MODERN

KİMYA
Salih ATEŞ

Kapak Tasarım : Apotemi Tasarım Ekibi

Dizgi : Apotemi Dizgi

Basım Yeri : ADA MATBAACILIK Yay. San. Tic. Ltd. Şti.

Uğur Mumcu Mah. 36. Cad. No: 21 Aslan Girişi OSTİM / ANKARA

Tel : 0312 385 54 10

Bu kitabın tamamının ya da bir kısmının, kitabı yayınlayan şirketin önceden izni olmaksızın elektronik, me-
kanik, fotokopi ya da herhangi bir kayıt sistemi ile çoğaltılması, yayımlanması ve depolanması yasaktır.

apotemigrup@gmail.com
www.apotemi.com
İÇİNDEKİLER

BÖLÜM - 1 KİMYA VE ELEKTRİK............................................ 5

BÖLÜM - 2 KARBON KİMYASINA GİRİŞ ............................... 69

BÖLÜM - 3 ORGANİK BİLEŞİKLER ........................................ 107

Hidrokarbonlar ...................................................................... 109

Alkanlar ............................................................................ 111
Alkenler ............................................................................ 131
Alkinler ............................................................................. 145
Aromatik Bileşikler (Arenler) .............................................. 157
Alkoller ve Eterler .................................................................... 173
Karbonil Bileşikler ................................................................... 201
Karboksilik Asitler ve Esterler ................................................... 225

BÖLÜM - 4 ENERJİ KAYNAKLARI VE BİLİMSEL GELİŞMELER ... 251

MARATON TESTLERİ .............................................................. 269

CEVAP ANAHTARLARI ........................................................... 301

 KİMYA VE ELEKTRİK

3. 2A grubu metalleri bileşiklerinde her zaman +2

ADIM yükseltgenme basamağına sahiptir.

Örneğin; Mg2+, Ca2+, Ba2+, ...

YÜKSELTGENME BASAMAĞI 4. Hidrojen, metaller ile yaptığı hidrür bileşiklerinde

Bir atomun moleküldeki veya iyonik bağlı bileşikteki –1 ametaller ile yaptığı bileşiklerde +1 yükseltgen-
yük sayısına yükseltgenme basamağı (yükseltgenme me basamağına sahiptir.
sayısı) denir.
+– 2+ + + 2– 4– + + – +–
Örneğin, LiH, MgH2, H2O, CH4, NaH, HF
Ayrıca tek atomlu bir iyonun sahip olduğu yüke de yük-
seltgenme basamağı denir.
5. Oksijen bileşiklerinde genelde –2 yükseltgenme
Örneğin; S2– iyonunun yükseltgenme basamağı – 2 basamağına sahiptir.
dir. + 2– 2+ 2– 4+ 2–
Örneğin; H2O, CaO, SO2

NOT 6. Oksijen, flor ile yaptığı OF2 bileşiğinde +2 yükselt-

! genme basamağına sahiptir.
İyonik bağlı bileşikte bulunan iyonların yükü için sa- 2+ –
dece iyon yükü kavramı kullanılır. Yükseltgenme Örneğin; OF2
basamağı ise moleküler yapıdaki atomların, iyonik
bileşiklerdeki iyonların ve tüm atomların yükleri için 7. Oksijen peroksit bileşiklerinde –1 yükseltgenme
kullanılabilir. Yükseltgenme basamağı daha geniş basamağına sahiptir.
bir ifadedir. O2– ® oksit anyonu
2–
(O2) ® peroksit anyonu
+ – 2+ – + –
NOT ! Örneğin, H2O2, CaO2, K2O2

Atomların bileşiklerinde alabileceği yükseltgenme 8. Flor elementi tüm bileşiklerinde –1 yükseltgenme

basamakları elektron dizilimi ile ilgilidir. Örneğin basamağına sahiptir.
2 1
3
Li: 1s 2s dizilimine göre Li atomu 1A grubu ele- +– +– 2+ –
mentidir. Örneğin, HF, NaF, MgF 2

Bileşiklerinde +1 yükseltgenme basamağına sa-

9. Bileşikler elektriksel bakımdan nötral olduğu için
hiptir.
bir bileşikteki atomların yükseltgenme basamakla-
rı toplamı sıfırdır.

Yükseltgenme basamağının bulunmasında aşağıdaki

10. Köklerde (çok atomlu iyon) yükseltgenme basa-
özellikler dikkate alınır.
mağı toplamı iyon yüküne eşittir.
1. Mono atom ya da poliatomik elementlerin yükselt-
genme basamağı sıfırdır. 11. Halojenlerin metallerle oluşturduğu bileşiklerde
yükseltgenme basamağı – 1 iken oksijenli bileşik-
Örneğin; K0, Al0, Cl20, H20, P40, O30 ... dir.
lerinde (flor hariç) – 1 ile +7 arasında olabilir.
H2 molekülündeki H atomlarının yükseltgenme ba-
Örneğin Cl nin yükseltgenme basamağı sırası ile
samağı sıfırdır.
–1, +1, +3, +5, +7 dir.
2. 1A grubu metalleri bileşiklerinde her zaman +1
+ 7+ 2– + 3+ 2–
yükseltgenme basamağına sahiptir.
Örneğin, H Cl O4, H Cl O2
Örneğin; Li+, Na+, K+

Modern Kimya 7
 KİMYA VE ELEKTRİK

ADIM
3

CN– kökündeki C ve N atomlarının yükseltgenme

basamakları sırası ile kaçtır?
Değişken Yükseltgenme
Basamağının Bulunması A) +4, –3 B) +2, –5 C) +2, –3

1. Bileşiklerde atomların yükseltgenme basamakları D) –2, –3 E) –1, –3

toplamı sıfırdır.

2. Çok atomlu iyonlarda atomların yükseltgenme ba-

samakları toplamı iyon yüküne eşittir.
Periyodik tabloda aynı periyottaki C atomu 4A, N ato-
mu ise 5A grubunda bulunur. N nin elektronegatifliği
fazla olduğu için N atomu (–3) yükseltgenme basama-
ADIM PEKİŞTİRME ğını alır.

x 3– –
(CN ) ´ x + (–3) = –1
1
x = +2
KMnO4 bileşiğindeki Mn atomunun yükseltgenme –
CN iyonunda C atomu +2, N atomu ise –3 yükselt-
basamağı kaçtır? genme basamağına sahiptir.

Cevap C
A) +3 B) +4 C) +5 D) +6 E) +7

K (+1), O (–2) yükseltgenme basamağına sahiptir.

KMnO4 bileşik olduğu için toplam yükü sıfırdır. 4

+ x 2–
KMnO4 ´ (+1) + x + (–8) = 0 CaO2 bileşiğindeki Ca ve O atomlarının yükseltgen-
me basamakları sırası ile kaçtır?
x = +7

Cevap E A) +2, –1 B) +2, –2 C) +1, –1

2 D) +1, –2 E) +2, +2

SO32– iyonundaki S atomunun yükseltgenme basa-

mağı kaçtır?

CaO2 kalsiyum peroksittir.

A) +2 B) +3 C) +4 D) +5 E) +6
Ca atomu 2A grubundadır. +2 yükseltgenme basama-
ğını alır.

2+ x
CaO2 ´ +2 + (2x) = 0
Çok atomlu iyonlarda (kök) elementlerin yükseltgen-
me basamakları toplamı kökün yüküne eşittir. x = –1

x 2– 2– CaO2 bileşiğinde Ca atomu +2, O atomları ise –1 yük-

(SO3) ´ x + 3.(–2) = –2 seltgenme basamağına sahiptir.
x = +4 Cevap A
Cevap C

8 Modern Kimya
 KİMYA VE ELEKTRİK

Daniell pilinde

ADIM Zn(k) + Cu2+

(suda)
ƒ Zn2+
(suda)
+ Cu(k)

tepkimesi dışarıdan bir etki olmadan kendiliğinden ger-

çekleşir.
ELEKTRİK ENERJİSİ VE İSTEMLİLİK
Bulunduğu şartlarda kendiliğinden gerçekleşen tepki- Daniell pilindeki gibi bulunduğu şartlarda kendiliğin-
melere istemli tepkime, kendiliğinden gerçekleşme- den gerçekleşen tepkimelere istemli tepkime denir.
yen tepkimelere istemsiz tepkime denir. Örneğin,
&XPHWDOL H2(g) + 1\Ş O(g) ® H2O(g)

tepkimesi istemli redoks reaksiyonudur.

AgNO3 sulu
ÁÐ]HOWLVL Ag+ H2O(s) ® H2(g) + 1\Ş O2(g)

NO3r tepkimesi ise istemsiz tepkimedir. Bu tepkimenin ger-

Yukarıdaki kapta Cu metalindeki atomlar Cu2+ ye yük-
seltgenip çözeltiye geçerken Cu dan gelen elektronla-
rı Ag+ iyonları alır ve Cu metalinin yüzeyinde Ag meta-
li olarak birikir. Bu tepkime kendiliğinden gerçekleşir.
Buna göre yukarıdaki kapta gerçekleşen
Cu(k) + 2Ag+(suda) ® Cu2+
(suda)
+ 2Ag(k)
redoks reaksiyonu istemlidir.
Yukarıdaki kapta bulunan indirgenen ve yükseltgenen
maddeler birbiri ile temas halindedir.
çekleşebilmesi için dışarıdan enerjiye ihtiyaç vardır. Bu
enerji genellikle elektrik enerjisi şeklinde olur.
NOT !
İstemli tepkimelerde sadece tepkimenin başlama-
sı için enerjiye ihtiyaç vardır.
İstemsiz tepkimelerde hem tepkimenin başlaması
hem de tepkimenin devam etmesi için enerjiye ih-
tiyaç vardır.

Redoks reaksiyonları doğrudan temas halinde olma-

dan da gerçekleşebilir.

25 °C de Zn metalini 1 M lık ZnSO4 çözeltesine Cu me-

talini 1 M lık CuSO4 çözeltisine batırılmış kaplarda her- NOT !
hangi bir tepkime olmaz (İstemsiz). Ama kaplar iletken
Elektrik enerjisi yardımıyla gerçekleştirilen elektro-
tel ve tuz köprüsü ile birbirine bağlandığında redoks
liz istemsiz bir olaydır. Elektrolizin gerçekleştiği hüc-
tepkimesi gerçekleşir ve bu istemli tepkimeden elek-
reye elektrolitik hücre denir.
trik akımı üretilir.
Elektrolitik hücrelerde elektrik enerjisi kimyasal ener-
Zn ve Cu metalleri kullanılarak elde edilen bu sisteme
jiye dönüşür.
Daniell pili denir.

V
ñOHWNHQWHO

7X]NÐSUÖVÖ NOT !
=Q(k) &X(k) John Frederic Daniel Zn metalini ZnSO4 çözeltisi-
ne, Cu metalini CuSO4 çözeltiye batırdığında kap-
larda herhangi bir tepkime olmadığını görmüştür.
Kaplar iletken bir tel ve tuz köprüsü yardımıyla bir-
birine bağlandığında sistemin elektrik enerjisi üret-
Š&0=Q624 Š&0&X624 tiğini görmüştür.
VXOXÁÐ]HOWLVL sulu ÁÐ]HOWLVL

16 Modern Kimya
 KİMYA VE ELEKTRİK

ADIM
ADIM PEKİŞTİRME

1
METALLERİN AKTİFLİĞİ
Metalik aktiflik, metallerin elektron verme eğiliminin öl- X(k) Y(k) Z(k)
çüsüdür.

Metallerin aktifliği, elektron verme özelliği ile doğru

orantılıdır.
Y2+ Z2+ X2+
+
Zn metali Ag iyonları içeren çözeltiye konulduğunda
aşağıdaki durum oluşur. I. Kap II. Kap III. Kap

Yukarıdaki kaplarda bulunan çözeltilere daldırılan me-

Zn(k) Zn(k) tallerden sadece X metali aşınmaktadır.

Buna göre, metallerin aktiflik sırası aşağıdakilerden

hangisinde doğru olarak verilmiştir?
Ag(k)
+ 2+ A) X > Y > Z B) X > Z > Y C) Z > X > Y
Ag Zn
D) Z > Y > X E) Y > X > Z

Yukarıdaki tepkime denklemi olarak ifadesi

Zn(k) + 2Ag+(suda) ® Zn2+

(suda)
+ 2Ag(k)
I. kapta X metali aşındığına göre X, Y den aktiftir. II. ve
şeklinde olur.
III. kaplarda aşınma olmadığına göre Z, Y den ve X, Z
Burada Zn metalinin elektron verme eğilimi Ag meta- den aktif olur. Bu durumda sıralama X > Z > Y olur.
lininkinden büyük olduğu için, Zn metali elektron ve- Cevap B
rip aşınmış, çözletideki Ag+ iyonları ise elektron alıp
indirgenmiştir. Bu durum Zn metalinin Ag metalinden 2
aktif olduğunu gösterir.
K metali Al(NO3)3 çözeltisine batırıldığında K metalin-
de aşınma meydana geliyor.
NOT ! Cd çubuk Al(NO3)3 çözeltisine batırıldığında Cd çu-
bukta aşınma olmamaktadır.
Metal, çözeltideki metal iyonunun metalinden aktif
ise metal aşınır. Buna göre, K, Al ve Cd metallerinin aktifliklerinin
karşılaştırılması aşağıdakilerden hangisinde doğ-
ru olarak verilmiştir?

NOT ! A) Al > K > Cd B) K > Cd > Al C) K > Al > Cd

Ametalik aktiflik, ametallerin elektron alma eğilimi- D) Cd > Al > K E) Cd > K > Al
nin ölçüsüdür.

Halojenlerin elektron alma eğilimlerinin sıralaması

F2 > Cl2 > Br2 > I2 şeklindedir. Buna göre flor ak-
K metali aşındığına göre K metali Al3+ iyonlarını indirge-
tif bir ametaldir.
miştir. K metali Al metalinden aktiftir. Cd çubuk aşınma-
dığına göre Cd metali Al metalinden pasiftir.
Metallerin aktiflik sıralaması K > Al > Cd dir.
Cevap C

Modern Kimya 17
 KİMYA VE ELEKTRİK

ADIM
V

7X]NÐSUÖVÖ
DWP
H2JLULíL
Standart Hidrojen Elektrodu (SHE) Zn &DPWÖS
Standart hidrojen elektrodu (SHE) diğer tüm elektrot- HOHNWURW
3WHOHNWURW
ların standart potansiyellerini bulmak için kullanılır. Zn2+ H+
SO4r &Or
Yarı tepkimeler tek başına gerçekleşmediği için potan-
siyelleride tek başına mutlak olarak hesaplanamaz. Bu
Š&DWP Š&DWP
sorunu gidermek için referans değere ihtiyaç vardır. ZnSO VXGD +&O VXGD
Bunun için SHE gerilimi sıfır kabul edilmiştir.
Yukarıdaki elektrokimyasal pil çalışınca Zn elektrodun
Hidrojen elektrodun standart indirgenme potansiyeli kütlesinin azaldığı görülür. Bu bize Zn metalinin yük-
sıfır kabul edildiği için ölçülen bu hücre potansiyeli di- seltgendiğini ifade eder. O zaman SHE indirgenir.
ğer elektrodun standart indirgenme potansiyeline eşit
Ayrıca elektrokimyasal pilin başlangıç potansiyeli volt-
yardımıyla diğer elekrot potansiyelleri hesaplanır.
metrede 0,76 Volt olarak ölçülür.
Standart koşullarda 1 M’lık HCl çözeltisine batırılmış
Hidrojen yarı hücresinin indirgenme potansiyeli sıfır ol-
platin (Pt) metal üzerine 1 atmosfer basınç yapan H2
duğuna göre voltmetrede okunan değer Zn nin yük-
gazı gönderilerek yapılan elektroda standart hidrojen
seltgenme potansiyelini ifade eder.
elektrot (SHE) denir.
Yukarıdaki elektrokimyasal pilde
3ODWLQWHO
3OD
ODWLQ
WLL Yükseltgenme tepkimesi: Zn(k) ® Zn2+
(aq)
+ 2e–
H2JD]ÜJLULíL
JLULíL
İndirgenme tepkimesi: 2H+(aq) + 2e– ® H2(g)
H2JD]ÜLÁHUHQWÖS
tepkimeleri gerçekleşir. Net tepkime,
PH  DWP
2
Zn(k) + 2H+(aq) ƒ Zn2+
(aq)
+ H2(g)

şeklindedir.
3W(k)HOHNWURW
H+ &Or Elektrokimyasal pilin potansiyeli (E°pil)

6WDQGDUWKLGURMHQ
HOHNWURW 6+( E°pil = E°indirgenme + E°yükseltgenme

SHE potansiyeli; çözelti derişimine, sıcaklığa ve hidro- ile bulunur.

jen gazının basıncına bağlıdır.
Zn - SHE elektrokimyasal pilinin başlangıç potansiyeli
SHE’de gerçekleşen tepkime indirgenme ya da yük-
+0,76 = 0,000 + E°yükseltgenme
seltgenme yarı tepkimesi olarak yazılabilir.
E°yükseltgenme = +0,76 Volttur.
H2(g) ® 2H+(aq) + 2e– E°yük = 0,000 V
denir. Bu değer Zn metalinin yükseltgenme yarı pil po-
2H+(aq) + 2e– ® H2(g) E°ind = 0,000 V
tansiyelidir.
SHE’nin hazırlanması kolay ve kullanılması sırasında Ayrıca elektrokimyasal hücrenin şematik gösterimi
aşınma olmadığı için birçok kez kullanılabilir.
Tuz köprüsü
567
Elektrot olarak kullanılacak maddelerin elektriği iletme-
si ve oda koşullarında katı olması gerekir. H2 25 °C de /
Zn(k) Zn2+
(aq)
(1M) // H+(aq) (1 M) / H2(g) (1 atm) / Pt(k)
1882883 188888828888883
gaz olduğu için SHE de Pt elektrot kullanılır.
ANOT KATOT
Zn - SHE elektrokimyasal pilini inceleyelim.
şeklindedir.

Modern Kimya 23
 KİMYA VE ELEKTRİK

3. Aşağıdaki şekilde bir elektrokimyasal pil gösteril-

ADIM PEKİŞTİRME TESTİ miştir.

1. Şekilde bir elektrokimyasal pil gösterilmiştir.

V
V

7X]NÐSUÖVÖ
7X]NÐSUÖVÖ
Zn(k) Ag(k)
0J(k) &X(k)

Š&0ZnSO VXGD Š&0+&O VXGD

Š&00J2+
(suda) Š&0&X2+
(suda)
.DS .DS
Zn2+
(suda)
+ 2e– ® Zn(k) E°ind = – 0,76 V
Yukarıdaki pil çalışırken tuz köprüsündeki anyon-
lar 1. kaba doğru gitmektedir. 2H+(suda) + 2e– ® H2(g) E°ind = 0,00 V

Buna göre, pil çalışırken, Ag+(suda) + e– ® Ag(k) E°ind = +0,80 V

I. 2. kapta Buna göre, şekildeki pil sisteminin E°pil değeri

kaç volttur?
Cu2+
(suda)
+ 2e– ® Cu(k)

tepkimesi gerçekleşir. A) +1,56 B) +0,80 C) +0,76

II. 1. kapta Mg2+ iyon derişimi azalır. D) +0,54 E) +0,34

III. Elektronlar dış devrede 1. kaptan 2. kaba doğ-

ru gider.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve III E) I, II ve III 4. Ni – Cr pilinde kullanılan elektrotların indirgenme

yarı tepkimeleri ve indirgenme pil potansiyelleri
(E°ind) aşağıda verilmiştir.

2. Sn(k) + 2H+(suda) ƒ Sn2+

(suda)
+ H2(g) Ni2+ + 2e– ® Ni(k) E°ind = – 0,25 V
(suda)

Yukarıda denklemi verilen standart şartlarda- Cr3+

(suda)
+ 3e– ® Cr(k) E°ind = – 0,75 V
ki pil tepkimesine göre aşağıdakilerden han-
gisi yanlıştır? (E°2H+ / H = 0,00 V) Buna göre, Ni – Cr pili ile ilgili aşağıdaki ifade-
(suda) 2
lerden hangisi yanlıştır?
A) Sn metali anot elektrottur.
B) Standart pil gerilimi (E°pil) Sn nin standart yük- A) Ni katot elektrottur.
seltgenme yarı pil potansiyeline (E°yük) eşittir. B) E°pil değeri +0,50 volttur.
C) Pilin şematik gösterimi C) Ni – Cr pili istemlidir.
Sn(k) / Sn2+(suda) (1M) // 2H+(suda) (1M) / H2(g) / Pt(k) D) Pil tepkimesi
şeklinde olur. 2Cr(k) + 3Ni2+
(suda)
ƒ 2Cr3+
(suda)
+ 3Ni(k)
D) Pil çılışırken katot elektrodun kütlesi değişmez. şeklindedir.
E) Katot hücresinde çözeltinin pH değeri pil ça- E) Pil çalışırken tuz köprüsündeki anyonlar Ni2+
lışırken azalır. iyonunun indirgendiği kaba gider.

30 Modern Kimya
 KİMYA VE ELEKTRİK

A) Sıcaklık Etkisi

ADIM Elektrokimyasal pil tepkimeleri ekzotermiktir.

Le Chatelier İlkesine göre sıcaklık artışı ile tepkime re-

STANDART ELEKTROT POTANSİYELİNİ
ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Standart elektrot potansiyelleri 25 °C, 1 atmosfer ba-
sınçta 1 molarlık çözeltiler için hesaplanır.
Bu değerlerden herhangi biri değiştiğinde elektrot po-
tansiyeli de değişir.
aktifler yönüne kayar ve pil potansiyeli (Epil) azalır.
Sıcaklığın azaltılması ile tepkime Le Chatelier İlkesine
göre ürünlere kayar ve pil potansiyeli (Epil) artar.
Örneğin
Zn(k) + 2Ag+(suda) ƒ Zn2+
(suda)
+ 2Ag(k) + Enerji
Pil tepkimesinin sıcaklığı azaltılırsa denge ürünler lehi-

Deneysel ölçümler her zaman standart şartlarda yapıl- ne bozulur ve pil potansiyeli artar.

maz. Örneğin

Standart elektrot potansiyeli; Mg(k) + Zn2+

(suda)
ƒ Mg2+
(suda)
+ Zn(k) + Enerji
\ Elektrotların cinsine
pil tepkimesine göre sıcaklık artırılırsa denge girenler
\ Sıcaklığa lehine bozulur ve pil potansiyeli azalır.

\ Derişime

\ Gaz elektrot varsa gazın basıncına B) Basınç Etkisi

bağlıdır. Basınç değişimi denge tepkimesi olan pil tepkimesine
Yarı hücrelerde anot ve katot olarak kullanılan elektrot- etki eder ve Epil değeri değişir.
lar değiştirildiğinde hücre potansiyelleri de değişir. Basınç değişimi sadece SHE içeren galvanik hücreler
Genellikle hücre potansiyeli iki elektrodun standart po- için geçerlidir.
tansiyeli arasındaki farka eşittir. Elektrot değişince po- Örneğin
tansiyel fark da değişir.
Mg(k) + 2H+(suda) ƒ Mg2+
(suda)
+ H2(g)
Standart elektrot potansiyeli;
H2 gazının basıncı artırılırsa denge reaktifler lehine bo-
\ Elektrodun kütlesine zulur ve pil potansiyeli azalır.

\ Elektrodun boyutuna H2 gazının basıncı azaltılırsa denge ürünler lehine bo-

zulur ve pil potansiyeli artar.
\ Sabit derişimde çözelti hacmine

bağlı değildir.
V
Elektrokimyasal pil tepkimeleri denge tepkimeleridir.

Pil çalışmaya başladığında tepkime zamanla dengeye 7X]NÐSUÖVÖ

NO3r K+ DWP
ulaşır. Denge anında Epil değeri sıfır olur. (Pil çalışmaz.) H2(g)JLULíL
KNO3(suda)
Mg
Elektrokimyasal pil denklemlerine yapılan sıcaklık, ba- &DPWÖS
HOHNWURW
sınç ve derişim etkileri Le Chatelier ilkelerine göre de- Pamuk 3WHOHNWURW
Mg2+ H+
ğerlendirilir.
&Or &Or

Š&1 M Š&1 M
0J&O2(suda) +&O(suda)

32 Modern Kimya
 KİMYA VE ELEKTRİK

lece katot elektrot, negatif yüklü oksijen ile etkileşme-

diğinden aşınmaz. Aktifliği daha fazla olan bu metale
kurban elektrot denir. Kurban elektrot katodik koru-
Cr metalinden daha pasif metaller (Ag gibi) kurban
mada anot görevini görür. elektrot olarak kullanılamaz. Aktif metaller Cr metali ye-
Metal boruların, deniz araçlarının, LPG tanklarının ve rine yükseltgenir.
su tanklarının korozyona uğramasını engellemek için Cevap E
bu yöntem kullanılır.
2
Zemin
X, Y, Z ve T metallerinin aktiflik sıralaması X > Y > Z > T
şeklindedir.
ñOHWNHQWHO
Z metalinden yapılmış bir direği korozyondan ko-
Mg metali rumak için katodik koruma yöntemine göre hangi
kurban metaller seçilmelidir?
elektrot
Demirden
\DSÜOPÜí A) Yalnız X B) Yalnız Y C) Y ve T
depo
D) X ve Y E) X ve T

Katodik korunmada Mg, Al, Zn gibi aktif metaller ko-

rozyondan korunacak cisme doğrudan ya da bir tel
yardımı ile bağlanır. Aktif metal yükseltgenirken demir
Z metalinden daha aktif olan X ve Y metalleri seçilme-
ya da çelik yüzey açığa çıkan elektronları alır ve katot
lidir.
görevi görür.
Cevap D

Zn(k) + Cu2+ ƒ Zn2+ + Cu(k)

ADIM PEKİŞTİRME (aq) (aq)

Zn(k) + Ni2+
(aq)
ƒ Zn2+
(aq)
+ Ni(k)

1 Mg(k) + Zn2+
(aq)
ƒ Mg2+
(aq)
+ Zn(k)

Cr(k) ® Cr3+ + 2e– E°yük = +0,74 V Yukarıdaki tepkimeler istemlidir.

(suda)

Buna göre, Zn metalinden yapılmış bir kutuyu ko-

Yükseltgenme yarı tepkimesi yukarıda verilen Cr
rozyondan korumak için Mg, Cu ve Ni metallerin-
metalinden yapılmış kutuyu korozyondan korumak
den hangileri kurban elektrot olarak kullanılabilir?
için aşağıda indirgenme yarı pil potansiyelleri veri-
len metallerden hangisi kurban elektrot olarak kul-
lanılamaz? A) Yalnız Cu B) Yalnız Mg C) Yalnız Ni

D) Mg ve Ni E) Mg ve Cu
A) Al3+
(suda)
–
+ 3e ® Al(k) E°ind = –1,66 V

B) Mg2+
(suda)
+ 2e– ® Mg(k) E°ind = –2,37 V

C) Ca2+
(suda)
+ 2e– ® Ca(k) E°ind = –2,86 V
Zn metali Cu ve Ni metallerinden aktif Mg metalinden
D) Zn2+
(suda)
+ 2e– ® Zn(k) E°ind = –0,76 V pasiftir. Kurban elektrot seçiminde korozyondan koru-
yacak metalin daha aktif metaller tercih edilmelidir. Mg
E) Ag+(suda) + e– ® Ag(k) E°ind = +0,80 V
metali kurban elektrot olarak kullanılabilir.

Cevap B

Modern Kimya 49
 KİMYA VE ELEKTRİK

3. )HPHWDOLQGHQ
ADIM GÜÇLENDİRME TESTİ - 2 \DSÜOPÜíERUX

1. Aşağıdaki şekilde bir elektrokimyasal pil gösteril-

miş ve bu pilin yarı tepkimelerinin indirgenme po- ñOHWNHQWHO
tansiyelleri verilmiştir. X Y
PHWDOL PHWDOL
V ìHNLO ìHNLO

7X]NÐSUÖVÖ Yukarıdaki Fe metalinden yapılmış borulara saf X

ve Y metalleri iletken tel ile bağlanmıştır.
Ag(k) Al(k)
Bir süre sonra sadece Şekil - 1 deki Fe metali pas-
lanmaktadır.

Buna göre,

Š&0 Š&0 I. Fe metali X metalinden aktiftir.

AgNO3 Al2(SO4)3
II. X metali Y metalinden aktiftir.
VXOXÁÐ]HOWLVL VXOXÁÐ]HOWLVL
III. X metalinin indirgenme potansiyeli (E°ind), Y
Ag+(suda) + e– ® Ag(k) E°ind = +0,80 V metalinin indirgenme potansiyelinden (E°ind)
büyüktür.
Al3+
(suda)
+ 3e– ® Al(k) E°ind = –1,66 V
yargılarından hangileri doğrudur?
Buna göre, pilin potansiyeli (Epil) kaç volttur?
(log 2: 0,3, Nernst sabitini 0,06 alınız.) A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve III E) I, II ve III
A) +2,460 B) – 2,460 C) +2,454

D) – 0,2451 E) +2,225

4. Aşağıdaki şekilde bir elektrokimyasal pilin yarı

tepkimelerinin indirgenme potansiyeli verilmiştir.

2. Ni2+
(suda)
–
+ 2e ® Ni(k) E°ind = – 0,25 V
P+ DWP 7X]NÐSUÖVÖ P+ DWP
Ag+(suda) + e– ® Ag(k)
2 2
E°ind = +0,80 V

Yukarıdaki indirgenme tepkimelerine göre

Ni – Ag galvanik hücresi ile ilgili, Pt(k) Pt(k)

$NDEÜ %NDEÜ
I. Standart pil gerilimi (E°pil) +1,05 volttur.

II. Anot kabına 25 °C de bir miktar saf su ilave Š&S+  Š&S+ ;

edilirse pil potansiyeli artar.
2H+(suda) + 2e– ® H2(g) E°ind = 0,00 V
III. Pil çalışırken zamanla Ag elektrodun kütlesi
artar. Pilin potansiyeli (Epil) +0,12 volt olduğuna gö-
re pH değeri X olan çözeltideki H+ derişimi
yargılarından hangileri doğrudur?
kaç molardır? (Nernst sabitini 0,06 alınız. X tam
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III sayıdır. A kabı indirgenme yarı hücresidir.)

D) I ve II E) I, II ve III A) 10– 6 B) 10– 5 C) 10– 4 D) 10– 3 E) 10– 2

Modern Kimya 65
 KARBON KİMYASINA GİRİŞ

ısı
NH4OCN ⎯® H2N – C – NH2

ADIM Amonyum
siyanat
II
O
Üre

Günlük hayatta kullandığımız maddeler genel olarak Organik ve anorganik bileşiklerin genel özellikleri aşa-
organik veya anorganik bileşiklerden oluşur. Örneğin; ğıda verilmiştir.
plastik ev araç ve gereçleri, teflon malzemeler, otomo-
bil lastikleri, ilaçlar vb. maddeler, organik, yemek tuzu, Organik Bileşikler Anorganik Bileşikler
çamaşır suyu, cam vb. maddeler ise anorganik temel- Genelde C, H, O, N, S ve Metal - ametal tüm ele-
li bileşiklerden oluşur. P gibi ametallerden olu- mentleri içerebilirler.
şurlar.
Genel olarak kimyasal bileşikler organik ve anorga-
Erime ve kaynama sıcak- Erime - kaynama sıcak-
nik bileşikler olarak ikiye ayrılır. Organik bileşikler C te-
lıkları genellikle düşüktür. lıkları genellikle yüksek-
melli bileşiklerdir. Bu bileşiklerin çoğunda C ile birlikte
tir.
H atomu da bulunur. Ayrıca organik bileşiklerde O, N,
Tepkimeleri genellikle ya- Tepkimeleri hızlıdır.
F, Cl, Br, I ve S gibi elementler de bulunabilir.
vaştır.
Organik bileşiklere CH3COOH, C2H5OH, CH4, CCl4, Genellikle yanıcıdırlar. Genellikle yanmazlar.
CH2O... örnek olarak verilebilir. Kendilerine has kokuları Genellikle kokusuzdurlar.
vardır.
Organik bileşiklerin dışında kalan bileşiklere ise anor-
Ana kaynakları canlılar ve Ana kaynakları doğada-
ganik bileşik denir.
canlı kalıntılarıdır. (petrol, ki minerallerdir. (tuzlar,
Anorganik bileşiklere H2O, NaCl, CaO, H2SO4, Al(OH)3 doğal gaz, kömür vb.) oksitler asitler, bazlar vb.)
... örnek olarak verilebilir. Genellikle kovalent bile- Genellikle iyonik bileşik-
Karbon elementi bazı anorganik bileşiklerin yapısında şiklerdir. lerdir.
da yer almaktadır. Örneğin CO2, CaCO3, Na2CO3, CO,
KCN, NaHCO3, H2CO3, HCN gibi bileşikler yapıların-
da karbon bulundurmalarına karşın anorganiktirler.

Organik kelimesi ilk olarak 1807 yılında İsveçli kimya- ADIM PEKİŞTİRME
cı Berzelius tarafından kullanılmıştır. Berzelius’a göre
organik maddeler, yaşam gücü (vitalizm) ile ancak can-
lı organizmalarda meydana gelebilirdi. Bu düşünce 20 1
yıl kadar geçerliliğini korumuştur.
I. Na2CO3
19. yüzyıl başlarına kadar kimyacılar, organizmalarda
II. CH4
üretilen bileşiklerin yapay sentezlenemeyecek kadar
kompleks yapılarda olduklarını ve bu bileşikleri mey- III. NaCN
dana getirmek için yaşam gücüne ihtiyaç olduğunu
Yukarıdakilerden hangileri organik bileşiktir?
düşünüyorlardı.

İlk defa 1828 yılında Alman Kimyacı Friedrich Wöhler A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
anorganik maddelerden yola çıkarak organik bir bile- D) I ve III E) I, II ve III
şik olan üreyi elde etmeyi başarmıştır. Wöhler yaptığı
deneyde amonyum siyanatı ısıtılarak laboratuvarda
üreyi sentezlemiştir.
KCN + PbO2 ® KOCN + PbO Organik bileşikler genellikle kovalent bağlı C, H gibi
Potasyum Kurşun (IV) Potasyum Kurşun (II)
atomları içerirler. CN– ve CO32– iyonu içeren bileşikler
siyanür oksit siyanat oksit genellikle organik değildir. Na2CO3 ve NaCN ise iyo-
nik bağlı birer bileşiktir. Dolayısıyla CH4 organik bile-
2KOCN + (NH4)2SO4 ® K2SO4 + 2NH4OCN
şiktir, diğerleri anorganiktir.
Potasyum Amonyum Potasyum Amonyum
siyanat sülfat sülfat siyanat Cevap B

Modern Kimya 71
 KARBON KİMYASINA GİRİŞ

ADIM
2

Aşağıdakilerden hangisi organik bileşikler ve reak-

siyonları için doğrudur?
Organik Bileşiklerin Basit ve Molekül
A) Erime - kaynama noktaları oldukça yüksektir.
Formülünü Bulma
B) Oda koşullarında tamamı kristal yapılıdır.
Bileşiklerin molekül yapısını belirlemek için basit ve
C) Tepkimeleri genellikle mekanizmalı ve yavaştır.
molekül formüllerinin bilinmesi gerekir.
D) Tamamı sadece C ve H atomu içerir.
E) Isı ve elektriği iletirler. Bileşiklerdeki elementlerin türünü ve atom sayılarının
birbirine oranlarını gösteren formüle basit formül (ka-
ba formül) denir.

Basit formülde elementlerin mol sayıları en küçük tam

Organik reaksiyonlar yavaş ve genellikle mekanizma- sayılar ile ifade edilir.
lıdır. Diğer özellikler organik bileşikler için doğru değil-
dir. Bir moleküldeki elementlerin gerçek atom sayısını gös-
teren formüle molekül formülü (gerçek formül) de-
Cevap C nir.

Aşağıda bazı bileşiklerin molekül ve basit formülleri ve-

rilmiştir.

Molekül formülü Basit formülü

C2H6 CH3
3 CH3COOH CH2O
C5H10O C5H10O
I. Yapısında C elementi bulunan bütün maddeler or-
C6H12O6 CH2O
ganik yapılıdır.

II. Anorganik maddelerin yapısında sadece kovalent Aşağıdaki tabloda, molekül ve kaba formülleri anlaşı-
bağlar bulunur. lan özellikler (+), anlaşılmayan özellikler (–) ile göste-
rilmiştir.
III. Bazı anorganik bileşikler O2(g) ile yanma tepkime-
si verir. Molekül Kaba
formülü formül
Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur?
Atom cinsi + +
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II Atomların molce birleşme
+ +
oranları
D) I ve III E) I, II ve III
Gerçek atom sayısı + –
Molekül ağırlığı (Atom ağırlı-
+ –
ğı bilinirse)
Atomların kütlece yüzdesi
+ +
Yapısında C elementi bulunan CO2, KCN gibi madde- (Atom ağırlıkları bilinirse)
ler anorganik olduğu için I. öncül yanlıştır. Fiziksel özellikler – –
KNO3, H2SO4 gibi anorganik maddelerde ametal atom- Kimyasal özellikler – –
ları arasında kovalent bağ bulunur. Bundan dolayı II.
Molekül formülü, basit formülün atom sayısı ya da küt-
öncül yanlıştır.
le cinsinden genişletilmiş hali olarak düşünülebilir.
CO, SO2, NH3 vb. organik maddeler O2(g) ile yanma (n: Tam sayı)
tepkimesi verirler. III. öncül doğrudur.

Cevap B n . (Basit formülü) = Molekül formülü

72 Modern Kimya
 KARBON KİMYASINA GİRİŞ

Fulleren: Belirli sayıda kar-

ADIM bon atomunun bir araya

gelmesi ile oluşan fulleren;
top, tüp, çubuk ve halka
Karbonun Allotropları şeklinde sınıflandırılabilir.
Fulleren tabakalarında kar-
Aynı tür atomların farklı sayı ve dizilişte bir araya gel-
bon beşgen, altıgen veya
mesiyle oluşan maddelere allotrop denir.
yedigen halkaları oluşturur. Fulleren
Allotrop maddelerin fiziksel özelliklerin tamamı ve ba-
Fulleren; güneş pillerinde, hidrojen yakıt depolarında,
zı kimyasal özellikleri farklıdır.
kurşun geçirmez yeleklerde ve birçok alanda kullanılır.
Karbon allotropları olan elmas ve grafit doğal, fulleren
Grafen: Karbon atomunun iki boyutlu allotropudur. İki
ve grafen ise yapaydır.
boyutlu altıgen halkalardan oluşan düzlemsel yapıya
Elmas: Elmastaki her bir karbon atomu, çevresindeki di- sahiptir.
ğer dört karbon atomu ile oluşturulmuştur. Düzgün ge-
Saydam olan grafen tabakası elektriği ve ısıyı çok hız-
ometriye sahip kristal yapıyı oluşturan bu bağlar çok sağ-
lı iletebilir.
lamdır.
Grafenin yapısı çelikten 6 kat hafif, yoğunluğu 6 kat da-
ha düşük, 6 kat daha sert ama 13 kat daha esnektir.

Elmas
Elmas bilinen en sert doğal maddelerdendir. Taş yon-
tucu, cam kesici, matkap ucu olarak kullanılır.
Elmas elektriği iletmez ama ısıyı iletir.
Grafit: Yumuşak bir yapıya, parlak ve siyah renge sa-
hiptir. Grafitte C atomları altıgen halkaları oluşturur. Bu
halkalar tabakalar halindedir. Tabakalar arasında zayıf
London etkileşimleri vardır.
Grafen
Grafen, kirlenmeyen kıyafetler ve tıbbi cihazların yapı-
mında kullanılır. Ayrıca pillere alternatif olacağı düşü-
nülen süperkapasitör üretimi ve çalışmaları yapılmak-
tadır.
Karbon Nanotüp: Grafite uygulanan özel işlemler so-
nucu oluşan nanometre boyutundaki silindirik tüplere
nanotüp denir.

Yapısında bulunan pi bağlarındaki serbest elektronla- Nanotüpler, çelikten daha sağlam ve sert malzemeler-
rın hareketi ile grafit ısı ve elektriği iletir. dir. Nanotüpler Cu ve Ag metalinden 1000 kat daha
fazla elektrik sıcaklıklarda da koruyabilen maddelerdir.
Kurşun kalem uç- 142 pm
Nanotüpler özelliklerini yüksek sıcaklıklarda da koru-
larının yapımında,
yabilen maddelerdir.
kuru pil üretimin-
335 pm
de makina parça-
larını yağlamada,
metalürjide dö-
küm potası yapı-
mında kullanılır.

Grafit
Nanotüp

Modern Kimya 77
 KARBON KİMYASINA GİRİŞ

İkili ve üçlü bağlar bir arada bulunuyorsa çoklu bağlar

ADIM olarak adlandırılır.

Bağ derecesi: Belirli atom çiftleri arasındaki bağ sayı-

sıdır.
Organik Bileşiklerin Lewis Gösterimi Örneğin;
20. yüzyılda G.N. Lewis bağ oluşturan atomların de-
Cl2 (Cl – Cl) molekülünde bağ derecesi 1
ğerlik elektronlarının davranışlarını izlemek için Lewis
yöntemini ortaya atmıştır. C = O grubunda bağ derecesi 2

Lewis gösterimi yapılırken atom sembolünün çevresine C º N grubunda ise bağ derecesi 3 tür.
atomun değerlik elektron sayısı kadar nokta koyulur. Lewis gösterimlerinde bağlayıcı elektron çiftleri bir çiz-
Organik bileşiklerde yaygın olarak bulunan bazı ele- gi (–) şeklinde gösterilebilir. Bağlayıcı elektron çiftleri-
mentlerin Lewis yapıları aşağıda verilmiştir. nin bir çizgi ile gösterildiği bu formüllere çizgi - bağ
formülü (yapı formülü) denir.
Değerlik Lewis
Element
elektron sayısı yapısı
Bir bileşiğin Lewis formülü gösterilirken aşağıdaki
6
C 4 .C. işlemler yapılır.

1
H 1 H. 1. Bileşikteki toplam değerlik elektron sayısı bulunur.

8
O 6 :iO. 2. Merkez ve uç atomlar bulunur (Organik bileşikler-
N 5 .q N. de merkez atom genellikle C atomudur.)
7

Cl 7 :ECl: 3. Diğer atomlar merkez atoma tekli bağlarla bağla-

17
nır. Atomların oktet ya da dubletleri tamamlanır.
2
He 2 He:
4. Artan değerlik elektronları merkez atoma bağlanır.

Lewis gösteriminde; 5. Merkez atomun oktedi tamamlanmamışsa ikili ya

Atomların bağ sayıları genellikle grup numaralarıyla ay-
nıdır. Bazı atomların değerlik elektronlarının tamamı
bağ yapımında kullanılmaz. Böyle elektron çiftlerine
eşleşmemiş (yalın) elektron çifti denir.
da üçlü bağlarla oktedi tamamlanır.
NF3 molekülünün Lewis formülünün yazılması:
(7N, 9F)

Molekül formüllerinde iki atom tarafından ortaklaşa kul- 7

N : 1s2 2s2 2p3 5A grubundadır ve 3 bağ yapar.
lanılan elektron çiftlerine ortaklanmış ya da bağlayı- F : 1s2 2s2 2p5 7A grubundadır ve 1 bağ yapar.
9
cı elektron çifti denir.
Toplam değerlik elektron sayısı
H. ® ortaklanmamış elektron
1.N + 3.F ´ 5 + 3 . 7 = 26 dır.
.N: ® ortaklanmamış elektron çifti
Merkez atom N dir. F atomları N atomuna bağlanır.
H.. H ortaklanmış elektron çifti
F :N: F
..
Bir atomun ortaklanmamış elektron sayısı ile bağ sa- F
yısının toplamı grup numarasını verir. Daha sonra kalan değerlik elektronları (26 – 6 = 20e–)
kullanılarak N ve F atomlarının oktedi tamamlanır.
NOT ! .. .. ..
NF3 ün Lewis formülü : F : N : F : şeklinde olur.
İki atom arasında ortaklaşa kullanılan .. .. ..
:F:
..
1 elektron çifti tekli bağ (–)
.. .. ..
2 elektron çifti ikili bağ (=) NF3 ün çizgi - bağ formülü : F – N – F : şeklinde olur.
.. I ..
: F :
3 elektron çifti üçlü bağ (º) oluşturur. ..

78 Modern Kimya
 KARBON KİMYASINA GİRİŞ

Tablo: Bazı organik bileşiklerin Lewis formülü, yapı formülü, atomlarının yaptığı bağ sayıları ve elementlerin grup nu-
maralı

Yaptığı Bağ Sayısı Grup Numarası

Organik Bileşik Lewis Formülü Yapı Formülü
C H O C H O

H
Metan H I
.. H– C – H 4 1 4A 1A
(CH4) H: C : H I
.. H
H

H H H H
Etan .. .. I I
H: C : C :H H– C – C –H 4 1 4A 1A
(C2H6) .. .. I I
H H H H

Eten H0 0H H H
0C::C0 4 1 4A 1A
(C2H4) H H C=C
H H

H H H H H H
Propan .. .. .. I I I
H: C : C : C :H H– C – C – C –H 4 1 4A 1A
(C3H8) .. .. .. I I I
H H H H H H

H H H H H
Propen H .. .. I I
0C :: C : C :H C=C – C –H 4 1 4A 1A
(C3H4) H0 .. I
H H H

H H
Propin .. I
H: C ;; C : C :H H– CºC – C –H 4 1 4A 1A
(C3H4) .. I
H H

H H
Formaldehit .. .. I ..
H: C :: O H – C=O 4 1 2 4A 1A 6A
(HCHO) .. ..

H H H H
Asetaldehit .. .. .. II ..
H: C : C :: O H – C – C =O 4 1 2 4A 1A 6A
(CH3CHO) .. .. I ..
H H

.. ..
Formik asit H: C :: O H – C=O
.. .. I .. 4 1 2 4A 1A 6A
(HCOOH) : O:H :O – H
.. ..

H H
Asetik Asit .. .. I ..
H: C : C :: O H – C – C =O 4 1 2 4A 1A 6A
.. .. .. I I ..
(CH3COOH)
H :O:H H :O – H
.. ..

Modern Kimya 83
 KARBON KİMYASINA GİRİŞ

Atomik orbitallerin örtüşürek sp2 hibrit orbitallerini oluş-

Enerji Enerji Enerji
turmaları aşağıda gösterilimştir.

(QHUML 2px 2py 2pz 2px 2py 2pz 2py 2pz

sp sp
+LEULWOHíPH\HNDWÜOPD\DQ 2s 2s
p orbitali

6C 1s 1s 1s
+LEULWOHíPH
p p p p 7HPHOK¼O 8\DUÜOPÜíK¼O +LEULWOHíPLíK¼O
s sp2 sp2 sp2

Hibrit orbitalleri sp hibritleşmesi yapan C atomunun elektronik dizilimi

6
C: 1s2 2(sp)1 2(sp)1 2py1 2p1z
2 2 2
Aşağıda C2H4 molekülünde sp – sp ve sp – s örtüş-
meleri gösterilmiştir.
şeklinde olabilir.
+LEULWOHíPH\H Aşağıda atomik orbitallerin örtüşürek sp hibrit orbital-
sp2 hibrit orbitali
NDWÜOPD\DQSRUELWDOL lerini oluşturmaları gösterilmiştir.

sp2 hibrit (QHUML

C orbitali +LEULWOHíPH\H
NDWÜOPD\DQ
p orbitalleri

+LEULWOHíPH
p p p p p
Karbon atomunun sp2 hibrit orbitali
s sp sp

pEDðÜ Hibrit
orbitalleri

H H Aşağıda C2H2 molekülündeki sp – sp ve sp – s örtüş-

meleri gösterilmiştir.
C C
H H
sEDðÜ
VSVSÐUWÖíPHVL
pEDðÜ
sEDðÜ VVS2ÐUWÖíPHVL)
sEDðÜ VS2-sp2ÐUWÖíPHVL) H C C H

pEDðÜ sEDðÜ
sEDðÜ
H H VVSÐUWÖíPHVL
VVSÐUWÖíPHVL
sEDðÜ C =C sEDðÜ
pEDðÜ
H H pEDðÜ
sEDðÜ

H C C H

sp Hibritleşmesi:
Karbon atomunun değerlik elektronlarının bulunduğu pEDðÜ
bir s ve bir p orbitalinin kendi arasında örtüşerek oluş- pEDðÜ
turduğu orbitallere sp hibrit orbitalleri denir.
pEDðÜ pEDðÜ
Karbon atomunun temel, uyarılmış ve hibritleşmiş hal-
lerinin enerji seviyeleri aşağıda gösterilmiştir. +r&º&r+
sEDðÜ
sEDðÜ sEDðÜ

Modern Kimya 85
 KARBON KİMYASINA GİRİŞ

4. +
ADIM GÜÇLENDİRME TESTİ - 1 p p
[EDðÜ
orbitali orbitali
1. Aşağıdaki moleküllerden hangisi pi bağı içer-
+
mez? (1H, 6C, 7N, 8O, 9F, 16S)
3 p
sp \EDðÜ
A) N2 B) CS2 C) C2H4 hibrit orbitali orbitali

D) CO2 E) CF4
+

p p ]EDðÜ
orbitali orbitali

Yukarıda çeşitli orbitallerin örtüşmeleri verilmiştir.

Buna göre; x, y ve z bağları aşağıdakilerden

2. NH3 bileşiği için aşağıdaki ifadelerden hangi-
hangisinde doğru verilmiştir?
si doğrudur? (1H, 7N)

x x z
A) Molekül apolardır.
A) ¦ bağı ¦ bağı ¦ bağı
B) N atomunun tüm değerlik elektronları bağ olu-
şumunda kullanılır. B) ¦ bağı ¦ bağı p bağı

C) Geometrisi üçgen piramittir. C) ¦ bağı p bağı p bağı

D) 3 sigma, 1 pi bağı içerir. D) p bağı p bağı ¦ bağı

E) VSEPR gösterimi AX3 şeklindedir. E) ¦ bağı p bağı ¦ bağı

3. CH3OH molekülü ile ilgili,

I. Lewis formülü
H
H:C: O:H şeklindedir.
H 5. F
II. C atomunun hibritleşmesine göre elektron da- B
F F
ğılımı
1 1 1 1 Çizgi - bağ formülü verilen BF3 molekülü için,
1s2 2(sp3) 2(sp3) 2(sp3) 2(sp3)

şeklindedir. I. Merkez atom oktedini tamamlamıştır.

III. O atomunun hibritleşmesine göre elektron da- II. Bağlayıcı elektron çifti sayısı 3 tür.
ğılımı
III. Moleküldeki ortaklanmamış elektron çifti sa-
1 1 2 2
1s2 2(sp3) 2(sp3) 2(sp3) 2(sp3) yısı toplam 9 dur.

şeklindedir. IV. Molekül geometrisi üçgen piramittir.

yargılarından hangileri doğrudur? (1H, 6C, 8O) yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) I ve II B) I ve III C) II ve III

D) I ve II E) I, II ve III D) III ve IV E) II, III ve IV

Modern Kimya 101

 KARBON KİMYASINA GİRİŞ

7. X : ..... 3s2 11. 142 pm

Y : ..... 2p5
335 pm

2
Z : ..... 2p

Yukarıda nötr X, Y ve Z element atomlarının temel

haldeki elektron dizilişlerinin son orbitalleri veril-
miştir.
Yukarıda model gösterimi verilen karbon allotrop-
Buna göre;
larından eşit kütlede alınıyor.
I. X ile Y atomları arasında XY2 bileşiği oluşur.
Buna göre,
II. ZY4 bileşiğinde Z atomu sp3 hibritleşmesi yap-
mıştır. I. Elektrik ve ısı iletkenlikleri

III. ZY4 bileşiği apolardır. II. Aynı basınç altındaki erime noktaları

III. İçerdikleri karbon atomu sayıları

yargılarından hangileri doğrudur?
hangileri aynıdır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve III E) I, II ve III

8. Aşağıdaki maddelerden hangisi organik mad-

de sınıfına girmez? 12. H: C :: ÖO:
..
A) Yemek tuzu B) C vitamini : O:H
..
C) Alanin amino asidi D) Karınca asiti Lewis formülü yukarıda verilen bileşik ile ilgili
aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
E) Kauçuk
(1H, 6C, 8O)

9. Aşağıdaki bileşiklerde bulunan C atomların- A) Kapalı formülü H2CO2 dir.

dan hangisinin hibrit türü diğerlerinden farklı- B) Yalın (ortaklanmamış) elektron çifti sayısı 4 tür.
dır? C) Bir tane molekülünde 1 pi, 8 tane sigma bağı
içerir.
A) C2H6 B) CH4 C) C4H10
D) Karbon atomu sp2 hibritleşmesi yapmıştır.
D) C2H4 E) C3H8 E) Yapısındaki bütün bağlar polar kovalenttir.

10. VSEPR gösterimi AX2E2 olan molekül için, 13. Organik maddeler ile ilgili,

I. Merkez atomda ortaklanmamış 2 çift elektron I. Erime ve kaynama noktaları genelde düşük-
bulunur. tür.

II. Merkez atom sp3 hibritleşmesi yapmıştır. II. Reaksiyonları genellikle yavaştır.

III. Molekül geometrisi açısal (kırık doğru) dır. III. Isıya karşı genellikle dayanıksızdırlar.

yargılarından hangileri doğru olabilir? ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III

104 Modern Kimya

 ORGANİK BİLEŞİKLER

Organik bileşikler çeşitli formüller ile gösterilir. Bu for-

ADIM müller aşağıda ifade edilmiştir.

Bir bileşikteki elementlerin türünü ve atom sayılarının

Organik bileşiklerin sayısı çok fazla olduğu için incele-
mek zor olmaktadır. Bundan dolayı organik bileşikler-
de sınıflandırma yapılmaktadır.
Karbon atomu içeren, ana kaynağı genellikle canlılar
olan, erime - kaynama noktası düşük olan bileşiklere
organik bileşik denir.
Yapılarında sadece C ve H atomları bulunduran orga-
nik bileşiklere hidrokarbon denir. CH4, C2H6 ... gibi
moleküller hidrokarbonlara örnek olarak verilebilir.
Organik bileşiklerin yapısında C ve H atomlarından baş-
ka O, S, N, F, Cl, Br ve I gibi atomlar da bulunabilir. Ya-
pısında bu atomlardan en az birini bulunduran orga-
nik bileşiklere ise heteroatomlu bileşik denir. HCO-
OH, CH3OH, CH3Cl, CH3NH2 ... gibi moleküller hete-
roatomlu bileşiklere örnek olarak verilebilir.
Aşağıda organik bileşiklerin sınıflandırılması gösteril-
miştir.
birbirine oranını gösteren formüle basit (kaba) formül
denir.
Bileşiği oluşturan atomların sayılarını veren formüle
molekül formülü denir.
Bir moleküldeki bütün bağların açık şekilde yazıldığı
formüle yapı formülü (açık formül) denir.
Karbon ve hidrojen atomları arasındaki bağların gös-
terilmediği yapı formülüne yarı açık formül denir.
Karbon atomlarına bağlı grupların karbon atomundan
sonra yazıldığı, aralarındaki bağların gösterilmediği for-
müle sıkıştırılmış yapı formülü denir.
Yapı formülünden önce H, sonra C atomlarının çıkarıl-
ması ile elde edilen formüle iskelet (çizgi - bağ) for-
mülü denir.
\ C H molekülünün gösterildiği formüller aşa-
5 12
ğıda ifade edilmiştir.
Molekül formülü: C5H12

Yapı formülü (Yarı açık formülü):

2UJDQLN%LOHõLNOHU
CH3 – CH2 – CH2 – CH2 – CH3

Yapı formülü (Açık formül):

A) Hidrokarbonlar B) Fonksiyonel grup
LÉHUHQELOHõLNOHU H H H H H
I I I I I

Alifatik H–C–C–C–C–C–H
I I I I I
Hidrokarbonlar Alkol H H H H H

Sıkıştırılmış yapı formülü: CH3(CH2)3CH3

Aromatik Eter
İskelet (çizgi - bağ) formülü:
Hidrokarbonlar
Aldehit

Keton
NOT !
Karboksilik Asit Çizgi - bağ formülünde C ve H dışındaki atomlar
gösterilir.
Ester
Cl
I
CH3 – CH – CH2 – CH3 molekülünün çizgi - bağ

Cl
formülü şeklinde olur.

Modern Kimya 109

 ORGANİK BİLEŞİKLER

\ Siklo bütan molekülünün çeşitli formülleri aşa- A) Hidrokarbonların Sınıflandırılması

ğıda gösterilmiştir.
Hidrokarbonlar sadece karbon ve hidrojen atomların-
Molekül formülü: C4H8 dan oluşan bileşiklerdir.

Açık formülü:
Hidrokarbonlar
H H
I I
H–C–C–H Alifatik Aromatik
I I
H–C–C–H Hidrokarbonlar Hidrokarbonlar
I I
H H
'R\PXí 'R\PDPÜí
Yarı açık formülü: +LGURNDUERQODU +LGURNDUERQODU

CH2 – CH2
I I ALKANLAR ALKENLER $/.ñ1/(5
CH2 – CH2
'Ö]]LQFLUOL 'Ö]]LQFLUOL 'Ö]]LQFLUOL
İskelet (çizgi - bağ) formülü:
'DOODQPÜí 'DOODQPÜí 'DOODQPÜí

6LNOR +DOND 6LNOR +DOND 6LNOR +DOND

Aşağıda çeşitli moleküllerin yapı ve çizgi - bağ formül- Aşağıdaki tabloda genel olarak alkan, alken ve alkin

leri gösterilmiştir. karşılaştırılması verilmiştir.

Yapı formülü Çizgi - bağ formülü ALKAN ALKEN ALKİN

Kapalı
CnH2n+2 CnH2n CnH2n–2
O O O OH formülleri
II II
HO – C – C – OH C atomlarının En az ikisi En az ikisi
HO O Tümü sp3
hibritleşmesi sp2 sp
O O Tüm
II En az bir En az bir
atomlar
CH3 – C – CH2 – CH3 Bağ türü çift bağ tane üçlü
tekli bağ
içerir. bağ içerir.
CH2 – CH2 içerir.
I I
CH2 – CH – Cl Cl Doymuşluk Doymuş Doymamış Doymamış

O Homolog
O Var Var Var
özellik
C CH2
CH3 O CH3 O
Formülleri arasında CH2 kadar fark bulunan bileşiklere
H homolog, bunların oluşturduğu seriye homolog seri
denir.
C
+r& &r+ Homolog seri özellikleri:

+r& &r+ \ Serideki tüm üyeler aynı genel formül ve fonksiyo-

C nel gruba sahiptir.

H \ Serideki tüm bileşikler benzer özellikler gösterir.

\ Seri üyelerine ait fiziksel sabitler (kaynama nokta-

sı, yoğunluk gibi), üyelerin artan mol kütlelerine pa-
ralel olarak artar.

110 Modern Kimya

 ORGANİK BİLEŞİKLER

ADIM 3
CH3
2
CH3r&+r&+2r
1

r0HWLOSURSLO
ALKANLAR (Parafinler)
CnH2n+2 kapalı formülüne sahip olan alkanlar doymuş Adı Yapı Formülü
hidrokarbonlardır. Yapılarındaki tüm bağlar tekli (sig-
Metil CH3 –
ma bağı) bağlardır.
2 1
Etil CH3 – CH2 –
Alkanların en önemli doğal kaynağı petrol ve doğal
gazdır. Doğal gaz; % 95 oranında CH4, % 5 oranında n – Propil 3 2 1
C2H6, C3H8, C4H10 ve CO2 gazı içerir. (Propil) CH3 – CH2 – CH2 –
İzopropil CH3
Düz zincirli alkanların ilk on üyesinin adı ve formülleri 2 1I
(1 – Metiletil) CH3 – CH –
aşağıda verilmiştir.
4 3 2 1
C atomu Alkanın n – Bütil CH3 – CH2 – CH2 – CH2 –
Formül
sayısı adı
İzobütil CH3
1 CH4 Metan 3 2I 1
(2 – Metilpropil) CH3 – CH – CH2 –
2 C2H6 Etan CH3
Sekonder bütil
3 2 1I
3 C3H8 Propan (1 – Metilpropil) CH3 – CH2 – CH –

4 C4H10 Bütan CH3

Tersiyer bütil 2 1I
CH3 – C –
5 C5H12 Pentan (1, 1 – Dimetiletil) I
CH3
6 C6H14 Hekzan

7 C7H16 Heptan Alkanların Adlandırılması

8 C8H18 Oktan Organik kimyada adlandırma IUPAC (The Internatio-
9 C9H20 Nonan nal Union of Pure and Applied Chemistry) sistemine
göre yapılır. Buna sistematik adlandırma denir.
10 C10H22 Dekan
Bu adlandırma sistemine göre;

1. Moleküldeki en uzun karbon zinciri belirlenir. Zin-

NOT ! cirdeki her bir karbon numaralandırılır.
C11H24 : Undekan C14H30 : Tetradekan 2. Moleküldeki ana zincirde yan gruplar (dallanma)
C12H26 : Dodekan C20H42 : Eikosan varsa, numaralandırma dallanmanın yakın olduğu
uçtaki karbon atomundan başlatılır.
C13H28 : Tridekan
3. Dallanmalar zincirin iki ucuna aynı uzaklıkta ise al-
fabetik sıralama dikkate alınır.
Alkil (R) Grupları
4. Dallanmış olan grupların isimleri alfabetik sıraya
Alkanlardan bir hidrojen atomu koparıldıktan sonra ge- göre söylenir.
riye kalan kararsız, yüksek enerjili radikal gruplara al-
5. Alfabetik sıralamada di, tri, sec, ter gibi ön ekler dik-
kil denir. Genel formülleri CnH2n+1 dir. R ile gösterilir-
kate alınmazken izo ve neo ön eki dikkate alınır.
ler. Adlandırma yapılırken aynı karbon sayılı alkanın
adının sonundaki – an eki yerine – il eki getirilir. 6. Her bir dallanmanın sırasıyla, yeri (kaçıncı karbo-
na bağlı olduğu), adedi ve ismi ifade edilir.
Alkil gruplarında dallanma varsa zincire bağlı atom ve-
ya atom grupları en küçük sayıları alacak şekilde nu- 7. Sayılar arasına virgül, sayı ile harf arasına çizgi (–)
maralandırılır. konur.

Modern Kimya 111

 ORGANİK BİLEŞİKLER

Halkalı Hidrokarbonlarda Adlandırma

NOT !
1. Karbon sayısına göre alkan adının önüne “siklo”
sözcüğü getirilir. Siklopropan halkalı yapıdaki alkanlardan düzlem-
sel yapıya sahip olan tek bileşiktir.
2. Siklo alkana sadece bir grup bağlı ise karbonların
numaralandırılmasına gerek yoktur. H H
C
3. Siklo alkanda birden fazla grup bağlanmış ise hal-
kadaki grupların bağlı olduğu karbon atomları en +r&rr&r+
küçük numara gelecek şekilde numaralandırılır.
H H
Halkalı hidrokarbonlara yan grupların bağlanmasıyla
Düzlemsel yapıya sahip olmayan siklobütan ve sik-
oluşan bazı bileşikler ve adlandırmaları aşağıda veril-
lopentan moleküllerinin çizgi - bağ formülleri ile açık
miştir.
formülleri aşağıda verilmiştir.
3 3
a) b) H H
Cl
1
H 1
H
 Cl 
C H C
CH3 CH3 H C H
r'LNORU
siklopropan r'LPHWLOVLNORSURSDQ H H
6LNOREÖWDQ
C
H
Br
4 1
6LNOREÖWDQ
1
c) Cl d) 6 
H
CH3 5 CH5 H
3  3 H
4 C
1 rKloro rrPHWLO 1 r%URPRr3 rHWLO C C H
H
VLNOREÖWDQ siklohekzan H H H
6LNORSHQWDQ
C C
e) f) 3 H
4  CH3 H
5 1
6 CH5 6LNORSHQWDQ
Siklopropilsiklopropan
r(WLOrrPHWLO
siklohekzan

g) Br h)
NOT !
1
5 
4 3 Sikloalkanlar tek halkalı olabildikleri gibi çok halka-
Cl
Siklopropil lı da olabilirler.
r%URPRrrNORUR VLNOREÖWDQ
VLNORSHQWDQ Siklo –, bisiklo, trisiklo – ... gibi ön ek alıp karbon sa-
yısı kadar adlandırılırlar.

7 5
6
8 4

9 3
1
10 2

Bisiklodekan

Modern Kimya 113

 ORGANİK BİLEŞİKLER

d) CH3 – CH2 – CH – Br CH3 Br Br CH3

I I I I I
H3C – CH – CH3 k) CH – CH – CH – CH – CH – CH – CH – CH – CH – CH
3 2 2 2 3
I

..................................................................... H3C – CH2 – CH

I
CH3

CH3 .....................................................................
I
e) CH – (CH ) – C – CH
3 2 4 3
I
CH3 CH3
I
l) CH3 – CH – CH2 – CH – CH
..................................................................... I I I
C2H5 Br CH3

CH2 – CH3 .....................................................................

I
f) CH – CH – CH – CH – CH – CH
3 2 2 3
I
CH3
Cl
m)
.....................................................................

.....................................................................
Br CH3
I I
g) CH – CH – CH – CH – CH – CH – CH
3 2 3
I I
Br CH2 – CH3 n)

.....................................................................
.....................................................................

CH3 CH3
I I
h) CH – CH – CH
3
I t) Br CH3
CH3 – CH – CH
I I
CH3 CH3
.....................................................................
.....................................................................

CH3
I
i) CH3 – CH – CH – CH – CH3
I I
Br CH2 a) 2 – Metil hekzan
I
CH2
I b) 2 – Bromo bütan
CH3
c) 2 – Bromo – 3 – metil bütan
..................................................................... d) 3 – Bromo – 2 – metil pentan

e) 2,2 – Dimetil heptan

CH3
I
j) CH3 – CH2 – CH – CH – CH2 – CH2 – CH3 f) 3 – Etil – 2 – metil hekzan
I
H3C – C – CH3 g) 2,3 – Dibromo – 5 – etil – 4 – metil heptan
I
H
h) 2,3,4,5 – Tetra metil hekzan

..................................................................... i) 3 – Bromo – 2,4 – dimetil heptan

116 Modern Kimya

 ORGANİK BİLEŞİKLER

3. Br
ADIM PEKİŞTİRME TESTİ - 2

1. CH3 – CH – CH2 – CH – CH3

I I Cl
Br C2H5
Yukarıda çizgi - bağ formülü verilen molekül ile
Yukarıda yapı formülü verilen molekül ile ilgili,
ilgili,
I. Doymuş hidrokarbondur.
I. IUPAC’a göre adı
II. IUPAC’a göre adı 2 – Bromo – 3 – kloro – 4,4 – dimetilheptandır.
2 – bromo – 4 – metil hekzandır.
II. Kapalı formülü C9H18BrCl dir.
III. Çizgi - bağ formülü
III. 4 tane primer (birincil) karbon atomu vardır.
Br yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

şeklinde gösterilebilir.
D) I ve II E) I, II ve III
yargılarından hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

4. Bir hidrokarbonun 0,1 molü tamamen yakıldığın-
D) I ve II E) I ve III
da 0,4 mol CO2 ve 0,5 mol H2O oluşmaktadır.

Buna göre,

I. İki tane izomeri vardır.

II. Doymuş hidrokarbondur.

III. Halkalı yapıya sahiptir.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

2. Alkil IUPAC’a göre adı D) I ve II E) I, II ve III
I. CH3
I
CH3 – C – CH2 – 2,2 – Dimetilpropil
I 5. CH3
CH3 I
CH3 – C – CH3
II. CH – CH – CH – I
3 2
I 3 – Metilpropil CH3
CH3
CH3 Yukarıdaki molekül ile ilgili,
I
III. CH3 – CH – CH2 – 2 – Metilpropil I. Alifatik hidrokarbondur.

Siklopentil II. İzopentan ile izomerdir.

IV.
III. Aynı basınç altında kaynama noktası n - pen-
tanın kaynama noktasından düşüktür.
Yukarıdaki alkillerden hangilerinin IUPAC’a gö-
re adı yanlıştır? yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) II ve IV C) I, II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV D) I ve II E) I, II ve III

Modern Kimya 129

 ORGANİK BİLEŞİKLER

4. X molekülü:
ADIM PEKİŞTİRME TESTİ - 1
CH3 – CH = CH – CH2 – CH3
1. Br
Y molekülü:
Br
CH3
I
CH3 – C = CH – CH3
Yukarıda formülü verilen molekül ile ilgili,
Yukarıda verilen X ve Y bileşikleri ile ilgili,
I. IUPAC’a göre adı 3,4 – dibromo siklopenten-
dir. I. Primer hidrojen atomu sayısı

II. Doymamış hidrokarbondur. II. 1 er mollerini tamamen yakmak için gerekli

olan O2 gazın mol sayısı
III. Katılma tepkimesi vermez.
III. Mol kütleleri
ifadelerinden hangileri doğrudur?
niceliklerinden hangileri için Y > X dir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III (Mol kütleleri: H = 1 g/mol, C = 12 g/mol)
D) I ve II E) I, II ve III
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III
2. CH3 – C = CH – CH3
I
CH3

Yukarıda verilen molekül ile ilgili,

5. Aşağıdaki moleküllerden hangisi sikloalken
I. Cis - trans izomeri gösterir. değildir?

II. Polimerleşme tepkimesi verir. A) C5H8 B) C3H6 C) C6H10

III. Bromlu suyun rengini giderir. D) C8H14 E) C4H6
yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) II ve III
6. CH3
H
C=C
H CH3
CH3
I
3. CH3 – CH = CH – CH – CH3 Yukarıda formülü verilen molekülün geomet-
rik izomeri ile ilgili,
Yukarıda yapı formülü verilen molekül ile ilgili,
I. Cis izomerisidir.
I. Cis – trans izomerisi gösterir.
II. Kapalı formülü C4H8 dir.
II. H2 ile katılma tepkimesinden 2 – metil pentan
III. Kaynama noktası aynı koşullarda yukarıda ve-
oluşur.
rilen bileşiğin kaynama noktasından büyük-
III. Bromlu suyun rengini gidermez. tür.

yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III D) I ve II E) I, II ve III

Modern Kimya 141

 ORGANİK BİLEŞİKLER

Benzendeki tüm karbonlar sp2 hibritleşmesi yapmıştır.

ADIM Bağ açıları 120’şer derecedir. Tüm atomlar aynı düz-

lem içinde bulunur. Karbon - karbon bağ uzunlukları
birbirine eşittir. (139 pm)

AROMATİK BİLEŞİKLER (Arenler) Halkada 6 tane elektron düzlemin altında ve üzerinde

olacak şekilde 3 tane pi bağı yapmıştır.
Benzen ve benzene benzer kimyasal özelliklere sahip,
doymamış, fakat kararlı (katılma tepkimesi vermeyen) Pi elektronları bütün molekül üzerinde dağılmıştır. Bu-
halkalı bileşiklere aromatik bileşikler denir. na elektronların delokalizasyonu denir.

Sadece C ve H den oluşan aromatik bileşiklere aro- Bu da kararlı bir yapının oluşumuna neden olur. Bu
matik hidrokarbonlar denir. yüzden benzen üç tane pi bağı içermesine rağmen ka-
tılma tepkimelerine karşı direnç gösterir.
Bazı aromatik hidrokarbonlarda, aromatik halkaya bağ-
lı alifatik yan zincirler bulunabilir. Bu hidrokarbonlara
H
arenler denir. sp2 Š
C sp2
Aromatik hidrokarbonların genel formülü CnH2n – 6 dır.
+r& Š &r+
sEDðÜ
En önemli aromatik hidrokarbon benzendir.
sp2 C &r+ (sp2rVS2
ÐUWÖíPHVL
Aromatik bileşiklerin en yaygın özellikleri H C
sp2
1. Halkalı yapıdaki düzlemsel moleküllerdir. H
sp2
sEDðÜ pEDðÜ
2. En az 6 C atomu içerirler. (sp2rV SSRUELWDOOHULQLQ
ÐUWÖíPHVL EDðGÖ]OHPLQHGLN
3. Halkalı yapıdaki C atomları arasındaki sigma ve pi ÐUWÖíPHVL

bağları ardışıktır. Yani moleküller konjuge bağ ya-

Arenlerden bir hidrojen çıkarılması ile aril grupları olu-
pısına sahiptir.
şur.

Benzenin Yapısı Benzenden bir hidrojen çıkarılmasıyla oluşan gruba

C6H6 kapalı formülüne sahip benzen bileşiğinin açık fenil denir.
yapısı bilim insanlarının uzun süreli araştırmalarından Fenil grubu
sonra ortaya çıkmıştır.
– –
C6H5 – veya ¤ veya Š
1872 yılında Alman kimyacı Friedrich August Kekule’
nin öne sürdüğü yapıya göre benzeni, halkalı altıgen
şeklinde gösterilir.
düzlem şeklindedir.
Eğer fenile bir atom ya da grup bağlanmışsa o mole-
Benzenin açık yapısı aşağıda verilmiştir.
küle benzenin türevi denir.

H H

& & NOT !

+r& &r+ +r& &r+
Aromatik Karakter
+r& &r+ +r& &r+ Aroma hoş kokulu anlamına gelir. Benzen ve bile-
& &
şikleri genelde kokulu bileşikler olduğu için bu ad-
H H la anılırlar. Aromatik bileşikler kimyasal bakımdan
benzene benzeyen ve aromatik özellik gösteren bi-
Bu iki yapı hızla birbirine dönüşmektedir. Benzen bu
leşiklerdir.
iki yapının rezonans melezidir. Bu yüzden benzen
molekülü aşağıdaki gibi gösterilebilir. Aromatik bileşikler kısaca, halkalı yapıda olup pi
bağları içermesine rağmen katılma tepkimesi ver-
Š « ‰ « ¤ meyen ve oksidasyona dayanıklı bileşiklerdir.

Modern Kimya 157

 ORGANİK BİLEŞİKLER

4.
ADIM PEKİŞTİRME TESTİ - 1 ¤
OH

1. Benzen ile ilgili,

Cl
I. Karbon atomlarının tamamı sp2 hibritleşmesi
Yukarıda verilen bileşik ile ilgili,
yapmıştır.

II. Suda oldukça iyi çözünür. I. m – Kloro fenol

III. Oda koşullarında katılma tepkimesi vermeye II. 3 – Kloro fenol

yatkındır. III. o – Kloro hidroksi benzen

yargılarından hangileri doğrudur? (1H, 6C) yapılan adlandırmalardan hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) I ve II E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III

5. Aşağıdaki bileşiklerden hangisi o – nitro tolu-

2. enin izomeridir?
CH3
¤
A) NO2 B)
¤ ¤
CH3
Yukarıda verilen bileşik ile ilgili, CH3
OH
I. Aromatiktir.
CH3
II. IUPAC adı metilbenzendir. C) D)
CH3
III. Tutuşma sıcaklığı yüksek olan bir sıvıdır. ¤ ¤

yargılarından hangileri doğrudur? NO2 CH3

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II E) C2H5

¤
D) I ve III E) II ve III
NO2

3. Özel adı anilin olan bileşiğin açık formülü aşa- 6. Aşağıdaki bileşiklerden hangisi bromlu suyun
ğıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiş- rengini giderir?
tir?
A) COOH B)
A) CH3 B) CH2r2+ ¤ ¤
¤ ¤

CH3
C) 122 D) NH2 C) D)
¤ ¤ CH3 &+r&+3
¤ ¤

E) &+2 E)
¤ CH = CH3
¤

Modern Kimya 163

 ORGANİK BİLEŞİKLER

4. Eterler ile ilgili aşağıdaki ifadelerden doğru (D)

ADIM GÜÇLENDİRME TESTİ - 3 ya da yanlış (Y) olarak değerlendirildiğinde
hangisinde hata yapılmıştır? (n: Tamsayı)
1. (CH3)3C – CH2 – OH
D Y
Yukarıda formülü verilen molekül ile ilgili,
A) Genel formülleri CnH2n+2O dur. *
I. IUPAC’a göre adı 2,2 – Dimetil – 1 – propanol-
B) İlk üyesi tek karbon atomu içe- *
dür.
rir.
II. Primer alkoldür. C) Eter molekülleri açısal geomet- *
III. Yükseltgenirse keton oluşur. riye sahiptir.
D) Alkil grupları farklı olan eterlere *
yargılarından hangileri doğrudur?
simetrik eter denir.

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III E) Aynı karbon sayılı ketonlar ile *

fonksiyonel grup izomeridir.
D) I ve II E) I, II ve III

5. Aşağıdaki moleküllerden hangisi 2 – Metil – 1

– bütanol ile yapı izomeri değildir?
CH3
I
2. I. H3C – C – CH2 – OH A) B)
I
CH3
OH OH
II. CH3 – O – CH3
OH
III. CH2 – CH2
I I C) D)
OH OH

Yukarıda verilen bileşiklerden hangilerinin al- OH

kol izomerisi yoktur?
E) OH
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III

ısı
6. X + NaOH ⎯® CH3 – CH2 – CH2 + NaCl
I
OH
3. Bir O atomuna etil ve izopropil bağlanıyor.
Yukarıdaki tepkime ve tepkimedeki maddeler
Buna göre, oluşan molekül ile ilgili; ile ilgili,

I. IUPAC’a göre adı 2 – etoksipropandır. I. Yer değiştirme tepkimesi gerçekleşmiştir.

II. Yaygın adı etil izopropil eterdir. II. IUPAC’a göre X in adı 1 – Kloro – propandır.

III. Yoğun fazda molekülleri arasında hidrojen ba- III. Oluşan organik ürün etil metil eter ile izomer-
ğı vardır. dir.

yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III D) I ve II E) I, II ve III

Modern Kimya 199

 ORGANİK BİLEŞİKLER

ADIM ADIM
Karbonil Bileşiklerin Sınıflandırılması ALDEHİTLER
İki bağla bağlı C ve O atomlarından oluşan ve oksijen Karbonil grubuna bir tane H atomu ve radikal grubun
üzerinde iki çift eşleşmemiş elektron bulunduran gru- bağlanması ile oluşan organik bileşiklere aldehit de-
ba karbonil grubu denir. nir.

\ Karbonil grubundaki karbon atomu sp hibritleş- 2

Aldehitlerin genel formülü CnH2nO dir. Genel gösteri-
mesi yapmıştır. mi ise R – CHO (R – COH değil) şeklindedir.

\ Karbonildeki C ve O nun elektronegatiflikleri birbi-

O Fonksiyonel grup
rinden farklı olduğu için C = O bağı polardır. Bu
polarlık karbonil grubu içeren bileşiklerin tepkime 5r&r+
verme yatkınlıklarını artırır.
Aldehit

šr
O \ Aldehitlerin en küçük üyesi formaldehit (metanal)
Š š+ 2
sp KLEULWOHíPHVL tir.
C
Karbonil grubu
O
\ Karbonil grubuna bir tane alkil (R) bağlanması ile
+r&r+
elde edilen radikal gruba açil grubu denir.
Formaldehit

C \ Aldehitler halkalı ya da aromatik yapıda olabilir.

R
O O
$ÁLOJUXEX
&r+ &r+
\ Açil grubunda R – yerine CH – bağlanırsa aset,
¤ ¤
3
H – bağlanırsa form yapısı oluşur.
6LNOR +DONDOÜ $OGHKLW $URPDWLN$OGHKLW
O O

C C
H3C H Aldehitlerin IUPAC Sistemine Göre
Aset Form
grubu \DSÜVÜ Adlandırılması
O
Açil grubuna farklı gruplar bağlandığında oluşan bazı II
1. İçinde aldehit grubu (– C – H) bulunan en uzun zin-
karbonil bileşikleri aşağıda verilmiştir.
cir belirlenir.

.DUERQLO%LOHõLNOHUL 2. Zincirdeki C atomları, karbonil grubu karbonundan

başlanarak numaralandırma yapılır.

3. Zincirlere bağlı olan atom ya da atom grupları, bağ-

O O O O
lı oldukları C atomu numarası ile belirlenir.
5r&r+ 5r&r5 5r&r2+ 5r&r25
4. Zincirdeki C atomu sayısı kadar karbon atomu içe-
Aldehit Keton Karboksilik Ester
asit ren alkan adının sonuna –al eki yazılır.

Modern Kimya 201

 ORGANİK BİLEŞİKLER

4. Etil izopropil keton bileşiği ile ilgili,

ADIM PEKİŞTİRME TESTİ
I. İndirgenirse 2 – metil 3 – pentanol oluşur.
O II. 2 – metil pentanal ile yapı izomeridir.
1. I. C
¤ ¤ III. 0,1 molü artansız olarak yakıldığında 0,6 mol
CO2 açığa çıkar.

O O yargılarından hangileri doğrudur?

II. CH3r&r&+2r&+2r&r&+3
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
O
D) I ve II E) I, II ve III
III. CH3r&r2r&+3

Yukarıdaki moleküllerden hangileri keton de-

ğildir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III 5. O

OH

Yukarıda iskelet formülü verilen bileşik ile ilgili,

2. Aseton ile ilgili aşağıdaki doğru (D) ya da yan-
lış (Y) olarak yapılan değerlendirmelerden han-
gisinde hata yapılmıştır?
A) Ketonların ilk üyesidir.
B) IUPAC sistemine göre adı pro-
panondur.
C) Polar moleküldür.
I. IUPAC’a göre adı
3 – hidroksi – 4,4 dimetil – 2 – pentanondur.
II. IUPAC’a göre numaralandığında 2. ve 3. C
D Y atomları sp2 hibritleşmesi yapmıştır.
* III. İki tür fonksiyonel grup içerir.
* yargılarından hangileri doğrudur?
* A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) Sıvı fazda H2O ile hidrojen ba- * D) I ve III E) I, II ve III

ğı oluşturur.
E) Fonksiyonel grubundaki C ato- *
mu sp2 hibritleşmesi yapmıştır.

6. Allil metil keton bileşiği ile ilgili,

I. Üç tane C atomu sp2 hibritleşmesi yapmıştır.

3. Kapalı formülü C6H12O olan karbonil bileşiği
aşağıdakilerden hangisi olamaz? II. NH3’lü AgNO3 çözeltisi ile tepkime verir.

III. IUPAC sistemine göre adı

A) Hekzanal 4 – en – 2 – pentanondur.
B) 2 – Hekzanon
yargılarından hangileri doğrudur?
C) 3 – Metil pentanal
D) 4 – Metil – 2 – pentanon A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

E) 2 – Hidroksi hekzanal D) I ve III E) I, II ve III

Modern Kimya 217

 ORGANİK BİLEŞİKLER

ADIM
II
C2H5 – C – O – C2H5 + NaOH ®
Etil propiyonat O
II
C2H5 – C – ONa + C2H5OH
Esterleşme Tepkimesi
Sodyum Etil
\ Bir karboksilik asit molekülü ile bir alkol molekülü-
propanoat alkol
nün tepkimesinden ester ve H2O oluşur.

Bu tepkimeye esterleşme tepkimesi denir. c) Su ile Hidrolizi

\ Esterler H O ile hidroliz yapıldığında karboksilik
Ester oluşumu kondenzasyon tepkimesidir. 2
asit ve alkol oluşur.

.DUERNVLOLN$VLW$ONROƒ(VWHU+22 O O
II II
R1 – C – O – R2 + H2O ® R1 – C – OH + R2 – OH
2 2
HVWHUOHíPH Ester Karboksilik Alkol
5r&r2+5Ü2+ Rr& r2r5Ü+22
hidroliz asit

2 2

&+3r&r2+&2+5r2+ƒ&+3r& r2r&2+5+22
NOT !
Margarinler:
+22ROXíXU
Sıvı yağlar Ni katalizörlüğünde ısı ve basınç uygu-
\ Esterleşme tepkimesinden açığa çıkan suyun H+ lanarak H2 ile tepkimeye sokulduğunda doymuş
iyonu alkolden OH– iyonu karboksilik asitten gelir. yağ (margarin) oluşur.
\ Esterleşme tepkimeleri yavaş gerçekleşir ve mole- Bu olaya hidrojenlenme denir.
küller arasında olur.
O O
\ Esterleşme tepkimeleri asit - baz tepkimesi değildir.
CH2r2r&rC17H33 CH2r2r&rC17H35

Esterlerin Tepkimeleri O O
Ni
CHr2r&rC17H33 + 3H2 ⎯®&+r2r&rC17H35
a) Yanma Tepkimesi
O O
\ Esterler yakıldığında CO ve H O oluşur. Yanma
2 2 CH2r2r&rC17H33 CH2r2r&rC17H35
tepkimeleri ekzotermiktir.
Gliseril trioleat Gliseril tristearat
3n – 2 6ÜYÜ\Dð .DWÜ\Dð
CnH2nO2 + O2 ® nCO2 + nH2O
2

O
II
CH3 – C – O – CH3 + 7\Ş O2 ® 3CO2 + 3H2O

b) Sabunlaşma Tepkimesi (Esterlerin hidrolizi)

\ Esterler NaOH ve KOH gibi bazlar ile tepkimeye
girerek karboksilik asit tuzlarını ve alkolleri oluştu-
rurlar.

O O
II II
R1 – C – O – R2 + NaOH ® R1 – C – ONa + R2OH
Ester Karboksilik
asit tuzu

Modern Kimya 241

 ORGANİK BİLEŞİKLER

4. Etil benzoat esterini elde etmek için kullanıla-

ADIM GÜÇLENDİRME TESTİ - 1 cak barboksilik asit ve alkol çifti aşağıdakiler-
den hangisinde doğru verilmiştir?
1. CH3 – CH – CH – CH2 – COOH
I I
NH2 OH Karboksilik Asit Alkol

A) COOH CH3OH
Yukarıda yapı formülü verilen bileşiğin adı aşa- ¤
ğıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

A) 3 – Amino – 2 – hidroksi pentanoik asit B) CH3CH2COOH OH

B) 4 – Amino – 3 – hidroksi pentanoik asit ¤
C) 2 – Amino – 3 – hidroksi pentanoik asit
D) 2 – Hidroksi – 3 – amino valerik asit
C) COOH CH3CH2OH
E) b – Amino – g – hidroksi pentanoik asit ¤

O
D) CH3CH2OH
&rH
¤
2. Aşağıdaki moleküllerden hangisi metil asetat
bileşiği ile fonksiyonel grup izomeridir?
E) OH CH3CH2r2+
¤
A) CH3COOH

B) CH3CH2COOH

C) CH3CH2CH2COOH
O
II
D) H – C – O – CH2 – CH3

O
II 5. 2 – Metil propanoik asit bileşiği aşağıdakiler-
E) CH3 – C – O – CH2 – CH3 den hangisinin yükseltgenmesi ile elde edilir?

O
II
A) H – C – H

O
II
O O B) CH3 – CH – C – H
II II I
3. HO – C – CH2 – CH – CH2 – C – OH CH3
I
NH2
O
II
Yukarıda yapı formülü verilen bileşiğin adlan- C) CH3 – CH2 – CH – C – H
I
dırılması aşağıdakilerden hangisinde doğru ve-
CH3
rilmiştir?
O
II
A) 2 – Amino propanoik asit D) CH3 – C – H
B) Propandioik asit
O
C) 3 – Amino – 1,5 – pentandiok asit II
E) CH3 – CH – CH – C – H
D) a – Amino pentandioik asit I I
CH3 CH3
E) 3 – Amino pentandikarboksilik asit

Modern Kimya 245

 ENERJİ KAYNAKLARI VE BİLİMSEL GELİŞMELER

\ Ham petrol; ayrımsal damıtma yöntemi ile LPG,

ADIM benzin, motorin (mazot), gaz yağı, fuel oil, kerosen

FOSİL YAKITLAR
\ Canlıların kullandığı kimyasal enerji kaynaklarına
besin, endüstride kullanılan kimyasal enerji kay-
naklarına da yakıt denir. Yakıt kavramı fosil yakıtlar
yanında nükleer yakıtları da kapsar.
ve asfalt (zift) gibi bileşenlere ayrılır.
\ Kömür, evlerde ısınma, termik santrallerde elektrik
üretiminde kulanılır.
\ Petrol ürünlerinden benzin, mazot ve LPG motorlu
araçlarda yakıt, fuel oil ise konutlarda ısınma amaç-
lı kullanılır.

\ Yer altındaki ölü organizmaların anaerobik (oksi- NOT !

jensiz ortam) şartlarda doğal süreçlerde bozunma-
Yakıtların yanma ısılarına göre kullanım alanları be-
sından oluşan yakıtlara fosil yakıt denir.
lirlenir. Yakıt değeri; 1 gram madde yandığında açı-
\ Fosil yakıtlar, tüketildikçe yerine yenisi konulama- ğa çıkan enerjidir. Fosil yakıtlar diğer yakıtlara göre
dığından yenilenemeyen enerji kaynağı olarak ka- genelde birim kütle başına daha fazla enerji verir.
bul edilir.
Madde Yanma ısısı (kJ/gram)
\ Dünyada kullanılan enerjinin çoğu tükenebilir ener-
Çam odunu – 21,2
ji kaynaklarından sağlanır. Dünyanın bir yılda tüket-
Metil alkol – 22,7
tiği fosil yakıtın oluşabilmesi için yaklaşık bir milyon
Turbo – 20,8
yıla ihtiyaç vardır.
Taş kömürü – 28,3
\ Fosil yakıtlar genel olarak kömür ve petrol olarak
Benzin – 47,8
iki gruba ayrılır. Doğal gaz ise petrol türevi olan bir
Doğal gaz – 49,5
fosil yakıttır. Fosil yakıtlar güneş enerjisinin depo-
lanmış halidir. Bugün dünya enerji ihtiyacının yaklaşık % 88 i fo-
\ Kömür; tortul ve yer katmanları arasında bulunan, sil yakıtlardan sağlanmaktadır. % 88 lik dağılım
siyah veya kahverengi-siyah renkli, yanabilir özel- % 20 sini doğal gaz, % 30 unu kömür, % 38 ini
likte olan bir kayaçtır. Kömür; C, H, O, N, S ve di- petrol oluşturur.
ğer mineralleri içeren organik bir kayaçtır.
\ Çevreye daha az zarar veren doğal gaz ise konut
Kömür oluşum süresi ve enerji veriminin artışına
ve iş yerlerinin ısıtılması ile sanayide çeşitli amaç-
göre turba, linyit, taş kömürü ve antrasit şeklin-
lar için kullanılır.
de sıralanır.
\ Fosil yakıtların atıklarının ekolojik etkileri vardır. Ör-
Kömür açık havada yakılınca karbon ve karbonlu
neğin petrol kara, demir ve deniz yolu ile taşınır. Ta-
bileşikler yani organik kısım uçucu ürünlere dönü-
şıma sırasında olan kazalar çevre için kalıcı zarar-
şür ve enerji açığa çıkar.
lar oluşturabilir.
Yanmadan kalan anorganik maddeler karışımına
\ Fosil yakıtlar yandığında açığa çıkan bazı gazlar
kül denir. Kömürün kül oranı ne kadar düşükse kö-
sera etkisi ve asit yağmurlarına neden olur.
mür o kadar kalitelidir.
\ Yoğun kömür kullanılması canlılarda çeşitli rahat-
\ Doğal gaz bir gaz karışımıdır. Doğal gaz, % 90 CH
4 sızlıklara yol açar. Fosil yakıtların çıkardığı gazlar
(metan) olmak üzere C2H6 (etan), C3H8 (propan),
astım hastalarının yaşam şartlarını zorlaştırır.
C4H10 (bütan) ve az miktarda CO2 ve H2S gazları
\ Fosil yakıtlar kullanıldığında açığa çıkan sera gaz-
içerir.
ları da çevre için sorun oluşturur. Fosil yakıtların-
\ Fosil yakıt olan ham petrol, yer altındaki jeolojik kat- dan oluşan CO2, SO2 ve NO2 gazları asit yağmur-
manlarda oluşur. Sondaj kuyularından çıkarılan ham larının oluşmasına neden olur.
petrol doğrudan kullanıma uygun değildir.
\ Asit yağmurları bitki, toprak, su kaynaklarına zarar
verir.

Modern Kimya 253

 MARATON TESTLERİ

4. Au3+
(suda)
+ 3e– ® Au(k) E°ind = +1,49 V
MARATON TESTİ - 1
Hg2+
(suda)
+ 2e– ® Hg(s) E°ind = +0,85 V
1. I. N2O5

II. Cl2O Sn2+

(suda)
+ 2e– ® Sn(k) E°ind = – 0,13 V

III. CO2 Al3+

(suda)
+ 3e– ® Al(k) E°ind = – 1,66 V

Yukarıdaki bileşiklerde altı çizili atomlardan

hangileri kimyasal tepkimelerde yükseltgene- Yukarıda indirgenme potansiyelleri verilen me-
bilir? (6C, 7N, 8O, 17Cl) tallerin aktifliklerinin karşılaştırılması aşağıda-
kilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III A) Au > Hg > Sn > Al

B) Al > Sn > Hg > Au
C) Al > Hg > Sn > Au
D) Al > Au > Hg > Sn
E) Au > Sn > Hg > Al

2. Zn + HNO3 ® Zn(NO3)2 + N2 + H2O

tepkimesi ile ilgili,

I. Yükseltgen madde Zn dir. 5. Aşağıdakilerden hangisi yükseltgenme - indir-

genme tepkimesi değildir?
II. HNO3 deki N5+ in tamamı indirgenmiştir.

III. 1 mol Zn 2 mol elektron vermiştir. A) MgO2 ® MgO + 1\Ş O2

yargılarından hangileri doğrudur? (1H, 8O) B) CH4 + 2O2 ® CO2 + 2H2O

C) Zn + 2HNO3 ® Zn(NO3)2 + H2
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) CaCO3 ® CaO + CO2
D) I ve II E) I, II ve III
E) Al + 3NaOH ® Na3AlO3 + 3\Ş H2

3. K2Cr2O7 + HCl ® CrCl3 + KCl + Cl2 + H2O 6. P + KOH + H2O ® KH2PO2 + PH3

Yukarıdaki redoks reaksiyonu en küçük tam Yukarıdaki redoks reaksiyonu en küçük tam
sayılar ile denkleştirildiğinde H2O nun katsa- sayılı katsayılar ile denkleştirildiğinde ürünle-
yısı kaç olur? (1H, 8O, 19K) rin katsayıları toplamı kaç olur? (1H, 8O)

A) 2 B) 3 C) 5 D) 7 E) 9 A) 2 B) 3 C) 4 D) 6 E) 8

270 Modern Kimya

 MARATON TESTLERİ

12. Aşağıda bir elektrokimyasal pil düzeneği verilmiş- 14.

tir.

7X]NÐSUÖVÖ

Al(k) Cu(k)

Yukarıda verilen karbon nanotüp ile ilgili aşa-

ğıdaki ifadeler doğru (D) ya da yanlış (Y) ola-
rak değerlendirildiğinde hangisinde hata ya-
3+ +
Š&1 M Al VXGD Š&1 M H VXGD pılmıştır?
2+
1 M Cu VXGD
+
D Y
1 M Ag VXGD
A) Çapları nanometre boyutunda- *
Yukarıdaki galvanik hücre çalışırken, dır.
I. Katotta önce H2 gazı açığa çıkar. B) Grafitten elde edilir. *

II. Elektron akımı dış devrede Al elektrottan Cu C) Elektrik akımını iletir. *

elektroda doğrudur.
D) Karbonun doğal allotropudur. *
III. Katotta önce Ag+ iyonları indirgenir.
E) Elmastan daha sert yapıya sa- *
yargılarından hangileri doğru olur? hiptir.

(Elektron verme isteği: Al > H > Cu > Ag)

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) II ve III E) I, II ve III

13. Bir hidrokarbon bileşiğinin 0,3 molü tamamen ya- 15. C2H4 bileşiği ile ilgili,
kıldığında 1,5 mol CO2 ve 21,6 gram H2O oluş-
maktadır. I. C atomlarının orbital dağılımı
1 1 1
1s2 2(sp2) 2(sp2) 2(sp2) 2p1
Buna göre, bileşiğin formülü aşağıdakilerden
hangisinde doğru verilmiştir? şeklindedir.

(Mol kütleleri: H = 1 g/mol, O = 16 g/mol) II. VSEPR gösterimi AX3 tür.

III. Tüm sigma bağlarının enerjisi eşittir.

A) C4H8 B) C5H8 C) C4H12
yargılarından hangileri doğrudur? (1H, 6C)
D) C5H12 E) C5H13
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III

272 Modern Kimya

 MARATON TESTLERİ

4. H2O(s) ve C2H5OH(s) bileşikleri ile ilgili;

MARATON TESTİ - 3
I. Her ikisi de polardır.
1. VSEPR gösterimi AX4 şeklinde olan bileşik için II. Aynı koşullarda H2O nun kaynama noktası da-
aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? ha yüksektir.
(C: 4A, Cl: 7A grubunda bulunur.)
III. Her ikisi de molekülleri arasında hidrojen ba-
ğı oluşturur.
A) A merkez atomdur.
yargılarından hangileri doğrudur?
B) Doğrultu sayısı 4’tür.
(C: 4A, H: 1A, O: 6A grubunda bulunur.)
C) Molekül geometrisi düzlem üçgendir.
D) Bileşiğin formülü CCl4 olabilir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
E) Molekül içi bağlar polar kovalenttir.
D) II ve III E) I, II ve III

2. Cis – 1,4 – bütendioik asidin yarı açık formülü 5. XY3 bileşiğinin molekül geometrisi üçgen piramit
aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak ve- şeklindedir.
rilmiştir?
Buna göre;
A) COOH
I. X, 3A grubu elementidir.
COOH
II. Molekül içi bağlar polar kovalenttir.
H
B) HOOC III. X, sp3 hibritleşmesi yapmıştır.
C=C
yargılarından hangileri doğrudur? (9Y)
H H
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
C) HOOC H
C=C D) II ve III E) I, II ve III

H COOH

D) HOOC COOH
C=C
6. CH3 – ONa + R – I ® CH3 – O – R + Nal
H H

Yukarıdaki elde reaksiyonuna göre oluşan orga-

E) HOOC COOH
nik bileşik 4 karbonludur.
CH2rCH2
Buna göre;

I. Alkil halojenürün ismi izopropiliyodür olabilir.

II. Tepkime yer değiştirme reaksiyonudur.

3. H3AsO3 + HMnO4 ® H3AsO4 + MnO2 + H2O III. Oluşan eterin formülü CH3 – O – C3H7 olabi-
lir.
Yukarıdaki redoks tepkimesi en küçük tam sa-
yargılarından hangileri doğrudur?
yılı katsayılar ile denkleştirildiğinde indirgen
maddenin katsayısı kaç olur? (1H, 8O) A) I, II ve III B) II ve III C) I ve III

A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 7 D) Yalnız III E) Yalnız I

276 Modern Kimya

ile sınava hazırsın!