Yunit 14; KAKAYAHANG

SOSYOLINGGUWISTIK
ARALIN 1-4

KAKAYAHANG Page 1 of 27
Kakayahang - ITO AY MAY KAKAYAHANG
GAMITIN ANG WIKA NANG MAY
NAAANGKOP NA PANLIPUNANG

Sosyolinggwistik PAGPAPAKAHULUGAN PARA SA

ISANG TIYAK NA SITWASYONG
PANG KOMUNIKASYON.

KAKAYAHANG Page 2 of 27
 VARAYTI ng WIKA
- kabilang sa kakayahang
sosyolingguwistiko ang
pagkilala sa mga pagbabago
sa wika at pang- aangkop ng
gamit ayon sa lunan at
sitwasyon.

KAKAYAHANG Page 3 of 27
 APAT na VARAYTI
1. Pormalidad at Impormalidad -
Depende sa lugar o kausap mo
(simbahan, matanda,kaibigan)
2. Ugnayan ng mga tagapagsalita-
Ano ang relasyon mo sa kausap mo
(mama,lola,bunso)

KAKAYAHANG Page 4 of 27
 3. ETNIKO - Bawat lugar ay may kanya-
kanyang kultura.
(Manila, Davao)
4. AWTORIDAD - paano ka makipag-usap
(pulis,guro,abogado)

KAKAYAHANG Page 5 of 27
 si DELL HATHAWAY HYMES ay
isang dalubwika,
Sosyolinggwistiko,antropolo
histra at folklorist na
nagtatag ng mga pundasyong
pandisiplina para sa
mapaghahambing,etnograpik
ong pag- aaral ng paggamit
ng wika.Ang kanyang
DELL HATHAWAY HYMES
pagsasaliksik ay nakatuon sa
(ipinanganak June 7,1927)
mga wika.

KAKAYAHANG Page 6 of 27
KAKAYAHANG Page 7 of 27
KAKAYAHANG Page 8 of 27
 ARALIN 1

WIKA AT LIPUNAN

KAKAYAHANG Page 9 of 27
 ANG UGNAYAN SA PAGITAN NG WIKA AT LIPUNAN AY
NAPAKAHALAGA PARA SA LAHAT NG MGA TAO NA
MAGKAROON NG PAGKAKAISA AT KONEKSYON SA
LIPUNAN. ANG WIKANG IYON ANG UGAT NG PAG-UNAWA
AT KOMUNIKASYON NG MGA TAO SA LIPUNAN. AT SA
ISANG LIPUNAN, MAY MGA KULTURA AT
PAGPAPAHALAGANG NABUBUO SA PAMAMAGITAN NG
WIKA.

KAKAYAHANG Page 10 of 27
 Aralin 2

DAYALEK

KAKAYAHANG Page 11 of 27
 ANO ANG DAYALEK ?

Ang dayalek o dialect ay isang barayiti ng wika na

tumutukoy sa mga salita at paraan ng pananalita ng mga
tao ayon sa kanilang lokasyong heograpikal.

KAKAYAHANG Page 12 of 27
 TATLONG URI NG DAYALEK

Ayon sa manunulat na si Curtis McFarland, isa sa mga may-akad ng

Diksyunaryong Monolingwal sa Filipino, nahahati raw sa tatlong uri
ang dayalek—dayalek na sosyal, diskretong dayalek, at
dayalektikal na baryasyon.

KAKAYAHANG Page 13 of 27
1.Dayalek na SOSYAL
Kahit nasa iisang lugar daw ang mga tao at mayroong wika o diyalektong
kinalakihan, nagkakaroon pa rin daw ng pagkakaiba sa ginagamit na wika
ang mga tao ayon sa katayuan sa lipunan o trabaho nito. Para bang
nagkakaroon ng antas ang isang salita ayon sa kalagayan sa buhay.

Halimbawa:
Sa wikang Tagalog ang salitang kotse ay may iba’t ibang katawagan:
°kotse
°oto
°tsekot
p

KAKAYAHANG Page 14 of 27
 2.Diskretong Dayalek

Ito ay sumasalamin sa direktang pagkakaiba ng mga diyalekto o wika mula

sa iba’t ibang mga lugar. Nakaaapekto na sa uring ito ang lokasyon o
heograpiya ng isang lugar. Sa bansa, madaling malalaman ang pagkakaiba
ng mga wika dahil laganap ito sa maraming lugar sa Pilipinas.

Halimbawa:
Ang salitang langgam ay may ibang kahulugan sa wikang Tagalog at
Cebuano
°Tagalog: langgam – uri ng insektong may anim na paa
°Cebuano: langgam – ibon

KAKAYAHANG Page 15 of 27
 3.Dayalektikal na BARYASYON
May mga lugar sa Pilipinas na kahit magkaiba ng lugar ay pareho naman ng wikang
binibigkas ngunit nagkakaiba sa paraan ng pagbigkas. Ito ang ikatlong uri ng dayalek na
tinatawag na diyalektikal na baryasyon. Naiiba ang aksent, punto, o tono ng pagbigkas ng
salita kahit pareho naman ang wikang sinasalita.

Halimbawa:
Ang mga naninirahan sa Quezon Province, Batangas, at Bulacan ay pare-parehong
gumagamit ng salitang Tagalog. Nagkakaiba lamang sila sa aksent o punto. Ang mga taga
Quezon ay gumagamit ng ‘baga’ sa kanilang Tagalog, habang ang mga Batangueñno
naman ay may matigas na pagbigkas at diin sa mga salita. Ang mga Bulakenyo naman ay
mayroong malumanay na pagsasalita ng wikang Tagalog

KAKAYAHANG Page 16 of 27
 ARALIN 3

SOSYOLEK

KAKAYAHANG Page 17 of 27
 SOSYOLEK Nakabatay sa katayuan o antas panlipunan
o dimensyong sosyal ng mga taong gumagamit ng
wika. Kapansin-pansin kung paano makikitang
nagkakapangkat-pangkat ang mga tao batay sa ilang
katangian.Ayon kay Rubrico(2009), ang sosyolekang
pinakamahusay na palatandaan ng istratipikasyon ng
isang lipunan, na siyang nagsasaad sa pagkakaiba ng
paggamit ng wika ng mga tao na nakapaloob dito
batay sa kanilang katayuan sa lipunan at sa mga
grupo na kanilang kinabibilangan. Para matanggap
ang isang tao sa isang grupong sosyal, kailangan
niyangmatutunan ang sosyolek na ito.

KAKAYAHANG Page 18 of 27
 HALIMBAWA :

GAY LINGGO -
"Hay naku ka gurl, nakakajines ka"
JEJEMON -
"eOwh pFOu ? mUsZtAh nHa? jejeje"
KONYO -
" I don't like to make lakad in the baha nga , no? Eh diba it's
like ,so eww,diba?"
BALBAL -
" Masaya yung tipar ni Lilibeth kagabi kaso maaga akong
pinauwi ni erpat "

KAKAYAHANG Page 19 of 27
 ARALIN 4

IDYOLEK

KAKAYAHANG Page 20 of 27
 Isa sa mga uri ng barayti ng wika ay ang Idyolek. Ito ay isang uri
ng pormal na salita na karaniwang ginagamit ng isang
indibidwal sa isang natatangi o yunik na pamamaraan. Ang
bawat tao ay may kanya-kanyang istilo ng pananalita.

Maaring ang pagkakaiba ay dulot ng pagbigkas o di kaya naman

ng naiibang pagbigay diin sa mga salita o mga parirala. Ang iba
naman ay gumagamit ng yunik na tono o ritmo sa pagbigkas o
pamamahayag ng mga partikular na linya ng pangungusap.
Dahil dito ang bawat indibidwal ay nagkakaroon ng sariling
tatak o namumukod-tanging pamamahayag ng saloobin.

KAKAYAHANG Page 21 of 27
 HALIMBAWA :
1.) Naiibang tono sa pagbigkas ni Noli de Castro ng mga
katagang, “Magandang Gabi Bayan!”

2.) "Hindi ka namin tatantanan" - MIKE ENRIQUEZ

3.) "Ito ang iyong Igan" - ARNOLD CLAVIO

4.) "Hoy Gising!" - TED FAILON

5.) "Ang buhay ay weather weather lang" - KIM ATIENZA

KAKAYAHANG Page 22 of 27
 SALAMAT SA
PAKIKINIG!

KAKAYAHANG Page 23 of 27
 ORAS NA NG
PAGSUSULIT
😊😊😊

KAKAYAHANG Page 24 of 27
 1. ISANG KAHULUGAN NA GUMAMIT NG WIKA NA NANGANGAILANGAN NG PAG-
UNAWA SA KONTEKSTO NG LIPUNAN KUNG SAAN NIYA ITO GINAGAMIT.
A.KAKAYAHANG IDYOLEK
B.KAKAYAHANG SOSYOLINGGWISTIK
C.KAKAYAHANG DAYALEK

2. SINO ANG BUMUO NG MNEMONIC NA (SPEAKING) ?

A.ALBERT EINSTEIN
B.MC FINLAND
C DELL HYMES

3-10. ANO ANG KAHULUGAN NG S-P-E-A-K-I-N-G ?

11. ANG UGNAYAN SA PAGITAN NG WIKA AT ________ AY NAPAKAHALAGA PARA

SA LAHAT NG MGA TAO NA MAGKAROON NG PAGKAKAISA.

KAKAYAHANG Page 25 of 27
12-14. ANO ANG TATLONG URI NG DAYALEK?

15. ito ay isang uri ng pormal na salita na karaniwang ginagamit ng isang

indibidwal sa isang natatangi o yunik na pamamaraan. Ano ito?

16. Nakabatay sa katayuan o antas panlipunan o dimensyong sosyal ng mga

taong gumagamit ng wika. Ano ito?

17-18. Magbigay ng dalawang Halimbawa ng IDYOLEK.

19-20. MAGBIGAY NG DALAWANG VARAYTI NG WIKA.

KAKAYAHANG Page 26 of 27
KAKAYAHANG Page 27 of 27