Organik Kimya I

Organik Bileşiklerin Adlandırılması I

 Organik Bileşikleri İsimlendirme Yöntemleri
1. Özel isimler (Common name, Trivial Name)
Özel isimler, kimyasal bileşikleri tanımlamak için
çoğu zaman bilimsel bir esasa ya da kurala
dayanmadan verilen isimlerdir.
Bazı bileşiklerin isimleri, elde edildiği kaynaktan,
isim verilecek maddenin görünüş, renk, koku, tat
gibi fiziksel özelliklerinden ya da insan
isimlerinden esinlenerek verilmiştir.
Formül İsim İsmin alındığı
kaynak
HCOOH Formik asit Lat. formica:karınca
CH3COOH Asetik asit Lat. acetum:sirke
NH2CONH2 Üre Lat. urina:idrar
O
NH
O Barbitürik asit Barbara
NH
O

O
Pelletierin Joseph Pelletier
N
H Fransız kimyacı
H3CO Vanilla planifolia:
O
HO C H Vanilin vanilya bitkisi
2. Jenerik isim
İlaç olarak kullanılan bir kimyasal maddenin (ilaç
etkin maddesinin) herhangi bir ülkede resmi
kuruluşlarca kabul edilen ve o ülkenin
farmakopesinde yer alan ismi, o ülkedeki resmi
isimdir.

Omeprazol, parasetamol, ibuprofen.

3. Ticari isimler
(Trade marke:TM, Registered name:®)
Ekonomik değeri olan kimyasal maddelere ve
bunların ürünlerine uluslararası ya da akademik
çevrelerde kullanılan isimlerden başka bu
maddeleri geliştiren firmalar tarafından da özel
isimler verilebilir.
Ticari isim denilen bu isimlerin kullanım hakkı,
resmi kurumlara tescil ettirildikleri taktirde, söz
konusu firmaya aittir.
Aynı kimyasal madde veya bundan üretilen
ürünlere, birden fazla firma tarafından verilmiş
ve tescil ettirilmiş farklı ticari isimler olabilir.

İlaç etkin maddesi olarak ibuprofen içeren

ilaçlar; Brufen®, Artril®, Profinal®.
4. Sistematik İsimlendirme
IUPAC: International of Pure and Applied
Chemistry (Uluslararası Kuramsal ve Uygulamalı
Kimya Birliği)
IUPAC Adlandırma Kuralları
1. Bileşikteki ana yapı belirlenir. Bu yapı dışındaki gruplara
yan zincir ya da sübstitüent denir.
2. Bileşikteki fonksiyonel gruplar ve sübstitüentler belirlenir.
3. Ana yapı fonksiyonel gruplar ve sübstitüentlere en düşük
numaralar verilecek şekilde numaralandırılır.
4. Aynı sübstitüentten birden fazla olduğunda di, tri, tetra gibi
önekler kullanılır. Sübstitüentler alfabetik sıraya göre
yazılırken di, tri, tetra ekler dikkate alınmaz.
5. Fonksiyonel grubu ifade etmek için ana yapıya gerekli olan
ön ek ya da son ek getirilir.
Karbon
Sayısı Adı Kapalı Formülü Yapı Formülü
1 Metan C1H4 CH4
2 Etan C2H6 CH3CH3
3 Propan C3H8 CH3CH2CH3
4 Butan C4H10 CH3(CH2)2CH3
5 Pentan C5H12 CH3(CH2)3CH3
6 Heksan C6H14 CH3(CH2)4CH3
7 Heptan C7H16 CH3(CH2)5CH3
8 Oktan C8H18 CH3(CH2)6CH3
9 Nonan C9H20 CH3(CH2)7CH3
10 Dekan C10H22 CH3(CH2)8CH3
11 Undekan C11H24 CH3(CH2)9CH3
12 Dodekan C12H26 CH3(CH2)10CH3
13 Tridekan C13H28 CH3(CH2)11CH3
20 Eikozan C20H42 CH3(CH2)18CH3
Alkil grupları bir alkandan bir hidrojen
çıkarılmasıyla oluşur.
H H
CH4 H C H CH3 H C Me-
H H
Metan Metil

H3C CH3 H3C CH2 C2H5 Et

Etan Etil

H3C CH2 CH3 H3C CH2 CH2 Pr

Propan
Propil

CH3CHCH3 i-Pr

İzopropil
n-Butan İzobütan

CH3
CH3CHCH2 CH3CH2CH H3C C
CH3 CH3 CH3
İzobutil sek-Butil ter-Butil

CH3
H3C C CH3
n-Pentan İzopentan CH3
neo-Pentan

CH3CHCH2CH2 CH3
CH3 H3C C CH2
İzopentil CH3
Neopentil