CENAZE HİZMETLERİ REHBERİ F80e73b9 c5b1 416f 8fa0 05d7ebdd4063

CENAZE H‹ZMETLER‹
REHBER‹
D‹YANET ‹ŞLER‹ BAŞKANLI⁄I YAYINLARI

Diyanet ‹leri Başkanl›ğ› Yay›nlar› / 714
Cep Kitaplar› / 76
Proje
Din Hizmetleri Dairesi Başkanl›ğ›
Grafik&Tasar›m
Hasan Y›ld›r›m
Tashih
Ömer ÇET‹NKAYA
Kapak Hat
Hasan ÇELEB‹
Din ‹şleri Yüksek Kurulu Karar›

21.02.2008 /16
2008-06-Y-0003-714
ISBN: 978-975-19-4265-4
Bask›
Ostim Meslekî Eğitim Merkezi Müdürlüğü
Tel: (0.312) 354 34 55
© Diyanet ‹şleri Başkanl›ğ›

Dini Yay›nlar Dairesi Başkanl›ğ›
‹letişim
Din Hizmetleri Dairesi Başkanl›ğ›
Eskişehir Yolu 9. km. Çankaya/ ANKARA
Tel: (0.312) 295 81 10
Fax: (0.312) 284 60 36
e-posta: dinhizmetleri@diyanet.gov.tr
CENAZE H‹ZMETLER‹
REHBER‹
ANKARA - 2008
Vatandaşlar›m›z›n her yerden
ücretsiz olarak aray›p cenaze
hizmetleri ile ilgili yard›m alacak-
lar› telefon numaras›:
Alo 188 Cenaze
‹Ç‹NDEK‹LER
SUNUŞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11
G‹R‹Ş . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15
I. BÖLÜM
CENAZE ‹LE ‹LG‹L‹ D‹N‹ ‹ŞLEMLER
1- CENAZE ‹LE ‹LG‹L‹ TER‹MLER . . . . . . . . . . . .19
2- ÖLÜM ANI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21
3- ÖLÜM ESNASINDA YAPILACAK
‹ŞLEMLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21
4- ÖLÜM HABER‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24
5- ÖLÜM SONRASINDA YAPILACAK
‹şLEMLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24
6- CENAZEN‹N TEÇH‹Z VE TEKF‹N
‹ŞLEMLER‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26
a. Ölünün Y›kanmas› . . . . . . . . . . . . . . . . .26
b. Ölünün Kefenlenmesi . . . . . . . . . . . . . . .30
7- CENAZE NAMAZI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33
a. Cenaze Namaz›n›n K›l›n›ş› . . . . . . . . . . .33
b. Kimlerin Cenaze Namaz› K›l›n›r? . . . . . . .36
c. Cenaze Namaz› ‹le ‹lgili Baz› Meseleler . . .37
8- CENAZE MERAS‹M‹NDE D‹KKAT
ED‹LMES‹ GEREKEN HUSUSLAR . . . . . . . . . . . . .40
a. Cenazeye Sayg› Gösterilmelidir . . . . . . . .41
b. Cenaze Merasiminde Baz› Temel Kurallara
Riayet Edilmelidir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42
c. Cenaze ‹çin Faydal› Olabilecek Aktivitelere
Yer Verilmelidir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44
d. Alk›ş, Cenaze Merasiminde Bulunmas›
Gereken Sükuneti Bozmaktad›r . . . . . . . . .44
e. Cenaze Namaz›n›n K›l›nmas›
Teşvik Edilmelidir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45
f. Cenaze Namaz›nda Tertip ve Kad›nlar›n
Konumuna Dikkat Edilmelidir . . . . . . . . . . .46
9- CENAZEN‹N KABRE TAŞINMASI VE
DEF‹N ‹ŞLEMLER‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47
a. Cenazenin Kabre Taş›nmas› . . . . . . . . . .47
b. Defin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49
10- KUR'AN-I KER‹M OKUMA ve TELK‹N . . . . . . .51
a. Kur’an-› Kerim Okuma . . . . . . . . . . . . . .51
b. Telkin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52
11- ISKAT VE DEV‹R . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55
12- CENAZE YAKINLARINA KARŞI
GÖREVLER‹M‹Z: TAZ‹YE/BAŞSA⁄LI⁄I . . . . . . . . .58
13- KAB‹R Z‹YARET‹ VE ADABI . . . . . . . . . . . . . .59
a. Kabir Ziyareti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59
b. Ziyaret Adab› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60
14- KAB‹R Z‹YARET‹NDE OKUNACAK
SURE VE DUALAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61
15- KABR‹N YAPIMI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61
16- MEZAR TAŞINA FOTO⁄RAF YAPIŞTIRMAK . .62
17- MEZARLIKLARIN BAKIMI . . . . . . . . . . . . . . . .62
II. BÖLÜM
CENAZE ‹LE ‹LG‹L‹ ‹DAR‹ ‹ŞLEMLER
1- BELED‹YELERCE YAPILAN ‹şLEMLER . . . . . . .65
2- CENAZE SAH‹B‹N‹N YAPACA⁄I ‹ŞLEMLER . . .68
3- CENAZELER‹N DEF‹N ‹ŞLEMLER‹ . . . . . . . . . . .72
a. Cenaze Hizmetleri . . . . . . . . . . . . . . . .72
b. Cenaze arac› temini ve ücretler . . . . . . .72
4- MEZAR YER‹ TAHS‹S‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .73
5- CENAZELER‹N NAKL‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74
6- MEZARLIKLARIN BAKIMI, TEM‹ZL‹⁄‹,
ÇEVRE DÜZENLEMES‹ VE MUHAFAZASI . . . . . . .76
7- SA⁄LIK BAKANLI⁄INCA YAPILAN

‹ŞLEMLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .77
1- Defin Ruhsat› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .77

2- Defin Ruhsat›n›n Düzenlenmesi . . . . . . . .79
3- Ölü Defin Ruhsatlar› Hakk›ndaki
2000/41 Say›l› Genelge . . . . . . . . . . . . . . .80
4- Mezarl›klarda Bulunmas› Gereken Özellikler73
5- Ölüm ve Organ Nakli . . . . . . . . . . . . . . . .86
a. Ölüm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .86
b. Organ nakli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .86
III. BÖLÜM
YURT DIŞI CENAZE ‹ŞLEMLER‹
1- BERL‹N BÜYÜKELÇ‹L‹⁄‹ . . . . . . . . . . . . . . . . .95
a. Almanya’da Genel Durum . . . . . . . . . . .95
b. Ölüm An›nda Yap›lmas› Gerekenler . . . .97
c. ‹şlemler ‹çin Gerekli Belgeler . . . . . . . . .98
d. Alman Makamlar›nda ve Belediyelerdeki
‹şlemler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .98
e. Türkiye Başkonsolosluklar›nca
Yap›lmas› Gereken ‹ş ve ‹şlemler . . . . . . . .100
f. Almanya’daki Dini ‹şlemler . . . . . . . . . . .103
g. Cenazenin Türkiye’ye Nakli . . . . . . . . . .103
h. Almanya’daki Mezarl›klar . . . . . . . . . . .104
i. Mezar Çeşitleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . .105
k. Cenazenin Defnedilmesinden Sonra Cenaze
Yak›nlar› Taraf›ndan Yap›lmas› Gerekenler .106
l. Türkiye’de Yap›lmas› Gereken ‹şlemler . . .106
m. Almanya’da Yap›lmas› Gereken ‹şlemler .106
2- WASH‹NGTON BÜYÜKELÇ‹L‹⁄‹ . . . . . . . . . . . . .107
a. Cenazenin ABD’de Defnedilmesi Hâlinde

Gereken Bilgi ve Belgeler . . . . . . . . . . . . . . .107
b. Cenazenin Ülke D›ş›na Ç›kmas› Durumunda
Gereken Belgeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .108
3- KANBERRA BÜYÜKELÇ‹L‹⁄‹ . . . . . . . . . . . . . .109
1. Avustralya Makamlar›nca Yap›lan ‹şlemler . .109

2- Başkonsolosluklar›m›zca Yap›lan ‹şlemler . . .109
4- R‹YAD BÜYÜKELÇ‹L‹⁄‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . .111
a. Vekaletname . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .111
b. T›bbî Rapor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112
c. Ölüm Belgesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112
d. Polis Raporu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113
e. Adli Rapor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113
f. Emirlik Müsaadesi . . . . . . . . . . . . . . . . . .113
g. Defin ‹zni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113
h. Tahnit Belgesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113
i. Konsolosuk ubesi/ Başkonsolosluğa Son
Aşamada ‹braz Edilmesi Zorunlu Olan Belgeler 113
k. Gerekli Telefonlar . . . . . . . . . . . . . . . . .115
IV. BÖLÜM
ŞEH‹TL‹K
1- Şehit Kavram›n›n Tan›m› . . . . . . . . . . . . . .117
2- Şehit Cenaze Törenleri . . . . . . . . . . . . . . . .119
3- Şehitlikler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .122
V. BÖLÜM
HUKUK‹ ‹ŞLEMLER
1- OTOPS‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .123
a. Tan›m› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .123
b. Otopsi Nerede, Niçin ve Nas›l Yap›l›r? . . .123
c. Otopsi ‹çin Mezar Aç›lmas› (Feth-i Kabir) .126
d. Defin Ruhsat› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .126
2- NÜFUS ‹ŞLEMLER‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .127
3- VERASET ‹LAMI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .128
EKLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
130
Ek-1: Taziyede Yap›lacak Örnek Konuşma Metni131
Ek-2: Veraset ‹lam› Talep Dilekçe Örneği . . . . .133
Ek-3: Ölüm Raporu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .134
Ek-4: Ücretsiz Defin Talebi Dilekçesi . . . . . . . .135
Ek-5: Cenaze Bilgi Formu . . . . . . . . . . . . . . . .136
Ek-6: ehir Mezarl›ğ› Defin Ücret ‹rsaliyesi . . . .137
Ek-7: Sağl›k Müdürlüğü Cenaze Kay›t Belgesi . .138
Ek-8: Defin Ruhsat› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .139
Ek-9: Savc›l›k Ölüm Nedeni Tespit Talep
Dilekçesi Örneği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .141
Ek-10: Cenaze Nakil ve Tabut Mühürleme ‹zin
Dilekçesi Örneği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .142
Ek-11: ‹çişleri Bakanl›ğ› Mernis Ölüm Formu . . .143
Ek-12: Cenaze Nakil ‹zin Dilekçesi Örneği . . . .144
Kaynakça . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .144
SUNUŞ
Günümüzde toplumlar h›zl› bir değişim ge-
çirmekte ve bu değişim süreci hayat›n bütün
alanlar›n› etkisi alt›na almaktad›r. Değişen
dünyada insanlar›n yaşam alanlar›yla birlikte,
ihtiyaçlar› ve ihtiyaçlar›n› giderme biçimleri de
değişime uğramaktad›r. Geçmiş dönemlerde
insanlar, ihtiyaçlar›n› büyük ölçüde ikili diya-
loglar›n egemen olduğu, sosyal hareketlilikle-
rin az yaşand›ğ›, birbirlerini tan›yan kimselerin
kurduğu küçük ölçekli sosyal dayan›şma bi-
rimleriyle gideriyorlard›. Nitekim sanayileşme
ile birlikte köyden kente, ülkeleraras› ve hatta
k›talararas› yap›lan göçler sebebiyle hayat şart-
lar›nda büyük değişimler meydana geldi.
‹çinde yaşad›ğ›m›z bilgi çağ›nda ise, iletişim
alan›nda yaşanan h›zl› gelişmeler, birey ve
toplum hayat›n› bir yönüyle kolaylaşt›r›rken,
baz› aç›lardan da bireyin üstesinden geleme-
yeceği ölçüde hayat şartlar›nda zorluklara ne-
den olmuştur. Memleketinden uzak şehir ve
ülkelerde yaşayan insanlar, kalabal›klar içinde
yaln›zl›ğ› yaşamaya başlam›ş, böylece ihtiyaç-
lar›n› tek baş›na karş›layamaz duruma gelmiş-
tir. Bu aşamada söz konusu ihtiyaçlar, devle-
tin birbiriyle koordineli olarak çal›şan ilgili ku-
rumlar› ve yerel yönetimler taraf›ndan karş›-
lanmaktad›r. Cenaze Hizmetleri Rehberi de
bunun en somut örneklerinden biridir. Vatan-
 Cenaze Hizmetleri Rehberi 
daşlar›m›zdan gelen yoğun talepler neticesi,

cenaze hizmetleri konusunda sistematik bir
bilgilendirmeye ihtiyaç olduğu düşüncesiyle
böyle bir rehberin haz›rlanmas›na karar veril-
miştir.
Rehberin dinî boyutu Başkanl›ğ›m›z Din ‹şleri
Yüksek Kurulu’nca haz›rlanm›ş olup ana hatla-
r›yla bir cenaze için bilinmesi gereken temel di-
nî bilgilere yer verilmiştir. Belediyeler taraf›ndan
haz›rlanan idarî k›s›mda ise bir cenaze için yerel
yönetimlerin neler yapmas› gerektiği ve bu du-
rumda halk›m›z›n düzenli bir hizmet alabilmesi
için nas›l bir yol takip etmesi gerektiğine dair
bilgiler yer alm›şt›r. Bir cenazeye ilişkin olarak
Sağl›k Bakanl›ğ›’n›n vereceği hizmetlerin özetle
anlat›ld›ğ› bölüm, Sağl›k Bakanl›ğ›’n›n ilgili bi-
rimleri taraf›ndan düzenlenmiştir.
Yurtd›ş›nda yaşayan vatandaşlar›m›z›n cena-
zelerini gerek bulunduklar› yerlerde defnedebil-
meleri, gerekse ülkemize getirmeleri konusun-
da nas›l bir prosedür takip etmeleri gerektiği ile
ilgili bilgiler D›şişleri Bakanl›ğ› taraf›ndan haz›r-
lanm›şt›r. Yüce dinimizin temel kaynaklar›nda
önemle vurgulanan ve şanl› tarihimizde pratikte
büyük bir önemi haiz olan şehitlik konusu, reh-
berimizde Genel Kurmay Başkanl›ğ›’n›n katk›la-
r›yla yerini alm›şt›r. Rehberimizin otopsi ve nü-
fus işlemlerini ihtiva eden hukukî boyutu da,
Adalet Bakanl›ğ›’n›n katk›lar›yla haz›rlanm›şt›r.
12
Belirtilen kurum ve kuruluşlardan gelen bil-

giler, Diyanet ‹şleri Başkanl›ğ› Din Hizmet-
leri Dairesi Başkanl›ğ›’nca düzenlenerek
bir rehber haline getirilmiştir.
Rehberin sonuna, halk›m›z›n yak›nlar›n› son
yolculuklar›na en iyi şekilde uğurlamalar›n› sağ-
lamak amac›yla birçok aç›dan işlerini kolaylaşt›-
racağ› düşünülen bilgi, belge, dilekçe örneği gi-
bi bir tak›m ekler konulmuştur. Söz konusu ek-
lerin, cenaze hizmetlerinde verimliliği artt›raca-
ğ› ve işlerin daha sağl›kl› ve süratli yürümesine
katk› sağlayacağ› düşünülmektedir.
“Cenaze Hizmetleri Rehberi”, adl› elinizde-
ki bu kitapç›k, birden fazla kurumun, kendi bi-
rimlerini ilgilendiren boyutuyla, cenaze hiz-
metleri gibi toplumsal bir görevin icras›na bir-
likte katk› sağlayarak, günümüzde giderek
önem kazanan kurumlar aras› bir çal›şma an-
lay›ş›yla, Diyanet ‹şleri Başkanl›ğ› Din Hizmet-
leri Dairesi’nin koordinatörlüğünde haz›rlan-
m›şt›r. Burada rehbere katk› sağlayan kurum
ve kuruluşlar›n k›ymetli temsilcileri ile emeği
geçenlere teşekkür ediyoruz.
Vatandaşlar›m›z›n hayat›n önemli bir olgusu
olan ölüm ve cenaze ile ilgili işlemler konusun-
da ayd›nlat›lmas›na katk› sağlayacağ› düşünü-
lerek haz›rlanan bu rehberin, faydal› olmas›n›
ümit ediyoruz.
D‹YANET ‹ŞLER‹ BAŞKANLI⁄I
13
G‹R‹Ş
Hayat›n, çocukluk, gençlik, olgunluk ve ihti-
yarl›k gibi aşamalar›n› yaşayan insanlar, ken-
dilerine takdir edilen ömür sona erdiğinde,
ahirete göç etmektedir. “Her nefis ölümü ta-
dacakt›r…” (Âl-i ‹mran, 3/185) ayeti bu gerçe-
ği aç›kça ifade etmektedir. Bu konuda insan-
lar aras›ndaki en belirgin fark, sadece dünya
misafirhanesinde ikamet müddetinin azl›k ve-
ya çokluğu konusundad›r.
Sonuç itibariyle dünyada insanlara verilen
hayat süresi ne kadar uzun olursa olsun, insan
ömrü s›n›rl› sürelerle kay›tl›d›r. Saatin saniye
göstergesinin her vuruşu, bu süreden bir par-
ça koparmaktad›r. Att›ğ›m›z her ad›mla ölüme
doğru yol almaktay›z. Ald›ğ›m›z her nefes, te-
neffüs etmemiz gereken nefes say›s›n› azalt-
maktad›r.
Ölüm insanlar için mukadder olduğuna gö-
re, dinlerin ölüme bak›ş› ve insan›n ölüm kar-
ş›s›ndaki tavr› önem kazanmaktad›r.
15
‹lahi ve ilahi olmayan bütün dinler, insan›n

mahiyeti ve sorumluluklar› üzerinde durmuş-
tur. Dinler, hitap ettikleri toplumlar›n medeni
ve fikrî seviyesine uygun hükümler ortaya
koymuş ve onlara uygun inanç esaslar› getir-
miştir. Bilindiği gibi ‹slam inanc›n›n alt› temel
esas›ndan biri, ölüm sonras› yeniden dirilişe
ve ahiret hayat›na inanmakt›r. Buna göre in-
sanlar vefat ettiklerinde, önce kabirde sorguya
çekilecektir. Kişi, dünya hayat›ndaki iman ve
amellerine göre kendisine yöneltilen sorulara
cevap verecektir. K›yametin kopmas›ndan
sonra yeniden dirilişe kadar berzah âleminde
kal›nacakt›r. Burada insanlar, dünyadaki ya-
p›p ettiklerine göre muamele görecektir. K›-
yamet, haşir, muhasebe, mizan, s›rat şeklinde
devam edecek olan ölüm ötesi hayat, kişinin
dünyadaki eylemlerine göre cehennem veya
cennet ile son bulacakt›r.
Dini inanc›m›za göre Allah’a karş› görev ve
sorumluluklar›n› yerine getiren ve kul haklar›-
na riayet eden bir mümin ölümden korkmaz.
Çünkü ölüm, dostun Dost’a kavuşmas›, mü-
minin ebedi mutluluğa erişmesidir. Allah’a
karş› sevgi ve sayg›s› olmayan, yarat›lm›şlara
şefkat ve merhamet göstermeyenler için el-
bette ölümle beraber kabir hayat› ve ahiretin
s›k›nt›lar› başlayacakt›r.
16
Ölüm olgusu karş›s›nda yap›lmas› gereken

en önemli şey, Yüce Rabbimizin sevgisini ka-
zanacak salih ameller işleyerek yaşamakt›r.
Nitekim “(Allah), hanginizin daha güzel
amel yapacağ›n› s›namak için ölümü ve ha-
yat› yaratand›r. O, mutlak güç sahibidir,
çok bağ›şlayand›r.” (Mülk, 67/2) ayetinde, ha-
yat›n ve ölümün yarat›l›ş gayesi bildirilmekte-
dir. Bu hakikate iman edildiği takdirde, ölüm
korkulacak bir olgu olmaktan ç›kar ve büyük
bir mutlulukla Allah’a kavuşmaya vesile olacak
bir yolculuğa dönüşür.
Her gelecek yak›nd›r. Ölüm bizlere uzak gi-
bi görünse de asl›nda her an bizimledir. ‹nsa-
n›n ne zaman, nerede ve nas›l öleceği bilin-
mediğine göre, kişi her an ölüme haz›r olma-
l›d›r. Kur’an-› Kerim’de s›k s›k dünya hayat›-
n›n geçiciliğine işaret edilmektedir. “Dünya
hayat› ancak bir oyun ve eğlencedir. Elbet-
te ki ahiret yurdu Allah’a karş› gelmekten
sak›nanlar için daha hay›rl›d›r. Hala ak›l-
lanmayacak m›s›n›z?” (En’am, 6/32) ayetinde,
Allah’a derin sayg› duyan müminlere/Müslü-
manlara, as›l ebedi yurdun ahiret olduğu aç›k-
ça hat›rlat›lmaktad›r.
Böylesi bir şuurla hareket edebilen bir Müslü-
man›n, ahiret yurdunu unutmas› düşünülemez.
“Nereden geldik ve nereye gidiyoruz?” sorula-
17
r›n› kendine soran, düşünen ve tefekkür eden

her Müslüman dünyada onurlu bir şekilde ya-
şarken ahiret hayat› için de haz›rl›k yapmal›d›r.
Şüphesiz günah ile yüz yüze olan insan, her
f›rsatta Yüce Mevla’dan tevbe ve bağ›şlanma
talep etmelidir. Çünkü kişi, bağ›şlanmaya vesi-
le oluşturduğu ve samimi bir tevbe yapt›ğ› süre-
ce Cenab-› Hakk’›n engin rahmetinden istifade
edebileceğinin fark›nda olmal›d›r.
Sonuç itibariyle insan için önemli olan, ken-
disine verilen zaman dilimini ahiret hayat›nda
kazançl› ç›kacak şekilde değerlendirmektir. Bu
durum, hayat›n dünya için de en yararl› şekil-
de değerlendirilmesi anlam›na gelmektedir.
18
I. BÖLÜM
g
CENAZE ‹LE ‹LG‹L‹ D‹N‹ ‹ LEMLER
g
Vefat eden insanlar, ölüm ötesi hayata baş-
lamaktad›r. Geride kalanlar›n, vefat eden ya-
k›nlar›na ve din kardeşlerine karş›, -özellikle
‹slam Dini’nin getirdiği esaslar›n ve ‹slam kül-
türünün etkisiyle oluşan-, baz› sorumluluklar›
vard›r. Burada söz konusu sorumluluklardan
söz edilecektir.
Önce cenaze ile ilgili belli başl› terimlere
gözatal›m:
1. CENAZE ‹LG‹L‹ TER‹MLER
Muhtazar: Son nefesine yaklaşm›ş ve ölmek
üzere olan kişi.
Meyyit: Son nefesini vererek ruhunu teslim
etmiş kişi. Meyyit kelimesinin kad›nlar için kulla-
n›m› meyyite, çoğulu da emvât’t›r.
19
Teçhiz: Ölen kişi için genel olarak yap›lmas›

gereken haz›rl›klar.
Uygun bir y›kama yerinin bulunmas›, y›kama
esnas›nda kullan›lacak malzemelerin temin edil-
mesi, kabrin kaz›lmas›, nakil ve benzeri haz›rl›k-
lar teçhiz olarak adland›r›labilir.
Gasil: Sözlükte y›kama anlam›na gelen gasil
kelimesi, dini terminolojide daha çok cenazenin
y›kanmas› anlam›nda kullan›lmaktad›r. Ölen bir
Müslüman› y›kamak, diğer Müslümanlar için
farz-› kifayedir.
Tekfin: Ölünün y›kand›ktan sonra kefenlen-
mesi.
Teşyi: Cenaze y›kand›ktan sonra tabuta
konulup namaz›n›n k›l›nacağ› yere ve daha
sonra kabrine taş›nmas›.
Defin: Ölünün kabre gömülmesi.
Telkin: Son nefesine yaklaşm›ş, ölmek
üzere olan kişinin yan›nda kelime-i tevhid ve
kelime-i şehâdet okunmas›.
Cenaze kabre konulup bütün işlemler ta-
mamland›ktan ve cenaze merasimine kat›lan-
lar›n mezar›n baş›ndan ayr›ld›ktan sonra, bir
kimse taraf›ndan kabrin baş›nda yüksek sesle
ve ölüye hitaben yap›lan ve iman esaslar›n›n
hat›rlat›lmas›ndan ibaret olan faaliyet de tel-
kin olarak bilinmektedir.
20
Taziye: Cenaze merasiminden sonra ölü-

nün yak›nlar›na teselli ve başsağl›ğ›nda bu-
lunma taziye olarak isimlendirilmektedir.
1- ÖLÜM ANI
Ölüm an›, dünya hayat›n›n sonu ve ahiret
hayat›n›n başlang›c›d›r. Bu aç›dan ölüm döşe-
ğindeki hastan›n, ebedi yolculuğa ruhen haz›r-
lanmas›na yard›mc› olunmal›d›r. Zira hastaya
gösterilen sevgi, sayg› ve hoşgörü eksenli yak-
laş›m tarz› dinimizce sevap kazand›r›c› eylem-
lerden say›lmaktad›r. Ayr›ca hastaya söylene-
cek sözlere dikkat edilmeli, ümitsizliğe düşürü-
cü, gönül k›r›c› sözlerden kesinlikle kaç›n›lma-
l›d›r. Allah’›n rahmetinden, aff›ndan, bağ›şla-
mas›ndan bahsedilmeli ve mümkün olduğu
kadar ona dua edilmelidir. Sonuç itibariyle
ölüm döşeğindeki hastan›n son yolculuğunda
moralinin yüksek olmas› sağlanmaya çal›ş›l-
mal›d›r.
2- ÖLÜM ESNASINDA YAPILACAK
‹ŞLEMLER
Ölmek üzere olan kişi, mümkünse yüzü k›b-
leye gelecek şekilde sağ yan›na çevrilir. Bu
mümkün değilse, baş› hafifçe yükseltilip
ayaklar› k›bleye doğru uzat›larak s›rt üstü ya-
t›r›l›r. Eğer bu şekilde de mümkün değilse s›-
k›nt› verilmeyecek şekilde en uygun konumda
yat›r›l›r.
21
‹nsan için en zor durum olan can verme es-

nas›nda, ölüm döşeğindeki hastan›n ağz› ge-
nellikle susuzluktan kurur. Hastan›n hizmetin-
de bulunanlar az miktarda suyla s›k s›k onun
ağz›n› ›satmal› ve hararetini gidermelidir.
Ayn› şekilde hastan›n yan›nda onun duyaca-
ğ› bir ses tonuyla Kelime-i Tevhid ile Kelime-i
ehadet telaffuz edilerek hat›rlat›lmal›d›r. Zira
Peygamberimiz, “Siz ölmekte olana “Keli-
me-i Tevhid”i telkin edin, hat›rlat›n” buyur-
muştur (Müslim, “Cenaiz”, 1). Bu hat›rlatma s›ra-
s›nda hasta asla zorlanmamal›d›r. ayet kendi-
si söyleyebiliyorsa, hat›rlatmaya da gerek yok-
tur. Bilindiği gibi Kelime-i Tevhid “La ilahe il-
lallah”; Kelime-i Şehadet “Eşhedü enlâilâhe il-
lallah ve eşhedü enne Muhammeden abdühü
ve rasûlüh” cümlelerinden oluşmaktad›r.
Hastan›n yan›nda Kur’an da okunabilir. Ni-
tekim Hz. Peygamber (s.a.s.), “Ölülerinizin
(ölmek üzere olan hastalar›n›z›n yan›nda
Yâ Sin (suresini) okuyunuz” buyurmuştur (‹bn
Mace, “Cenaiz”, 4).
Kur’an okumak, özellikle hastan›n ve etraf›n-

dakilerin üzüntüsünün azalmas›na neden olur.
Samimi bir kalp ile okunan ve huşu içinde dinle-
nen Kur’an, kalpleri Allah’a yöneltir ve ‹slam’›n
inanç esaslar›n› yeniden hat›rlat›r. Bununla bir-
likte hasta, ölüm an› yaklaşt›kça yan›nda bulu-
22
nanlar› tan›makta zorlanabilir, hatta birtak›m s›-

k›nt›lar da çekebilir. Ölüm an›nda çekilen bütün
s›k›nt›lar, kişinin günahlar›na kefaret, manevi
derecesinin yükselmesine ve günahlar›n›n affe-
dilmesine vesile olacakt›r.
Ayr›ca kişinin ölüm an›nda ac› çekip çekme-
mesi durumundan hareketle, halk aras›nda “fa-
lan›n ölümü kolay oldu, falan çok zor can verdi.
Filan›n yüzü nurland›” vb. sözlerle ölünün iyi ve-
ya kötü insan olduğu hakk›nda baz› yorumlar ya-
p›ld›ğ› görülmektedir. Ölüm an›nda yaşananlar
dikkate al›narak buna benzer yorumlar isabetli
değildir. Bu sözlerle ölünün yak›nlar› rencide
edilmekte ve insanlar›n gönüllerine kuşku düşü-
rülmektedir. Çünkü ölünün ak›beti hakk›ndaki
doğru ve kesin bilgiyi Allah (c.c.)’tan başka hiç
kimse bilemez.
Ölüm an›nda kişinin yüz ifadeleri değişebilir
ve tam olarak anlaş›lamayan sözler söyleyebilir.
Bütün bunlar hastal›ğ›n etkisiyle olabileceği gi-
bi, kişinin dünyada işlediği amellerle ilgili de
olabilir. Bu durum, insanlar›n kesin hükme va-
ramayacaklar› bir konu olduğundan, hastan›n
kötülüğüne yorumlanmamal›d›r. Çünkü hasta
psikolojik, biyolojik vb. birçok faktörden etkile-
neceğinden dolay›, ölüm an›nda yaşad›klar›, ki-
şinin iyiliğine ve kötülüğüne kesin bir delil ola-
rak kabul edilemez.
23
4- ÖLÜM HABER‹
Ölüm döşeğindeki kişinin yak›n akrabalar›na
haber verilerek helalleşmelerine imkân verilme-
lidir. Ayr›ca hastan›n yak›n akrabalar› ve sevdi-
ği kişilerin yan›nda bulunmalar› hastan›n öz gü-
venini art›rabilir ve ölüm korkusunu azaltabilir.
Kişi vefat ettikten sonra ise, cenaze ile ilgili hiz-
metlerin görülmesi ve dini görevlerin yerine ge-
tirilmesi için eş, dost, akraba ve arkadaşlar›na
uygun bir şekilde ölüm haberi ulaşt›r›lmal›d›r.
Ölüm haberi, cami minaresi ve belediye hopar-
lörü vb. vas›talarla yap›labileceği gibi gazete ve
internet gibi iletişim araçlar›yla da yap›labilir.
5- ÖLÜM SONRASINDA YAPILACAK
‹ŞLEMLER
a- Ölünün Üzerindeki Elbise ve Ziynet Eşya-
lar›n›n Ç›kar›lmas›: Vefat hadisesinden sonra
cenaze soğumadan üzerindeki elbiseler ve var-
sa ziynet eşyalar› ç›kar›l›r.
b- Çenenin Bağlanmas›: Kişi vefat edince
ağz› aç›ksa kapat›l›r. Bir bez ile çenesi baş›n-
dan bağlan›r. Gözleri kapat›l›r.
c- Ellerin Yana Uzat›lmas›: Cenaze soğu-
duktan sonra düzeltmek mümkün olmayacağ›
için cenaze düzgün bir şekilde yat›r›larak eller
yan taraf›na uzat›l›r.
d- Ayaklar›n Uzat›lmas›: Ayn› şekilde cena-
24
zenin düzgün şekle getirilmesi için ayaklar

uzat›l›p baş parmaklardan birbirine bağlan›r.
Bu işlemler yap›l›rken şu dua okunabilir:
"Bismillâhi ve alâ milleti rasulillâh. Alla-
hümme yessir aleyhi emrahu ve sehhil aley-
hi mâ ba'dehû ve es'id bi likâike vec'al mâ
harace ileyhi hayran minmâ harace anhu."
Manas›: "Allah'›n ismiyle ve Rasûlullah'›n di-
ni üzerinde olsun. Allah'›m, onun işini kolay-
laşt›r, bundan sonras›n› ona kolay eyle, onu
seni görmekle mutlu eyle. Gitmiş olduğu yeri
ç›kt›ğ› yerden hay›rl› eyle."
Sonra ölünün üstüne bir örtü çekilir. Ölü y›-
kan›ncaya kadar yan›nda Kur’an okumak mek-
ruhtur. Kaza ve afet sonucu ölenler için sözü
edilen işlemlerin hepsinin yap›lmas› mümkün
olmayabilir. Bu durumda mevcut imkanlar kul-
lan›lmal›d›r.
Cenazenin defni geciktirilmemelidir. Hz.
Peygamber (s.a.s.), “Ölülerinizi defnetmede
acele ediniz” (Tirmizî, “Cenâiz”, 30) buyurmakta-
d›r. Hz. Peygamber (s.a.s.)’in bu emri, cese-
din günlerce bekletilmemesi içindir. Cenaze-
nin bozulmas›ndan endişe duyulmuyorsa veya
cenazenin bozulmadan morglarda korunmas›
sağlanabiliyorsa, velisi veyahut akraba ve
25
dostlar›n›n cenaze merasimine kat›l›mlar›n›n

sağlanmas› için cenaze birkaç gün bekletile-
bilir.
6- CENAZEN‹N TEÇH‹Z VE TEKF‹N
‹ŞLEMLER‹
a. Ölünün Y›kanmas›
Cenazenin y›kanmas› farz-› kifayedir. Bu ko-
nuda ölen kişinin çocuk veya yetişkin olmas›n-
da bir farkl›l›k söz konusu değildir. Yaln›z savaş-
ta şehit düşenlerin y›kanmas› mecburiyeti bu-
lunmamaktad›r.
Yanan veya suda boğulan kişilerin y›kand›kla-
r› takdirde vücutlar›n›n parçalanmas› söz konu-
su ise y›kanmay›p, üzerlerine sadece su dökü-
lür. Su kullan›lamad›ğ› takdirde uygun görülür-
se teyemmüm ettirilir.
‹slam kültüründe, hangi cenazenin kim tara-
f›ndan y›kanacağ› konusunda da bir genel ka-
bul oluşmuştur. Buna göre, erkek ölüyü er-
kek, kad›n ölüyü de kad›n y›kamal›d›r. Genel
ilke böyle olmas›na rağmen, bunun istisnalar›
da olabilmektedir. öyle ki; bir kad›n vefat
eden kocas›n› y›kayabilir. Çünkü kad›n iddet
bekleyecektir. Söz konusu iddet müddeti, bit-
medikçe evliliğin devam ettiğine hükmedilir.
Ancak koca, ölmüş han›m›n› y›kayamaz. Çün-
kü erkekler için iddet bekleme gibi bir durum
söz konusu değildir. Dolay›s›yla han›m› vefat
26
eden bir erkeğin evlilik ve nikah bağ› tama-

men ortadan kalkm›ş olur. Ancak y›kayacak
kimse bulunmad›ğ› takdirde, koca han›m›na
teyemmüm verebilir. Yine erkekler aras›nda
ölmüş bulunan bir kad›n›n orada bir mahremi
varsa, mahremi kendisine teyemmüm verdire-
bilir. Vefat eden kad›n›n mahremi bulunma-
mas› durumunda, yabanc› bir erkek eline bir
bez alarak vücuduna bakmadan kad›na te-
yemmüm ettirebilir.
Henüz bulûğ çağ›na yaklaşmam›ş küçük k›z
çocuğunu gerektiğinde erkek y›kayabilir. Ayn›
durumdaki erkek çocuğunu da bir kad›n y›ka-
yabilir. Cinsel organ› kesilmiş veya yumurtala-
r› al›nm›ş erkek de erkek y›kay›c› taraf›ndan
y›kan›r.
Erkek mi kad›n m› olduğu anlaş›lmayan ve bu
bak›mdan kendisine hünsâ-i müşkil denilen kim-
se ölünce y›kanmaz, sadece teyemmüm ettirilir.
Kefenleme hususunda kad›n statüsünde değer-
lendirilir ve kad›n gibi kefenlenir.
Suda boğulmuş olan bir kimse, y›kamak niye-
tiyle üç defa suda hareket ettirilerek y›kan›r. Yal-
n›z su içinde kalm›ş olmas›yla y›kama farz› yeri-
ne gelmiş olmaz.
Düşük neticesinde ölü doğan çocuk, bir bez
parças›na sar›larak defnedilir, y›kanmas› ge-
rekmez.
27
Ölmüş bir Müslüman›n baş› ile beraber vü-

cudunun çoğu bulunuyorsa y›kan›r, kefenlenir
ve namaz› k›l›n›r. Fakat başs›z olarak yaln›z
vücudun yar›s› bulunsa veya gövdesinin çoğu
kaybolmuşsa y›kanmaz, kefenlenmez ve üze-
rine namaz k›l›nmaz. Bir beze sar›larak def-
nedilir.
Kefene sar›ld›ktan sonra ölüden ç›kacak bir
s›v› veya benzeri şeyler tekrar y›kamay› gerek-
tirmez ve o haliyle defnedilir.
Cenazenin y›kanacağ› yerin kapal› olmas›
ve cenazeyi y›kayan ile yard›mc›lar›ndan baş-
kas›n›n bulunmamas› tavsiye edilmektedir.
Cenazeyi en yak›n akrabas› veya onun görev-
lendireceği ehil bir kişinin y›kamas› uygun gö-
rülmektedir. Ancak büyük ilçe ve şehirler ile
köyden kente veya ülkeler aras› göçlerin ya-
şand›ğ› günümüzde cenaze genelde mahalli
idarelerin oluşturduğu özel birimler taraf›ndan
y›kanarak defne haz›r hâle getirilmektedir.
Cenazenin y›kanmas›, kefenlenip haz›rlan-
mas› ve defnedilmesi hususunda mümkün ol-
duğu kadar acele edilmesi müstehapt›r. Cena-
zeyi y›kamak için önce teneşir denilen yüksek-
çe bir yere, ayaklar› k›bleye gelecek şekilde
s›rt üstü yat›r›l›r. Teneşirin çevresi güzel koku-
lu bir şeyle üç, beş veya yedi defa tütsülenir.
Göbeğinden diz alt›na kadar olan avret yeri
28
bir örtü ile örtülür ve daha önce ç›kar›lmam›ş-

sa elbisesi ç›kar›l›r. Cenaze y›kayan erkek ve-
ya kad›n, farz olan y›kama görevini yerine ge-
tirmeye niyet etmeli ve besmele ile başlamal›-
d›r. Y›kama bitinceye kadar da “Gufrâneke yâ
rahmân” (Art›k senin af ve mağfiretinle baş
başa, sen onu bağ›şla ey Rahmân olan Al-
lah’›m!) demelidir.
Y›kay›c› eline bir bez alarak örtünün alt›n-
dan ölünün avret yerlerini temizler. Sonra ab-
dest ald›rmaya başlar. Abdest ald›rma işlemin-
de, önce cenazenin yüzü y›kan›r. Ağza ve bur-
na su verilmez. Sadece dudaklar›n içi ve d›ş›,
burun delikleri, göbek çukuru parmakla veya
parmağa sar›lan bir bezle mümkün mertebe
silinir. Daha sonra elleri, kollar› y›kan›r. Sahih
olan görüşe göre baş›na da mesh edilir ve
ayaklar geciktirilmeksizin bir an önce y›kan›r.
Böylece ölüye abdest ald›r›lma işlemi tamam-
lanm›ş olur. Namaz ile mükellef olmadan, kü-
çük yaşta ölen çocuğa abdest ald›r›lmas›na ge-
rek yoktur.
Abdest ald›rma işlemi tamamland›ktan son-
ra, cenazenin üzerine ›l›k su dökülür. Varsa
hatmî denilen güzel kokulu bir ot ile yoksa sa-
bun ile y›kan›r. Sonra sol taraf›na çevrilerek,
sağ taraf› bir defa y›kan›r. Böylece sağ ve sol
29
taraflar› üçer defa y›kan›r. Cenaze y›kan›rken

pamuk kullan›lmamal›d›r. Ölü y›kand›ktan
sonra bir bezle kurulanmal›d›r. Y›kama esna-
s›nda gereksiz yere su israf edilmemelidir.
Sonra ölü oturur duruma getirilerek karn›na
hafifçe bast›r›l›r. Eğer ölüden bir şey ç›karsa
y›kan›p giderilir, yeniden y›kanmas› ve abdest
ald›r›lmas› gerekmez. Ölünün saç› ve sakal› ta-
ranmaz. Saçlar› ve t›rnaklar› kesilmez. Sün-
netsiz bir şekilde vefat etmişse, sünnet edil-
mez.
Ölünün temizlenmesinin farkl› bir anlam›
vard›r. Yukar›da anlat›ld›ğ› gibi ölü belli usul-
lerle y›kan›p abdest ald›r›l›r. Bu işlem cenaze-
nin sadece maddi kirlerden ar›nd›r›lmas› anla-
m›na gelmez. Ayn› zamanda bu temizleme iş-
lemi ile ölü, adeta yeni doğmuş gibi y›kanm›ş
olur. Temizleme işlemi, bir yönüyle yeniden
doğuşu sembolize etmektedir. Başka bir aç›-
dan, fani yolculuk olan dünya hayat›n›n ölü
üzerinde b›rakt›ğ› manevi kirlerin temizlenme-
sini temsil etmektedir.
b. Ölünün Kefenlenmesi
Ölünün kefenlenmesi farz-› kifayedir. Bulu-
namamas› gibi bir zaruret olmad›kça, kefen
için beyaz renkli kumaş tercih edilir. ‹slam’da
israf›n hoş görülmemesi nedeniyle, kefenin
çok pahal› kumaştan seçilmesi uygun değildir.
30
Bu nedenle kefen, cenazenin sosyal ve eko-

nomik durumuna göre uygun bir değerde ol-
mal›d›r.
Kefen; sünnet, kifâyet ve zarûret miktarla-
r›nda olmak üzere üçe ayr›l›r.
Sünnet miktar› kefen: Erkek için; izâr (vü-
cudu tepeden t›rnağa saran parça), kamîs
(gömlek) ve lifafe (sarg›)den ibarettir. Kad›n
için ise; izâr, başörtüsü, sarg› ve göğüsleriyle
karn›n› bağlamak için kullan›lan bir bağ ve
gömlek olmak üzere beş parçadan oluşmakta-
d›r.
Kifayet miktar› kefen: Erkek için kefenin
yetecek en az miktar›, izâr ve sarg› olmak üze-
re iki parçad›r. Çünkü erkeğin sağl›ğ›nda giy-
diği asgari ölçüdeki elbise izar ve sarg›ya kar-
ş›l›k gelir. Tek parça elbise ile namaz k›lman›n
mekruh olduğuna k›yasla, tek parçal› kefenin
de mekruh olduğuna hükmedilmiştir. Kad›n›n
kefeni ise iki elbise ile bir başörtüsüdür.
Zarûret miktar› kefen: Erkek ve kad›n için
zarûret halinde kefenin en az ölçüsü, bütün
bedeni örtecek kadar olmas›d›r. “Ancak zaru-
retler kendi miktarlar›nca takdir olunur”
kaidesi gereğince, özellikle k›tl›k, savaş ve
yayg›n bulaş›c› hastal›k gibi sebeplerle ortaya
ç›kan toplu ölümlerde, bütün bedeni örtecek
miktarda kefen bulunamayabilir. Bu durumlar-
31
da söz konusu prensip dikkate al›narak, kefe-

nin zaruret miktar› eldeki mevcut imkanlara
göre belirlenebilir.
b1) Erkekler ‹çin Kefenleme Şekli
Müslümanlar aras›ndaki yayg›n uygulamaya
göre kefenler, cenazeye sar›lmadan önce bir-
kaç defa güzel kokulu maddelerle tütsülenir.
Önce lifâfe tabut içine veya has›r ya da kilim
gibi bir şey üzerine en d›şta olacak şekilde ya-
y›l›r, onun üzerine izâr serilir, sonra da ölü,
kefen gömleği giydirilmiş olarak izâr›n üstüne
konur.
Ölü erkeklerin, izâr önce soluna, sonra da
sağ›na getirilerek sar›l›r, sonra lifâfe de ayn›
şekilde sar›l›r. Aç›lmas› ihtimaline karş›l›k, ke-
fen bir kuşak ile de bağlanabilir.
b2) Kad›nlar ‹çin Kefenleme ekli
Ayn› şekilde kefen güzel kokulu maddelerle
tütsülenir. Önce lifâfe en alta yay›l›r, onun üze-
rine izâr serilir, sonra da ölü, kefen gömleği
içinde izâr›n üstüne konur.
Ölü kad›nlar›n, saçlar› ikiye ayr›larak kefen
gömleği üzerinden göğsü üzerine konulur ve
üstüne, yüzünü de örtecek şekilde başörtüsü
konur. Sonra üzerine izâr sar›l›r ve izâr›n üze-
rinden göğüs örtüsü bağlan›r. Daha sonra lifâ-
fe sar›l›r. Göğüs örtüsü lifâfeden sonra da bağ-
lanabilir.
32
Kefen konusunda buluğ çağ›na yaklaşm›ş ço-

cuklar, büyükler hükmündedir. Buluğ yaş›na
ulaşmam›ş çocuklar›n kefenleri sadece izâr ve
lifâfeden oluşmaktad›r.
7- CENAZE NAMAZI
a. Cenaze Namaz›n›n K›l›n›ş›
Cenaze namaz› için bir araya gelen cemaat,
musalla taş›na konulan cenaze cemaatin
önünde olacak şekilde, k›bleye doğru saf tu-
tar. Böylece saf düzenine geçildikten sonra
cenaze namaz› k›l›nmas› için niyet edilir.
‹mam olan kişi, Allah Teâlâ’n›n r›zas› için ora-
da bulunan cenazenin namaz›n› k›lmaya ve o
cenaze için dua etmeye niyet ederek namaza
başlar. Cemaat ise, Allah r›zas› için o cenaze
namaz›n› k›l›p onun için dua etmeye ve ima-
ma uymaya niyet eder. ‹mam niyette ölünün
erkek veya kad›n, k›z veya erkek çocuğu oldu-
ğunu belirtmelidir. Diğer namazlarda, cemaat
içinde kad›n bulunmas› durumunda imam›n,
kad›nlar için de imaml›ğa niyet etmesi gerekli
olduğu halde, bu namazda kad›nlar için ayr›ca
niyet etmesi gerekmez.
Namaz›n niyet sonras› aşamalar› şöyle özet-
lenebilir: ‹mam “Allahüekber” diyerek tekbir
al›p ellerini namazda olduğu gibi bağlar. Ce-
maat de gizlice tekbir alarak ellerini bağlar. Bu
33
tekbirin arkas›ndan hem imam hem cemaat

"ve celle senâüke" ile birlikte içlerinden "Süb-
hâneke"yi okurlar. Sonra imam elleri kald›r-
madan “Allahüekber” diye aç›ktan tekbir al›r.
Cemaat de ellerini kald›rmadan gizlice tekbir
al›r. Bundan sonra hepsi içlerinden “Alla-
hümme salli” ve “Allahümme bârik” duala-
r›n› okur. Tekrar ayn› şekilde “Allahüekber”
diye tekbir al›n›r. Bu tekbirden sonra ölüye ve
diğer müminlere niyetle cenaze duas› okunur.
Cenaze namaz› esas itibariyle bir duadan iba-
ret olduğu için, bu dualar› Arapça okumak
şart değildir. ‹steyen bu şekliyle Arapça oku-
yabilir, benzer anlamda başka dualar da yapa-
bilir. Her ikisini yapma imkân›na sahip ola-
mayanlar ise bu dualar›n kendi dilindeki an-
lamlar›n› okuyabileceği gibi, ölüye rahmet di-
leğini içeren ifadelerle dua yapabilir. Bu du-
adan sonra yine “Allahüekber” denilip tekbir
al›n›r ve arkas›ndan önce sağa sonra sola
imam yüksek sesle, cemaat alçak sesle selam
verir. Böylece namaz tamamlanm›ş olur.
a1) Erkek Cenaze ‹çin Dua:
“Allâhümma'ğfir lihayyinâ ve meyyitinâ
ve şâhidinâ ve gaibinâ ve zekerinâ ve ünsâ-
nâ ve sagîrinâ ve kebîrinâ. Allâhümme men
ahyeytehû minnâ fe ahyihî ale'l-islâm ve
34
men teveffeytehû minnâ fe teveffehû ale'l-

îmân. Ve hussa hâze'l-meyyite bi'r-ravhi
ve'r-râhati ve'l-mağfireti ve'r-r›dvân. Allâ-
hümme in kâne muhsinen fe zid fî ihsânihî
ve in kâne müsîen fe tecâvez anhü ve lakki-
hi'l-emne ve'l-büşrâ ve'l-kerâmete ve'z-zülfâ,
bi rahmetike yâ erhame'r-râhimîn”.
Manas›:
“Allah’›m! Dirimizi, ölümüzü, burada bulu-
nanlar›m›z› bulunmayanlar›m›z›, erkeğimizi ka-
d›n›m›z›, küçüğümüzü büyüğümüzü mağfiret
buyur, bağ›şla. Allah’›m! Aram›zdan yaşatacak-
lar›n› ‹slâm üzere yaşat, öldüreceklerini iman
üzere öldür. Şurada duran ölüye, kolayl›k ve ra-
hatl›k ver, onu bağ›şla. Bu kişi, iyi bir kimse idiy-
se sen onun iyiliğini art›r; eğer kötü davranm›ş
günahkâr bir kimse idiyse, sen rahmet ve mer-
hametinle onlar› hoş gör.
Ey merhamet edenlerin en merhametlisi olan
Allah’›m! Ona güven, müjde, ikram ve yak›nl›k
ile mukabele et.”
a2) Kad›n Cenaze ‹çin Dua:
Ölen kişi kad›n ise, erkekler için okunan du-
an›n ana metni ve anlam› ayn› kalmak üzere,
duadaki “…ve hussa…” kelimesinden sonraki
zamirler kad›n yerini tutacak şekilde şöyle değiş-
tirilir:
35
“Ve hussa hâzihi'l-meyyite bi'r-ravhi ve'r-

râhati ve'l-mağfireti ve'r-r›dvân. Allâhümme
in kânet muhsineten fe zid fî ihsânihâ ve in
kânet müsîeten fe tecâvez anhâ ve lakki-
ha'l-emne…” şeklinde devam edilir.
Bu dualar› bilmeyenler, bildikleri başka uy-
gun dualar okuyabilir. "Rabbenâ âtinâ" duas›
bu dualardan biridir. "Allah›m beni, bu ölüyü
ve bütün müminleri bağ›şla" şeklinde dua da
edebilir. Bununla birlikte dua niyetiyle Fatiha
Suresi de okunabilir.
a3) Sorumlu/Mükellef Olmayan Kimse-
ler ‹çin Dua:
Ölen kişi çocuk veya mükellef olmayan bir
kimse ise, duadaki “ve men teveffeytehû min-
nâ fe teveffehû ale'l-îmân (öldüreceklerini iman
üzere öldür) cümlesi yerine “Allâhümme'c‘al-
hü lenâ feratan, Allâhümme'c‘alhü lenâ ec-
ran ve zuhran, Allâhümme'c‘alhü lenâ şâ-
fi‘an müşeffe‘an”.
“Allah›m! Sen onu bizim için önden gönde-
rilmiş bir sevap vesilesi yap, ecir vesilesi ve
âhiret az›ğ› eyle, onu bize şefaati kabul edilen
bir şefaatçi eyle!” diye dua edilir.
b. Kimlerin Cenaze Namaz› K›l›n›r?
Bu konuyu iki kategoride değerlendirmek
mümkündür:
36
1- Müslüman Olma Şart›: Müslüman ol-

duğu bilinen herkesin cenaze namaz› k›l›n›r.
Müslüman olanlarla Müslüman olmayanla-
r›n cenazeleri kar›şacak olsa, ay›rt etme imka-
n› varsa ay›rt edilerek Müslümanlar›n cenaze
namaz› k›l›n›r. Ay›rma imkan› olmamas› duru-
munda cenazelerin hepsi y›kan›r ve Müslü-
manlara niyet edilerek hepsinin cenaze nama-
z› k›l›n›r.
2- Yeni Doğan Çocuklar: Canl› olarak
doğduğu bilinen bir çocuğun, y›kan›p cenaze
namaz› k›l›n›r. Çocuk ölü olarak doğarsa, y›-
kan›r ancak cenaze namaz› k›l›nmaz.
c. Cenaze Namaz› ‹le ‹lgili Baz› Mese-
leler
1) Niyet:
Cenaze namaz›na niyet şartt›r. Bu niyetle
ölünün kad›n veya erkek, k›z çocuk veya er-
kek çocuk olduğu belirlenir. Cenazenin kad›n,
erkek, k›z veya erkek çocuğu olduğunu bilme-
yen kişi “üzerine imam›n namaz k›ld›ğ› kişi”
diye niyet edebilir.
2) K›ble:
K›ble yönü araşt›r›l›p namaz k›l›nd›ktan
sonra hataya düşüldüğü anlaş›l›rsa, namaz ye-
niden k›l›n›r. Fakat namazdan sonra cemaatin
abdestsiz olduğu anlaş›l›rsa namaz iade edil-
37
mez; çünkü cenaze namaz› farz-› kifaye oldu-

ğundan, imam›n namaz› sahih olunca, cenaze
namaz›n›n farziyeti yerine gelmiş olur.
3) Gaib Ölünün Namaz›:
Hanefî ve Mâlikî fakihleri, k›ble yönünde sap-
ma meydana geleceği gerekçesiyle, gaip yani
orada bulunmayan bir cenaze üzerine namaz
k›lmay› caiz görmemişlerdir. Fakat âfiîler’e
göre gaip üzerine cenaze namaz› k›l›nabilir.
Çünkü Hz. Peygamber (s.a.s.), Necâşî’nin na-
maz›n› bu şekilde k›lm›şt›r. Hanbelîlere göre de
aradan bir ay geçmedikçe, gaip üzerine cenaze
namaz› k›l›nabilir.
4) Vakit:
Genel olarak namaz k›lman›n mekruh say›ld›-
ğ› vakitlerde yani güneşin doğmas› veya batma-
s› veya zevale yaklaşmas› hallerinde cenaze na-
maz› k›lmak da mekruhtur. Fakat bu vakitlerde
k›l›nm›ş olan cenaze namaz›n›n iade edilmesi
yani yeniden k›l›nmas› gerekmez. Bu vakitlerde
cenazenin defnedilmesi ise mekruh değildir.
5) Namaz› K›l›nmadan Defnedilen Ce-
nazenin Namaz›:
Namaz› k›l›nmayarak defnedilmiş olan bir
cenazenin henüz dağ›lmam›ş olduğu ihtimal
dahilinde ise, cenazeye karş› sorumluluğu ye-
rine getirmek için, ölünün kabri üzerine
namaz k›l›n›r.
38
6) Y›kanmadan Kefenlenen Cenaze:

Bir ölü y›kanmadan kefenlenmişse veya ölü-
nün bir uzvunun y›kanmas› unutulmuşsa, ke-
fen aç›l›r ve y›kanmas› tamamlan›r. Eğer na-
maz› k›l›nd›ktan sonra, y›kanmadan kefenlen-
diği anlaş›l›rsa, cenazenin kefeni aç›l›r ve ek-
sik kalan uzuvlar y›kand›ktan sonra namaz›
yeniden k›l›n›r. Kabre konulup üzeri toprakla
örtülmediği sürece hüküm böyledir. Ancak
kabre konulup üzeri toprakla örtüldükten son-
ra ölünün kabirden ç›kar›lmas› uygun değildir.
Ölü hiç y›kanmam›ş bile olsa art›k defnedildi-
ği haliyle kalmal›d›r. Şayet cenaze namaz› k›-
l›nmam›şsa, tercih edilen görüşe göre, ölünün
kabri baş›nda namaz› k›l›nabilir. Ölünün ke-
fensiz olarak defnedilmesi durumunda da ka-
bir aç›lmaz.
7) Müslüman Bir Erkek ile Evli Olan H›-
ristiyan veya Yahudi Kad›n›n Durumu:
Bir Müslüman ile evli bulunan H›ristiyan ve-
ya Yahudi kad›n›n hangi mezarl›ğa gömülece-
ği hususunda farkl› görüşler ileri sürülmüştür.
Bu durumda kad›n›n kendisinin bir vasiyetinin
olup olmamas› araşt›r›l›r. Kad›n›n vasiyeti var-
sa, vasiyetine göre gereği yerine getirilmelidir.
Şayet vasiyeti yoksa kad›n›n ailesinin isteğine
b›rak›l›r.
39
8 - CENAZE MERAS‹M‹NDE D‹KKAT

ED‹LMES‹ GEREKEN HUSUSLAR
Doğum ve ölüm olgusu, insanlar için son
derece önemlidir. Yeni doğan bir çocuğun
dünyaya gelişi büyük bir mutluluğa ve heyeca-
na neden olmaktad›r. Vefat eden insan›n ay-
r›l›ğ› da geride b›rakt›ğ› yak›nlar›n› ve sevdikle-
rini büyük bir ac› ve kedere sevk etmektedir.
üphesiz henüz ad› bile konulmam›ş yepyeni
bir insan›n dünya hayat›na kat›l›m›, büyümesi
ve olgunluk devresine ulaşmas› kolay olma-
maktad›r. ‹nsan çocuk, kardeş, abi, abla, an-
ne, baba, amca, day›, hala, teyze, nine ve de-
de… olarak dünyada bir konum elde etmekte-
dir. Yine insan evliliklerle akrabal›klar, birlikte
yaşad›ğ› çevrede komşuluklar ve çal›şt›ğ› iş
kollar›nda da güçlü arkadaşl›k ve dostluk bağ-
lar› kurmaktad›r.
Bu aç›dan kişinin ölümü, kendisiyle ortak
noktalar› olan kimseleri yak›nl›k derecesine
göre ac› ve mateme sevk etmektedir. Geride
kalanlar, bu ac› ve kederi için için yudumla-
mak, ilahi yazg›ya boyun eğmek ve ölümü bü-
yük bir sab›rla içselleştirmek zorundad›r. ‹n-
san, bütün ac› ve mutsuzluk duygular›na rağ-
men, ölen yak›nlar›na karş› son görevini yap-
mak durumundad›r. Bu görev büyük bir özen
ve özveriyle yap›lmal›d›r. Acaba bugün bizler
40
fert ve toplum olarak cenazelerimize yapt›ğ›-

m›z son görevde, olmas› gereken standard›n
neresindeyiz? ‹şte bu soru bağlam›nda baz›
noktalara aç›kl›k getirilmesinin faydal› olacağ›-
na inan›yoruz.
Değişen dünyada insanlar›n hadiseleri alg›-
lama ve yorumlamalar›nda farkl›l›klar yaşan-
maktad›r. Bu bağlamda birçok konuda olduğu
gibi cenaze törenleri de bugün baz› noktalar-
dan tenkit edilebilmektedir. Ölülere sayg›y›
önceleyen Hz. Peygamber’in buyruk ve uygu-
lamalar›n› anlamada baz› olumsuzluklar›n ya-
şand›ğ› müşahede edilmektedir. Vefat eden
insanlar›n ebedi mekan›na en iyi şekilde yer-
leştirilmeleri, Müslümanlar üzerine bir görev
olarak anlaş›lmal›d›r. Bu çerçevede cenazeye
ilişkin baz› meselelere k›saca temas edilmesi-
nin faydal› olacağ› düşünülmektedir.
a. Cenazeye Sayg› Gösterilmelidir
Bilindiği gibi insan yeryüzünün en k›ymetli
varl›ğ›d›r. Bu aç›dan da hürmet edilmeye lay›k
bir konumdad›r. ‹nsan hayatta iken değerli ol-
duğu gibi ölünce de değerlidir. Nitekim, Hz.
Peygamber, huzurundan geçen cenazeyi gör-
düğünde ayağa kalkarak sayg› göstermiştir.
Hatta Hz. Peygamber’in ayağa kalkt›ğ›
cenazenin gayr› müslim bir kişiye ait olduğu
kendisine hat›rlat›l›nca; “Bu da bir insan
41
değil mi?“ “(Müslim, “Cenaiz”, 78) şeklindeki

cevab›, insana s›rf insan olduğu için sayg› gös-
terilmesi gerektiğinin fiili bir örneğidir.
Ölülere sayg› göstermek, yaşayanlara karş›
sayg›l› olman›n başka bir ifadesidir.
b. Cenaze Merasiminde Baz› Temel Ku-
rallara Riayet Edilmelidir
Gerek dinî gerekse resmî nitelikte icra edilen
törenlerde dikkat edilmesi gereken baz› kural-
lar vard›r. Bu kurallar, törenin mahiyetine uy-
gun olarak icra edilmesinde belirleyici bir öne-
me sahiptir. Söz konusu kurallara riayet edil-
memesi, en başta ölüye karş› bir sayg›s›zl›kt›r.
Ayr›ca dinî ve insanî görevini yerine getirmek
üzere törene kat›lan kişileri küçük düşürücü bir
davran›şt›r.
Bütün boyutlar›yla düşünüldüğünde merasim-
lerde uyulmas› gereken kurallar›n önemli oldu-
ğu anlaş›lmaktad›r. Allah’›n yaratt›klar› aras›n-
da seçkin bir yeri olan insan›n vefat› söz konu-
su olunca, insan› ebedi yolculuğuna uğurlamak
gerçekten üzerinde ciddi olarak durulmas› ge-
reken bir konudur. Bu bağlamda bir cenaze
merasiminde riayet edilmesi gereken temel ku-
rallar›n neler olduğu hususunu hat›rlatmak fay-
dal› olacakt›r:
1- Ölülerin iyilikleri dile getirilmelidir. Hz.
Peygamber, ölülerin hay›rla an›lmas›n› tavsiye
etmektedir. (Tirmizi, “Cenaiz”, 34) Merasim
42
an›nda ve sonras›nda vefat eden kişinin iyilik-

leri hat›rlanmal› ve kişi hay›rla an›lmal›d›r.
2- Cenaze merasimlerinde insanlar giyim ve
kuşamlar›na özen göstermelidir. Giyilen k›ya-
fetler bir bayram havas›n› hat›rlatmamal›d›r.
Bu konuda öteden beri devam eden geleneğin
göstergesi olarak, cenaze merasiminde giyil-
mesi gereken k›yafetler konusunda kültürel bir
birikim mevcuttur.
3- Cenaze merasiminde ortalama bir ma-
tem havas› olmal›d›r. Cenaze merasiminde
Allah’a isyan anlam›n› içerecek şekilde
dövünülmemeli, saç baş yolunmamal› ve yer-
siz sözler söylenmemelidir. ‹nsanlar konuşma-
lar›na dikkat etmeli, sessiz ve sakin olmal›, ta-
v›r ve davran›şlar›yla kimseyi rahats›z etme-
melidir.
Cenaze yak›nlar›n›n ac›lar›n› azaltacak ve
onlar› teselli edecek konuşmalar yap›lmal›, ta-
v›r ve davran›şlarla cenaze yak›nlar›n›n ac›lar›-
n›n paylaş›ld›ğ› hissettirilmelidir.
4- Cenaze merasimlerinin yap›ld›ğ› cami av-
lular›, olabildiğince temiz ve düzenli olmal›d›r.
Söz konusu alanda gelenlerin, rahatl›kla giriş
ç›k›ş›n› sağlayan genişlikte kap›lar yer almal›d›r.
Gerektiğinde yağmurlu ve soğuk havalarda
cemaati koruyacak kapal› mekanlar tesis edil-
melidir.
43
5- Cenazelerin taş›nd›ğ› araçlar›n temizliği

ve bak›m› iyi yap›lmal›d›r. Ayr›ca araçlar cena-
ze hizmetinin gerektirdiği işlevler bak›m›ndan
belli bir düzeyde olmal›d›r.
Bu durum, israf olarak alg›lanmamal›, bila-
kis cenazelerimize gösterdiğimiz derin sayg›
ve hürmetin bir ifadesi olarak anlaş›lmal›d›r.
c. Cenaze ‹çin Faydal› Olan Aktivitele-
re Yer Verilmelidir
Cenaze merasimlerinde, çiçek ve çelenk gi-
bi ölüye fayda sağlamayan etkinliklerde aş›r›-
ya kaç›lmamas›, hatta bu al›şkanl›klar›n en aza
indirilmesi gerekir. Bu tür aktiviteler, ölüye
fayda sağlamad›ğ› gibi, çok say›daki çiçek ve
çelenkler değerlendirilemediği için israfa ne-
den olabilmektedir. Bunlar›n yerine ölü için
faydal› olabilecek etkinliklere yer verilmesi da-
ha isabetli olacakt›r. Kur’an okuma ve Allah
(c.c.)’›n kendisini affetmesi ve günahlar›n› ba-
ğ›şlanmas› için dua etmek başta olmak üzere,
ölü ad›na yap›lacak her türlü hay›r ve yard›m-
lar, onu ebedi âlemde rahatlatabilecek etkin-
liklerdir.
d. Alk›ş, Cenaze Merasiminde Bulun-
mas› Gereken Sükuneti Bozmaktad›r
Baz› cenaze törenlerinde, cenazenin alk›ş-
lanmas› geleneksel ritüellerimizle bağdaşma-
44
maktad›r. Böyle bir ritüelin yayg›n hâle gel-

mesi, toplumda alk›ş› hak eden veya etmeyen
cenaze ayr›m› yapma gibi baz› yanl›ş anlaş›l-
malara sebep olmaktad›r. Bu da kimin alk›ş-
lanmay› hak ettiği, kimin de hak etmediği yo-
rumlar›na neden olacakt›r ki, böyle bir anlay›ş
hiçbir şekilde doğru değildir.
Cenazelerin alk›şlanmas› ve slogan at›lmas›
gibi nümayişlerin, belli tarihten itibaren mey-
dana gelen siyasi cinayetler vb. ölümlerle baş-
layan uygulamalar›n bir yans›mas› olarak gün-
deme geldiği görülmektedir. Kuşkusuz slogan,
alk›ş, ›sl›k gibi nümayişler, hem cenazeye kar-
ş›, hem son görev olan ibadete karş›, hem de
son görevin ifa edildiği mekâna karş› olumsuz-
luklar içermektedir. Söz konusu nümayişler,
sessizlik atmosferini bozmaktad›r.
e. Cenaze Namaz›n›n K›l›nmas› Teşvik
Edilmelidir
Müslüman›n diğer Müslüman kardeşi üze-
rindeki haklar›ndan birisi de cenazesine iştirak
etmesi ve namaz›n› k›lmas›d›r. Bunun hem
şahsi hem de toplumsal hayata faydalar› söz
konusudur. ‹nsanlar bu vesileyle ölümü hat›r-
lar, nefis muhasebesi yaparak hayata ve in-
sanlara karş› daha yumuşak ve mant›kl› yak-
laşmaya başlar. Her an ölebileceği düşüncesi-
45
ni haf›zas›nda canl› tutan bir Müslüman daha

affedici olur. Kişinin bu olumlu tutum ve dav-
ran›şlar›, toplumsal hayata da olumlu bir şekil-
de yans›r ve böylece toplumsal bar›ş ve huzu-
run tesis edilmesine katk› sağlanm›ş olur.
f. Cenaze Namaz›nda Tertip ve Kad›n-
lar›n Konumuna Dikkat Edilmelidir
Bilindiği gibi cenaze namaz› farz-› kifayedir.
Cenaze namaz›n›n cemaatle k›l›nmas› şart ol-
mad›ğ› gibi ister erkek, ister kad›n olsun tek
bir Müslüman›n k›lmas›yla farz-› kifaye yerine
getirilmiş olur. Mükellefiyet ve hüküm bak›-
m›ndan cenaze namaz›nda kad›n ile erkek
aras›nda hiç bir fark yoktur.
Cuma, bayram, beş vakit namaz ve cenaze
namazlar› olmak üzere cemaatle k›l›nan bütün
namazlarda, erkeklerle birlikte namaz k›ld›kla-
r› takdirde, kad›nlar›n erkeklerden ayr›, uygun
bir yerde namaz için saf oluşturmalar› gerekir.
Nitekim Hz. Peygamber (s.a.s.), namaz safla-
r›n› önce erkekler, sonra erkek çocuklar daha
sonra da kad›nlar şeklinde düzenlemiştir.
“Namazda erkek saflar›n›n en faziletlisi
en önde olan›, fazileti en az olan› ise en ar-
kada bulunan›d›r. Kad›n saflar›n›n en fazi-
letlisi, en arkada kalan›, en az faziletlisi ise
en önde olan›d›r.” (Müslim, “Salat”, 132; Ebu
Davud, “Salat”, 97; Tirmizi, “Mevak›t”, 52) hadisi,
cemaatle k›l›nan bir namazda kad›n ve erkek-
46
lerin saf düzeninin nas›l olmas› gerektiğine

aç›kl›k getirmektedir. Hz. Peygamber
(s.a.s.)’in sünnetine uygun olan saflar›n yuka-
r›da ifade edildiği gibi olmas›d›r. Hz. Peygam-
ber (s.a.s.)’in uygulamas›na uyulmamas› halin-
de bir tak›m mahzurlar ortaya ç›kabilecektir.
Hanefi mezhebine göre, kad›nlar›n cemaat-
le k›l›nan bir namazda, erkek saflar› aras›na
kar›şarak imama uymalar› halinde, rüku ve
secdeli namazlarda kad›nlar›n arkas›nda ve hi-
zas›nda kalan erkeklerin namazlar› fasit olur.
Bu durum, rüku ve secdesi bulunmayan cena-
ze namaz›nda meydana gelirse, erkeklerin na-
maz› fasit olmazsa da, sünnete dolay›s›yla Hz.
Peygamber (s.a.s.)’in uygulamas›na ayk›r› ha-
reket edildiği için mekruh olur.
9- CENAZEN‹N KABRE TAŞINMASI
VE DEF‹N ‹ŞLEMLER‹
a. Cenazenin Kabre Taş›nmas›
Defnedilmek için haz›rlanan cenazenin bek-
letilmemesi gerekir. Sözgelimi, cuma günü sa-
bahleyin haz›rlanan cenazenin, cemaati daha
çok olsun diye, cuma namaz› sonras›na bekle-
tilmesi mekruhtur.
Cenazeyi teşyi etmek, yani arkas›ndan me-
zara kadar gitmek sünnettir. Özellikle akraba
veya komşulardan olup iyi haliyle bilinmiş ki-
şilerin cenazesini teşyî etmenin nafile namaz-
47
dan daha faziletli olduğu ile ilgili bağlay›c› ol-

mayan baz› değerlendirmeler yap›lm›şt›r.
Cenazenin, dört kişinin birer taraftan tutma-
s› şeklinde taş›nmas› sünnete uygundur. Ce-
nazenin her bir taraf›ndan tutularak onar
ad›m, dört taraftan toplam k›rk ad›m taş›nma-
s› müstehapt›r. Cenaze önce ön taraftan sağ
omuza, sonra ayak taraf›ndan sağ omuza al›-
n›r. Sonra yine ön taraftan bu defa sol omu-
za, sonra arka taraftan sol omuza al›r. Her bir
omuzlamada onar ad›m yürünür. Cenazenin,
omuzlara al›narak kabre götürülmesi, cenaze-
ye hürmet ve sayg› anlam› taş›maktad›r.
Bir insan› ahiret yurdunun kap›s›na eşya ta-
ş›r gibi götürmek insan›n şeref ve onurunu
rencide eder. Bunun için de bir zaruret olma-
d›kça cenazeyi s›rtlamak, hayvan veya araba-
ya yüklemek mekruh görülmüştür. Ülkemizin
köy ve kasabalar›nda büyük oranda cenazeler
insanlar›n omuzlar›yla taş›nmaktad›r. Ancak
büyük şehir ve metropollerde, mezarl›klar›n
şehir d›ş›nda ve uzak yerlerde olmas› halinde,
cenazenin arabayla taş›nmas› mekruh olmaz.
Günümüzde söz konusu yerlerde cenazeler
daha çok mahalli idarelerce tahsis edilen özel
araçlarla taş›nmaktad›r.
Cenazeyi takip edenlerin, cenazenin arkas›n-
dan yürümeleri daha faziletli olmakla birlikte,
48
önden yürümelerinde de bir kerahet yoktur.

Cenazeyi yaya olarak takip etmek binitli olarak
takipten daha faziletlidir. Eğer binitli olarak ta-
kip edilecekse, cemaati rahats›z etmemek için
ya en önden gitmek ya da cemaatin arkas›ndan
gelmek uygundur. Cenaze ve matem havas›na
uygun davran›lmal›, gereksiz yere konuşulma-
mal›d›r. Yap›lacak en doğru ve faydal› iş, cena-
zeye günahlar›n›n aff› için dua etmek ve bir gün
kendimizin de öleceğini hat›rlamak, dünya ile
irtibat›m›z› ve dini hayat›m›z› sorgulayarak te-
fekkür etmektir.
b. Defin
Cenaze kabre götürülüp omuzlardan indiri-
lince, oturmalar› için bir engel yoksa cemaatin
cenazeye sayg›n›n bir ifadesi olarak oturmas›
uygundur. Cenaze omuzdan inmeden otur-
malar› mekruh olduğu gibi cenaze yere indik-
ten sonra ayakta durmalar› da mekruhtur.
Kabrin bir insan boyu kadar derin olmas›
yeterlidir. Kabirlerde lahit yapmak faziletlidir.
Lahit, kabrin içinde k›ble taraf›n›n oyulmas›y-
la yap›l›r ve ölü, yüzü k›ble taraf›na gelecek şe-
kilde sağ taraf› üzere buraya yerleştirilir.Lahi-
tin önüne tahta, kerpiç veya kam›ş gibi malze-
meler konulur. Böylece at›lan toprak ölünün
üstüne değil, bu malzemelerin üstüne gelmiş
olur. Bu ölüye sayg›n›n bir gereğidir. Kabrin
49
kaz›ld›ğ› yer lahit yap›lamayacak derecede yu-

muşak veya ›slak ise, bu durumda, dere gibi
bir çukur kaz›l›r ki buna şak (yarma) denir.Ge-
rekirse bunun iki yan› kerpiç veya tuğla gibi
maddelerle örülür. Sonra ölü bunlar›n aras›na
konur ve ölüye dokunmayacak şekilde tahta,
kerpiç vb. maddelerle üzeri örtülür. Kabrin di-
bi ›slak veya yumuşak olduğu durum-larda ce-
naze tabut ile birlikte gömülebilir. Fakat ge-
rekmedikçe tabut ile gömmek mekruh say›l-
m›şt›r.
Kabir temininde güçlük çekildiği takdirde,
daha önce defin yap›lm›ş bir kabre, önceki
ölünün çürüyüp sadece kemiklerinin kalacağ›
bir sürenin geçmesinden sonra ikinci bir cena-
ze defnedilebilir. Bu süre iklim, bölge ve top-
rak özelliklerine göre değişiklik gösterebilir.
‹kinci defin önceki ölünün kemikleri dikkatlice
bir kenara topland›ktan sonra yap›labilir. Ka-
bir haz›rland›ktan sonra cenaze kabre indirilir.
Bundan sonraki aşama şöyle gerçekleşir:
Cenaze k›ble taraf›ndan kabre indirilir, sağ
yan› üzerine k›bleye döndürülür ve kefen üze-
rinde bağ› varsa çözülür. Cenazeyi kabre ko-
yan kişiler “Bismillâhi ve alâ milleti resûlil-
lâh” (Allah'›n ad›yla ve elçisinin dini üzere)
derler. Cenazeyi kabre koyacak kişilerin say›-
s› ihtiyaca göre değişir. Kad›nlar› kabre koya-
50
cak kimselerin ölüye akrabal›k yönünden

mahrem olmalar› daha uygundur. Kad›nlar
kabre yerleştirilinceye kadar kabirleri üzerine
bir perde çekilir.
Definde bulunan kişilerin kabir üzerine üç
avuç toprak atarak birinci defada "Sizi bun-
dan (topraktan) yaratt›k", ikincisinde "Sizi
tekrar toprağa iade edeceğiz", üçüncüsünde
de "Sizi bir kez daha topraktan ç›karacağ›z"
demeleri müstehapt›r.
Kabrin topraktan bir iki kar›ş yükseltilip, de-
ve hörgücü gibi yap›lmas› menduptur. Kabir
üzerine su serpmede -gerekli olmamakla bera-
ber- bir sak›nca yoktur.
10- KUR'AN-I KER‹M OKUMA VE TEL-

K‹N
a. Kur’an-› Kerim Okuma
Cenaze defnedildikten k›sa bir süre sonra,
orada Kur’an okunmas› bir gelenek haline gel-
miştir. Özellikle Yasin, Mülk, Vâk›a, ‹hlâs, Felak
ve Nâs sureleri ile Fâtiha ve Bakara suresinin ilk
beş ayeti okunur. Sevab› da cenazenin ve diğer
müminlerin ruhlar›na bağ›şlan›r. Ölünün günah-
lar›n›n bağ›şlanmas› için dua edildikten sonra ce-
maat yavaş yavaş mezar›n yan›ndan ayr›l›r.
Nitekim Hz. Peygamber (s.a.s.) cenaze defne-
dildikten sonra bir müddet cenazenin mezar› ba-
ş›nda bekler ve cemaate şöyle buyururdu:
51
“Kardeşiniz için Yüce Allah'tan mağfiret

isteyiniz ve kendisine sükûnet vermesini di-
leyiniz. O şimdi sorguya çekilmektedir” (Ebû
Dâvud, “Cenâiz”, 67-69).
Ölünün yak›nlar›, ölünün hayr›na olabilecek

ve onu ölüm ötesi hayatta rahatlatacak maddi
ve manevi baz› etkinliklerde bulunabilir. Bu
çerçevede fakirlere sadaka verme, cami, okul
yapt›rma gibi toplumun istifadesine sunulabi-
lecek baz› tesisler inşa edilebilir. Çünkü bu
müesseselerin vesile olduğu her türlü hay›rl› iş
ve hizmet, kişiye sevap olarak gidecektir.
b. Telkin
Telkin, cenaze kabre konulup Kur’an okun-
duktan sonra geride kalan bir kimsenin kabrin
baş›nda yüksek sesle ve ölüye hitaben iman
esaslar›n› hat›rlatmas› işleminin ad›d›r. Pey-
gam-beri-miz-in "Ölülerinize ‘lâ ilâhe illallah’
telkin ediniz." (Müslim, Cenâiz, 1) sözündeki “ölü-
leriniz” kelimesi, ‹slam alimlerinin çoğunluğu
taraf›ndan, “ölmek üzere olanlar›n›z” şeklinde
anlaş›lm›şt›r. ‹slam alimlerinin bir k›sm›, telki-
nin sadece ölüm döşeğindeki hasta için geçer-
li olduğunu, definden sonraki telkinin meşru
olmad›ğ›n› söylemişlerdir. Baz› Hanefi alimle-
ri ise bu konuda aç›k bir hüküm bulunmad›ğ›-
n›, ölü defnedildikten sonra telkin vermenin
52
tavsiye edilmediği gibi yasaklanmad›ğ›n› da

ileri sürmüşlerdir. Malikiler’e göre telkin, ölüm
döşeğinde iken verilir, cenaze defnedildikten
sonra telkin vermek mekruhtur. Bir k›s›m Ha-
nefi alimlerince, sorumluluk yaş›na girdikten
sonra ölen kimsenin mezar› baş›nda telkin ve-
rilmesi meşru görülmüştür. Şafii ve bir k›s›m
Hanbeli f›k›hç›lara göre de telkin yap›lmas›
müstehapt›r.
Hadis kaynaklar›nda yer almayan, ancak
yayg›n olarak halk nezdinde tatbik edilen,
cenazenin defninden sonra kabirdeki bir müs-
lümana şu sözlerle telkin verilebilir:
“Üzküril-‘ahdellezî harecte ‘aleyhi mine’d-
dünyâ.
...Şehâdeti en-lâ ilâhe illallâhü vahdehû lâ
şerîke lehû ve enne Muhammeden ‘abduhû ve
Rasûlühû. Ve enne’s-sâ’ate âtiyetün lâ raybe
fîhâ
Ve enne’l-lâhe yeb-’asü men fi’l-kubûr.
Kul radîtü billâhi Rabben ve bil-‹slâmi dînen
ve bi Muhammedin sallâllâhü aleyhi ve sell-
eme nebiyyen ve bi’l-Ka’beti k›bleten ve bi’l-
Kur’âni imâmen ve bi’l-Müslimîne ihvânen.”
Rabbiyellâhü lâ ilâhe illâ hû. Ve hüve
Rabbu’l-arşi’l-azîm.
53
...Anlam›: "(Ey Falan oğlu falan). Dünya

hayat›ndan ayr›l›rken üzerinde bulunduğun
‘Lâ ‹lâhe illâllahu vahdehu la şerîke lehu ve
enne Muhammeden abdühu ve Resûlühu
(Allah’tan başka bir ilâh yoktur; yaln›z O
vard›r, ortağ› yoktur; Muhammed O’nun
kuludur ve O’nun Peygamberidir)’ K›yamet
gelecektir, onda şüphe yoktur. Allah, kabir-
lerde olan kimseleri diriltecektir, ahdini
hat›rla.
De ki; Rab olarak Allah’a, din olarak
‹slâm’a, peygamber olarak Muhammed
(s.a.s.)’e, k›ble olarak Kâbe’ye, imam olarak
Kur’ân’a ve kardeş olarak Müslümanlara r›za
gösterdim.
Rabbim, kendisinden başka ilâh olmayan
Allah’t›r. O, büyük Arş’›n Rabbidir. (Nevevi, el-
Ezkar, 194)
“Ey Allah’›n kulu!
De ki: Allah' tan başka ilâh yoktur.
De ki Rabbim Allah't›r. Dinim ‹slâm'd›r.
Peygamberim Muhammed Aleyhisselâm'd›r.
Ya Rabbi! Bu ölüyü yaln›z b›rakma. Sen
varislerin en hay›rl›s›s›n.”
54
11- ISKAT VE DEV‹R

Iskat; namaz, oruç, kurban, adak, kefâret gi-
bi ibadet ve borçlar› ifa etmeden vefat eden
bir kimseyi bu borçlar›ndan kurtarmak için fa-
kirlere fidye ödenmesi işlemini ifade eder. Fid-
yeden maksat söz konusu ibadetlerin yerine
geçmesi amac›yla yap›lan nakdî veya aynî
ödemelerdir.
Bu bağlamda ›skat-› salât, bir kimsenin sağ-
l›ğ›nda eda veya kaza edemediği namaz borç-
lar›n› uhdesinden düşürebilmek için ölümün-
den sonra fidye ödenmesi işlemini, devir de
bu fidye ödemek için geliştirilen bir yöntemi
ifade eder.
Hz. Peygamber, sahabe, tâbiîn ve tebeu’t-tâ-
biîn dönemlerinde yukar›daki anlamda ›skat söz
konusu olmad›ğ›ndan, ›skat-› salât ve ›skat-›
savm anlay›ş ve uygulamas›n›n Kitap, Sünnet
ve sahâbe fetvalar›ndan delillendirilmesi müm-
kün değildir.
‹badetler ve bu nitelikteki kefaretler “Allah
hakk›” grubunda yer ald›ğ› için kural olarak ›s-
kat kabul etmez. Dinî mükellefiyetlerin ifas›nda
mükellefin niyeti ve ibadetin Allah r›zas› için ya-
p›lmas› ibadetin özünü, şekil şartlar› ise maddi
unsurunu teşkil edeceğinden, ibadetler ancak
Yüce Yarat›c›’n›n belirlediği sebeplere bağl›
olarak ve O’nun emrettiği tarzda yerine getiri-
lirse ifa edilmiş say›l›r. ‹badetlerin dinin kulluğu
55
ve teslimiyeti sembolleştiren hükümlerinin en

baş›nda yer almas›n›n da anlam› budur.
Bu itibarla, ayette sadece oruç tutmaya gü-
cü yetmeyen sürekli mazeret sahibi kimselerin
fidye vermesinin emredildiği, bunun d›ş›ndaki
›skat-› savm›n ayette yer almad›ğ›, ›skat-› salâ-
t›n ve devir işleminin ise Kur’an veya Sün-
net’ten herhangi bir delile veya f›khi hüküm
elde etmede kullan›lan bir usule dayanmad›ğ›
aç›kt›r. Zaten bedeni ibadetler ruhun Allah’a
yükselişini sembolize ettiği, kişinin kendini ge-
liştirip eğitmesine yard›mc› olduğu ve tabii
olarak mükellef aç›s›ndan birçok manevi ve
deruni yararlar taş›d›ğ› için bunlar›n s›radan
bir borç-alacak ilişkisi çerçevesinde mütalaa
edilmesi ve neticede ›skat usulünün alternatif
ifa olarak görülmesi bu ibadetlerin ruh ve
amac›na ayk›r›d›r. Ancak vefat eden kimsenin
yak›nlar›n›n, kişinin ölüm ötesi hayatta so-
rumluluklar›n› azaltacak bir şeyler yapabilme
yönündeki iyi niyeti ve gayreti, ›skat ve devrin
‹slam toplumunda h›zla yayg›nlaşmas›n›n te-
mel nedeni olmuştur.
Mazeretsiz olarak tutulmayan ve kaza edil-
meyen oruçlar için ›skat-› savm’›n, bütünüyle
›skat-› salât›n ve devrin cevaz› yönünde
Kur’an’da, Sünnet’te veya sahabenin ve
müçtehit imamlar›n fetvalar›nda hiçbir aç›kla-
ma yoktur. Buna rağmen ›skat ve devrin uy-
56
gulamada giderek yayg›nlaşmas›, bunun ‹s-

lam’›n öngördüğü veya cevaz verdiği bir usul
olarak alg›lanmas›na, insanlar›n sağl›klar›nda
ibadetleri ifada tembellik etmesine veya ih-
malkâr davranmas›na, ‹slam’›n bu adeti sebe-
biyle yanl›ş anlaş›lmas›na ve haks›z ithamlara
maruz kalmas›na yol açmaktad›r.
Şuras› kesin olarak bilinmelidir ki, belli bir
miktar paran›n fakire verilmesi ve onun da gü-
ya hamiyetli davranarak, ald›ğ› paray› veren
kişiye hibe etmesi ve ödenmesi gereken meb-
lağ tamamlan›ncaya kadar bu kabul ve hibe işi-
nin devam› demek olan “devir” uygulamas›n›n
aklî ve dinî hiçbir dayanağ› yoktur. Bunun
Müslümanlar aras›nda yayg›nlaşm›ş olmas›
üzücüdür.
Din ad›na yap›lan bu tür yanl›ş uygulamalar›
önlemenin belki de en etkili yolu, ‹slam’›n te-
mel esaslar›yla bağdaşmayan uygulamalara
yer vermemek, hatta verenleri ikaz etmektir.
Geride kalanlar, ölenlerin namaz ve oruç bor-
cu için para ödememelidir. Bu konuda yapa-
caklar› en doğru şey, kendi ibadetlerini düzen-
li şekilde yerine getirmek, dünyada iyi bir Müs-
lüman olarak yaşamak ve ölen yak›nlar› için,
sevab›n› onlara bağ›şlamak üzere hay›r, eser,
iyilik, ibadet ve dua yapmak olduğu bilincine
ermeleridir.
57
Sonuç olarak, imkanlar dâhilinde fakirlere sa-

daka vermek, hay›r kurumlar›na yard›mda bu-
lunmak, geride kalanlar›n ölüler için yapabile-
cekleri davran›şlardan baz›lar› olarak say›labilir.
Ancak bunlar yap›l›rken ölenin varisleri aras›n-
da fakirler, yetimler, ihtiyaç sahibi eş ve çocuk-
lar›n bulunmas› halinde ölenin vasiyeti d›ş›nda
geride kalanlar›n kendi mallar›ndan harcama
yap›larak mağdur edilmeleri de kesinlikle caiz
değildir.
12- CENAZE YAKINLARINA KARŞI
GÖREVLER‹M‹Z:
TAZ‹YE/BAŞSA⁄LI⁄I
Taziye, cenaze yak›nlar›n› teselli edici sözler
söyleyerek üzüntülerinin paylaş›ld›ğ›n› göster-
mek ve hissettirmektir. Taziye için çoğunlukla
"Allah size güzel sab›rlar ihsan etsin ve mü-
kâfat›n› da versin”, "Baş›n›z sağ olsun! Allah
geride kalanlara ömür versin!" gibi sözler söy-
lenir.
Taziye süresinin, ayn› yerde yaşayanlar için
üç gün içinde yap›lmas›n›n müstehap olduğu,
daha sonraki günlerde ve haftalarda yap›lma-
s›n›n mekruh olduğu şeklinde bir kanaat olsa
da, taziyenin üç gün ile s›n›rl› tutulmas›na doğ-
rudan ›ş›k tutan bir nas bulunmamaktad›r.
Cenaze yak›nlar›n›n ac›lar›n› tazelememek
58
için taziye süresi k›sa tutulmal›d›r. Din görev-

lilerine bir fikir vermesi aç›s›ndan, taziye esna-
s›nda yap›lacak örnek bir konuşma metnine
rehberimizin ekler bölümünde yer verilmiştir.
13- KAB‹R Z‹YARET‹ VE ADABI
a. Kabir Ziyareti
Kabir ziyareti erkek ve kad›n her Müslüman
için menduptur. Hz. Peygamber, toplumun ölü-
leriyle övünmesi gibi cahiliye al›şkanl›klar›n›n de-
vam ettiği dönemde kabir ziyaretini bir ara ya-
saklam›ş, ancak bunu daha sonra serbest b›rak-
m›şt›r. Hadiste şöyle buyrulur: “Size kabir ziya-
retini yasaklam›şt›m. Art›k kabirleri ziyaret
edebilirsiniz.” (Müslim, “Cenâiz”, 106)
Hz. Peygamber (s.a.v), “Kabirleri ziyaret edi-
niz. Çünkü kabirleri ziyaret, size ahireti hat›r-
lat›r.” (‹bn Mâce, “Cenâiz”, 47) buyurmuştur.
Mezarl›klar›n ziyaret edilmesi, ölümün hat›rlan-
mas› ve dünyada ahreti unutmadan yaşamak için
ibret al›nmas› bağlam›nda dinimizin tavsiye ettiği
hususlardand›r. Kabir ve türbe ziyaretlerinde ‹s-
lam’›n özüne ve tevhid anlay›ş›na ters düşen, iti-
kadî bak›mdan zararl› tutum ve davran›şlardan
uzak durmak gerekir.
Türbelerde yatan kişileri beşer üstü varl›klar
olarak görmek, bir k›s›m ihtiyaç ve dilekleri on-
lara arz etmek, kendilerinden medet beklemek
ve yard›m dilemek tevhid dini olan ‹slam ile bağ-
59
daşmaz. Kabir ziyaretinde bulunan kişi, ahireti

hat›rlamal›, dünyan›n geçici olduğunu ve bir gün
kendisinin de öleceğini düşünmelidir.
Kabirlerin haftada bir gün, özellikle cuma ve-
ya cumartesi günleri, ayr›ca arefe ve bayram
günleri ziyaret edilmesi yayg›n bir gelenek ol-
muştur. Zira Hz. Peygamber’in genellikle bu
günlerde kabir ziyaretinde bulunduğuna dair ri-
vayetler vard›r.
b. Ziyaret Adab›
Kabir ziyaretinin belli usulleri vard›r. K›saca
şöyle özetlenebilir:
K›bleye karş› dönülerek “es-Selâmu aleyküm
yâ ehle’l-kubûr. Ve innâ inşâallahu biküm lâ-
hikûn” (Ey kabir halk›! Allah’›n selâm› üzerinize
olsun. ‹nşaallah biz de size (bir gün) kavuşacağ›z.)
ifadeleriyle ölüler selamlan›r.
Sevab› ölülere bağ›şlanmak üzere Kur’an-› Ke-
rim okunur. Ölüler ve hayatta olanlar için dua
edilir. Kabrin baş›nda yüksek sesle ağlay›p gürül-
tü yapmak, kabrin demirlik ve taşlar›n› öpmek,
sar›l›p ağlamak, bez bağlamak, mum yakmak gi-
bi ‹slam’›n temel esaslar›na ters düşen eylemler
ziyaret adab›yla bağdaşmaz.
Kabirlerin üstüne bas›lmaz, oturulmaz ve yat›l-
maz. Kabirlere karş› namaz k›l›nmaz ve ölülere
adakta bulunulmaz.
60
14- KAB‹R Z‹YARET‹NDE OKUNA-

CAK SURE VE DUALAR
Ölüm nedeniyle Kur’an okuman›n, hem oku-
yana hem de kendisi için okunana sevaba vesile
olacağ› ümit edilir. Bunun başkas›na para ile
yapt›r›lmas› ve Kur’an okuyanlar›n da Allah r›za-
s›n› değil, maddi bir beklentiye girmeleri duru-
munda, o fiilin ibadet olma niteliğini ortadan kal-
d›rmaktad›r.
Ölünün yedinci, k›rk›nc›, elli ikinci gecesi gibi
belli gün ve gecelere tahsis edilerek icra edilen
hatim ve mevlid merasimleri hakk›nda da Kur’an
ve sünnete dayal› bir bilgi veya tavsiye mevcut
değildir. Kabir ziyaretlerinde genellikle Yasin,
Mülk, Vak›a, ‹hlâs, Felak ve Nâs sureleri, sonra
Fâtiha ile Bakara sûresinin ilk beş âyeti okunabi-
lir. Sevab› da cenazenin ve diğer müminlerin
ruhlar›na bağ›şlanabilir.
15- KABR‹N YAPIMI
Dinimiz temel prensip olarak bütün çeşitleriyle
israf› haram k›lm›şt›r. Bu nedenle mezarlara israf
say›labilecek ve dinen tasvip edilemeyecek tür-
den harcamalar›n yap›lmas› doğru değildir.
Mezar›n kime ait olduğunu gösterecek nitelik-
te taş veya levhalar yeterli iken, mezarlar›n çok
lüks mermer veya diğer k›ymetli taşlarla kaplan-
mas›, kabirlerin yükseltilmesi, üzerine kubbeli bi-
nalar yap›lmas›, taş›na övücü veya kaderden şi-
kâyet edici sözler yaz›lmas› uygun değildir.
61
16- MEZAR TAŞINA FOTO⁄RAF

YAPIŞTIRMAK
Mezar taş›na fotoğraf yap›şt›r›lmas›, çeşitli
heykel veya figürlerin işlenmesi gibi adetler
genellikle ‹slam d›ş› dinlerin etkisiyle ortaya ç›-
kan uygulamalard›r. Müslümanlar›n bu tür uy-
gulamalardan uzak durmalar› gerekir. ‹s-
lam’da esas olan mezar ve kabirlerin sade ve
mütevaz› olmas›d›r. Başta hükümdarlar olmak
üzere, büyük bilginler, veli olarak bilinen şah-
siyetler, meşhur komutanlar ve şehitlerin unu-
tulmay›p sürekli an›lmalar› için yaşad›klar› de-
virlere özel mimari tekniği ile an›t-mezarlar
yap›lm›şt›r ki, bu yap›tlar türbe olarak bilin-
mektedir.
Gerçek şu ki, Anadolu’nun Türk-‹slam yur-
du olmas›nda, üzerinde yaşad›ğ›m›z toprakla-
r›n vatana dönüşmesinde önemli hizmetlerde
bulunmuş olan bu şahsiyetlerin tan›nmas›nda,
tarihî ve millî şuurun canl› tutulmas›nda türbe-
ler önemli bir rol oynam›şt›r.
17- MEZARLIKLARIN BAKIMI
Kabirleri ve kabristanlar›/mezarl›klar› koru-
mak, temiz tutmak ve ağaçlarla süslemek, ha-
yatta olanlar için bir görevdir. Kabirler özellik-
le ziyaret edenlerin huzuru aç›s›ndan temiz,
bak›ml›, ağaçland›r›lm›ş, yeşilliklerle bezenmiş
bir bahçe görünümünde olmal›d›r. Kabirlerin
62
kirli veya bak›ms›z olmas›n›n, orada medfun

bulunan kimselere herhangi bir zarar› olmasa
bile, böyle bir davran›ş ziyarete gelenlere bir
sayg›s›zl›k say›l›r.
Bu nedenle kabirlerin çevrelerini kirletmek,
ağaçlar›n› ve otlar›n› kesip koparmak mekruh-
tur. Örfümüzde her mevsim yeşil kalabilen sel-
vi benzeri ağaçlar›n mezarl›klara dikilmesi
âdet haline gelmiştir.
63
II. BÖLÜM
g
CENAZE ‹LE ‹LG‹L‹ ‹DAR‹ ‹ŞLEMLER
g
1- BELED‹YELERCE YAPILAN ‹ŞLEM-
LER
Türk Hukuk sisteminde mezarl›klar, cenaze-
lerin defnedilmesi ve nakli işleri kamu sağl›ğ›-
n› ilgilendirmekte olup 1593 say›l› “Umumi
H›fz›s›hha Kanunu”nda düzenlenmiştir.
Bu kanundan sonra s›ras›yla Bakanlar Kuru-
lu taraf›ndan “Mezarl›klar Hakk›ndaki Nizam-
name”, Sağl›k Bakanl›ğ› taraf›ndan “Ölülerin
Bir Yerden Diğer Bir Yere Nakline Dair Tali-
matname” ve Belediye Mezarl›klar›n›n Kurul-
ma Düzenlenme ve Süslenmesini konu alan
“Mezarl›k Nizamnamesi”nin 8. maddesinin bi-
rinci f›kras› mucibince haz›rlanan talimatname
yürürlüğe konulmuştur. 13/06/1994 tarihli
65
ve 21959 say›l› Resmi Gazete’de yay›nlanan

3998 say›l› mezarl›klar›n korunmas› hakk›nda
kanun ile umumi mezarl›klar›n mülkiyet duru-
mu, korunmas›, inşas›, bak›m ve onar›m› ko-
nular› düzenlenmiştir.
1393 say›l› Umumi H›fz›s›hha Kanunu, Me-
zarl›klar Hakk›nda Nizamname ve Ölülerin Bir
Yerden Diğer Bir Yere Nakline Dair Talimat-
name de konuyla ilgili bilgiler içermektedir.
Yasa, tüzük, yönetmelik ve genelge hüküm-
leri konu başl›klar› alt›nda s›ralanmakla birlik-
te, cenazesi olan vatandaşlar›m›z›n yapacağ›
işlemler mevzuat çerçevesinde aşağ›da özet-
lenmiş, daha sonra konuyla ilgili yasa, tüzük,
yönetmelik ve genelgeler s›ralanm›şt›r.
Buna göre:
a) 5393 say›l› Belediye Kanunu ile 5216 sa-
y›l› Büyükşehir Belediye Kanunu’nda mezarl›k-
lar›n düzenlenmesi ve cenaze defin işlemleri be-
lediyelerin görevleri aras›nda say›lm›şt›r.
b) Mezarl›k alanlar›n›n tespiti, düzenlenme-
si, işletilmesi, cenazelerin gömülmesi ve nak-
ledilmesi görevi belediyelere aittir.
Mezarl›k kabul edilen mekanlardan başka
yerlere ölü defnedilmesi yasakt›r.
c) Büyükşehir statüsünde bulunan şehirlerde
mezarl›klar›n kurulmas›, işletilmesi ve bak›m›
66
Büyükşehir Belediyelerinin görevi aras›ndad›r.

d) Defin ruhsat› al›nmad›kça hiç bir cenaze
gömülemez.
e) Ölü muayene edenler veya defin ruhsat›
verenler, ölüm sebebinin kazaen veya bulaş›c›
bir hastal›k neticesi olduğuna dair şüphelen-
dikleri takdirde, ilgili makam› haberdar etme-
den defin ruhsatiyesi veremezler. Bu makam
Cumhuriyet Savc›l›ğ› olabileceği gibi bulaş›c›
hastal›kla ilgili Sağl›k Bakanl›ğ›’na ait kurum-
lar da olabilir.
f) Büyükşehir statüsündeki şehirlerde defin
ile ilgili hizmetler hem Büyükşehir Belediye-
si’nin hem de ilçe ve ilk kademe belediyeleri-
nin görevleri aras›nda say›lm›şt›r. Yani cena-
zelerin defni ile ilgili hizmetler Büyükşehir sta-
tüsündeki şehirlerdeki bütün belediyelerin gö-
rev ve sorumluluğu alt›nda bulunmaktad›r.
Uygulamada defin ruhsatlar›n›n düzenlenme-
si, cenaze nakil işlemleri ilçe ve ilk kademe be-
lediyeleri taraf›ndan, mezarl›klardaki işlemler
ise Büyükşehir belediyesi taraf›ndan yerine
getirilmektedir.
g) Ölülerin y›kanmas›, kefenlenmesi, mezar-
l›ğa kadar nakli ve defin görevi belediyelere
aittir. Bu hususta gerekli olan tesisat belediye-
lerce yap›lmak zorundad›r. Ölülerin belediye-
67
ce y›kanmas›, kefenlenmesi, mezarl›ğa kadar

götürülmesi, mezar aç›lmas› ve kapanmas›
için gereken ücret belediye taraf›ndan bir tari-
feyle düzenlenir. Fakir ve kimsesi olmayan
ölüler belediyece paras›z kald›r›l›r, y›kan›r ve
defnedilir.
h) Belediyelerce cenazelerin kolayca ve usu-
lüne uygun olarak nakline nezaret edilmesi,
nakil için gerekli tüm araçlar›n haz›r halde bu-
lundurulmas›, genel nakil araçlar› ile cenaze
nakli ve cenaze nakline ayr›lm›ş araçlar›n ce-
naze nakli d›ş›nda diğer hususlara ayr›lmas› ve
kullan›m›n›n önlenmesi gerekir.
2- CENAZE SAH‹B‹N‹N YAPACA⁄I
‹ŞLEMLER
Cenaze sahibinin de yapacağ› belli başl› iş-
lemler vard›r:
a) Cenaze hangi ilçe belediyesi s›n›rlar›nda
ise o ilçenin Sağl›k ‹şleri birimlerine başvuru-
larak ölüm raporu al›n›r.
b) Ölüm raporu ile birlikte ayn› belediyenin
cenaze memurluklar›na müracaat edilir.
c) Cenaze işlemlerini yürüten memurlara
ölünün nüfus cüzdan› ve ölüm raporunun bir
fotokopisi verilerek nüfus kayd›ndan düşümü
için ilgili ilçe Nüfus Müdürlüğü’ne gönderilme-
68
si temin edilir.
d) Belediyenin cenaze memurluğu veznesine
masraflar yat›r›l›r. Bu masraflar, cenaze ve de-
fin işlemleri için yap›lan harcamalar›n karş›l›ğ›
olarak al›nmaktad›r. Cenaze nakil araçlar› ay-
n› ilçenin cenaze memurluklar› taraf›ndan te-
min edilir.
e) Cenaze il d›ş›na nakledilecekse, ilçe bele-
diyeleri Sağl›k ‹şleri birimlerinden izin al›n›r.
Ayn› birimler taraf›ndan cenazeler mühürle-
nerek ve yol belgeleri düzenlenerek ilgililere
teslim edilir.
f) Cenaze sahibi mezar yeri tahsisini talep
eder. Mezar yeri tahsisi, Mezarl›klar ube Mü-
dürlüğü taraf›ndan, miktar› her y›l Belediye
Meclisi taraf›ndan belirlenen ücretler karş›l›-
ğ›nda yap›l›r.
g) Cenaze, bulunduğu şehirde defnedilecek-
se defin ruhsat› verilir.
Cenaze yak›nlar›n›n ilgili belediyeye telefon
ile veya bizzat gelerek müracaat etmeleri ha-
linde Sağl›k ‹şleri Müdürlüğü Cenaze Hizmet-
leri biriminde görevli elemanlar ile Belediye
doktoru ölüm nedeninin tespiti ve muayene
için cenaze evine giderler. Cenaze evinde
ölen kişinin gerekli muayenesi yap›larak ölüm
nedeni belirlenir. Herhangi olumsuz bir du-
69
rum yok ise ölüm raporu tanzim edilir. Cena-

zenin muayenesinde şüpheli bir durum ortaya
ç›km›şsa, ilgili makam› haberdar etmeden de-
fin ruhsat› verilmez.
h) Cenaze başka bir şehirde defnedilecekse
yol izin ruhsat› al›n›r.
i) Cenaze yak›nlar›n›n talebine göre, cenaze
bulunduğu yerden belediye cenaze arac› ile
belediyenin gasilhanesine getirilir ve yak›nlar›-
n›n da refakatinde görevli gassallar/cenaze y›-
kay›c›lar› taraf›ndan temiz bir ortamda itina ile
y›kan›r ve kefenlenir.
k) Fakir olan veya imkân› olmayan cenazeler
için, yak›nlar›n›n talebi ile kefen ve benzeri mal-
zemeler belediyece karş›lanmaktad›r.
Cenaze, sahibinin isteği doğrultusunda uygun
görülen mezarl›ğa defin işlemleri için götürülür.
l) Cenaze arac›, talep olmas› halinde şehir içi-
ne ücretsiz, şehir d›ş›na meclis karar› gereği ki-
lometre baş›na ücret al›narak gönderilmekte-
dir. Cenaze yak›nlar›n› mezarl›ğa götürmek
üzere otobüs şehir içine ücretsiz tahsis edilir.
m) Ölüm hastanede gerçekleşmiş ise, Ölüm
Raporu ve Defin Ruhsat› (Gömme ‹zin Kağ›d›)
ile birlikte Belediye Cenaze ‹şleri Servisi’ne baş-
vuran cenaze sahibinin vereceği bilgiye göre iş-
lem yap›l›r.
70
n) Ölüm evde gerçekleşmiş ise belediye dok-

toru, ölüm gerçekleşme saatinden uygun bir sü-
re geçtikten sonra belirtilen adrese intikal edip,
cenazeyi muayene ederek ölüm raporunu ken-
disi düzenler veya şüpheli bir durum görürse
adli t›pa bildirerek inceleme talep eder.
o) Ölüm ikamet d›ş›nda gerçekleşmiş ise, ev-
de gerçekleşen ölüm ile ilgili işlemler titizlikle
uygulan›r.
p) Cenaze, yak›nlar›n›n vereceği bilgiye (yur-
tiçi-yurtd›ş›, şehir içi-şehir d›ş›) göre işlem gö-
rür. Şehir d›ş›na ç›kacaksa yol belgesi verilerek,
yurtd›ş›na ç›kacaksa yol belgesi ile birlikte tabut
mühürleme işlemi yap›larak gönderilir.
Nüfus cüzdan›n›n asl› nüfus düşüm işlemleri
yap›lmak üzere Nüfus Müdürlüğü’ne gönderilir.
r) Cenaze fakir ve kimsesiz ise, muhtarl›ktan
al›nan Fakirlik Belgesi ile Belediye Cenaze ‹ş-
leri Servisi’nin Mezarl›klar Müdürlüğü ile yap-
m›ş olduğu yaz›şma neticesinde veya Mezar-
l›klar Müdürünün takdiriyle ücretsiz mezarlara
defin işlemi yap›l›r.
s) Cenaze yurtd›ş›ndan gelmiş ise, ilgili ha-
vaalan› doktorunca düzenlenen Ölüm Raporu
ile birlikte cenaze işlemleri yap›l›r.
71
3- CENAZELER‹N DEF‹N ‹ŞLEMLER‹

a. Cenaze Hizmetleri
Ölüm raporu düzenlenmesi, ölüm vakas›-
n›n nüfus müdürlüğüne bildirilmesi, il d›ş›na
götürüleceklere yol belgesi düzenlenmesi, me-
zar yeri tahsis edilmesi, defin ruhsat› verilme-
si, cenaze arac› temin edilmesi, yurt d›ş›na gö-
türülecekse yol belgesi ve tabut mühürleme gi-
bi işlemler belediyelerce yap›l›r.
Cenazelerin y›kanmas›, kefenlenmesi, me-
zarl›ğa nakli ve defnedilmesi ile mezarl›klar›n
bak›m, temizlik çevre düzenlemesi ve muhafa-
zas› görevi de belediyelere aittir.
Her belediyede, belediye olmayan yerlerde
de defin ruhsat› veren birimlerde ölümlerin
kay›t ve zapt›na mahsus bir defter bulunduru-
lur. Bu deftere ölünün ismi, adresi, ölüm tari-
hi, belli ise ölüme neden olan hastal›ğ› ve de-
fin ruhsatiyesi verenin ismi kaydedilir. Bu bil-
giler her ay sonunda toplanarak bir sonraki
ay›n on beşine kadar en yak›n hükümet tabibi
ve sağl›k müdürlüğüne bildirilir ve sağl›k daire-
leri taraf›ndan da mahalli nüfus idarelerine ha-
ber verilir.
b. Cenaze arac› temini ve ücretler
Cenaze arac›, belediyeler taraf›ndan ücret-
siz olarak temin edilir. Cenaze işlemleri (me-
72
zar ücreti, mezar açma kapama ücreti, gasil,

morg, tesis vb.) ücret karş›l›ğ› yap›l›r. Ücret
karş›l›ğ›nda özel ambulans hizmeti veren kuru-
luşlar da vard›r.
4- MEZAR YER‹ TAHS‹S‹

Mezarl›k alanlar›n›n tespiti, düzenlenmesi,
işletilmesi, cenazelerin defnedilmesi ve nakle-
dilmesi görevi belediyelere aittir.
Mezarl›k olarak tahsis edilen alanlar›n d›ş›n-
daki herhangi bir yere cenaze defnedilmesi
yasakt›r. Ancak olağanüstü hallerde ve sağl›k
bak›m›ndan sak›nca bulunmad›ğ› takdirde
Bakanlar Kurulu karar› ile mezarl›klar d›ş›nda
defin yap›lmas›na izin verilebilir.
Büyükşehir statüsünde bulunan şehirlerde
mezarl›klar›n kurulmas›, işletilmesi ve bak›m›
Büyükşehir Belediyelerinin görevleri aras›n-
dad›r.
Köyler için tahsis edilecek mezarl›k alanlar›,
köylerin bağl› olduğu ilçe kaymakamlar›nca
hükümet tabiplerinin görüşü al›narak tespit
edilir.
Birden fazla ve birbirine komşu köyler için
bir mezarl›k alan› oluşturulabilir. Köy mezar-
l›klar›n›n mülkiyeti köy tüzel kişiliklerine aittir.
73
5- CENAZELER‹N NAKL‹
Ceset tamamen çürümeden önce mezar›n
aç›larak ölünün ç›kar›labilmesi için ilgili bele-
diyenin izninin al›nmas› zorunludur. Adli
otopsiler için izin al›nmas› gerekmez. Ancak
otopsi yap›lmas› ve mezar›n aç›lmas› hususu
ilgili belediyeye bildirilmelidir.
Cenazenin gömülmesinden önce veya son-
ra bir şehirden diğerine nakli için ilgili beledi-
yenin izninin al›nmas› gerekir. Bu belgenin
al›nmas› için ölü henüz gömülmemiş ise gö-
mülmesine ruhsat verildiğini gösteren belge-
nin belediyeye sunulmas› gerekir.
Defnedilmiş cenazeler için belediyede bulu-
nan ölüm özel defterindeki kay›tlar›n bir sure-
ti ç›kar›l›r. Her iki durumda da ölünün nakle-
dilmesi, sağl›k bak›m›ndan bir sak›nca doğma-
yacağ›na dair bir doktor onay›na bağl›d›r. Ko-
lera, veba, çiçek, şarbon, cüzzam, ruam, ti-
füs, AIDS ve bildirimi zorunlu diğer hastal›k-
lardan ölenlerin nakli yasakt›r. Bu hastal›klar-
dan ölenler vefat ettikleri yerde gömülür. Def-
nin üzerinden bir sene geçmedikçe bu ölülerin
mezardan ç›kar›larak başka bir yere nakilleri
de yasakt›r.
Bir şehirden diğerine nakledilecek ölülerin
“Ölülerin Bir Yerden Diğer Bir Yere Nakline
Dair Yönetmelik” hükümlerine uygun olarak
tabutlanmas› gerekir. Aksi takdirde nakline
74
izin verilmez. Nakledilecek ölü mutlaka beledi-

ye doktoru, belediye doktoru bulunmayan
yerlerde sağl›k ocağ› doktoru veya sağl›k me-
murlar› huzurunda tabutlanacakt›r. Mezarl›k-
tan ç›kar›lan cesetler veya kal›nt›lar›, mezarl›k
odas›nda -oda bulunmamas› durumunda- me-
zar yak›n›nda tabutlan›r. Mezara defnedilme-
den önce nakledilecek ölüler, ailelerinin gös-
tereceği yerde tabutlan›r.
Nakledilecek ceset veya kal›nt›lar› kefene sa-
r›l› olduğu halde çinko veya kurşundan yap›l-
m›ş madeni bir tabut içerisine konur. Tabutta
boş kalan yerler antiseptik-mikrop gideren- s›-
v› içerisinde iyice ›slat›lm›ş bir talaşla dolduru-
lur. Madeni tabut bu şekilde doldurulduktan
sonra her taraf› hiçbir s›v› s›zmayacak derece-
de ve dikkatle lehimlenir. Madeni tabut tama-
men lehimlendikten sonra bir tahta tabut içeri-
sine konulur. Bu ikinci tabut da haz›rland›ktan
sonra ambalaj sand›ğ› tahtas›ndan yap›lm›ş bir
sand›k içerisine konulur ve çivilenir.
S›cak mevsimlerde ve mevsim ne olursa ol-
sun on iki saatten fazla devam edecek nakiller-
de ölünün mutlaka ilaçlanmas› gerektiği unu-
tulmamal›d›r. Sand›ğ›n d›ş taraf› belediye dok-
toru veya sağl›k ocağ›n›n resmi mührüyle mü-
hürlenir.
75
Tabutu sevk edenlere tabutlama esnas›nda

nezaret eden memur taraf›ndan tabutlanma-
n›n yönetmeliğe uygun olarak yap›lm›ş oldu-
ğu ve naklinde sak›nca olmad›ğ›n› gösteren
bir belge verilir.
6- MEZARLIKLARIN BAKIMI, TEM‹Z-
L‹⁄‹, ÇEVRE DÜZENLEMES‹ VE MU-
HAFAZASI
Devlet mezarl›ğ›, Vak›flar Genel Müdürlüğü
yönetimindeki tarihi mezarl›klar ile şehitlikler
ve vak›f vb. tüzel kişiliğe ait özel statüsü bulu-
nan mezarl›klar hariç, umumi mezarl›klar›n
mülkiyeti belediye bulunan yerlerde belediye-
lere, köylerde köy tüzel kişiliklerine aittir. Bu
yerler sat›lamaz ve kazand›r›c› zamanaş›m› zil-
yedliği yolu ile iktisap edilemez.
Şehitlikler ve mezarl›klardaki mezarlar bozu-
lamaz, tahrip edilemez ve kirletilemez. Bu
yerler imar mevzuat› veya herhangi bir şekilde
park, bahçe, meydan, otopark, çocuk park›,
yeşil alan gibi sahalar olarak ayr›lamaz ve asli
gayesi d›ş›nda hiç bir amaç için kullan›lamaz.
Yol geçme zorunluluğu bulunduğu ‹çişleri Ba-
kanl›ğ›nca kabul edilen mezarl›klar veya bö-
lümleri bu hükmün d›ş›ndad›r.
Belediyeler ve köy muhtarl›klar›, mezarl›kla-
76
r›n etraf›n› duvarla çevirmek, ağaçland›r›p çi-

çeklendirmek ve gerekli her türlü bak›m ve
onar›m› yaparak korumak zorundad›r.
7- SA⁄LIK BAKANLI⁄INCA YAPILAN
‹ŞLEMLER
Cenaze hizmetlerinde Sağl›k Bakanl›ğ›’na
ait kurumlar› ilgilendiren bir dizi işlem bulun-
maktad›r. Şimdi bu işlemlerin neler olduğu ile
ilgili bilgilere yer verilecektir:
1- Defin Ruhsat›
Bilindiği gibi ölülerin muayenesi ve defin
ruhsatlar›n›n verilmesi, fert, toplum ve çevre
sağl›ğ› aç›s›ndan önem arz etmektedir. Yetkili
memurlar taraf›ndan verilmiş defin ruhsat›
al›nmad›kça ve ibraz edilmedikçe mezarl›ğa
hiçbir cenaze kabul edilemez ve defnedilemez.
Defin ruhsatnamesi olmadan cenaze defne-
den mezar bekçileri ve ölü sahiplerine bir yap-
t›r›m uygulanabilir.
Defin ruhsat›nda, ölünün ad›, soyad›, yaş›,
kimlik bilgileri, adresi, ölümün gerçekleştiği
yer, ölüm tarihi, ölüm sebebi, defnine ruhsat
verildiği bilgiler yer al›r.
-Kendine ait özel mezarl›ğ› olan müessese-
lerdeki ölülerin ismi ve hüviyeti, ölüm sebebiy-
le birlikte yirmi dört saat içinde bağl› bulundu-
ğu belediyenin ilgili dairesine bildirilir.
77
-Defin ruhsat›, belediye doktoru taraf›ndan

ölünün muayene edilmesinden sonra verilir.
Belediye doktoru bulunmad›ğ› takdirde defin
ruhsat› sağl›k ocağ› doktoru taraf›ndan, bele-
diye doktoru ve sağl›k ocağ› doktoru bulunma-
yan beldelerde, valiliklerin belirlediği görevli-
lerce muayene edilerek verilir.
Her şehir, kasaba ve köyde ölü muayenesi
yapacak ve defin ruhsat› verecekler, en yetkili
mülki amir taraf›ndan tayin edilir.
-Ölüyü muayene edenler veya defin ruhsat-
namesi verenler, ölüm sebebinin kazaen veya
bulaş›c› bir hastal›k sonucunda olduğuna dair
bir şüphe ile karş›laş›rlarsa, bu durumda ilgili
makam› haberdar etmeden defin ruhsat› vere-
mezler. Tabip olmayan yerlerde bulaş›c› hasta-
l›k şüphesi ile ölenler için defin ruhsat› verilip
hadisenin hemen sonras›nda ilgili makama bil-
gi verilir.
-Hükümet veya belediye doktorlar›, ölüm se-
beplerini belirlemeye esas olmak üzere tedavi
eden doktorun raporunu talep edebilir. Tedavi
eden doktorlar, lüzumu halinde bu raporu ver-
meye mecburdur.
-Ölümüne sebep olan hastal›k esnas›nda te-
davi eden tabibin verdiği ruhsatname, resmi ta-
bipler taraf›ndan tasdik edilmek şart›yla geçerli
olur.
78
-Bulaş›c› ve salg›n bir hastal›ktan öldüğü şüp-

he edilen kişiler üzerinde, ilgili tabip taraf›ndan
gerekli görülürse bulaş›c› ve salg›n bir hastal›k
bulgusu amac›yla otopsi yap›labilir.
-Bulaş›c› ve salg›n hastal›ğ›n mevcut olduğu
veya tehdit ettiği mahallerde Bakanl›kça bütün
cenazelerin defninden önce bir tabip taraf›ndan
muayene mecburiyeti ilan edilebilir.
Ek Madde 3’de, Meşdud Suçlar›n Muhakeme
Usulü Kanunu kapsam›na giren ve genel sağl›-
ğa ilişkin davalara, mahkemelerce, Meşdud
Suçlar›n Muhakeme Usulü Kanunu’nun 1.
maddesindeki yer ve 4. maddesindeki zaman
kayd›na bak›lmaks›z›n suçüstü hükümlerine
göre bak›lacağ› ve hükümler kesinleştikten
sonra bunlar›n birer örneğinin Cumhuriyet
Savc›l›klar›nca doğrudan doğruya Sağl›k Ba-
kanl›ğ›na gönderileceğine ilişkin hükümlere
yer verilmiştir.
2- Defin Ruhsat›n›n Düzenlenmesi
Hastane ve diğer sağl›k kuruluşlar›nda ölenle-
re ait defin ruhsatlar›, o sağl›k kuruluşunun mü-
dür ve başhekimi taraf›ndan verilir ve resmi gö-
revli doktorlar taraf›ndan onaylan›r.
Defin ruhsat›, köylerde sağl›k ocağ› doktorlar›
taraf›ndan, sağl›k ocağ› yoksa valilikçe görevlen-
dirilmiş kişiler taraf›ndan verilir. Görevli olma-
79
mas› durumunda da köy muhtar› veya jandarma

karakol komutan› taraf›ndan verilir.
3- Sağl›k Bakanl›ğ› Temel Sağl›k Hiz-
metleri Genel Müdürlüğü’nün Ölü Defin
Ruhsatlar› Hakk›ndaki 2000/41 Say›l›
Genelgesine Göre Cenaze ile ‹lgili Ola-
rak Yap›lacak ‹şlemler:
Fert, toplum ve çevre sağl›ğ›n›n korunmas›
ve geliştirilmesi çerçevesinde;
-Defin ruhsat› al›nmad›kça ve ibraz edilme-
dikçe, hiçbir cenazenin defnedilmemesi, nak-
ledilmemesi, mezarl›klara kabul edilmemesi,
-Defin ruhsatnamelerinde, ölünün ad›, soya-
d›, yaş›, hüviyeti, adresi, ölümün vuku buldu-
ğu yer, ölüm tarihi, ölüm sebebi, defnine ruh-
sat verildiğinin aç›kl›kla kaydedilmesi,
-Belediye ve sağl›k ocağ› tabibi bulunmayan
belde ve köylerde hangi görevlilerce ölülerin
muayenesinin yap›larak defin ruhsat› verilece-
ğinin valiliklerce belirlenmesi, ölü muayenesi
yapacak ve defin ruhsat› verecek olanlar›n ila-
n›, belirleme ve ilan işleminin her y›l yenilen-
mesi,
-Belediye tabipleri olan yerlerde belediye ta-
biplerince, belediye tabiplerinin bulunmad›ğ›
yerlerde sağl›k ocağ› tabiplerince, belediye ta-
bibi ve sağl›k ocağ› tabibi bulunmayan belde-
80
lerde ve köylerde valiliklerce belirlenmiş ve

ilan olunmuş görevlilerce, ölülerin muayenesi
sonras› defin ruhsatlar› verilmesi,
-Hastane ve diğer sağl›k müesseselerinde
ölenlere ait defin ruhsatlar›n›n o müessesenin
müdür ve baştabibi taraf›ndan verilmesi, usu-
lüne uygun olarak resmi tabipler taraf›ndan
tasdik edilmesi,
-Ölüme sebep olan hastal›k esnas›nda teda-
vi eden tabibin verdiği ruhsatnamenin resmi
tabipler taraf›ndan tasdik edilmesi,
-Resmi tabipler taraf›ndan tasdik edilmeden
hastane ve diğer sağl›k müesseseleri müdür ve
baştabibince, ölüme sebep olan hastal›k esna-
s›nda tedavi eden tabibin verdiği, resmi tabip
taraf›ndan tasdik edilmeyen defin ruhsatlar› ile
hiçbir cenazenin defnedilmemesi, nakledilme-
mesi, mezarl›klara kabul edilmemesi,
-Ölülerin muayenesinde ölüm nedeni hak-
k›nda yeterli verilerin elde edilmesi ve ölüm
nedeninin belirlenmesinde, gerekirse kişiyi te-
davi eden tabibin raporunun talep edilmesi,
tedavi eden tabiplerin talep vukuunda bu ra-
porlar› vermeleri,
-Ölülerin muayenesinde, çal›şanlar›n sağl›ğ›
ile ilgili gerekli tedbirlerin al›nmas›,
-Kendine ait özel mezarl›ğ› olan sağl›k mü-
81
esseselerindeki ölülerin ismi ve hüviyetinin yir-

mi dört saat içinde belediyenin ilgili dairesine
bildirilmesi,
-Defin ruhsat› veren kurum ve kişilerin ya-
n›nda ölümlerin kay›t ve zapt›na mahsus bir
defter bulundurulmas›,
-Bu defterlerde ölünün ad›, soyad›, yaş›, hü-
viyeti, adresi, ölümün vuku bulduğu yer, ölüm
tarihi, ölüm sebebi, belli ise ölüme neden olan
hastal›k ve defin ruhsat›n› verenin ad›, soyad›,
unvan› ve mesleğinin aç›kl›kla kaydedilmesi,
-Bu bilgilerin her ay sonunda toplanarak ta-
kip eden ay›n on beşine kadar en yak›n ‹lçe
Sağl›k Grup Başkanl›ğ› ve ‹l Sağl›k Müdürlü-
ğüne bildirilmesi,
-‹lçe Sağl›k Grup Başkanl›klar› ve ‹l Sağl›k
Müdürlüğünce mahalli nüfus idarelerine ge-
rekli bilgilerin rutin olarak verilmesi,
-Defin ruhsat› veren kimselerin, Valiliklerce
ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği ve koordi-
nasyon içerisinde gerekli eğitimlere rutin ve
periyodik olarak tabi tutulmas›,
-Ölüm istatistiklerinde gerekli özen ve has-
sasiyetin gösterilmesi, aksamalara sebebiyet
verilmemesi,
-Konuya ilişkin Valiliklerce sürekli ve periyo-
dik kontrol ve denetimlerin yap›lmas›,
82
-Kontrol ve denetim sonuçlar›na göre, ku-

surlar› görülenler hakk›nda, Valiliklerce ilgili
mevzuat doğrultusunda gerekli her türlü işle-
min yap›lmas›,
-Ölülerin muayenesi ve defin ruhsatlar›n›n
verilmesine ilişkin, Valiliklerce gerekli her tür-
lü tedbirin al›nmas› hususlar›ndaki hükümler,
Kaymakaml›klar, Belediye Başkanl›klar›, ‹l ve
‹lçe Umumi H›fz›ss›hha Meclisleri, ‹l Kamu-
oyu, ilgili birimlere duyurulacakt›r.
3- Mezarl›klarda Bulunmas› Gereken
Özellikler
12 Mart 1942 gün ve 5055 say›l› Resmi
Gazete’de yay›mlanan Mezarl›k Nizamname-
si’nin 8. maddesinin Birinci F›kras› Mucibin-
ce Haz›rlanan Talimatnameye göre:
1- Mezarl›klar; şehir ve kasabalar›n mesken
veya diğer maksatlarla bina yap›lan sahalar›
hududundan, mezarl›k hududuna en aşağ›
500 metre mesafede tesis edilecektir.
S›hhi veya diğer sebeplerle görülecek lüzum
üzerine ve mahalli şartlara göre bu mesafe da-
ha fazla uzat›labilir.
2- Mezarl›k olarak seçilecek alan, hakim
rüzgarlar›n şehir ve kasabalardan gittiği istika-
mette, çukur veya batakl›klardan, su cereyan-
83
lar› ve birikintilerden uzak ve ulaş›m› kolay ya-

p›labilir yerlerde olmal›d›r. Bu hususta hafif
meyilli düzlükler tercih edilir.
3- Mezarl›k sahas› yeralt› suyundan müm-
kün olduğu kadar uzak olmal›d›r. Mezarl›k s›-
n›r›ndan itibaren 250 metrelik bir mesafe da-
hilindeki kuyu ve menba gibi yeralt› sular› hiç-
bir maksatla kullan›lamaz.
4- Toprağ›n jeolojik özellikleri, gömülecek
cesetlerin tahribine müsait jeolojik şartlar› te-
min etmek üzere su ve havan›n geçmesine uy-
gun ve küçük taneli olmal›d›r. Kumlu ve kireç-
le kar›ş›k topraklar daha uygundur.
5- Mezarl›k alan›; aile ve şah›slara mahsus
sabit mezar yerleri ile yollar, memur ve müs-
tahdemlere veya mezarl›ğa ait diğer tesisat
yerleri hariç olmak üzere şehir ve kasaban›n
senelik ortalama ölüm miktar›na göre ve top-
rağ›n cesetleri tam tahrip müddetine göre he-
sap edilir.
6- Şehir ve kasabalarda halen mevcut olup
gerek meskun sahalara yak›nl›k ve gerekse
toprak ve tesisat›ndaki kifayetsizlik bak›m›n-
dan s›hhi mahzurlar› görülen mezarl›klar
Umumi H›fz›ss›hha Kanunu’nun 214. madde-
si mucibince terk olunacakt›r.
84
Bu sahalar terk edilmesinden en aşağ› 10

sene geçtikten sonra ve mahalli sağl›k me-
murlar›n›n verecekleri rapor üzerine diğer
maksatlarla kullan›labilir.
7- Her şehir ve kasaba belediyesi ölülerin
y›kan›p kefenlenmesi için nüfus yoğunluğuna
göre lüzumlu olan adette cenaze haz›rlama
yerleri yapmaya mecburdur.
Bu yerler her taraf› kargir olarak yap›lacak-
t›r. Ayr›ca gelen cenazelerin bekleme yeri, y›-
kama ve kefenleme yeri, haz›rlanm›ş cenaze-
lerin bekleme yeri, olmak üzere en az üç k›s-
ma ayr›lacakt›r. Bu yerlerin dahili tesisleri ve
ihtiva edecekleri dezenfeksiyon tertipleri, me-
mur ve müstahdemlere ait yerlerle cenazele-
rin haz›rlama yerlerine ve mezarl›klara nas›l
nakledileceği hakk›nda Umumi H›fz›ss›hha
Kanunu’nun 22 ve Belediye Kanunu’nun 15.
maddesinin 5. f›kras› mucibince mahalli bele-
diyece bir talimatname haz›rlanm›ş olacakt›r.
8- Mezarl›klar›n diğer tesisat› ve mezar yer-
leri, yap›lmas›, yol ve caddelerin tanzimi, ölü
gömme ve nakil işleri ve mezarl›ğ›n idaresine
ait diğer hususlar Umumi H›fz›ss›hha Kanunu
ile Mezarl›klar Nizamnamesi’ndeki hükümlere
göre yap›l›r.
85
4- Ölüm ve Organ Nakli

a. Ölüm
a1) T›bbî Aç›dan Ölüm (Beyin Ölümü)
Beyin ölümü; beyin fonksiyonlar›n›n geri
dönüşümsüz olarak kaybolmas›d›r. Beyin ölü-
mü gerçekleşen kişide; solunum ve dolaş›m
ancak yoğun bak›m koşullar›nda ventilatör gi-
bi solunum destek makineleriyle sürdürülebi-
lir. Kalp at›mlar› ve solunum, yapay olarak
sürdürülebilirken beyin fonksiyonlar› yapay
olarak sürdürülemez. Bu nedenle kişi, beyni
öldüğü zaman t›bben ölü kabul edilir.
Yoğun bak›m ünitelerinde beyin ölümü
saptanan hastalarda, verilen tüm t›bbî deste-
ğe rağmen ortalama 24-36 saat sonra beyin
d›ş›ndaki organlar da fonksiyonlar›n› kaybe-
derler.
Beyin ölümü tan›s› alm›ş kişilerin hayata dön-
mesi mümkün değildir. Beyin ölümü gerçekleş-
meden kadavradan organ nakli yap›lamaz.
Beyin ölümünün gerçekleşmesinden sonra
bu kişiler kadavra donör aday› olarak adland›-
r›l›r. Bu donör adaylar›n›n organlar› bağ›şla-
n›rsa, organlar hayati fonksiyonlar›n› kaybet-
meden en k›sa sürede al›narak bekleyen has-
talara nakledilmelidir.
86
a2) Hukukî Bak›mdan Ölüm

‹nsan hayat›n›n tamamen tükenmesi olan
ölümle hukuki şahsiyet sona erer. Ölen kimse
herhangi bir borç alt›na giremez ve hak sahi-
bi olamaz. Ölen kimseye karş› veya onun ad›-
na dava aç›lamaz. Usul olarak ölümün ispat›,
nüfus sicilindeki kay›tlarla yap›l›r.
Bir kimse nüfus sicilinde ölü görünüyorsa,
bunu ileri süren taraf›n s›rf bu kay›tlar› delil
olarak göstermesini adlî makamlar yeterli gö-
rür. Aksini iddia eden kimse çeşitli delillerle id-
dias›n› ispat etme hakk›na da sahiptir.
Ölüm sicilleri nüfus memurluklar›nca tutu-
lur. Ölen her kimsenin ölüm sicilinin tutulma-
s› için en geç on gün içinde nüfus memurluğu-
na bildirilmesi laz›md›r. Bundan başka hakim
taraf›ndan gaip karar› verilmiş veya ölme ihti-
mali çok yüksek bir tehlike içinde kaybolan ve
ölüsü bulunmayan kimse de mahallin en bü-
yük mülkiye amirinin emriyle, ölüm siciline
ölü olarak kaydedilir.
a3) Dinî Anlamda Ölüm
T›bben ölü olduğuna hükmedilen, başka bir
ifadeyle, beyin ölümü gerçekleşen kişi, yeniden
hayata dönme imkan› bulunmad›ğ›ndan dolay›
dinen de ölü say›l›r.
87
b. Organ Nakli
Tedavisi mümkün olmayan hastal›klar nede-
niyle görev yapamayacak derecede hasta ve
hatta vücuda zararl› hale gelen bir organ›n ye-
rine, canl› veya ölüden/kadavradan al›nan sağ-
lam bir organ›n konularak hastan›n tedavi edil-
mesine organ nakli denir. Bu işlem t›pta organ
transplantasyonu olarak adland›r›l›r. Organ ve
doku nakli, canl›dan ve kadavradan olmak üze-
re iki şekilde yap›labilmektedir.
b1) Kadavra Donör/Beyin Ölümü
Gerçekleşen Verici
Trafik kazas›, kurşunlanma, beyin kanamas›,
ağ›r travma vb. nedenlerle yoğun bak›mda te-
davisi devam ederken, beyin ölümü denilen ge-
ri dönüşümsüz beyin hasar› gelişmiş hastan›n
organlar› bağ›şland›ğ› takdirde bunlar kadavra
donör olarak adland›r›lmaktad›r. Böbrek, kara-
ciğer, pankreas, kalp, kalp kapaklar›, kornea
kadavradan nakillerde kullan›lmaktad›r.
b2) Canl› Donör/Canl› Verici
Organ nakli gereken hastan›n eşi, çocukla-
r›, anne- babas› veya dördüncü dereceye ka-
dar yak›n akrabalar›, doku ve kan grubu gibi
uyumlar›n varl›ğ›na bağl› olarak organ bağ›-
ş›nda bulunabilmektedir. Bunlar canl› donör
88
olarak tan›mlanmaktad›r. Böbrek ve karaciğer

canl›dan nakil yap›lan organlard›r.
b3) Organ Nakli ile ‹lgili Dini Hükümler
Kur’an ve Sünnet’te, organ ve doku nakli
konusunda aç›k bir hüküm bulunmamaktad›r.
‹lk müçtehit ve fakihler, kendi devirlerinde
böyle bir problem söz konusu olmad›ğ› için
organ naklinin hükmünü geniş bir şekilde
aç›klamam›şt›r. Ancak ‹slam’da Kur’an ve
Sünnet’in delaletlerinden ç›kar›lm›ş umumî
hükümler ve kaideler de vard›r.
Kitap ve Sünnet’te aç›k hükmü bulunmayan
ve her devirde karş›laş›lan yeni meselelerin
hükümleri, fakihler taraf›ndan bu umumi ka-
ideler ile hükmü bilinen benzer meselelere k›-
yas edilerek ç›kar›lm›ş, hiçbir mesele cevaps›z
b›rak›lmam›şt›r. Organ ve doku naklinin hük-
münü tayinde de ayn› yola başvurulmas› uy-
gun olacakt›r.
Bilindiği üzere insan mükerrem bir varl›kt›r.
Yarat›lanlar içinde Allah insan› seçkin k›lm›ş-
t›r. Bu itibarla normal durumlarda ölü ve diri
kimselerden al›nan parça ve organlardan fay-
dalan›lmas›, insan›n hürmet ve kerametine ay-
k›r› görüldüğünden, fakihlerce caiz görülme-
miştir. Ancak zaruret durumunda, zaruretin
mahiyet ve miktar›na göre bu hüküm değiş-
mektedir.
89
Fakihler, zaruretlerin bir ölçüde dinen ya-

saklanm›ş şeyleri mübah k›ld›ğ› ve zaruret ha-
linde sadece ayetlerde aç›klanan yasaklar›n
değil, zaruret halinin giderilmesi için yap›lma-
s› zorunlu ve başka bir çare olmayan bütün ya-
saklar›n zaruret miktar›nca işlenmesinin caiz
ve mübah olduğu sonucuna varm›şlard›r. O
halde, ölmüş kimselerden tedavi maksad›yla
organ ve doku alma ve bunlar› hasta veya ya-
ral› kimselere nakletme konusunda bir hükme
ulaşabilmek için;
-Zarurete binaen, cesedin kesilmesi, organ
ve dokular›ndan bir k›sm›n›n al›nmas›n›n caiz
olup olmad›ğ›n›n,
-Hastal›ğ›n tedavisinin zaruret say›l›p say›l-
mayacağ›n›n/haram ile tedavinin hükmü,
-Organ ve doku nakli caiz ise hangi şartlar-
la caiz olduğunun bilinmesi gerekmektedir.
-Fakihler, karn›nda canl› halde bulunan ço-
cuğun kurtar›lmas› için ölü annenin karn›n›n
yar›lmas›na,
-Başka yoldan tedavileri mümkün olmayan
kimselerin k›r›lm›ş kemiklerinin yerine, başka
kemiklerin nakline,
-Bilinmeyen hastal›klar›n öğrenilmesi ve ha-
yatta bulunmalar› sebebiyle ölülere nispetle da-
ha çok şayan-› ihtiram olan hastalar›n tedavile-
rinin sağlanabilmesi için, yak›nlar›n›n r›zas›
90
al›nmak suretiyle, ölüler üzerinde otopsi yap›l-

mas›n›n caiz olacağ›na fetva vermişler. Canl›
bir kimseyi kurtarmak için ölünün bir parças›n›
itlaf etmeyi caiz görmüşlerdir. Nitekim Müşave-
re ve Dini Eserleri ‹nceleme Kurulu’nun
16.4.1952 tarih ve 211 say›l› karar›nda özetle;
“...âmmenin menfaat ve maslahat› göz önün-
de tutularak, bilinmeyen bir hastal›ğ›n bilinir ha-
le gelmesi, hastal›ğ›n bilinmemesinden doğacak
âmme zarar›n›n önlenmesi, hayatta bulunmalar›
sebebiyle daha şayan-› ihtiram olan hastalar›n
tedavilerinin sağlanmas› gibi maslahat ve şer’î
hikmetlerin meydana gelmesini temin için ya-
k›nlar›n›n r›zas› al›narak, ölüler üzerinde otopsi
yapman›n caiz olacağ› ve bu gibi sebepler dola-
y›s›yla ölüye gösterilmesi gereken hürmet ve
tekrimin zevaline katlanman›n, ‹slami hükümle-
rin bir gereği olduğu...” ifade olunmuştur.
Fakihler, açl›k ve susuzluk gibi, hastal›ğ› da
haram› mübah k›lan bir zaruret saym›şt›r.
Başka yoldan tedavileri mümkün olmayan
hastalar›n haram ilaç ve maddelerle tedavile-
rini caiz görmüşlerdir. Günümüzde kan, doku
ve organ nakli ile tedavi yap›labilmektedir. O
halde, hayat› veya hayatî bir uzvu kurtarmak
için başka çare olmad›ğ›nda, kan, doku ve
organ nakli yolu ile de baz› şartlara uyularak,
tedavinin caiz olmas› gerekir.
91
Nitekim Müşavere ve Dinî Eserleri ‹ncele-

me Kurulu’nun 25.10.1960 tarih ve 492 sa-
y›l› karar›nda “tedavileri için kan nakline za-
ruret bulunan hasta ve yaral›lara başka kim-
selerden kan naklinin, başka kimselerden al›-
nacak parçalar›n tak›lmas›yla görmeleri
mümkün olduğu takdirde, hayat›nda buna
izin vermiş olan kimselerin, ölümlerinden
sonra gözlerinden al›nacak parçalar›n bu du-
rumdaki kimselere tak›lmalar›n›n caiz olaca-
ğ›...” beyan edilmiştir.
Din ‹şleri Yüksek Kurulu’nun 19.01.1968
gün ve 3 say›l› gerekçeli karar›nda ise “yaln›z
hayat› kurtarmak için değil, bir organ› tedavi
etmek, hastal›ğ›n tedavisini çabuklaşt›rmak
için de kan naklinin caiz olduğu, t›bbî ve hu-
kukî kaidelere riayet edilmek şart›yla kalp
naklinin de caiz olacağ›...” ifade olunmuştur.
Yurdumuz d›ş›nda, çeşitli ‹slâm ülkelerinin
yetkili kişilerince de ayn› yolda fetvalar veril-
diği bilinmektedir.
Din ‹şleri Yüksek Kurulumuzca
03.03.1980 tarihli kararla da aşağ›daki şart-
lara uyularak yap›lacak organ ve doku nakli-
nin caiz olacağ› sonucuna var›lm›şt›r:
92
1. Zaruret halinin bulunmas›, yani hastan›n

hayat›n› veya hayatî bir uzvunu kurtarmak
için, bundan başka çaresi olmad›ğ›n›n, mesle-
kî ehliyet ve dürüstlüğüne güvenilen bir tabip
taraf›ndan tespit edilmesi,
2. Hastal›ğ›n bu yoldan tedavi edilebileceği-
ne tabibin zann-› galibinin bulunmas›,
3. Organ veya dokusu al›nan kişinin, bu iş-
lemin yap›ld›ğ› esnada ölmüş olmas›,
4. Toplumun huzur ve düzeninin bozulma-
mas› bak›m›ndan organ veya dokusu al›nacak
kişinin sağl›ğ›nda (ölmeden önce) buna izin
vermiş olmas› veya hayatta iken aksine bir
beyan› olmamak şart›yla, yak›nlar›n›n r›zas›-
n›n sağlanmas›,
5. Al›nacak organ veya doku karş›l›ğ›nda
hiçbir şekilde ücret al›nmamas›,
6. Tedavisi yap›lacak hastan›n da kendisine
yap›lacak bu nakle raz› olmas› gerekir.
93
g
III. BÖLÜM
YURT DIŞI CENAZE ‹ŞLEMLER‹
g
Cenaze Hizmetleri Rehberi’nin yurtd›ş›nda-
ki ölümlerde yap›lacak işlemler bölümünde
özellikle vatandaşlar›m›z›n yoğun olarak bu-
lunduklar› ülkelerdeki işlemlerin yer almas›n›n
uygun olacağ› düşünülmektedir. Bu itibarla,
Berlin, Washington, Kanberra ve Riyad Büyü-
kelçiliklerimizce haz›rlanan bilgi notlar› aşağ›-
da sunulmaktad›r:
1- BERL‹N BÜYÜKELÇ‹L‹⁄‹
a. Almanya’da Genel Durum
Almanya’da yaşayan Türkiye Cumhuriyeti
vatandaş› veya çeşitli nedenlerle izinli olarak Al-
man Vatandaşl›ğ›n› tercih eden vatandaşlar›m›-
z›n vefat› halinde, aile yak›nlar› genelde cenaze-
lerinin Türkiye’ye naklini tercih etmektedir.
95
Bu nakil işlemlerinin büyük çoğunluğu, vatan-

daşlar›m›z›n Almanya genelinde değişik isimler
alt›nda yard›mlaşma vb. amaçlarla oluşturulan
“Cenaze Yard›mlaşma Fonu” gibi kuruluşlar
kanal›yla gerçekleştirilmektedir.
Almanya’daki vatandaşlar›m›z›n vefatlar› ha-
linde Türk ve Alman makamlar›ndaki gerekli iş-
lemlerin tamamlanmas›, defin için gerekli dini
vecibelerin yerine getirilmesi (cenazenin y›kan-
mas› ve kefenlenmesi), memleketlerine götürül-
mesindeki zorluklar ve bu hizmeti veren uzman
Türk Firmalar›n›n azl›ğ› sebebiyle, Diyanet ‹şle-
ri Türk ‹slam Birliği’nin organizesinde 1991 y›-
l›n›n Aral›k ay›nda Almanya’da kurulan ve Ce-
naze Yard›mlaşma Fonlar›’ndan çoğunluğa hi-
tap eden D‹T‹B-Cenaze Fonu, bugün için D‹-
T‹B-Sosyal Dayan›şma Merkezi ad› alt›nda hiz-
metlerine devam etmektedir. Konu ile ilgili ay-
r›nt›l› bilgilere www.cenazefonu.de internet ad-
resinden ve + 49-221-8699797 numaral› tele-
fondan ulaş›labilir.
Bu hizmetler, Almanya genelinde D‹T‹B-Sos-
yal Dayan›şma Merkezi’nin kurduğu “D‹T‹B-
Zsu GmbH Cenaze Firmas›” ve değişik bölge-
lerde, konusunda uzman firmalarca gerçekleşti-
rilmektedir.
Cenaze Fonu, o kişinin Türk ve Alman ma-
96
kamlar›ndaki yürütülmesi gerekli işlemlerin

tamamlanmas›, y›kanmas›, kefenlenmesi, ce-
naze namaz›n›n k›l›nmas›, tabutlanmas›, Tür-
kiye’deki bir havaliman›na uçak ile nakli, ora-
dan da defnedileceği yere kadar Diyanet Vak-
f›’n›n ambulans ve araçlar› ile taş›nmas› ve
cenazenin yan›nda giden bir yak›n›n›n uçak
biletinin karş›lanmas› gibi hizmetleri üstlen-
mektedir. Almanya’da yürürlükte olan “Defin
Kanunu”na göre cenaze ile ilgili işlemlerin gö-
revlendirilecek “Cenaze Firmas›”nca yerine
getirilmesi gerekmektedir.
b. Ölüm An›nda Yap›lmas› Gerekenler
Ölümün meydana geldiği yere göre yap›l-
mas› gereken ilk işlemler farkl›l›k göster-
mektedir.
b1) Evde Meydana Gelen Ölümler
Evde meydana gelen ölümlerde “Ölüm
tespit raporu” (Todesbescheinigung) düzen-
lenmesi için mümkünse vefat edenin kendi
aile doktoruna (Hausarzt), bu mümkün de-
ğilse nöbetçi doktora (Notarzt) haber veril-
mesi gerekir.
b2) Hastanede Meydana Gelen Ölümler
Hastanelerde meydana gelen ölümlerde
hastane taraf›ndan haz›rlanan “Ölüm tespit
raporu” al›narak işlemlere başlan›r.
97
b3) Huzurevi, Bak›mevi vb. Yerlerde

Meydana Gelen Ölümler
Huzurevi, bak›mevi gibi yerlerde meydana
gelen ölümlerde “Ölüm tespit raporu” varsa
doktor taraf›ndan, yoksa çağ›r›lacak nöbetçi
doktor taraf›ndan verilir.
b4) Yolda, Sokakta Meydana Gelen
Ölümler
Ev ve hastane d›ş›nda meydana gelen ölüm-
lerde genelde cenazeye savc›l›kça el konur ve
cenaze incelemeye al›n›r.
b5) Trafik Kazas›, ‹ntihar, Cinayet vb.
Adlî Ölüm Olarak S›n›fland›r›lan Ölüm-
ler
Bu tür ölümlerde yine savc›l›k taraf›ndan ce-
nazeye el konularak Adli T›p Kurumu’na sevk
edilir.
c. ‹şlemler ‹çin Gerekli Belgeler
- Vefat edenin pasaportu,
- Vefat edenin nüfus cüzdan›,
- Vefat eden evli ise, uluslararas› evlenme
cüzdan›, evlenme cüzdan› uluslararas› değil
ise, Almanca tercümesi,
- Vefat evde vuku buldu ise ev doktoru veya
nöbetçi doktor taraf›ndan düzenlenen ölüm
raporu.
d. Alman Makamlar› ve Belediyelerin-
deki ‹şlemler
98
Hastane vb. yerlerde vefat eden kişinin ce-

nazesi, görevlendirilen cenaze firmas›nca
“Ölüm tespit raporu” (Todesbescheingung) ile
birlikte teslim al›n›r.
Ev veya hastanede meydana gelen ölümler-
de doktor muayenesi sonucu “şüpheli ölüm”
tespiti yap›lan, trafik kazas›, cinayet vb. adli
olaylarla, ev veya hastane d›ş›nda meydana
gelen şüpheli ölümlerde cenazeye savc›l›k ta-
raf›ndan el konulur. Bu durumda Adli T›p yo-
luyla otopsi vb. şekilde incelenmesi tamamla-
nan cenaze için verilecek olan “Serbestlik Bel-
gesi (Freigabebescheinigung)” olmadan, gö-
revli nakil firmas› cenazeyi teslim alamaz ve iş-
lemlere başlayamaz.
Ayr›ca Almanya’n›n baz› eyaletlerinde yurt-
d›ş›na ç›kar›lacak cenazelerin ikinci kez doktor
kontrolünden geçirilmesi gerekmektedir. Bu
işlem görevlendirilen cenaze firmas›nca yerine
getirilir.
Görevlendirilen firma taraf›ndan teslim al›nan
cenaze için Kamu Düzeni Dairesi (Stande-
samt)’nden cenaze Almanya’da defnedilecek
ise “Defin ‹zni” (Bestattungserlaubnis), Türki-
ye’ye nakledilerek defnedilecek ise Türkiye'ye
götürülen cenazelerin s›n›rdan girişi ve ç›kart›l-
mas› s›ras›nda cenazenin taş›nmas›na izin veril-
diğini ve taş›nmas›nda sağl›k yönünden sak›nca
bulunmad›ğ›n› belgelemek amac›yla Kamu Dü-
99
zeni Dairesi (Standesamt)’den “Ölü Nakil Bel-

gesi (Leichenpass)” talep edilir.
e. Türkiye Cumhuriyeti Başkonsolos-
luklar›nca Yap›lmas› Gereken ‹ş ve ‹ş-
lemler
Vefat eden kişinin cenazesi, ölümün vuku
bulduğu Almanya’da defnedilecek ise, 1587
say›l› Nüfus Kanunu’nun 41.maddesi uyar›n-
ca, vefat eden Türk vatandaş›n›n ölümünün
yak›nlar› taraf›ndan otuz (30) gün içerisinde
kay›tl› bulunduğu Nüfus Müdürlüğü’ne bildiril-
mesi gerekmektedir. Ayn› kanunun 169.
maddesi uyar›nca, yurt d›ş›nda vefat eden
Türk vatandaşlar›n›n ölüm olaylar›, ilgili yerel
makamlardan al›nan belgelerin Türk Konso-
losluklar›na verilmesi suretiyle bildirilir. ‹şlem
kişisel başvuru veya posta ile yap›labilir. Yurt
d›ş›nda vefatlarla ilgili yerel makamlar taraf›n-
dan düzenlenen belgelerin Türkçe tercümele-
rinin Konsolosluklarca onaylanmas› gerekir.
e1) Almanya’da Defnedilecek Cenaze-
lerin Bildirilmesi ‹çin Gerekli Belgeler
-Ölümün tescilini isteyen, ölenin yak›n›nca
yaz›lm›ş form dilekçe,
-Dilekçeyi yazan›n nüfus cüzdan› fotokopisi,
-Ölüm zaman›, ölüm nedeni, hastal›k ad› ile
bu bilgileri tespit eden kurumun ad› bulunan
“Ölüm Tespit Raporu (Todesbescheinigung)”
100
veya “Serbestlik Belgesi (Freigabebescheini-

gung)”,
-Vefat edenin pasaportu,
-Vefat edenin nüfus cüzdan›.
-Vefat eden kişinin cenazesi, ölümün vuku bul-
duğu Almanya’dan Türkiye’ye veya herhangi bir
başka ülkeye nakledilecek ise Türk Konsoloslu-
ğu’ndan cenazenin naklinde, topraklar› üzerin-
den geçeceği bütün devletlerin, serbest geçiş
müsaadesi verilmesini belirten “Müruriye” al›n›r.
“Müruriye’nin al›nmas› ile 1587 say›l› Nüfus
Kanunu’nun 41.maddesi uyar›nca, vefat eden
Türk vatandaş›n›n ölümünün yak›nlar› taraf›n-
dan otuz (30) gün içerisinde kay›tl› bulunduğu
Nüfus Müdürlüğü’ne bildirilmesi şart› gerçekleşti-
rilmiş olur.”
e2) Türkiye’ye nakledilecek cenazeler
için gerekli belgeler
-“Ölüm Tespit Raporu” (Todesbescheinigung)
veya “Serbestlik Belgesi” (Freigabebescheini-
gung),
- Kamu Düzeni Dairesi (Standesamt)’nden al›-
nan “Ölü Nakil Belgesi” (Leichenpass),
- Vefat edenin pasaportu,
- Vefat edenin nüfus cüzdan›,
- Vefat eden evli ise, uluslararas› evlenme cüz-
dan›,
101
- Evlenme cüzdan› uluslararas› değil ise, Al-

manca tercümesi,
-Vefat evde vuku buldu ise ev doktoru veya
nöbetçi doktor taraf›ndan düzenlenen ölüm ra-
poru,
- Uçak nakli ile ilgili bilgi, Türkiye'de defne-
dileceği mezarl›k ismi ve adresi.
e3) Başkonsolosluklar›m›zca sağlanan
hizmetler
a) Kimsesi olmayan vatandaşlar›m›z›n ölü-
mü halinde, Türkiye’deki ailesine veya yak›n-
lar›na haber verilerek cenazenin Türkiye’ye
ald›r›lmas›na imkân sağlanmas›,
b) Vefat edenin pasaportunun iptali,
c) Nüfus cüzdan›n›n iptal ve imha edilmek
üzere T.C. ‹lçe Nüfus Müdürlüğü’ne gönderil-
mesi,
d) Cenaze Nakil Belgesinin onayl› Türkçe çe-
virisi,
e) Ölüm sebebi tespit eden belgelerin dosya-
ya eklenmesi sebebiyle adli olaylarda mahalli
Savc›l›klardan ölüm veya kaza raporlar›n›n te-
mini,
f) Kay›tl› bulunduğu T.C. ‹lçe Nüfus Müdür-
lüğü’ne mernis ölüm bildirimi gönderilerek
ölüm tescilinin sağlanmas›,
g) Yabanc› uyruklu eşin ölümü halinde, va-
102
tandaş›m›z›n kay›tl› bulunduğu T.C. ‹lçe Nüfus

Müdürlüğü’ne ölüm bildirimi yap›lmas›,
h) Miras konusunda vatandaşlar›m›za bilgi
verilmesi.
f. Almanya’daki Dinî ‹şlemler
Cenazenin Alman makamlar›ndaki formali-
telerinin görevli firma taraf›ndan tamamlan-
mas›ndan sonra cenaze sahiplerinin isteği
doğrultusunda cenaze en yak›n gasilhanede
‹slami usul ve kaidelere göre y›kanarak kefen-
lenir. Cenaze kefenlendikten sonra nakil için
kullan›lan uluslararas› standartlara uygun bir
tabuta konularak cenaze yak›nlar›n›n r›zas› dâ-
hilinde en yak›n camide namaz› k›l›n›r.
g. Cenazenin Türkiye’ye Nakli
Alman makamlar›nda ve Başkonsolosluktaki
resmi ve dinî işlemleri tamamlanan cenazenin
vefat ettiği yere en yak›n havaalan›ndan, def-
nedileceği yere en yak›n havaliman›na uygun
uçuş program› haz›rlan›r. Tabut Kargo şirketi
arac›l›ğ› ile uçakta yük olarak yüklenir ve
AWB-Nr olarak adland›r›lan kargo numaras›
kayd› yap›l›r. Cenaze havaliman›n Kargo bölü-
müne götürülerek tart›l›r ve teslim edilir. Güm-
rük işlemleri yap›larak al›c› ismi de belirtilerek
ilgili uçak şirketine evraklar teslim edilir.
103
Vefat eden kişi Cenaze Fonuna üye ise, indi-

ği havaliman›ndan fonun anlaşmal› olarak ça-
l›şt›ğ› firma taraf›ndan karş›lanarak, cenaze
sahiplerinin daha önceden bildirdikleri adrese
teslim edilir.
Vefat eden kişi, herhangi bir Cenaze Fonuna
üye değilse, cenaze yak›nlar› taraf›ndan bizzat
ilgili havaliman›nda teslim al›n›r.
Cenazelerin nakli 10.02.1937 tarihli Cena-
zelerin Nakline Mahsus Beynelmilel ‹tilafname
ve 26.10.1973 tarihli Cenazelerin Nakli Anlaş-
mas› hükümlerine göre gerçekleştirilir.
h. Almanya’daki Mezarl›klar
Almanya’da sembolik olan Berlin Şehitlik
mezarl›ğ›ndan başka özel Müslüman mezarl›ğ›
yoktur.
Mezarl›k işletmek için resmi kurum olma şar-
t› vard›r (Körperschaft des Öffentlichen
Rechts). Mezarl›ğ› işleten resmi kurum bak›m,
güvence, personel, yat›r›m, defin işlemleri gibi
tüm sorumluluğu üstlenmelidir. Almanya’da
Müslüman defin say›s›n›n az olmas› sebebiyle
Müslüman kurum veya kuruluşlar bu şekilde ta-
lepte bulunmamaktad›r.
Belediyelere veya resmi kurumlara ait me-
zarl›klarda Müslümanlara ayr›lm›ş, K›bleye
104
yönlendirilmiş parseller bulunmaktad›r. Bele-

diyeler genelde bu konularda Diyanet ‹şleri
Türk ‹slam Birliği (D‹T‹B)’nden de bilgi edine-
rek, mezarl›k ve defin ile ilgili düzenlemeleri
gerçekleştirmektedir.
Almanya’da mezarlar belirli süreler için kira-
lan›r. Ebedi defin mümkün değildir. Kira süre-
si biten mezarlar belediyelerce kald›r›labilir.
Kira ücretleri belediyeden belediyeye değişik-
lik göstermektedir.
i. Mezar Çeşitleri
Seçme mezar: Yöreye göre 20–25 y›l kira-
lan›r ve süresi dolduktan sonra tekrar 20-25
y›l uzat›labilir. Ebedi defin gibi olur, kira para-
s› ödenmez ise, anlaşma fesh edilir. Genelde
belediyeler, Müslümanlar›n uzun süreli mezar-
l›k isteğinden dolay› Müslüman parsellerine
seçme mezar imkan› sağlarlar.
S›ra mezar: Yöreye göre 15-20 y›l kiralan›r
ve süresi dolduktan sonra uzatma imkan› ol-
maz, süresi dolan mezar kald›r›labilir.
Ölü doğum ve bebek defini için özel par-
seller: Yöreye göre 10–15 y›l kiralan›r ve bir
defa uzatma imkan› olur, daha sonra mezar
kald›r›l›r.
Eğer ölü doğum ve bebek mezar› istenmiyor-
sa, birinci veya ikinci alternatif kullan›labilir.
105
Baz› belediyelerce mezarl›klarda cenaze y›-

kama ve namaz›n› k›lma imkân› sağlan›r.
k. Cenazenin Defnedilmesinden Son-
ra Cenaze Yak›nlar› Taraf›ndan Yap›l-
mas› Gerekenler
l. Türkiye’de Yap›lmas› Gereken ‹ş-
lemler
1) Veraset ‹lam›n›n Ç›kart›lmas›
Veraset ilam›, ölen bir kimsenin mirasç›lar›-
n› gösteren ve mahkemelerce verilen bir bel-
gedir. Vefat eden kişinin menkul ve gayri-
menkullerinin yak›nlar›na intikali için önce
veraset ilam›n›n mahkemeye müracaat edile-
rek ç›kart›lmas› gerekmektedir.
2) Evlenme Kay›t Örneği Al›nmas›
Özellikle vefat eden evli ise ve Almanya’da-
ki işlemler s›ras›nda uluslararas› evlenme cüz-
dan› veya tercümesi teslim edilemedi ise mut-
laka Türkiye’den “Evlenme Kay›t Örneği”nin
al›nmas› ve Kamu Düzeni Dairesi (Stande-
samt)’ne teslim edilmesi gerekmektedir.
m. Almanya’da Yap›lmas› Gereken ‹ş-
lemler
-Vefat edenin bağl› olduğu emekli sand›ğ›na
en k›sa sürede bildirimin yap›lmas›,
-Vefat edenin Sağl›k Sigortas›’na bildirimin
yap›lmas›,
106
-Vefat edenin bağl› olduğu muhtarl›ğa bildiri-

min yap›lmas›,
-Vefat edenin bankas›na bildirimin yap›lmas›,
Özellikle, vefat edenin evde bulunan evrakla-
r› ile ad›na gelen mektuplar›n incelenerek üye
olduğu sigorta, otomobil kulübü vb. kurum ve
kuruluşlara da ölüm bildiriminin yap›lmas› ge-
rekmektedir.
2- WASH‹NGTON BÜYÜKELÇ‹L‹⁄‹
a. Cenazenin ABD’de Defnedilmesi Ha-
linde Gereken Bilgi ve Belgeler
Son y›llarda göçmenlik, eğitim, çal›şma vb.
amaçlarla ABD'ye gelen ve yerleşen vatandaş-
lar›m›z›n say›s› giderek artmaktad›r. Ölüm vaka-
lar› da buna bağl› olarak giderek yükselmekte-
dir.
-ABD'de cenaze hizmetleri, bir ticari kuru-
luş olan Cenaze Evleri (Funeral Home) tara-
f›ndan ücret karş›l›ğ› yerine getirilmektedir.
-ABD'de defin yap›lmas› durumunda, cena-
ze masraflar›n› ödeyecek kişinin öncelikle
ödemeyi yapmas› veya taahhüt etmesi gerek-
mektedir.
-Baz› büyük şehirlerdeki mezarl›klarda Müs-
lümanlara ayr›lm›ş bölümler de bulunabilmek-
tedir.
107
-Ölenin kimsesiz olmas› veya defin masraf-

lar›n› yüklenecek kişi veya kurum olmamas›
durumunda cenaze yak›lmaktad›r.
b. Cenazenin Ülke D›ş›na Ç›kmas›
Durumunda Gereken Belgeler
- Ölüm Belgesi
- Tahnit Belgesi ve Tasdikli Çevirisi
- Ölüde Bulaş›c› Hastal›k Bulunmad›ğ›n› Be-
lirten Rapor ve Tercümesi
- Cenaze Nakil Belgesi ve Tasdikli Tercümesi
- Ölen Kişinin Nüfus Cüzdan› ve Pasaportu
- Mernis Ölüm Tutanağ›
ABD'de yap›lacak en ucuz defin hizmetinin
maliyeti mezarl›k ücreti dahil 4.000 Dolar ce-
naze evine ve 4.000 Dolar da mezar masraf-
lar› olmak üzere yaklaş›k 8.000 Dolar civar›n-
dad›r.
Cenazenin Türkiye'ye gönderilmesi duru-
munda cenaze şirketine 6.000 Dolar, nakliye
için de yaklaş›k 2.000 Dolar civar›nda ödeme
yap›lmas› gerekmektedir.
Avrupa'daki vatandaşlar›m›z›n kendi arala-
r›nda kurduklar› ve iyi hizmet verdiği bilinen
Cenaze Fonu veya Sand›ğ› gibi örgütlenmele-
rin ABD'deki vatandaşlar›m›z aras›nda henüz
kurulmam›ş olmas› önemli bir eksikliktir. Bu
nedenle ABD'de öncelikle de New York'ta
108
Avrupa’da olduğu gibi cenaze hizmetlerini

düzenleyen bir birimin bir an önce kurulmas›
imkanlar›n›n araşt›r›lmas› uygun olacakt›r.
3- KANBERRA BÜYÜKELÇ‹L‹⁄‹
1- Avustralya Makamlar›nca Yap›lan
‹şlemler
a. Cenaze Avustralya'da Defnedile-
cekse
- Doktor veya Adli T›p Raporu al›nmas›,
- Mezarl›ktan yer ay›rtma işlemlerinin ya-
p›lmas›,
- Births, Deaths and Marriages Registrati-
on Ofisine ölüm bildirimi yap›lmas› ve bura-
dan Ölüm Sertifikas› al›nmas› (Death Certifi-
cate) gerekir.
b. Cenaze Türkiye'ye Gönderilecekse
-Doktor veya Adli T›p Raporu al›nmas›,
-‹laçlama Raporu (Embalming Certificate)
al›nmas› (The Australian Institute of Embal-
ming Office'den),
-Births, Deaths and Marriages Registration
Ofisine ölüm bildirimi yap›lmas› ve buradan
Ölüm Sertifikas› al›nmas›,
-Eyalet Sağl›k Bakanl›ğ›’ndan cenazenin yurt-
d›ş›na ç›k›ş›na ilişkin belgenin al›nmas›,
- Havayolu seyahat acentalar›ndan kargo na-
kil işlemlerinin yap›lmas› gerekir.
109
2- Başkonsolosluklar›m›zca Yap›lan
‹şlemler
a. Cenaze Avustralya'da Defnedile-
cekse
Cenazenin bir yak›n› ölünün nüfus kütüğün-
de kayd›n›n kapat›lmas› amac›yla aşağ›daki
belgelerle Başkonsolosluğumuza başvurur:
- Ölüm Sertifikas› (Death Certificate),
- Ölünün Nüfus Cüzdan›,
- Ölünün Pasaportu.
Söz konusu belgelere dayanarak ölü için
Mernis Ölüm Formu düzenlenir ve bağl› bu-
lunduğu Nüfus Müdürlüğü'ne gönderilir.
b. Cenaze Türkiye'ye Gönderilecekse
Cenaze yak›nlar›n›n veya nakil şirketi görev-
lisinin, cenazenin Türkiye'ye naklini gerçek-
leştirmek için yukar›da belirtilen belgelerle bir-
likte Başkonsolosluğumuza başvurmas› halin-
de Nakil Belgesi (Laissez-Passer for Corpse)
düzenlenir. Ayn› zamanda Mernis Ölüm For-
mu da düzenlenerek bağl› bulunduğu Nüfus
Müdürlüğüne gönderilir.
Vatandaşlar›m›z›n yoğun olarak bulunduğu
Sidney ve Melburn'da, cenaze hizmetlerini yü-
rüten Türk kuruluşlar› bulunmaktad›r.
Söz konusu kuruluşlar›n telefon, fax ve adres-
leri şunlard›r:
110
NSW ‹slami Cenaze ve Yard›m Fonu:

Tel: 00 61 2 97 49 23 01
Başkan Emin Alk›n: Tel: 00 61 411 78 20 90.
Broadmeadows Türk-‹slam ve Kültür Mer-
kezi bünyesinde kurulan "Australian Islamic
Funeral Services-AFI"
Adres: Australian Islamic Funeral Services 45-
55 King Street, Broadmeadows Vic., 3047
- Tel: 00 61 3 93 59 00 54 / 00 61 3 93 05
26 72 - Faks: 00 61 3 93 57 12 13
Avustralya'da turist olarak bulunan vatan-
daşlar›m›z için söz konusu işlemlerde bir
farkl›l›k bulunmamaktad›r.
4- R‹YAD BÜYÜKELÇ‹L‹⁄‹
Suudi Arabistan'dan Türkiye'ye cenaze nak-
line ilişkin işlemler ve bu kapsamda gerekli
olan belgeler şunlard›r:
a. Vekaletname
‹lk ad›m olarak, cenaze işlemlerini Suudi Ara-
bistan'da takip edecek şahsa, vefat eden kişinin
Türkiye'deki yak›nlar› (eş, baba, anne veya rüşt
çağ›nda bulunan çocuklar) taraf›ndan Noterden
tasdikli vekaletname düzenlenmelidir.
Söz konusu vekaletname görev bölgesine gö-
re, Riyad Büyükelçiliği Konsolosluk Şubesi veya
Cidde Başkonsolosluğu'na faks ile ulaşt›ğ›nda,
111
nakil işlemlerini takip edecek şahs› Suudi Ara-

bistan makamlar› nezdinde yetkilendiren ve ce-
nazenin Türkiye'ye gönderilmesinde sak›nca bu-
lunmad›ğ›n› gösteren iki ayr› belge düzenlenir.
Vekaletnamesinin Arapça'ya tercümesi yap›l-
d›ktan sonra, Konsolosluk Şubesi veya Başkon-
solosluk taraf›ndan tasdik edilir ve Riyad'daki
D›şişleri Bakanl›ğ›'ndan veya bu Bakanl›ğ›n
Mekke Bölgesi Müdürlüğü'nden onaylat›l›r.
Önemli bir hat›rlatma: Vefat eden kişi ile
ilgili bir alacak-verecek, tazminat vb. durum
söz konusu ise veya vefat eden kişiye ait yük-
lü miktarda para ve/veya değerli eşyan›n da
naklinin yap›lacağ› durumlarda, Konsolosluk
Şubesi/Başkonsolosluk taraf›ndan yap›lan ve-
kaletname tasdikleri Suudi makamlar›nca ka-
bul edilmeyebilir.
Bu durumda, Türkiye'de düzenlenen veka-
letnamenin yeminli bir tercüman taraf›ndan
yap›lacak ve Noter taraf›ndan tasdik edilecek
Arapça'ya tercümesinin D›şişleri Bakanl›ğ›-
m›zdan ve sonra da Suudi Arabistan'›n Anka-
ra Büyükelçiliği Konsolosluk Şubesi veya ‹s-
tanbul Başkonsolosluğu'ndan onaylat›lmas›
gerekmektedir.)
b. T›bbî Rapor
Vefat›n meydana geldiği veya cenazenin
nakledildiği hastaneden temin edilir.
112
c. Ölüm Belgesi
Müteveffan›n bulunduğu hastaneden "Vefat
Tebligat Formu" al›n›r. Bu form ile başvurulan
Nüfus Dairesi, ölüm belgesini düzenler. (Bu bel-
genin Konsolosluk Şubesi veya Başkonsolos-
lukta yap›lacak son işlemler için ibraz edilmesi
gereklidir).
d. Polis Raporu
Ölümün meydana geldiği mahallin polis ka-
rakolundan, cenazenin Türkiye'ye gönderil-
mesinde sak›nca olmad›ğ› yönünde yaz› al›n›r.
e. Adlî Rapor
Adli rapor, sadece ölüm olay›nda cinayet
şüphesi olmas› halinde gereklidir.
f. Emirlik Müsaadesi
Cenazenin Türkiye'ye gitmesi için vefat
eden kişinin bağl› bulunduğu Emirlik'ten al›n›r.
(Cenazenin nakledileceği uçuşun bilgilerini
içeren yaz›, ilgili havayolunun kargo servisin-
den al›narak Emirlik'e başvuru s›ras›nda ibraz
edilir).
g. Defin ‹zni
Gömülme iznidir. Hastane morgundan verilir.
h. Tahnit Belgesi
Cesedin sevkinden önce gerekli ilaçlaman›n
yap›ld›ğ›n› gösteren belgedir. Hastane mor-
113
gundan verilir ve tabut ilgili hastane taraf›nda

mühürlenir.
i. Konsolosluk Şubesi/Başkonsoloslu-
ğa Son Aşamada ‹braz Edilmesi Zorunlu
Olan Belgeler
- Ölüm Belgesi,
- Vefat eden kişiye ait nüfus cüzdan›n›n ön ve
arka sayfalar›n›n fotokopisi,
- Pasaport Dairesi'nden (Cevazat) vefat eden
kişi için al›nan ç›k›ş (final/exit) vizesini taş›yan
pasaport.
- Yukar›da belirtilen belgelerden Arapça
olanlar›n, yetkili bir tercüman taraf›ndan Türk-
çe'ye tercüme edilerek, alt›şar nüsha halinde
Konsolosluk Şubesi/Başkonsolosluk taraf›ndan
tasdik edilmesi
(Tercümanlara ait irtibat bilgileri Konsolos-
luk Şubesi/Başkonsolosluktan temin edilebi-
lir).
Ayr›ca ilgili makamlar›m›za iletilmek üzere
ölüm tutanağ› düzenlenir.
- Tasdik olunan tüm belgelerin, cenaze nak-
li işlemi için ilgili havayolunun kargo bölümü-
ne ibraz edilmesi
- Yukar›da s›ralanan tüm işlemlerin tamam-
lanarak cenazenin Türkiye'ye naklinin tamam-
lanma süresi
114
Ölümün meydana geldiği tarihten itibaren

20 gün içinde, cenazenin nakli ya da Suudi
Arabistan'da defni konusunda Suudi makam-
lar›na Konsolosluk Şubesi/Başkonsolosluk ta-
raf›ndan bildirimde bulunulmad›ğ› takdirde,
cenazenin orada defnedilmesi yönünde Suudi
Arabistan makamlar›nca karar al›nabilir.
k. Gerekli Telefonlar
T.C. Riyad Büyükelçiliği:
Tel: 00966-1-482 01 01
Faks: 00966-1-488 78 23
T.C. Cidde Başkonsolosluğu: Tel:
00966-2-660 16 07 / 665 48 73 Faks:
00966-2-665 22 80
THY Riyad: 00966-1- 463 16 00 / 464
26 67 - THY Cidde: 00966-2- 660 01 27.
115
g
IV. BÖLÜM
ŞEH‹TL‹K
g
1- Şehit Kavram›n›n Tan›m›
Askerlik görevinde, disiplinsizlik ve ihmali
görülenlerin d›ş›nda vefat edenlerin hepsi şe-
hit olarak değerlendirilir. Şehitlik statüsü veri-
len ölüm şekilleri şunlard›r:
-Harpte fiilen ateş alt›nda ölenler veya teda-
visi s›ras›nda bu yaran›n sebep ve tesiri ile
ölenler veya geride bulunup da düşman silah-
lar›n›n tesiriyle ölenler ya da yaralan›p tedavi
s›ras›nda bu yaran›n sebep ve tesiriyle ölenler,
-‹ç güvenlik görevlerinde (disiplinsizlik ve ih-
mali görülenler hariç) veya terör ve anarşi ile
mücadelede ölenler ya da yaralan›p tedavi s›-
ras›nda bu yaran›n sebep ve tesiriyle ölenler,
117
-Eğitim, at›ş, tatbikat, manevra gibi görevle-

ri yapan asker kişilerden; görev yapt›klar› s›ra-
da veya yetkili makamlarca görevlendirilmele-
ri nedeniyle, sabit görev yerlerinden ayr›ld›k-
tan sonra, vuku bulan bir olayda ölenler veya
yaralan›p da sonradan bu yaran›n sebep ve te-
siriyle ölenler,
-Kaçakç›l›ğ›n men ve takibinde fiilen çat›ş-
ma s›ras›nda ölenler ya da yaralan›p tedavi s›-
ras›nda bu yaran›n sebep ve tesiriyle ölenler,
-Hudut emniyet hizmetlerinde iken silahl›
çat›şma s›ras›nda veya hudut emniyet hiz-
metlerinin ifas›na yönelik diğer faaliyetler s›-
ras›nda kaza ve olaylarda ölenler ya da yara-
lan›p tedavi s›ras›nda bu yaran›n sebep ve te-
siriyle ölenler (disiplinsizlik ve ihmali görü-
lenler hariç),
-TSK mensubu veya TSK’dan ayr›lanlardan
(emekli, istifa vb.) daha önce TSK mensubu
olmalar› gerekçesiyle terör eylemlerine muha-
tap olarak ölenler,
-Herhangi bir askeri tesis, k›şla ve binan›n
vs. yang›n, sel, deprem, heyelan, ç›ğ gibi do-
ğal afetlere maruz kalmas› nedeniyle ölenler,
-Hangi meslek s›n›f›ndan olursa olsun, vazi-
feli olarak askeri uçak ve askeri maksatla kul-
lan›lan uçak, helikopter, gemi ve denizalt›n›n
herhangi bir sebep ve etkiyle düşmesi, batma-
118
s›, infilak etmesi sonucu bu vas›talarda bulu-

nanlardan ölenler (disiplinsizlik ve ihmali gö-
rülenler hariç),
-Yurtd›ş›nda sürekli görev veya her türlü ge-
çici görev nedeniyle bulunan Türk Silahl› Kuv-
vetleri personelinden, bu görevlerinden dolay›
(görevleri sona ermiş olsa bile) maruz kald›kla-
r› tedhiş veya uğrad›klar› suikast sonucu ölen-
ler, T.C. Anayasas›’n›n 92. Maddesi veya
Türkiye’nin taraf olduğu antlaşmalar uyar›nca
ya da 926 Say›l› Türk Silahl› Kuvvetleri Perso-
nel Kanunu’nun ek-10. maddesi gereğince
görevlendirilenler ve yabanc› ülkelerde veya
uluslararas› sahalarda yap›lan görev, eğitim,
tatbikat, manevra veya hareket s›ras›nda bu
faaliyetlerin sebep ve tesiriyle ölenler (ölüm
olay› doğrudan kendi kusuru sonucu meydana
gelenler hariç), şehit olarak tan›mlan›r ve şe-
hitliğe gömülür. Ölen personelin şehitliğe def-
nedilip defnedilmemesi ilgili komutanl›k/ku-
rumlar taraf›ndan belirlenir.
2- Şehit Cenaze Törenleri
Ülke savunmas›, vatan›n bölünmez bütün-
lüğü ve milletin huzuru için ölümü göze ala-
rak çarp›şan ve can›n› feda eden aziz şehitle-
rimizin, Türk Silahl› Kuvvetleri’nin birlik ve
bütünlüğünü, çelikleşmiş iradesini, kararl›l›ğ›-
n› ve şehitlere sayg›s›n› gösterecek törenlerle
119
uğurlanmalar› esas al›n›r. Bu maksatla nor-

mal cenaze törenlerine ilave olarak aşağ›daki
belirtilen esaslar uygulan›r:
Şehit general ve amirallere uygulanacak
esaslar, normal cenaze törenleri için belirti-
lenlere benzer şekilde icra edilir.
Şehit subay, astsubay, sivil memur, uzman
erbaş, uzman jandarma ile erbaş ve erlerin ce-
naze törenleri için iki tak›ml› bir bölük, bando
ve top arabas›ndan müteşekkil bir tören birliği
görevlendirilir.
Top arabas› temin edilemediği hallerde ce-
naze arac› görevlendirilir.
Şehitler, şehit düştükleri bölgeden defnedi-
lecekleri bölgeye törenle uğurlan›r. Uğurlama
törenine bir tören mangas›, Garnizon Komu-
tan› veya temsilcisi ile uygun görülecek per-
sonel kat›l›r. Nakil mümkün olduğu takdirde
uçakla yap›l›r.
Karayolundan geçişlerde polis ve jandarma
taraf›ndan yol emniyeti ve eskort hizmetinin
sağlanmas› koordine edilir.
Şehit cenaze töreni, defnedilecek mahallin
köy gibi küçük bir yer olmas› ve bu nedenle ge-
niş bir kat›l›m sağlanamamas› ihtimali karş›s›n-
da, şayet ailesi de muvafakat ederse en yak›n
daha büyük meskun yerde yap›l›r.
120
EK-I
Birden fazla ve birbirine yak›n bölgeden şehit

olan personelin merkezi bir garnizonda cenaze
törenini icras› halinde, şehidin köylerinden kat›l-
mak isteyenlere gidiş-dönüşleri için iki arac›
geçmemek üzere araç kiralanabilir.
Şehit, merkezi bir yerde yap›lan töreni müte-
akip defnedileceği yere uygun bir araçla sevk
edilir. Ayr› ayr› yerlere defnedilecek bir cenaze
için defin yerinde ayr› bir manga görevlendirilir.
Kara, Deniz ve Hava Kuvvetlerine mensup
birliklerin bulunmad›ğ› ve tören birliğinin sev-
kinin mümkün olmad›ğ› küçük yerleşim birim-
lerinde yap›lacak defin törenlerine, jandarma
birliklerinden bir manga görevlendirilir ve say-
g› at›ş› bu manga taraf›ndan yap›l›r.
Şehitlerin tabutu üzerine sar›lan bayrak, y›l-
d›z› üste gelecek şekilde katlan›r, ailesinin ta-
lebi halinde eşi, en büyük erkek evlad›ndan
başlayarak çocuklar›, baba veya annesi s›ras›-
na göre kanuni mirasç›lar›na k›rm›z› kadife
kapl› kutu içine konularak verilir.
Başkentte icra edilecek olan şehit cenaze
törenlerinin şehitlik veya mezarl›kta icra edile-
cek olan defin safhas›na, Merkez Komutan›,
cenaze için görevlendirilen k›t’a ve personel
ile şehidin bağl› bulunduğu Kuvvet Komutan-
l›ğ› veya Jandarma Genel Komutanl›ğ›’ndan
yeterli say›da personelin kat›l›m› sağlan›r.
121
3- Şehitlikler
Askerlik görevini ifa ederken vefat eden ve
şehitlik makam›na ulaşan birçok şehidimiz
vard›r. Bu şehitlerin bir k›sm›, vatan savunma-
s› için can›n› seve seve feda eden kimselerdir.
Onlar›n sayesinde içinde yaşad›ğ›m›z ülkemiz-
de huzur ve bar›ş içerisinde yaşama imkân›
bulmaktay›z. Bir k›sm› da, farkl› ülkelerde
meydana gelen savaşlara gönderilen ve dünya
bar›ş›na katk› sağlamak için can›n› feda eden
şehitlerimizdir. Gerek vatan savunmas› için
şehit olanlar, gerekse dünya bar›ş›na katk› için
ülke d›ş›nda can›n› feda eden şehitlerimiz için
şehitlikler tesis edilmiştir.
Kur’an-› Kerim ve Hadis-i Şeriflerde büyük
bir övgüyle övülen ve üstün bir makama ka-
vuştuklar› belirtilen şehitlerimizin medfun bu-
lunduğu şehitliklerin ziyaret edilmesi, hem bir
vatandaşl›k görevi hem de büyük bir vefa ör-
neği olacakt›r. Bu aç›dan f›rsat buldukça şehit-
liklerin ziyaret edilmesi, özellikle genç nesille-
re bu al›şkanl›ğ›n kazand›r›lmas› konusunda
gayret edilmesi gerekir.
122
g
V. BÖLÜM
HUKUK‹ ‹ŞLEMLER
1- OTOPS‹
g
a. Tan›m›
Otopsi, ölen kişinin ölüm nedenini sapta-
mak amac›yla cesedinin tüm boşluklar›n›n aç›-
l›p, bütün sistem ve organlar›n›n eldeki yön-
temlerle incelenmesi işlemidir.
b. Otopsi Nerede, Niçin ve Nas›l Yap›-
l›r?
Otopsi, t›bbî ve adlî olmak üzere iki çeşittir.
T›bbî otopsi, hastal›k ve ölüm nedenlerinin
tespiti amac›yla ölünün yak›nlar›n›n talebi üze-
rine hekimler taraf›ndan yap›lan otopsidir.
Adlî otopsi ise adlî vaka hallerinde Cumhuri-
yet savc›s›n›n talebi üzerine yap›lan otopsidir.
Otopsinin temel amac›, cesedin niçin ve na-
123
s›l öldüğüne ya da nas›l öldürüldüğüne ilişkin

sorulara karş›l›k bulmakt›r. Trafik kazas›, yara-
lanma, zehirlenme, adam öldürme, intihar gi-
bi bilinen adlî vakalarda ya da şüpheli ölüm
olaylar›nda olay› ayd›nlatmak amac›yla mutla-
ka adlî otopsi yap›lmas› gerekir.
Bu gibi hâllerde otopsi isteği ilgili Cumhuri-
yet savc›s› taraf›ndan yap›l›r.
Adlî otopsi için Cumhuriyet savc›s› d›ş›nda
herhangi bir makam›n ya da cenaze yak›nlar›-
n›n iznine gerek yoktur.
Bir ölümün doğal nedenlerden meydana gel-
mediği şüphesini doğuracak bir durumun varl›-
ğ› veya ölünün kimliğinin belirlenememesi ha-
linde kolluk görevlisi, köy muhtar› ya da sağl›k
veya cenaze işleriyle görevli kişiler, durumu
derhal Cumhuriyet Başsavc›l›ğ›na bildirmekle
yükümlüdür.
Bu halde ölünün gömülmesi ancak Cumhu-
riyet savc›s› taraf›ndan verilecek yaz›l› izne
bağl›d›r.
‹zinsiz olarak cenaze nakledenler ile defne-
denlerin cezaland›r›lacağ› Umumi H›fz›s›hha
Kanunu’nun 299 ve 301. maddelerinde aç›kça
belirtilmiştir.
Adli vakalara dair otopsiler CMK’nun 87.
maddesine göre, Cumhuriyet savc›s›n›n huzu-
runda biri adlî t›p, diğeri patoloji uzman› veya
124
diğer dallardan birisinin mensubu veya biri pra-

tisyen iki hekim taraf›ndan yap›l›r. Zorunluluk
bulunduğunda otopsi işlemi bir hekim taraf›n-
dan da yap›labilir. Bu durum otopsi raporunda
aç›kça belirtilir.
Otopsi, cesedin durumu imkan verdiği takdir-
de, mutlaka baş, göğüs ve karn›n aç›lmas›n› ge-
rektirir. Otopsi bittikten sonra aç›lan boşluklar
usulüne uygun dikilerek kapat›l›r. Bu dikişler nor-
mal bir cerrahî dikişe göre daha kaba görünseler
de hastan›n yüzünün ve vücudunun genel görü-
nüşünde otopsi nedeniyle belirgin bir bozulma
olmas› söz konusu değildir. Otopsi, ölene zarar
vermez.
Cesetlerin adlî ölü muayenesi, olay yerinde
bulunduğu ortamlarda veya hastanelerde
otopsi salonlar›nda yap›labilir.
Otopsi işleminden sonra otopsi tutanağ›n›n
bir sureti ile birlikte varsa cesede ait kimlik
belgesi, nüfustan düşüm işleminin yap›lmas›
amac›yla Nüfus Müdürlüğüne gönderilir.
Yurt d›ş›ndan Türkiye’ye getirilecek cenaze-
ler için Konsolosluklarda düzenlenecek Cenaze
Nakil Belgelerinde ölüm nedeni ile adlî vaka so-
nucu ölümlerde otopsi yap›l›p yap›lmad›ğ› belir-
tilir. Yurt d›ş›ndaki adli vaka sonucu ölümlerde,
yerel makamlar taraf›ndan gerek görülmemiş
olsa dahi Türkiye’ye girişte Cumhuriyet Savc›s›
taraf›ndan otopsi yap›lmas› talep edilebilir.
125
c. Otopsi ‹çin Mezar Aç›lmas› (Feth-i

Kabir)
Umumi H›fz›s›hha Kanunu’nun 227. mad-
desine göre, adlî otopsi için cesedin mezar-
dan ç›kart›lmas› hali hariç olmak üzere, ce-
setlerin tamam›yla tahallül ve tefessühünden
önce mezar aç›larak ölünün ç›kar›lmas› için
öncelikle belediyeden izin al›nmal›d›r.
Üzerinde otopsi işlemi yap›lmadan ya da
eksik yap›larak gömülen bir ceset, ölüm ne-
denini saptamak amac›yla otopsi yap›lmas›
için mezardan ç›kar›labilir.
Bu husustaki karar, soruşturma evresinde
Cumhuriyet savc›s›, kovuşturma evresinde
mahkeme taraf›ndan verilir.
Mezardan ç›karma karar›, araşt›rman›n
amac›n› tehlikeye düşürmeyecekse ve ulaş›l-
mas› da zor değilse, ölünün bir yak›n›na der-
hal bildirilir. Otopsi yap›l›rken, cesedin gö-
rüntüleri kayda al›n›r.
d. Defin Ruhsat›
Adli vakalarda, defin ruhsat› otopsi işle-
minden sonra Cumhuriyet savc›s› taraf›ndan
düzenlenerek ölü yak›nlar›na ya da kimlik ta-
n›ğ›na verilir. Cenazeyi taş›ma ve gömme iş-
lemleri bu belgeye göre yap›l›r.
126
2- NÜFUS ‹ŞLEMLER‹
a. Ölüm Olay›n›n Nüfus Müdürlüğüne
Bildirim Süresi ve Yükümlü Olanlar
Ölüm olay›n›n Nüfus Müdürlüğü’ne bildirim
süresi ile bu konuda kimlerin veya hangi ma-
kamlar›n yükümlü olduğu 5490 Say›l› Nüfus
Hizmetleri Kanunu’nun 31. maddesinde ay-
r›nt›l› olarak düzenlenmiştir. Buna göre;
a) Şehir ve kasabalarda 24/4/1930 tarihli
ve 1593 say›l› Umumi H›fz›ss›hha Kanunu ge-
reğince defin ruhsat› vermeye yetkili olanlar,
b) Köylerde, varsa resmi tabip veya sağl›k
kuruluşu yetkilileri, yoksa köy muhtarlar›,
c) Hastane ve bak›m evi gibi sağl›k kurumla-
r›nda kurum amirlikleri,
ç) Askerî birliklerde tabipler veya iç hizmet
mevzuat›na göre k›ta komutanl›klar›nca gö-
revlendirilmiş olanlar ve askerlik şubeleri,
d) Doğal afetlerde mülki idare amirlerince
görevlendirilecek memurlar,
e) Adlî olaylarda ve kazalarda ilgili Cumhuri-
yet savc›l›klar›, olay›n meydana geldiği tarih-
ten itibaren, d›ş temsilcilikler ise olaydan ha-
berdar olduklar› tarihten itibaren on gün içeri-
sinde Nüfus Genel Müdürlüğü’ne ya da Nüfus
Müdürlüğüne bildirmekle yükümlüdürler.
Kanuni süre geçtikten sonra Nüfus Müdür-
lüklerine gelen ölümlere ait tutanaklar resmi
127
sağl›k kurumlar› kay›tlar›na veya diğer resmi

belgelere dayan›larak düzenlenmiş ise Nüfus
Müdürlüklerince kabul edilip işleme al›n›r.
Yurt içinde meydana gelen ölümlerde, ölüm
nerede meydana gelmişse o yerin Nüfus Mü-
dürlüğüne, ölüm yerinin tespit edilememesi hâ-
linde ceset nerede bulunmuşsa o yerin, ölüm
bir taş›t içinde olmuşsa bu taş›ttan ç›kar›ld›ğ› ye-
rin Nüfus Müdürlüğüne bildirilir. Ölenin kayd›
yoksa yap›lacak soruşturma sonunda Türk va-
tandaşl›ğ› ve ailesi tespit edildiği takdirde do-
ğum tutanağ› düzenlenerek aile kütüğüne önce
doğum, sonra ölüm olay› işlenir.
b. Ölüm Olay›n›n Nüfus Müdürlüğüne
Süresinde Bildirilmemesinin Yapt›r›m›
Nüfus olaylar›n› bildirmekle görevli olup, bu
görevlerini Nüfus Kanunu’nda belirtilen süre-
ler içinde yerine getirmeyen kamu görevlileri-
ne idari para cezas› verileceği ayn› kanunun
68. maddesinde aç›kça düzenlenmiştir.
3- VERASET ‹LAMI
Veraset belgesi, miras b›rakan›n mirasç›lar›
ile bunlar›n miras paylar›n› gösteren mahkeme-
ce verilmiş, aksi sabit oluncaya kadar geçerli
hukuki bir belgedir. Veraset ilam› ç›karmak için
gerekli belgeler şunlard›r:
1. Sulh Hukuk Mahkemesine yaz›lacak talep
dilekçesi,
128
2. Miras b›rakan ile murisleri gösteren aile

nüfus kayd›,
Yukar›da say›lan belgelerle birlikte talep di-
lekçesi mahkemeye sunulur. Bu işlem bir avu-
kat kanal› ile yap›labileceği gibi mirasç›lardan
biri vas›tas› ile de yap›labilir. Mahkeme duruş-
ma günü verir. Mahkeme gerek görürse du-
ruşma günü tan›k da dinlenebilir. Davac›n›n
ölenin mirasç›s› olduğu konusunda bir sorun
ç›kmaz ise veraset ilam› karar› verilir. Veraset
ilam› ald›ktan sonra ölen kişiden kalan gayri-
menkul varsa bunlarla ilgili bağl› bulunduğu
belediyeye emlak beyan› verilir. Ayr›ca mali-
yede veraset intikal vergisiyle ilgili işlemler ya-
p›l›r.
Veraset ilam› al›nmas› her zaman mümkün
olup belli bir süreye tabi değildir. Varisler ve-
ya varislerden birisi, dilediği yerdeki Sulh Hu-
kuk Mahkemesi’ne müracaat ederek, veraset
ilam› talebinde bulunabilir.
129
EKLER:
Ek-1: Taziyede Yap›lacak Örnek Konuşma Metni

Ek-2: Veraset ‹lam› Talep Dilekçe Örneği
Ek-3: Ölüm Raporu
Ek-4: Ücretsiz Defin Talebi Dilekçesi
Ek-5: Cenaze Bilgi Formu
Ek-6: Şehir Mezarl›ğ› Defin Ücret ‹rsaliyesi
Ek-7: Sağl›k Müdürlüğü Cenaze Kay›t Belgesi
EK-8: Defin Ruhsat›
Ek-9: ‹çişleri Bakanl›ğ› Mernis Ölüm Formu
Ek-10: Savc›l›k Ölüm Nedeni Tespit Talep Dilek-
çesi Örneği
Ek-11: Cenaze Nakil ve Tabut Mühürleme
‹zin Dilekçesi Örneği
Ek-12: Cenaze Nakil izin Dilekçesi Örneği
130
EK-I
TAZ‹YEDE YAPILACAK ÖRNEK KONUŞMA

“Ölüm güzel şey budur perde arkas›ndan haber,
Hiç güzel olmasayd› ölür müydü Peygamber”
Necip Faz›l KISAKÜREK
K›ymetli han›mefendiler-beyefendiler,
Kardeşimiz, “Her nefis ölümü tad›c›d›r…” ve “Biz Al-
lah’tan geldik ve O’na döneceğiz …” ayetleriyle ifade
edilen ilahi ferman gereği aram›zdan ayr›lm›şt›r. Her
canl› varl›k gibi insan da bir gün ölmek üzere doğar. ‹n-
san Yüce Mevla’n›n kendisine takdir ettiği hayat süre-
since yaşar ve zaman› geldiğinde dünya hayat›na veda
eder. Kişinin sahip olduğu mal›, mülkü, makam› ve iti-
bar›, ölümüne mani olamaz. Hayat›n sahibi olan Allah
(c.c.), dilediği zaman o hayat› geri al›r. Nitekim “Sen-
den önce hiçbir beşere ölümsüzlüğü vermedik. Şimdi
sen ölürsen onlar ölümsüz mü kalacaklar?” (Enbiya,
34) ayetinde, ölümün insanl›ğ›n değişmez kaderi oldu-
ğu aç›kça vurgulanmaktad›r.
Değerli kardeşlerim,
Ölüm bir yok oluş değildir. Ölüm, as›l ebedi ahiret
hayat›n›n başlang›c›d›r. Ölüme her an haz›r olmal›y›z.
Allah (c.c.)’a karş› kulluk vazifemizi en iyi şekilde yap-
mal›y›z. Dünya hayat› bir imtihand›r. Bu imtihanda ba-
şar›l› olanlar›n mükâfat› cennettir. Kişinin cenneti elde
etmesi için Allah’›n emirlerine s›ms›k› sar›lmas› ve ya-
saklar›ndan da kaç›nmas› gerekir. Çünkü Allah insanla-
r› sadece kendisine kulluk etmeleri için yaratm›şt›r. (Za-
riyat, 56)
131
K›ymetli Müslümanlar!
Sevdiklerimizin ölümü, bizler için büyük bir ac› ve ›st›-
rap vesilesidir. Ancak s›k›nt›lara katlanmak, Yüce Mev-
la’ya tevekkül ederek O’ndan gelen ac› ve tatl› her şeyi
büyük bir sab›rla karş›lamak zorunday›z. Nitekim Pey-
gamber Efendimiz (s.a.s.), ölüm ac›lar›n›n en büyüğünü
yaşam›şt›r. Dünyay› şereflendirdiğinde babas›, sonra biri-
cik annesi, daha sonra dedesi ve amcas› ebediyete göç et-
mişler. Kendisine en çok ihtiyac› olduğu bir anda da sev-
gili eşi Hz. Hatice validemizi kaybetmiştir. Kâinat›n Efen-
disi (s.a.s.) bütün bu ac›lar› büyük bir sab›rla karş›lam›ş ve
biz ümmetine her konuda olduğu gibi bu konuda da en
güzel örnek olmuştur.
Değerli kardeşlerim,
Kardeşimizin vefat›, dünyan›n geçici olduğunu bize
yeniden hat›rlatmaktad›r. Peygamberimiz (s.a.s.),
“Ben dünyada bir yolcuyum. Yola devam ederken
dünyada bir ağac›n gölgesinde bir süre dinlendim ve
sonra yoluma devam ettim” ifadeleriyle dünya hayat›-
n›n geçici olduğuna işaret ederek as›l hayat›n ahiret
hayat› olduğunu ilan etmektedir.
Her birimiz bu dünyadaki misafirliğimizin bir gün mut-
laka sona ereceğinin daima şuurunda olmal›y›z. Gelip ge-
çici heveslerle vaktimizi harcamadan baki olan alem için
haz›rl›ğ›m›z› yapmal› ve bizden önce oraya giden dostlar›-
m›z›, sevdiklerimizi daima hay›rla yad etmeliyiz. Vefat
eden yak›nlar›n›z› fatihas›z ve duas›z b›rakmamal›y›z. He-
pinizin baş› sağ olsun. Cenab-› Hakk bütün ölmüşlerimi-
zin taksirat›n› afetsin. Makamlar›n› cennet eylesin.
Not: Cenaze evinin durumuna göre konuşman›n süre-
si iyi ayarlanmal›, mümkünse k›sa tutulmal›d›r.
132
EK-II
Veraset ‹lam› Talep Dilekçe Örneği:
……… SULH HUKUK MAHKEMES‹NE
Davac›: (Veraset ilam› almak için müracaat

edenin ad›, soyad› ve adres bilgileri yaz›l›r.)
Daval›: Has›ms›z
Dava Konusu: Veraset ilam› istemi.
Dava Tarihi: …./…../20.…. (Dilekçe tari-
hi yaz›lacak)
Aç›klamalar:
Miras b›rakan………………….. n›n mirasç›-
s› bulunmaktay›m. Miras b›rakan …/…./
20….. tarihinde vefat etmiştir. Geride mirasç›
olarak ekte sunulan nüfus aile kay›t tablosun-
daki kişiler kalm›şt›r.
Hukukî Nedenler: MK, HUMK vs. delil-
ler.
Deliller: Nüfus aile kay›t tablosu, tan›k vs.
deliller.
Sonuç ve ‹stem: Taraf›m›za miras b›raka-
n›n mirasç›lar›n› gösterir Veraset ‹lam› veril-
mesini sayg›lar›mla arz ve talep ederim.
Davac›
133
EK-III
Ad› ve Soyad›
‹mza
ÖLÜM RAPORU
Ölenin :
Ad› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Soyad› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Baba Ad› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ana Ad› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Doğum Tarihi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Doğum Yeri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ölüm Tarihi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ölüm Saati . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Muhtemel Ölüm Nedeni . . . . . . . . . . . . . . .
Ölüm Adresi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
NOT : Darp ve Cebir izine rastlanmam›şt›r.
Ölümü Tesbit Eden Tabip
134
EK-IV
T.C.
BÜYÜKŞEH‹R BELED‹YE BAŞKANLI⁄I
Mezarl›klar Şube Müdürlüğü
-------------------
Ü.No
H.No
Lef .
Özü : ………………………
BÜYÜKŞEH‹R BELED‹YE BAŞKANLI⁄INA
.......................ta ri hin de……….…ha ne si ne

………………......hastal›ğ›ndan ölen
…………..ilçesine................................………
……………………köy................................./
mahalle’den…………………doğumlu
… … … … … … … … … . k › z › / o ğ l u
………..……’n›n fakir olduğu hastanenin ilişik
yaz›s›ndan anlaş›ld›ğ›ndan Şehir Mezarl›ğ›nda
paras›z olarak gömülmesi dileğiyle sunulur.
Sağl›k ‹şleri Müdürü
Onay
.../.../2008
Belediye Başkan›
135
EK-V
……………… BELED‹YES‹
SA⁄LIK ‹ŞLER‹ MÜDÜRLÜ⁄Ü
CENAZE B‹LG‹ FORMU
CENAZE ‹ŞLEM NO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CENAZEN‹N B‹LD‹R‹LD‹⁄‹ TAR‹H . . . . . . . . . . . . . . . . .
CENAZE B‹LD‹R‹M‹N‹ ALAN GÖREVL‹N‹N ADI:. . . . . . .
CENAZE B‹LD‹R‹M‹ YAPANIN ADI: . . . . . . . . . . . . . . . .
CENAZE B‹LD‹R‹M‹ YAPANIN TELEFONU:.
ÖLEN‹N ADI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CENAZEN‹N BULUNDU⁄U YER‹N ADRES‹: . . . . . . . . .
CENAZEN‹N BULUNDU⁄U YER‹N TELEFONU: . . . . . .
CENAZE ‹HT‹YAÇ KUTUSU TALEB‹ VAR MI: . . . . . . . .
CENAZE EV‹NE VARIŞ SAAT‹: . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CENAZE ‹HT‹YAÇ KUTUSUNU TESL‹M ALANIN
ADI: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
TLF:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
‹MZASI : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CENAZE ‹HT‹YAÇ KUTUSUNU TESL‹M EDEN‹N
ADI: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CENAZE ‹HT‹YAÇ KUTUSUNU TESL‹M EDEN‹N
‹MZASI : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Yukar›da belirtilen bilgilerin doğru olduğunu kabul ve

beyan ediyorum.
BEYAN SAH‹B‹ CENAZE YAKININ ADI: . . . . . . . . . . . .

BEYAN SAH‹B‹ CENAZE YAKININ TELEFONU: . . . . . .
BEYAN SAH‹B‹ CENAZE YAKININ ‹MZASI: . . . . . . . . .
136
EK-VI
……………………… BELED‹YES‹
(ŞEH‹R) Mezarl›ğ›na gömülecek ölüler için al›-
nacak paraya ait irsaliyedir.
Hizmetin Nev’i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Yedi Yaş›na kadar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Lira
Yedi Yaş›ndan yukar› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Lira
(1) Mezarl›kta gasil (y›kama) ücreti . . . . . . . . . . . . . .
(2) Mezarl›kta kefen ücreti (kaput bezi) . . . . . . . . . . .
(3) Mezarl›kta kefen ücreti (patiska) . . . . . . . . . . . . .
(4) Mezar tahtas› ücreti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
(5) Tabut ücreti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
(6) Yaln›z mezar açma ve kapama ücreti . . . . . . . . . .
(7) Lahitsiz tek mezar ücreti . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
(8) Beton lahitli tek mezar ücreti . . . . . . . . . . . . . . .
(9) Aile makberi ücreti (ahitsiz) . . . . . . . . . . . . . . . . .
(11) Ev Mâbede, oradan mezarl›ğa otomobille getiril-
mesi ücreti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
(12) Evden mezar› mâbede, tekrar mezar› otomobille
getirilmesi ücreti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.....
(13) Tesis karş›l›ğ› ücreti (amortisman) . . . . . . . . . . .
TOPLAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
HESAP ‹ŞLER‹ MÜDÜRLÜ⁄ÜNE
Yukar›da müfredat› işaret olunan …………..……. Li-
ran›n …………………………… den al›narak irad kay-
dedilmesini ve irsaliyenin iadesi rica olunur.
…/…./200
Mezarl›k Md.
MEZARLIK MÜDÜRLÜ⁄ÜNE
Lira al›nm›ş ve mukabilinde …………. numaral› mak-
buz verilmiştir. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.../.../20…
Ölüm Beyannamesinin..Tarih.............No:
Cenazenin ismi soyad›:…
Kabir alan›n ismi soyad› adresi
137
EK-VII
….……….BELED‹YES‹............. : .../.../20
SA⁄LIK MÜDÜRLÜ⁄Ü.............: Cilt No:......
CENAZE MEMURLU⁄U............: S›ra No:.....
(1) Baba Ad›, Ad› Soyad›
(2) Anas›n›n Ad›
(3) Do um Tarihi (veya ya › ve do um y.)
(4) Evlimi, Evli ise kimin kar›s› veya kocas›
(5) Milliyet, Tabiiyeti ve Dini
(6) Ölüm Tarihi
(7) Öldü ü Yer
(8) Ölünün vefat etti i veya oturdu u mahalle
ve mahallenin mensup oldu u muhtarl›k
(9) Nüfus kütü ünde ‹li
>> >> ‹lçesi
>> >> Buca › ve Mahallesi
>> >> Hane No
(10) Ölüm Sebebi
(11) Gömme ‹zin kayd›n›n tarih ve numaras›
ve izin verenin adresi
(12) A- Y›kama (A)…………………………
B- Teçhiz, tekfin (B)…………………………
C- Aç›p Kapama (C)…………………………
D- Mezar Tahtas› (D)…………………………
E- Tabut (E)…………………………
Ücretli …………………………
Ücretsiz fakir …………………………
Hastane veya ailesi taraf›ndan
(13 ‹rsaliye tarih ve nosu:
(14) Nakil
A- Bulundu u yerdeki mezarl› a (A)…………………………
B- >> >> mabet mezarl› a (B)…………………………
C- >> >> gasilhaneye (C)…………………………
Mabet ve mezarl› a dönü ................................
(15) Lahidli, Lahidsiz, umumi mezarlarla

aile makberlerinden hangisine
gömülmesi arzu olundu u
(16) Otobüs
(17) Çelenk
Cenaze Kay›t Memuru Cenaze Sahibinin adresi,

imza ve telefonu
138
EK-VIII
139
EK - 8 ‹LE ‹LG‹L‹ AÇIKLAMALAR
Formun doğru bir şekilde doldurulmas›na iliş-

kin aç›klamalar
Okunakl› bir şekilde, büyük harf ve kal›c› siyah
mürekkep kullan›larak veya daktilo ile doldurul-
muş olmal›d›r;
T›bbî terimlerin k›saltmalar›n› içermemelidir;
Bölüm I’in (a) sat›r›na ölüm şeklini içermeyen
bir giriş yap›lmal›d›r;
Bölüm I’de durumlar, nedensel s›ralaman›n
yükselen düzenine göre numaraland›r›lmal›d›r;
Bölüm I’de her zaman ölüme yol açan temel
s›ralamay› göstermelidir;
Hiçbir zaman bölüm II’de esas neden gösteril-
memelidir;
Süre ile ilgili girişler doldurulmal›d›r;
2.4.1.1 Bölüm I (a) Sat›r
– Doğrudan ölüme sebep olan hastal›k ya da
durum
Sat›r I (a)’ya en yak›n ölüm nedenini kaydedin,
örneğin doğrudan ölümden önce gerçekleşen
veya komplikasyon.
Sat›r I (a)’da her zaman bir kay›t olmal›d›r:
Bu durum, yaln›zca en yak›n ölüm nedenin-
den önce meydana gelen herhangi bir hastal›k
veya yaralanmadan kaynaklanm›yorsa ya da
bunlar›n bir sonucu olarak ortaya ç›kmad›ysa,
belgenin I’inci bölümünde rapor edilmiş tek
durum olabilir (örneğin “viral miyokardit” söz
konusuysa).
140
EK-IX
T.C.
……………… BELED‹YE BAŞKANLI⁄I
…../…./2008
CUMHUR‹YET SAVCILI⁄INA
…………….
…./…./…...doğumlu,.........................oğ-
lu/k› z›.....................................’n›n
…………………………………………………
…………/……….. adresinde yap›lan ölü mu-
ayenesinde, kesin ölüm nedeni tespit edileme-
diğinden, kesin ölüm nedeninin tespiti için ge-
reğini arz ve rica ederim.
Sayg›lar›mla
Dr. …………………….
141
EK-X
T.C.
SAYI: 16-01/
KONU: Cenaze Nakil Hk.
‹lçemizde..…….........…………………...ne-
ticesi, vefat eden………………….’nin tabutu
usulüne uygun şekilde mühürlenerek nakline
müsade edilmiştir.
Gereğini arz ve rica ederim.
SA⁄LIK ‹ŞLER‹ MÜDÜRÜ
142
EK-XI
143
EK-XII
T.C.
SA⁄LIK ‹ŞLER‹ MÜDÜRLÜ⁄ÜNE
………………günü vefat eden ………........

isimli cenazemi ……………………………ne
götüreceğimden gereken işlemin yap›lmas›n›
arz ederim. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
…. /... / 20..
CENAZE SAH‹B‹N‹N ADRES‹ : . . . . . . . .
Cenaze Sahibinin
ADI VE SOYADI
KAYNAKÇA
1- TDV. ‹slam ‹lmihali, I-II, Ankara, 2007

2- Büyük ‹slâm ‹lmihali, D‹B Yay›nlar›, Ankara,
2007
3- Mehmet Şener, “Cenaze”, D‹A, VII, 354-357.
4-Muhammed Nâsuriddin el- Elbânî, Ahkâmü’l-
Cenâiz ve Bide’uha, Beyrut, 1969.
5- www.e-konsolosluk.net
6. www.cenazefonu.de
7. ‹lgili Kamu Kurum ve Kuruluşlar›n›n Mevzuat›
144

CENAZE HİZMETLERİ REHBERİ F80e73b9 c5b1 416f 8fa0 05d7ebdd4063

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

CENAZE HİZMETLERİ REHBERİ F80e73b9 c5b1 416f 8fa0 05d7ebdd4063

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

CENAZE H‹ZMETLER‹

D‹YANET ‹ŞLER‹ BAŞKANLI⁄I YAYINLARI

Din ‹şleri Yüksek Kurulu Karar›

© Diyanet ‹şleri Başkanl›ğ›

7- SA⁄LIK BAKANLI⁄INCA YAPILAN

1- Defin Ruhsat› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .77

a. Cenazenin ABD’de Defnedilmesi Hâlinde

3- KANBERRA BÜYÜKELÇ‹L‹⁄‹ . . . . . . . . . . . . . .109

1. Avustralya Makamlar›nca Yap›lan ‹şlemler . .109

4- R‹YAD BÜYÜKELÇ‹L‹⁄‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . .111

daşlar›m›zdan gelen yoğun talepler neticesi,

Belirtilen kurum ve kuruluşlardan gelen bil-

‹lahi ve ilahi olmayan bütün dinler, insan›n

Ölüm olgusu karş›s›nda yap›lmas› gereken

r›n› kendine soran, düşünen ve tefekkür eden

Teçhiz: Ölen kişi için genel olarak yap›lmas›

Taziye: Cenaze merasiminden sonra ölü-

‹nsan için en zor durum olan can verme es-

Kur’an okumak, özellikle hastan›n ve etraf›n-

nanlar› tan›makta zorlanabilir, hatta birtak›m s›-

zenin düzgün şekle getirilmesi için ayaklar

dostlar›n›n cenaze merasimine kat›l›mlar›n›n

eden bir erkeğin evlilik ve nikah bağ› tama-

Ölmüş bir Müslüman›n baş› ile beraber vü-

bir örtü ile örtülür ve daha önce ç›kar›lmam›ş-

taraflar› üçer defa y›kan›r. Cenaze y›kan›rken

Bu nedenle kefen, cenazenin sosyal ve eko-

da söz konusu prensip dikkate al›narak, kefe-

Kefen konusunda buluğ çağ›na yaklaşm›ş ço-

tekbirin arkas›ndan hem imam hem cemaat

men teveffeytehû minnâ fe teveffehû ale'l-

“Ve hussa hâzihi'l-meyyite bi'r-ravhi ve'r-

1- Müslüman Olma Şart›: Müslüman ol-

mez; çünkü cenaze namaz› farz-› kifaye oldu-

6) Y›kanmadan Kefenlenen Cenaze:

8 - CENAZE MERAS‹M‹NDE D‹KKAT

fert ve toplum olarak cenazelerimize yapt›ğ›-

değil mi?“ “(Müslim, “Cenaiz”, 78) şeklindeki

an›nda ve sonras›nda vefat eden kişinin iyilik-

5- Cenazelerin taş›nd›ğ› araçlar›n temizliği

maktad›r. Böyle bir ritüelin yayg›n hâle gel-

ni haf›zas›nda canl› tutan bir Müslüman daha

lerin saf düzeninin nas›l olmas› gerektiğine

dan daha faziletli olduğu ile ilgili bağlay›c› ol-

önden yürümelerinde de bir kerahet yoktur.

kaz›ld›ğ› yer lahit yap›lamayacak derecede yu-

cak kimselerin ölüye akrabal›k yönünden

10- KUR'AN-I KER‹M OKUMA VE TEL-

“Kardeşiniz için Yüce Allah'tan mağfiret

Ölünün yak›nlar›, ölünün hayr›na olabilecek

tavsiye edilmediği gibi yasaklanmad›ğ›n› da

...Anlam›: "(Ey Falan oğlu falan). Dünya

11- ISKAT VE DEV‹R

ve teslimiyeti sembolleştiren hükümlerinin en

gulamada giderek yayg›nlaşmas›, bunun ‹s-

Sonuç olarak, imkanlar dâhilinde fakirlere sa-

için taziye süresi k›sa tutulmal›d›r. Din görev-

daşmaz. Kabir ziyaretinde bulunan kişi, ahireti

14- KAB‹R Z‹YARET‹NDE OKUNA-

16- MEZAR TAŞINA FOTO⁄RAF

kirli veya bak›ms›z olmas›n›n, orada medfun

ve 21959 say›l› Resmi Gazete’de yay›nlanan

Büyükşehir Belediyelerinin görevi aras›ndad›r.