Gawai

n2
Panut
o:Basahi
nangpag-
aar
alnanasai
babaatgawi
nangsumusunodnagawai
n.

Day
alekt
alnaDi
ver
sidadngWikangSubanensaZamboangaPeni
nsul
a
Jul
iet
aCruz-
Cebrer
o

I
ntr
oduksy
on
Bawatpangkatngtaoaymaykani -kaniyangwikanggi nagamitnanagpapakilal
a
ngkani l
angpagkanatat
angisabawatpangkat .Bungai t
ongkat otohanangangmga
i
spikerngbawatpangkatngmgat agapagsalit
aaynakar aranasngmgapangy ayar
isa
l
ipunang ginagawal
awan na tangil amang sa kani lang kultur
a na i bang-i
ba sa
pagkakaunawaatsamgakar anasanngi bangpangkat .Anggani t
ongpangy ayar
iay
nagpapali
wanagngpagkakaroonngiba’ti
bangv ar
ayt
ingwi kanakailangangunawai n.
Nagkakaroon ng v ary
asyon magi ng sa mga kat awagang kulturaldahilhindi
ganapnanai sasakat uparanonai sasakul turaangmgagawai ngkultur
alngnapahi walay
namal i
itnapangkat .Tumut ugoni tosaTeor yaAkomodasy on( Accommodat ionTheory)
niHowar dGui l
es( Santosetal2012)nat umutukoysapagbabagongpar aanng
pagsasalit
angi sangt aoupangmagi ngkat ul
adodi katul
adsapar aanangpagsasal ita
ng kausap,na nasa ur ing conv ergence o paki ki
halubi
lo.Taliwas naman sa ur i
ng
div
ergencekungsaannananat i
li
ngmat atagangkul turangi sangmal akingpangkat
kungkay athigi
tnitongnai impluwensy ahanangkul t
urapar t
ikul
arangwi kangmal ii
tna
pangkatsakomuni dad.I sangmagandanghal i
mbawar i
toangpangkatngmgaSubanen
namat atagpuansaZamboangaPeni nsulasaMi ndanao.
Angwi kangSubanensaRehi yon9nat inatawagnaRehi y
onngZamboanga
Peni
nsulaaybinubuongiba’
tibangdayalekt
oowi kain.Angmgai to’
ysubor
diney
tng
i
sangkat ul
adnawi kanaginagami tngmgami noryanget ni
kongpangkatngmga
SubanenmulasaZamboangadel SuratZamboangadel Nort
e.
Linguaf r
ancaangSubanensaLapuy an,ZamboangadelSurdahi
lmayor
yang
mganani ni
rahandit
oaymgaSubanen.Samant al
a,Cebuanonamanangli
nguaf
ranca
saSindangan,ZamboangadelNor tedahi
lmay or
yangpangkatangmgaCebuanosa
l
ugarnai t
oatmi nor
yangpangkatl
amangangmgaSubanen.
Karani
wangnar i
rinigmul asamgaSubanensadal awangl ugarnaitonadist
inct
angwi kangSubanensaZamboangadelSursawi kangSubanensaZamboangadel
Nor te.Upangmapat unay anito,isi
nagawaangi sangpag- aaralsawi kangSubanenna
ginagami tsaLapuy an,ZamboangadelSuratsaSi ndangan,ZamboangadelNor t
e.
Katawagang kul tur
alsa si klo ng buhay (pag-aasawa,panganganak,kamat ay
an),
pangkabuhay an,atpananampal at
ayangmgaSubanensadal awangl ugaranggi
nawang
springboar dupangmaki kit
aangpagkakai ba-
ibaov aryasyonngwi kangSubanenbat ay
saaspekt ongl i
nggwi st
ikal–l eksi
kalatponol
ohikal.
 Labinl
i
mang( 15)lugarsaLapuy an,ZamboangadelSurangpi nagkunanngmga
datosmul asalabi
nli
mang( 15)i mpor mante.Dalawampu’ tanim( 26)namanglugarang
pi
nagkunanngmgadat osatdal awampu’ tanim( 26)ngmgai mpor manteangkinuha
mulasal ugarngSi
ndangan, ZamboangadelNor te.Pamar aangindehinusni
naEnri
quez
atSant i
ago ang ginami tpar ar it
o.Tat long uring tal at
anungan na ginawan ng
modipikasyonangginami t–EdmondEdmont sAppl i
cat
ionofGui l
ler
onsQuesti
onair
e,
JabergsatJuddInnovati
on, atDiethOrthon.
Kol
eksyon ng mga kat awagang kult
uralng mga Subanen sa Lapuy an,
ZamboangadelSuratSi ndangan,ZamboangadelNor teanggi namitnalunsaransa
pagtukoy sa varayt
iatv ar
yasy on ng wi
kang Subanen sa Zamboanga Peninsula.
Makikit
a satalahanayan na maykabuuang bilang na 1,
224 ang nakol
ektang mga
katawagangkultural
.
Varyasy
ongLeksi kal
.Tinutukoyngvaryasyongl eksi
kalangmgasali
tangmagkakaiba
anganyongunitmay roonlamangmagkat ul
adnakahul ugan.Sai
mbent ar
yongmga
bokabul
aryonamaybi l
angna1, 176mulasamgakat awagangkul
tur
al,angmga
sal
it
angmagkai bang-magkaibasaany oaybi nubuong559o48. 77%;538o45. 72%ang
maypagkakaibalamangsai saodalawangl etr
a; at66o5.62%angmagkat ul
adna
magkatuladsaany o.
Mgahal
i
mbawa:
Magkai
bang-
magkai
basaAny
o

Subanen-Lapuy
an Subanen-
Sindangan Fil
ipi
no
pheni
leb pektai pananahi
suphak sebela li
mampungpi
so
thi
ri
ng l
i
bat dul
i
ng

Magkai
basaI
saoDal
awangLet
ra

Subanen-
Lapuy
an Subanen-
Sindangan Fi
li
pino
abokado gabukado abokado
dl
angit l
angit l
angit
bal
ian bel
ian bayl
an

Magkat
uladnaMagkat
uladsaAny
o

Subanen-
Lapuy
an Subanen-
Sindangan Fi
li
pino
del
aga del
aga dal
aga
gangas gangas noo
ngi
si ngi
si ngi
pin

Var
yasy
ongPonol
ohi
kal
.
Pagkakaiba-ibasamgat unogoponemangi sangwi kaangt inutukoyngv aryasyong
ponolohikal
.Upangmat ukoyi t
osawi kangSubanen,hi nat iangv aryasyongponolohikal
sapar aanngpagbi gkas,dipotonggo, atkambal -
kati
ni gokl aster
.
Ay on ki
na O’ GradyatDubr ov olsky(1983:197) ,higitna kapansi n-
pansin ang
varyasyongponol ohikalsai sangwi ka.Gami tangmgal eksikongnakal apnabinubuong
1,176nabi lang,sinuriangmgasegmentngbawatl eksikonatnaki tangmayl abinsi
yan
(19)o 1. 68% lamang na l eksikon ang magkat ulad na magkat ulad ang paraan ng
pagbigkassadal awangday alekto.

Di
ptonggo

Ang di
ptonggo ay ang magkasamang t
unog ng i
sang pat
ini
g atng isang
malapati
nig.Nguni
tsaSubanen-Si
ndanganaymaybay bayit
ongkakaibasaSubanen-
Lapuyan.

Fi
l.–nagmamahalan Fi
l.–pamahalaan
Sub-Lap–medl
ehil
elamay Sub-Lap–pedl
eguhuman
Sub-Sin–mi
kpi
niai
t ay
l Sub-Si akaunut
n–pagl an

Magkagay unpaman,masasabipar ingpareholamangangmgadi ptonggosa

mgaday alekt
ongSubanentul
adng/ ay/
,/uy
/at/aw/ .Nguni
tbungangimpl uwensy ang
i
bangwi ka,pumasoksawikangSubanenangdipt
onggong/ oy/.Nguni
tkaraniwangang
sal
it
angmaymgal et
rangoatynamagkasunodooyaybi ni
bigkasng/uy/parti
cularsa
Subanen-Lapuyan.

/ay/
Fil
.–atay
Sub-Lap–gathayga.
/ өay
/
Sub-Si ay
n–gat /gatay
/

/aw/
Fil
.–tao
Sub-Lap–getaw/
gәtaw/
Sub-Si aw/
n–get gө.
taw/

/uy/
Fil
.–baboy
Sub-Lap–gbaboy/gba.
buy
/
Sub-Sin–babuy
/babuy/

Kambal
-kat
ini
goKl
ast
er

Angkambal-
kati
nigoklasterayangmagkasunodnaponemangkat inigsaisang
panti
g.Maaariitong matagpuan sa unahan,git
na o huli
han ng sali
ta.Sa mga
nakolekt
angsal
it
ananagt at
aglayngmgakambal -kat
ini
gokl aster
,labi
ndalawaang
natukoysaSubanen-Lapuy
an( /dl
/,/dw/
,/gb/,/
gl/
,/gm/,/gw/,/ky/,/my/,/ny
/,/sy/
,
/t
w/at/ty
/,attat
lonamansaSubanen-Si
ndangan(/
bl/
,/gl/at/gw/).Angkambal
-
kat
ini
gokl
ast
erna/bl
/lamanganghi
ndinat
agpuansaSubanen-
Lapuyan.

Hali
mbawa
/dw/ /dy/
Fil
.–dalawa Fil
.–panahon
Sub-Lap–dwa Sub-Lap–dyangha
Sub-Sin–dua Sub-Sin–t
impu

/ny/ /sy/
Fil
.–kalul
uwa Fil
.–ikasi
yam
Sub-Lap–nyawa Sub-Lap–hesyam
Sub-Sin–kel
etu Sub-Sin–kesi
yamen

Gawai
n1

Panut
o:Sagut
inangsumusunoday
onsahi
nihi
ngi
.

1.Ibigayangv
ary
asyonsaWi
kangSubanensaZamboangaPeni
nsul
aay
onsabat
aysa
i
binigaynamgasali
ta.

a.v
ary
asy
ongl
eksi
kal

Magkai
bang-
magkai
basaAny o
—angmgasali
tangmagkai
bang-magkai
basaany
oaybi
nubuong559o48.
77%

Subanen-Lapuy
an Subanen-
Sindangan Fi
li
pino
pheni
leb pektai pananahi
suphak sebela l
imampungpi
so
thi
ri
ng l
ibat dul
ing

Magkai
basaIsaoDal
awangLetra
—538o45.72%angmaypagkakai
bal
amangsai
saodal
awangl
etr
a

Subanen-
Lapuy
an Subanen-
Sindangan Fi
li
pino
abokado gabukado abokado
dl
angit l
angit l
angit
bal
ian bel
i
an bay
lan

Magkat
uladnaMagkat
uladsaAnyo
—66o5.62%angmagkatuladnamagkat
uladsaany
o

Subanen-
Lapuy
an Subanen-
Sindangan Fi
li
pino
del
aga del
aga dal
aga
gangas gangas noo
ngi
si ngi
si ngi
pin

b.v
aryasyongponolohi
kal
—Hinatiang vary
asyong ponol
ohi
kalng wi
kang Subanen sapar
aan ng pagbi
gkas,
di
potonggo,atkambal-
kat
ini
goklast
er.

Di
ptonggo
—Angdipt
onggoayangmagkasamangt unogngisangpati
nigatngisangmalapat
ini
g.
Nguni
tsaSubanen-
Sindanganaymaybaybayi
tongkakaibasaSubanen-Lapuy
an.

Fi
l.–nagmamahalan Fi
l.–pamahalaan
Sub-Lap–medl
ehil
elamay Sub-Lap–pedl
eguhuman
Sub-Sin–mi
kpi
niai
t ay
l Sub-Si akaunut
n–pagl an

Magkagay unpaman,masasabipar i
ngparehol amangangmgadi ptonggosamga
dayalekt
ongSubanentuladng/ay/,uy
/ aw/
/at/ .Ngunit
bungangimpluwensy angibang
wika,pumasoksawi kang Subanenang dipt oy
onggong / /.Nguni
tkar aniwang ang
sali
tangmaymgal et
rangoatynamagkasunodooyaybi nibi
gkasng/ uy/part
icul
arsa
Subanen-Lapuy
an.

/ay/
Fil
.–atay
Sub-Lap–gathayga.
/ өay
/
Sub-Si ay
n–gat /gatay
/

/aw/
Fil
.–tao
Sub-Lap–getaw/
gәtaw/
Sub-Si aw/
n–get gө.
taw/

/uy/
Fil
.–baboy
Sub-Lap–gbaboy/gba.
buy
/
Sub-Sin–babuy
/babuy/
Kambal
-kat
ini
goKl
ast
er

Samganakol ekt
angsali
tananagt
ataglayngmgakambal -kati
nigoklaster
,labi
ndalawa
angnatukoysaSubanen-Lapuy
an(
/dl/,
/ dw/,/gb/
,/gl
/,/
gm/ ,/gw/,/ky/
,/my/ ,
/ny/
,/ sy
/,
/t
w/at/ ty/,attat
lonamansaSubanen- Si
ndangan(/bl/
,/ gl
/at/ gw/).Angkambal -
kat
ini
gokl ast
erna/bl
/lamanganghindi nat
agpuansaSubanen- Lapuyan.

Hali
mbawa
/dw/ /dy/
Fil
.–dalawa Fil
.–panahon
Sub-Lap–dwa Sub-Lap–dyangha
Sub-Sin–dua Sub-Sin–t
impu

/ny/ /sy/
Fil
.–kalul
uwa Fil
.–ikasi
yam
Sub-Lap–nyawa Sub-Lap–hesyam
Sub-Sin–kel
etu Sub-Sin–kesi
yamen

2.I
pal
iwanagangpagkakar
oonngv
ary
asy
ongi
to.Supor
tahanngmgapag-
aar
alna
gi
nawangpananal
i
ksi
k.

Nagkar oonngv aryasy onsawi kangSubanensapagkatbungai tongkat otohanang

angmgai spikerngbawatpangkatngmgat agapagsali
taaynakar aranasngmgapangy ayar
isa
l
ipunangginagawal awannat angilamangsakani langkultur
anai bang- i
basapagkakaunawaat
sa mga kar anasan ng i bang pangkat .Ang gani tong pangy ayariay nagpapaliwanag ng
pagkakar
oonngi ba’tibangv araytingwi kanakai l
angangunawai n.Nagkakaroonngv ar y
asyon
magingsamgakat awagangkul t
uraldahi lhi
ndiganapnanai sasakatuparanonai sasakult
ura
angmgagawai ngkul turalngnapahi walaynamal i
itnapangkat .Tumut ugonitosaTeor ya
Akomodasy on(Accommodat ionTheor y)niHowar dGuiles(Santosetal2012)nat umut ukoysa
pagbabagongpar aanngpagsasal itangi sangtaoupangmagi ngkat ul
adodi kat
uladsapar aan
angpagsasalit
angkausap, nanasaur ingconv er
genceopaki kihal
ubilo.