log,x = x In 3 log 3 x = In x log 3 x = *n * (1.43)
ln 3
148/ f ę ’-dx rt— 57 3e*dx J 22 2/ „ 2x/l +e'J* „
vl +e = / ----■ =-- - =di =— \dt =— +C = ------------ + C
3J 3 3
8. Całki funkcji hiperbolicznych

Całki funkcji hiperbolicznych wyznacza się tymi samymi sposobami
co inne całki. Należy wykorzystywać wzory dotyczące związków
pomiędzy tymi funkcjami oraz wzory dotyczące całkowania funkcji
hiperbolicznych. Poniżej podane są najważniejsze z nich.
(1.44) sinh x = shx = (1.45) cosh ar = chx = -----—
0-46) sinh ar e‘ -e~x (1 -47) cosh x ex +e

tghx =------- = --------- ctghx = —
cosh ar ex - e~* sinh a: ex -e~*
(1 -48) co sh 2 ar = 1 + sin h 2 ar (1.49) cosh 2x = cosh2ar + sinh2ar
(1-50) c/jix = ch2x + \ 0 - S l) shlx = ęh 2 x-l

2
(1.52) sh2x (1-53) Jshxdx=chx+C
sltxchx =
(* -54) ^ctvcdx = shx + C ( 155> f * - = ,fa + C
l ch2x
45-
Biblioteczka Opracowań Matematycznych
d-5«) / J ę = - “ fa + c
149/ &r = /
\stfAxdx= Lćr=- \cH&xdx--dx= — [chtd dt - ~ x = —sHfoc--x+C
3 3 2 23 2 16J dx= - 2 16 2
8
150/ jch2xdx = jchxcirxdx= Jc/u{l + sh2x)dx = |i/i.v = t chxdx = dt\ = |(l + t2\l( =
= t. + —
* + C = slvc+
I ------
S" X + C~
3 3
f----J = = = f* = sht Vx2 + 1 = chi dx - chtd\ = f-— ^ - = = -clhi + C
V 7 x2 + I 1 1 sh2tcht 3sh2l
, - ! * + c , . * ! ± I +c
sht x
i m . rVTTi
f— — '-dx = Lc = chi *Jx2- 1 = j/j/ = sW/| = — = i J—'-^-chtdt =
3 5x
Sr I I 5 3 chi 5 3ch2t
1 r sh2t sht = k 1 f k2dk 1 , 1 . _ 1 , 1 -
—— I—;---- chtdt = = - J——- = —k - —arctgk+C = —s h la rc tg sh t+ C =
5 3s h t + \ chtdt = dk 5 Jk 2+\ 5
1
= ~yjx2 - 1 - -a rc tg 'jx 2 - 1 +C
153/ dx \x = 2sht y/x2 + 4 = 2cht dx = lehldt 1= f = i- f =

I I Jfcc/tf y 4 J c/i'/
(2cht )3
X
1, _ 1 s/tf 1 2
——tht + C = --------hC—— ,------- +C = — +c
4 4 c/jf 4V^2+4 4 7774
154/ 2
c/»2 / + 1
jVx 2 + 9<ft = |jc = 3sht Vx2 +9 = 3cht dx = 3chldt | = 9 jc h 2tdt = 9 j
yJx2+9
= - f chltdt + - fdt =—sh2t +- t +C = — s h lc h l + - / +C = — +^ln +C
2J 2J 2 2 2 2 2 2
-46-
Biblioteczka Opracowań Matemat\’cinvch
9. Całki różne
155/ J|.v2 - jvjciv = / , + / , + / 3
/ “ Jv»2 - x pWx
A = — ~ y + C^, dla X G (' h,0]
, = Jf/( r - x - !> kf r = - y + — + ^C2 dla xe t0’1!

A
/ , = J(r3-*}& = — - — + C, dla X € [l,h)
Ostatecznie pozostało dobrać tak stałe C |, C2, C? aby funkcja podcałkowa

pozostała ciągła w punktach x = 0 oraz x = 1.
Jeżeli C| = C = C2 oraz C3 = l/3+C| to warunek ten będzie spełniony.
156/ .t + 2 = /3
X+ 1 2/-2
dx= dx = 2idl = f / ‘ 2 ft/f = 2 f y f dt = 2 f(f - 1 + - f - 1 )dt =
Vx + 2 V -2 + / Jr2+ r-2 J r+ i-2
x =r - 2
= tJ-2 / + 4 '—dt =x+2-2yfx +2 +4 f. 'J , dt =x +2-2J7+ 2+ 4 f— =

J/2+/-2 J(/-lX/+2) J/+2
= x+2-2V x+2 + 41n|/ + 2|+C = x + 2-2>/.r + 2 + 4ln|>/x+2 + 2|+C
157/
2x-3 =r t*+ 3
■j2x-3
J - 2-1 2dx = 2 /rfr
f3+3
= ^ + 2/ + J ~ - 2 [— = + 2V2^3 + In)/3 + 1| - 2arctgt+C = — ■+ 2 V łT o +
+ ln|2x - 2| - larctg -j2 x -3 + C

158/ |- dx / 2 77 . tJ - I
Vx -jc + 1 = x - / * = -------
, 2(/3- / + l) ,
dx = -±------ rr-^rf/
- \ / x 2- x + \ 2/ -1 (2/ -1 y
-47-
r -t+ 1 B _____
C
f(2f - 1)2 / 2/-1 ’ (2/ - l )2
4.4 + 2 5 = 1
A =I
C —4 .4 - 5 = -1 2
^ =1 c=-2
/ = 2 | ^ _ 3J ^ + 3J _ ^ = 2|n|/| _ | l n|2/ _ 1| _ 2 = 2ln|x -V x2- x + l
Intax- 2 \/x3 -x + l - l|-

2 I 2(r-Vx2-x + !-l )+C
159/ lgx-t r
rjńn3 xdx _ f i -)-/2 di r rdt _ i- 2dt r dt
x =arcigi
■1Ml + cos^x •'1 + _ 1__1 + / 2 J(2 + r3)(l + /3) V + 2 ■'r3 + l
A= *
1+ /3
= 2 J-
v - «wc/g/ = ^ a r c i g ^ ~ j - arc7g(/gx)+ C
7 1 1 +1
160/ "
j\xf e = F(x)
x, x>0 - +C, x>0
f '(*)=H = 0 x = 0 F(x)= C x =0
- x , x <0 - y + C, X< 0
Funkcja F(x) jest różniczkowalna w R, więc jest także różniczkowalna dla
x = 0. Stąd:
lim F(x)= lim /r(.v) = /r(o)

i-î
( x1 > ( xJ ^
lim — + c, = lim —— + c 2 = c
ir-»0*V 2 'J x-*0~ 2
C, = C 2 = c
gdzie C jest dowolną stałą.

-48-
MiZ J|x-l|ctr = / -----x + C. x > I

X—i X>1 2
F{x) = C x=l
F (x )= |x -l|= ' O x=1 X2
-----+x + C, x < l
-X+1 X<1 2 2
Ponieważ F(x)jest różniczkowalna w R, więc jest różniczkowalna w
punkcie x = 1 a stąd ciągła dla x = 1. Stąd:
lim F(x)= lim F(x)= F(l)
( 2 \
limf —— x + C. = lim - — + x + C, = C
- i 2 'J - i 2 -J
c,--= c,+ -= c
2 * 2
C2 = C ,-I
gdzie C| jest dowolną stałą.
162/
arcsinx = / x = sm/
rarcsinxć/v_ r arcsinxa!v
,
dt= dx = xj =sin
,---- • 2f ,1- x 2 = cosj Jt = Jf t<î2, -
Vl^x2 C0 '
u -t du=di
dv=—dl— v=tgl . =ttgt- \tgldt=ttgt+1ricosl +C=arcsitrs*fârcs‘tr| +|r|Vl-x2|+C=
v —igi J cosarcsim
coârcsiuj
cos t
xarcsinx _ xarcsinx 1 . i, 2i „
+ In ( i - ^ 1 + C = —7= ^ = - + -ln 1-x +C
•y/l -sin 2(arcsin x) TTTc2 2
163/
arctg&t x=tgt u—t du-dt
[•X2arctgxdx
= Jngtdt= dv=tgtdt v= jtg?tdt= 7—\\jh=tgt-i
ir ~u?
6 - dt
= ttg t- 12 - jtgtdt + jtdt = arctgx(tg(arctgx))+ Injcostj - —(arctgx)2 =
= xarctgx + ln|cos(a/r/gx)j - ^ (arctgxf + C
-49-
164/ dx
u = arclgx du = -------r
Cxarctgxdx l+x arclgx If dx
= 2(l + x2)2+i Jó 7 ? 7 =
Do obliczenia całki 164/ wykorzystano wzór rekurencyjny (1.28).

165/ dx
u =arcsinx du = •
rarcsour
■dx = V l-x 2 -arcsinx f dr arcsinx
+/
, dr 1 X ' Jxjl-x>
d v = —- V=
X* X
1 1 t// dt
-= / x=-
x t - f .[ 1* - I "-di
'-kr-. £ J1
= -ln +C
x Vx
arcsinx f.
rarcsinx arcsinx _ arcsin x , i+ V T v
J— 5— d x= - ln
W? + C = -------------In +c
166/
ex =1 . - ,—=
w-arcsin/ aa <*
rarcsine’ , rarcsinn/r Jl-t* arcsint r dt
e‘dx = dl
dt = f r’ = , dt i
dx =-
l * m7 t
arcsin e
+/
i
—= 2
t
1
/= f /= — f— j= S = = ^ ■=-ln|z+-v/rł - ł | = -ln-+J-4-1
J7 7 i^ r JI f i l ' V V/J
<* - Al
-50-
/ = - In l + VT^ = -in|l + >/l-e2x|+ ln^' =jt-łn|l + >/l-e!r|
Ostatecznie otrzymujemy:
rarcsin e* _x . x , , r.— 5
-----—— dx = -e arcsine + x - l n l + v l - e +C
167/
dx
u=arclgx du- x*arclgx 1 ex*dx x*arclgx I / ^ _ )+_ |_ V
Jjr’arctgxcbe l+.x-
.4
dv=xsdx v= — 4 4-M+X2 4 4A 1+x2/
x*arclgx x’ x arc/gy 1x* - 1)arcigx - x i + x
+C
4 4 +4 4
168/
2dx _ I rc/w_ 1
u = arctglx du = ------ r -+C
H\+4x2\anclglxf 1+4x ~ 27 J,,2
Ju ~ 7,1
2u ~ larctglx
'
169/
u = arccos x
dx
JVT x arccos'x - * J u u arccos x
170/
u = ln(x+ Vx2 +l) du= , ^ xdx
Jln(r+\/x2+ l)fr = r ' >/x2 + 1 = x ln|x + Vx2+ l |- J~7=
dv =dx v=x Vx 2 +1
= xln|x + -\/x2 + 1 - - J—^ = = xln|x+Vx2+1 -V x 2 + 1+C

171/
fln|3 + 4 4 & = 3 + 4* = ' = —jdi In/ = « = ln/ ^ = 7 = I rhr_ I U m

J 1 ^ 4<fr = <A
= - ( 3 + 4x)ln|3 + 4 x |-- -(3 + 4x)+C
172/
------ r .
dx ln|x| = 1
f
= J-— - = arc/g/ + C = a/rfg (ln|x|)+ C
Jx(i + lna|x|) * - = dt ' J
X
-51 -
174/
u = Inbcl du = —
jx '2 ln|jc^& = x = - I ln jx |+ J — = - - |n (x |-|: +C
dx I
dv = —— v = —
X X
175/
u= ln|jc)
}(4 + 3jr)2lnj.rbLx = X
rfv = (4+3x)2 v = J(l6 + 24x+9x2}fr = 16x + 12x2 +3;r3
= ln|jc|(l 6x +1 2.r2 + 3x3 )- J(l 6 + 12.x+ 3x2 )ir = (3x3 + 12x2 +16 .r)ln|x| - 16x - 6 x 2 - .t3+ C
176/ 2xdx
« = ln(x2+3) du =—j
Jx3ln(x2+3)£t = x +3
dv = x'dx
2\ x?+3J 4 " ’ 8 4 2V+3 4 ^ ' 8 4 4'

177/
u —x du = dx 31 1 3
Jx3‘dx = y —x~“ — - \ydx= . +C
dv =y dx v = - In3 In3 J In3 In3 In-i33 - In3l
i * In 3
In3
178/
x2-3 =r
(■ x2dx = +3+C =
= fV/2+3c// = -ln|/ + V/2+3| + -/ V^+3
:= \ll2+3
, tdt tdt 3 tJ s T l 3 2 I I 2
dx = — = -
•Jl2+3
= —ln|x + Vx2- 3 +—xyjx2 -3 +C
2
179/ r * _ ir * =/
V + 3 x 2 J'* 2![x2 +3)
.4 5 Cx+ D x2(a +C)+x 2(B + D)+3.4x + 3B
x Jf2 x2+3 *V +3)
A+C =O 4 = 0
B+D =0 -ł
3A =0 c=o
D=- — l
35 = 1
Wracając do całki:
-52-
Biblioteczka O pracowań M atematycznych
l rdx 1r dx 1 >/3 X _
r 3”
3 JX J 3■?J.t3
J +3 " 37 ~ ^ a r c , g +
180/
f A' r < £ _______ _ -J2 r dr _ V3 r dx _ f dfr
Jjf4-J:;!-2 J (x 2+lXx-y2)(A+V2) ~ T ^ - V 2 2 ' a + V3 2 ^ + 1
Powyższe współczynniki otrzymano z rozkładu podcałkowej funkcji
wymiernej. A zatem:
J - — ^ = — ln|x - V2] - —V2,ln|jc + V3j - ^-arc/gx + C
181/
f_____■* , - 2jr + l = fI = f _ ^ _ = f * = f * - r ^ L = |aM-in|/ + l| + C
J(2 x+l)(l W 2 x + l] 2dx=2tdt J/2(l +/) Jf(l + f) Jf + 1
= ln|V2x + 1] - Inll + -J2x + 1| + C

182/
r cos x ^ _ f cos xdx _ r_____ jir_______ r
•'cos3.x ■*cos x(cos2 at - 3 sin 2 x) ■M-sin2 .x-3sin: x ■'l-4sin‘ x
tgx = l dt
<&= ■<*
1+/3 J 4r J |- 3 / 2
* . 1
sin3 x = - 1+ /3
l + /3
A B j {a J Ś - B & ) + A + B
1—3/2 i-V3/ \ +S 1 1-3/
A=-
a S -b S = o 2
A +B = 1 B -l
2
' 4 / l ^ ł ł ^ = - J 7 3 tal ' - ^ h i 7 3 H ' ł ^ ^ =
1 1+V3/gx
+C
2V3 1- -Jltgx
183/
f— — = j.r -l= /: 3x'dx=2idt x3 =/ 2 +l| = - [ / f ' \ = - arctgt= —a r c tg j x ^ + C
ffiu
tgx = t dt
dx - filii - f dt - i
il+/^r dt
= dx J 1+/ J(l+/)(l+/2)
1+ /2
Pomocniczo należy rozłożyć funkcję wymierną na ułamki proste:
1 A Bt +C i 1(a + b )+ i ( b +C)+A + C
(l+/Xl+/2) 1+ł 1+ /2 (l + /Xl + t 2)
. =1
A +B = 0 2
B+C = 0 B .- l
2
A +C = l C=I
, 1 rrdt
dl 1 1 W t - r-F l1. i . i 1 r tdt 1 r dt 1 . 1. 1 1 , 1, 2| 1
I =— ---------- r = -ln l+ n — ---- 5-+— ---- 7 =—M + / — Iral+r\+-arctgt=
2 J1+/ 2 J1+ / 2 2 1 1 2 Jl+ r 2 J1+/2 2 “ 4 ' 1 2
cosx+sinx
= - ln|l +tff\- - ln|l +fg'*|+-+C = j x+ln =—ln cosx + -+ C
V1+&> 2 cos2 x+sin x 2
X 1 cos2:
= — 1- —Inlcos jt + sin x|+C
2 2 1 '
185/
'2 sinxcosxca!v _ r sin x . cosx=/
J = ^ .J ----i------ = 2 J— ^ dx — = - 2 j 4 = 4 + C = —K -+C
J COS X J COS X J COS X - sin xdx = dl Jr r cos2 x
186/
rln(cos.
ln(cosx)tźc u = !n(cos x) du =- S'n - dx
cosx = -ctgx lnjcosx| - J<ir = -ctgx lnjcosxj- x +C
J Sin2
sin2x dx
dv = v = -ctgx
187/
r v r i i rvL-!^ K^sin.r)A ^ r «sl S l =| sinjc='
1 J vl + sinx J Vl+sinx J vl+sinx |cosxdx = A
-5 4
= f - 7 = = +' ^ = f z " ^ = 2z^+C = 2VŹ+C=2Vil7 + C = 2Vi+iin7+C

J yi+7 £* = di J
188/
»-ln(*= + l) d u . l Ę i t -
x +1 ln(r2 + 1) r 2xdx
j V , _ dx _ 1 2x2 + ■'2x2(xj + l)~
av — j- v ——— 7
.V 2x
Do obliczenia całki wykorzystano rozkład funkcji wymiernej:

1 A Bx +C _ x2(A + B)+Cx+A _ 1 x
x(x2 + l) x x 2+ l x(x + 1) x x 2+l
189/
r a‘dx x u , dt 1I c
r dt
dl I1 J A ~
—7-— = a =t a = r a Inadx =dt a dx =---- = ---- -r— ==-— arcrgfa )+C
Ja2l + 1 Ina ln a Jr2+ l Ina
190/
•l-sinVx r- , dr _ . r2=z
f — y- dx= -Jx=r — = 2tdt = 2jfl - sin/2)2/d/ = 4 jftft- 4jirsin/2dr = 2/ 2 -
dx 2-Jx 2 idl=ct
- 212 - Jsin zd: = 2( r +cos z = 2(Vx + cos / 2)+ C = 2-v/x + 2 cos -Jx + C
191/
T----(7A = |x+ l = r r -1 = /2-2 V(r + 0~

dr = 2/d/ | =fV\ ’ V-r + l 2idi = [±Ll
r 2/4d/
/ {2,2+4 + 7 — ) ^ = — + 4^ 8j ? — = /
+c
/ = 2 ^ y7TT+i2>/7rT+2^ [n^ - ^ | + c
3 V7TT+V2
55-
192/
dx l - / 2= r
-1 = , dx tdt
hX2y[7 ^\ X X
= d!
- ljT — h r r - 1
.
-td t- —
±
1 rdz 1
= - J- t= = - 2>/7+c = V7 + c = VT^r + c = +C
2 J Vr 2
193/
r 4x+1 * 1r 4r+1 1r ^ , 1 1\ dx
, 4 |r dx
W +x^x J'x(x+lX2 x-l) J' X 3-1x+l 3-12 x-l ^ +3l^ +31^2
Do obliczenia całki 193/ wykorzystano rozkład funkcji wymiernej:
4x+l C x \ 2 A + 2B + C ) + x { A -B + Ć )-A
.t(x + lX2 x - l) x x +1 + 2x - 1 x(x +tX2 x - l)
Stąd 1 4
^ A = - 1, B =-, C =- .
3 3
194/
j]2* - 2|a!x = F(x) + C 2*
+ 2x + C, dla xe(-oo,I>
f - 2 r + 2 dla xe(-oo,l> F (x ) —
In2
r (x )= 21
[ 2 '-2 dla xe(l,oo). ------ 2x + C2 dla xe(l,oo)
ln 2
Aby funkcja F(x) była ciągła dla x = 1 musi być spełniony warunek:
21 2“
lim -— +2x + C. = lim------ 2x + C, = f(l)
ln2 1 ln2 w
x-+r x-+r
2 2
--------h2 + C. = -------2 + C\
ln 2 1 In 2 2
C, = —— 4 + C,
195/ 1 In 2 2
1 r dt
[-7 === =|x4 =/, 4X5ćfcc=ć/J = - =-arcsin +C=-arcsitr4+C
196/
\r ~S dx= filtńr= ( fil jf-i] dx = \ y ‘d x - \r 'd x =- — +— + c
1 10' J10' J10‘ Jl5 j J J In 5 In2
197/
r --^ Jx * * = K V v + / * * * " \x~

Yld
x=
= - X }y fx + - x ł/x - 2 - J x + C
7 7
198/
l-x
j ^ - — dx=^t-\[x, x = t\ dx=Tt2d ^ - J— îir=3|(l+r+ /2)f2dif=3j^2+r3+/4)*=
3 3/4 3/5 „ 3\tx* 3 \f7

= ł H------ 1------1-C = X +
4 5
199/
u=x2 du=2xdi u=x du=dx
\x'T dx= =— Ć Y \xT dx= — x2T
dv=Tdx v ——— ln2 lIn2
n?J In2
In ') In?
In2 V ln2
2 ) +C
In2 In2f In2 In2 J In2 (ln2)2 (ln2)’ In2(ln2)\
\n2{ (ln2)2
dt
u=arctgt du=
j-Jxarctgfxdx=\x=t2, -Jx=l, dx=2td^= p t 2arctgdt= 1+r2
2d
2i3 2 t ddt 2d 2 rf / V 2 j t2 1, i, ,
, T a,a g l- 1 j ^ T orclg, - - ^ - — y , , - , „ c,g l- J - - b \ u ,
= —x ^ a r c t g y f x - ^ j r - - I n |l + r | + C
201/
e
= — +C
202/ 6 -2 x= t
J ( ó - 2 x) dx = , dt = - - \t'2dt = - — +C = - — (6 -2 x )l3+C
dx = ----- •> J 26 ?6
26
2
203/
ex' = l, 2xex dx= dt. ln e‘ = In l
| x V 'd x = = Jx2xel <£r = —Jlnfc// =
x 2l n e = l n / , jc2 = ln /
I
u = in/ du = = —/lnlfl-—ł + C = - e ' : ln<?,: - i **1 +C = -V '(x 2 - l)+C
t 5 1 7 7 7 '
dv = dt v - t
204/
_ 3 r & 2 , Gt dt
Jx2 V7x3 + 6 <£r= 7x + 6 = / , j: A = = - f/V/ = — + C = — V(7* 3 + 6 ) 7 +C
21 7J 49 4 9 vv 7
205/
x’ +3x + 5 = f
J(jc2 + l)cos(x3+3x + 5)dx = = |3(x2+ l)cos(x3+ 3x + 5]k£t = jcos/t// =
(3x2 + 3)dx = <//
sin / + C = sin (x3+ 3x + 5 + C
206
I—
x + rI - J<J' , - " | - Tx +7 l7 ) * = T - T +Jr- |^ + ,l+ c
207/
3dx
tg - = t, — r, sinj: = - cosx =
f3sinx + 4cosx + 5 2 1+ r 1+ / 1+r
2dt
dt
= 3 f------ ]+[‘ — ^ = 6 \-r — — = 6 f—^ - = - — + C = ----- — +C
^ 6?+ 4{l-r)+ 5 (l+ r) V+6/+9 J (/+3) f+3 tox +7
1+r *2
208/ dl
dt • i x = - t = j i + <2
f dx— igx = i, dx - sin
-11- sin 4 x 1+ r 1+/J
-58-
■W
Biblioteczka Opracowań Matemat\>cznvch
t \ '
11
= j i 4 i k , | i ± £ ^ , = j -+ o 1 r . 1 r dt 1 \ r dt
f dt =— \dt+- —— = - / + - — ^=
J 2r+l j 2/2+1 J 22 2/--HI
2r + l r 2 J 2 J2 / 2 +1 2 2 JJ 2 + 0
v
1 I f dt 1 V2 ' 2/ „ I -Jl rr ' _
=2 + 7 J7 — f = 7 ^ + 7 7 “flrc,g - ^ +C = -tgx +— cmg V2/gx + C
4v + I 2
2
209/ t dt
fSiruccosx<iv , dt ., /2
_ f1+ r l + r
------ —— =tgx=t, dx=----stn*x =-------- r, siru:cosx =
J 14 - c i n r 1-4-/“ U r 1+r (l+/2f +t*
C tdt /2= r - 1f * 1 ■ dz l [ dz
■>2 / 4 + 2 T + 1 2 /ć/f = ct 2 J2zJ +2z+I 2 J lV 1 4V IV
1 „ 1 . U. * A
YłiJ *5 HJ
210/
f sin3 X+COS3 X a} + b1 f .
~~dx = —------------ = a + b = (sinjc+ cosx)<ar =
J sin*
sin: xr -—sin
si xcosx + cos* x a' -ab+ b 3
= Jsin jrtir + Jcos = - cos x + sin x + C

10. Częściej używane wzory całek:

fx”d!v = — + C dla n ^ -1, x > 0.
J w+ 1
jdx = x + C
JX X
j — = 27T + C
J\X
f— = lnbc| + C dla x 4- 0.
J x
f e rdx = e* +C
\axdx =— +C
■* In a dla a > 0. a ^ 1.
jsin xdx = - cos x +C
jshxdx = chx + C
r dx _
[ . — = ~clgx + C
J sin' x
Jcosjf(ix = sinx+C
jchxdx =shx + C
r dx
I---- — = tgx + C
J COS' X
dx dla -1 < x < 1.
= arcsinjr + C
r dx
= -arccosjf + C
> /T 7
dx
J l + *:
= arctgx + C = -arcctgx + C
dx
f .----- = ln[xWl + *3| + C
r 1
- 60-
dx 1 x-k
- = —f= arc tg —— + C
^ ( x - k f + b -Jb * -Jb gdzie b > 0.
r dx _ 1 x 2n-3 r dx
(xJ +1)1 2n-2 (x2+ i)T' 2n-2 ■'(Jr2+ |)T 1 dla n e N.
r dx . x „
, ■ = arcsin —+C
]4ar ^ x i H
I W f " ^ c gdzie f(x) > 0.

x x
U k : - x 2dx = — arcsin A + - V*3- x 2 +C
J O J \ + 72
\ lr
r x 1dx k 1 . X X rr2 2 _
= — arcsm^-r — v* - x +C
2 |*| 2
jV x 2 +kdx = —^ x 2+k + —\n x + ylx2+k + C
+C
2 2 I
r 2 . x sin 2x _
cos x a x ~ —+ -------- + C
J 2 4
f . 2 , x sin 2x _
sin xc£c = ------------- + C
J 2 4
[sin"xa!x = - —sin"'1xcosx + - —- [sin" 2xdx
J n n J
jcos"xdfr = Jsin"[ —+ xjrfr
1
j tg nxdx = f g n~'x - \tg n 2xdx
n- 1
Jlogpjr<fr = -j— Jlnxotr
-61-
Spis treści
1. Całkowanie bezpośrednie oraz przez rozkład................... 3

2. Całkowanie przez podstawianie........................................... 7
3. Całkowanie przez części.......................................................14
4. Całkowanie funkcji wymiernych....................................... 21
5. Całkowanie funkcji niewymiernych..................................31
6. Całkowanie funkcji trygonometrycznych...................... 39
7. Całkowanie funkcji wykładniczych i logarytmicznych..43
8. Całkowanie funkcji hiperbolicznych.................................45
9. Całki różne............................................................................. 47
10. Cześciej używane wzory całek....................................... 60
11.Spis treści...............................................................................62
12.Bibliografia............................................................................63
- 62-
Bibliografia
l | M. Gewert, Z. Skoczylas, Analiza matematyczna 1,
Oficyna Wydawnicza GiS, Wrocław 2003.
2. R. Hajłasz, Metodyka rozwiązywania zadań z analizy'
M atematycznej, PWN, W arszawa 1988.
3. W. Krysicki, L. W łodarski, Analiza matematyczna w zadaniach,
PWN, W arszawa 1988.
4. M. Lassak, Zadania z analizy matematycznej, Wydawnictwo
Supremum, Bydgoszcz 2002.
5. W.P. M inorski, Zbiór zadań z matematyki wyższej, WNT,
Warszawa 1969.
6. K. Szalajko, M atem atyka t. II, PWN, W arszawa 1985.
7. W Żakowski, Ćwiczenia problemowe dla politechnik, WNT,
W arszawa, 1991.
-63-

210 Całek Nieoznaczonych Z Pełnymi Rozwiązaniami Krok Po Kroku

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

210 Całek Nieoznaczonych Z Pełnymi Rozwiązaniami Krok Po Kroku

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

B iblioteka P o litech n ik i P o z n a ń s k ie j

i W ydaw nictw o BUa

Wydawnictwo Bila &

Całkowanie bezpośrednie polega na zastosowaniu gotowych

Całkowanie przez rozkład to najbardziej elementarna metoda

Tablica Podstawowych Całek:

(1.1) r x fl+1 (dla n ^ -1)

(1.4) j e xdx = e x + C (1.5) jcos.vć£r = s in x + C

jsinxcic = -cos jc+ C

Podczas całkowania korzystamy z ważnych własności całek. Poniżej

(1.15) J ( / + g )d x = | fd x + Jgdx - addytywność całki,

Całkowanie to inaczej wyznaczanie tzw. funkcji pierwotnej. Całkowanie

PRZYKŁADY CAŁKOW ANIA

^ j( 2 x f + 6x + — )dx = | 2 x idx + J6xdx + = 2j x ' dx +

= 20 \x* d x + 5 [ x - 6* " J ' 2 0 £ l + £ i _ + C = 4 x 5 - — + C

= JxdEr + 2 \ ——+ Jx"3£& = ^— + 2 In | x | + ^ — + C = — +

4 (■cos2 x +sin cos2 X sin2 x

9/ [c/g2xr£r= [-—S'? = f—^ ----- frźc = - c tg x -x +C

r 10d!r rsin2x + cos2x , sin2x

-1-10f ?0S~X (fe + C = 1 0 f - ^ - + 1 0 f - 4 - = 1 0 / g x - 1 0 c / g x + C

Wzory try gonometryczne:

2.Całkow anie przez podstawianie

Całkowanie przez podstawianie polega na wprowadzeniu nowej

PRZYKŁADY CAŁKOW ANIA

5 jV ' x2dx = -3 x 2dx = dt =5 [ e f — ) = — = — <?' +C =-

,_ £o£2L ^ = 2 ,_ c o £2L ^ r= f2cos2£^_ sin2x = /

= j y - - ln|/| + C - lnjsin 2x\ + C

36 / f Icosxdx sinx = / dt = 2arcsin/+C = 2arcsin(sinx) + C

- ,0 | — = 2/ - 10|n|5 + /|+C = 2V x - l° |n|5 + v'xl + C

=J-^ ’3 + j t - 7d i - 3 j r tdt + 3 j r 9d t - j r '° d t =

_3_ __1___ 3_______ 3 _ 1

— Jsin3x<ir= jsin2xsuucabr= J(l -cos2x)sinx<iv= jsinxcfr- Jcos2xsinxo!x=

cosx=t r-, , I* _ coŚx _

Całkowanie przez podstawienie to jedna z najważniejszych metod całkowania.

3. C ałkow anie przez części

przy czym jako funkcję «, przyjmuje się funkcję, której różniczkowanie

PRZYKŁADY CAŁKOW ANIA

50/ j.r sin xdx = u —x du = dx

(Dla obliczenia całki (51) wykorzystano całką (50)).

= x’e* - 3 x Je* +6xe‘ - 6 j e xdx = x3ex - 3 x łe* +6xe' -6e* +C

j e x sin xdx = - e x cos x + e x sin x - je* sin xdx

2 j e x sin xd x = e x sin .r - e x cos x

55/ u =e du =-2 e dx\ - e

- e 2x cos 3x 2 u - e -2x du = - 2 e~2xdx - e 2* cos 3.r

^e~2lsin3x 2 - e 2lcos3x 2 e 2'sin3x 4 f

cos 3x 2 e ' 3'sin 3x

u = cos t du = - sin tdt

57/ Jcos3- dx = = 4 Jfcos: tdt =

4(cos/sin/ + Jsin2tdt] = 4cos/sin/ + 4 J(1 - cos2t)dt = 4cos/ sin/ + 4 jdt - 4 jcos2tdt

8 Jcos 2tdt = 4 / + 4 cos / sin /

= In |.r|(jt In |x| —x ) - J In |x^iv + jd x = x In 2|x| - 2x In |.r| + 2x + C

u = In[r| du = — x 7 In2|jr| x2ln|x| I x 2ln2|x| .r2 lnW x2

2 Jcos(ln x)dx = xcos(Inx)+xsin(ln x)

. 1 f** + l ~ 1j r _ x 2arctgx 1 + r dx _ x 2arctgx x | arcfgr | c

x 3arctgx x 2 1 r dt _ x 3arctgx x2 In |l + x ' | ^ ^

211 f x cos xć£c U= X du —

+ — fcos2x«& = - —cos2x + -sin 2x + C

4. Całki funkcji wym iernych

Jeżeli wyrażenie podcałkowe ma postać funkcji wymiernej to mamy do

Funkcję wymiemąjednej zmiennej postaci:

b/ ułamek podcałkowy jest niewłaściwy, wówczas należy wyłączyć wyraże-

X1—x x{x-l) X JC—1 jc(jc—i)

[¥ -^-d x = + 4x - 8 ln|x|- ln|x - 1| + C

_3_ 1_ 3_______ 3 _ 1

_3x + 7_ 3x+ 7_____ 3x+7_