ΜΑΘΗΜΑ: Ελληνικά

ΤΑΞΗ: Ε΄

Ενδεικτική αντιστοίχιση
Δεικτών Επιτυχίας και Δεικτών Επάρκειας
με το περιεχόμενο (κείμενα και ασκήσεις) των σχολικών
εγχειριδίων
ή και με άλλα κείμενα,
εκτός των σχολικών εγχειριδίων

•
Ομάδα Εργασίας Ελληνικών Δημοτικής Εκπαίδευσης

Παιδαγωγικό Ινστιτούτο
Διεύθυνση Δημοτικής Εκπαίδευσης
2016
 ΜΑΘΗΜΑ: Ελληνικά
ΤΑΞΗ: Ε΄
Ενδεικτική αντιστοίχιση
Δεικτών Επιτυχίας και Δεικτών Επάρκειας [...],
στη βάση της Ενότητας (Ε.) 11: «Παιχνίδια»,
Βιβλίο Μαθητή (Β.Μ.) Ε’ – Τ. Β’ - σ. 69 - 88 & Τετράδιο Εργασιών (Τ.Ε.) Τ. Β’ σ. 15 - 24
 Ενδεικτικές αντιστοιχίσεις Δεικτών Επιτυχίας και Δεικτών Επάρκειας
με το περιεχόμενο (κείμενα και ασκήσεις) των σχολικών εγχειριδίων ή και με άλλα κείμενα,
εκτός των σχολικών εγχειριδίων και
Η ΛΟΓΙΚΗ ΠΟΥ ΔΙΕΠΕΙ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥΣ:

Οι συγκεκριμένες αντιστοιχίσεις, στο σύνολό τους, κινούνται γύρω από το εξής

κοινό πλαίσιο αναφοράς:

§ Έχουν αναπτυχθεί, στη βάση ενός συγκεκριμένου θέματος προς διερεύνηση και
σχετικού/ών προβληματισμού/ών, με βάση ενότητες του σχολικού
εγχειριδίου. Σκόπιμα, όμως, αφορούν τόσο στο περιεχόμενο (κείμενα και
ασκήσεις) των σχολικών εγχειριδίων όσο και άλλων κειμένων, εκτός των
σχολικών εγχειριδίων.
§ Ενσωματώνουν ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ Δείκτες Επιτυχίας και Επάρκειας για την
Κατανόηση και την Παραγωγή Γραπτού Λόγου, ως ιδέες προς αξιοποίηση
κατά τον σχεδιασμό της διδασκαλίας, στις διάφορες μορφές που αυτός
μπορεί να έχει (π.χ., ημερήσιος προγραμματισμός, δεκαπενθήμερος
προγραμματισμός, θεματική ενότητα). Δεν αποτελούν, δηλαδή, ένα συνεκτικό
σχέδιο διδασκαλίας, γι’ αυτό και δεν προτείνουν συγκεκριμένη χρονική
διάρκεια (χρόνο) διδασκαλίας. Για τον ίδιο λόγο, δεν πρέπει να θεωρηθούν
ως «έτοιμα διδακτικά σχήματα προς εφαρμογή».
§ Με βάση τα παραπάνω, στηρίζονται στη δυνατότητα κάθε εκπαιδευτικού να
προβαίνει στις κατάλληλες για τους μαθητές του επιλογές, με στόχο τη
διευκόλυνση της γλωσσικής μάθησής του, ενδυναμώνοντάς, με τον τρόπο
αυτό, και τη δική του διδακτική αυτονομία.
Κείμενα του σχολικού εγχειριδίου: Β.Μ. Ε΄- Ε. 11 - Τ. Β′, σ. 69-88)
Ενσωμάτωση Δεικτών Επιτυχίας και Επάρκειας και σε άλλο/α κείμενο/α, άλλη/ες
άσκηση/ασκήσεις των σχολικών εγχειριδίων, έτσι ώστε να αποφεύγεται
«σειριακή κάλυψη σελίδων»: Βασικές αρχές

→ Η αξιοποίηση των σχολικών γλωσσικών εγχειριδίων είναι ευέλικτη και

πολυδιάστατη. Μπορεί να αφορά σε ένα σχέδιο μαθήματος, μία διδακτική
ενότητα, ένα σχέδιο εργασίας (project) ή μία θεματική ενότητα γραμματισμού, με
σκόπιμη και στοχευμένη επιλογή κειμένων και ασκήσεων από όλο το φάσμα και
εύρος των σχολικών εγχειρίδιων, όπου ενσωματώνονται συγκεκριμένοι δείκτες.
Τα σχολικά εγχειρίδια (Βιβλίο Μαθητή, Τετράδιο Εργασιών, Ανθολόγια)
συνιστούν ένα συνεκτικό πακέτο διδακτικού υλικού και όχι «μία σειρά κειμένων ή
και ασκήσεων»

→ Κείμενο ή κείμενα των σχολικών εγχειριδίων συνδιδάσκονται με άλλο/α κείμενo/α

που περιλαμβάνονται στο εν λόγω διδακτικό πακέτο διδακτικού υλικού. Επίσης,
συνδιδάσκονται με ποικίλα άλλα κείμενα, λογοτεχνικά και μη λογοτεχνικά, σε
έντυπη ή και ψηφιακή μορφή, προφορικά κ.λπ. (βλ. σχετικά, αμέσως παρακάτω)

→ Κείμενα και ασκήσεις των σχολικών εγχειριδίων έχουν δυναμική προοπτική.

Εμπλουτίζονται, αντικαθίστανται, αφαιρούνται, μετασχηματίζονται.
→
 Κείμενα εκτός του σχολικού εγχειριδίου που μπορεί να επιλεχθούν
και να διασυνδεθούν με κείμενα (και ασκήσεις) του σχολικού εγχειριδίου/1
 Κείμενα εκτός του σχολικού εγχειριδίου που μπορεί να επιλεχθούν
και να διασυνδεθούν με κείμενα (και ασκήσεις) του σχολικού εγχειριδίου/2
Γενικές διαστάσεις επιλογής κειμένων/1:

Η επιλογή κειμένων, για σκοπούς γλωσσικής διδασκαλίας, συναρτάται άμεσα

με τις σύνθετες αλληλεπιδράσεις χαρακτηριστικών του αναγνώστη και
χαρακτηριστικών έκαστε κειμένου καθεαυτού (McNamara & Kendeou, 2011).

Στο πλαίσιο αυτό, ορίζονται τρεις γενικές διαστάσεις επιλογής κειμένων, οι εξής:

§ Ποιοτικές διαστάσεις καταλληλότητας και συνθετότητας κειμένων

§ Ποσοτικές διαστάσεις της καταλληλότητας και συνθετότητας κειμένων
§ Διαστάσεις που αφορούν στο προφίλ του αναγνώστη.
§

Αναλυτικότερα:
Γενικές διαστάσεις επιλογής κειμένων/2:

Ποιοτικές διαστάσεις καταλληλότητας και συνθετότητας κειμένων:

→ Η γλωσσική συμβατικότητα των δυνάμει επιλεχθέντων κειμένων (π.χ.,

λεξιλόγιο, ύφος, συνοχή, συνεκτικότητα, κειμενικά είδη), αλλά και οι
σημειωτικοί τρόποι και πόροι (π.χ., εικόνες, χρώματα) που αφορούν σε
αυτά, συνάδουν τόσο με το ηλικιακό επίπεδο των μαθητών της Ε′ τάξης
όσο και με τους διδακτικούς στόχους της συγκεκριμένης ενότητας του
σχολικού εγχειριδίου.

→ Επίσης, τα κείμενα αυτά: α) διασυνδέονται με την προϋπάρχουσα δια-θεματική

γνώση των μαθητών (π.χ., «Παιχνίδια»), β) ενέχουν το στοιχείο της αξιακής
καταλληλότητας, εφόσον «αλιεύθηκαν» από έγκυρες Ιστοσελίδες (π.χ.,
«Μαθητικοί παλμοί», «ikid») και γ) μπορεί να δώσουν ανοίγματα για
ενασχόληση με νέα θέματα (π.χ., “Παιχνίδια και τεχνολογία»).

→ Τέλος, στα κείμενα αυτά είναι δυνατόν να ενσωματωθούν Δείκτες Επιτυχίας και
Δείκτες Επάρκειας. Σκόπιμα, η δομή και η λειτουργία των κειμένων που
επιλέχθησαν αφορά στις περιγραφές – πληροφοριακά (π.χ., «Εσείς είχατε
παίξει μ' αυτά τα παιχνίδια;»), τα επιχειρήματα (π.χ., «Η θετική πλευρά των
ηλεκτρονικών παιχνιδιών»), τις οδηγίες (π.χ., «Τι είναι το Stardoll;»), μεικτά
κείμενα (π.χ., «Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια αντικατέστησαν τις κούκλες», «Η
εξάρτηση από τα ηλεκτρονικά παιχνίδια», κ.λπ.).
Γενικές διαστάσεις επιλογής κειμένων/3:

Ποσοτικές διαστάσεις καταλληλότητας και συνθετότητας κειμένων:

→ Το μέγεθος και ο αριθμός των λέξεων και των προτάσεων των κειμένων, όπως
και ο βαθμός κειμενικής συνοχής, συνάδουν με το γνωστικό και το ηλικιακό
επίπεδο των μαθητών/τριών E′ Δημοτικού.

Διαστάσεις που αφορούν στο προφίλ του αναγνώστη:

→ Τα κείμενα φαίνεται να ανταποκρίνονται θετικά στις προσδοκίες,

ενδιαφέροντα, εμπειρίες, βιώματα των μαθητών αυτής της ηλικίας και να
δίνουν κίνητρα για μάθηση. Είναι επικαιροποιημένα, όσον αφορά στο
περιεχόμενό τους, ως «κείμενα της σύγχρονης κοινωνίας» (π.χ.,
διαφημίσεις παιδικών παιχνιδιών κ.ο.κ.). Είναι σημαντικό, ωστόσο, το να
μπορεί να ανταποκρίνονται και να ανα-προσαρμόζονται στις ανάγκες
του/της εκάστοτε ιδιαίτερου/ης μαθησιακού συγκείμενου, περίστασης
μάθησης, ομάδας-κοινότητας μαθητών/μαθητριών.

→ Πρόκειται για κείμενα που πληρούν και το κριτήριο της πολυτροπικότητας

(π.χ., πληροφοριογραφήματα (infograms), βίντεο κ.ο.κ.). [Σύμφωνα με τους
Φτερνιάτη, Αρχάκη, Τσακωνά & Τσάμη (2013), για να επιτευχθεί σύζευξη
του σχολικού γραμματισμού με τη ζωή των παιδιών μετά το σχολείο, είναι
απαραίτητο η διδασκαλία να περιλαμβάνει, στοχευμένα, πολυτροπικό
υλικό που σχετίζεται με τις Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνίας
(Τ.Π.Ε.).]
Άλλα κριτήρια επιλογής κειμένων/5:

Διακειμενικές διασυνδέσεις κειμένων σχολικού εγχειριδίου και εκτός του

σχολικού εγχειριδίου κειμένων, έτσι ώστε:

→ Να αναδεικνύονται και να διερευνώνται ποικίλες οπτικές γύρω από ένα θέμα.

→ Να συν-εξετάζονται διάφορα κείμενα, ως προς: α) το επικοινωνιακό και το

ευρύτερο κοινωνιοπολιτισμικό συγκείμενο, β) τα χαρακτηριστικά ενός ή
περισσότερων κειμενικών ειδών (δομή, συμβάσεις, λειτουργίες), γ) τα
γλωσσικά και μη γλωσσικά στοιχεία τους και πώς αυτά λειτουργούν για τη
δόμηση νοημάτων.

→ Να αξιολογείται η αποτελεσματικότητα των κειμένων, ανάλογα με το πλαίσιο

στο οποίο αναπτύσσονται [πομπός, σκοπός (προθετικότητα,
αποτελεσματικότητα, επίδραση σε σχέση με συγκεκριμένους αποδέκτες)].

→ Να συνεισφέρουν στη διαμόρφωση προσωπικής θέσης/στάσης έναντι των

νοημάτων κειμένου/ων.

→
 Ποια παιχνίδια προτιμούν τα παιδιά;
Παραδοσιακά - Ηλεκτρονικά
 1. Τοποθετούν ένα κείμενο σε πλαίσιο (θεματικό, επικοινωνιακό, κοινωνιοπολιτισμικό)
2. Αναγνωρίζουν τον τρόπο που οργανώνεται και λειτουργεί ο λόγος σε επίπεδο
κειμένου, πρότασης, λέξης
3. Αξιολογούν και κρίνουν ένα κείμενο ως προς τη λειτουργία και το περιεχόμενό του
 Ποια παιχνίδια προτιμούν τα παιδιά;
Παραδοσιακά - Ηλεκτρονικά
 1. Τοποθετούν ένα κείμενο σε πλαίσιο (θεματικό, επικοινωνιακό, κοινωνιοπολιτισμικό)
2. Αναγνωρίζουν τον τρόπο που οργανώνεται και λειτουργεί ο λόγος σε επίπεδο
κειμένου, πρότασης, λέξης
3. Αξιολογούν και κρίνουν ένα κείμενο ως προς τη λειτουργία και το περιεχόμενό του
 ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ
1.3. Συνδέουν κείμενα και τρόπους παρουσίασης ανθρώπων και πολιτισμών με ιστορικά,
πολιτισμικά, κοινωνικά πλαίσια

Δείκτες Επάρκειας:
Β.Μ. Ε΄- Τ. Β΄- σ. 72
1.3.2. Πληροφορίες για το επικοινωνιακό και ευρύτερο
κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο: π.χ., αναγνώριση πηγής,
χώρου δημοσιοποίησης κειμένου και πώς αυτά αναδεικνύουν
πιθανές προθέσεις του συγγραφέα – δημιουργού, π.χ.,
stardoll σε ιστοσελίδα για ‘κορίτσια’, περιγραφή και οδηγίες
παιχνιδιού με εμπορική πρόθεση, κ.λπ.
1.3.3. Λέξεις, φράσεις, ιδιωματισμοί, ως μονάδες με
νόημα, το οποίο διαφοροποιείται ανάλογα με το
συγκείμενο: π.χ., πώς και σε ποιον βαθμό γλωσσικά και
οπτικά στοιχεία στο Stardoll, 4story αποτελούν συνειδητές
επιλογές που σχετίζονται με αντιλήψεις, ενδιαφέροντα
παιδιών στη σύγχρονη κοινωνία (π.χ., χρήση αγγλικού
λεξιλογίου «look, star…”, κορίτσια – μοντέλα, άγριες φιγούρες
δράσης κ.λπ.). Πώς τα στοιχεία αυτά διαφέρουν από τα
στοιχεία που αξιοποιούνται στο κείμενο «το μαντήλι»; Σε ποιο
βαθμό τα στοιχεία αυτά αποτελούν σημαντικό κομμάτι της
ψυχοσύνθεσης του νέου σήμερα; Σύνδεση με κοινωνία,
προσωπικές εμπειρίες και διατύπωση προσωπικών απόψεων
μαθητών, κ.λπ.
 ΑΛΛΕΣ ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ ΔΕΙΚΤΩΝ ΜΕ ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΥ
ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ
1.3. Συνδέουν κείμενα και τρόπους παρουσίασης ανθρώπων και πολιτισμών με ιστορικά,
πολιτισμικά, κοινωνικά πλαίσια
Δείκτες Επάρκειας:
Αναγνώριση και ερμηνεία ιδεών, αντιλήψεων, ταυτοτήτων,
στερεοτύπων των κειμένων με βάση το ιστορικό, πολιτισμικό
Β.Μ., Τ. Α΄- σ. 16 (βλ. και διαφάνεια 49, 50) και κοινωνικό τους πλαίσιο. Αναγνώριση εναλλακτικών (από
Ο φίλος μας ο άνεμος αυτή του κειμένου) τρόπων θεώρησης της πραγματικότητας
(π.χ., ταυτότητες ανδρών, γυναικών, νέων, ηλικιωμένων – ο
‘σοφός’ παππούς – αντιλήψεις για το βιβλίο κ.λπ.)
Σύνδεση / σύγκριση με σύγχρονη κοινωνία, προσωπικές
εμπειρίες και διατύπωση προσωπικών απόψεων μαθητών
κ.λπ.
1.3.2. Πληροφορίες για το επικοινωνιακό και ευρύτερο
κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο: π.χ., αναγνώριση πηγής,
Ένα παιδί μετράει τα’ χώρου δημοσιοποίησης κειμένου και πώς αυτά συνδέονται
άστρα Τ.Ε., Τ. Α΄- σ. 63 με συγκεκριμένες αντιλήψεις, ταυτότητες, στερεότυπα που
προβάλλονται στο κείμενο
1.3.3. Λέξεις, φράσεις, ιδιωματισμοί, ως μονάδες με
νόημα, το οποίο διαφοροποιείται ανάλογα με το
συγκείμενο: π.χ., πώς και σε ποιον βαθμό γλωσσικά και
οπτικά στοιχεία αποτελούν συνειδητές επιλογές που
σχετίζονται με αντιλήψεις της εποχής/συγγραφέα.
 ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ
2.3. Διακρίνουν το ύφος σε ανεπίσημο και επίσημο, εντοπίζοντας ενδιάμεσες διαβαθμίσεις και
συνδέοντάς το με συγκεκριμένες γλωσσικές δομές


2.3 Διακρίνουν το ύφος σε επίσημο και ανεπίσημο, εντοπίζοντας
Δείκτες Επάρκειας και ενδιάμεσες
(ενδεικτικά):
διαβαθμίσεις και συνδέοντάς το με συγκεκριμένες γλωσσικές δομές (ενδεικτικά
παραδείγματα)
 2.3.2. Επίσημο, επιστημονικό ύφος
(ενδεικτικά) ειδικό λεξιλόγιο - χρήση
ορολογίας (π.χ., «η έρευνα
πραγματοποιήθηκε, αποκαλύπτει..»),
ακρίβεια («Συγκεκριμένα, το 34% των
παιδιών»), κ.λπ.

 2.3.1. Ανεπίσημο, οικείο, φιλικό,

χιουμοριστικό ύφος: (ενδεικτικά)
πρωτοπρόσωπες ρηματικές εκφράσεις
(π.χ., «Θέλω να γραφτώ τώρα»), τυχόν
στοιχεία προφορικότητας και δείκτες
υποκειμενικότητας (π.χ., «Γιατί εσύ είσαι
η star!») κ.λπ.
 ΑΛΛΕΣ ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ ΔΕΙΚΤΩΝ ΜΕ ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΥ
ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ
2.3 Διακρίνουν το ύφος σε επίσημο και ανεπίσημο, εντοπίζοντας και ενδιάμεσες
διαβαθμίσεις και συνδέοντάς το με συγκεκριμένες γλωσσικές δομές

Η φίλη μας η θάλασσα / Δείκτες Επάρκειας (ενδεικτικά):

Β.Μ., - Τ. Α΄- σ. 12
άρθρο στο διαδίκτυο
π.χ., διακρίνουμε το ύφος του κειμένου σε
αφηγηματικό λόγο (με στοιχεία περιγραφής) με
σχετική τεκμηρίωση μέσα από γλωσσικά και
εκφραστικά μέσα και συνδέουμε το ύφος με
πομπό, αποδέκτη, σχέση τους, σκοπό-πρόθεση
του κειμένου
2.3.2. Επίσημο, επιστημονικό ύφος:
(ενδεικτικά) ειδικό λεξιλόγιο - χρήση ορολογίας
(π.χ., «εναέριες περιπολίες,
Πάρτι στη… λάσπη
πετρελαιοκηλίδα, ..»), ακρίβεια («26 ετών, 200
Τ.Ε, - Τ. Α΄- σ. 12 χιλ. κ.λπ.»), χρήση παθητικής φωνής (π.χ.,
«κρατείται, προβλέπεται, βρίσκονται σε εξέλιξη
κ.λπ.), απρόσωπη σύνταξη και απρόσωπες
ρηματικές εκφράσεις (π.χ., σύμφωνα με) κ.λπ.

2.3.1. Ανεπίσημο, οικείο, φιλικό,

χιουμοριστικό ύφος: καθημερινό λεξιλόγιο,
πρωτοπρόσωπες ρηματικές εκφράσεις,
ασύνδετο σχήμα, τυχόν διαλεκτικά στοιχεία,
τυχόν στοιχεία προφορικότητας , λεξιλόγιο του
άμεσου περιβάλλοντος, συγκινησιακή γλώσσα,
δείκτες υποκειμενικότητας
 ΑΛΛΕΣ ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ ΔΕΙΚΤΩΝ ΜΕ ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΥ
ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ
2.3 Διακρίνουν το ύφος σε επίσημο και ανεπίσημο, εντοπίζοντας και ενδιάμεσες
διαβαθμίσεις και συνδέοντάς το με συγκεκριμένες γλωσσικές δομές (ενδεικτικά
παραδείγματα)

Τα χαρακτηριστικά των Δείκτες Επάρκειας (ενδεικτικά):

Β.Μ., - Τ. Α΄- σ. 55
ζώων
π.χ., διακρίνουμε το ύφος του κειμένου σε
περιγραφικό λόγο, με σχετική τεκμηρίωση μέσα
από γλωσσικά και εκφραστικά μέσα και
συνδέουμε το ύφος με πομπό, αποδέκτη, σχέση
τους, σκοπό-πρόθεση του κειμένου
2.3.2. Επίσημο, επιστημονικό ύφος:
(ενδεικτικά) ειδικό λεξιλόγιο - χρήση ορολογίας,
ακρίβεια, χρήση παθητικής φωνής, απρόσωπη
σύνταξη και απρόσωπες ρηματικές, κ.λπ.
Αγάπες… με ουρά.
2.3.1. Ανεπίσημο, οικείο, φιλικό,
Β.Μ., - Τ. Α΄- σ. 58
χιουμοριστικό ύφος: καθημερινό λεξιλόγιο,
πρωτοπρόσωπες ρηματικές εκφράσεις,
ασύνδετο σχήμα, τυχόν διαλεκτικά στοιχεία,
τυχόν στοιχεία προφορικότητας, λεξιλόγιο του
άμεσου περιβάλλοντος, συγκινησιακή γλώσσα,
δείκτες υποκειμενικότητας
 ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
2.4.1. Κατανοούν τη ΔΕΙΚΤΕΣτης
συλλειτουργία ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ
υποκειμενικότητας και της
2.4.1. Κατανοούν τη συλλειτουργία της υποκειμενικότητας και της αντικειμενικότητας σε περιγραφές
αντικειμενικότητας σε περιγραφές (ενδεικτικά παραδείγματα)
2.4.1.1./2.4.1.2. Κατανοούν τη λειτουργία γλωσσικών και μη γλωσσικών στοιχείων στη συλλειτουργία
υποκειμενικότητας και αντικειμενικότητας σε περιγραφές

Β.Μ., Τ. Β΄- σ. 70 Δείκτες Επάρκειας:

 2.4.1.1.1. (ενδεικτικά): ποιοτικά επίθετα (π.χ.,
Β.Μ., Τ. Β΄- σ. 78 διασκεδαστική, ξεγνοιασιά, τρομακτικά,
μεγαλειώδη, ατέλειωτη, παιδική φαντασία,
έξυπνοι, έμπειροι, σοφοί, αξέχαστο, πιο
διασκεδαστικό, κ.λπ.), ποιοτικά ουσιαστικά
(π.χ., ξεγνοιασιά, νοσταλγία κ.λπ.)

 2.4.1.2.1. (ενδεικτικά): εικόνα, φωτογραφία,

σχέδιο, οργάνωση στον χώρο (χρώμα, ήχος,
σύμβολα), σύνθεση γλωσσικών και μη
στοιχείων (π.χ., έντονα χρώματα για
εντυπωσιασμό παιδιών, βαθμός ταύτισης με
άγρια φιγούρα, μεγάλη – μικρή εικόνα σε
σχέση με κείμενο, αυθεντικές φωτογραφίες –
νοσταλγική διάθεση, κ.λπ.)


 ΑΛΛΕΣ ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ ΔΕΙΚΤΩΝ ΜΕ ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΥ
ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ
2.4.1. Κατανοούν τη συλλειτουργία της υποκειμενικότητας και της αντικειμενικότητας σε περιγραφές
2.4.1.1./2.4.1.2. Κατανοούν τη λειτουργία γλωσσικών και μη γλωσσικών στοιχείων στη συλλειτουργία
υποκειμενικότητας και αντικειμενικότητας σε περιγραφές

Δείκτες Επάρκειας:
Διακρίνουμε ανάμεσα στο αντικειμενικό και
Η γειτονιά της πόλης Β.Μ., - Τ. Α΄- σ. 24
υποκειμενικό στοιχείο σε περιγραφικό λόγο (και
με στοιχεία αφήγησης), όπως αυτό δηλώνεται
μέσα από γλωσσικά και μη γλωσσικά στοιχεία.
Ερμηνεύουμε την υποκειμενικότητα ή
αντικειμενικότητα με βάση το επικοινωνιακό,
ευρύτερο ιστορικό, κοινωνικο- πολιτισμικό
πλαίσιο (πομπός, αποδέκτης, σκοπός και
προθέσεις του).
2.4.1.1.1. (ενδεικτικά): ποιοτικά επίθετα ,
ποιοτικά ουσιαστικά , επιρρηματικοί
προσδιορισμοί, μεταφορικός λόγος, ρήματα
Ντίσνεϋλαντ Τ.Ε, - Τ. Α΄- σ. 19 συναισθημάτων-εντυπώσεων κ.λπ.
2.4.1.2.1. (ενδεικτικά): εικόνα, φωτογραφία,
σχέδιο, οργάνωση στον χώρο, χρώμα, ήχος,
σύμβολα, σύνθεση γλωσσικών και μη στοιχείων
κ.λπ.
 ΑΛΛΕΣ ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ ΔΕΙΚΤΩΝ ΜΕ ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΥ
ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ
2.4.1. Κατανοούν τη συλλειτουργία της υποκειμενικότητας και της αντικειμενικότητας σε περιγραφές
2.4.1.1./2.4.1.2. Κατανοούν τη λειτουργία γλωσσικών και μη γλωσσικών στοιχείων στη συλλειτουργία
υποκειμενικότητας και αντικειμενικότητας σε περιγραφές

Τα χαρακτηριστικά των Δείκτες Επάρκειας:

Β.Μ., - Τ. Α΄- σ. 55
ζώων Διακρίνουμε ανάμεσα στο αντικειμενικό και
υποκειμενικό στοιχείο σε περιγραφικό λόγο (και
με στοιχεία αφήγησης), όπως αυτό δηλώνεται
μέσα από γλωσσικά και μη γλωσσικά στοιχεία.
Ερμηνεύουμε την υποκειμενικότητα ή
αντικειμενικότητα με βάση το επικοινωνιακό,
ευρύτερο ιστορικό, κοινωνικο- πολιτισμικό
πλαίσιο (πομπός, αποδέκτης, σκοπός και
προθέσεις του).
2.4.1.1.1. (ενδεικτικά): ποιοτικά επίθετα ,
Αγάπες… με ουρά. ποιοτικά ουσιαστικά , επιρρηματικοί
Β.Μ., - Τ. Α΄- σ. 58 προσδιορισμοί, μεταφορικός λόγος, ρήματα
συναισθημάτων-εντυπώσεων κ.λπ.
2.4.1.2.1. (ενδεικτικά): εικόνα, φωτογραφία,
σχέδιο, οργάνωση στον χώρο, χρώμα, ήχος,
σύμβολα, σύνθεση γλωσσικών και μη στοιχείων,
κεφαλαιογράμματη γραφή για έμφαση –
υποκειμενικό σχολιασμό κ.λπ.
 ΑΛΛΕΣ ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ ΔΕΙΚΤΩΝ ΜΕ ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΥ
ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ
2.4.1. Κατανοούν τη συλλειτουργία της υποκειμενικότητας και της αντικειμενικότητας σε περιγραφές
2.4.1.1./2.4.1.2. Κατανοούν τη λειτουργία γλωσσικών και μη γλωσσικών στοιχείων στη συλλειτουργία
υποκειμενικότητας και αντικειμενικότητας σε περιγραφές

Αγγελίες Δείκτες Επάρκειας:

Τ.Ε, - Τ. Α΄- σ.31
Τ.Ε., - Τ. Α΄- σ. 32
Διακρίνουμε ανάμεσα στο αντικειμενικό και
υποκειμενικό στοιχείο σε περιγραφικό λόγο (και
με στοιχεία αφήγησης), όπως αυτό δηλώνεται
μέσα από γλωσσικά και μη γλωσσικά στοιχεία.
Ερμηνεύουμε τη λειτουργία της
υποκειμενικότητας ή αντικειμενικότητας με βάση
το επικοινωνιακό πλαίσιο (πομπός, αποδέκτης,
σκοπός και προθέσεις του).
2.4.1.1.1. (ενδεικτικά): ποιοτικά επίθετα,
ποιοτικά ουσιαστικά, επιρρηματικοί
προσδιορισμοί, μεταφορικός λόγος, ρήματα
συναισθημάτων-εντυπώσεων κ.λπ.
2.4.1.2.1. (ενδεικτικά): εικόνα, φωτογραφία,
σχέδιο, οργάνωση στον χώρο, χρώμα, ήχος,
σύμβολα, σύνθεση γλωσσικών και μη στοιχείων,
κεφαλαιογράμματη γραφή για έμφαση –
υποκειμενικό σχολιασμό κ.λπ.
 ΑΛΛΕΣ ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ ΔΕΙΚΤΩΝ ΜΕ ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΥ
ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ
2.4.1. Κατανοούν τη συλλειτουργία της υποκειμενικότητας και της αντικειμενικότητας σε
περιγραφές

Άλλα κείμενα που μπορούν να συνδεθούν με τον πιο πάνω δείκτη.

Β.Μ., - Τ. Β΄- σ. 60 Β.Μ., - Τ. Β΄- σ. 62

 2.4.3. Κατανοούν επιχειρήματα με βάση την επίκληση στην αυθεντία
2.4.3.1. / 2.4.3.2. Κατανοούν τη λειτουργία γλωσσικών και μη γλωσσικών στοιχείων σε
2.4.3. Κατανοούν επιχειρήματα με βάση την επίκληση στην αυθεντία
επιχειρήματα με βάση την επίκληση στην αυθεντία
(ενδεικτικά παραδείγματα)
2.4.3.3. Αναγνωρίζουν συμβάσεις που αφορούν στη δομή επιχειρημάτων και τη σχέση
τους
Δείκτες Επάρκειας:
 2.4.3.1.1. (ενδεικτικά): δεοντικά ρήματα και
φράσεις (π.χ., πρέπει, δεν πρέπει,
χρειάζεται, κ.λπ.), εναντιωματικές
δευτερεύουσες προτάσεις («ενώ τα
αγόρια έχουν γυρίσει οριστικά…»)

 2.4.3.2.1. (ενδεικτικά): εικόνα, γραφικές

παραστάσεις

 2.4.3.3.1. (ενδεικτικά): Οργάνωση κειμένου

με σαφή εισαγωγή («τα ηλεκτρονικά
παιχνίδια έχουν αντικαταστήσει τις
κούκλες»), σώμα ουσιωδών
πληροφοριών και ιδεών και
υποστηρικτικές λεπτομέρειες σε λογική
σειρά («σύμφωνα με έρευνα…») και
σαφές ή όχι συμπέρασμα (π.χ., «Μπορεί
οι κούκλες…»), παραγραφοποίηση για
οργάνωση και αποτελεσματικότητα
σχετικών επιχειρημάτων, παραγωγική
οργάνωση επιχειρηματολογίας (από το
γενικό στο ειδικό) και τεκμηρίωση με
αναφορά σε εξωτερικές πηγές
πληροφόρησης (π.χ., έρευνες, στοιχεία
κ.λπ.)

 ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ
2.4.4. Κατανοούν οδηγίες για διαδικασίες με χρονική και ιεραρχική
2.4.4. Κατανοούν οδηγίες για διαδικασίες με χρονική και ιεραρχική διαδοχή
διαδοχή (ενδεικτικά παραδείγματα)
2.4.4.1. / 2.4.4.2. Κατανοούν τη λειτουργία γλωσσικών και μη γλωσσικών στοιχείων σε οδηγίες για διαδικασίες με
χρονική και ιεραρχική διαδοχή
2.4.4.3. Αναγνωρίζουν συμβάσεις που αφορούν στη δομή οδηγιών και τη σχέση τους

Β.Μ., Τ. Β΄- σ. 72 Δείκτες Επάρκειας:

Συνεξέταση της διαφορετικής λειτουργίας των οδηγιών
στα κείμενα «Το μαντήλι», «Επιτραπέζια παιχνίδια» (πιο
Β.Μ., Τ. Β΄- σ. 75 ουδέτερη – αποστασιοποιημένη περιγραφική) έναντι
αυτής των κειμένων «IKARIM», «Τι είναι το Stardoll;”
(πιο κατευθυντική λειτουργία με συγκεκριμένη ‘εμπορική
πρόθεση).
 2.4.4.1.1. (ενδεικτικά): εγκλίσεις (οριστική,
υποτακτική, προστακτική και λειτουργικός ρόλος –
οριστική ως δήλωση καθολικής αποδοχής, κ.λπ.),
ελλειπτικές προτάσεις (π.χ., «Πάντα η τελευταία
λέξη της μόδας!»), μεταβατικά-αμετάβατα ρήματα
(π.χ., «Η κάθε MeDoll είναι διαφορετική - Ντύσε
τις Celeb Dolls!»)

 2.4.4.2.1. (ενδεικτικά): εικόνα (π.χ., ρόλος χρωμάτων
– στερεοτύπων, φιγούρες – μορφές και πρόθεση
ταύτισης, κ.λπ.), αριθμοί, σημεία (bullets), βέλη,
σχήματα

 2.4.4.3.1. (ενδεικτικά): οργάνωση κειμένου με
εύληπτη παρουσίαση του θέματος ή διαδικασίας -
παρουσίαση στόχου, προϋποθέσεων, βημάτων,
σταδίων, και τελικό κλείσιμο με μία καταληκτική
αναφορά (π.χ., «…Θέλω να γραφτώ τώρα!»)

 ΑΛΛΕΣ ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ ΔΕΙΚΤΩΝ ΜΕ ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΥ
2.4.4. Κατανοούν οδηγίες για διαδικασίες με χρονική και ιεραρχική
ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
διαδοχή (ενδεικτικά παραδείγματα)
ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ
2.4.4. Κατανοούν οδηγίες για διαδικασίες με χρονική και ιεραρχική διαδοχή
2.4.4.1. / 2.4.4.2. Κατανοούν τη λειτουργία γλωσσικών και μη γλωσσικών στοιχείων σε οδηγίες για διαδικασίες
με χρονική και ιεραρχική διαδοχή
2.4.4.3. Αναγνωρίζουν συμβάσεις που αφορούν στη δομή οδηγιών και τη σχέση τους

Τ.Ε., Τ. Α΄- σ. 36 Δείκτες Επάρκειας:

Εξετάζονται οι διαφορετικές λειτουργίες και τρόποι
οργάνωσης των οδηγιών (αποτελεσματικότητα, βαθμός
ευληπτότητας –παραστατικότητα, αντικειμενικότητα ως
απλή παράθεση οδηγιών ή κατά πόσο υπάρχει
προσπάθεια για δημιουργία εντυπώσεων κ.λπ.)

2.4.4.1.1. (ενδεικτικά): εγκλίσεις ελλειπτικές προτάσεις,

Β.Μ., Τ. Β΄- σ. 12,13 μεταβατικά-αμετάβατα ρήματα
2.4.4.2.1. (ενδεικτικά): εικόνα αριθμοί, σημεία (bullets),
βέλη, σχήματα
2.4.4.3.1. (ενδεικτικά): οργάνωση κειμένου με εύληπτη
παρουσίαση του θέματος ή διαδικασίας - παρουσίαση
στόχου, προϋποθέσεων, βημάτων, σταδίων,

Τ. Ε., Τ. Β΄- σ. 26, 29, 32

Β.Μ., Τ. Β΄- σ. 30,
Τ. Γ., σ.32,33
 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
2.4.4. Κατανοούν οδηγίες γιαΔΕΙΚΤΕΣ διαδικασίες με χρονική και ιεραρχική
ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ
ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ
1.1. Καθορίζουν συγκεκριμένη ανάγκη για επικοινωνία και δράση, που σχετίζονται με εμπειρίες ποικίλων κοινωνικών
ομάδων
διαδοχή (ενδεικτικά παραδείγματα)
2.4.4. Κατανοούν οδηγίες για διαδικασίες με χρονική και ιεραρχική διαδοχή
1.2. Καθορίζουν τον σκοπό και τον αποδέκτη, συνδέοντας το παραγόμενο κείμενο με συγκεκριμένο κοινωνιοπολιτισμικό
πλαίσιο
2.3.1.Περιγράφουν, αξιοποιώντας τη συλλειτουργία της υποκειμενικότητας και της αντικειμενικότητας σε περιγραφές (και
2.3.1.1., 2.3.1.2., 2.3.1.3.)
2.3.4. Καταγράφουν οδηγίες για διαδικασίες με χρονική και ιεραρχική διαδοχή (και 2.3.4.1., 2.3.4.2., 2.3.4.3.)

Δείκτες Επάρκειας: (Συλλειτουργία περιγραφής και οδηγιών)

(Ενδεικτικά) Οι μαθητές/μαθήτριες επινοούν το δικό τους παιγνίδι και παράγουν διαφημιστικό – περιγραφικό
κείμενο περιγράφοντάς το και δίνοντας τις απαραίτητες οδηγίες χρήσης, απευθυνόμενοι σε συγκεκριμένους
αναγνώστες.
2.3.1.1.1. / 2.3.4.1.1. Γλωσσικά στοιχεία (ενδεικτικά): παρατακτική - υποτακτική σύνδεση (π.χ., παράθεση
σειράς χαρακτηριστικών – πλεονεκτημάτων του παιχνιδιού), περιγραφικά - ποιοτικά επίθετα για απόδοση
αντικειμενικών στοιχείων ή υποκειμενικού σχολιασμού (π.χ., πολύχρωμο vs εντυπωσιακό, επαναστατικό
κ.λπ.), επίθετα ύλης, χρώματος, ποσού, ταξινομίας, ρήματα που αναδεικνύουν τις ιδιότητες / λειτουργίες του
παιχνιδιού / εγκλίσεις, τελικές και υποθετικές προτάσεις (αν, άμα, κ.λπ.), φράσεις που δηλώνουν προϋπόθεση (έτσι και,
σε περίπτωση που), αποτελεσματικές και βουλητικές προτάσεις, χρονικοί επιρρηματικοί προσδιορισμοί (π.χ., στην αρχή,
στη συνέχεια, ακολούθως), κ.λπ.

2.3.1.2.1. / 2.3.4.2.1. Μη γλωσσικά στοιχεία (ενδεικτικά): εικόνα, φωτογραφία, σχέδιο, οργάνωση στον χώρο,
χρώμα, ήχος, σύμβολα, αριθμοί, σημεία (bullets), βέλη, σχήματα

2.3.1.3.1. / 2.3.4.3.1. Δομή κειμένου: οργάνωση κειμένου με αρχική παρουσίαση του αντικειμένου
περιγραφής - ανάλυση λεπτομερειών (ιδιότητες μορφικές ή συστατικές) - σύνοψη τεκμηριωμένης κρίσης για
το περιγραφόμενο, σκόπιμη παραγραφοποίηση και μορφοποίηση του κειμένου, συνοχή και συνεκτικότητα,
ακολουθίες (χωρική ακολουθία, απαγωγική ακολουθία [από το γενικό στο ειδικό], λογική ακολουθία (π.χ., από
το απλό στο σύνθετο, από το λιγότερο σημαντικό, και αντίστροφα), / παρουσίαση στόχου, προϋποθέσεων,
βημάτων, σταδίων, και τελικό κλείσιμο με μία καταληκτική αναφορά που να πείθει τον αναγνώστη, λειτουργική
σύνθεση ποικίλων σημειωτικών τρόπων και πόρων (αξιοποίηση συμβόλων, εικόνων, φωτογραφιών ή
σχημάτων)
 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
2.4.4. Κατανοούν οδηγίες για ΔΕΙΚΤΕΣ διαδικασίες με χρονική και ιεραρχική
ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ
ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ
3.1. διαδοχή
Αξιολογούν (ενδεικτικά
2.4.4. Κατανοούν
παραδείγματα)
την αποτελεσματικότητα κειμένου με
οδηγίες για διαδικασίες καιχρονική
τη διατύπωση της προσωπικής
και ιεραρχική διαδοχή τους
θέσης με
βάση το θεματικό, επικοινωνιακό και συγκεκριμένο κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο
3.2. Μετασχηματίζουν το περιεχόμενο και μορφή ενός κειμένου, με βάση δοσμένα ή προσωπικά κριτήρια
που εστιάζουν στη συνάφεια με επικοινωνιακό και κοινωνιοπολιτισμικό πλαίσιο και την ανάδειξη της
προσωπικής τους θέσης

Δείκτες Επάρκειας: (Συλλειτουργία περιγραφής και οδηγιών)

Οι μαθητές/μαθήτριες αξιολογούν και αναδιατυπώνουν το κείμενό τους ως προς τον βαθμό και τον τρόπο που
εκφράζει φαντασία-δημιουργικότητα, σαφήνεια, συνοχή, συνεκτικότητα, καθαρότητα μηνύματος και στοιχείων
πειθούς (μέσα από τα στοιχεία υποκειμενικού σχολιασμού που ενσωματώνουν στο κείμενο), σε σχέση πάντα
με συγκεκριμένο ακροατήριο.
3.1.1.Πραγμάτωση κειμένου: γλωσσικά και μη γλωσσικά στοιχεία, μορφοσύνταξη, συνοχή, συνεκτικότητα,
κειμενικές συμβάσεις (π.χ., υπάρχει μια αρχική ή καταληκτική πρόταση που προκαλεί τη θετική αντίδραση του
αναγνώστη; Υπάρχουν γλωσσικά στοιχεία υποκειμενικού σχολιασμού που μπορούν να επηρεάσουν θετικά
τους αναγνώστες; Είναι εύληπτος ο τρόπος διατύπωσης και οργάνωσης του κειμένου; Είναι αποτελεσματικά
τοποθετημένη η εικόνα στο κείμενο; κ.λπ.)
3.1.2. Επικοινωνιακή επάρκεια κειμένου και ανάδειξη προσωπικής θέσης, όπως: συνάφεια θέματος,
σκοπού, αποδέκτη, ύφους, (π.χ., το ύφος είναι κατάλληλο για τους αναγνώστες που έχουμε υπόψη; Ποια
γλωσσικά στοιχεία το αναδεικνύουν, είναι κατάλληλο για παιδιά, ενήλικες, κ.λπ. και γιατί;)
3.2.1. Βελτιώσεις περιεχομένου μέσω π.χ., πρόσθεσης, αφαίρεσης, αντικατάστασης, μετακίνησης,
εναλλαγής γλωσσικών στοιχείων πρότασης: π.χ., μπορούν να προστεθούν στοιχεία υποκειμενικού
σχολιασμού που δημιουργούν εντυπώσεις με στόχο το κείμενο να γίνει πιο αποτελεσματικό για συγκεκριμένο
ακροατήριο; κ.λπ.
3.2.2. Βελτιώσεις μορφής μέσω, π.χ., πρόσθεσης, αφαίρεσης, αντικατάστασης, μετακίνησης,
εναλλαγής μη γλωσσικών στοιχείων, ανάλογα και με το είδος κειμένου: π.χ., επιλογή και μετακίνηση
εικόνας σε σχέση με το ρηματικό μέρος και αποτίμηση της αποτελεσματικότητας της επιλογής, κ.λπ.
 ΑΛΛΕΣ ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ ΔΕΙΚΤΩΝ ΜΕ ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΥ
ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ
1.1. Καθορίζουν συγκεκριμένη ανάγκη για επικοινωνία και δράση, που σχετίζονται με εμπειρίες ποικίλων κοινωνικών
ομάδων
1.2. Καθορίζουν τον σκοπό και τον αποδέκτη, συνδέοντας το παραγόμενο κείμενο με συγκεκριμένο κοινωνιοπολιτισμικό
πλαίσιο
2.3.1.Περιγράφουν, αξιοποιώντας τη συλλειτουργία της υποκειμενικότητας και της αντικειμενικότητας σε περιγραφές
2.3.4.Καταγράφουν οδηγίες για διαδικασίες με χρονική και ιεραρχική διαδοχή
3.1. Αξιολογούν την αποτελεσματικότητα κειμένου και τη διατύπωση της προσωπικής τους θέσης με βάση το θεματικό,
επικοινωνιακό και συγκεκριμένο κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο
3.2. Μετασχηματίζουν το περιεχόμενο και μορφή ενός κειμένου, με βάση δοσμένα ή προσωπικά κριτήρια που εστιάζουν
στη συνάφεια με επικοινωνιακό και κοινωνιοπολιτισμικό πλαίσιο και την ανάδειξη της προσωπικής τους θέσης..

 Οι μαθητές αναγνωρίζουν την ανάγκη για παραγωγή περιγραφικού κειμένου (αμιγούς ή μεικτού
που να συνδυάζει και άλλες λειτουργίες, π.χ., αφήγηση, επιχειρηματολογία, οδηγίες κ.λπ.)
αξιοποιώντας επί σκοπού τη συλλειτουργία αντικειμενικότητας και υποκειμενικότητας.
 Ενδεικτικά θέματα:
ü Περιγραφή κτηρίου – χώρου (εν. 2) όπου η περιγραφή προβάλλει συγκεκριμένες εντυπώσεις,
συναισθήματα με στόχο να επιδράσει στον αναγνώστη (π.χ., συγγραφέας ως ξεναγός για
προβολή κάποιου χώρου με πολιτισμική σημασία).
ü Αγγελίες όπου στοιχεία υποκειμενικότητας λειτουργούν ως εργαλεία επιχειρηματολογίας με
επίκληση στο συναίσθημα.
ü Περιγραφή ζώου ή προσώπου (εν. 4, 6) όπου ο συγγραφέας συνδυάζει στοιχεία αντικειμενικότητας
και υποκειμενικότητας, για να επηρεάσει τη γνώμη συγκεκριμένου αποδέκτη υπέρ ή κατά του
αντικειμένου περιγραφής (π.χ., ο συγγραφέας περιγράφει έναν σκύλο στους γονείς του με
τρόπο ελκυστικό, για να του επιτρέψουν να τον υιοθετήσει στο σπίτι κ.λπ.).
ü Περιγραφή φανταστικής εφεύρεσης (εν. 10) (π.χ., ο/η συγγραφέας – εφευρέτης σχεδιάζει και
περιγράφει με παραστατικότητα (συλλειτουργία υποκειμενικής, αντικειμενικής περιγραφής) την
εφεύρεσή του (εμφάνιση, λειτουργία), για να πείσει μια εταιρεία να χρηματοδοτήσει την
κατασκευή της.)
 Πώς τα ηλεκτρονικά παιχνίδια
επηρεάζουν τη ζωή μας;
 1.Τοποθετούν ένα κείμενο σε πλαίσιο (θεματικό, επικοινωνιακό, κοινωνιοπολιτισμικό)
2.Αναγνωρίζουν τον τρόπο που οργανώνεται και λειτουργεί ο λόγος σε επίπεδο
κειμένου, πρότασης, λέξης
3.Αξιολογούν και κρίνουν ένα κείμενο ως προς τη λειτουργία και το περιεχόμενό του
 Πώς τα ηλεκτρονικά παιχνίδια
επηρεάζουν τη ζωή μας;
 1.Τοποθετούν ένα κείμενο σε πλαίσιο (θεματικό, επικοινωνιακό, κοινωνιοπολιτισμικό)
2.Αναγνωρίζουν τον τρόπο που οργανώνεται και λειτουργεί ο λόγος σε επίπεδο
κειμένου, πρότασης, λέξης
3.Αξιολογούν και κρίνουν ένα κείμενο ως προς τη λειτουργία και το περιεχόμενό του
2.4.3. Κατανοούν επιχειρήματα
ΚΑΤΑΝΟΗΣΗμεΓΡΑΠΤΟΥ
βάση τηνΛΟΓΟΥ
επίκληση στην αυθεντία
(ενδεικτικά παραδείγματα)ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ
1.1. Συνθέτουν πληροφορίες που δηλώνονται ρητά ή και υπόρρητα στο κείμενο και τις
παρουσιάζουν συνοπτικά, ανάλογα με διαφορετικά σημεία έμφασης
1.4. Αρχίζουν να αξιοποιούν στρατηγικές κατανόησης, για εξαγωγή συμπερασμάτων, σε
σχέση με τον τρόπο που παρουσιάζεται ένα θέμα

Δείκτες Επάρκειας:
1.1.1. Λέξεις, φράσεις, προτάσεις που δηλώνουν ρητά ή και
υπόρρητα πληροφορίες θέματα: π.χ., εντοπισμός χώρου, χρόνου
παραγωγής κειμένου, πηγής – πομπού όπως αυτά δηλώνονται στο
κείμενο ρητά ή υπόρρητα, λεξιλόγιο που δηλώνει τη γενική ιδέα/
άποψη που προβάλλει ο συγγραφέας.
1.1.3. Προκαθορισμένα κριτήρια για την επιλογή πληροφοριών
που αφορούν σε διαφορετικά σημεία έμφασης, όπως: π.χ.,
εντοπισμός επιχειρημάτων και αποτίμηση της βαρύτητας που ο
συγγραφέας αποδίδει στην κάθε ιδέα/ επιχείρημα.
1.4.1. Αιτιολογημένες προβλέψεις και εξαγωγή
συμπερασμάτων, για το είδος, το περιεχόμενο και την οπτική
του συγγραφέα, μέσα από σύνθεση πληροφοριών, με βάση
στοιχεία όπως: εικόνα, τίτλος, είδος κειμένου, συγγραφέας,
σκοπός, επικοινωνιακό και κοινωνιοπολιτισμικό πλαίσιο: π.χ.,
πώς η εικόνα, η πηγή και ο τίτλος συλλειτουργούν για να προβάλουν
προκαταρκτικά μια συγκεκριμένη οπτική γύρω από το θέμα;
1.4.3. Πίνακες και διαγράμματα για τη συσχέτιση γνωστών και
νέων πληροφοριών σε ένα ή περισσότερα κείμενα: π.χ.,
καταγραφή επιχειρημάτων των δύο κειμένων (θετικά, αρνητικά) και
ιεράρχηση βαθμού σημαντικότητας σε διάγραμμα (π.χ., σημειώσεις
Τ).
 ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ
2.4.3. Κατανοούν
2.4.3. επιχειρήματα
Κατανοούν επιχειρήματα μεεπίκληση
με βάση την βάση την επίκληση στην αυθεντία
στην αυθεντία
(ενδεικτικά
2.4.3.1. / παραδείγματα)
2.4.3.2. Κατανοούν τη λειτουργία γλωσσικών στοιχείων σε επιχειρήματα με βάση την
επίκληση στην αυθεντία

Δείκτες Επάρκειας:
 2.4.3.1.1. (ενδεικτικά): δεοντικά ρήματα και φράσεις που
εκφράζουν προσδοκία (π.χ., «Πρέπει να καταλάβουμε …»)
έναντι επιστημικών ρημάτων ως δείκτες υποκειμενικής
τοποθέτησης και κάποιου βαθμού βεβαιότητας (π.χ.,
«πιστεύω…»), λέξεις και φράσεις που δηλώνουν πιθανολογία
(π.χ., «μπορεί να προκαλέσουν…»), συνδετικές φράσεις και
επιρρήματα (π.χ., «Έτσι, όπως καταλαβαίνει …»),
εναντιωματικές, υποθετικές και τελικές προτάσεις, ενεστώτας
σε απρόσωπη σύνταξη ή τριτοπρόσωπη σύνταξη παθητικής
φωνής, προκειμένου να δηλωθούν αλήθειες καθολικής και
διαρκούς ισχύος (π.χ., «διαπιστώθηκε, φάνηκε»),
συμπερασματικοί σύνδεσμοι (π.χ.» Μετά απ‘ όλα αυτά…»)


Επίσης:
 Πρόσωπο: α’ πρόσωπο – γ’ πρόσωπο (οικειότητα – αυθεντία)
 αξιολογικά επίθετα και κλίση αρχαιόκλιτων (π.χ., θετικά, μη
ανατρέψιμα, επιβλαβή, ασφαλές, εσωστρεφές κ.λπ.)
 Ουσιαστικά που προσδίδουν επισημότητα, σοβαρότητα (π.χ.,
εξάρτηση, ανοχή, απομόνωση κ.λπ.)

 2.4.3.2.1. (ενδεικτικά): εικόνα (π.χ., μέγεθος υπολογιστή σε
σχέση με παιδί, βλέμμα παιδιού, περιβάλλον βιβλιοθήκης ως
πλαίσιο ένταξης υπολογιστή σε μαθησιακό περιβάλλον, κ.λπ.)
γραμματοσειρά, υπογράμμιση, πλαγιογράμματα, έμφαση
γραμμάτων.

 ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
2.4.3. Κατανοούν επιχειρήματα ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ
με βάση την επίκληση στην αυθεντία
2.4.3.3. Αναγνωρίζουν συμβάσεις που αφορούν στη δομή επιχειρημάτων και τη σχέση
(ενδεικτικάτους
παραδείγματα)

Δείκτες Επάρκειας:

 2.4.3.3.1. (ενδεικτικά): Οργάνωση κειμένου με σαφή εισαγωγή,

σώμα ουσιωδών πληροφοριών και ιδεών και υποστηρικτικές
λεπτομέρειες σε λογική σειρά και σαφές συμπέρασμα,
παραγραφοποίηση για οργάνωση και αποτελεσματικότητα
σχετικών επιχειρημάτων, παραγωγική οργάνωση
επιχειρηματολογίας (από το γενικό στο ειδικό) και τεκμηρίωση
με αναφορά σε εξωτερικές πηγές πληροφόρησης (π.χ.,
έρευνες, στοιχεία κ.λπ.– αξιολόγηση ακρίβειας και
εγκυρότητας των πηγών)
 ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ
3.1. Αξιολογούν την αποτελεσματικότητα ενός κειμένου, συνδέοντάς την με την οπτική του
συγγραφέα και τις πολλαπλές φωνές που πιθανόν να εμφανίζονται στο ίδιο κείμενο, ή και σε
άλλα κείμενα
3.2. Συνδέουν τον τρόπο που αναπαρίσταται ένα θέμα με τον τρόπο που επηρεάζονται
συγκεκριμένα ακροατήρια

Δείκτες Επάρκειας:
3.1.2. Συνοχή και συνεκτικότητα κειμένου: π.χ., σύνδεσμοι όπως «μετά
από όλα αυτά», «έτσι, όπως καταλαβαίνει κανείς» για διατύπωση
συμπεράσματος, κ.λπ.
3.1.1. Μέσα παρουσίασης περιεχομένουσε σχέση με την οπτική του
συγγραφέα και τις πολλαπλές φωνές που πιθανό να εμφανίζονται
εντός, ή και εκτός κειμένου, άμεσα ή έμμεσα.: π.χ., σύγκριση των δύο
κειμένων ως προς την οπτική που προβάλλουν και τον τρόπο που αυτή
προβάλλεται, σύνδεση νοήματος κειμένου με προσωπική εμπειρία κ.λπ.
3.2.1. Γλωσσικά και μη γλωσσικά στοιχεία που παρουσιάζουν ή
αποσιωπούν εμπειρίες, σχέσεις, ταυτότητες ανθρώπων που ζουν σε
διαφορετικές εποχές, πολιτισμούς, πλαίσια: π.χ., ποια οπτική
προβάλλεται πιο έντονα στον τίτλο «Πόσο επιβλαβή…», πώς γίνεται αυτό,
ποια οπτική απουσιάζει από τον τίτλο και με ποιον τρόπο θα μπορούσε να
αναδειχθεί γλωσσικά, κ.λπ.
3.2.2. Λεξιλόγιο, τροπικότητα: π.χ., χρήση αξιολογικών επιθέτων και
επίδρασή τους στον αναγνώστη («θετικά, επιβλαβή, ασφαλές» κ.λπ.), ο
βαθμός βεβαιότητας που εκφράζεται (π.χ., οριστική έγκλιση για δήλωση
αλήθειας καθολικής ισχύος «Έτσι, όπως καταλαβαίνει κανείς…», «Θα
πρέπει…», κ.λπ.), βαθμός εγκυρότητας στοιχείων (π.χ., σύγκριση του
τρόπου που παρουσιάζονται οι δύο έρευνες;), επιλογή εικόνας
(περιεχόμενο, μέγεθος), γραμματοσειρά (μέγεθος, χρώμα, έμφαση κ.λπ.)
 ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
2.4.3. Κατανοούν επιχειρήματα με βάση την επίκληση στην αυθεντία
ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ
(ενδεικτικά παραδείγματα)
2.4.3. Κατανοούν επιχειρήματα με βάση την επίκληση στην αυθεντία
2.4.3.1. / 2.4.3.2. Κατανοούν τη λειτουργία γλωσσικών στοιχείων σε επιχειρήματα με
βάση την επίκληση στην αυθεντία

Δείκτες Επάρκειας:
 2.4.3.1. 1. (ενδεικτικά): δεοντικά ρήματα και φράσεις (π.χ.,
«Πρέπει να …»), λέξεις και φράσεις που δηλώνουν
πιθανολογία (π.χ., «μπορεί να ωφελήσουν…»), είδη
προτάσεων - εναντιωματικές («ωστόσο»), - αιτιολογικές για
λογικά επιχειρήματα και τεκμηρίωσή τους («μια και…»), -
αποτελεσματικές για ανάδειξη συνεπειών («έχουν ως
αποτέλεσμα…»), τριτοπρόσωπη σύνταξη παθητικής φωνής
(π.χ., «επισημαίνεται, παρατηρούνται», κ.λπ.), ρήματα
δράσης ως δείκτες που δηλώνουν οφέλη ή αρνητικές
συνέπειες (π.χ., «που θεραπεύουν, κ.λπ.).
Επίσης:
 αξιολογικά επίθετα και κλίση αρχαιόκλητων (π.χ., «θετικά,
επιθετική, βίαια, ενεργό» κ.λπ.)
 Ουσιαστικά που προσδίδουν επισημότητα, σοβαρότητα (π.χ.,
«κατάχρηση, εγρήγορση, ενασχόληση», κ.λπ.)

 2.4.3.2.1. (ενδεικτικά): εικόνα (π.χ., απουσία εικόνας,
χαμογελαστό παιδί, εικόνα έκρηξης ως ένδειξη βίας ή ως
στοιχείο δράσης και περιπέτειας; κ.λπ.), γραμματοσειρά,
υπογράμμιση, πλαγιογράμματα, έμφαση γραμμάτων
 ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
2.4.3. Κατανοούν επιχειρήματα ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ
με βάση την επίκληση στην αυθεντία
2.4.3.3. Αναγνωρίζουν συμβάσεις που αφορούν στη δομή επιχειρημάτων και τη σχέση
(ενδεικτικάτους
παραδείγματα)

Δείκτες Επάρκειας:
 2.4.3.3.1. (ενδεικτικά): Οργάνωση κειμένου με σαφή εισαγωγή,
σώμα ουσιωδών πληροφοριών και ιδεών και υποστηρικτικές
λεπτομέρειες σε λογική σειρά και σαφές συμπέρασμα,
παραγραφοποίηση για οργάνωση και αποτελεσματικότητα
σχετικών επιχειρημάτων, παραγωγική οργάνωση
επιχειρηματολογίας (από το γενικό στο ειδικό) και τεκμηρίωση
με αναφορά σε εξωτερικές πηγές πληροφόρησης (π.χ.,
έρευνες, στοιχεία, αναφορά σε ειδικούς κ.λπ.– αξιολόγηση
ακρίβειας και εγκυρότητας των πηγών)
Επίσης:
 Εξέταση - Αντιπαραβολή μορφής – τρόπου οργάνωσης
περιεχομένου σε ποικίλες μορφές κειμένων (πολυτροπικών
κ.λπ.) και αποτίμηση αποτελεσματικότητάς του.
 ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ - ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ
2.4.3. Κατανοούν ΔΕΙΚΤΕΣ
επιχειρήματα ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ
με βάση την επίκληση στην αυθεντία
1.4. Αρχίζουν να αξιοποιούν στρατηγικές κατανόησης και παραγωγής προφορικού λόγου, για εξαγωγή
(ενδεικτικά παραδείγματα)
και παρουσίαση συμπερασμάτων, σε σχέση με τον τρόπο που παρουσιάζεται ένα θέμα
2.4.3.1. / 2.4.3.2. Κατανοούν τη λειτουργία γλωσσικών και μη γλωσσικών στοιχείων σε επιχειρήματα με
βάση την επίκληση στην αυθεντία και τα αξιοποιούν αναλόγως στην παραγωγή προφορικών
κειμένων
Δείκτες Επάρκειας:
 1.4.1. Υποθέσεις για το θέμα, τον σκοπό και το είδος υπό
ακρόαση κειμένων με αξιοποίηση του ευρύτερου
κοινωνιοπολιτισμικού πλαισίου και γλωσσικών και μη
γλωσσικών στοιχείων: π.χ., Υποθέσεις για το
περιεχόμενο, το κειμενικό είδος και την οπτική που
προβάλλεται με βάση τον τίτλο (Ηλεκτρονικά παιχνίδια εντός
της τάξης), την πηγή (euronews), τα στοιχεία του πομπού και
των συμμετεχόντων (π.χ., learningworld, εκπαιδευτικοί,
μαθητές κ.λπ.) που προβάλλονται στα πρώτα 10’, μια
στατική διαφάνεια (ως εικόνα) κ.λπ. Ακολουθεί
παρακολούθηση και τεκμηριωμένη επαλήθευση ή διάψευση
υποθέσεων μέσω καταγραφής στοιχείων του κειμένου.
 2.4.3.1.1. Εντοπίζονται και καταγράφονται γλωσσικά στοιχεία
https://www.youtube.com/watch?v=QPTC
8iRlX7Q που λειτουργούν ως μηχανισμοί πειθούς με επίκληση
στην αυθεντία σχετικά με τα οφέλη των ηλεκτρονικών
παιχνιδιών στην εκπαίδευση (π.χ., άποψη ειδικών του
MIT μέσα από ρηματικές φράσεις που εκφράζουν κάποιο
βαθμό αναγκαιότητας «νέα μέσα αλλάζουν τον τρόπο που
μαθαίνουμε να διαβάζουμε» «…πρέπει…», «μπορεί…»
 κ.λπ.)
 2.4.3.2.1. π.χ., ευχάριστες εκφράσεις παιδιών, εικόνες
κτηρίου MIT ως ίδρυμα με κύρος και ισχύ κ.λπ.
 ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ - ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ
1.3. Συνδέουν κείμενα (δικά τους και άλλων), με συγκεκριμένο συγκείμενο, αναγνωρίζοντας πώς οι
2.4.3. Κατανοούν επιχειρήματα
τρόποι παρουσίασης μεπολιτισμών
ανθρώπων και βάση την επίκληση
συνδέονται στην
με ιστορικά, αυθεντία
πολιτισμικά, κοινωνικά
πλαίσια
(ενδεικτικά παραδείγματα)
2.4.3.1. Κατανοούν τη λειτουργία γλωσσικών στοιχείων σε επιχειρήματα με βάση την επίκληση στην
αυθεντία και τα αξιοποιούν αναλόγως στην παραγωγή προφορικών κειμένων
Δείκτες Επάρκειας:
 Σε ρόλους ειδικών (π.χ., εταιρείες παιχνιδιών, εκπαιδευτικοί, παιδιά, ψυχολόγοι, γονείς, κ.λπ.), τα
παιδιά οργανώνουν επιχειρηματολογικό λόγο και προετοιμάζονται για διαλογικές αντιπαραθέσεις
και συζητήσεις (π.χ., Jigsaw) στο ερώτημα «Πώς τα ηλεκτρονικά παιχνίδια επηρεάζουν τη ζωή
μας;», αντλώντας πληροφορίες από τα κείμενα που μελετήθηκαν στην ενότητα (π.χ., με πλέγμα
κειμένων ως στήριγμα, σημειώσεις Τ, Δίκτυο Συζήτησης κ.λπ.). Ο προφορικός λόγος των μαθητών
μπορεί να καταγραφεί (βλ. επόμενη διαφάνεια) και να αποτελέσει αντικείμενο επεξεργασίας και
αξιολόγησης.
 1.3.3. Γλωσσικά, παραγλωσσικά, εξωγλωσσικά στοιχεία που δηλώνουν ή υπονοούν τη στάση
του συνομιλητή απέναντι στην πληροφορία και τους άλλους συμμετέχοντες στη συνομιλία
(π.χ., «θεωρώ σωστό/λάθος» ως δήλωση θετικής ή αρνητικής στάσης, «είμαι σίγουρος» ως
δήλωση βεβαιότητας, «συμφωνώ αλλά» ως έμμεση δήλωση διαφωνίας, αύξηση έντασης
φωνής ως προσπάθεια κυριαρχίας, σμίξιμο φρυδιών ως έκφραση αμφιβολίας, κούνημα
κεφαλιού ως έκφραση διαφωνίας)
 2.4.3.1. Ρήματα - ρηματικές φράσεις που εκφράζουν ανάγκη και δηλώνουν βαθμό
αναγκαιότητας - επιθυμία, ευχή, πρόθεση, υποχρέωση (δεοντική τροπικότητα, π.χ.,
«πρέπει», «χρειάζεται», «είναι ανάγκη», «επιβάλλεται», «θέλω να»), λεξιλόγιο και
τριτοπρόσωπα/ες και απρόσωπα/ες ρήματα/ρηματικές φράσεις, για απόδοση αλήθειας
καθολικής και διαρκούς ισχύος (π.χ., «είναι αποδεκτό», «θεωρείται», «κρίνεται»), δείκτες
συνοχής και επιρρήματα, εναντιωματικές προτάσεις, διαζευκτικοί σύνδεσμοι (π.χ., «ή», «ή-
ή», «είτε», «είτε-είτε») - διαζευκτικές προτάσεις, υποθετικοί σύνδεσμοι (π.χ., «αν», «εάν») -
υποθετικές προτάσεις, συμπερασματικοί σύνδεσμοι (π.χ., «άρα», «συνεπώς») -
συμπερασματικές προτάσεις (π.χ., «Το συμπέρασμα μου είναι ότι…»)
 ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ - ΠΑΡΑΓΩΓΗ
2.4.3. Κατανοούν επιχειρήματα με βάσηΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ
την επίκληση ΛΟΓΟΥ στην αυθεντία
3.1. Αξιολογούν την αποτελεσματικότητα προφορικού κειμένου (δικού τους ή άλλων), συνδέοντάς την
(ενδεικτικά παραδείγματα)
με την οπτική του πομπού και τις πολλαπλές φωνές που πιθανό να εμφανίζονται εντός κειμένου
Δείκτες Επάρκειας:
 Οι συζητήσεις ομάδων (π.χ., Jigsaw) ή όι διαλογικές αντιπαραθέσεις μπορούν να βιντεογραφηθούν ή ηχογραφηθούν
ώστε ο προφορικός λόγος των μαθητών να αποτελέσει κείμενο για επεξεργασία, αξιολόγηση και βελτίωση. Μπορεί
ακόμα να γίνει παρακολούθηση συγκεκριμένης ομάδας συζήτησης στην τάξη (Fishbowl) από τους υπόλοιπους.
 Για παράδειγμα, γίνεται συζήτηση για τους τρόπους (γλωσσικούς, παραγλωσσικούς, εξωγλωσσικούς) που οι
συνομιλητές χρησιμοποιούν στη συζήτηση για να περάσουν τα μηνύματα ή την άποψή τους, την
αποτελεσματικότητα των τρόπων αυτών, τη συνοχή και συνεκτικότητα του λόγου.
 3.1.1. Αποτελεσματικότητα και καταλληλότητα κειμένου και σχέση με σκοπό, αποδέκτη, πηγή σε σχέση με την
οπτική του πομπού
 3.1.2. Συνοχή και συνεκτικότητα κειμένου: δείκτες συνοχής (π.χ., σύνδεσμοι, συνώνυμα, αντωνυμίες,
επαναλήψεις), δείκτες συνεκτικότητας (π.χ., σύνδεση μεταξύ τμημάτων του κειμένου, ανάλογα με το είδος
και τη λειτουργία) και ασυνέχειες (π.χ., αλλαγές σε πρόσωπα, θέματα)

Jigsaw, Διαλογική
Σημειώσεις Τ αντιπαράθεση
Πλέγμα κειμένων
 ΑΛΛΕΣ ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ ΔΕΙΚΤΩΝ ΜΕ ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΥ
Η θεματική ενότητα ‘τηλεόραση – θετικά και αρνητικά’ μπορεί να προσεγγιστεί με τρόπο ανάλογο
με αυτόν που παρουσιάζεται στις προηγούμενες διαφάνειες για τα ηλεκτρονικά παιχνίδια.

Μ’ αρέσει η Τ.Ε., - Τ. Β΄- σ. 35

Τα θετικά… και τα αρνητικά (της τηλεόρασης)
τηλεόραση
Β.Μ., - Τ. Γ΄- σ. 36-37

Τηλεόραση και διαφήμιση Β.Μ., - Τ. Γ΄- σ. 42, 44 Τηλεορασίτιδα Τ.Ε., - Τ. Β΄- σ. 36

Τ.Ε., - Τ. Β΄- σ. 38

Εκπαιδευτική τηλεόραση…
Β.Μ., - Τ. Γ΄- σ. 49 -
50 Ο Μπαπαθέλω
Τ.Ε., - Τ. Β΄- σ. 39
Τ.Ε., - Τ. Β΄- σ. 45
Β.Μ., - Τ. Γ΄- σ. 55
Τι είδους τηλεθεατής είσαι;
 ΑΛΛΕΣ ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ ΔΕΙΚΤΩΝ ΜΕ ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΥ
ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ
1.1. Συνθέτουν πληροφορίες που δηλώνονται ρητά ή και υπόρρητα στο κείμενο και τις
παρουσιάζουν συνοπτικά, ανάλογα με διαφορετικά σημεία έμφασης
1.4. Αρχίζουν να αξιοποιούν στρατηγικές κατανόησης, για εξαγωγή συμπερασμάτων, σε
σχέση με τον τρόπο που παρουσιάζεται ένα θέμα

Γενικά:

Ø Η θεματική ενότητα ‘τηλεόραση – θετικά και αρνητικά’ μπορεί να προσεγγιστεί με τρόπο ανάλογο με αυτόν
που παρουσιάζεται στις προηγούμενες διαφάνειες για τα ηλεκτρονικά παιχνίδια.

Ø Μελετώντας διάφορα κείμενα του σχολικού εγχειριδίου (Β.Μ. και Τ.Ε., βλ. πιο κάτω), τα παιδιά διερευνούν τις
ποικίλες οπτικές και απόψεις που προβάλλονται σε σχέση με τον προβληματισμό «Πώς η τηλεόραση
επηρεάζει τη ζωή μας;». Εντοπίζουν και καταγράφουν μέσα από τα κείμενα τις ποικίλες φωνές γύρω από
το θέμα, τις ιδέες που προβάλλονται και τα επιχειρήματα που τις υποστηρίζουν. Τα παιδιά αναπτύσσουν
στρατηγικές εντοπισμού, καταγραφής και παραστατικής οργάνωσης των βασικών ιδεών- σημείων του
κειμένου (π.χ., σημειώσεις 1,2,3, σημειώσεις Τ, οπτικές αναπαραστάσεις κ.λπ.)

Ø Οι απόψεις ερμηνεύονται με βάση το επικοινωνιακό και ευρύτερο κοινωνικο-πολιτισμικό πλαίσιο των

κειμένων (π.χ., χώρος, χρόνος παραγωγής κειμένου, πομπός, σκοπός – προθέσεις, αποδέκτες).
 ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ
2.4.3. Κατανοούν επιχειρήματα με βάση την επίκληση στην αυθεντία (Ε’ τάξη) ή το συναίσθημα (Δ’ τάξη).
3.1. Αξιολογούν την αποτελεσματικότητα ενός κειμένου, συνδέοντάς την με την οπτική του συγγραφέα
και τις πολλαπλές φωνές που πιθανόν να εμφανίζονται στο ίδιο κείμενο, ή και σε άλλα κείμενα
3.2. Συνδέουν τον τρόπο που αναπαρίσταται ένα θέμα με τον τρόπο που επηρεάζονται συγκεκριμένα
ακροατήρια

Ø Τα παιδιά αναγνωρίζουν τους ποικίλους τρόπους που γλωσσικά και μη γλωσσικά μέσα
συλλειτουργούν στην παρουσίαση των σχετικών επιχειρημάτων στα διάφορα κείμενα με
θέμα την «Τηλεόραση». Αναγνωρίζουν, επίσης, τους τρόπους οργάνωσης των ιδεών –
επιχειρημάτων στα διάφορα κείμενα (αμιγή, μεικτά, μονοτροπικά, πολυτροπικά).

Ø Αξιολογούν τόσο τα επιχειρήματα (ιδέες) όσο και την αποτελεσματικότητα των μέσων
(γλωσσικών, μη γλωσσικών) και τρόπου οργάνωσης και παρουσίασής τους στα διάφορα
κείμενα, σε σχέση με συγκεκριμένες ομάδες αναγνωστών – ακροατηρίων.

Ø Διασυνδέουν τα νοήματα των κειμένων μεταξύ τους και με την προσωπική τους ζωή.

Ø Διατυπώνουν τεκμηριωμένες προσωπικές απόψεις με ποικίλους τρόπους (προφορικά, γραπτά,

διαλογική αντιπαράθεση, ομάδες ειδικών κ.λπ.)
 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
2.4.4. Κατανοούν οδηγίες για διαδικασίες
ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣμε χρονική και ιεραρχική
1.1.Καθορίζουν ΔΕΙΚΤΕΣ
συγκεκριμένη παραδείγματα) ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ
ανάγκη για επικοινωνία και δράση, που σχετίζονται με εμπειρίες
διαδοχή (ενδεικτικά
2.4.4. Κατανοούν οδηγίες για διαδικασίες με χρονική και ιεραρχική διαδοχή
ποικίλων κοινωνικών ομάδων
1.2. Καθορίζουν τον σκοπό και τον αποδέκτη, συνδέοντας το παραγόμενο κείμενο με συγκεκριμένο
κοινωνιοπολιτισμικό πλαίσιο
2.3.3. Επιχειρηματολογούν με βάση την επίκληση στην αυθεντία (και 2.3.3.1., 2.3.3.2., 2.3.3.3.)
2.3.4.Καταγράφουν οδηγίες για διαδικασίες με χρονική και ιεραρχική διαδοχή (και 2.3.4.1., 2.3.4.2.,
2.3.4.3.)

Δείκτες Επάρκειας: (συλλειτουργία επιχειρηματολογίας, οδηγιών)

Οι μαθητές/μαθήτριες γράφουν άρθρο για το περιοδικό του σχολείου τους ή για ενημέρωση των γονέων,
συμμαθητών κ.λπ. εκφράζοντας προσωπική τεκμηριωμένη άποψη στο ερώτημα «Πώς μας επηρεάζουν τα
ηλεκτρονικά παιχνίδια;», «Πώς η τηλεόραση επηρεάζει τη ζωή μας;», ενσωματώνοντας συμβουλές που
θεωρούν χρήσιμες.
2.3.3.1.1./ 2.3.4.1.1. Γλωσσικά στοιχεία (ενδεικτικά): δεοντικά ρήματα και φράσεις (π.χ., πρέπει, χρειάζεται,
είναι ανάγκη, επιτρέπεται, απαγορεύεται), λέξεις και φράσεις που δηλώνουν πιθανολογία (π.χ., ίσως, μπορεί,
είναι δυνατόν), συνδετικές φράσεις και επιρρήματα (π.χ., επομένως, ειδικότερα, κατά συνέπεια),
εναντιωματικές, υποθετικές και τελικές προτάσεις, ενεστώτας σε απρόσωπη σύνταξη ή τριτοπρόσωπη
σύνταξη παθητικής φωνής, προκειμένου να δηλωθούν αλήθειες καθολικής και διαρκούς ισχύος (π.χ., είναι
αποδεκτό, θεωρείται), συμπερασματικοί σύνδεσμοι (π.χ., άρα, συνεπώς) / εγκλίσεις, τελικές και υποθετικές
προτάσεις (αν, άμα κ.λπ.), φράσεις που δηλώνουν προϋπόθεση (έτσι και, σε περίπτωση που), αποτελεσματικές και
βουλητικές προτάσεις, χρονικοί επιρρηματικοί προσδιορισμοί (π.χ., στην αρχή, στη συνέχεια, ακολούθως), κ.λπ.
2.3.3.2.1. / 2.3.4.2.1. Μη γλωσσικά στοιχεία (ενδεικτικά): εικόνα, γραμματοσειρά, υπογράμμιση,
πλαγιογράμματα, έμφαση γραμμάτων, σύμβολα, αριθμοί, σημεία (bullets), βέλη, σχήματα
2.3.3.3.1. / 2.3.4.3.1. Δομή κειμένου: Οργάνωση κειμένου με σαφή εισαγωγή, σώμα ουσιωδών πληροφοριών
και ιδεών και υποστηρικτικές λεπτομέρειες σε λογική σειρά και σαφές συμπέρασμα, παραγραφοποίηση για
οργάνωση και αποτελεσματικότητα σχετικών επιχειρημάτων, παραγωγική οργάνωση επιχειρηματολογίας
(από το γενικό στο ειδικό) και τεκμηρίωση με αναφορά σε εξωτερικές πηγές πληροφόρησης (αξιοποίηση
στοιχείων, ερευνών, γνωμών ειδικών, ιδεών και επιχειρημάτων από τα κείμενα που μελετήθηκαν) /
ενσωμάτωση στόχου οδηγιών -συμβουλών, προϋποθέσεων, βημάτων, σταδίων, λειτουργική σύνθεση
ποικίλων σημειωτικών τρόπων και πόρων (αξιοποίηση συμβόλων, εικόνων, φωτογραφιών ή σχημάτων)
 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΡΑΠΤΟΥ
ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΓΡΑΠΤΟΥΛΟΓΟΥ ΛΟΓΟΥ
2.4.4. Κατανοούν οδηγίες για διαδικασίες
ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ με
ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ χρονική και ιεραρχική
ΔΕΙΚΤΕΣ
διαδοχή (ενδεικτικά παραδείγματα)
2.4.4. Κατανοούν οδηγίες για διαδικασίες με χρονική και ιεραρχική διαδοχή
3.1. Αξιολογούν την αποτελεσματικότητα ενός κειμένου, συνδέοντάς την με την οπτική του συγγραφέα
και τις πολλαπλές φωνές που πιθανόν να εμφανίζονται στο ίδιο κείμενο, ή και σε άλλα κείμενα
3.2. Συνδέουν τον τρόπο που αναπαρίσταται ένα θέμα με τον τρόπο που επηρεάζονται συγκεκριμένα
ακροατήρια
Δείκτες Επάρκειας: (Συλλειτουργία επιχειρηματολογίας και οδηγιών)
Οι μαθητές/μαθήτριες αξιολογούν και αναδιατυπώνουν το κείμενό τους ως προς τον βαθμό και τον τρόπο που
εκφράζει φαντασία-δημιουργικότητα, σαφήνεια, συνοχή, συνεκτικότητα, καθαρότητα μηνύματος και στοιχείων
πειθούς (διάφορες τεχνικές επιχειρηματολογίας), σε σχέση πάντα με συγκεκριμένο ακροατήριο.
3.1.1. Πραγμάτωση κειμένου, όπως: γλωσσικά και μη γλωσσικά στοιχεία, κειμενικές συμβάσεις,
συνοχή και συνεκτικότητα κειμένου: π.χ., υπάρχει μια αρχική ή καταληκτική πρόταση που προκαλεί τη
θετική αντίδραση του αναγνώστη, υπάρχουν γλωσσικά στοιχεία υποκειμενικού σχολιασμού που μπορούν να
επηρεάσουν θετικά τους αναγνώστες;, είναι εύληπτος ο τρόπος διατύπωσης και οργάνωσης του κειμένου,
είναι αποτελεσματικά τοποθετημένη η εικόνα στο κείμενο; κ.λπ.
3.1.2. Επικοινωνιακή επάρκεια κειμένου και ανάδειξη προσωπικής θέσης, όπως: συνάφεια θέματος,
σκοπού, αποδέκτη, ύφους: π.χ., κατάλληλο για παιδιά, ενήλικες, κ.λπ. και γιατί; Ύφος και συνέπειες, ως
προς την παρουσίαση περιεχομένου και πιθανούς αναγνώστες (π.χ., το ύφος είναι κατάλληλο για τους
αναγνώστες που έχουμε υπόψη; Ποια γλωσσικά στοιχεία το αναδεικνύουν, κ.λπ.)
3.2.1. Βελτιώσεις περιεχομένου μέσω π.χ., πρόσθεσης, αφαίρεσης, αντικατάστασης, μετακίνησης,
εναλλαγής γλωσσικών στοιχείων πρότασης: π.χ., Πώς μπορώ να ενισχύσω την εγκυρότητα των
επιχειρημάτων μου ή τη συγκινησιακή τους δύναμη με στόχο το κείμενο να γίνει πιο αποτελεσματικό για
συγκεκριμένο ακροατήριο, κ.λπ.
3.2.2. Βελτιώσεις μορφής: π.χ., επιλογή και μετακίνηση εικόνας σε σχέση με το ρηματικό μέρος και
αποτίμηση της αποτελεσματικότητας της επιλογής, κ.λπ.
 ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ
1.3. Συνδέουν κείμενα και τρόπους παρουσίασης ανθρώπων και πολιτισμών με ιστορικά,
πολιτισμικά, κοινωνικά πλαίσια

Δείκτες Επάρκειας:
1.3.2. Πληροφορίες για το επικοινωνιακό και
ευρύτερο κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο ως
δείκτες ερμηνείας ρητών και υπόρρητων
νοημάτων που αναδεικνύονται ή
απουσιάζουν από κείμενο: π.χ., αναγνώριση
της ταυτότητας κοριτσιών – αγοριών,
στερεοτύπων φύλου που κατασκευάζει το
κείμενο, διασύνδεση αυτής της
‘πραγματικότητας’ με τις προθέσεις και σκοπό
του δημιουργού (εταιρείας – διαφημιστών) σε
σχέση με συγκεκριμένα ακροατήρια – αποδέκτες
κ.λπ.)
 ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ
Συλλειτουργία περιγραφικού – επιχειρηματολογικού λόγου:
2.4.1.Κατανοούν τη συλλειτουργία της υποκειμενικότητας και της αντικειμενικότητας σε περιγραφές
(και 2.4.1.1., 2.4.1.2., 2.4.1.3.)
2.4.3 Κατανοούν επιχειρήματα με βάση την επίκληση στο συναίσθημα (Δ’ τάξη) ή την αυθεντία (Ε’)
(και 2.4.3.1., 2.4.3.2., 2.4.3.3.) Δείκτες επάρκειας:
2.4.1.1/2.4.3.1. Γλωσσικά στοιχεία: – π.χ.,
σλόγκαν, επιχειρήματα, οριστική έγκλιση για
δήλωση αντιλήψεων καθολικής ισχύος,
αξιολογικά επίθετα, σημεία στίξης, κεφαλαία –
πεζά, αντωνυμίες, επιρρήματα κ.λπ.
2.4.1.2/2.4.3.2. Μη γλωσσικά στοιχεία: π.χ.,
ερμηνεία εικόνας (ύφος, οπτική γωνία, στάση
σώματος, φύλο, ηλικία κ.λπ.), χρώμα,
γραμματοσειρές, μέγεθος γραμμάτων, κ.λπ.
2.4.1.3/ 2.4.3.3 Δομή –Οργάνωση κειμένου
(ενδεικτικά): εξέταση της λειτουργίας του τρόπου
οργάνωσης και κειμενικών συμβάσεων σε σχέση
με την προθετικότητα του συγγραφέα /
δημιουργού (π.χ., κυριαρχεί η εικόνα ή το
κείμενο; Γιατί; Πώς κρίνετε την τοποθέτηση της
εικόνας στο χ σημείο;)
 ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ
3.1. Αξιολογούν την αποτελεσματικότητα ενός κειμένου, συνδέοντάς την με την οπτική του συγγραφέα
και τις πολλαπλές φωνές που πιθανόν να εμφανίζονται στο ίδιο κείμενο, ή και σε άλλα κείμενα

Δείκτες επάρκειας:
3.1.1. Μέσα παρουσίασης περιεχομένου σε
σχέση με την οπτική του συγγραφέα και τις
πολλαπλές φωνές που πιθανό να
εμφανίζονται εντός, ή και εκτός κειμένου,
άμεσα ή έμμεσα: π.χ., αξιολόγηση επιλογών
λεξιλογίου, εικόνας, χρώματος αλλά και του
τρόπου που αυτά οργανώνονται στο κείμενο –
θέση, επαναλήψεις για έμφαση, κ.λπ., σύγκριση
κειμένων για κορίτσια – αγόρια και ανάλογα
συμπεράσματα για την οπτική που προβάλλει ο
συγγραφέας, σύγκριση κειμένου με προσωπικές
εμπειρίες, ενδιαφέροντα, γούστα μαθητών/τριών
και συμπεράσματα για εναλλακτικές ταυτότητες
κοριτσιών-αγοριών που δεν προβάλλονται κ.λπ.
 ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ
3.2. Συνδέουν τον τρόπο που αναπαρίσταται ένα θέμα με τον τρόπο που επηρεάζονται συγκεκριμένα
ακροατήρια

Δείκτες επάρκειας:
3.2.1. Γλωσσικά και μη γλωσσικά στοιχεία
που παρουσιάζουν ή αποσιωπούν εμπειρίες,
σχέσεις, ταυτότητες ανθρώπων που ζουν σε
διαφορετικές εποχές, πολιτισμούς, πλαίσια:
π.χ., Ποιες ταυτότητες αγοριών, κοριτσιών
κατασκευάζει το κείμενο; Γιατί; Ποιες
εναλλακτικές ταυτότητες αγοριών, κοριτσιών
απουσιάζουν από το κείμενο; Γιατί; κ.λπ. )
3.2.2. Λεξιλόγιο, τροπικότητα (= δήλωση
βαθμού αναγκαιότητας ή βεβαιότητας),
έμφαση, επανάληψη, εγκλίσεις και σχέση με
ακροατήριο (πώς επιδιώκει να επηρεάσει το
ακροατήριο ο/η συγγραφέας): π.χ., οριστική
έγκλιση ως μέσο έκφρασης ‘αλήθειας’ καθολικής
ισχύος, ρήματα δράσης που δηλώνουν ένα
κοινώς αποδεκτό τρόπο συμπεριφοράς –
ύπαρξης, αξιολογικά επίθετα κ.λπ.
 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ
3. Αξιολογούν το παραχθέν κείμενο ως προς τη λειτουργία και το περιεχόμενό του
3.2. Μετασχηματίζουν το περιεχόμενο και μορφή ενός κειμένου, με βάση δοσμένα ή
προσωπικά κριτήρια που εστιάζουν στη συνάφεια με επικοινωνιακό και κοινωνιοπολιτισμικό
πλαίσιο και την ανάδειξη της προσωπικής τους θέσης
Δείκτες Επάρκειας:
Οι μαθητές μετασχηματίζουν τα κείμενα για να
αναδείξουν εναλλακτικούς τρόπους
αναπαράστασης της πραγματικότητας μέσα από
γλωσσικές, μη γλωσσικές επιλογές τους.
 3.2.6. Κριτικοί μετασχηματισμοί και
παρεμβάσεις στο περιεχόμενο, στη
μορφή, στο ύφος, στη γλώσσα και στη
δομή κειμένου: π.χ., αντικατάσταση,
αφαίρεση αξιολογικών επιθέτων, προσθήκη
αόριστων αντωνυμιών (κάποιοι, μερικοί
κ.λπ.), επιρρημάτων (ίσως, συχνά, κάποτε,
κ.λπ.), πρόσθεση, αντικατάσταση εικόνων για
ανάδειξη εναλλακτικών ταυτοτήτων κ.λπ.
 ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ - ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ
ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ
1.3. Συνδέουν κείμενα (δικά τους και άλλων), με συγκεκριμένο συγκείμενο, αναγνωρίζοντας
πώς οι τρόποι παρουσίασης ανθρώπων και πολιτισμών συνδέονται με ιστορικά, πολιτισμικά,
κοινωνικά πλαίσια

Δείκτες Επάρκειας:
Τα πολυτροπικά κείμενα εξετάζονται
αντιπαραβολικά:
 1.3.1. Θέμα, σκοπός, χώρος - έκταση - μέσο
 δημοσιοποίησης συνεχούς προφορικού
κειμένου: π.χ., αναγνωρίζεται το κειμενικό

είδος της διαφήμισης, ο πομπός (εταιρεία
 https://www.youtube.com/watch?v=RJi5hpztXT παραγωγής), ο σκοπός του κειμένου και
4 συγκεκριμένοι αποδέκτες (π.χ., παιδιά) .
  1.3.3. Γλωσσικά, παραγλωσσικά,
 εξωγλωσσικά στοιχεία που δηλώνουν ή
υπονοούν τη στάση του συνομιλητή

απέναντι στην πληροφορία: π.χ.,
 συζητείται η οπτική που προβάλλεται (π.χ.,
 τι θεωρείται όμορφο και απαραίτητο στη ζωή
των κοριτσιών;) μέσα από τα γλωσσικά και

μη γλωσσικά (εικόνα, ήχος, επιτονισμός
 φωνής) στοιχεία του κειμένου. Γιατί

συμβαίνει αυτό;

 https://www.youtube.com/watch?v=_RicuIEyAy
 ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ - ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ
ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ
2.4.1.1. / 2.4.1.2. Κατανοούν τη λειτουργία γλωσσικών και μη γλωσσικών στοιχείων στη συλλειτουργία
υποκειμενικότητας και αντικειμενικότητας σε περιγραφές και τα αξιοποιούν αναλόγως στην παραγωγή
προφορικών κειμένων
3.1. Αξιολογούν την αποτελεσματικότητα προφορικού κειμένου (δικού τους ή άλλων), συνδέοντάς την με την
οπτική του πομπού και τις πολλαπλές φωνές που πιθανό να εμφανίζονται εντός κειμένου
3.2. Συνδέουν τον τρόπο που αναπαρίσταται ένα θέμα με τον τρόπο που επηρεάζονται συγκεκριμένα
ακροατήρια και συγκεκριμένες συνομιλίες

 https://www.youtube.com/watch?v=RJi5hpztXT4 Δείκτες Επάρκειας:

 https://www.youtube.com/watch?v=_RicuIEyAys
 3.2.1. Γλωσσικά, παραγλωσσικά και
εξωγλωσσικά στοιχεία (π.χ., επιτονισμός,
ένταση) που παρουσιάζουν ή αποσιωπούν
εμπειρίες, σχέσεις, ταυτότητες ανθρώπων
που ζουν σε διαφορετικές εποχές,
πολιτισμούς, πλαίσια: Ποιες ταυτότητες και
στερεότυπα κοριτσιών, ομορφιάς κ.λπ.
Κατασκευάζονται στο κείμενο; Ποιες οπτικές δεν
παρουσιάζονται; Προσωπικές συμφωνίες,
διαφωνίες και τεκμηρίωση.
 3.2.2. Λεξιλόγιο, τροπικότητα (= δήλωση βαθμού
αναγκαιότητας ή βεβαιότητας), έμφαση,
επανάληψη, εγκλίσεις και σχέση με
ακροατήριο: π.χ., πώς μέσα από το κείμενο
δηλώνεται η αναγκαιότητα απόκτησης της
κούκλας (προστακτική), η βεβαιότητα για
προσυμφωνημένα πρότυπα με δηλώσεις
καθολικής ισχύος (π.χ., «μοντέρνα» κ.λπ.)
 2.4.1.1.1. (ενδεικτικά): π.χ., πότε η περιγραφή
είναι αντικειμενική και πότε υποκειμενική;
Πώς οι διαφορετικές λειτουργίες της
περιγραφής επιτελούνται μέσα από
γλωσσικά στοιχεία (π.χ., αξιολογικά επίθετα
όπως «μοντέρνα, απίθανα, λαμπερές». Γιατί
συμβαίνει αυτό; κ.λπ.
 2.4.1.1.2. (ενδεικτικά): π.χ., έντονα χρώματα,
εφφέ φωτισμού (π.χ., στρας, spotlight),
ξανθά μακριά μαλλιά, ηχητικό εφφέ (“wow”),
ρυθμική μουσική, επιτονισμός (γυναικεία
φωνή, ζωντάνια, ταζύτητα κ.λπ.).
Αιτιολόγηση επιλογών.
 3.1.1. Αποτελεσματικότητα και
καταλληλότητα κειμένου και σχέση με
σκοπό, αποδέκτη, πηγή: π.χ., πόσο
αποτελεσματικό είναι το κείμενο σε σχέση με
τους αποδέκτες (π.χ., κορίτσια σχολικής
ηλικίας), σε ποια σημεία περισσότερο ή
 ΑΛΛΕΣ ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ ΔΕΙΚΤΩΝ ΜΕ ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΥ
ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ
1.3. Συνδέουν κείμενα και τρόπους παρουσίασης ανθρώπων και πολιτισμών με ιστορικά,
πολιτισμικά, κοινωνικά πλαίσια
2.4.1 Κατανοούν τη συλλειτουργία της υποκειμενικότητας και της αντικειμενικότητας σε
περιγραφές
3.2. Συνδέουν τον τρόπο που αναπαρίσταται ένα θέμα ή και η πραγματικότητα σε ένα κείμενο
με τον τρόπο που επηρεάζονται συγκεκριμένα ακροατήρια.
Β.Μ., Τ. Γ΄- σ. 59 Δείκτες Επάρκειας:
Ο αθλητισμός στην αρχαία Ελλάδα Αναγνώριση και ερμηνεία ιδεών, αντιλήψεων,
ταυτοτήτων, στερεοτύπων των κειμένων με
βάση το ιστορικό, πολιτισμικό και κοινωνικό
πλαίσιο στο οποίο αναφέρονται.
Εντοπισμός γλωσσικών, μη γλωσσικών μέσων
περιγραφής με τα οποία προβάλλεται ‘γεγονός’
ή ‘άποψη’ (αντικειμενικότητα,
υποκειμενικότητα).
Τ.Ε., Τ. Β΄- σ. 55 Αναγνώριση εναλλακτικών (από αυτή του
κειμένου) τρόπων θεώρησης της
Β.Μ., Τ. Α΄- σ. 16 πραγματικότητας [π.χ., ποιο πρότυπο αθλητή
περιγράφεται και πώς; (άνδρα, γυναίκας;) Ποιες
Ο φίλος μας ο άνεμος πραγματικότητες αποσιωπούνται στο κείμενο;
Αθλητές ήταν άνδρες και γυναίκες; Ναι, όχι,
γιατί, σύγκριση με το σήμερα, παραολυμπιακοί
αγώνες κ.λπ.], ταυτότητες ανδρών, γυναικών,
στο «Ο φίλος μας ο άνεμος»)
Σύνδεση / σύγκριση με σύγχρονη κοινωνία,
προσωπικές εμπειρίες και διατύπωση
προσωπικών απόψεων μαθητών κ.λπ.
 ΑΛΛΕΣ ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ ΔΕΙΚΤΩΝ ΜΕ ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΥ
ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ
3.2. Μετασχηματίζουν το περιεχόμενο και μορφή ενός κειμένου, με βάση δοσμένα ή
προσωπικά κριτήρια που εστιάζουν στη συνάφεια με επικοινωνιακό και κοινωνιοπολιτισμικό
πλαίσιο και την ανάδειξη της προσωπικής τους θέσης
3.2.5. Μετασχηματισμός σε άλλο είδος κειμένου, για κατανόηση του τρόπου με τον οποίο
συνδέεται με μεταβαλλόμενες συνθήκες επικοινωνίας (π.χ., από ανακοίνωση σε πρόσκληση,
από αφίσα σε επιστολή)
Β.Μ., Τ. Γ΄- σ. 59 Τα παιδιά παράγουν δικά τους κείμενα
Ο αθλητισμός στην αρχαία Ελλάδα (περιγραφικά, αφηγηματικά κ.λπ.)
μεταφέροντας θέματα - ιδέες που
παρουσιάζονται στα εν λόγω κείμενα σε ένα
διαφορετικό πλαίσιο (επικοινωνιακό, ιστορικό,
κοινωνικο-πολιτισμικό) με στόχο την
παρουσίαση μιας εναλλακτικής διάστασης της
πραγματικότητας.
Π.χ.,
Τ.Ε., Τ. Β΄- σ. 55 Συλλειτουργία περιγραφής και αφήγησης σε
σύγχρονο συγκείμενο (π.χ., καφετέρια) όπου
Β.Μ., Τ. Α΄- σ. 16 αναδεικνύονται εναλλακτικοί ρόλοι άνδρα -
γυναίκας (ως απάντηση στα στερεότυπα που
Ο φίλος μας ο άνεμος προβάλλονται στο κείμενο "Ο φίλος μας ο
άνεμος"), ή μια σκηνή από σύγχρονούς
αγώνες (ή και σχολικούς) όπου αναδεικνύονται
αθλητικά πρότυπα και ρόλοι που δεν
αναγνωρίζονται στο κείμενο "Ο αθλητισμός
στην αρχαία Ελλάδα" (π.χ., γυναίκα - κορίτσι
πρωταθλήτρια κ.λπ.).
 ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ - ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ
ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ
1.3. Συνδέουν κείμενα (δικά τους και άλλων), με συγκεκριμένο συγκείμενο, αναγνωρίζοντας πώς οι
τρόποι παρουσίασης ανθρώπων και πολιτισμών συνδέονται με ιστορικά, πολιτισμικά, κοινωνικά
πλαίσια

29 παιδιά απ' όλο τον κόσμο Συνεξέταση κειμένων/εικόνων σε ποικίλα

κοινωνικο-οικονομικά και πολιτισμικά συγκείμενα:
φωτογραφίζονται με τα παιχνίδια τους
 1.3.1. Θέμα, σκοπός, χώρος - έκταση -
 μέσο δημοσιοποίησης, σχέση «εαυτού
και αποδέκτη» (π.χ., αποδέκτης -
άτομο, αποδέκτης - κοινωνική ομάδα,
αποδέκτης - κοινωνικό σύνολο),
ατομικά ή και κοινωνικά
χαρακτηριστικά τους: Οι μαθητές
ερμηνεύουν – σχολιάζουν το κείμενο σε
σχέση με τις προθέσεις του συγγραφέα –
δημιουργού («Ποιοι μπορεί να είναι οι
λόγοι-κίνητρα του δημιουργού με αυτό το
φωτορεπορτάζ;»), συζητείται ο τρόπος
που τα παιγνίδια, ο τρόπος που παίζουν
τα παιδιά, τα ενδιαφέροντα που
δηλώνονται ρητά ή υπόρρητα στις
φωτογραφίες συνδέονται με τη χώρα
προέλευσης των παιδιών
(κοινωνικοπολιτισμικές, οικονομικές
συνθήκες), σύγκριση με ‘εαυτό’ και
συναγωγή συμπερασμάτων ως προς
αξίες, προτεραιότητες, ανάγκες κ.λπ.
 ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ - ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ
ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ
2.4.1.1. Κατανοούν τη λειτουργία γλωσσικών στοιχείων στη συλλειτουργία υποκειμενικότητας και
αντικειμενικότητας σε περιγραφές και τα αξιοποιούν αναλόγως στην παραγωγή προφορικών
κειμένων
2.4.2.1. Κατανοούν τη λειτουργία γλωσσικών στοιχείων στην παρουσίαση του ρεαλιστικού ή και
μυθοπλαστικού σε λογοτεχνικά και μη κείμενα και τα αξιοποιούν αναλόγως στην παραγωγή
προφορικών κειμένων

29 παιδιά απ' όλο τον κόσμο

φωτογραφίζονται με τα παιχνίδια τους
 κοινωνικο-οικονομικά και πολιτισμικά
Συνεξέταση κειμένων/εικόνων σε ποικίλα
συγκείμενα:
 Παραγωγή προφορικού – γραπτού
λόγου: Περιγραφή παιχνιδιού (π.χ.,
ακριβής, παραστατική περιγραφή για
εντοπισμό αντίστοιχης εικόνας ή με
συμπερίληψη στοιχείων
υποκειμενικότητας, π.χ., αξιολογικά
σχόλια όπως «ιδιαίτερα σημαντικό»,
κ.λπ.), προσθήκη λεζάντας στις εικόνες,
Επιχειρηματολογία (π.χ., Πώς τα
παιγνίδια σχετίζονται με τη χώρα
προέλευσης των παιδιών; Ποιες
συνθήκες επηρεάζουν τον τρόπο που
παίζουν τα παιδιά και τα ενδιαφέροντά
τους; - Αιτιολογικές προτάσεις),
Αφήγηση (π.χ., ιστορίες των παιδιών που
απεικονίζονται - πρωτοπρόσωπη
αφήγηση με βάση τις εικόνες κ.λπ.)

 Πηγές

Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού (2010). Πρόγραμμα Σπουδών Νέας Ελληνικής

Γλώσσας. Λευκωσία: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου-Υπηρεσία Ανάπτυξης
Προγραμμάτων.

Yπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού (2013). Η Διδασκαλία της Νέας Ελληνικής Γλώσσας
στο Δημόσιο Σχολείο (Κείμενο Πολιτικής). Ανακτήθηκε στις 28 Αυγούστου 2014 από:
http://www.moec.gov.cy/
anakoinoseis/2013/pdf/2013_10_01_didaskalia_neas_ellinikis_glossas_sto_dimosio_
scholeio.pdf
.

Yπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού (2015α). Δείκτες Επιτυχίας και Δείκτες Επάρκειας για
τη Διδασκαλία των Ελληνικών/ Νέων Ελληνικών: Πλαίσιο Ανάπτυξης και
Αξιοποίησης. Ανακτήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 2015 από:
http://www.moec.gov.cy/analytika_programmata/analytika_programmata/archeio_nea
_elliniki_glossa.pdf
.


Yπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού (2015β). Δείκτες Επιτυχίας και Δείκτες Επάρκειας
Δείκτες Επιτυχίας και Δείκτες Επάρκειας για τη Διδασκαλία των Ελληνικών:
Κατανόηση και Παραγωγή Γραπτού Λόγου. Ανακτήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 2015
από:
http://www.moec.gov.cy/analytika_programmata/deiktes_epitychias_eparkeias/dee_d
im_nea_ellinika.pdf
.
 Bιβλιογραφικές αναφορές

Fterniati, A., Archakis, A., Tsakona, V., & Tsami, V. (2013). Media and literacy: Evidence from
elementary school students’ literacy practices and the current teaching practices in
Greece. MENON: Journal Of Educational Research, 58-70.

Hiebert, E. H. (2013). Supporting students’ movement up the staircase of text

complexity. The Reading Teacher, 66(6), 459 - 468.

McNamara, D. S., & Kendeou, P. (2011). Translating advances in reading comprehension

research to educational practice. International Electronic Journal of elementary
education, 4(1), 33 - 46.

Pearson, P. D., & Hiebert, E. H. (2014). The State of the Field. The Elementary School
Journal, 115(2), 161-183.

Valencia, S. W., Wixson, K. K., & Pearson, P. D. (2014). Putting Text Complexity in
Context. The Elementary School Journal, 115(2), 270 - 289.
Ομάδα Εργασίας Ελληνικών Δημοτικής Εκπαίδευσης

Παιδαγωγικό Ινστιτούτο
Διεύθυνση Δημοτικής Εκπαίδευσης
Ιανουάριος 2016