CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO TRỰC TUYẾN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

BÀI GIẢNG DẠNG VĂN BẢN (SCRIPT)

Môn học: Giao tiếp trong kinh doanh

Chương 6: Giao tiếp phi ngôn ngữ

Chủ đề : Ý nghĩa biểu cảm ở khuôn mặt

Chào các bạn, hôm nay chúng ta cùng tìm hiểu về giao tiếp phi ngôn ngữ.

Sơ lược về giao tiếp phi ngôn ngữ

Nếu lời nói và chữ viết là phương tiện giao tiếp cực kỳ quan trọng trong đời sống xã hội và
trong môi trường kinh doanh thì giao tiếp phi ngôn ngữ cũng có ý nghĩa quan trọng không
kém. Một nghiên cứu đã cho thấy rằng: trong giao tiếp thông qua hình thức nói, thì tác
động của từ ngữ chỉ chiếm khoảng 30-40%, phần còn lại là tác động của giao tiếp phi ngôn
ngữ, bao gồm: nét mặt, nụ cười, ánh mắt, dáng vẻ, trang phục, không gian giao tiếp, khoảng
cách giao tiếp… Giao tiếp phi ngôn ngữ phản ánh chân thật và đầy đủ các mối quan hệ,
giúp con người ta hiểu được đầy đủ về nhau, giúp hoàn thiện các mối quan hệ, giúp con
người sống đẹp hơn và có ý nghĩa hơn.

Một số dấu hiệu ngôn ngữ cơ thể phổ biến

Trong chương này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu một số dấu hiệu ngôn ngữ cơ thể phổ biến,
đó chính là: biểu cảm của nét mặt, nụ cười và đôi mắt.

Nét mặt thể hiện cảm xúc con người

Trước tiên, chúng ta cùng tìm hiểu xem nét mặt của con người thể hiện điều gì? Các nghiên
cứu khoa học cho thấy: đọc được nét mặt của người khác là khả năng tiềm ẩn trong mỗi
người. Khả năng ấy không bao giờ bị mất đi mà đôi khi chỉ bị che phủ. Người ta có thể gửi
đi cũng như nhận về một cách nhanh chóng những dấu hiệu trên khuôn mặt của người khác
dù ở một khoảng cách rất xa. Trong khi giao tiếp, rất nhiều điệu bộ trên khuôn mặt và
chuyển động của phần đầu được thực hiện. Người biết đọc được ý nghĩa của chúng sẽ là

1
 CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO TRỰC TUYẾN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

người có một lợi thế rất lớn trong giao tiếp. Khi giao tiếp, người ta thường quan sát biểu
hiện của đối phương để nắm bắt phản ứng của người đó trước những thông tin vừa truyền
đạt. Nét mặt thể hiện cảm xúc của con người. Mỗi cảm xúc đều có những dấu hiệu riêng
và đồng nhất nên khuôn mặt là hệ thống duy nhất cho ta biết được cảm xúc của đối phương.
Trên trái đất này có hàng tỷ người nhưng chỉ có 6 nét mặt tiêu biểu tương ứng với 6 trạng
thái cảm xúc thường gặp, đó là các cảm xúc: vui mừng, buồn bã, tức giận, ngạc nhiên, sợ
hãi, và căm ghét.

• Vui vẻ

Nét mặt thứ nhất thể hiện niềm vui và sự lạc quan phấn khởi của con người thường được
biểu hiện qua nụ cười thật tươi, đôi gò má nhô cao lên, với những ai có lúm đồng tiền thì
lúm đồng tiền sẽ nổi rõ lên và đuôi mắt nhăn lại.

• Buồn bã

Ngược lại khi buồn bã và đau khổ thì vùng trán thường hay nhăn lại, lông mày phía trong
nhô lên và miệng trề xuống để biểu lộ sự phiền muộn, đau khổ.

• Ngạc nhiên

Khi ngạc nhiên, đôi lông mày nhô cao lên, mắt mở to, phần hàm dưới trề xuống và miệng
thì há hốc ra. Đây là nét mặt diễn ra nhanh nhất, thậm chí chỉ xuất hiện chưa đến một giây.

• Sợ hãi

Nét mặt thể hiện sự sợ hãi, đó là nét mặt với hàng lông mày nhô lên, sát vào nhau, đôi mắt
mở to, mi mắt căng ra, môi kéo giật ra phía sau thể hiện cảm giác bối rối và lo lắng trước
một mối hiểm nguy, rình rập nào đó.

• Giận dữ

Trong cuộc sống và trong kinh doanh, chúng ta nên biết cách nhận biết và kiềm chế cảm
xúc giận dỗi của mình và của đối phương. Nét mặt giận được thể hiện qua đôi lông mày
được kéo sát gần nhau và hạ thấp xuống, ánh mắt cực kỳ hung hãn, mi mắt cong và hẹp,
đôi môi mím chặt.

• Căm ghét

2
 CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO TRỰC TUYẾN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Cuối cùng khi thể hiện cảm xúc căm ghét, coi thường một người nào đó hay một sự vật
hiện tượng đang diễn ra, con người ta thường hay nhăn mũi, đôi lông mày hạ thấp xuống,
môi trên chun lên và mắt khép lại gần như nhắm hẳn. Biểu hiện này thường xuất hiện khi
chúng ta nếm phải vị khó chịu của thức ăn và ngửi thấy mùi hôi thối, hoặc khi phải chứng
kiến một hành vi ghê tởm nào đó.

Biểu cảm của nụ cười

Tóm lại, có 6 nét mặt cơ bản của con người tương ứng với 6 trạng thái cảm xúc thường gặp.
Sau đây, chúng ta cùng tìm hiểu tiếp những điều kỳ diệu của nụ cười và tiếng cười. Có rất
nhiều kiểu cười khác nhau, mỗi kiểu biểu hiện một cảm xúc.

• Nụ cười thoải mái – vui sướng

Có những nụ cười thật thoải mái, tự nhiên, thể hiện niềm vui sướng thật sự, sự sảng khoái
tinh thần, sự hưng phấn, sự hứng khởi của con người ta trong một thời điểm nào đó. Như
các bạn thấy trên hình, những nụ cười thật tự nhiên thường có xu hướng đem lại sự thoải
mái và dễ chịu cho đối tác giao tiếp.

• Nụ cười gợi cảm – thu hút

Nụ cười thứ 2 là nụ cười thể hiện sự gợi cảm và thu hút. Đặc biệt nụ cười này thường phát
huy tác dụng rõ rệt ở người phụ nữ. Nụ cười này thường bao gồm điệu bộ: đầu hướng
xuống, đồng thời mắt vừa nhìn nghiêng vừa hướng lên. Nụ cười này tạo cho chủ nhân của
nó có đôi chút trẻ con, tinh nghịch và kín đáo.

• Cười mím môi

Nụ cười thứ 3 là nụ cười mím môi. Khi chúng ta thấy ai đó đang cười mím môi với mình,
điều đó thể hiện rằng người này đang cất giữ 1 bí mật, 1 thái độ, 1 ý kiến nào đó rất khó có
thể chia sẻ với bạn. Có thể nói đây là nụ cười hơi gượng gạo, kém tự nhiên và thường có
xu hướng gợi cho đối tác giao tiếp một sự tò mò nhất định nào đó.

• Cười nhếch mép

Kiểu cười thứ 4 là kiểu cười nhếch mép, chẳng hạn như chúng ta thấy trên hình. Đây cũng
là nụ cười thể hiện sự gượng ép, không tự nhiên, thậm chí trong 1 số trường hợp còn gây
thiếu thiện cảm cho người đối diện.

3
 CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO TRỰC TUYẾN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Biểu cảm của đôi mắt

Cá tính và những trạng thái tâm lý của con người còn được thể hiện những dấu hiệu bằng
mắt thường gặp, chẳng hạn như khi chúng ta thấy 1 người nữ tròn xoe mắt thì khi đó họ
đang thể hiện sự ngây thơ và tinh nghịch của mình, hay khi bạn thấy 1 người đàn ông tròn
xoe mắt là khi đó họ đang thể hiện sự lôi cuốn hay tỏ ra uy quyền của mình.

• Đảo mắt & chớp mắt

Trong 1 số trường hợp chúng ta thấy đối tác giao tiếp của mình đảo mắt liên tục, khi đảo
mắt liên tục, có nghĩa là họ đang bộc lộ cảm giác bất an, đầy lo lắng, thậm chí trong 1 vài
trường hợp còn có 1 chút hoảng sợ đối với những gì đang diễn ra, và khi đó não bộ của họ
đang cố gắng tìm kiếm những lối thoát để có thể hóa giải những tình huống đang gây bất
an trên.

Hoặc khi chúng ta nhìn thấy 1 người chớp mắt liên tục. Việc chớp mắt 1 cách liên tục là 1
nỗ lực vô thức của não nhằm ngăn cho họ khỏi phải tiếp tục nhìn thấy đối tác đang giao
tiếp với mình, bởi vì khi đó có thể họ đã chán hoặc mất hứng thú với đối tác đó.

• 3 kiểu nhìn cơ bản

Trong những dấu hiệu bằng mắt thường gặp, các bạn lưu ý chúng ta có 3 kiểu nhìn cơ bản
sau đây: thứ nhất là kiểu nhìn quyền uy. Hãy tưởng tượng 2 mắt của bạn nằm trên cạnh đáy
của 1 hình tam giác và đỉnh tam giác đó nằm ở giữa trán (như chúng ta đang quan sát ở
hình đầu tiên), khi đó bạn sẽ tạo được “cái nhìn công việc” tức ánh mắt trong công việc,
hay còn được gọi là kiểu nhìn quyền uy. Khi ánh mắt bạn tập trung vào khu vực tam giác
đó của đối tác giao tiếp, mọi người sẽ thấy sự nghiêm túc trong công việc ở nơi bạn.

Ngược lại, khi bạn xoay hình tam giác đó lại và tập trung vào vùng từ mắt đến miệng thì
bạn đã chuyển cách nhìn ấy thành cách nhìn xã giao, hay cách nhìn trong giao tiếp thông
thường.

Còn khi ta kéo dài khu vực trên, thay vì từ mắt tới miệng, thì bây giờ là từ mắt xuống đến
cổ áo của đối tác giao tiếp, thì khi đó chúng ta đang có kiểu nhìn thân mật. Kiểu nhìn này
có thể dùng cho những người thân hoặc có mối quan hệ quen biết từ lâu.

4
 CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO TRỰC TUYẾN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Đó là 3 kiểu nhìn cơ bản trong công việc và trong xã hội. Các bạn nên lưu ý những khu vực
và những cách nhìn này để tránh đặt cái nhìn sai chỗ gây ra những hiểu lầm đáng tiếc trong
giao tiếp.

Họ đang tập trung điều gì?

Ngoài ra, chúng ta còn có thể tìm hiểu được ý nghĩ của người khác thông qua chuyển động
của mắt. Hầu hết những người thuận tay phải khi nghĩ về những điều xảy ra trong quá khứ,
mắt họ thường ngước nhìn xa xăm về phía bên trái (đối với người thuận tay trái thì ngược
lại). Ví dụ như chúng ta quan sát trên hình: ánh mắt của đối tác giao tiếp thường có xu
hướng nhìn hướng lên về phía bên trái khi nhớ về 1 hình ảnh nào đó, liếc ngang qua bên
trái khi nhớ lại 1 âm thanh, và nhìn xuống hướng về phía bên trái khi đang tự nói chuyện
với chính mình ; còn khi nhớ lại 1 cảm giác nào đó, có thể là cảm giác cơ thể hay xúc cảm
tinh thần, họ có xu hướng sẽ nhìn xuống về phía bên phải.

Tổng kết

Nói tóm lại, nếu ngôn ngữ là phương tiện giao tiếp cực kỳ quan trọng trong đời sống và
trong kinh doanh thì giao tiếp phi ngôn ngữ cũng quan trọng không kém là bởi vì: đôi khi
bạn không nói hoặc thậm chí không cần nói, nhưng chỉ cần bạn thể hiện những hành động
ra bên ngoài là người khác cũng có cơ sở để đoán được ý nghĩ của bạn rồi. Chúc các bạn
có thể trở thành 1 người giao tiếp thông minh và thành công. Muốn làm được điều đó, bạn
cần phải hiểu rõ và nắm bắt được càng nhiều càng tốt ý nghĩa và cách sử dụng những biểu
hiện phi ngôn ngữ này.