EHU

Ingeniaritza
Mekanikoa Saila
UPV
Departamento
Ingeniería
TEKNOLOGIA MEKANIKOA
Mecánica

13. gaia: Artezketa

 EHU UPV 13. Gaia: Artezketa
Ingeniaritza Departamento TEKNOLOGIA MEKANIKOA
Mekanikoa Saila Ingeniería
Mecánica

Aurkibidea
 Sarrera
 Artezketa prozesuaren zinematika
 Artezketa eragiketen oinarrizko diseinua
 Indarrak eta energia espezifikoa
 Artezketa eragiketetan eman litezkeen arazoak

2
 EHU UPV 13. Gaia: Artezketa
Ingeniaritza Departamento TEKNOLOGIA MEKANIKOA
Mekanikoa Saila Ingeniería
Mecánica

Sarrera
CAPACIDADES DEL PROCESO
MATERIALAK
 Gogortasun altuko edo
mekanizagarritasun baxuko
materialak mekanizatzeko aukera:
 Erremintetarako eta tenplatutako
altzairuak
 Metal gogorra
 Aleazio aeronautikoak
 …
ZEHAZTASUN ALTUA
 0,2mm Ra baino akabera hobeagoak,
tolerantziak µm-tan
SERIE TAMAINA
 Pieza unitarioetatik hasita serie oso
luzeetaraino (adibidez autogintza)
GEOMETRIA KONPLEXUKO PIEZAK
 Ebaketa erremintak, turbinen
osagaiak, zehaztasun altuko
engranajeak, birabarkiak (cigüeñal),..

3
 EHU UPV 13. Gaia: Artezketa
Ingeniaritza Departamento TEKNOLOGIA MEKANIKOA
Mekanikoa Saila Ingeniería
Mecánica

Sarrera
LA HERRAMIENTA ABRASIVA: MUELA

Harriaren espezifikazioak:
 Urratzaile mota
 Alumina, SiC
 Superurratzaileak
 Aleen tamaina
 Harriaren gogortasuna
 Egitura
 Aglomeratzaile mota

4
Diámetro x anchura x agujero amarre (* A 60 I 5 V *) Vcmax = 40m/s
 EHU UPV 13. Gaia: Artezketa
Ingeniaritza Departamento TEKNOLOGIA MEKANIKOA
Mekanikoa Saila Ingeniería
Mecánica

Artezketa prozesuaren zinematika

Artezketa laua

Oinarrizko parametroak

Iraganaldi sakonera ae [mm]

Aitzinapen abiadura vw [m/min]

Ebaketa abiadura
vs [m/s]
(harria)

Harria

Harria

5
 EHU UPV 13. Gaia: Artezketa
Ingeniaritza Departamento TEKNOLOGIA MEKANIKOA
Mekanikoa Saila Ingeniería
Mecánica

Artezketa prozesuaren zinematika

Artezketa zilindrikoa (penetrazioa)

vs Oinarrizko parametroak

Penetrazio abiadura vf [mm/min]

vf
vw Piezaren abiadura vw [m/min]
Ebaketa abiadura
vs [m/s]
(harria)
Iraganaldi zabalera af [mm]

Harria

Harria

6
 EHU UPV 13. Gaia: Artezketa
Ingeniaritza Departamento TEKNOLOGIA MEKANIKOA
Mekanikoa Saila Ingeniería
Mecánica

Artezketa eragiketen oinarrizko diseinua

Txirbil emari espezifikoa (Qw’)
Segundoro arteztutako material bolumena da, eta harri urratzailearen
zabalera mm bakoitzeko adierazten da*.

ae ⋅ v w
Qw ' =
60
Non,
Qw’, Txirbil emari espezifikoa [mm3/mm s]
ae, iraganaldi sakonera [mm]
vw, aitzinapen abiadura [mm/min]

Arteztutako Qw’ [mm3/mm s] Eragiketa mota

bolumena [mm3/mm 1,5 Akabera
harriaren
2 Erdiakabera
zabalera]
3 Erdiarbastua
Denbora: 1s 5 Arbastua
≥10 Errendimendu altuko
artezketa

*Artezketan parametro GUZTIAK adierazten dira harriaren zabaleraren

arabera, era horretan prozesuaren adierazgarri direlako. 7
 EHU UPV 13. Gaia: Artezketa
Ingeniaritza Departamento TEKNOLOGIA MEKANIKOA
Mekanikoa Saila Ingeniería
Mecánica

Artezketa eragiketen oinarrizko diseinua

Abiadura ratioa (qs)
Harriaren abiadura periferikoaren eta bere aitzinapen abiaduraren arteko
erlazioa da.

Ohiko balioak
Arbastua 60-80
Akabera 80-120

Rt qs=40 ls' Kalte

Arazo Artezketa
termikoko Prozesu
dinami laua
Rt gunea bereziak
qs=80 ls' -koak

Rt ls' 10 50 120 1000 10000

qs=16
0
qs

8
 EHU UPV 13. Gaia: Artezketa
Ingeniaritza Departamento TEKNOLOGIA MEKANIKOA
Mekanikoa Saila Ingeniería
Mecánica

Artezketa eragiketen oinarrizko diseinua

Penetraziozko artezketa zilindrikorako aplikazioa

Kasu honetan iraganaldi sakoneraren kontzeptua ordezkatzearekin nahikoa da Q’ eta qs kalkulatzeko.

vf vf
ae = = π ⋅ dw ⋅
nw vw

Q ' = ae ⋅ v w = π ⋅ d w ⋅ v f

vs
qs =
vw
9
 EHU UPV 13. Gaia: Artezketa
Ingeniaritza Departamento TEKNOLOGIA MEKANIKOA
Mekanikoa Saila Ingeniería
Mecánica

Artezketa eragiketen oinarrizko diseinua

Penetraziozko artezketa zilindrikoan mekanizatu denboren kalkulua

Irudiak motozikleta baten motorreko pasadore baten artezketa erakusten du.

• Kalkulatu:
• Piezako mekanizatu denbora
• qs arbasturako eta akaberarako
• Hasierako diametroa 20,400mm-koa da eta diametro
finala 20mm-koa

• Artezketa baldintzak hurrengoak dira:

• Arbastuan Q’=1,8, 20,010mm-rarte

• Akaberan Q’=0.1, 20,004mm-rarte

• Txispa itzaltze denbora: 4 segundos

• Harriaren diametroa: 300mm

• Harriaren abiadura: 40m/s.

• Piezaren biraketa abiadura: 400rpm.

10
 EHU UPV 13. Gaia: Artezketa
Ingeniaritza Departamento TEKNOLOGIA MEKANIKOA
Mekanikoa Saila Ingeniería
Mecánica

Indarrak eta energia espezifikoa

Artezketa indarraren hiru osagaiak, indar tangentziala (Ft), indar normala
(Fn) eta indar axiala (Fa) dira.

Indar tangentziala (Ft):

 Materialaren harrotzea gauzatzen duena da.
 Potentzia kontsumoaren erantzule da.
(P=Ft · vs).

Indar normala (Fn):

 Ft baino balio altuagoa du.
 Harriaren ale urratzaileen
indentazioa gauzatzen du.
 Iraganaldiaren sakoneran eragina
duten deformazioek sortzen dituena
da.

Indar axiala (Fa):

 Garrantzi txikiagoa du, narabide
axialean aitzinapena dagoenenean
besterik ez da sortzen.
Artezketa: Zizailaketa eta Beste mekanizatu prozesu
abrasioa (urradura) batzuk: Zizailaketa

11
 EHU UPV 13. Gaia: Artezketa
Ingeniaritza Departamento TEKNOLOGIA MEKANIKOA
Mekanikoa Saila Ingeniería
Mecánica

Indarrak eta energia espezifikoa

Artezketa energia espezifikoa (ec)
Piezaren materialaren unitate bolumetriko bat mekanizatzeko behar den
energia da. Parametro hau prozesuaren eraginkortasun energetikoarekin
erlazionatuta dago.
P Ft ⋅ vs ⋅ 60
ec = =
Qw bs ⋅ ae ⋅ vw ⋅1000
Deformazio
Non, plastikoa
ec, Artezketa energia espezifikoa [J/mm3] Zizailake
P, kontsumitutako potentzia [W] ta
Qw, txirbil emaria [mm3/s] Deformazio
elastikoa
Ft, indar tangentziala [N]
vs, ebaketa abiadura [m/s]
bs, harriaren zabalera [mm]
vw, aitzinapen abiadura [m/min]

Tamaina efektua:

 Materialaren deformazio
erarekin dago erlazionatuta.

 Energia espezifikoa txirbil

emari espezifikoa (Qw’) igo
ahala jaitsi egiten da.

12
 EHU UPV 13. Gaia: Artezketa
Ingeniaritza Departamento TEKNOLOGIA MEKANIKOA
Mekanikoa Saila Ingeniería
Mecánica

Indarrak eta energia espezifikoa

Artezketa energia espezifikoa (ec)
Piezaren materialaren unitate bolumetriko bat mekanizatzeko behar den
energia da. Parametro hau prozesuaren eraginkortasun energetikoarekin
erlazionatuta dago.
P Ft ⋅ vs ⋅ 60
ec = = 200
Qw bs ⋅ ae ⋅ vw ⋅1000
150

ec [J/mm3]
Non,
ec, Artezketa energia espezifikoa [J/mm3]
100
P, kontsumitutako potentzia [W]
Qw, txirbil emaria [mm3/s]
Ft, indar tangentziala [N] 50
vs, ebaketa abiadura [m/s]
bs, harriaren zabalera [mm] 0
vw, aitzinapen abiadura [m/min] 0 5 10 15 20
Qw' [mm3/mm·s]
Tamaina efektua:
Prozesua: artezketa laua
 Materialaren deformazio Harria: 3SG54I10VXPF, ds=300mm
erarekin dago erlazionatuta. Pieza: Altzairua AISI 52100
(templatua eta iraotua (revenido),
55 HRC)
 Energia espezifikoa txirbil Taladrina: emultsio sintetikoa
emari espezifikoa (Qw’) igo (%6)
ahala jaitsi egiten da. Abiadurak: vs=26m/s; vw=10 m/min

13
 EHU UPV 13. Gaia: Artezketa
Ingeniaritza Departamento TEKNOLOGIA MEKANIKOA
Mekanikoa Saila Ingeniería
Mecánica

Indarrak eta energia espezifikoa

350 Erakusten den indar grafikoari

300 dagozkion pieza eta harriarekin
artezketa eragiketa bat burutuko
250
da. ae=0,015mm eta vw=18m/min balio
Fuerzas [N]

200 FFn
n a avw
vw=0,1m/s
=6m/min dutela kontutan izanda, zehaztu:
150 FFt
t aavw
vw=0,1m/s
=6m/min
100 FFn a vw=0,3m/s
n a vw=18m/min  Arbastu, erdiarbastu,
50 FFt
t aavw
vw=0,3m/s
=18m/min erdiakabera ala akabera
eragiketa bat den.
0
0 10
0,01 20
0,02 30
0,03 40
0,04
Profundidad de pasada (ae) [mm]  Kalte termikoko arriskua dagoen
ala ez.
Prozesua: Artezketa laua
Harria: 19A60L7V, ds=170mm  Indar ratioa (Ft/Fn).
Pieza: Fundizio grisa, bs=15mm
 Artezketa energia
Taladrina: emultsio sintetikoa
(%2) espezifikoaren balioa.
Abiadurak: vs=30m/s, vw=6m/min eta
18m/min

14
 EHU UPV 13. Gaia: Artezketa
Ingeniaritza Departamento TEKNOLOGIA MEKANIKOA
Mekanikoa Saila Ingeniería
Mecánica

Artezketa eragiketetan eman litezkeen arazoak

Natura termikoko arazoak

Piezan emango diren

Artezketan zehar indar
tenperaturak prozesuaren
kantitate oso altua sartzen
aspektu kritiko bat dira
da jokoan

Ale bakar baten

akzio indibiduala
Tenperatura

Ale guztien efektu

konbinatua
Denbora

Artezketan ematen den fenomeno termikoa

oso konplexua da eta bere modelizazio Prozesu gehienetan txirbila
numerikoa eta industria mailan erabiltzeko gori ateratzen da (1400-
moduko erreminta prediktiboak oraindik 1500ºC bitartean altzairuen
kasuan) kontaktu gunetik
garapen fasean aurkitzen dira

15
 EHU UPV 13. Gaia: Artezketa
Ingeniaritza Departamento TEKNOLOGIA MEKANIKOA
Mekanikoa Saila Ingeniería
Mecánica

Artezketa eragiketetan eman litezkeen arazoak

Natura termikoko arazoak

Dekolorazioa

Materialaren egituran ematen diren aldaketak Trakziozko hondar-tentsioak

800
Gogortasuna [HV]

600
Tentsioa (σ)

Tensión (σ)
Dañado severo
Kalte larria Kaltetua
Dañado
Dañado
Kaltetuta 0 Ez No
kaltetuta
400 Ezdañado
kaltetuta dañado
No

200
Gainazalarekiko distantzia Gainazalarekiko distantzia
Distancia a la superficie

16
 EHU UPV 13. Gaia: Artezketa
Ingeniaritza Departamento TEKNOLOGIA MEKANIKOA
Mekanikoa Saila Ingeniería
Mecánica

Artezketa eragiketetan eman litezkeen arazoak

Arazo dinamikoak (bibrazioak)

 Bibrazioen sorrera oso arazo larria

da artezketan piezaren gainazala
akaberan eta tolerantzietan eragin
handia dutelako.

 Askotan, bibrazioak ekiditeko Q’

jaisten da, produktibitatea ere
jaisten delarik.

 Nahiz eta arazo hau konplexua izan,

zenbait kasutan ebaketa parametroak
aldatu daitezke produktibitatea
murriztu gabe.

 Bi bibrazio mota bereizi behar

dira:
 Bibrazio behartuak.
 Makinaren baitan ala
kanpoan sortutakoak.
 Bibrazio autoeszitatuak.

17
 EHU UPV 13. Gaia: Artezketa
Ingeniaritza Departamento TEKNOLOGIA MEKANIKOA
Mekanikoa Saila Ingeniería
Mecánica

Artezketa eragiketetan eman litezkeen arazoak

Arazo dinamikoak (bibrazioak)

 Artezketan ematen diren arazo

dinakoen azterketak makinaren
analisi sakon bat eskatzen du,
horren barne:

 Karga dinamikoen iturri

posibleak (desorekak, bonba
hidraulikoak, motorrak, efektu
erregeneratiboa, …).

 Bibrazio moduak.

 Irudian artezketa zilindrikoan

bibrazio iturri desberdinen artean
bereizteko metodo sinple bat
erakusten da.

18
 EHU UPV 13. Gaia: Artezketa
Ingeniaritza Departamento TEKNOLOGIA MEKANIKOA
Mekanikoa Saila Ingeniería
Mecánica

Artezketa eragiketetan eman litezkeen arazoak

Patroi helikoidalen sorrera arteztutako gainazalean (micro - macro lead)
Aplikazio birakarietan zigilatzea ziurtatu behar duten ardatzen artezketan
ematen den arazo bat da.

Beraien artean mugimendu

birakari erlatiboa duten bi
osagaien arteko tartea
zigilatu behar da, bermatuz:
 Lubrifikatzailea ez dela
galtzen.
 Kutsatzaileak ez direla
sartzen.

Honelako piezetan ematen diren baldintzak:

1. Material gogorra mekanizatu behar da Artezketa zilindrikoa
(>45HRC). penetrazioan
2. Zimurtasun baxuak lortu behar dira (Ra <
0,5µm).
3. Marka helikoidalik gabeko gainazal
akabera bat lortu behar da.
19
 EHU UPV 13. Gaia: Artezketa
Ingeniaritza Departamento TEKNOLOGIA MEKANIKOA
Mekanikoa Saila Ingeniería
Mecánica

Artezketa eragiketetan eman litezkeen arazoak

Patroi helikoidalen sorrera arteztutako gainazalean (micro - macro lead)

Arteztutako elementu birakariaren

gainazalean sortzen diren ildo
helikoidalak lubrifikatzailearen ihesa
edo kutsatzaileen sartzea ahalbidetu
dezakete.

Penetrazioan burututako artezketak EZ DU

BERMATZEN ildo helikoidalik gabeko
gainazal bat («no lead condition»), naiz
eta:
 Kasu honetan ebaketa erremintak
sorbatzik ez duen.
 Aitzinapen axialik gabeko eragiketa
bat izan.
Ildo helikoidalak ekiditeko neurriak:
 Abiadura angeluarreko ratio ez
Mekanizatu
osoekin arteztea.
denboraren igoera
 Txinparta itzaltze denbora igotzea.
 Diamantaketa abiadura jaistea.

20
 EHU UPV 13. Gaia: Artezketa
Ingeniaritza Departamento TEKNOLOGIA MEKANIKOA
Mekanikoa Saila Ingeniería
Mecánica

Aurkibidea
 Sarrera
 Artezketa prozesuaren zinematika
 Artezketa eragiketen oinarrizko diseinua
 Indarrak eta energia espezifikoa
 Artezketa eragiketetan eman litezkeen arazoak

21
 EHU
Ingeniaritza
Mekanikoa Saila
UPV
Departamento
Ingeniería
TEKNOLOGIA MEKANIKOA
Mecánica

13. gaia: Artezketa