YÜKSELTGENME BASAMAKLARI

Kimyasal bir reaksiyonda elektron alış verişi yapan bir elementin verdiği ya da aldığı elektron
sayısına YÜKSELTGENME BASAMAĞI ( SAYISI ) denir. Bir atom yükseltgendiğinde, elektron kaybeder ve
kaybettiği elektron sayısı kadar yükseltgenme basamağı artar. Bir atom indirgendiğinde, elektron kazanır ve
kazandığı elektron sayısı kadar yükseltgenme basamağı azalır.
-
Yükseltgenme ( e verilir )
-5 -4 -3 -2 -1 0 +1 +2 +3 +4 +5 Yükseltgenme basamağı
-
İndirgenme ( e alınır )

Yükseltgenme basamaklarının belirlenmesindeki kurallar;

1.Elementel halde tüm elementlerin yükseltgenme basamağı sıfırdır. Örneğin; Fe, Zn, C, H2, O2, F2, P4, S8...

2.Tek atomlu iyonların yükseltgenme sayısı, iyonun yüküne eşittir.

2+
Mg iyonunda yükseltgenme sayısı +2
3+
Fe iyonunda yükseltgenme sayısı +3
-
Cl iyonunda yükseltgenme sayısı -1’dir.

3.Bileşiklerdeki atomların yükseltgenme sayılarını belirlemek için;

a. *Oksijen, bileşiklerinde çoğunlukla -2 yükseltgenme sayısına sahiptir.
Na2O, CaO, CO2, Al2O3, N2O5, MgO, H2O, K2O, HNO3, N2O3...

*Peroksitlerde oksijenin yükselgenme sayısı -1’dir. H2O2, Na2O2, BaO2...

*Oksijenin flüour ile yaptığı OF2 bileşiğindeki yükseltgenme sayısı +2’dir.

b.Hidrojen bileşiklerinde çoğunlukla +1 yükseltgenme sayısına sahiptir. H 2O, H2SO4, NH3, H2O2, HCl...

Metal hidrürlerde ise, yükseltgenme sayısı -1’dir. NaH, MgH2, CaH2...

c.Periyodik cetvelde 1A grubu metallerinin yükseltgenme basamağı +1’dir. NaCl, K2O, LiH...

d.Periyodik cetvelde, 2A grubu metallerinin yükseltgenme basamağı +2’dir. CaO, BaCl2, Mg(OH)2...

e.Halojenler ( F, Cl, Br, I ), iki tür atom içeren bileşiklerinde -1 yükseltgenme sayısına sahiptir. HCl, NaI,
MgBr2, BF3...

Çok atomlu bileşiklerinde ise, +1’den +7’ye kadar değişik yükseltgenme sayısında olabilir. Ancak
flüourun yükseltgenme sayısı daima -1’dir.

f.Gümüşün (Ag) yükseltgenme sayısı +1’dir.

Çinkonun (Zn) yükseltgenme sayısı +2’dir.
Alüminyumun (Al) yükseltgenme sayısı +3’tür.

4.Bir bileşiği oluşturan elementlerin yükseltgenme basamakları toplamı sıfıra eşittir. Bileşik içinde
yükseltgenme basamağı bilinmeyen elementin yükseltgenme basamağı hesaplanabilir.

NaClO4 ta Cl’un yükseltgenme sayısı;

+1+Cl+(-2).4=0
Cl-7 = 0 Cl = +7 olur.

5.Çok atomlu iyonlarda atomların yükseltgenme basamakları toplamı, iyonun yüküne eşittir. İyon içinde
yükseltgenme basamağı bilinmeyen elementlerin yükseltgenme basamakları hesaplanabilir.
2-
SO4 iyonunda S’ün yükseltgenme sayısı;
S+4.(-2)= -2
S – 8 = -2 S=+6 olur.