MUSSORGSKY'NiN BiR SERGiDEN TABLOLAR iSiMLi ESERiNiN iNCELENMESi VE FRANSIZ EMPRESYONiZMiNE ETKiLERi

T.C.
ĠSTANBUL ÜNĠVERSĠTESĠ
SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ
MÜZĠK ANASANAT DALI
PĠYANO SANAT DALI
Yüksek Lisans Tezi
MUSSORGSKY’NĠN BĠR SERGĠDEN TABLOLAR

ĠSĠMLĠ ESERĠNĠN ĠNCELENMESĠ VE FRANSIZ
EMPRESYONĠZMĠNE ETKĠLERĠ
Furkan ÖZYAZICI
2501090998
Tez DanıĢmanı
Prof. Lale FERĠDUNOĞLU
ĠSTANBUL, 2013
i
Mussorgsky‟nin Bir Sergiden Tablolar İsimli Eserinin İncelenmesi ve
Fransız Empresyonizmine Etkileri
Hazırlayan: Furkan Özyazıcı
ÖZ
Bu tez ile Modest Mussorgsky‟nin hayatı ve Bir Sergiden Tablolar isimli

eseri incelenmiştir. Bir Sergiden Tablolar; piyano repertuvarının icra açısından en
zor ve en önemli eserleri arasında yer almaktadır. Tezin yazımında Rus Beşleri ve
Modest Mussorgsky başlığı altında Rus Beşlerinin müzik tarihindeki yeri,
Mussorgsky‟nin hayatı, kronolojik sıra ile yapıtları, Hartmann ve Mussorgsky
arkadaşlığı ile Bir Sergiden Tabloların Doğuşu; Müzikte Empresyonizm Dönemi
başlığı altında empresyonizm dönemi, o dönemde yaşamış bestecilerin hayatları ve
Bir Sergiden Tablolar‟ın Fransız empresyonizmine etkileri incelenmiş, Bir Sergiden
Tablolar‟ın incelenmesi başlığı altında eserin bölümlerinin müzik ve form analizi
yapılmıştır. Bu tezin oluşturulmasında daha önceden yazılmış yerli ve yabancı
tezlerden, kitaplardan ve internet üzerinden yayımlanmış kaynaklardan
yararlanılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Modest Mussorgsky , Bir Sergiden Tablolar ,

Rus Beşleri , Fransız Empresyonizmi , Maurice Ravel , Claude Debussy .
i
The Analysis of Mussorgsky‟s Pictures At An Exhibition And Its Effect
At French Impressionism
Written by: Furkan Özyazıcı
ABSTRACT
The main purpose of this study is to make analysis of the harmony and form
of Modest Mussorgsky‟s Pictures at an Exhibition. During this research some
imformation about Mighty Five, Mussorgsky‟s life and chronogical list of his works,
Hartmann and Mussorgsky‟s friendship and birth of Pictures at an Exhibition have
been given. In connection with the subject, impressionism period, impressionist
composers and Pictures at an Exhibition‟s effect at French impressionism have been
examined. Many books and thesis about Mussorgsky, his Pictures at an Exhibition
and also information from internet have been used as basic resources in the
construction of this thesis.
ii
ÖNSÖZ
Bu tez ile daha önceden çoğu defa dinlediğim, müzikal yaklaşım olarak farklı
etkilendiğim ve hep çalmak istediğim Modest Mussorgsky‟nin “Bir Sergiden
Tablolar” isimli eserini müzikal anlamda inceledim.
Tezimin amacı, piyano repertuvarının en önemli eserleri arasında yer alan ve

daha önce orkestra edisyonlarının incelenmesine karşın piyano edisyonuna ilişkin hiç
inceleme yapılmamış bu eserin gerek Fransız empresyonizmi, gerekse diğer
empresyonist besteciler üzerindeki etkisini araştırmaktır. Müzik tarihinin ve Rus
Beşleri‟nin önemli bestecileri arasında yer alan Modest Mussorgsky, 19. yüzyıl
sonlarında yaşamış, yaşadığı dönemde değeri çağdaşları tarafından anlaşılamamış,
fakat ölümünden sonra eserleri birçok emprestyonist besteciye ışık tutmuş bir
bestecidir.
Bu çalışmada bana yardımcı olan değerli tez danışmanım Prof. Lale

Feridunoğlu‟na ve sevgili piyano hocam Prof. Meral Yapalı‟ya sonsuz teşekkürlerimi
borç bilirim.
Furkan ÖZYAZICI Istanbul, 2013
iii
ĠÇĠNDEKĠLER
Sayfa
ÖZ ................................................................................................................................. i
ABSTRACT ................................................................................................................. ii
ÖNSÖZ ....................................................................................................................... iii
İÇİNDEKİLER ........................................................................................................... iv
ŞEKİL LİSTESİ .......................................................................................................... vi
RESİM LİSTESİ ........................................................................................................ vii
KISALTMALAR LİSTESİ....................................................................................... viii
GİRİŞ ........................................................................................................................... 1
1. RUS BEġLERĠ VE MODEST MUSSORGSKY ................................................. 3

1.1.Rus Beşlerinin Müzikteki Yeri .......................................................................... 3
1.2. Modest Mussorgsky‟nin Hayatı ....................................................................... 8
1.2.1. Modest Mussorgsky‟nin Kronolojik Sıra İle Eserleri .......................... 11
1.3. Mussorgsky-Hartmann Arkadaşlığı ve Bir Sergiden Tabloların Doğuşu…...29
2. MÜZĠKTE EMPRESYONĠZM DÖNEMĠ ........................................................ 32

2.1. Empresyonist Müzik....................................................................................... 32
2.2. Fransız Empresyonist Besteciler .................................................................... 33
2.2.1. Claude Debussy .................................................................................... 33
2.2.2. Paul Dukas............................................................................................ 35
2.2.3. Albert Roussel ...................................................................................... 36
2.2.4. Morice Ravel ........................................................................................ 36
2.3. Diğer Empresyonist Besteciler ....................................................................... 38
2.3.1. Isaac Albeniz ........................................................................................ 38
2.3.2. Frederick Delius ................................................................................... 39
2.3.3. Ralph Vaughan Williams ..................................................................... 40
2.3.4. Alexander Scriabin ............................................................................... 41
iv
2.3.5. John Alden Carpenter ........................................................................... 42
2.3.6. Manuel de Falla .................................................................................... 42
2.3.7. Ottorino Respighi ................................................................................. 43
2.3.8. Karol Szymanowski ............................................................................. 44
2.3.9. Zoltan Kodaly ....................................................................................... 45
2.4. Bir Sergiden Tablolar‟ın Fransız Empresyonizmine Etkileri ......................... 46
3. BĠR SERGĠDEN TABLOLARIN ĠNCELENMESĠ ......................................... 50

3.1. Promenade/ Gezinti ........................................................................................ 50
3.2. Gnomus .......................................................................................................... 55
3.3. Promenade/ Gezinti II .................................................................................... 59
3.4. II Vecchio Castello/ Eski Şato........................................................................ 60
3.5. Promenade/ Gezinti III ................................................................................... 63
3.6. Tuilleries (Dispute d‟ enfant après jeux)/ Tuilleri Bahçesi (Oyundan Sonra
Çocuklar Arasında Tartışma) ......................................................................... 65
3.7. Bydlo/ Kağnı .................................................................................................. 69
3.8. Promenade/ Gezinti IV ................................................................................... 72
3.9. Ballet Des Poussins Dans Leurs Coques/ Yumurtadan Çıkmamış Civcivlerin
Balesi .............................................................................................................. 74
3.10. Samuel Goldenberg ve Schmuyle ................................................................ 79
3.11. Promenade/ Gezinti V .................................................................................. 84
3.12. Limoges/ Pazar Yeri (önemli haberler) ........................................................ 85
3.13. Catacombae (Sepulcrum romanum)/ Yeraltı Mezarları (Roman tarzında
kaya mezarı) ................................................................................................... 88
3.14. La cabane sur des pattes depoule (Baba-Yaga)/ Tavuk Ayakları Üzerindeki
Baraka (Baba-Yaga) ....................................................................................... 91
3.15. La grande porte de Kiev/ Büyük Kiev Kapısı .............................................. 97
SONUÇ .................................................................................................................... 102

BİBLİYOGRAFYA/KAYNAKÇA ......................................................................... 102
EKLER (EK 1) ......................................................................................................... 106
v
ġEKĠL LĠSTESĠ
Şekil 3.1. Gezinti, 1.- 4. ölçüler ile 21.- 24. ölçüler ................................................... 52
Şekil 3.2. Gezinti, 9.-12. ölçüler ................................................................................ 53
Şekil 3.3. Gezinti, 14.-15. ölçüler .............................................................................. 54
Şekil 3.4. Gnomus, 19.-22. ölçüler ............................................................................ 56
Şekil 3.8. Gezinti II, 1.-2. ölçüler............................................................................... 60
Şekil 3.9. Gezinti II, 11.-12. ölçüler........................................................................... 60
Şekil 3.10. Eski Şato, 1.-6. Ölçüler ............................................................................ 62
Şekil 3.11. Eski Şato, 29.-30. Ölçüler ........................................................................ 62
Şekil 3.12. Eski Şato, 104.-107. Ölçüler .................................................................... 63
Şekil 3.13. Gezinti III, 1.-4.ölçüler ............................................................................ 64
Şekil 3.14. Gezinti III, 7.-8. Ölçüler .......................................................................... 65
Şekil 3.15. Tuilleri Bahçesi, 1.-3. Ölçüler.................................................................. 66
Şekil 3.16. Tuilleri Bahçesi, 14.-16. Ölçüler.............................................................. 68
Şekil 3.17. Tuilleri Bahçesi, 1.-2. ölçüler ve Kağnı 1.-4. Ölçüler.............................. 68
Şekil 3.18. Kağnı, 1.-6. Ölçüler ................................................................................. 70
Şekil 3.19. Kağnı, 21.-24. Ölçüler ............................................................................. 71
Şekil 3.20. Kağnı, 61.-64. Ölçüler ............................................................................. 72
Şekil 3.21. Gezinti IV, 1.-3. Ölçüler .......................................................................... 73
Şekil 3.22. Gezinti IV, 7.-10. Ölçüler ........................................................................ 74
Şekil 3.23. Yumurtadan Çıkmamış Civcivlerin Balesi, 1.-4. Ölçüler ........................ 76
Şekil 3.24. Yumurtadan Çıkmamış Civcivlerin Balesi, 19.-22. ölçüler arası ............ 77
Şekil 3.25. Yumurtadan Çıkmamış Civcivlerin Balesi, 23.-30. ölçüler arası ........... 78
Şekil 3.26. Yumurtadan Çıkmamış Civcivlerin Balesi, Koda kesiti ......................... 78
Şekil 3.27. Samuel Goldenberg ve Schmuyle,1.-2. Ölçüler ...................................... 82
Şekil 3.28. Samuel Goldenberg ve Schmuyle,9.-10. ölçüler ..................................... 83
vi
Şekil 3.29. Samuel Goldenberg ve Schmuyle, 23.-25. ölçüler...................................84
Şekil 3.30. Gezinti V, 1.-4. Ölçüler............................................................................ 84
Şekil 3.31. Gezinti V, 21.-25. Ölçüler........................................................................ 85
Şekil 3.32. Limoges, 1. ölçü....................................................................................... 86
Şekil 3.35. Limoges, 16. Ölçü .................................................................................... 87
Şekil 3.36. Limoges, 37.-38. Ölçüler ......................................................................... 87
Şekil 3.37. Ölüler ile Ölü Dilinde, 1.-4. Ölçüler ........................................................ 90
Şekil 3.38. Tavuk Ayakları Üzerindeki Baraka (Baba-Yaga), 1.-8. Ölçüler ............. 93
Şekil 3.39. Tavuk Ayakları Üzerindeki Baraka (Baba-Yaga), 25.-28. Ölçüler ........ .94
Şekil 3.40. Tavuk Ayakları Üzerindeki Baraka (Baba-Yaga), 91.- 94. Ölçüler ........ 95
Şekil 2.41. Tavuk Ayakları Üzerindeki Baraka (Baba-Yaga), 95., 96. Ölçüler......... 95
Şekil 3.42. Tavuk Ayakları Üzerindeki Baraka (Baba-Yaga), 121., 122. Ölçüler..... 96
Şekil 3.43. Tavuk Ayakları Üzerindeki Baraka (Baba-Yaga), 208.-211. Ölçüler ..... 96
Şekil 3.44. Büyük Kiev Kapısı, 1.-6. Ölçüler ............................................................ 99
Şekil 3.45.Büyük Kiev Kapısı, 64.-68. Ölçüler ....................................................... 100
Şekil 3.46. Büyük Kiev Kapısı, 81.-84. Ölçüler ...................................................... 100
vii
RESĠM LĠSTESĠ
Resim 1.1 César Antonovich Cui ............................................................................. 4

Resim 1.2 Alexander Porfiryeviç Borodin .............................................................. 5
Resim 1.3 Nikolai Andreyeviç Rimsky-Korsakov .................................................. 6
Resim 1.4 Mili Aleksiyeviç Balakirev ..................................................................... 7
Resim 1.5 Modest Mussorgsky .............................................................................. 10
Resim 1.6 Victor Hartmann ................................................................................... 29
Resim 1.7 Bir sergiden tabloların ilk basımı, Rimsky- Korsakov‟un redaksiyon ile
yapılmış ve V.V. Stasov‟a itaf edilmiş kapağı ...................................... 31
Resim 3.1 Mussorgsky‟nin el yazması olan Gnomus‟un taslağı ........................... 55
Resim 3.2 Gnomus Tablosu ................................................................................... 59
Resim 3.3 Mussorgsky‟nin el yazması olan Eski Şato‟nun taslağı ........................ 61
Resim 3.4. Mussorgsky‟nin el yazması olan Tuilleri Bahçesi‟nin taslağı ............. 65
Resim 3.5. Mussorgsky‟nin el yazması olan Kağnı‟nın taslağı .............................. 69
Resim 3.6. Mussorgsky‟nin el yazması olan Yumurtadan Çıkmamış Civcivlerin
Balesi‟nin taslağı................................................................................... 74
Resim 3.7. Yumurtadan Çıkmamış Civcivlerin Balesi‟nin tablosu ........................ 76
Resim 3.8. Mussorgsky‟nin el yazması olan Samuel Goldenberg ve Schmuyle‟in
taslağı .................................................................................................... 79
Resim 3.9. Samuel Goldenberg ve Schmuyle‟in tablosu ........................................ 81
Resim 3.10. Mussorgsky‟nin el yazması olan Limoges‟in taslağı ........................... 85
Resim 3.11. Mussorgsky‟nin el yazması olan Yeraltı Mezarları‟nın taslağı ........... 88
Resim 3.12. Mussorgsky‟nin el yazması Ölüler ile Ölü Dilinde‟nin taslağı ........... 89
Resim 3.13. Yeraltı Mezarlarının tablosu ................................................................. 91
Resim 3.14. Mussorgsky‟nin el yazması olan Tavuk Ayakları Üzerindeki Baraka
(Baba-Yaga)‟nın taslağı ........................................................................ 91
Resim 3.15. Tavuk Ayakları Üzerindeki Baraka (Baba-Yaga)tablosu ..................... 92
Resim 3.16. Mussorgsky‟nin el yazması olanBüyük Kiev Kapısı‟nın taslağı .......... 97
Resim 3.17. Büyük Kiev Kapısı tablosu ................................................................... 98
viii
KISALTMALAR LĠSTESĠ
A.e : Aynı eser

A.g.e : Adı geçen eser
Çev. : Çecrilen
Fr. : Fransızca
İt. : İtalyanca
Lat. : Latince
No. : Numara
S. : Sayfa
v.b. : ve bunun gibi
Op. : Opus
ix
GĠRĠġ
Modest Mussorgsky eserlerinde hem Rus ulusal müziğine değinmiş, hem de

empresyonizmin tohumlarını serpmiştir. Yaşadığı dönemde teknik bilgisinin
çağdaşlarına kıyasla zayıf kalmasından dolayı eserleri kabul görmemiştir.
Ölümünden sonra arkasından gelen nesil, yaşadığı dönemde çağdaşları gibi eğitimli
olsa müzik adına belki de bu kadar yenilikçi olamayacağını vurgulamıştır.
Mussorgsky‟nin müzikal kimliğini anlayabilmemiz için, yaşamış olduğu

dönemi ve dönemin koşullarını bilmemiz yol gösterici bir unsurdur. Besteci,
Rusya‟da ulusal devrimin gerçekleştiği bir dönemde yaşamıştır. Bu dönem özellikle
şairleri, ressamları ve müzisyenleri çok etkilemiştir.
1860‟ların sonunda Mussorgsky, ressamlık ve mimarlık yapan Hartmann ile

arkadaş olmuştur. Hartmann, “Zengin” ve “Fakir Yahudi” isimli tablolarının
eskizlerini ilk kez Mussorgsky‟ye göstermiş, Mussorgsky de “Çocuk Şarkıları” adını
verdiği bir dizi şarkıdan ikinci şarkıyı ona ithaf etmiştir. Dostlukları gün geçtikçe
ilerlemiş, bir süre sonra da sanatlarıyla birbirlerini desteklemişlerdir.
Hartmann‟ın 4 Ağustos 1873‟teki beklenmedik ölümü, Mussorgsky‟yi

derinden sarsmış ve depresyona sokmuştur. Ünlü müzik eleştirmeni Stasov,
Hartmann‟ı anma amacıyla eserlerini St. Petersburg Sanat Akademisi Salonu‟nda
sergilemiştir. Galeriye davet edilen Mussorgsky, arkadaşının tablolarından çok
etkilenmiş ve arkadaşını müzik diliyle sonsuza dek anabilmek amacıyla “Bir
Sergiden Tablolar” adını verdiği piyano süitini yazmaya başlamıştır. Eseri 22
Haziran 1874‟te tamamlamıştır.
Eser, bestecinin ölümünden beş yıl sonra 1886‟da Rimsky-Korsakov‟un

redaksiyonu ile yayımlanmıştır. Zaman içinde Manfred Schandert, Maurice Ravel,
Leopold Stokowski ve Vladimir Ashkenazy eserin piyano ve orkestra versiyonunu
yayımlamışlardır. Mussorgsky‟nin orjinal el yazmalı nüshası Rusya‟da St.
Petersburg‟da M.J. Saltykov-Schedrin Devlet Kütüphanesi‟nde muhafaza
1
edilmektedir. A.P. Sorina ve Emilia L. Fried tarafından düzenlenen bu nüshanın
birçok kopyası, 1975‟te Moskova‟da Izadatelstvo Muzika tarafından yayımlanmıştır.
2
1. RUS BEġLERĠ VE MODEST MUSSORGSKY
1.1. Rus BeĢlerinin Müzikteki Yeri ve Modest Mussorgsky’nin Rus

BeĢleri Arasındaki Yeri
19. yüzyıldan önce Rusya‟nın üstünde önemle durulacak kendine özgü bir
sanat müziği yoktu. Bu yüzyıla kadar Rusya Batı müziği ile dışarıdan
beslenmekteydi. Ulusal Rus klasik müziği alanında ilk besteci “Çar İçin Bir Hayat”
ile “Ruslan ve Ludmilla” operaları ile Glinka olarak gösterilmektedir. Glinka,
devamında Aleksander Dargomyzhsky ile birlikte Rus besteciler kendi tarzlarını
ortaya koymaya yönelmişlerdir. Dolayısıyla, Rus Müziği‟nde 19. yüzyıl, kalıplaşmış
armoniden uzaklaşma ve halk müziğine yöneliş dönemi olarak anılabilir. Otoriteler
tarafından bu dönem Avrupa Müziği‟nde olduğu gibi Rus Müziği‟nde de gelişim
dönemi olarak bilinmektedir. Avrupa Müziği‟nde romantizm akımına giden bu yol,
Rus Müziği‟nde hem duygusal, hem romantik, hem de gerçekçi olarak gelişimini
sürdürmüştür.
19. yüzyılın ikinci yarısında ülkede doğan ulusalcı akım, aydınları bir araya
getirmiştir. Akımın sonucunda milli duyguların ön plana çıkmasıyla birlikte edebiyat
ve müzik milliyetçilikten etkilenmiştir. Puşkin, Dostoyevski, Turgenyev ve Gogol
gibi edebiyat yazarlarının eserlerinde folklor ve halk yaşamıyla ilgili konuları
işlemeleri Rus bestecileri çok etkilemiş, bu etkileşimin sonucunda besteciler diğer
sanat ve kültür kollarıyla beraber harekete geçmiştir. Böylelikle, Rusya‟da ulusal
bestecilik ekolleri oluşmaya başlamıştır. Önderliğini M.A. Balakirev‟in yaptığı, A. P.
Borodin, C.A. Cui, M. P. Mussorgsky ve N.A. Rimsky- Korsakov‟dan oluşan “Rus
Beşleri” ya da “Güçlü Küme” olarak bilinen yenilikçi Rus Ekolü, Rus Ulusal akım
yolunda ilerlerken, P.İ. Tchaikovski‟nin önderliğindeki Rachmaninoff, Scriabin,
Stravinsky ve Prokofiev gibi bestecilerden oluşan Moskova Ekolü ise ulusal akımı
devam ettirmeyip kendi özgün stillerini bulmaya yönelmişlerdir.
César Antonovich Cui, 18 Ocak 1835‟te doğmuştur. Küçük yaşlarda piyano

dersleri almıştır, fakat askerliğe olan ilgisinden dolayı onbeş yaşında St.
Petersburg‟da askeri mühendislik okuluna girmiş,mesleğinde korgenerallik rütbesine
3
kadar yükselmiştir. 1857‟de Balakirev ile olan dostluğu onu ilk bestesini yapmaya
teşvik etmiştir. “Kansaslı Köle”, “William Ratcliff” isimli operalarını Heine‟nin
trajedilerine, “Angela” isimli operasını Victor Hugo‟nun oyununa dayalı
bestelemiştir.Bu operaları eleştirmenler tarafından “duygusal derinlik açısından
eksik” olarak nitelenmiştir. “Rusya‟da Müzik” isimli kitabı Avrupa‟da yankı
uyandırmıştır. Rus müziğinin Batı dünyasında tanınmasını sağlamıştır. Eserlerinin
“Rus Beşleri”nin diğer üyeleri kadar milliyetçi olmadığı söylenir. 1918 yılında
ölmüştür. (Bkz. Resim 2.1)
Resim 1.1 César Antonovich Cui1
Alexander Porfiryeviç Borodin 1833‟te St. Petersburg‟da doğmuştur. Küçük

yaşlardan itibaren ilme ve müziğe ilgi duyan Borodin, St. Petersburg‟da tıp ve kimya
okumuş, askeri doktorluk yapmış ve profesör olarak akademik kariyerine devam
etmiştir. Bu süre zarfında amatör olarak besteler yapmışsa da müzikten uzak
kalmıştır. 1862‟de Balakirev ile tanışarak akademik müzik kariyerini başlatmıştır. Bu
arkadaşlığın devamında Mussorgsky ve Rimsky-Korsakov ile de tanışarak arkadaş
olmuş ve bu bestecilerin desteğini kazanmıştır. 1877‟de Almanya‟ya yaptığı bilimsel
bir gezide dönemin en büyük piyano virtüözü ve bestecisi Franz Liszt ile tanışarak
arkadaş olmuştur. Daha sonraki yıllarda eserlerinin büyük bir çoğunluğunu
1
Lale Feridunoğlu, Ġz Bırakan Besteciler, İnkılap Yayınları, 2005, sf.167
4
Avrupa‟da verdiği konserlerle Liszt tanıtmıştır. Borodin‟in bitiremediği bazı eserleri
arkadaşları tarafından tamamlanmıştır. Eserleri arasında bulunan iki yaylı çalgılar
kuarteti, iki senfonisi, “Prens İgor” operası ve “Kısmet” isimli müzikali günümüzde
de sevilerek sahnelenmektedir. Başyapıtı “Prens İgor” operasıyla doğu ve yalın Rus
ezgilerini birleştirerek ülkesini gerçekçi ve güçlü bir anlatımla betimlemiştir. Operayı
bestelerken 1887‟de öldüğünden dolayı Rimsky-Korsakov ve Glazunov operayı
tamamlamışlardır. (Bkz. Resim 2.2)
Resim 1.2 Alexander Porfiryevich Borodin2
Nikolai Andreyeviç Rimsky-Korsakov, 1844‟te Tişvin‟de dünyaya gelmiştir.

“Rus Beşleri”nin sonuncu ve en genç üyesidir. Altı yaşında piyano dersleri alarak
müzik eğitimine başlamış, 9 yaşında iken ise ilk beste denemelerini
gerçekleştirmiştir. Ancak zengin bir ailenin evladı olduğu için ailesi tarafından
soylulara uygun bir meslek seçmek zorunda bırakılmıştır. 1856‟da St.
Petersburg‟daki Deniz Harp Akademisi‟ne girmiştir. 1861‟de Balakirev ile tanışmış,
bu tanışıklığın devamında Rus ulusal müziğinden çok etkilenmiş ve müziği ciddi bir
şekilde ele almıştır. Balakirev‟le tanıştıktan kısa süre sonra yurtdışına gönderilen
Rimsky-Korsakov, burada Birinci Senfonisini bestelemiştir. Senfoni 1865‟te
Balakirev yönetiminde St. Petersburg‟da seslendirilmiş ve halk tarafından beğeni ile
2
Feridunoğlu, a. e. sf.168
5
karşılanmıştır. İlk senfonisini, “Sadko” isimli senfonik şiir ile “Pskovitiyanka” isimli
opera izlemiş ve müzik çevrelerinde olumlu tepkiler almıştır. 1871‟de St. Petersburg
konservatuvarına kompozisyon ve enstrümantasyon öğretmeni olarak atanmıştır.
1873-1874 arasında Donanma Bandosu‟nda müfettişlik yapmış, 1886-1900 yılları
arasında da Rus Senfoni Orkestralarının Konserlerini yönetmiştir. Besteciliği
sırasında teori, füg ve kontrpuan çalışan Rimsky-Korsakov, bir süre sonra ilk
eserlerini yeniden ele almıştır. Hayatının devam eden kısmında da konservatuvarda
öğretmenlik yapmış, Stravinski gibi birçok besteciyi eğitmiştir. Rimsky-Korsakov,
Mussorgsky ve Borodin‟in yarım kalan eserlerini tamamlamış, Dargomyzhsky,
Borodin ve Mussorgsky‟nin bazı eserlerinin de orkestrasyonunu yapmıştır.
Eserlerinde daha çok Rus efsaneleri ve masallarını betimlemeye çalışmıştır.1.
Senfoni‟den sonra “Sadko”, “İspanyol Kapriçiyosu” ve “Şehrazat” ta olduğu gibi
program müziğin daha özgür biçimlerini tercih etmiştir. Rus temaları üzerine
bestelediği “Sinfonietta” ve “Do majör 3. Senfoni” sinde geleneksel formları
kullanmıştır. “Sevilia”, “Mozart” ve “Mayısta Bir Gece”, “Kar Kızı” ve “Salieri”
operaları eserleri arasında yer alır. 1908‟de ölmüştür. (Bkz. Resim 2.3)
Resim 1.3Nikolai Andreyeviç Rimsky- Korsakov3
Mili Aleksiyeviç Balakirev, 2 Ocak 1837‟de Ninji Novgorad‟da dünyaya

gelmiştir. Küçük yaşta müzik derslerine anneannesi ile başlamıştır. Müzik
3
6
kültürünün gelişmesinde tarihçi ve eleştirmen olan Ulibişev‟in katkısı
bulunmaktadır. Onun sayesinde müzik kitaplarını incelemiş ve Ulibişev‟in özel
orkestrasını yönetmiştir. Parlak bir piyanist olması sayesinde genç yaşında Glinka ile
tanışmış ve “Rus Beşleri”nin başkanı olmuştur. Balakirev öğrencilerine Batı
müziğinin tekniğini, öte yandan Rus halk müziğinin kullanılış yöntemini öğretmiştir.
Öğrencileri arasında Cui ve Mussorgsky‟de bulunmaktadır. Programlı müzikler, Rus
halk müziğinden esinli şarkılar ve piyano eserleri bestelemiştir. Düzenlediği
senfonik konserler sayesinde hem “Rus Beşleri”nin, hem de diğer Rus bestecilerinin
eserlerinin halka tanıtılmasına katkıda bulunmuştur. 1871‟de geçirdiği depresyon
sonucunda 1876‟ya kadar müziği bırakarak demiryollarında bir memuriyete
girmiştir. 1883‟te Rus Çarı‟nın sarayında Müzik Direktörlüğü görevi ile tekrar
müziğe dönmüştür. “Thamar” isimli senfonik şiiri, “İslamey” isimli piyano fantezisi
ve “Rusya” isimli senfonik şiirinde halk ezgilerini etkin bir şekilde kullandığı
görülmektedir. Diğer eserleri arasında iki senfoni, İspanyol, Rus ve Çek temaları
üzerine uvertürler, 6 Mazurka, 3 Nocturne, 3 Scherzo, 4 Vals, “İspanyol Serenadı”
gibi eserleri vardır. 1910 yılında ölmüştür. (Bkz Resim 2.4.)
Resim 1.4.Mili Aleksiyeviç Balakirev4
4
7
M.A. Balakirev dışında hepsi amatör müzik eğitimine sahip olan bu
bestecilerin yazdıkları eserler ve müzik adına yaptıkları yenilikler sadece Rusya‟da
değil, dünya müzik tarihinde çok önemli bir yere sahiptir.
“Rus Beşleri” ya da “Güçlü Küme” olarak tanımlanan kümenin öncüsü,

“Novotor” ların ve ulusal Rus işi halk dramının baş yaratıcısı Mussorgsky‟dir.
Ayrıca Mussorgsky Rus İzlenimciliği‟nin de kurucusu olarak gösterilmektedir.
Mussorgsky, sanatında gülünç ve acıklı öğreleri aynı ustalıla biçimlendirmiş ve bu
özelliklerinden dolayı dünya opera literatürünün büyük ve yaratıcı kişilikleri
5
arasında yer almıştır.”
Mussorgsky izlenimciliği bilinçli bir şekilde müzik yazısına aktarmasa da,

onu doğal olarak içinden öyle geldiği için eserlerinde yansıtmıştır. Gerçekleri
sezgileriyle anlatmayı yeğlemiştir. Derin armoni bilgisi yerine, duru Rus ezgileri,
Rus insanının psikolojisi, Rus gelenekleri, masalları, örf ve adetlerini en güçlü
materyal olarak kullanması onu “Rus Beşleri”nden ayıran özelliklerdir. Ezgileri
dinleyiciye “Bir Sergiden Tablolar”da olduğu gibi, her resmin içindeki duygu ve
düşünceyi müzik yoluyla iletir.
1.2. Modest Mussorgsky’ nin Hayatı
Modest Petrovich Mussorgsky, 21 Mart 1839‟da Rusya‟nın Karevo şehrinde

doğmuştur. Maddi varlığını yitirmiş asil bir aileden gelmektedir. Altı yaşında amatör
bir piyanist olan annesinden piyano dersleri alarak müzik eğitimine başlamıştır.
Dokuz yaşına geldiğinde F. Liszt‟in bazı piyano parçalarını ve J. Field‟in piyano
konçertosunu çalmıştır. Hızlı bir gelişim göstererek on yaşında “Porte-enseigne
Polka” isimli eserini babasının desteği ile yayımlamıştır. 1849‟da askeri okula
yazdırılmıştır. 1852‟de St. Petersburg‟daki Harp Okulu‟na kayıt olmuştur. Bu
dönemde piyanist Herke ile çalışmalarını sürdürmüştür.1856‟da Alman felsefesini
bitirerek eğitimini tamamlamış ve aile geleneğine uygun olarak Preobrazhensky
birliğine katılmıştır. 1858‟de psikolojik bir rahatsızlık geçirmiş ve bu nedenle
ordudan ayrılmıştır.
5
Vikipedi: “Rus BeĢleri”, (Çevrimiçi) http://tr.wikipedia.org/wiki/Rus_Beşleri, 22.11.2013
8
1856 yılı kış başlangıcında Dargomyzhsky‟nin evine gitmiş ve burada onun
öğütlerine uyarak Balakirev‟den kompozisyon dersleri almaya başlamıştır. Subay
okulunu bitirmesine karşın atandığı görevden ayrılarak müziği seçmiş ve kendini
besteciliğe vermiştir. Dargomyzhsky‟nin yöntem ve deyişine yakınlık duyan
Mussorgsky, Balakirev‟in form bilgisi derslerine soğuk bakmış, ancak ondan Rus
halk şarkıları üzerine bilgiler edinmiştir.
“Mussorgsky, kendi döneminin armoni ve kompozisyon kurallarına sırt

çevirmiş, sezgisel bir yaklaşımla, yaratıcılıkla, özgün bir müzik diline ulaşmıştır.
Müziğinin daima yeni bir konusu vardır; daima yeni bir şeyler söylemek ister ve her
söyleyeceği şey için de yalnız bir türlü anlatım kullanır. Hallerini pek iyi bildiği halk
yığınlarının kah sakin, kah kızgın veya isyancı ruhsal durumlarını ifadede şaşılacak
bir başarı göstermiştir. Çocukları betimlerken adeta çocuklaşır; onlarla oynar,
gevezelik eder, daralır, somurtur. Mussorgsky için “izlenimciliğin ilk bestecisi”
olduğu söylenir. Kullandığı yeni armonik stille izlenimciliğe yakınlaştığı doğrudur
ama bu yenilikleri izlenimcilik bilinci ile gerçekleştirmiş değildir.” 6
1858‟de birliğinden ayrılarak hayatını tamamen müziğe adamıştır. 1859‟da

Glinka‟nın “Çar‟ın Hayatı” eserinin prodüksiyonuna yardım ederek önemli opera
sahneleme bilgileri kazanmıştır. Bu dönemde annesinin ölümü ile alkolizmin eşiğine
gelmiş ama yine de bu yıllarda ilk gerçekçi şarkılarını bestelemiştir. 1867‟de
“Çıplak Dağda Bir Gece” eserinin orketra versiyonunu tamamalamış, ancak
Balakirev‟in eleştirileri nedeniyle Mussorgsky yaşadığı sürece eser hiç
çalınmamıştır.
1867‟de gazeteci ve sanat eleştirmeni V. Stasov tarafından adlandırılan “Rus

Beşleri” ne katılmıştır. 1868‟de Puşkin‟in bir şiirinden etkilenerek Boris Godunov‟un
hayatı ile ilgili bir opera yazmaya başlamıştır. Bu opera Rus halkının yaşamını ve
ölmekte olan Rus çarı Boris Godunov‟un görkemli kişiliğini, ruh halini
anlatmaktadır. Ancak 1871‟de tamamladığı bu eser bu dönemde çarlık operası
tarafından reddedilerek sahnelenmemiştir. Mussorgsky‟nin üzerinde yaptığı bir takım
değişikliklerden sonra “Boris Godunov” operası, 1874‟te Marinsky Tiyatrosu‟nda
6
Ahmet Say, Müzik Tarihi, Müzik Ansiklopedisi Yayınları, Üçüncü Basım, Ankara, 1997, s.439
9
sahnelenmiş ve halk tarafından beğeni ile karşılanmıştır. Mussorgsky‟nin bu operada
geleneksel kalıpların dışına çıkması ve reçitativlerde* Rus dilinin doğal vurgularını
ezgisel biçimde kullanması çağdaşları tarafından yadırganmıştır. 1896‟da eserin
orkestrasyonu Rimsky-Korsakov tarafından gözden geçirilmiş ve 1913‟te bu şekliyle
İngiltere‟de seslendirildiğinde eser büyük başarı kazanmıştır.
“Rus Beşleri‟nin artık dağılmaya başladığı dönemde Mussorgsky de eski

dostlarından uzaklaşmaya başlamıştır. Victor Hartmann ile yakın arkadaşı
Nadezhda Opochina‟nın ölümü ve birçok başka sebep onu daha fazla alkole bağımlı
yapmıştır. Bu dönemde arkadaşı Hartmann‟ın anısına “Bir Sergiden Tablolar”
isimli piyano süitini yazmıştır. Bu eserde hiçbir zaman kaybetmediği
çocuksuluğundan parçalar görebilmek mümkündür.” 7
Hayatının son altı yılında yazdığı en güçlü eser “Ölümün Şarkı ve Dansları”
dır. Son günlerini arkadaşı Leonova‟nın evinde geçirdikten sonra alkole bağlı
epilepsi hastalığına yakalanmış, kaldırıldığı hastanede 21 Mart 1881 günü hayata
gözlerini kapamıştır. Mussorgsky, St. Petersburg‟daki Tikhvin Mezarlığına
gömülmüştür. (Bkz. Resim 2.5.)
Resim 1.5.Modest Mussorgsky8
*
Reçitativ (Tr) : Açıklayıcı konuşma tarzında, özgür ritm ve tempoda şarkı söylemek.
7
Michael Russ, Mussorgsky: Pictures at an Exhibition, Cambridge Press, Cambridge, UK, 1992,
s.13
8
Feridunoğlu, a.g.e. sf.169
10
Mussorgsky‟nin müzik tarihindeki yeri diğer Rus bestecilere kıyasla daha
farklıdır. Empresyonizmin ilk tohumlarını ekmiş vemüzikte hep yeniliğe yönelmiştir.
Aydınlar onu çağdaşlarıyla kıyaslandığında kimi zaman “teknik açıdan zayıf” olduğu
gerekçesiyle küçümsemiştir. Ancak onun besteciliği bir temayı romantik olarak
geliştirmek üzerine değil, Rus halkının psikolojisinin müzikal yoldan aktarımı
üzerine olmuştur. Besteciliği bu bağlamda çağdaşlarından ve “Rus Beşleri”nden
farklılık göstermektedir.
1.2.1. Modest Mussorgsky’ nin Kronolojik Sıra Ġle Eserleri9
1-“Porte-Ensigne Polka” (Ensign'nin Polkası), piyano için 1852‟de

bestelenmiştir. St. Petersburg‟da Bernard tarafından yayımlanmıştır. El yazması
kayıptır.
2-Viktor Hugo‟nun aşk romanından esinlenerek üzerinde çalışılmış “İzlanda

Hanı Operası” 1856‟da bestelenmeye başlamıştır. Besteye ne olduğu
bilinmemektedir.
3-“Souvenir d‟enfance” (Çocukluk Anıları), 16 Ekim 1857‟de piyano için

bestelenmiştir. 1911‟de Bessel tarafından yayımlanan „Nicholas Obolensky‟ ithafına
dayanır. El yazımı St. Petersburg Halk Kütüphanesi‟ndedir.
4-Piyano eşlikli “Tell me, star, where are you?” (Söyle yıldızım neredesin?)
parçası 1857‟de bestelenmiştir. I.L. Griinberg isimli şarkıcıya ithaf edilmiştir,
1911‟de (Karatigin) Bessel tarafından yayımlanmıştır. Sözleri bilinmeyen bir şaire
(belki de Mussorgsky‟ye) aittir. Almanca sözleri Lippold‟a, Fransızca sözleri
Calvocoressi‟ye (1921) aittir. El yazımı nüshası Paris‟te Konservatuvar
Kütüphanesi‟ndedir.
5-“A Happy Hour” (Mutlu bir an), piyano eşlikli vokal için 1858‟de
bestelenmiş bir kapristir, sözleri Koltzov‟a aittir, V.Y. Sakharin‟e ithaf edilmiştir.
Bessel tarafından 1923‟te Paris‟te yayımlanmiştir. Fransızca sözleri Laloy‟a aittir. El
yazımı nüshası Paris‟tedir.
9
Oscar von Riesemann, Moussorgsky, New York and London: Alfred A. Knopf,1929, s.409
11
6-31 Temmuz 1858‟de piyano eşlikli vokal için bestelenmiş “Ah, only tell me
why!” (Sadece bana nedenini söyle), Sinaide A. Burtzeva‟ya ithaf edilmiştir. Söz
yazarı olarak A. Pushkin adı geçer, ancak eserin arasında böyle bir şiire
rastlanmamıştır. Eser Johannson tarafından yayımlanmıştır, yeni basımı 1989‟de
Belalev (Liepzig) tarafından yapılmıştır. Ayrıca eser Fransızca sözlerle Sergennois
tarafından da yayımlanmıştır. Orjinali Paris‟tedir.
7-“Sadly rustle the leaves” (Yapraklar hüzünle hışırdıyor), sözlerinin çoğu

Pleshtcheiev tarafından yazılan bir şiirden alınmış, 1858 yılında piyano eşlikli vokal
için bestelenmiş bir eserdir. M.O. Mikeshin‟e ithaf edilmiştir. Besscl (Karatigin)
tarafından 1922‟de yayımlanmıştır. Almanca sözleri Lippold‟a, Fransızcası Laloy‟a
aittir. Orjinali Paris‟tedir.
8-1858‟de orkestra için bestelediği “Si bemol majör Scherzo”, A.S.

Goussakovsky‟e ithaf edilmiştir. İlk 1860‟da Rus Müzik Cemiyeti‟nin bir senfoni
konserinde çalınmıştır. Bessel tarafından 1883‟te yayımlanmıştır (Rimsky-Korsakov
tarafından düzenlenmiştir).
9-25 Kasım 1858‟de piyano için bestelenmiş “Do diyez minör Scherzo”,
Liubov N. Bubc‟a ithaf edilmiştir. 1911‟de Bessel (Karatigin) tarafından
yayımlanmıştır. Orjinal nüshası Russian Musical News (N.F. Findcisen)
koleksiyonunda bulunmaktadır. 1917‟de V.A. Senilov tarafından orkestra için
düzenlenmiştir.
10-Piyano için yazılmış “Bir Çocuğun Şakası” (Bir Çocuğun Şakası)

(Scherzo), Stassov‟a göre 1859 sonbaharında bestelenmiştir. Orjinal el yazmasındaki
tarih 28 Mayıs 1960‟ı gösterir. 1873‟te Bernand (soyadı belli değil) tarafından
yayımlanmıştır. Yeni basımı 1880‟lerde Belaiev tarafından yapılmıştır (Two Piano
Pieces by M. Mussorgsky, No.1). Orjinal nüsha M.D. Cavocorcssi‟ye aittir.
11-Nadeshda Petrovna Opotchinina‟ya ithaf edilmiş “Impromptu passionne”,

1 Ekim 1859‟da piyano için bestelenmiştir. 1911‟de Bessel (Karatigin) tarafından
yayımlanmıştır. Orjinali St. Petersburg‟daki Halk Kütüphanesi‟ndedir.
12
12-“Schamyl‟s March” (Schamyl'nin Yürüyüşü), koro, tenor ve bas solo ile
orkestra için yazılmıştır. 1859 sonbaharında bestelenmiş eser, A.P. Arseniev‟e ithaf
edilmiştir. Yayımlanmamıştır ve orjinali V.I. Belsky‟e aittir.
13- Sözleri Koltzov tarafından yazılmış, 1860 yılında piyano eşlikli vokal için
bestelenen “I have castles to spare” (Bağışlayacağım şatolarım var) isimli eser B. T.
Borispaletz‟e ithaf edilmiştir. 1923‟te Bessel tarafından Paris‟te yayımlanmıştır.
Fransızca sözleri Laloy‟a aittir ve orijinal nüshası Paris‟te bulunmaktadır.
14- Sözleri Amossov tarafından yazılmış, "What mean the words of Love?"
(Aşk sözcüklerinin anlamı nedir?) isimli eser, 1860‟ta piyano eşlikli vokal için
bestelenmiştir. Marie V. Shilovskaia‟ya ithaf edilmiştir. 1923‟te Bessel tarafından
yayımlanmıştır, Fransızca sözleri Laloy‟a aittir ve orijinal nüshası Paris‟te
bulunmaktadır.
15- Do majör Sonatı (Allegro) tamamlanmamış bir piyano düetidir. 8 Aralık

1860‟ta bestelenen eser yayımlanmamıştır. Orijinal nüshası N.A. Rimsky-
Korsakov‟un varislerinde bulunmaktadır.
16-Sofokles‟in trajedisi Edipus için yazılmış olan bu eser, kadın ve erkek

seslerinden oluşan bir koro için 1860-1861‟de bestelenmiştir. Eser, M.A. Balakirev‟e
ithaf edilmiş ve aynı yıl K. N. Liadev tarafından verilen bir konserde ilk kez
çalınmıştır. 1883‟te bütün partisyonlarıyla Bessel tarafından yayımlanan (N.A.
Rimsky-Korsakov tarafından düzeltilen) eserin yeni basımı piyano partisyonuyla
yapılmıştır. Bu partisyondaki sözler Rusça değil, Almanca (Lippold) ve Fransızca‟dır
(d‟Arcourt). Orijinal nüshası St. Petersburg Halk Kütüphanesi‟ndedir.
17- Orkestra için yazılan ve 14 Mayıs 1861‟de orkestrasyonu yapılan "Alia

Maroia Nottuma" yayımlanmamıştır. Orijinal nüshası St. Petersburg Halk
18- “Intermezzo in modo classico” (Klasik Modda İntermezzo), orkestra için

1861 kışında bestelenmiştir.1867‟de orkestrasyonu yapılan eser, A.P. Borodin‟e ithaf
edilmiştir. 1883‟te Bessel tarafından (N.A. Rimsky-Korsakov tarafından yeniden
13
orkestrasyonu yapılan eser) yayımlanmıştır. Tchesnov tarafından piyano düeti olarak
yeniden uyarlanmıştır, başka bir piyano uyarlanması Belaiev tarafından
“Intermezzo” (Two Piano Pieces by M. Mussorgsky, No. 2) başlığı altında
yayımlanmıştır. 12 Temmuz 1862 tarihli partisyonun orijinali ve bir piyano
uyarlanmasıSt. Petersburg Halk Kütüphanesi‟ndedir.
19- Piyano eşlikli vokal için bestelenen “King Saul” (Kral Saul) isimli eserin
sözleri Byron‟ın Hebrew Melodies isimli kitabından alınmıştır. Sözleri Rusça‟ya
çeviren N.A. Koslov‟dur, ancak sözler Mussourgsky tarafından değiştirilmiştir. 1863
yılında bestelenen eser Alexander Petrovitch Opotchinin‟e ithaf edilmiştir. Bessel
tarafından 1871‟de yayımlanmıştır. 1908‟deki yeni basımı Rimsky-Korsakov‟a aittir.
Orkestrasyon yayımı ise A.K. Glazounov tarafından yapılmıştır. Orijinali Paris‟te
bulunan, eserin tamamıyla farklı bir baskısı da “King Saul Before The Battle”
(Savaştan Önce Kral Saul) dır. 1923‟te Bessel tarafından yayımlanan bu versiyona
Laloy tarafından Fransızca sözler yazılmıştır.
20- Goethe‟nin Wilhelm Meister‟inden, “An die Türen will ich schleichen”
(Kapıdan kapıya sürünmeliyim), piyano eşlikli vokal için 13 Ağustos 1863‟te
bestelenen “The Harper‟s Song” (Arpçının Şarkısı) A.P. Opotchinin‟e ithaf
edilmiştir. Rusça çevirisi bilinmeyen bir yazar (belki de Mussorgsky) tarafından
yapılmıştır. 1911'de Bessel (Karatigin) tarafından orijinal Almanca sözleriyle ve
Laloy 'un Fransızca sözleriyle yayımlanmıştır.
21-Piyano eşlikli vokal için 15 Ağustos 1863 tarihinde bestelenen “We parted
coldly” (Soğuk Bir Şekilde Ayrıldık) isimli eser N.P. Opotchinina‟ya ithaf edilmiştir.
Sözleri Kourotchkin‟e aittir. 1923'te Paris‟te Bessel tarafından yayımlanmıştır.
Sözlerinin Fransızca çevirisi Laloy tarafından yapılmıştır. Orijinal nüshası
Paris‟tedir.
22-Flaubert‟in romanı Salammbo‟dan esinlenilen “Libyan” operası 4

perdeden ve 7 sahneden oluşur: Bunlardan Ağustos 1864‟te bestelenen ve Bessel
tarafından 1923‟te Paris‟te yayımlanan "Song of the Balearic Islander" (Balearic
Islander‟ın Şarkısı) eserinin orijinal nüshası Paris‟te bulunmaktadır. Fransızca sözleri
14
Laloy‟a aittir. Aynı eserin ilk 16 ölçüsünün el yazımı diğer bir nüshası St.
Petersburg'daki Halk Kütüphanesi‟ndedir; 15 Aralık 1863‟te bestelenen ikinci
perdenin ikinci sahnesi yayımlanmamıştır. Orijinali St. Petersburg'daki Halk
Kütüphanesi‟ndedir; Salambo‟s Prayer (Salambo‟nun Duası) (ikinci perdenin ikinci
sahnesinden ilk görüntü), 1911'de Bessel (Karatigin) tarafından piyano partisyonu
olarak, 1915„te tüm orkestrasyonu V.A. Senilov tarafından yapılmış olarak
yayımlanmıştır;Orijinal nüshası St. Petersburg‟taki Halk Kütüphanesi‟nde olan
üçüncü perdenin ilk sahnesi, 23 Temmuz 1864'te bestelenmeye başlanmıştır, 10
Kasım 1864'te tamamlanmıştır. Basımı yapılmamıştır; Dördüncü perdenin ilk
sahnesinin orijinal nüshası St. Petersburg‟taki Halk Kütüphanesi‟ndedir ve
üzerindeki tarih 26 Kasım 1864'ü gösterir.Dördüncü perdenin ikinci sahnesinden
kadın koro “The Priestesses comfort Salambo and robe her in wedding garments”
(Rahibeler Salambo‟yu avutuyor ve düğün kıyafetini giydiriyor) 8 Şubat 1866‟da
bestelenmiştir. 1884‟te Rimsky-Korsakov tarafından orkestrasyonu yapılan bu bölüm
Bessel tarafından yayımlanmıştır. 1909‟da Almanca sözleri Lippold, Fransızca
sözleri d‟Arcourt tarafından yazılmış piyano edisyonuyla yeni baskısı yapıldı. Orjinal
nüshası V.V. Yastrebtzev‟in elinde bulunmaktadır.
23- Sözleri Koltzov'a ait olan "The tempest rages” piyano eşlikli vokal için 28
Mart 1864'te bestelenmiştir. V.A. Loginov'a ithaf edilen eser, Bessel tarafından
1911‟de (Karatigin) yayımlanmıştır. Almanca sözleri Lippold‟a, Fransızca sözleri
Laloy‟a aittir. Orjinali Paris‟te bulunmaktadır.
24- “Night” (Gece), piyano eşlikli vokal için 10 Nisan 1864‟te bestelenen bir
“Fantazi”dir. N. P. Opotchinina‟ya ithaf edilen eser, Bessel tarafından 1871‟de
yayımlanmıştır, yeni baskısı Rimsky-Korsakovtarafından 1908‟de yapılmıştır.
A.Bernhard‟ın Almanca ve M.D. Calvocoressi‟nin Fransızca sözleriyle
yayımlanmıştır. Orjinal nüshası tamamlanmamıştır, St. Petersburg Halk
Kütüphanesi'ndedir. Rimsky-Korsakov‟un orkestra versiyonu Pushkin‟in özgün
sözlerine uygundur. Paris‟teki nüsha, Fransızca sözleri Laloy‟a ait olan, 1923‟te
Bessel tarafından basılan çok farklı bir versiyondur.
15
25- Sözleri Nekrassov‟a ait olan “Kallistrat”, 22 Mayıs 1864‟te piyano eşlikli
vokal (belki de orkestra) için bestelenmiştir. Alexander P.Opotchinin‟e ithaf edilen
eser Bessel tarafından 1883‟te Rimsky-Korsakov düzeltmesi ile yayımlanmıştır.
Yeni baskısı Almanca sözleri A.Bernhard‟ın, Fransızca sözleri M.D.
Calvocoressi‟nin olmak üzere 1908‟de yapılmıştır. Paris‟teki 1923‟te yine Bessel
tarafından basılmış tamamıyla farklı bir nüshadır, buradaki Fransızca sözler Laloy‟a
aittir.
26- "Ogni sabbato avrete il lume acceso"; canto popolare toscano, musica di
Gordigiani, Varrangemento a due voce di Modesto Moussorgsky, Varrangemento e
dedicato al signor Vold. Grotschi, 1864‟da St. Petersburg‟da yazılmış,
yayımlanmamıştır. Taslağı Paris‟tedir.
27- Sözleri Lermontov‟a ait olan “Prayer” (Dua), 2 Şubat 1863‟te piyano
eşlikli vokal için bestelenmiştir. Bestecinin annesine ithaf edilmiştir. 1923‟te Bessel
tarafından yayımlanmıştır. El yazması Paris'te bulunmaktadır.
28- “Recollection of Childhood” (Çocukluk Hatıraları), iki piyano

parçasından oluşur:
1."Nanny and I” (Dadım ve Ben),
2. “The First Punishment” (Nanny shuts me up in a dark room) (“İlk ceza”

(Dadım beni karanlık bir odaya kapatıyor)), 1865'te bestelenen eserler, bestecinin
annesinin anısına ithaf edilmiştir. Bitmemiş ikinci parçaya 13 ölçü ekleyen Karatigin
tarafından eserler düzenlenmiş ve Bessel tarafından 1911‟de yayımlanmıştır. El
yazmaları St. Petersburg‟taki Halk Kütüphanesi‟ndedir.
29- Teması V. Loginov‟a ait olan ve ona ithaf edilen “Duma Reverie” (Duma
Rüyası) 22 Haziran 1865‟te piyano için bestelenmiştir. Bessel tarafından 1911‟de
(Karatigin) yayımlanan eserin el yazmaları, St. Petersburg‟taki Halk
30- Sözleri Iv. G.M. (?) ait olan “The Outcast (The Lost Soul)” (Serseri
(Kayıp Ruh)) 5 Temmuz 1865‟te bestelenen piyano eşlikli vokal için reçitatif bir
16
örnektir. Fransızca sözleri Laloy‟a ait olan beste, Bessel tarafından 1923‟te
yayımlanmıştır. El yazmaları Paris‟tedir.
31- Teması Kont L. Heyden‟a ait olan “La Capricieuse” 26 Temmuz 1865‟te
piyano için bestelenmiştir. Hiç yayımlanmayan eserin el yazmaları St.
Petersburg‟daki Halk Kütüphanesi‟ndedir.
32- Ostrovsky tarafından yazılan “The Voivode” (Voyvoda) isimli oyundan

kaynaklanan "Cradle-Song” (Beşik Şarkısı), 5 Eylül 1865‟te bestecinin annesine
ithafen yazılmıştır. Bessel tarafından 1871‟de yayımlanmıştır. Calvocoressi
tarafından Fransızca sözlerle ve A. Bernhard tarafından Almanca sözlerle, Rimsky-
Korsakov tarafından orkestra için düzenlemesi yapılarak 1908'de yeniden basılmıştır.
Paris‟teki Bessel tarafından 1923‟te yayımlanan el yazması eserin daha uzun bir
versiyonudur, Fransızca sözleri Laloy‟a aittir. Diğer el yazması St. Petersburg‟daki
Halk Kütüphanesi‟ndedir.
33- Sözleri de besteciye ait olan “Fair Savishna” 1865‟te yazılmıştır ve Cesar
Cui'ye ithaf edilmiştir. Johannson tarafından 1867'de yayımlanmıştır. Yeni edisyonu
1898‟de Belaiev tarafından, Fransızca sözleri Sergennois'e ait olarak basılmıştır. C.
Cui el yazmalarını St. Petersburg‟daki Nikolai Cadet School‟a (önceden bilinen
adıyla Guards‟ Cadet Academy) vermiştir. Bu notalar 2 Eylül 1866 tarihlidir.
34- Sözleri Pleshtcheiev‟e ait olan ve Ocak 1866‟da bestelenen “Why do

thine eyes” (Neden senin gözlerin?), A.V.A. (?) isimli birine ithaf edilmiştir. Bessel
tarafından Laloy'un Fransızca sözleriyle yayımlanmıştır. El yazmaları Paris'tedir.
35- Heinrich Heine tarafından yazılan "Ich wollt‟, meine Liebe ergösse sich”
16 Nisan 1866‟da piyano eşlikli vokal için bestelenmiştir. N.P.Opotchinina‟ya ithaf
edilen eser, 1911‟de Bessel (Karatigin) tarafından yayımlanmıştır. Fransızca sözleri
Calvocaressi‟ye aittir. El yazmaları St. Petersburg‟daki Halk Kütüphanesi'ndedir.
36- Piyano eşlikli vokal için yazılan “Gopak” isimli eserin sözlerinin kaynağı
“The Haidamaks” isimli oyundur ve Shevtchenko tarafından yazılmıştır. 31 Ağustos
1866‟da Mey tarafından Rusça‟ya çevrilmiştir. N.A. Rimsky-Korsakov‟a ithaf
17
edilmiştir. Orkestrasyonu Mussorgsky tarafından 1868'de yapılan eser, 1867‟de
Johannson tarafından yayımlamıştır. Yeni edisyonu 1898‟de Belaiev tarafından
Sergennois'in Fransızca sözleriyle (orkestrasyonu Rimsky-Korsakov‟a ait olmak
üzere) basılmıştır. El yazmaları N.A. Rimsky-Korsakov‟un varislerde bulunmaktadır.
37- Sözleri Shevtchenko (The Haidamaks‟tan alınan) tarafından yazılan

“Yarema‟s Song” (Yarema‟nın Şarkısı) piyano eşlikli vokal için 1866‟da
bestelenmiştir. Rusçası Mey‟e aittir. 1879‟da “On the Dinieper” (Dinyeper Üstünde)
şarkısında tamamıyla yeniden yazılmıştır.
38-Koro ve orkestra için 29 Ocak 1867‟de bestelenen “The Destruction of

Sennacherib” (Sennacherib‟in Yıkımı) isimli eserin sözleri Byron‟ın Hebrew
Melodies isimli şarkı sözü kitabından alınmıştır. M.A. Balakirev‟e ithaf edilen
parçanın ilk performansı Şubat 1867‟de Free School of Music‟te Balakirev
tarafından verilen bir konserde, yeni versiyonu ile değişik bir orta bölüm eklenerek
1873‟ü 1874‟ebağlayan kışta çalınmıştır. 1893‟te Rimsky-Korsakov tarafından
yepyeni bir şekilde orkestrasyonu yapılan eser, Ruelle‟in Fransızca sözleriyle
Belaiev tarafından yayımlanmıştır. Her iki el yazması da St. Petersburg‟da Halk
39- Sözleri Mey‟e ait olan ve 12 Haziran 1867‟de bestelenen “Hebrew

Song”(Musevi Şarkısı), piyano eşlikli vokal olarak yazılmıştır. Filaret P.
Mussorgsky‟ye ve eşine ithaf edilen eser 1868‟de Johannson tarafından
yayımlanmıştır. Yeni basımı 1898'de Belaiev tarafından Sergennois‟in Fransızca
sözleriyle yapılmıştır. El yazısı nüshaları St. Petersburg Halk Kütüphanesi'ndedir.
40- Piyano eşlikli vokal olarak 26 Ağustos 1867‟de bestelenen ve sözleri

Pushkin‟e (iki şiir birlikte) ait olan “The Magpie” müzikal bir hicivdir. Opotchinins
ailesinin iki ferdine, Alexander Petrovitch ve Nadeshda Petrovna‟ya ithaf edilmiştir.
Bessel tarafından 1871‟de yayımlanmıştır. Yeni edisyonu (Rimsky-Korsakov) A.
Bernhard‟ın Almanca sözleri ve Calvocoressi‟nin Fransızca sözleriyle 1908‟de
yayımlanmıştır. El yazması nüshaları St. Petersburg‟da Halk Kütüphanesi‟nde
bulunmaktadır.
18
41- Sözleri de Mussorgsky‟ye ait olan “The Seminarist” 27 Eylül 1867‟de
piyano eşlikli vokal için bestelenmiştir. L. D. Shestakova‟ya ithaf edilen eser (besteci
için) 1870‟de Leipzig‟te Rather tarafından basılmıştır. Yeni edisyonu Belaiev
tarafından d‟Arcourt‟un Fransızca sözleriyle yayımlanmıştır. El yazması nüshaları
St. Petersburg‟da Halk Kütüphanesi‟nde bulunmaktadır.
42-19 Aralık 1867‟de piyano eşlikli vokal için bestelenen “The Ragmuffin
(The Street-urchin)” (Sokak Çocuğu) isimli eserin de sözleri Mussorgsky‟ye aittir.
V. V. Stassov‟a ithaf edilen eser Bessel tarafından 1871‟de yayımlanmıştır. Yeni
edisyonu (Rimsky-Korsakov) 1908‟de Bernhard‟ın Almanca ve Calvocoressi‟nin
Fransızca sözleriyle basılmıştır. El yazması nüshaları St. Petersburg‟da Halk
Kütüphanesi‟nde bulunmaktadır.
43- 23 Aralık 1867‟de piyano eşlikli vokal için bestelenen “The Goat”
(Şamar oğlanı) “topluma" ilişkin bir hikayedir. Sözleri Mussorgsky‟ye ait olan eser,
A.P. Borodin‟e ithaf edilmiş ve Johannson tarafından 1868'de yayımlanmıştır. Yeni
edisyonu Belaiev tarafından 1898'de Sergennois'in Fransızca sözleriyle
yayımlanmıştır. El yazması nüshaları St. Petersburg‟da Halk Kütüphanesi‟nde
bulunmaktadır.
44- Sözleri (kısaltılmış ve değiştirilmiş) Koltzov‟a ait olan “By the Don a
garden blooms” (Don kenarında bir bahçe çiçeklenir) Aralık 1867‟de
bestelenmiştir.1883‟te Bessel tarafından (Rimsky-Korsakov) yayımlanmıştır. Yeni
edisyonu, Almanca sözleri A. Bernhard‟a, Fransızca sözleri Calvocoressi‟ye ait
olmak üzere 1908‟de basılmıştır. El yazması nüshaları V.V. Yastrebtzev‟e aittir.
45- Piyano eşlikli vokal için 1867‟de bestelenen “The Banquet” isimli hikaye
L. I. Shestakova‟ya ithaf edilmiştir. Johannson tarafından 1868‟de yayımlanan eserin
yeni versiyonu Belaiev tarafından Sergennois‟e ait Fransızca sözlerle 1898‟de
basılmıştır.
46- Sözleri Mey‟e ait, 1867‟de bestelenen “Gathering Mushrooms” (Mantar

Toplama), piyano eşlikli vokal için bestelenmiş ve Prof. V.V. Nikolsky‟ye ithaf
edilmiştir. Johannson tarafından 1868‟de yayımlanan eserin yeni versiyonu Belaiev
19
tarafından Sergennois‟e ait Fransızca sözlerle 1898‟de basılmıştır. (Orkestrasyonu
Rimsky-Korsakov tarafından yapılmıştır.)
47- Sözleri Mussorgsky‟ye ait olan bir tür müzik broşürü “The Classic”
(Klasik) piyano eşlikli vokal için 1867‟de bestelenmiştir. N.P. Opotchinina‟ya ithaf
edilen eser, Bernard tarafından 1870‟de yayımlanmıştır. Ardından besteci için Bessel
tarafından yeniden yayımlanan parça, Almanca sözleri A. Benhard‟a, Fransızca
sözleri Calvocoressi‟ye ait, yeni Rimsky-Korsakov edisyonuyla 1908‟de tekrar
basılmıştır.
48- “Midsummer Eve on the Bare Mountain” (Çıplak Dağda Bir Yaz
Dönümü Arifesi) veya The Witches (Cadılar) piyano ve orkestra için bestelenmiş bir
senfonik şiirdir (bkz A Night on the Bare Mountain – (Çıplak Dağda Bir Gece)). El
yazması nüshaları St. Petersburg‟da Halk Kütüphanesi‟nde bulunmaktadır.
49- “The Marriage” (Evlilik) nesirde dramatik müzik denemesidir. Gogol‟un

aynı isimli komedisinin ilk dört sahnesi, 11 Haziran - 8 Temmuz 1868 arasında
bestelenmiştir. V. V. Stassov‟a ithaf edilen eser, Bessel tarafından (Rimsky-
Korsakov) 1908‟de yayımlanmıştır. Rimsky-Korsakov‟un ölümü sebebiyle
orkestrasyonu yarım kalan eserin orkestrasyonu Hauk tarafından St. Petersburg‟da ve
M. Ravel tarafından Paris‟te yapılmıştır. İlk performansı 19 Mart 1909‟da
Petersburg‟da piyanoyla, ardından Hauk‟un orkestrasyonuyla 13 Ekim 1917‟de
Musical Drama Theatre‟da ve Paris‟te ilk kez Nisan 1923‟te yapılmıştır. El yazması
nüshaları St. Petersburg‟da Halk Kütüphanesi‟nde bulunmaktadır.
50- Sözleri Mussorgsky‟ye ait olan “The Orphan” (Yetim) piyano eşlikli
vokal için Nisan 1868‟de bestelenmiştir. Bessel tarafından 1871‟de yayımlanan
eserin yeni edisyonu (Rimsky-Korsakov), 1908‟de A. Bernhard‟ın Almanca ve
Calvocoressi‟nin Fransızca sözleriyle yeniden basılmıştır. El yazması nüshaları St.
Petersburg‟da Halk Kütüphanesi‟nde bulunmaktadır.
51- Sözleri Mey‟e ait olan “Child‟s Song” (Çocuğun Şarkısı), Nisan 1868‟de
piyano eşlikli vokal için bestelenmiştir. 1871‟de Bessel tarafından yayımlanan eserin
yeni versiyonu (Rimsky-Korsakov) 1908‟de A. Bernhard‟ın Almanca ve
20
Calvocoressi‟nin Fransızca sözleriyle basılmıştır. El yazması nüshaları St.
52- Sözleri Mussorgsky‟ye ait olan “Child and Nurse (Niania and I)” (Çocuk
ve Bakıcısı (Dadım ve Ben)) isimli eser piyano eşlikli vokal için 26 Nisan 1868‟de
bestelenmiştir. The Nursery serisinde ilk parça olarak yer alır.
53- Sözleri Nekrassov‟a ait olan “Yeromoushka's Cradle-song”

(Yeromoushka'nın Beşik Şarkısı) 16 Mart 1868‟de piyano eşlikli vokal için
bestelenmiştir. 1871‟de Bessel tarafından yayımlanan eserin yeni versiyonu
(Rimsky-Korsakov) 1908‟de A. Bernhard‟ın Almanca ve Calvocoressi‟nin Fransızca
sözleriyle basılmıştır. El yazması nüshaları St. Petersburg‟da Halk Kütüphanesi‟nde
bulunmaktadır.
54- Pushkin ve Karamzine hakkında bir giriş bölümüyle, Dört sahnelik

müzikal halk tiyatrosu Boris Godounov‟un özgün versiyonu 1868-1870 yıllarında
bestelenmiştir, ardından 1872‟ye kadar revize edilmiş ve ilk performansı bu revize
edilmiş biçimde 24 Ocak 1874‟te sahnelenmiştir. Piyano partisyonu Bessel
tarafından 1875'te yayımlanmıştır. Rimsky-Korsakov tarafından 1896‟da ve 1908‟de
iki kez revize edilmiştir. İlkinde eserde kısaltma yapılmış, ikincisinde ise tüm
çıkarılan pasajlar düzeltilmiştir, ancak son iki tablonun sırası değiştirilmiştir.
Rimsky-Korsakov versiyonunun ilk gösterimi 1896 sonbaharında St. Petersburg‟da
yapılmıştır. Almanca ilk gösterimi Breslau‟da 29 Ekim 1923‟te yapılmıştır.
1908‟deki edisyon Almanca (Lippold), Fransızca (Laloy), İngilizce ve İtalyanca
sözler içerir. 1875‟teki orijinal piyano edisyonu Bessel tarafından 1924‟te Almanca
(çevirmen bilinmemektedir) ve Fransızca (M. Delines ve Laloy) sözlerle yeniden
yayımlanmıştır. Manastır hücresi sahnesi dışındaki orijinal versiyonun
(yayımlanmamış) ve orijinal piyano versiyonunun el yazımı nüshası St.
Petersburg‟daki Halk Kütüphanesi‟ndedir. Manastır hücresindeki sahne Rimsky-
Korsakov‟un varislerinde bulunmaktadır. Eserin orijinal partisyonu St. Petersburg‟da
(önceden Imperial olan) Marie Theatre‟ın kütüphanesindedir.
21
55- Sözleri Mussorgsky'ye ait olan “The Peep-show” (The Penny Galf)
(Dikiz Şovu), 15 Temmuz 1870‟de piyano eşlikli vokal için bestelenmiş müzikal bir
hicivdir. V.V. Stassov‟a ithaf edilmiştir. 1871‟de Bessel tarafından yayımlanan
eserin yeni versiyonu (Rimsky-Korsakov) 1908‟de A. Bernhard‟ın Almanca ve
Calvocoressi‟nin Fransızca sözleriyle basılmıştır. El yazması nüshaları St.
56- The Nursery‟nin ikinci parçası olan “In the Corner” (Köşede) piyano
eşlikli vokal için 1870‟de bestelenmiştir. Sözleri de besteciye ait olan eser Victor
Hartmann‟a ithaf edilmiştir. 1872‟de Bessel tarafından yayımlanmıştır. Sonraki
edisyonlara ilişkin bu listede 65 numaraya bakın.
57- The Nursery‟nin üçüncü parçası “The Beetle” (Böcek) piyano eşlikli
vokal için 1870‟de bestelenmiştir. Sözleri de besteciye ait olan eser V. V. Stassov‟a
ithaf edilmiştir.1872‟de Bessel tarafından yayımlanmıştır. Sonraki edisyonlara ilişkin
bu listede 65 numaraya bakın.
58- Sözleri de besteciye ait olan, The Nursery‟nin dördüncü parçası “With the
Doll” (Oyuncakla), piyano eşlikli vokal için 1870‟de bestelenmiştir. Erkek kardeşi
Filaret'in çocukları Tania ve Goga Mussorgsky‟e ithaf edilmiştir. 1872‟de Bessel
tarafından yayımlanmıştır. Sonraki edisyonlara ilişkin bu listede 65 numaraya bakın.
59- Sözleri de besteciye ait olan, The Nursery‟nin beşinci parçası “Going to
Sleep” (Uykuya Hazırlık) 1870'de bestelenmiştir, bestecinin oğlu Sasha Cui‟ye ithaf
edilmiştir. 1872‟de Bessel tarafından yayımlanmıştır. Sonraki edisyonlara ilişkin bu
listede 65 numaraya bakın.
60- Bobil (The Tramp) (Serseri) devamı gelmeyen bir opera planıdır. 1870‟de
oluşturulmuştur. Bunun için yapılan taslaklar, daha sonra Khovanstchina‟da
kullanılmıştır.
61- Sözleri Pleshtcheiev‟e ait olan, piyano eşlikli vokal için 15 Mart 1971‟de
bestelenen “Evening Song” (Akşam Şarkısı) MmeS.V. Serbina‟ya ithaf edilmiştir.
1912‟de Bessel tarafından (Karatigin) yayımlanan eserin Almanca sözleri Lippold'a,
22
Fransızca sözleri ise Mme S.G. Karatigin‟e aittir. El yazması nüshaları St.
62- Mussorgsky, Rimsky-Korsakov, Borodin ve Cui tarafından opera ve bale

için bestelenen Mlada‟nın planı Imperial Theatre‟ın müdürü Gedeonov‟a aittir.
Mussorgsky bunun için Midsummer Eve on the Bare Mountain (Çıplak Dağda Bir
Yaz Dönümü Arifesi) adlı eserini ve Salambo ve Edipus‟den bölümler kullanmıştır.
26 Şubat 1872‟de henüz yeni bestelediği Procession of Slav Princes (Slav Prenslerin
Geçit Töreni) adlı eserin 1880‟de Imperial Russian Musical Society‟de bir konser
için orkestrasyonunu yapmıştır. Parça daha sonra şu isimle bilinir hale gelmiştir:
63- 1883‟te Bessel tarafından yayımlanan “Turkish March” (Türk Marşı) adlı
eserin orkestrasyonu Rimsky-Korsakov tarafından yapılmıştır. “Türk” üçlüsü
1880‟de bestelenmiştir. Mussorgsky parçayı, “The Capture of Kars” (Kars‟ın Ele
Geçmesi)‟ni çok canlı bir tabloya eşlik etmesi amacıyla kullanmak niyetindeydi.
(Parça, II. Alexander‟ın hükümdarlığının 25. yılını kutlamak amacıyla yapılacak bir
gala performansının bir bölümü olacaktı.)
64- Piyano eşlikli vokal için 15 Ağustos 1872‟de bestelenen “Murr, the Cat
(Naughty Puss)” (MırMır Kedi (Yaramaz Pisi)) adlı eserin sözleri de besteciye aittir.
Çocukluktan bir görüntü olan parçanın el yazması nüshası Russian Musical News‟ın
(N.F. Findeisen) koleksiyonunda bulunmaktadır. Diğer tarihler için, sonraki
paragrafa bakın.
65- Piyano eşlikli vokal için 14 Eylül 1872‟de bestelenen “A Ride on the
Hobby-horse” (Tahta atta bir gezinti) adlı eserin sözleri de besteciye aittir. Bu ve 64
No.‟lu paragraf, aynı başlık altında oluşturulmuş, çocukluğa ait bir görüntüdür, V. V.
Stassov ve eşine ithaf edilmiştir. İlk olarak 1883‟te Bessel tarafından (Rimsky-
Korsakov) yayımlanmıştır. 1908‟de (Rimsky-Korsakov) The Nursery‟nin yeni
edisyonu ortaya çıktığında bu serinin içine No.6 (“The Hobby-horse” (Tahta At)) ve
No.7 (“Naughty Pussy” (Yaramaz Pisi)) olarak eklenmiştir.
66- 1872 ile 1880 arasında bestelenen “Khovanstchina (The Princes

Khovansky)” (Khovansky Prensleri) beş sahnelik (altı tabloluk) bir müzikal halk
23
oyunudur. Operanın librettosu Mussorgsky tarafından yazılmıştır (V.V. Stassov‟un
bir edisyonundan). 1883‟te Bessel tarafından Rimsky-Korsakov versiyonuyla
yayımlanmıştır. Eser bu şekliyle ilk Kasım 1886‟da Petersburg‟da (Musical and
Dramatic Union tarafından Musical Hall‟da) çalınmıştır. 7 Kasım 1911‟de St.
Petersburg Marie Tiyatrosu‟nda sahneye konmuştur. Dördüncü sahnenin bazı
bölümleri dışında eserin orijinal el yazımı nüshaları St. Petersburg „da Halk
Kütüphanesi‟ndedir. Bu kısımlar ise Golenishtchev-Kutusov ailesine aittir. El
yazmalarının farklı bölümleri farklı kişilere ithaf edilir: şarkıcılar M. I. Feodorova ve
D. M. Leonova, Kont Arseny Golenishtchev-Kutusov, Kontes Olga Golenishtchev-
Kutusov. 1913‟te Paris‟te Igor Stravinsky ve M. Ravel tarafından yapılan yeni bir
versiyonunun ilk performansı yapılır. Paris‟te 1923‟teki performansta Rimsky-
Korsakov‟un versiyonuna dönülür. Almanya'daki ilk performans 19 Şubat 1924‟te
Frankfurt am Main‟de yapılır. 1924'te Rimsky-Korsakov versiyonunun (Bessel
tarafından yayımlanan) piyano nüshası, Almancası E. Fritzheim, Fransızcası
d'Arcourt‟a, İngilizcesi Rosa Newmarch‟a ait sözlerle ortaya çıkar.
67- Piyano eşlikli vokal için yazılan, sözleri de besteciye ait olan “The Hill of
Nettles” (The Crab) (Isırganlar Tepesi) olanaksız bir hikayedir. 10 Ağustos 1874‟te
bestelenmeye başlanmış, ancak tamamlanmamıştır. El yazımı nüshaları St.
Petersburg Halk Kütüphanesi‟ndedir. Yayımlanmamıştır.
68- 10 piyano parçasından oluşan “Pictures at an Exhibition” (Bir Sergiden

Tablolar), V. Hartmann anısına yazılmıştır ve V. V. Stassov‟a ithaf edilmiştir.
1886‟da Bessel tarafından (Rimsky-Korsakov) yayımlanan eserin Toushmalov
tarafından tamamlanmamış bir orkestrasyonu bulunmaktadır. Bu tamamlanmamış
orkestrasyon hem Bessel hem de Paris‟te Leonardi tarafından yayımlanmıştır. M.
Ravel tarafından 1922‟de yapılan bir orkestra aranjmanı Şef S. Koussevitzky‟nin
koleksiyonundadır. Orijinal el yazımı nüshaları St. Petersburg‟da Halk
69- Piyano eşlikli vokal için bestelenen ve sözleri Kont A. Golenishtchev-

Kutusov‟a ait olan “Ballad” (“Forgotten”) (“Balad” (Unutulmuş)), 1874
24
sonbaharında bestelenmiştir. Ressam V.V. Verestchagin‟e ithaf edilen eser, 1887‟de
Moskova‟da Gutheil tarafından d‟Arcourt‟un Fransızca sözleriyle yayımlanmıştır.
70- Koro, solistler (mezzosoprano ve bariton) ve orkestra için yazılan “Joshua

(Jesus Navinus)”, Salambo‟daki koronun bir versiyonudur. 1874-1875‟te taslağını
oluşturduğu eserin notaya dökümü 2 Temmuz 1877'de tamamlanmıştır. N.N.
Rimsky-Korsakov‟a ithaf edilen eser, 1883‟te Bessel tarafından yayımlanmıştır
(Rimsky-Korsakov tarafından orkestrasyonu yapılan). 1908‟deki yeni versiyonunun
(Rimsky-Korsakov) sözlerinin Almancası Lippold‟a, Fransızcası d‟Arcourt‟a aittir.
71- 1874‟te bestelenen, sözleri Kont A. Golenishtchev-Kutusov‟a ait olan

“Without Sunlight” (Günışığı Olmadan) piyano eşlikli altı şarkıdan oluşan bir seridir.
Aynı yıl Bessel tarafından yayımlanmıştır. 1908‟deki yeni edisyonunda (Rimsky-
Korsakov), Almanca sözler A. Bernhard'a, Fransızca sözler Calvocoressi‟ye aittir.
72- Sözleri Kont A. Golenishtchev-Kutusov‟a ait olan “Songs and Dances of

Death” (Ölüm Şarkıları ve Dansları) piyano eşlikli şarkılardan oluşan bir seridir:
No.1) 17 Şubat 1875‟te bestelenen “Trepak”, şarkıcı O. A. Petrov‟a ithaf edilmiştir;
No.2) 14 Nisan 1874‟te bestelenen “Death's Cradle-song” (Ölüm Ninnisi) Mme A.I.
Vorobieva-Petrova‟ya ithaf edilmiştir. No.3) 11 Mayıs 1875 „te bestelenen
”Serenade” (Serenad), L. I. Shestakova‟ya ithaf edilmiştir. No.4) 5 Haziran 1877‟de
bestelenen "Field-Marshall Death" (Mareşal Ölüm), Kont A. Golenishtchev-
Kutusov‟a ithaf edilmiştir. Almanca sözleri A. Bernhard'a, Fransızca sözleri
Calvocoressi‟ye ait olan yeni versiyonun tarihi 1908‟dir. 1 ve 2 numaraların
orkestrasyonu A. K. Glazounov tarafından, 3 ve 4‟ünki Rimsky-Korsakov tarafından
yapılmıştır. El yazımı nüshaları St. Petersburg‟da Halk Kütüphanesi‟ndedir.
73- Piyano eşlikli vokal için 1875‟te bestelenen “Cruel Death (An Epitaph)"
(“Acımasız Ölüm”(Mezar Taşı)), N.P. Opotchinina‟nın ölümü üzerine yazılmıştır.
Sözleri besteciye ait olan eser tamamlanmamıştır. Bessel tarafından 1912'de
yayımlanan yapıtın (Karatigin son 12 ölçüyü eklemiştir) Fransızca sözleri
Calvocoressi‟ye, Almanca sözleri Lippold‟a aittir. El yazımı nüshaları Russian
25
Musical News‟un (Findeisen) koleksiyonundadır, farklı bir şekli St. Petersburg Halk
74- 21 Aralık 1875‟te piyano eşlikli vokal için bestelenen “The Sphinx”
(Sfenks) adlı eserin sözleri de besteciye aittir. Marie Kostiurina‟ya (evlendikten
sonra Feodorova olmuştur) ithaf edilen eser 1911‟de Bessel (Karatigin) tarafından
Lippold‟un Almanca ve Calvocoressi‟nin Fransızca sözleriyle yayımlanmıştır. El
yazımı nüshası A.A. Makarov‟a aittir.
75- Sözleri besteciye ait olan 3 sahnelik komik opera olarak bestelenen “The
Fair at Sorotchintzy” (Sorotchintzy‟deki Panayır) adlı eser 1875‟te yazılmaya
başlanmış, ancak tamamlanmamıştır. Bazı bölümler Bernard tarafından bestecinin
yaşadığı süre içerisinde yayımlanmıştır. Ayrı bölümlerin yeni edisyonları Bessel
tarafından (Karatigin) 1912‟de yayımlanmıştır. Opera olarak ilk performans, I.
Saknovsky ve Mardshanov tarafından yapılan ve konuşma diyalogları içeren
edisyonun Free Theatre‟da 8 Ekim 1913‟te sahnelenmesidir. Opera olarak C. Cui
tarafından tamamlanmış ve bu versiyonuyla, Petersburg Music and Drama
Theatre‟da 13 Ekim 1917‟de sahnelenmiştir. N. Tcherepnin‟nin tamamıyla yeni bir
versiyonuyla 27 Mart 1923‟te Monte Carlo‟da da izleyiciyle buluşturulmuştur. İlk
Almanca performansı 6 Mayıs 1925'te Breslau‟de yapılmıştır. Cui‟nin edisyonunun
piyano partisyonu, Laloy‟un Fransızca sözleriyle, Tcherepnin‟in edisyonu H.
Möller‟in Almanca ve Laloy‟un Fransızca sözleriyle Bessel tarafından 1924‟te
yayımlanmıştır. El yazma nüshasının büyük kısmı V. Bessel‟e aittir, bazı sahneler St.
Petersburg Halk Kütüphanesi‟nde bulunmaktadır.
76- Sözleri Kont A. Tolstoy‟a ait olan, 5 Mart 1877‟de piyano eşlikli vokal
için bestelenen "Not like the lightning did misfortune strike (Misfortune)” (Talihsiz
çarpmanın nedeni yıldırım değil sanki(Kaza)) adlı eser, F.A. Vanliarsky‟ye ithaf
edilmiştir. 1882‟de Bessel tarafından (Rimsky-Korsakov) yayımlanmıştır. Fransızca
sözleri Calvocoressi‟ye ve Almanca sözleri A. Bernhard'a ait olmak üzere, yeni
edisyonu 1908‟de yayımlanmıştır. El yazması nüshaları St. Petersburg Halk
26
77- "A soul soars through the heavenly fields (The Spirit in Heaven)" (Cennet
Gibi Bahçelerden Bir Ruh Yükselir (Cennetteki Ruh)) 9 Mart 1877‟de piyano eşlikli
vokal için bestelenmiştir. Diğer tarihler No.76 ile aynıdır.
78- "Minstrel's Song" (Şairin Şarkısı) 20 Mart 1877‟de piyano eşlikli vokal
için bestelenmiştir. Diğer tarihler No.76 ile aynıdır.
79- "At last it‟s over" (Sonunda Bitti) 21 Mart 1877‟de piyano eşlikli vokal
için bestelenmiştir. Eser Kontes O.A. Golenishtchev-Kutusov‟a ithaf edilmiştir.
Diğer tarihler No.76 ile aynıdır.
80- Sözleri Count A. Golenishtchev-Kutusov‟a ait olan "A Vision” (Bir

Hayal) 8 Nisan 1877‟de piyano eşlikli vokal için bestelenmiştir. Eser Elizabeth A.
Gulevitch‟e ithaf edilmiştir. Diğer tarihler No.76 ile aynıdır.
81- Sözleri Kont A. Tolstoy‟a ait olan ”Master Haughty (Arrogance)”

(“Efendi Burnu Büyük (Kibir)”) piyano eşlikli vokal için 15-16 Mayıs 1877‟de
bestelenmiştir. A.E. Paltchikov‟a ithaf edilmiştir. Diğer tarihler No.76 ile aynıdır.
82. Sözleri Pleshtcheiev‟e ait olan "The Wanderer”(Gezgin) piyano eşlikli

vokal için 1878‟de bestelenmiştir. Bessel tarafından 1882‟de (Rimsky-Korsakov)
yayımlanmıştır. A. Bernhard‟ın Almanca ve Calvocressi‟nin Fransızca sözleriyle,
yeni edisyonu 1908‟de yayımlanmıştır. El yazması nüshaları St. Petersburg Halk
83- Sözleri Goethe‟ye ait olan "Mephisto's Song in Auerbach's Cellar (The
Song of the Flea)" (Auerbach‟in Mahseninde Mephisto'nun Şarkısı (Pirenin Şarkısı))
adlı eserin Rusça çevirisi Strugovstchikov‟a aittir. 1879‟da bestelenen eser, D.M.
Leonova‟ya ithaf edilmiştir. Bessel tarafından 1883‟te (Rimsky-Korsakov)
yayımlanmıştır. Orijinal Almanca sözleri ve Calvocressi‟nin Fransızca sözleriyle,
yeni edisyonu 1908‟de yayımlanmıştır.
84- Sözleri Shevtchenko‟ya (The Haidamaks‟tan) ait olan "On the Dnieper”
(Dinyeper Üstünde) piyano eşlikli vokal için bestelenmiştir. “Yarema‟s Song”
27
(Yarema‟nın Şarkısı) adlı parçanın yeni bir versiyonudur. 23 Aralık 1879‟da
bestelenen esere ilişkin diğer tarihler bilinmemektedir.
85- 1879‟da bestelenen "On the South Coast of the Crimea” (Kırım‟ın Güney
Kıyısında) piyano için yazılmış bir kapristir. 1880‟de Bernard tarafından
yayımlanmıştır. Yeni edisyonu Moskova‟da Jürgenson tarafından yapılmıştır.
86- 1879‟da bestelenen "On the South Coast of the Crimea (Goursouf)”,
(Kırım‟ın Güney Kıyısında) The Novelist adlı müzik dergisinde 1880‟de ortaya
çıkmıştır. Yeni edisyonu Jürgenson tarafından yapılmıştır.
87- 1880‟de bestelenen "Meditation” (Meditasyon) piyano için yazılmış kısa

bir parçadır. Jürgenson tarafından yayımlanmıştır.
88- 1880‟de piyano için bestelenen “Une Larme (A Tear)” (Gözyaşı),

Jürgenson tarafından yayımlanmıştır.
89- “La Couturiere (The Dressmaker)” (Terzi), 1880‟de piyano için

bestelenen bir scherzino‟dur. Jürgenson tarafından yayımlanmıştır. Yeni edisyonu
Belaiev tarafından basılmıştır.
90- "Au village (In the Village)” (Köyde) piyano için 1880‟de bestelenmiştir.
Jürgenson tarafından yayımlanmış ve I.F. Gorbounov‟a ithaf edilmiştir.
91- 1880‟de erkek koro için eşliksiz olarak düzenlenen dört Rus folk şarkısı
Moskova‟da Jürgenson tarafından yayımlanmıştır. Dumsky Krushoh‟ın (Duma
Union) koleksiyonundadır.
92- “A Night on the Bare Mountain” (Çıplak Dağda Bir Gece) orkestra için
bestelenmiş bir fantazidir. Eserin nihai düzenlemesi Rimsky-Korsakov tarafından
yapılmıştır. 1886‟da yayımlanan eserin bu versiyonu V.V. Stassov‟a ithaf edilmiştir.
Bu listenin 48 ve 62 no.‟larına bakın.
28
93- “Pougatchovstchina,” sadece Kırgız melodilerinden oluşan bir taslağın
bulunduğuoperanın ismidir. Bu ileriye dönük kompozisyonlara ilişkin
Mussorgsky‟nin son planı olmuştur.
1.3. Mussorgsky-Hartmann ArkadaĢlığı ve Bir Sergiden

Tabloların DoğuĢu
Victor Aleksandroviç Hartmann 1836‟da St. Petersburg‟da doğmuştur. Genç

yaşta yetim kalan Hartmann, mimar olan amcası tarafından büyütülmüştür.
Amcasının sanat aşkı Hartmann‟ı St. Petersburg‟da Güzel Sanatlar Akademisi‟nde
okumaya teşvik etmiştir. Hartmann, geleneksel Rus stillerinin ve kavramlarının
zamanın izlenimci akımıyla bir araya geldiği Rus sanatının dirilişine öncülük yapmış
sanatçılar arasında bulunmaktadır. Rusya‟ya ve Batı Avrupa‟ya yaptığı
yolculuklardan esinlenmiş,karşılaştığı folklorü, deneyimleri ve gözlemleri suluboya
çalışmalarıyla ve mimariyle birleştirmiştir. Hartmann ve Mussorgsky ünlü Rus sanat
eleştirmeni Vladimir Stasov tarafından 1870 yılında tanıştırılmış, çok kısa sürede
samimi arkadaş olmuşlardır.İkisi de Rus folklorünü eserlerinde kullanan ileri görüşlü
sanatçılardır. Hartmann 1873 yılında aniden, belirti vermeyen anevrizmadan
ölmüştür. (Bkz Resim 2.6.)
Resim 1.6. Victor Hartmann
29
1874 yılı Haziran ayı Mussorgsky‟nin hayatında mutluluk rüzgarlarının
estiği, kendini sanatına adadığı tarihtir. 35 yaşındaki besteci piyano edebiyatının
şaheserleri arasına giren „Bir Sergiden Tablolar‟ı bestelemeye başlamıştır. Eser üç
hafta gibi kısa bir sürede tamamlanmıştır.
Stasov sanatta ulusalcılık akımının hararetli bir savunucusu olarak ressam

Hartmann‟ı basında da desteklemekteydi. 1870 yılı sonlarında Mussorgsky
Hartmann‟la Stasov‟un evinde verdiği bir davette ilk kez karşılaştı. Hartmann o
zaman 36 yaşındaydı. İtalya, Fransa ve Avrupa‟ın diğer ülkelerine yaptığı
yolculuklardan yeni dönmüştü.
Tanışmalarından 3 yıl sonra, bu kısa zamanda hayranlaştığı bu yetenekli

dostunu kaybetmenin derin acısını yaşamaktaydı. Mussorgsky, Hartmann‟ın
ölümünün ardından Stasov‟un çabalarıyla 1874 yılı Şubat ayında „St. Petersburg
Mimarlar Birliği‟nin yardımlarıyla Hartmann‟ın 15 yıl boyunca yaptığı tüm yapıtları:
Tablolar, suluboya resimler, mimari projeler, tiyatro dekorları ve kostümleri, doğa
resimleri yanında kullanılacak saat, şamdan, oyuncak gibi objeler de sergilendi.
Mussorgsky, dostunun sergisinden esinlenerek besteleyeceği yapıta önce

„Hartmann‟ adını vermeyi düşündü, ama sonra „Bir Sergiden Tablolar‟ başlığı ortaya
çıktı. Besteci bu tablolarda hayal gücünün etkisi ile görmek istediklerini vurguladı.
1874 yılında yapılan satışta tabloların kimin eline geçtiği bilinmemektedir. Bu
konuyla ilgili tek bilinen bilgi tablolardan “Kürk şapkalı Yahudi” ve “Fakir Yahudi”
isimli iki tablonun Mussorgsky‟ye hediye edilmiş olduğudur. „Bir Sergiden Tablolar‟
yapıtı V.V. Stasov‟a ithaf edilmiştir. (Bkz Resim 2.7.)
30
Resim 1.7 Bir sergiden tabloların ilk basımı, Rimsky- Korsakov‟un redaksiyon ile
yapılmış ve V.V. Stasov‟a itaf edilmiş kapağı
1874 Haziran ayında yazdığı bir mektupta Stasov‟a şöyle demiştir:
“Hartmann, Boris (Godunov) gibi coşmakta; sesler ve temalar havada

uçuşmakta; onları özümsüyor ve kendimi iyice onlarla dolduruyorum. Onları kağıda
dökmek için zar zor vakit buluyorum. Şu anda dördüncü bölümü yazmaktayım,
bağlantılar güzel oldu (promenade). Bir an önce bitirmek istiyorum. Bağlantılarda
benim profilim görülebilir. Buraya kadar başarılı buluyorum.”10
1874 yılında yapılan satışta tabloların kimlerin eline geçtiği bilinmemektedir.

Bazıları ise kayıptır. Bunlar III. tablo „Tuilleri Bahçeleri‟ ve VII. tablo
„Limoges/Pazar Yeri‟ dir.
10
Victor Seroff, Modeste Muoussorgsy, Funk&Wagnalls, New York, 1968,s.144
31
2. MÜZĠKTE EMPRESYONĠZM DÖNEMĠ
2.1. Empresyonist müzik
Ondokuzuncu yüzyılın sonuna yaklaşırken Monet, Manet, Renoir ve Degas

gibi Fransız Empresyonist ressamların resimlerinde uyguladıkları Empresyonizm
edebiyatta, özellikle de şiirde Sebolizm denilen bir harekete dönüşmüştür.
Sembolistler akıcılık kazanmak için kıta tekniklerinden kurtulup tarif etmek yerine
çağrıştırarak izlenim uyandırmak istemişlerdir. Şairler gerçekçiliği reddederek bir
konuya doğrudan tepkilerini “duygusal değerler için düzenlenmiş sembolik
kelimeler” yoluyla ifade etmeyi seçmiştir.
Empresyonizm, 19. Yüzyılın ikinci yarısında Fransa‟da doğmuş ve buradan

hızla diğer ülkelere yayılmış bir sanat döneminin adıdır. Empresyonist terimi bir
rastlantı sonucu ortaya çıkmıştır. 1874 yılında Manet Renoir Pissarro Sisley‟ in gibi
birçok Fransız ressamın tablolarının arasıda bulunduğu bir sergide Monet‟ nin
”Impression-Soleil Levant” (Güneşin Doğuşundan-İzlenim) adlı tablosu büyük yankı
yaratmıştır. Bu tabloyla beraber daha önceleri alay etmek için kullanılan
“Empresyonist” terimi, gün geçtikçe sanatsal bir kavram niteliği kazanmıştır.
Görsel ve Müzikal Empresyonizm bağlantısında her ne kadar itirazlar olsa da

gerçekten estetik ve teknik açıdan deneysel olarak tespit edilebilir benzerlikler
vardır.
Örnek olarak müzik ve resim arasındaki bir benzerlik su, yansıma, hayal gibi
bazı empresyonist tema ve başlıklarla ortak bir ilgileri olmasıdır. Empresyonist
ressamlar rengin ve ışığın hareketini yakalamaya çalışırken müzik aslında zaten
soyut hareketlerin sanatı olduğu için empresyonist resmin en gözde temalarıolan
“Sudaki Yansımalar”, “Danseden Kar”, “Gecenin girdabındaki Sesler ve Kokular”
gibi tasvir edici başlıklar bestecilerin müzisyenliklerinin yanı sıra şair ve ressam
yönlerini de açığa çıkartmıştır.
32
Empresyonist besteciler, Romantik dönemde kullanılmış majör ve minör
tonaliteler yerine daha çok Dorian* ve Phrygian** gibi Ortaçağ modlarının
kullanımını tercih etmiş; eserlerinin başında donanım belirtmemiş; tam-ton ve
pentatonik dizi kullanımına yönelmiş; dokuzlu, onüçlü, akorların kullanımıyla
beraber zaman zaman armoniye uymayan yeni akorlarla atonaliteye yönelmişlerdir.
2.2. Fransız Empresyonist Besteciler
2.2.1. Claude Debussy
1862 yılında Fransa‟da doğmuş 1918 yılında ölmüştür. 11 yaşında Massenet

ile çalışmaya başlamış, 16 yaşında Paris Konservatuvarı‟na girmiştir. 1880-1881
yılları arasında Rusya‟da bulunarak Rus müziğini yakından inceleme fırsatı
yakalamıştır. Rusya dönüşünde bestelediği “L‟Enfant Prodigue” (Müsrif Çocuk)
isimli kantatıyla Roma ödülünü kazanmıştır.
Roma‟da kaldığı dönemde Liszt ve Verdi ile tanışmış, kısa süre sonra
Wagner‟in müziğini tanımıştır. Wagner‟in kuralları yıkan devrimci tutumu onu
derinden etkilemiştir. 1889 yılında kardeşinin de aralarında bulunduğu empresyonist
ressamlar grubu onu Wagner müziği ve empresyonizm arasında bir tercih yapmaya
zorlamıştır. Manet, Monet, Pissaro gibi ressamlar ve Mallarme, Verlaine gibi şairler
onun yönünü çizmesini sağlamışlardır. Rusya‟da gelişmekte olan Rus Ekolü
bestecilerinden Mussorgsky‟nin “Boris Godunov” isimli operasının partilerini
incelemiştir. 1891‟de Satie ile olan yakın arkadaşlığı onu müziğinde değişiklikler
yapması açısından cesaretlendirmiş ve böylelikle Debussy yeni stili üzerinde
çalışmaya başlamıştır.
1893 yılında bestelemeye başladığı “Pelléas ve Mélisande” operasının

tamamlası 10 yıl sürmüştür. Bu dönemde üzerinde çalıştığı “Prélude a l‟Aprés-midi
d‟un Faune” adlı eserini Mallarmé‟ın aynı isimdeki şiiri üzerine bestelemiştir. Eserin
*
Dorian modu: (Alm. Dorische; Fr. Dorien; İng. Dorian) Kilise müziğinin 12 modunun
otantiklerinden biri
**
Phrygian modu: Yunan gamlarının kabulü talimatıyla kilise müziğinde mi-mi olarak belirlenen
otantik dizi.
33
içindeki mitolojik karakterin (yarı keçi, yarı insan) bulunduğu havanın eserde
hissettirilmesi ve eserde az çalgının kullanılmış olması esere bambaşka bir hava
katmıştır. Eser 1899‟da Paris‟te çalındığında halk tekrar dinlemek istemiştir.
1899‟da bestelediği diğer eseri “Nocturnes” orkestra için yazılmıştır. Bu

eserin içinde koronun partisini ağzı kapalı söylemesi bir yeniliktir. Modülasyonlar
tonal ilişki aramadan yapılmıştır. Eser 1902‟de sahnelendiğinde büyük başarı
kazanmış ve müzik dünyası bu başarı sonucunda bu yeni akımı kabul etmek zorunda
kalmıştır.
Piyano için iki defterde topladığı 24 Prelüd isimli eserinin içinden “La Mer”
(Deniz) ve üç bölümden oluşan “İberia” ile empresyonizmin doruk noktasına
erişmiştir. 24 Prelüd‟ü değişik tablolar oluşturmaktadır. Besteci bu eserde piyanodan
elde edebileceği tüm tınıları kullanmıştır. Eserlerinde başlığın daha önceden
bilinmesini ve dinleyicinin başlığa göre beklentiye girmesini istememiştir. “Des pas
sur la neige” (Karda Ayak İzleri), “La cathédrale engloutie” (Batık Katedral), “Ce
qu‟a vu le vent d‟ouest” (Batı Rüzgarının Gördükleri) ve “La Puerta del Vino”
(Şarap Limanı) bu eserlerden bazılarıdır.
“Debussy müziği armoniye değil, melodi, ritm ve tını parçacıklarının düşey

ve yatay birleşimlerine dayanır. Yanlış anlaşılmasın, “Debussy‟de armoni
önemsizdir” denmek istenmiyor. Yalnız şu var ki, armoni onda yapının harcı
olmaktan kurtulmuş, anlatıma atanmış,her yapıtında yeni bir varoluşa ulaşmıştır.
Debussy, duragelmiş gelenekleri sorguya çeken, onlardan sıyrılmayı gözeten,
durmadan yeni eylemlere girişen, müziği yepyeni bir duruma ulaştırmış bir
bestecidir ve ondan önceki bütün besteciler geçmiş çağlarındır.”11
Debussy, çalışmalarında olağan üztü detaycı ve titiz davranmıştır.

Çağdaşlarına kıyasla eserlerini bu kadar uzun sürede bestelemesinin nedeni hep en
iyiyi ve yeni olanı aramasıdır. Eserlerinde kullandığı pentatonik dizi, kilise modları,
temel sesi bulunmayan dokuzlu, onbirli ve onuçlü akorlar, Gregor ilahisi kullanımı
gibi müzikal öğeler izlenimciliğin tanımı olmuştur.
11
İlhanMimaroğlu, Müzik Tarihi, Varlık Yayınları, 5. Basım, 1995, s.121
34
“Debussy, Mussorgsky‟nin müziğini daha geç tanıdı. Bununla birlikte, “Boris
Godunov‟un partisyonunu gördükten sonra, “İşte bizi Wagner etkisinden kurtaracak
olan budur” dediği doğrulanmaz. Nitekim Debusy‟nin mektuplarında, Mussorgsky
kabalığının, Wagner şişkinliği kadar Fransız ruhuna aykırı olduğunu belirtmiştir.
İkisinden de kaçınmıştır, ama Debussy, Mussorgsky‟i de, Wagner‟i de çok beğenirdi.
Fakat güçlü kişiliğinin gölgesinde bu izlere yepyeni bir anlam verdiği de
tartışılmaz.”12
Bestecinin basilica eserleri arasında “Pelléas et Mélisande” operası; “La boite

a joujoux” ve “Jeux” baleleri; “2 Arabesques”, “Suite bergamasque”, “Estampes”,
Préludes 1. ve 2. kitap, “İmages”, “Chidrens Corner” ve “Masques” isimli piyano
eserleri; “Ariettes oubliées”, “Fétes galantes 1. ve 2.”, “Chansons de Bilitis” isimli
şarkıları; Yaylı dörtlüsü, 1. Rapsodi, viyolonsel sonatı, keman sonatı, flüt, p,yano,
arp sonatı gibi oda müziği eserleri; “Printemps”, “Prelude a l‟Aprés-midi d‟une
fayne”, “3 nocturnes”, “3 Images”, “La Mer”, “Berceuse héroique” gibi orkestra
eserleri yer almaktadır.
2.2.2. Paul Dukas
1865‟te Fransa‟da doğmuş, 1935‟te ölmüştür. E. Guiraud‟un öğrencisidir.

Pris Konservetuvarı‟nda orkestra şefliği ve kompozisyon bölümünde öğretmenlik
yapmıştır. Aralarında O. Messiaen, Duruflé, Barraine‟nin bulunduğu çok sayıda
besteci yetiştirmiştir. Müzik eleştirisi yazıları “Dukas‟ın Müzik Üzerine Yazıları”
adlı kitapta toplanılarak yayımlanmıştır.
Dukas, oldukça fazla beste yapmasına karşın müzikte mükemmeliyetçiliği

sebebiyle eserlerinin çoğunu kullanmamıştır. Eserlerinden günümüze kalanları
arasında Do majör senfoni; bir senfonik “Scherzo”; piyano sonatı; piyano için
yazılmış “Rameau‟nun bir teması üzerine çeşitlemeler”; “Arian eve Mavi Sakal”
isimli üç perdelik lirik masal; “Peri Kızı” isimli koreografik şiir; korno ve piyano
için yazılmış “Villanelle”; piyano için yazılmış “Haydn Adı Üzerine İçli Prelüd”;
12
a.e., s.122
35
piyano için yazılmış “Kır Tanrısına Yakarış” (Debussy anısınadır) ve piyano eşlikli
vokal için yazılmış “Ronsard‟ın Sonesi” yer almaktadır.
2.2.3. Albert Roussel
1869‟da Fransa‟da doğmuş, 1937‟de ölmüştür. İlk yapıtlarını Fransız

donanmasında bulunduğu sırada gemilerde yazmıştır. 25 yaşında arkadaşlarının
yardımı ve desteğiyle kendini tamamen müziğe vermiştir. Schola Cantorum‟a girerek
d‟Indy ile çalışmaya başlamıştır. Fransız donanmasında bulunduğu sırada Hindistan
ve Çin gibi ülkelere gitmiş, böylelikle doğu modlarını yakından tanımıştır.
Evlendikten sonra Hindistan‟a gitmiş ve böylelikle Asya ülkelerinin müziğini daha
yakından incelemiştir.
Roussel müziğinde duyulan etkiler sırasıyla Empresyonizm, tonal resimsellik,

Oryantalizm ve Neo-Klasisizm‟dir. Öğretmeni Vincent d‟Indy Debussy ve Ravel'in
şiddetli eleştiricilerinden biri olmasma rağmen, Roussel eserlerinde empresyonizmin
özelliklerini yine de kullanmıştır.
Başlıca eserleri arasında “Evocations”; “Rustiques”; “First Symphony (Le

poeme de la foret)”, “Le marchand de sable qui passé”, “Le festin de I‟araignee”,
“Danse au bord de I‟eau” ve “Su Kenarında Dans” yer almaktadır.
2.2.4. Morice Ravel
1875‟te Fransa‟da doğmuş, 1937‟de ölmüştür. Müziğe olan ilgisi küçük

yaşlarda belli olan Ravel, 1889 yılında Paris Konservatuvarı‟na kabul edilmiştir.
Bériot ile piyano, Gédalge ve G.Fauré ile kompozisyon çalışmıştır. Satie ve Rus
bestecilerinden çok etkilenmiştir. 1889‟da ilk kez Şehrazat ile dinleyici karşısına
çıkmış ve ilerici olarak görülüp çağdaşları tarafından dışlanmıştır. Büyük Roma
Ödülü‟nü alabilmek amacıyla defalarca katıldığı yarışmalardan sonuç alamamış,
1901‟de 2.‟lik ödülü almıştır. 1905‟te katıldığı bir yarışmada eserlerinin geri
çevrilmesine ona karşı olan jüriler bile tepki göstermiştir. Moskova‟da açılan bir
yarışmada eserlerinin dördü birden birincilik ödülü almıştır.
36
“Ravel‟in gençlik yıllarının Fransa‟sındabaşlıca etki kaynakları, bir yandan
Wagner, öte yandan da Rus bestecileriydi. Ravel kendini Wagner etkisinden uzak
tuttu. Yerine, Ruslara yanaştı. Orkestra yazısındaki Rimski-Korsakov etkisi, piyano
yazısındaki Liszt yankıları yanında, ömrü boyunca görülecektir. Ravel‟in tüm
kişiliğini ortaya koyduğu ilk yapıt, 1901 yılında yazdığı Jeux d‟eau (Su Oyunları),
Debussy‟nin piyano yazısında ve piyano çalış tekniğinde çığır açan yapıtlardan önce
bestelenmiştir ve Debussy‟nin dikkatle bu parçayı incelediği bilinir. Ne var ki
Ravel‟deki Debussy etkisi çok daha belirlidir. Histories naturelles adlı şarkı dizisinin
ilk icrasından sonra eleştirmenler, Ravel‟in tanrı gibi taptığı Debussy‟yi kopya etmiş
olduğunu ileri sürmüşlerdi. Gerçi Ravel, Debussy‟yi gerçekten bir tanrı gibi görürdü
ama, etkilenmesi hiçbir zaman kopya derecesine varmamıştır.” 13
Bestecilik hayatı boyunca Ravel çoğu zaman Debussy ile kıyaslanmasına

karşın müzik tarihçileri iki bestecinin besteciliğinin çok farklı olduğunu vurgular.
Debussy'nin müziği biraz daha doğal, gelişigüzel bir müzikken, Ravel müziğinde
forma ve ustalığa çok özen göstermiştir. İki besteci bağımsız çalışmalarına rağmen,
benzer sonlara değişik yollardan ulaştıkları için ve müziklerinde yüzeysel
benzerlikler ve bazı esas benzerlikler bile bulunduğu için, halk ve eleştirmenler
onları olması gerekenden daha fazla birbirlerine bağlarmıştır.
Bestecinin başlıca eserleri arasında “L‟Heure espagnole” ve ”L‟Enfant et les

sortileges” operaları; “Bolero” ve “Daphnis et Chloé” baleleri; “Shehérazade”
Uvertürü; “Rapsodie espagnole”; “Pavane pour une infant défunte”; “Daphnis et
Chloé”; Re Majör ve Sol Majör Piyano Konçertoları; “Le valse”; Suite no 1 ve no 2;
Fa majör tonunda Yaylı Dörtlüsü; arp, yaylı dörtlüsü, flüt ve klarinet için
“Introduction ve Allegro”; Piyanolu üçlü; keman ve çello için yazılmış “Le Tombeau
de C. Debussy”; Keman ve çello sonatı; Keman Sonatı; Keman ve Piyano için
“Çigan”; keman ve piyano için yazılmış “Berceuse sur le nom de G. Faure”; piyano
için yazılmış“Menuet antique”, “Jeux d‟eau”, “Miroirs”, “Gaspard de la Nuit” ve
“Menuet sur le nom d‟Haydn”; vokal için yazılmış “Manteau de fleurs”, “Don
Kişot‟‟tan Dulsiea”, “İbrani ezgisi” ve “Madagaskar Şarkıları”; uyarlamaları
13
a.e., s.126
37
arasında Mussorgsky “Bir Sergiden Tablolar”, Debussy “Nocturnes” ve Satié‟den
“Le prelude du fils des étoiles” yer almaktadır.
2.3. Diğer Ülkelerdeki Empresyonist Besteciler
2.3.1. Isaac Albeniz
1860 yılında İspanya‟da doğmuş, 1909 yılında Fransa‟da ölmüştür. Hem

piyanist, hem de bestecidir. Dört yaşında piyano çalmaya başlamış, sonra Madrit
Konservatuvarı‟nda öğrenim görmüştür. Dokuz yaşında evden kaçarak İspanya‟nın
birçok yerinde konserler vermiştir. Sonrasında Küba‟ dan San Fransisco‟ya kadar
uzanan bir konser turnesi yapmıştır. İspanya‟ya yeniden yerleştikten sonra Dukas,
Faure, Debussy ve Chausson gibi bazı bestecilerin üzerinde bıraktığı etkiyi
müziğinde bir araya getirmiştir.
Besteciliğe ağırlık vermek amacı ile piyanistliği bırakarak Paris‟te d‟Indy ve

Dukas‟la kompozisyon çalışmıştır. 1880‟lerde bestecinin ilk eserlerinde Chopin,
Schubert, Beethoven ve Brahms‟tan esinlendiği göze çarpmaktadır. Ara dönem
eserlerinin çoğu 1880 sonlarına doğru, olgunluk dönemi eserleri ise 1890‟ların
başında bestelenmiştir. 1880 sonlarındaki eserlerinde eserlerinin çoğunda İspanyol
tarzının etkileri görülmektedir. Eserlerinde İspanyol ezgilerinin geleneksel tınılarını
kullanırken diğer yandan da zaman zaman doğaçlama yapıldığı hissi vermektedir.
“Bu nedenle tıpkı Liszt'in müziğinde olduğu gibi, bestelerinde bir yandan
virtiözün teknik gücünü ve yeteneğini ortaya çıkarırken, öte yandan bunu İspanyol
halk ezgileriyle de çeşnilendirerek besteciliği ve performansı birlikte başarıyla
harmanlamıştır. Albeniz, folkloru ilham kaynağı olarak kullanmış, fakat sonradan
Debussy ve Ravel‟i de etkilemiş olan eşsiz bir melodik tarz da yaratmıştır. Albeniz'in
artistik yaratıcılığı ve kendi müzik geleneğine duyduğu ilgi sayesinde yarattığı
İspanyol müziği ezgileri, Granados ve de Falla tarafından daha sonra uyarlanacak
ve geliştirilecektir.”14
14
Esra Tulga, Müzikte Empresyonist Akım, İ.Ü.D. Konservatuvarı Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanatta
Yeterlik Tezi, Eylül 2009, s.123
38
Hem piyano hem de orkestraya uyarlanmış 12 parçalık lberia Suiti, Leopold
Stokowskii‟nin “Fete-Dieu a Seville” isimli eserinin orkestrasyonu da, piyano için
Re Major Tango' nun orkesta uyarlaması, “Pepita Jimenez” isimli lirik komedisi
(1890), İspanyol Süiti Op.47 (bu süitin Asturias (Leyenda) isimli beşinci bölümü,
orijinalinde Sol minör tonda piyano için bestelenmiş, ancak sonradan Francisco
Terrega tarafından Mi minör tonda gitara uyarlanmıştır) ve Endülüs Arap Geceleri
fantezisidir (Süit beş bölümden oluşur: Prelüd, Oryantal, Sous le Palmier, Cordoba
ve Sequidillas) bilinen eserleri arasında yer almaktadır.
2.3.2. Frederick Delius
1862‟de İngiltere‟de doğmuş, 1934‟te ölmüştür. Ondört kardeşin dördüncüsü

olan Frederick Delius Londra kolejde okuduğu sırada piyano ve keman dersleri
almıştır. 22 yaşında babasının portakal yetiştirme işlerine yardım etmek amaçlı
yurtdışına gittiği sıradaThomas Word ile çalışmıştır. Bir süre sonra Virginia
Danville‟de keman öğretmenliği ve New York‟ta orgculuk yapmıştır. Müzik
çalışmalarına ağırlık vererek 1886‟da Leipzig Konservatuvarı‟na girmiştir. Buradaki
eğitiminden sonra 1889‟da Paris‟e gitmiş ve burada Fransız empresyonistleri
çevresine girmiştir.
Bestecilik yaptığı dönemlerde en çok Chausson, Wagner, Chopin, Debussy

ve Strauss‟tan etkilenmiştir. Müziği hemen tanınabilir bir yapıdadır ve hem klasik
hem de tarzındaki 20. yüzyıl bestecileri kendisinden çok etkilenmişlerdir.
Çoğunlukla piyanist olarak bilinen Delius, eserlerinin çoğunu klavye doğaçlama
olarak yazmıştır.
“Delius, Batı müziği tarihinin en olağanüstü müzik tarzlarından birine

sahiptir. Bu tarz, hem pentatonik figürlerin kromatizmle bileşimini, hem de, hala
tonal olmasına rağmen, Delius'a özgü empresyonizmin, post-romantizm ile ve kuzey
Avrupa ve Afrikalı Amerikalı halk ezgileriyle harmanlannasını yansıtır.”15
15
Tulga, a.e., s.126
39
Bilinen eserlerinin arasında “Romeo ile Juliet Köyde”, “Margot la Rogue”,
“Fennimore and Gerda”, “İrmelin”, “Büyülü Çeşme” ve “Hayatın Kutsal Ayini”,
“Koanga” operaları; “Paris: The Song of a Great City” isimli orkestra noktürnü;
“Over the Hills and Far Away” adlı senfonik şiiri; “Life‟s dance”, “Brigg Fair” isimli
orkestra eserleri; küçük orkestra için yazılmış “On Hearing the First Cuckoo in
Spring”, “Summer Night on the River”, North Country Sketches” isimli eserleri; 3
keman sonatı; bir keman konçertosu; “A Mass of Life” orotoryosu; bariton, koro ve
orkestra için yazdığı “Apalachia”, “Brigg Panayırı”, “Irmak Üstünde Yaz Gecesi” ve
“Baharda Guguk Kuşu” yeralır.
2.3.3. Ralph Vaughan Williams
1872‟de İngiltere‟de doğmuş, 1958‟de ölmüştür. İlk müzik eğitimine piyano

ve keman çalarak başlamıştır. Öğretmenleri arasında Wood, Parry, Stanford ve Max
Bruch yer almaktadır. İlerleyen yıllarda Ravel ile teori çalışmalarına devam etmiştir.
Orgcu olarak başladığı müzik yaşamını besteci olarak devam ettirmiş, “Rus
Beşleri”nde olduğu gibi eserlerinde ulusal duyguları ön planda tutmuştur. Bu
bağlamda İngiliz halk şarkıları ve milli marşları üzerinde çalışmıştır.
Bestecilik hayatında empresyonizm akımını İngiltere içinde devam ettirmiştir.

Halk şarkılarına özgü modal yapıda yazılmış eserleri kimi zaman özgün, kimi zaman
da Debussy ve Ravel ışığındadır.
Bilinen eserleri arasında “For all the Saints” başlığı altında toplanmış milli
marşlar; soprano, bariton, koro ve orkestra için yazılmış 1. “Sea Symphony”; 2.
senfonisi “London Sypmhony”; içinde soprano solosu yer alan 3. “Pastoral Senfoni”;
4. Fa minör senfonisi, 5. Re majör senfonisi (Sibelius‟a ithaf etmiştir), 6. Mi minör
senfonisi ve 7. “Antarktika” senfonisi; “Hugh the Drover”, “Riders to the Sea”,
“Pilgrim‟s Progress”, “Job” adlı operaları; “The Lark Ascending” isimli keman ve
orkestra için yazılmış romans; armonika, piyano ve yaylılar için Re bemol majör
Romance; yaylı sazlar orkestrası için yazdığı “Fantasia on a Theme by Thomas
Tallis”; yaylı dörtlü ve piyano için bestelemiş olduğu 6 şarkılık “On Wenlock Edge”
bulunmaktadır.
40
2.3.4. Alexander Scriabin
1972 yılında Moskova‟da doğmuş, 1915 yılında ölmüştür. İlk piyano

derslerini parlak bir piyanist olan annesinden almıştır. Çocuk yaşta annesini
kaybeden besteci, derslerine teyzesi ile devam etmiştir. 11 yaşındayken G. Conus ile
çalışmalarına devam etmiş, 13 yaşındayken ilk beste çalışmalarına başlamıştır.
1888‟de Moskova Konservatuvarı‟na kabul edilen besteci Safonof, Taneyef ve
Arensky gibi hocalarla piyano ve kompozisyon çalışmıştır. Safonof‟un sınıfından
altın madalya alarak mezun olmuş ve aynı konservatuvarın kompozisyon bölümüne
girerek öğrenimini sürdürmüştür. Fakat kompozisyonda piyanodaki gibi başarılı
olamamış ve diploma alamamıştır. 1895‟te Belaiyev, Scriabin‟in eserlerini tanıtan bir
Avrupa turnesi düzenlemiştir. İlerleyen senelerde Scriabin, tamamen besteciliğe
yönelmiştir.
Ulusal akımdan en az etkilenen Rus bestecilerden biri olan Alexander

Scriabin, daha çok kendi tarzını aramaya yönelmiştir. İlk bestecilik dönemindeki
eserleri Frederic Chopin'inkileri andırmaktadır. Etüd, prelüd, noktürn ve mazurka
gibi Chopin'in kendisinin de kullandığı benzer müzik biçimlerini içerir. Scriabin'in
müziği hayatı süresince yavaş yavaş gelişmiştir. İlk besteleri dışındaki eserleri daha
özgündür. Orta ve son dönem eserleri ise olağanüstü armonik dokunuşlara sahiptir.
Scriabin'in tarzındaki gelişim, onun on iki piyano sonatı üzerinden izlenebilir: İlk
bestelenenler, oldukça geleneksel geç Romantik tarzdadır ve bunlarda Chopin'in ve
Franz Liszt‟in etkileri görülür.
“Müziğin en şiirsel ve en uç kutuplarını deneyen extravangant besteci

diyebileceğimiz Skriyabin, kendini Chopin gibi romantik bestecilere ve
empresyonizme yakınsayarak eserlerinde icracıyı yönlendirmek için Fransızca
terimler kullandı. Fakat bu terimler E. Satie‟de olduğu gibi satirik değil çok ciddi
anlamda kullanmıştı. İcracıyı doğru yönlendirebilmek ve duygularını tam olarak
aktarmak istediği bunun nedeniydi. Örneğin Prelüdler‟de Comme un cri: çığlık gibi,
Poéme-nocturne‟de Comme une ombre mouvante: kımıldayan bir gölge gibi,10.
41
Piyano Sonatı‟nda Haletant: nefesi kesilerek, Poéme satanique‟de, Riso ironico:
ironik gülüş gibi terimler kullandı.” 16
Bilinen eseleri arasında piyano için bestelediği 10 sonat, 84 prelüd, nocturne,

24 etüd, vals, mazurka; Fa diyez minör piyano konçertosu; Piyano için “Poéme
nocturne” Op. 61, “Poéme Satanique” Op.36, “Poéme Tragique” Op. 34; Piyano için
“Le Poéme Divin”, “Le Poéme de I‟Extase”, “Vers la Flamme”, “Guirland”, “Messe
Blanche”, “Messe Noire”; Mi majör 1. Senfoni (korolu),Do minör 2. Senfoni, “Le
Divin Poéme” isimli 3. Senfoni; orkestra için yazılmış senfonil şiirlerinden “La
Poéme de I‟Extase”, “Promethée ou le Poéme du Fre” ve “Prometheus” yer
almaktadır.
2.3.5. John Alden Carpenter
1876‟ da Amerika‟da doğmuş, 1951‟de ölmüştür. Harvard Üniversitesi‟nde

öğrenim gördükten sonra Edward Elgar ila çalışmıştır. Bestecinin şarkıları, baleleri
ve orkestra müziği empresyonist izler taşımaktadır. Bununla birlikte besteci
Amerikan cazını da özümsemiştir.
Başlıca eserleri arasında keman sonatı;şarkılar, piyano müziği ve ilk orkestra

parçası olan “Çocuk Arabasının Maceraları”; “Crazy Kat” isimli caz formlu bale;
“Sea Drift” senfonik şiiri yer almaktadır.
2.3.6. Manuel de Falla
Manuel de Falla kendi vatanının geleneksel müziğinden etkilenmiş ve onu

Paris'te bulunduğu 1907-1914 yılları arasında tanışıp etkilendiği Ravel ve Debussy
gibi bestecilerin müzik tarzlarıyla birleştirerek kendine özgü bir müzik dili
yaratmıştır. Bu etkinin en çok görüldüğü eserlerinden biri “Noches en los Jardines de
Espana”(İspanya Bahçelerindeki Geceler) dir. Falla, bu esere 1909'da önce solo
piyano için bir dizi noktürn olarak başlamış ancak piyanist Ricardo Vines'in
önerisiyle bu noktürnleri piyano için bir orkestra eserine dönüştürmüştür. Falla
eserini 1915'te tamamlamış ve onu Ricardo Vines'e ithaf etmiştir. Eser, üç bahçeyi
16
Feridunoğlu, a.e., s.184
42
betimler: En el Generalife, İlk bahçeler, Genel Hayat içindedir. Elhamra'da kralın
yazlık sarayıdaki haremi çevreleyen Yasemin kokulu bahçelerdir. Danza lejana,
Uzak Dans: İkinci bahçe, içinde egzotik bir dansın olduğu, bilinmeyen bir
uzaklıktaki bahçedir. En los jardines de la Sierra de Cordoba, Sierra de Cordoba'nın
Bahçeleri İçinde: Üçüncü bahçe, İspanya'daki Sierra de Cordoba'da yer alır ve
hareketli bir çingene dansıyla Corpus Christi festivali için şarkıları sergiler.
Falla, İspanya Bahçelerindeki Geceler'i "senfonik izlenimler" olarak tanımlar.

Piyano bölümü, karmaşık, parlak ve etkili olmakla birlikte baskın değildir. Orkestral
kısımlar canlıdır ve Falla'nın en empresyonistik partisyonudur. Partisyon, piyano, üç
flüt ve piccolo, iki obua ve İngiliz kornosu, iki klarnet, iki fagot, dört korno, iki
trompet, üç trombon ve tuba, timpani, çembalo, üçgen, celesta, arp ve yaylıları
kullanır. El Sombrero de Tres Picos; Üç köşeli Şapka Falia'nın diğer çok bilinen bir
eseri ise Birinci Dünya Savaşı sırasında yazdığı iki sahneden oluşan bir pandomim
baledir. Eserin adı El Corregidor y la Molinera'dır (Başkan ve Miller'ın karısı).
Sergei Diaghilev eserin galasını seyredince Falla'dan eseri tekrar Yazmasını
istemiştir. İki sahneden oluşan, daha büyük bir orkestra ile çalınan yeni bale El
Sombrero de Tres Picos adıyla 1919‟da Londra'da sahnelenmiştir. Mezzo
sopranonun hüzünlü melodilerinin dikkat çektiği bale boyunca, Faila, Endülüs folk
müziğini kullanmıştır.
Bilinen eseleri arasında “La Vida Breve”, “El Retablo de Maese Pedro”
operası; piyano ve orkestra için yazılmış “Die Natchte in spanischen Garten”,
“Hommage pour le Tombeau de Debussy” (dostu Debussy anısına); bale için
yazılmış “El amor brujo” ve “El sombrero de tres picos”; piyano solo için
bestelenmiş, Arthur Rubinstein‟a ithaf edilmiş “Fantasia Bética”; “La Athantida”
oratoryosu yer almaktadır.
2.3.7. Ottorino Respighi
1879‟da İtalya‟da doğmuş, 1936‟da ölmüştür. Fransız empresyonizminin

İtalya‟daki temsilcisidir. 12 yaşında kentin Müzik Lisesi‟nde F. Sarti ile keman,
L.Torchi ve G. Martucci ile kompozisyon çalışmıştır. 1900‟de St. Petersburg opera
43
orkestrasında grup şefi olarak çalışmak üzere Rusya‟ya gitmiş, burada Rimsky-
Korsakov ile orkestrasyon çalışmıştır. Bu yıllarda gerek viyolacı, gerek besteci
olarak çalışmaşarını sürdüren Ottorino Respighi, 1913‟te Roma Müzik Lisesi‟nin
(bugünkü adıyla Santa Cecilia Konservatuvarı‟nın) kompozisyon bölümünde
professor oldu. Bu dönem itibariyle tamamen orkestra şefliğine, kompozisyon
öğretmenliğine ve bestelerine yöneldi. 1932‟de İtalyan Kraliyet Akademisi üyeliğine
seçildi.
Respighi, 20. yüzyıl başlarında İtalya‟da yetişmiş en önemli bestecidir.

Eserlerinde şarkılı İtalyan ezgilerini zengin armoniyle harmanlayarak usta bir armoni
yaratmıştır. Müzikal çalışmalarını kilise şartlarına ve dini korolara dayandıran
İtalyan besteci, daha çok orkestra ve vokal müzik ve operaları ile tanınmıştır.
Respighi'nin müziğini romantik-empresyonist olarak tanırlamak doğru olabilir,
çünkü melodileri uzundur ve orkestra bölümleri empresyonist çalışmasının
zenginliğine sahiptir.
Bilinen eserleri arasında “Re Enzo”, “Semirama”, “Belfagor”, “La Campana

Sommersa”, “La Fiamma”, “Lucrezia” operaları; “Belkıs”, “La Boutique fantasque”,
“Resigna di Saba” baleleri; “Notturno”, “I Pini di Roma”, “Feste Romane”, “Vecrate
di Chiesta”, “Fontane di Roma”, “Gli Uccelli” ve “Metamorphosen modi XII”
senfonik yapıtları; “Concerto Mixolydien” piyano konçertosu; “Concerto
Gregoriano” keman konçertosu; “Allegro con Variazioni” cello viyolonsel
konçertosu ve oda müziği yapıtları bulunmaktadır.
2.3.8. Karol Szymanowski
1882 yılında Ukrayna‟da doğmuş, 1937 yılında ölmüştür. Ukrayna‟da

yaşayan mülk sahibi bir ailenin çocuğu olan Szymanowski, küçük yaşlarda piyano
eğitimi almıştır. Birinci Dünya Savaşı‟nda ailesinin tüm varlığını yitirmesi sebebiyle
ailesiyle birlikte Polonya‟ya göç etmiştir. Geçirdiği bir kaza sonucunda bacağını
sakatlayan besteci, bacağını kullanamaması nedeniyle Neuhaus‟ la kompozisyon
çalışmaya başlamıştır. 1903‟ten 1905‟e kadar Noskowski‟yle çalışan besteci,
sonrasında Berlin‟de yaşamıştır. Besteci bu dönemde Alma ustalarının, özellikle de
44
Richard Strauss etkilerinde kalmıştır. 1914‟te Paris‟te geçirdiği kısa süre içinde
Debussy ve Fransız empresyonizmiyle karşılaşmış, bu süreçte Scriabin‟in yapıtlarını
tanımıştır. 1926‟da Varşova Konservatuvarı müdürü olmuş, kısa süre sonra
yakalandığı tüberküloz hastalığı nedeniyle istifa etmek zorunda kalmıştır. Erken
dönem eserlerinde Chopin izine rastlanmasına karşın olgunluk dönemi besteleri
Debussy, Ravel, Scriabin ve Strauss ışığında kendi özgün besteciliğini gösterir.
Bilinen eserleri arasında üç senfonisi, keman konçertosu ve yaylı dörtlüsü yer
almaktadır.
2.3.9. Zoltan Kodaly
Macar besteci Zoltan Kodaly, 1882‟de Macaristan‟da doğmuş, 1967‟de

ölmüştür. Müzikle ilgili bir ailenin içinde büyüyen besteci, küçük yaşlarda keman,
viyola, cello ve piyano dersleri almaya başlamış, bestecilik üzerine de denemelerde
bulunmuştur. 15 yaşında bestelemiş olduğu uvertür aynı sene seslendirilmiştir.
Budepeşte Kraliyet Akademisi‟nde Koessler ile kompozisyon çalışmış ve doktora
tezini Macar halk şarkıları konusunda yapmıştır. B. Bartok ile derlediği halk
şarkılarını daha sonrasında eserlerinde de kullanmıştır. Besteci olarak ençok
Debussy‟den etkilenmiştir.
Macaristan‟da Bartok‟tan sonra gelen ikinci büyük bestecidir. Yaşadığı

dönem boyunca Bartok ile arkadaşlığını sürdürmüş, ikisi beraber halk şarkılarını
toplayıp düzenlemişlerdir. Ulusal müziğin gelişiminde etkili olmuştur. Kendine ait
bir öğretim metodu düzenlemiş ve kurmuştur. Eserleri klasik, geç romantik,
empresyonist ve modernist geleneği içeren Batı Avrupa müziğinin derin ustalığı ile
Macaristan, Slovenya, Bulgaristan Arnavutluk ve diğer Avrupa ülkeleri halk
müziğinin bilgece özümsenmesinin güzel bir karışımıdır.
Bilinen eserleri arasında koro ve orkestra için yazılmış “Te Deum of

Budavar”, “Missa Brevis”, “At the Grave of the Martry; solo viyolonsel sonatı;
viyolonsel piyano sonatı; viyolonsel için iki capricciosu; keman ve viyola için
bestelenmiş serenade; eşliksiz koro eserleri ve 2 yaylı dörtlü yer almaktadır.
45
2.4. Bir Sergiden Tablolar’ın Fransız Empresyonizmine
Etkileri
Mussorgsky‟nin „Bir Serigeden Tablolar‟ isimli piyano süiti birçok solistin

konser repertuarında bulundurduğu, piyano literatürünün en değerli eserlerinden
biridir. Birçok müzik eleştirmeni tarafından 19. yüzyıl Rus kompozitörleri arasındaki
yeri önemle vurgulanan Mussorgsky‟nin müziği ve eserleri yaşadığı dönemde
çağdaşları tarafında kabül görmemiştir. Riesemann şöyle demiştir:
“Düşünce ve müzik açısından birçok zenginliğe sahip bu eser,

Mussorgsky‟nin hayatı boyunca ihmal edilmiştir. İlk basılışı bestecinin ölümünden 6
yıl sonra olmuştur. Müzikal açıdan zorluğu nedeniyle yok denecek kadar az sayıda
icra edilmiştir. Amatör müzisyenlerin evde kendilerini geliştirmek için çalışmaları
gereken eserler arasındadır.”17
Mussorgsky‟nin çağdaşı, Ulusal Rus Ekolü‟nün karşıtı Tchaikovsky, 1878‟de

Nadeshda von Meck‟e yazdığı bir mektupta Mussorgsky ve müziğinden aşağılayarak
bahsetmiştir:
“Mussorgsky‟yi ümit vaad etmeyen bir besteci olarak tanımlamakta oldukça

haklısın. Diğer milliyetçi Rus kompozitörler arasında göze çarpan bir doğası var.
Ama çok dar bir doğa… Kalitesiz, acemi ve kaba… Cehaletiyle övünüyor… Ama o
gerçek ve pürüzsüz orjinal bir yetenek...(!) Mussorgsky, besteciliğindeki tüm
çirkinliği örtmek için yeni bir dilden konuşuyor. Güzel olmayabilir, ama
acemice…”18
„Rus Beşleri‟ne rakip olarak Tchaikovsky‟nin yaptığı bu çarpıcı yorum çokta

şaşırtıcı olmamıştır. Tchaikovsky, kendi yaratıcılığıyla Batı Romantizminden
ayrılmış, kendi romantizm kalıplarını eserlerinde genişletmiştir. Sadece Rusya‟da
değil, tüm ülkelerde müzik adına milliyetçi ve gerçekçi olabilecek tüm fikirleri
17
Riesemann, a.g.e., s.293
18
Carl Emerson, The Life of Mussorgsky, Cambridge University Press, 1999, s.155
46
reddetmiş ve bu fikirlerden hoşlanmamıştır. Mussorgsky‟nin müziğiyle ilgili bir
yazısında onun stilinden aşağılayarak şöyle bahsetmiştir:
“Hayatımda doğrunun sanat ortamına çekilmeye çalışıldığı bu kadar

başarısız, hatalı ve kötü bir girişim görmedim. Herşey yanlış bir temel üzerine
oturtulmuş ve gündelik hayatta kullandığımız gerçek sözcüğünün bu türde hiçbir
karşılığı yok.”19
Mussorgsky‟nin müziğine bakıldığında eserleri Ulusal Rus Folklörü temaları,

eski Rus hikayelerinin anlatımı bakımından „Rus Beşler‟in diğer üyeleriyle benzerlik
gösterse de, yazım stili ve armonik yeniliklerde kalıpları zorlaması bakımından
farklılık göstermektedir. Bu bağlamda Mussorgsky‟nin müziği „Rus Beşleri‟nin bazı
üyeleri arasında da kabul görmemiştir. Balakirev, eleştirmen Stasov‟a yazdığı bir
mektubunda Mussorgsky ile ilgili “yarım aptal”20 ifadesini kullanmıştır. Stasov daha
da fazla eleştiri yapmıştır. Balakirev‟e yazdığı bir mektupta Mussorgsky‟nin
yeteneğiyle ilgili çok yıkıcı yorumlarda bulunmuştur:
“Benim için Mussorgsky kim? Mussorgsky‟den müziğin gerçek derinliği ve

anlaşılabilirliğini ifade edebilecek tek bir cümle ya da kelime henüz duymadım.
Onunla ilgili herşey ifadesiz ve renksiz. Benim için de o kusursuz bir aptal. Dün onu
dövebilirdim. Eğer Rus Beşleri himayesinden çıkartılsaydı, zorla tutulduğu camiadan
aniden uzaklaştırılsaydı ve kendi istekleri doğrultusunda gitmek üzere serbest
bırakılsaydı ot misali üstüne basılırdı. Onun içi tamamen boş…” 21
Mussorgsky‟nin Boris Godunov isimli baş yapıtını dinlediğindeeleştirmen

Stasov‟un onunla ilgili tüm fikirleri değişmiştir. Temsilden sonra olumlu eleştiriler
de almasına karşın baş yapıtla ilgili Beşlerin üyelerinden César Cui „Petersburgskiye
Vedomosti‟de yayımlanan makalesinde şöyle demiştir:
19
Seroff, a.g.e., s.134
20
Andrey Nikolaevich Rimsky-Korsakov, M.P.Musorgsky. Letters and Documents, State Muzyka
Press, Moscow-Leningrad, 1932, s.92
21
47
“Boris Godunaov‟da başlıca iki hata vardır… Operanın içinde yer alan
potporilerdeki müzikal fikirler daağınıktır ve reçitatifler kopyadır.”22
Mussorgsky‟nin yaşadığı dönem boyunca eserleri ve müzik stiliyle ilgili

arkadaşlarının ve çağdaşlarının cesaret kırıcı eleştirilerinin aksine, ölümünden sonra
Batı bestecileri yapıtlarını ve stilini taktir etmişlerdir. Besteci “Bir Sergiden
Tablolar” isimli eserinde atonalite, 12 ton tekniği, kilise modları ve antik folklörün
kullanımı gibi, çoğu 20. yüzyılda yapılması beklenen yenilikçi müzik akımlarını bu
eserinde yapmıştır. Klasik müzik içinde pentatonik gam ve geleneksel tonal sistemin
dışında armoni kullanarak gelecekteki bestecilere yeni ufuklar açmıştır. Keskin ve
yenilikçi armonik dili Scriabin, Rachmaninoff, Stravinsky, Prokofiev ve
Shostakovich gibi onu izleyen birçok Rus besteciye yol göstermiştir. Örneğin “Bir
Sergiden Tablolar”da diğer bölümlerde donanım yazılmasına karşın PromenadeI, III,
IV, Catacombae ve Baba-Yaga gibi bölümler la minor veya do majör haricindeki
tonlarda olduğu halde bu bölümlerde besteci tarafından donanım belirtilmemiştir.
Mussorgsky‟den sonra izlenimcilerden Scriabin‟de eserlerinin çoğunun başında
tonalite belirtmemiştir. Rachmaninoff çan sesini izlenimci eserlerinden Do minor
Piano Konçertosu No.2, Op.18‟de ( giriş teması örnek gösterilebilir), Do diyez minor
Prelüd de,Op.3, No.2, Mi bemol Majör “Etude-Tableau” da, Op.33, No.6 ve İki
piano için yazdığı “Fantasie Suite” No1.de, Op.5 kullanmıştır.
“Volkov‟a göre Mussorgsky bestelediği opera (Boris Godunov) sayesinde

birçok Rus bestecileri tarafından örnek alınmıştır. Örnek olarak Rus bestecilerden
Rimsky- Korsakov, Mussorgsky‟den etkilenerek “Mozart ve Salieri” (1897) isimli
operasını Pushkin‟ in dramasına; Prokofiev “Igrok” (1916) isimli operasını
Dostoyevsky‟nin romanına ve Schostakovich‟te “Nose” (1928) ve “Players” (1942)
adlı operalarını Godol‟un romanına dayanarak bestelemişlerdir.”23
Mussorgsky‟nin dahi olduğunu savunan Debussy şöyle der:
22
a.e., s.134
23
Solomon Volkov, St. Petersburg: A Cultural History, Exmo Press, 2004, s.109
48
“Onu sevenler ve sevecek olanların aklındaki izlenim hep kalacak. Hiç kimse
içimizdeki iyiliğe onun kadar derinden dokunamaz. Mussorgsky benzersizdir ve
benzersiz kalacaktır, çünkü sanatı yapmacık değildir ve yavan formüller içermez.
Duyarlılık hiç bu kadar yalın, bir o kadar da rafine olmadı. Yaptıkları, duyularının
her biriyle müziği keşfeden vahşi bir yaratığın sanatı gibi. Bu müzikte belirli bir form
var mı? Daha da önemlisi, var olan form o kadar çeşitli ki, bilinen müzik formlarına
veya ortodoks formlarına bağlanabilmesi söz konusu değil. Gizli bir bağla, ufak
dokunuşlarla sezgisel olarak birleştirilmiş. Bazen Mussorgsky, titreyen gölgelerle
etrafımızı sarmalar ve kalbimizi kederle doldurur.”24
Debussy‟nin Mussorgsky‟nin müziğinden olan etkileşimi, onu müzikte yeni

anlatım yolları bulmaya teşvik etmiş ve böylelikle Debussy kendi eşsiz mozaik
formunu bulmuştur.
“Çok heceli Rusça kelimelerin, enstrümantal müziği de etkileyen erkenden

ortaya çıkmış ritmik kalıplar üzerinde belirli bir etkisi oldu. Nedensel gelişimden
çok, tekrarlar forma ilişkin yeni bakış açıları oluşturur. Böyle uzatılan cümlelerin
tekrarları veya küçük kalıplara bölünmeleri, tema gelişiminin yerini alır ve yeni ek
yapılar meydana getirir (Mozaik form).”25
Ravel‟de Mussorgsky‟nin yeteneğinden büyülenmiştir. Her iki besteci de

(Ravel ve Debussy) Mussorgsky‟nin “Boris Godunov”da ve “Bir Sergiden
Tablolar”ın son bölümü olan “The Great Gates of Kiev”de ustalıkla kullandığı kilise
çanı tınısından çok etkilenmiştir. Hem Ravel, hem de Debussy, bu etkileşimle kendi
piyano eserlerinde de çanların çalınışını taklit etmişlerdir. Debussy‟nin “La
Cathédrale engloutie”, “Images” ve “Cloches a travers les feuilles” gibi eserleri;
Ravel‟in ise “Miroirs“, “La vallée des cloches” gibi eserleri çandan
etkileşimlerimlerine örnek gösterilebilir. Ravel‟in ustaca orkestrasyonunu yaptığı
„Bir Sergiden Tablolar‟, böylelikle dünya çapında duyulmuştur.
24
Seroff, a.g.e., s.136-137
25
M. Tevfic Dorak, Russian Nationalism in Music (çevirim içi makale),
http://www.dorak.info/music/national.html, 16.11.2013
49
3. BĠR SERGĠDEN TABLOLARIN ĠNCELENMESĠ
“Rus Beşleri” grubunun içinde Mussorgsky Rus müziğini diriltme fikrine

kendini adamıştır. Ondan önce gelen Glinka ve Dargomizhsky gibi o da operalarında
Rus folk müziğinden, tarihinden ve edebiyatından etkilenmiştir. Piyano eserlerinde
ise Batı bestecilerinin bazı özelliklerinden etkilendiği görülmektedir. Örneğin
Schumann “Karnaval” ile “Bir Sergiden Tablolar” arasında bir çok ortak özellik
vardır. Bu iki eser de döngüsel biçimin karakteristik parçalarıdır. İki eserde de
Promenade bölümleri mevcuttur. Schumann Karnaval‟da Promenade tek bölümdür
ve eserin en sonunda yer alır. Mussorgsky, Bir Sergiden Tablolar‟da Promenade‟nin
bölümleri birleştirici özelliği vardır ve eser Promenade ile başlar. Eser boyunca
Promenade‟nin çeşitli formları duyurulur. Schumann “Karnaval” 21 kısa bölümden,
Mussorgsky “Bir Sergiden Tablolar” yaklaşık aynı uzunluktaki 10 bölümden oluşur.
Tabloları anlatan bölümlerin arasında 5 tane kısa Promenade yer almaktadır. Her iki
eserde de benzer uzunlukta geniş gamlar yer almaktadır.
3.1. Promenade/ Gezinti
Fransızca Promenade;“Allegro giusto, nel modo russico, senza allegrezza, ma

poco sostenuto”, si bemol majör.
Mussorgsky‟nin sergi içinde tablolar arasında kendi kişiliğini simgeleyen

Promenade (Gezinti) ismi Fransızca yürümek,gezinmek fiilinden gelir.Bu bölüm,
“Bir Sergiden Tablolar”ın içinde açılışta yer aldığı için uvertür* rolü oynar.
Mussorgsky, dostu Hartmann anısına düzenlenen bir sergide dolaşırken Hartmann‟ın
tablolarının arasına serpiştirdiği beş farklı Gezinti ile O‟nu kimi zaman neşeyle, kimi
zaman da hüzünle anmaktadır.
Gezinti, bu süitin ana teması gibi devamlı yinelenir ve eseri birleştirici bir
yapıdadır. Rus halk şarkısı türünde sakin, yarım ses aralığının bulunmadığı
pentatonik diziden oluşan ulusal halk şarkılarını anımsatır. Alto ses aralığındaki
güçlü bir kadın sesi gibidir.
*
uvertür: (Alm. Ouvertüre; Fr. Ouverture; İng. Overture) açmak sözcüğünden kaynaklanan açılış
müziği
50
Bölümün başında belirtilen temponun “Allegro giusto, nel modo russico,
senza allegrezza, ma poco sostenuto” bölümün doğru yorumlanmasındaki önemi
büyüktür. Bu terim Türkçe‟ye çevrildiğinde “Rus stilinde hızla ama biraz tutarak
allegro” gibi bir ifade ile eşleşmektedir. Yorumcu bu terimi dikkate aldığında
bölümü bestecinin istediğine yakın şekilde yorumlayabilir. Bu bölümde dikkate
alınması gereken diğer husus temponun sabitliği içerisinde melodik ezgiyi ortaya
çıkartmaktır.
“Mussorgsky‟nin önerisi olan ‟nel modo russico‟ terimini ortaya

çıkartabilmek için onunla ilgili düşünmek gerekir. Rus folk müziği geleneksel olarak
vokal üzerine yazılmıştır. Bundan dolayı yorumcu ilk olarak solo şarkıcıyı,
arkasından da koroyu taklit edebilir.”26
Gezinti I, güzel manzaralı, üzeri ağaçlarla dolu sonsuz bir ova perspektifi ile
bağdaştırılabilir. Burada manzaranın güzelliğinden büyülenerek şarkı söylemeye
başlamış bir Rus köylüsü (solist) ve onu takip ederek coşkusunu paylaşan arkadaşları
(koro) hayal edilebilir. Tıpkı eskiden köylerde olduğu gibi...
Tek sesli melodi iki ölçüyü kapsayan 11 dörtlük ile, emprovizasyona benzer
şekilde ve düzensiz cümle yapısı ile gelir. Melodi, ölçü değişikline uğramış şekilde
düzensiz tekrarlarla duyurulur. Örnek olarak 1. ve 3. ölçüde melodi ölçünün ilk
vuruşunda; 21. ve 23. ölçünün beşinci vuruşunda yer alır.(Bkz Şekil 3.1.)
26
Svetlana Nagachevskaya, Pıctures at en Exhibition: A Reconciliation of Divergent Perceptions
About Mussorgsky’s Renowned Cycle, Doctor Of Musical Arts, The University of Arizona,
Arizona, 2009, s.68
51
Şekil 3.1. Gezinti, 1.- 4. ölçüler ile 21.- 24. ölçüler.
“Bu düzensiz tekrarlar Rus kilise çanlarının çalarken ortaya çıkan

karakteristik özelliğidir. Rusya‟da kilise çanları çalmaya başladığında ilk çan kısa
çalar ve devamında çalan çanlar daima farklı vuruşlarla birbirini takip eder.
Mussorgsky‟nin çanları kullanışından etkileşimi, Stravinsky‟nin piano eserlerinden
„Les cing doigts‟ da kendini gösterir.”27
Açılış teması pentatonik gamı üzerine kurulmuştur (fa, sol, si bemol, do, re).
Mussorgsky ardarda pentatonik materyalin geldiği ilk 7 ölçüde, yeni bir nota araya
eklemeyerek bunu ispat etmiştir. İki ölçülük basit temanın gelişiminde Mussorgsky,
materyalde ters çevrim ile ayna çevrimi kullanmış ve bunu katı kontrpuan kurallarına
baş vurmadan serbestçe yapmıştır. Trembovelsky ilginç bir keşifte bulunmuştur:
“Eğer bu iki ölçüdeki pentatonik melodideki notalar dörtlü aralıklarla

birbirini takip etseydi devamındaki dörtlü aralıklar yeni bir melodiye doğru giderdi:
7. ölçüdeki mi bemol notası, 8. ölçüdeki la bemol ve re bemol notaları ve 9. ölçüdeki
sol bemol notasının sonuna bir tane daha çıkıcı dörtlü aralık eklediğimizde bu do
bemol notasıdır. Do bemol notası yeni başlayacak olan bölümün (Gnomus)
başlangıç notasıdır.”28
27
a.e., s.62
28
E.B. Trembovelsky, The Style of Musorgsky:Mode, Harmony, Structure., Composer Press,
Moscow,1999, s.201
52
Mussorgsky, eski Rus şarkılarını taklit etmek için melodideki11 notayı çok
değişik armonilendirmiştir. Tonal çerçeve içerisinde majör ve minor akorlar arasında
değişiklik yaparak armoniyi geliştirmiş ve ters devinim yapmıştır. Bunu yaparken
tonal armoniden çok, izlenimcilik modelini yansıtmayı başarmıştır.
İlk ölçüdeki üçüncü nota tonik notasıdır ve müziğin yükselmesini sağlar. Bu

ölçü 5/4‟lük ölçü birimi ile yazılmıştır, bir sonraki ölçüye geçene kadar 2/4‟lük ve
3/4'lük küçük ölçüler şeklinde düşünülmesi mantıklıdır. İkinci ölçü 6/4‟lük ölçü
birimi ile yazılmıştır. Bu ölçüde de birinci ve dördüncü notaları melodik olarak
vurgulamak gerekir. Bu ölçü de 3/4'lük küçük ölçülere bölünerek düşünülebilir.
Mussorgsky bölümün başında tonik akorunu 4. ölçünün ikinci vuruşuna kadar

gizlemiştir. Ana tonun saptanabilmesi açısından bu alışılagelmiş bir yöntem değildir,
Besteci, bölümde geleneksel 4 sesli armonideki vokal sesin kurallarını düzenli bir
şekilde izlemekten kaçınmıştır. Bu başarılı yaklaşımının nedeni Mussorgsky‟nin
armoni, teori ve kompozisyon eğitiminin yetersizliği olabilir. Böylelikle akademik
gelenekler tarafından sunulan kimi sınırlandırmalar olmadan belki de kendisini daha
deneysel bir formla, melodiyle ve armoniyle sunabilmiştir.
Bölümün ortasına doğru solist koroyla kaynaşır, buradaki kaynaşma sanki

geçmişteki üzücü bazı şeyleri hararetle görüşmek gibi düşünülebilir. Basit şarkı bir
destana dönüşür.9., 11. ve 12. ölçülerde kilise zilleri duyulur, akorlar çoğalır. Bu
belki insanların bir arada toplantı yaptığını ve heyecanlı olduklarını anımsatabilir.
(Bkz Şekil 3.2.)
Şekil 3.2. Gezinti, 9.-12. ölçüler
53
9.-13. ölçüler arası armonik yoğunlaşma görülür. Bu yoğunlaşmaya düzensiz
olarak yinelenen melodi sebebiyet verir. Ardışık dizi 9. ve 10. ölçüde 6/4‟lük
zamanda ve re bemol majör tonunda gelir. 11. ölçü 9. ölçüdeki motifin bir vuruş
eksiltilmiş tekrarıdır (9. ölçü 6/4‟lük iken 11. ölçü 5/4‟lüktür). 11. ölçü aniden
beklenmedik bir şekilde kesilir, tansiyon hissedilir bir şekilde artar. 9. ve 10.
ölçülerin kanonu* ( 12. ve 13. ölçülerde fa majör tonunda, 6/4‟lük ölçüde gelir. 14.
ölçüde ağıt ezgisi göze çarpar. Bu ezgi tam dörtlülerin melodik çizgide iki defa
duyulmasıyla oluşur. 15. ölçüde ağıt ezgisi eksilmiş üçlüyle oluşumuna devam eder.
(Bkz Şekil 3.3.)
Şekil 3.3. Gezinti, 14.-15. ölçüler
Duygusal açıdan bölümün en zirve noktası bu iki ölçüdür. Ancak, bölümün

sonu kahramanları övmek ve Rus Milliyetçiliğini hissettirebilmek için marşa benzer
şekilde biter.
“Gezinti‟nin ezgisel yapısı, 5/4‟lük ve 6/4‟lük ölçü değişkenliği ve koral

heterofoni benzerliği ile Rus halk müziğinden etkilenmiştir. Sürekli çok sesli akor
kullanımından ötürü piyanistik açıdan kolay değildir. Piyanist, icrasında armoni
yoğunluğu nedeniyle melodik hattı kaybetmemeye ve nüans farklılıklarına özen
göstermelidir. Aynı zamanda orta bölümdeki „ozan (aşık) atışması‟ tarzındaki
efektleri ortaya çıkartması gerekmektedir. Mussorgsky, işaretlemelerine büyük özen
göstermiştir ancak yorumcu parçanın Allegro ifadesini acele hissi vermeden
çalmalıdır.”29
*
kanon: İki ya da daha fazla ses partisinin sıkı taklitle duraklamadan birbirlerini izlemesi
29
Russ, a.g.e., s.36
54
3.2. Gnomus
Latince Gnome; (Türkçe: cin, (peri masallarında) cüce, yeraltı hazinelerine

bekçilik eden cüce, bu cüceyi temsil eden bahçe heykelciği),“Sempre vivo”, mi
bemol minör, 1. Tablo. (Bkz resim 3.1.)
Resim 3.1.Mussorgsky‟nin el yazması Gnomus‟un taslağı
“Stasov, bir mektubunda bu resmi, ağaçtan oyulmuş bodur cüceyi, „ağzına,

kırmak için fındık koyulan bir çesit fındıkkıran‟ olarak tanımlamıştır. Müzik kaba,
acayip, gergin ve trajiktir. Bu bölüm aynı zamanda Ravel‟in “Gaspard de la Nuit”
deki „Scarbo‟sunun manevi atası gibidir.”30
Mi bemol minör tonunun hüzününü yansıtan bu bölüm, açılış Gezinti‟sinin si

bemol majör tonu ile muazzam bir kontrast oluşturur. Parçanın formu A-B-A
kesitlerinin sonuna eklenmiş kısa bir kodadan oluşur.
A kesitinde Gnomus‟u anlatan “öfkeli motif”, göreceli olarak şiddetli bir

figür üzerinde yükselen birinci parti (1.-18. ölçüler arası) ve Gnomus‟un acıyla dolu
hareketlerini akla getiren aksak bir ritm ile ifade edilen ikinci parti (19.-37. ölçüler
arası) yoluyla sergilenir.
Birinci ölçüdeki öfkeli motif birçok defa fortissimo nüans ile belirtilmiş, kimi
zamanda son notasının üzerine fermata yazılmıştır. Burada sanki Gnomus
karakterindeki cüce öfkeli motifle betimlenen görünüşünün dinleyici üzerinde
bıraktığı etkiyi görebilmek için gizlenir ve bekler. Motiften sonra yer alan fermatalar,
parçadaki dramatik etkiyi sezdirmek için yazılmıştır.
30
Ortaç Aydınoğlu, Ravel’in Orkestrasyon Tekniği Üzerine Bir Analiz, İ.Ü.D. Konservatuvarı
Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2010, s.24
55
Bölümün genelindeki sforzandolar cüce karakterinin betimlenebilmesi
açısından çok önemlidir. 29 sforzandonun A kesitinde olması dikkat çekicidir. 13
sforzando birinci partide A kesitinde, sadece öfkeli motiften sonra göze çarparlar. Bu
da cücenin öfkeli, inatçı ve agrasif karakterini göstermek içindir. Yine A kesiti ikinci
partide (19-28), cücenin topallamasını betimlemek amacı ile her akor sforzando ile
işaretlenmiştir. Bu kesitteki her senkoplu ikinci notadan sonra es gelir. Bu da cücenin
yürürkenki acısını dindirmek için ara verdiğini betimler. (Bkz Şekil 3.4.)
Şekil 3.4. Gnomus, 19.-22. ölçüler
Poco meno mosso olarak işaretlenmiş B kesitinde (38.-59. ölçüler), doku ve

nüanslar değişir. Cüce‟nin inlemelerini oluşturan sesler, yükselen ve düşen disonans
aralıklardan oluşur. Minör üçlü aralığın oktavlar yoluyla her iki elde de taşıdığı
dokunaklı melodiyi, dev bir ağacın dalları gibi salınan hüzünlü mezzo forte oktavlar
ve üç tonun verdiği rahatsızlık hissini bir anda alıp götüren mükemmel beşli akorlar
takip eder.Bir başka dikkat çekici özellik ise B kesitinde hiç sforzando olmamasıdır.
Belki de burada besteci, dinleyicinin ilgisini cücenin fiziksel sakatlığından sonra acı
çeken ruh haline çekmek istemiştir. (Bkz Şekil 3.5.)
56
Triller ile çevrelenmiş kromatik inişlerle dolu, “Aksak” olarak nitelenen 72.-
84. ölçüler, sol eldeki dramatik gelişimi hazırlamak için çalışır. Besteci aynı
zamanda burada, Cüce‟nin artan depresyonunu ifade etmek amacıyla, bölümü daha
da karışık ve yükselen hale getiren, „Poco a poco accelerando„ olarak işaretlediği
yeni bir müzikal anlatımla betimlemiştir.(Bkz Şekil 3.6.)
„Sempre vivo‟ olarak işaretlenen 90.-93. ölçülerde, “aksak” akorlar ilk defa
yukarı doğru tırmanır. “Schnitke bu tırmanışın etkisini, “Cüce‟nin ölümcül çığlığı”
olarak betimlemiştir.”31
Bu akorlar ilk seferinde forte nüansta, bir ölçülük esten sonra ikinci defa
fortissimo nüansta gelir. (Bkz Şekil 3.7.)
“Mussorgsky‟nin depresif dönemlerindeki çaresizliği ve insanlardan kendini

soyutlaması biliniyordu. Bu durumda B kesitindeki sarsılan pesante oktavlar ile
31
Alfred Schnitke, Pictures at an Exhibition by Musorgsky: Analytical Experience, Voprosy
Muzykoznania I, 1953-54, 327-9, s.332
57
bestecinin içtiği ve depresyonda olduğu dönemdeki ağır adımlarıyla St. Petersburg
sokaklarında yanlız başına yürüdüğünü canlandırmak zor olmayacaktır.”32
Bölüm boyunca birçok ani ölçü ve tempo değişikliği mevcuttur. Örnek

olarak, yavaş B kesiti poco meno mosso, pesante terimleri ile belirtilmiş ve 4/4‟lük
ölçü birimiyle yazılmıştır (38-59), aniden her seferinde vivo olarak belirtilen 3
zamanlı öfkeli motifle beklenmedik bir zamanda kesilir. Bölümün içindeki bu
değişiklik cücenin duygusal kararsızlığını betimlemektedir.
Bu bölümde oldukça geniş aralıklı iki partili kromatik kontrpuan kullanılır.

Bu bölüm, eserde armonik olarak en ilgi çekici bölümlerdendir. Besteci bu bölümde
diyatonik ve fonksiyonel armonik gelişimden (geleneksel kadanslar dahil) kaçınmış,
kromatizm ve tam-ton etkisini tercih etmiştir.
“Bu bölümde „çarpık küçük bacaklı, çirkin fantastik figür‟ ün dünyasına

dalarız. Bu ucube (gnome), Hartmann‟ın, Sanatçılar Klübü‟ndeki (Artists‟ Club)
yılbaşı ağacı için (1869) yaptığı fındıkkıran tasarımdan esinlenmiş bir çocuk
oyuncağıdır. Statov müzikte, cücenin soytarımsı hareketlerine, vahşi feryatların eşlik
ettiğini ifade eder. Ancak ne serginin kataloğunda 239 giriş numarası ile yer alan
resim ne de oyuncak günümüze ulaşmıştır. Mussorgsky bu oyuncağı, Glinka‟nın
„Ruslan‟ında yer alan bücürümsü, küçük ve acayip tarzda, güçlü ve tipik Rus bir
karikatüre dönüştürür.”33 (Bkz Resim 3.2.)
32
33
Russ, a.g.e., s.36
58
Resim 3.2. Gnomus Tablosu
59
3.3. Promenade/ Gezinti II
(Mussorgsky: intermezzo), “Moderato commodo assai e con delicatezza,” la

bemol majör.
Gezinti II, Gezinti I‟in sıcak ve barışçıl açılış temasını farklı tonalitede
duyurarak dinleyiciyi Gnomus‟un kaba anlatımı ve trajik dramasından uzaklaştırır.
Gezinti II, Gnomus‟tan geriye kalan fantastik karakter ile tüm renkleri dağıtır, Rus
ruhunu yeniden canlandırır.
Bestecinin yazdığı ve önerilen performans temposu Moderato commodo assai

e con delicatezza‟dır. Bu tempo icracı için ölçülü ve rahat bir tempodur. Ancak
Gezinti I ile Gezinti II arasında belirgin iki farklılık vardır. Gezinti II, Gezinti I‟e
göre farklı bir tonalitededir ve ölçü sayısı olarak Gezinti 1‟in yarısı kadardır. (Gezinti
-I 24 ölçüdür, Gezinti -II 12 ölçüdür)
“Gezinti II‟de Mussorgsky parçanın tonalitesini belirtmeyerek özgün bir

özellik sunmuştur. Bölüm la bemol majör olmasına rağmen tüm bemoller notaların
önüne yazılmıştır. Erken izlenimcilerden Scriabin‟de Op. 62, No. 6 Piyano sonatında
aynı yönteme baş vurarak tonaliteyi belirtmemiştir. “34 (Bkz Şekil 3.8.)
Şekil 3.8. Gezinti II, 1.-2. ölçüler
Gezinti I‟deki gibi Gezinti II‟de de tonik gizlidir ve tonalitenin üzeri

örtülüdür. Tema 4 ölçülük cümleyle devamından gelen 2 ölçülük motiften oluşur. 4
ölçülük temanın geldiği cümlede çevrilebilir kontrpuan kullanılmıştır. Burada ana
tema iki ölçü sağ elde iken devam eden iki ölçü sol eldedir.
34
Nagachevskaya, a.g.e., s 81
60
Gezinti II‟de nüans pianodur. Bölüm 4. oktavda kilise çamını betimler gibi
nazikçe kaybolarak biter. Gnomus ve Eski Şato ile kıyaslandığında Gezinti II,
sessizliği ve dinginliği ile diğer iki bölüme karşıtlık yaratmaktadır. (Bkz Şekil 3.9.)
Şekil 3.9. Gezinti II, 11.-12. ölçüler
3.4. II Vecchio Castello/ Eski ġato
(İtalyanca: II vecchio castello), tablo kayıptır. “Andantino molto cantabile e

con dolore”, sol diyez minör, 2. Tablo. (Bkz Resim 3.3.)
Resim 3.3. Mussorgsky‟nin el yazması olan Eski Şato‟nun taslağı
Hartmann‟ın resmi, önünde sokak çalgıcısının lavta çalarak şarkı söylediği bir
İtalyan ortaçağ kalesini tasvir etmektedir. Gitar eşlikli serenad Rus halk müziğinden
etkilenmiş sözsüz bir Rus şarkısına dönüştürülmüştür. Burada siciliana* ritmi
haricinde Mussorgsky Rus halk müziğinin etkisindedir. Bölüm için belirtilen tempo
„Andantino molto cantabile e con dolore‟ yani Türkçeanlamı „orta yürüyüş
*
siciliana(İt.): Sicilya kökenli vokal müzik. 18. yüzyılda ağırca tempoda insan sesi ya da çalgılar için
yazılmış parça
61
temposunda, çok şarkılı ve acılı‟ dır. Sol diyez üzerine uzayan bas pedal, 107 ölçü
boyunca sürekli devam etmektedir.
“Piyano icrasında, icracı bölümü çalarken, sol diyez pedalının sürekli

kullanımına dikkat ederek, sürekli tonik kadanslara ve sıradan bir armoniye
sebebiyet verebilecek monotonluktan kaçınmalıdır. Piyanodan ziyade vokal bir ses
veya nefesli saza uygun olan melodi, şarkı söyler gibi çalınmalı ve siciliano ritmi net
ama başka şeyleri engellemeyecek şekilde fonda kalmalıdır. Kesitler arasındaki zıtlık
eksikliği bölümün bir zayıflığıdır; girişteki melodiler ve 8. ölçüde başlayan cümlecik
birbirinden iyi ayrılmaz. Orta bölüm ise önceki melodiler gibi gelişir. Koda, daha
önceki materyalin parçalı birleşiminden meydana gelir.”35
Eski şato A-B-A fomunda, üç kesitli yazılmıştır. Besteci bu bölümde sadece

dört yerde nüans belirtmiştir. Bunlardan üçü 1., 87. ve 106. ölçülerdeki
pianissimodur (özellikle basso ostinato için). Ancak, bestecinin belirttiği nüans
çoğunlukla pianissimo olsa da bu, yorumcu için tüm bölümü pp nüansta çalacağı
anlamına gelmemelidir. Çünkü tüm bölüm bu nüansla monoton olabilir. Tüm bunlara
zıtlıkla 7. ölçüde A teması ilk defa duyurulduğunda yorumcu temayı ifadeyle
belirtmelidir. 7 ölçülük basso ostinato partisinden sonra tema, ilk defa yorumcuya
hissettiklerini ifade edebilmesi açısından fırsat verir. Çünkü pianissimo daha çok
basso ostinato partisinde ve eşlik partisinin orta sesinde yer almalıdır, ama tema daha
farklı düşünülmelidir. Bu sebepten dolayı a teması, eşlik partisinden biraz daha sesli,
ifadeli ve güzel bir tonalite ile çalınabilir. Melodinin doğal akışı crescendoları ve
diminuendoları beraberinde getirecektir. (Bkz Şekil 3.10.)
Şekil 3.10. Eski Şato, 1.-6. ölçüler
35
Russ, a.g.e., s.38
62
B teması 29. ölçüde başlar, B temasının melodisi ilk bölüm ve girişe benzer
(35-36 ve 44-45. ölçülerdeki giriş melodisinin kalış figürü). Bu bölüm 7 ölçülük
girişi olan bir şarkı olarak tanımlanabilir. Parça, uzunlukları eşit olmayan çeşitli
materyallerden oluşan 6 cümlecik (8, 19, 29, 38, 52 ve 70. ölçülerde başlayan) ve
daha önce duyulmuş olan parçaların adım adım ve sönerek kaybolmasıyla son bulan
kodadan oluşur. (Bkz Şekil 3.11.)
Parçanın sonunda 96. ölçüde başka bir espressivo ifadesi yer alır. Bu ölçüde
A teması beşlilerle dolu bir şekilde duyurulur, bu 7. ölçüdeki duyuruluşuyla aynıdır.
Bu prosedür, başta ne söylendiğini tekrar belirtmek içindir. Kodada sondan üç ölçü
önce hiç beklenmedik, ani bir forte göze çarpar. Burada A teması iki nota ile
hatırlatılır. A teması, bundan 5 önce duyurulduğunda pianissimodur. Finalde
geldiğinde diğer gelişlerine göre daha şaşırtıcıdır, forte ve haykırır gibidir.
Çaresizlikten dolayı ağlayan bir sese benzeyen kapanış temasına dikkat çekmek ve
dramatik anlam eklemek içindir.
Bu bölüm baştan sona pedalsiz yorumlanır. Orta partideki ezgi çok bağlı olup
parmak legatosuyla çalınır. Trembovelsky, „Bir Sergiden Tabloların‟ın birçok
bölümünde Mussorgsky‟nin nüansları bölümleri bağlayabilmek için yardımcı bir
araç gibi ustalıkla kullandığını söyler. Örnek olarak piano nüanstaki Eski Şato ile
onu izleyen forte nüanstaki Gezinti III‟ün arasındaki zıtlığı düzeltebilmek için
besteci kasıtlı olarak Eski Şato‟nun sonunda forte nüans kullanmıştır. Dahası besteci,
bu iki bölüm arasında ortak notayla modülasyon yaparak bu iki bölümü bağlamıştır.
Eski Şato sol diyez ile biter, Gezinti III aynı nota ile farklı rejistirde başlar. (Bkz
Şekil 3.12.)
63
3.5. Promenade/ Gezinti III
“Moderato non tanto, pesamente”, si majör
Eski Şato‟nun bıraktığı gizemli atmosfer Gezinti III ile yer değiştirir. Gezinti
II‟deki gibi Gezinti III‟te de donanım belirtilmemiştir. Notanın üzerindeki
arızalardan si majör olduğunu anlamamıza karşın tüm diyezler notaların önünde yer
almaktadır.
Bu kahraman karakterdeki ve yüksek volümlü parçanın temposu “Moderato

non tanto pesamente” olarak belirtilmilştir. Orta tempoda ve güçlü karakterde
çalınması tavsiye edilir. 8 ölçü ile en kısa bölüm olmasına karşın bu bölüm diğer
bölümlere göre en enerjik ve iyimser ifadeye sahiptir.
Gezinti III‟ün ana nüansıforte*dir. Bölüm ilk ölçüden itaben forte ile başlar,
sondan bir önceki ölçüde yer alan diminuendo** ya kadar forte devam eder. Ancak
bölümün son ölçüsü piano*** biter. “Trembovelsky‟ye göre Mussorgsky bölümdeki
nüansları diğer bölüme bağlayabilmek için kullanmıştır. Gezinti III‟ten Tuileres‟e
olan geçişi sağlayabilmek amacıyla Gezinti III‟ün gücünü azaltmış, böylelikle
36
Tuilleri Bahçesi‟ne yumuşak bir geçiş sağlamıştır.” (Bkz Şekil 3.13.)
*
Forte(İt.): Güçlü gürlükte çalınması öngörülen
**
Diminuendo(İt.): Gittikçe hafifleyerek (ses)
***
Piano(İt.): Hafif, yumuşak çalış.
36
Trembovelsky, a.g.e., s.303
64
Şekil 3.13. Gezinti III, 1.-4. ölçüler
Gezinti III diğer Gezinti‟ler gibi 5/4‟lük ölçüyü takip eden 6/4‟lük ölçü birimi
ile yazılmıştır. Diğer Gezintilerden tek farkı son ölçünün Tuilleri Bahçesi‟ne
bağlanabilmesi için 4/4‟lük ölçü birimi ile yazılmış olmasıdır. Gezinti III‟ün
sonundaki „attaca‟ kelimesi bir sonraki bölüme kesintisiz geçilmeis gerektiğini
belirtir. Tuilleri Bahçesi‟nde Gezinti III ile aynı tonda (si majör) yazılmıştır.
Trembovelsky iki bölüm arasındaki bu notaların bölümleri birbirine bağlamak için
bulunduğunu söyler (fa diyez ve re diyez). (Bkz Şekil 3.14.)
Şekil 3.14. Gezinti III, 7.-8. Ölçüler
“Bu karanlık Gezinti, Tuilleri Bahçesi‟ni hazırlamak için Sol diyez minörden
ilgili majörü Si majöre geçer. Bu bölüm geniş aralıklı iki parti yazımlı bir ara
müziktir. Başlangıçta zayıf taklitçidir. Sonrasında kromatik gam içeren sol el ile
güçlenir. Rus folk şarkılarının bitişini yansıtır bir şekilde oktav ve tek seslilikle
(unisonlarla) tükenerek biter.”37
37
Russ,a.g.e., s.38
65
3.6. Tuilleries (Dispute d’ enfant après jeux)/ Tuilleri Bahçesi
(Oyundan Sonra Çocuklar Arasında TartıĢma)
(Fransızca: „Tuilleries (Disputa d‟enfant après jeux)‟) tablo kayıptır.

“Allegretto non troppo, capriccioso”, si majör, 3. Tablo. (Bkz Resim 3.4.)
Resim 3.4.Mussorgsky‟nin el yazması olan Tuilleri Bahçesi‟nin taslağı
“Stasov‟un anlatımına göre bu küçük scherzo, Paris‟teki Tuilleri

Bahçesi‟ndeki genç dadıları ile oynayan çocukların resmine dayanmaktadır.
Hartmann‟ın resminin kayıp olmasına karşın sergi katoloğunda „Tuilleri Bahçesi,
mum boyalar‟ adı ile bir resim mevcuttur. Bölümün genelinde müzikler, Hartmann‟ın
resimlerinin tam yansıması değildir. Muhtemelen resimde, çocuklar birer detaydır.
Ancak Mussorgsky‟nin yorumunda çocuklar detaylıktan çıkmıştır.”38
“Mussorgsky‟nin şakacı yorumu asla mezzoforteyi geçmez. Çocukların saf

dünyasına hassasiyetle yaklaşımı görülmektedir. Benzer bir masumiyet ve bilmişlik
karışımı, Ravel‟in „Kaz Ana‟ ve „Çocuk ile Oyuncaklar‟ isimli eserlerinde de
görülür.”39
Bestecinin bölüm için belirttiği tempo „Allegro non troppo, capriccioso‟ dur.
Terim Türkçeye çevrildiğinde „canlı, oldukça hızlı fakat aceleci değil‟ anlamına
gelmektedir. İtalyan kelimesi olan „capriccioso‟ bölümün geneline kaprisli bir
hissiyat verir. Bu nedenle yorumcu bu bölüm için detaylı bir senaryo düşünmelidir
çünkü hikaye Tuilleri Bahçesi‟nde geçer.
38
a.e., s.39
39
Aydınoğlu, a.g.e., s.27-28
66
Bölüm A-B-A formunda yazılmıştır. Mussorgsky‟nin bölüm üzerinde fazla
işaretlemesi yoktur. Örnek olarak birinci ölçü piano nüansla başlar, 23. ölçüye kadar
bölüm aynı nüansta devam eder. 23. ölçüde A temasının tekrar gelişi mezzo forte
nüanstadır. A kesiti çocukların tartışma sırasında artan sesleri ile başlar, yükselerek
devam eder. Bundan dolayı yorumcunun gittikçe artan bir crescendo* düşünmesi
çocukların tartışan sesini betimlemesine yardımcı olabilir. Piyanist bu kesiti küçük
crescendo ve diminuendolarla yorumladığında konuşmaya benzeyen sesler B kesiti
içinde çok doğal ve ifadeli olacaktır. (Bkz Şekil 3.15.)
Şekil 3.15. Tuilleri Bahçesi, 1.-3. ölçüler
Re diyez minör tonunda yazılmış B kesitinde dadının çocuklarla diyaloğuna

benzer cümleler yer almaktadır (14.-19. ölçüler). İkinci A kesiti ilk A kesitinden ölçü
sayısı olarak kısadır. A kesitinin ikinci ölçüsünden itibaren rejistir ve nüans adım
adım alçalır. 25. ölçüde ikinci birbiri ardına gelen kalıp piano nüanstadır. Son kalıp
27. ölçüde pianissimo nüansta gelir. Bölüm, nazikçe yüksek rejisterda si majör
akorlabiter. Bitmeyen bir hikaye hissiyatı yaratır. (Bkz Şekil 3.16.)
Şekil 3.16. Tuilleri Bahçesi, 14.-16. Ölçüler
“Tuilleri Bahçesi, süitin en neşeli parçalarından biridir. Schumann‟ın

Kinderszenen‟ını (op 15) andırır. Çocukluk döneminin yetişkin perspektifi ile
*
Crescendo(İt.): Sesin gitgide artacağını belirten müzik terimi.
67
hatırlanışını yansıtır. Sclifshtein, Mussorgsky‟nin vokal eserlerinden The Nursery ile
Tuilleri Bahçesi arasında psikoloji odaklı oluşları ve müzikal dilleri açısından
benzerlik olduğunu ileri sürer.”40
“Trembovelsky Tuilleri Bahçesi ve onu izleyen Kağnı arasında bağlantı

notası bulunduğunu söyler bulunduğunu söyler(si ve sol diyez). İlk duyuluşu Tuilleri
Bahçesi‟nin 27.-28. ölçülerindedir, sonrasında Kağnı‟nın 1. ve 4. ölçülerinde sol
elde duyulur.”41 Kağnı‟da notalar iki oktav altta,tersten ve farklı ritm de duyulur.
Kağnı, Tuilleri Bahçesi‟nin A temasının ilk iki notası ile başlar. (Bkz Şekil 3.17.)
Şekil 3.17. Tuilleri Bahçesi, 1.-2. ölçüler ve Kağnı 1.-4. ölçüler
Mussorgsky‟nin karakterinde belirgin bir çocuksuluk mevcuttur. Sürekli

değişik takma adlar kullanması, yemek ile ilgili tutkusu ve peri masallarına olan
merakı, hiçbir zaman tam olarak büyümediğini gösterir niteliktedir. Çocuklara olan
ilgisi bazı parçalarında, özellikle „Anaokulu (The Nursery)‟ isimli eserinde ön plana
çıkmaktadır. Bu eserdeki şarkılar, müziği kolay ve hafif kılmadan, çocukları
parçaların içinde karakterize etmeye dair bir anlayış ortaya koyar.
40
S Shlifshtein, Musorgsky: Artist. Timei Destiny., Muzyka Press, 1975, s.218
41
Trembovelsky, a.g.e., s.304-305
68
“Atmosfer „Eski Şato‟dan daha hafiftir. Akorlar daha açık ve ortalama ses
alanıdaha tizdir. Alçalan üçüncü figürde çocukların ağlayışı ve alayları
duyulmaktadır. Newmarch, Mussorgsky‟nin konuşma şekillerini müzikte taklidinin
bir örneği olan bağrışmalara, Fransızcadan ziyade Rusça „Nia-ya Nia-ya‟ (dadı,
dadı) benzerliği yorumunu yapmıştır. Onaltılık notalar da genel olarak oyunbaz bir
atmosfer yaratmaktadır. Bölüm üç kesitli döngüsel bir bölüm olarak tanımlanabilir
(A-B-A, başlangıç cümleciğine sonda kısa ama net bir dönüş). 14 . ölçünün
sonundaki çift çizgiye ragmen çocukların sahte pişmanlık tavrı takındıkları orta
bölüm güçlü bir şekilde zıtlık ile vurgulanmamıştır.”42
Bu bölüm, bütün süitin en piyanistik parçalarından biridir.
3.7. Bydlo/ Kağnı
(Lehçe (Polonya): „Bydlo‟), tablo kayıptır. “Sempre moderato, pesante”, sol

diyez minör, 4. Tablo. (Bkz Resim 3.5.)
Resim 3.5.Mussorgsky‟nin el yazması olan Kağnı‟nın taslağı
“Hartmann, çamutlu bir yolda iki öküz tarafından meşakkatle çekilen geniş
tekerlekli bir kağnıyı (katarı, vagonu) resmetmiştir. İstikrarlı, hantal ritm ve Slav
umutsuzluğu ile Mussorgsky‟nin kurgusu, Chopin‟in La minor Prelüd‟ünü (Op. 28/
2) anımsatmaktadır.”43
42
Russ,a.g.e., s.39
43
Arbie Orenstien, Tableux D’ une Exposition for Orchestra, Edition Eulenburg No:8022, Ernst
Eulenburg Ltd, ed. by Arbie Oreinstein, London, 1994, s.4
69
“Bahçesi sakin, oyunbaz ve hafif bir biçimde tamamlanır. Birden (bu bölüme
geçiş için gezinti mevcut değildir.) Polonyalı bir kağnı sahneye çıkar. Mussorgsky,
Stasov‟a şöyle yazar:
„Tam alnının ortasından “Sandomir öküzleri (Sandomirsko bydlo)”

başlığında „çekme arabası (télégue)‟ olmayışının bir anlamı var, ama bu
aramızdadır.‟
Ancak Stasov, Mussorgsky‟nin fortissimo‟sunun Rimsky-Korsakov tarafından

crescendo‟ya değiştirilişinden büyük ihtimalle haberdar olarak- ki bu değişim
arabanın ani girişini yokeder- parçayı „Polonyalı çekme arabası‟ olarak
adlandırmıştır. Bu ad, öküz ile çekilen büyük tekerlekli bir arabayı işaret etmektedir.
Bu isimlendirme ile Stasov, Mussorgsky‟nin sırrını açığa vurmuştur. Sergi
kataloğunda ne bir sığır ne de bir çekme arabasına ait bir resim bulunmaktadır ve
Mussorgsky‟nin adı gizleme isteğinin, bölümün başındaki kağnının girişinin süprizini
bozmamak olduğu dışında herhangi bir açıklama mevcut değildir. Stasov ile
Mussorgsky arasında bu parçanın senaryosuna dair belgelenmemiş bir görüşme
olduğu varsayılabilir veya Mussorgsky‟nin Rus yandaşlığı dikkate alındığında
Sandomir öküzlerinin Polonya halkını simgelediği düşünülebilir. Bu parça süitin en
melankolik ve Rus bölümlerinden biri olarak tanımlanabilir. Bölüm yoğun, ağır sol
el akorları, tekerleklerin gürültüsü ve toynak seslerini hatırlatan sesleri ile
karakterize edilebilir. Bölüm, araba sürücülerinin söylediği halk şarkısının üzerine
işlenmiştir.”44
Bölüm üç kesitli formda yazılmıştır (A-B-A). A kesiti (1.-20. ölçüler arası) 20

ölçü uzunluğundadır. Müzikal içeriği çok benzer, iki aynı uzunluktaki cümleden
oluşmaktadır (her 2 cümlenin uzunluğu 10 ölçüdür). (Bkz Şekil 3.18.)
44
Russ,a.g.e., s.40
70
Şekil 3.18. Kağnı, 1.-6. ölçüler
B kesitinde doku ve melodi değişerek akorlarla ikinci ve üçüncü oktavda gelir

(21.-38.ölçüler arası). Yüksekteki rejistirle bağlantılı olarak kadın karakteri gibi
hissedilebilir. Melodinin yönü de değişiklik göstermektedir: A kesitinde melodi
yükselir ve alçalır, B kesitinde zıtlıkla melodi zirvede başlar ve kaçınılmaz olarak
aşağıya iner. (Bkz Şekil 3.19.)
Şekil 3.19. Kağnı, 21.-24. ölçüler
Melodideki iniş kadın ağlaması etkisi yaratır: bu etki özellikle 27.-30.ölçüler

arasında göze çarpar, hıçkırma sesleri çok doğaldır. A kesitinin yeniden gelişinden
önce duyulan 36.-37.ölçüler bölümün doruk noktasıdır.
A1 kesiti iki aynı cümleyi içermesi bakımından açılıştaki A kesiti ile çok
benzerlik gösterir (ölçü 38-55 arası). Ancak ilk A kesitinin ilk cümlesi giderek artar
ve melodi iki oktav yüksekten çalınarak duble edilir. A kesitinin ikinci cümlesi
açılıştaki A kesitine göre iki ölçü kısadır. Burada melodi küçük oktavda tek sesle
gelir. A kesitinde duygusal gerilim gittikçe alçalır.
“Schnitke‟ye göre koda, melodinin aniden kesilişiyle oluşan birkaç ölçülük

sessizlikten dolayı Eski Şato‟nun bitişini andırır. Kağnı‟nın kodasında melodi iki
71
ölçü kesilir. İki ölçü devam eder ve tekrar kesilir. Sonra ölçü 61‟in son vuruşunda tek
bir nota görünür. 61. ölçüyü eslerden oluşan üç ölçü izler. Parçanın son ölçülerinde
eşlik rolündeki akorlar gittikçe azalır ve sonda mükemmel beşli kalır.”45
Bas partisinde sol elle çalınan güçlü akorlar, 2/4‟lük ölçüdeki ağır hareketin
yarattığı durgun bir atmosfer parçaya hakimdir.Hartmann‟ın tablosunda bu
betimlemeyle ilgili hiçbirşey olmamasına karşın Mussorgski mektubunda bu bölüm
için esprili bir yaklaşımla Rusça (kağnı) kelimesini Fransızca‟ya “la telegué”
şeklinde çevirmiştir.Müzik hüzünlü değildir. Kırsal kesim insanını, köylülerin
yaşamını gerçekte olduğu gibi yansıtır. Onların günlük işlerini yaparken takındıkları
asık, keyifsiz ruh hali betimlenmektedir. Gnomus ve Eski Şato‟dan daha belirgin bir
mizansen hissedilir.
Ses gürlüğü giderek yaklaşır, tepe noktasına ulaştıktan sonra giderek

uzaklaşır. Polonya, Ukrayna ve Rus folklorundan esintiler duyulur. Rus şarkılarına
özgü Frigyen gamı ve daha yumuşak olan Ukrayna şarkılarındaki armonik minör
birbirine karışır. Slav müziğine has plagal kadanslar* göze çarpar. Sol eldeki
akorların eşliğinde gitgide daha da ağırlaşan tempoda oktav şeklinde duyulan motif
Chopin‟in Si bemol minör Sonatı‟nın 3. bölümdeki “Cenaze Marşı”nı anımsatır.
Puandorgdan sonra else başlayan “Gezinti”, bu defa beklenmedik bir şekilde

parçaya zıtlık yaratır. Bir sonraki parçanın tonalitesindeki bu koral benzeri Gezinti,
bu kez en ince rejistirde, sanki gökten yere iniyormuşçasına, belirsiz bir notayla sol
diyez gamının üçüncü notası üzerinde biter ve dinleyicide sanki hiç bitmemiş bir
hikaye izlenimi yaratır. Bölüm aralıksız attaca ile sonraki bölüme bağlanır.
Kağnı, tonik notası üzerinde bitmez. Sol minör gamının üçüncü notası
üzerinde, sanki bitmemiş bir hikaye izlenimi yaratarak sonlanır. (Bkz Şekil 3.20.)
45
Schnitke., a.g.e., s.157-158
*
Plagal kadans: Tonik akoru izleyen, alt dominant akor ile çalınan kadans.
72
Şekil 3.20. Kağnı 61.-64. ölçüler
3.8. Promenade/ Gezinti IV
“Tranquilo”, re minör.
Gezinti IV, Kağnı‟yla belirgin bir zıtlık yaratmaktadır. İki parça arasındaki
belirgin zıtlık armonik değişim olarak gösterilebilir. Ton sol diyez minörden re
minöre gider. Gezinti IV, minör tonda yazılmış olması açısından diğer Gezinti‟lerden
farklılık gösterir. Tonik akorunun üzerinde temanın üçüncü notası ile başlar. Gamın
6. ve 7. derecesinin eksikliği Gezinti‟lerdeki enerjik ve pozitif ifadeyi ortadan
kaldırır. Gezinti IV, diğer Gezinti‟lerden daha çok nüans içermektedir. Diğer
Gezinti‟lerde olduğu gibi bu Gezinti‟de de her ölçünün ölçü birimi farklılık
göstermektedir. Bu farklılık dinleyicide belirsizlik ve kararsızlık yaratmaktadır.
Parça piano nüanstasakin başlar. Akorlar yüksek rejistirde yazılmıştır ve ilk

ölçü çaresizlik ve yalnızlık hissiyatı verir. 5. ve 6. ölçülerde sol elde mezzo forte
nüansta kasvetli bir melodi duyulur. Bu melodi başlangıç temasının tersine kalın
rejistirdedir. 7. ve 8. ölçüde aynı melodi forte nüansta sağ elde devam eder. Gittikçe
büyüyen duygusal tansiyon, crescendo ve nüansların güçlenmesi dinleyicide isyan
hissiyatı yaratır. Ancak 8. ölçüde ani bir diminuendo ile Gezinti IV biter, bu bitiş
zulüm görmüş insanların kaderine boyun eğmesi gibidir. Son iki ölçüdeki tansiyon
diğer bölüme geçişi sağlar. Müzik ve mod değişkendir. (Bkz Şekil 3.21.)
73
Şekil 3.21. Gezinti IV, 1.-3. ölçüler
Mussorgsky, sol diyez minörün beşinci derecesi olan re minor gamı ile (ki
Gezinti IV‟ün ana tonudur) re minörün 3. derecesi olan fa majör gamına yaptığı
modülasyonlarda (ki Yumurtadan Çıkmamış Civcivlerin Balesi) iki bölüm arasındaki
ortak notayı kullanarak ustalığını göstermiştir. Besteci Gezinti IV‟ün sonunda
yükselmiş tansiyonu dağıtmak amacıyla bir sonraki bölümdenkısa cümle almış ve bu
cümleyi Gezinti IV‟ün son ölçüsüne yerleştirmiştir.Gezinti IV‟ün son notası bir
sonraki bölümle ortak notadır. Gezinti IV‟te gizemli bir şekilde biten bu nota bir
sonraki bölümde cıvıltı ile dinleyicinin karşısına çıkar. (Bkz Şekil 3.22.)
Şekil 3.22. Gezinti IV, 7.-10. ölçüler
74
3.9. Ballet Des Poussins Dans Leurs Coques/ Yumurtadan
ÇıkmamıĢ Civcivlerin Balesi
(Rusça: „Balet nevylupivshikhsya ptentsov‟), “Scherzino vivo, leggiero”, fa

majör, 5. Tablo. (Bkz Resim 3.6.)
Resim 3.6.Mussorgsky‟nin el yazması olan Yumurtadan Çıkmamış Civcivlerin

Balesi‟nin taslağı
Bu, Mussorgsky‟nin eserinde başlığı Rusça olan üç parçanın ilkidir. 1870‟de

Hartmann, Julius Herber‟in St. Petersburg‟da sahnelenen Trilby isimli balesinin
kostümleri için birçok suluboya resim yapmıştır. Yaptığı 17 tasarımdan 4‟ü
bulunmuştur. Herber kemancı, besteci ve Moskova Bolşoi Tiyatrosu‟nda genel
yönetmendi. Biri “Boris Godunov” operasından bölümler, diğeri ise Stasov‟un
yazdığı gibi sahnede kanarya sarısı kıyafetli küçük balerinlerin koşuştuğu, diğer
balerinlerin ise Mussorgsky‟nin müziği eşliğinde yumurtadan çıkma sahnesini
canlandırdıkları çok hareketli, renkli sahne gösterisine dönüşmüştür.
Kanarya sarusu renkli civcivler, yumurta şeklinde zırh benzeri bir kostüm
giymiştir. Bunun üstüne boyuna kadar inen civciv başı şeklinde başlıkları vardır.
Çizim tamamının bir yandan görüntüsü, başlığı çıkarılmış bir önden görüntüsü ve
başlığın yandan görüntüsünden meydana gelir. Herhangi bir üç boyutluluk veya
kullanılan materyallere dair herhangi bir işaret olmamasına karşın oranlar ve boyutlar
açık belirtilmiştir. Stasov‟un anlattığına göre birkaç çocuğun civciv kostümleri ile
sahnede koşuştuğu bir senaryo söz konusudur.
“Mussorgsky, taslaklarda parçanın adını memnuniyetsizmişcesine kurşun

kalemile karalamış ve bu küçücük müziği scherzo- trio- scherzo- koda formunda
75
yazmıştır. „Kağnı‟nın karanlığından ışığa; koyu bas ses bölgesinden çok daha şeffaf
bir yazıma geçilir. Köylünün emeği, seçkin çocuklarının umursamaz dünyası ile zıtlık
yaratmaktadır. Brown, „Civcivler‟i, Glinka‟nın „Ruslann‟ındaki Chernomor‟un
marşındaki trio ile ilişkilendirir. İki parça da yüksek perdelerde yazılmış ve benzer
bir biçimde değişen Fa majör ve Re bemol majör kök akorları ile başlar ve ortak
tonları Faile bağlanır.”46
Bu geleneksel scherzino, trio ve koda genellikle düzenli dörder ölçülük

cümleciklerden oluşur. Kodanın yeri, Mussorgsky‟nin özgün yazısında oldukça net
bir şekilde belirtilmiştir. Ancak Ravel, tekrarda 21-22. ölçüleri keserekkeskin ve sivri
Re bemolün terarını engellemiştir. Parçada öğeler tasarruflu kullanılmıştır. Scherzo
yalnızca iki fikirden meydana gelmektedir ve çeşitli armonik renklerle
zenginleştirilerek bu fikirlerin varyasyonları kullanılmıştır. Ostinato* cümle,
trio**nun içinde yer alır. (Bkz. Resim 3.7.)
Resim 3.7. Yumurtadan Çıkmamış Civcivlerin Balesi‟nin tablosu
Yumurtadan Çıkmamış Civcivlerin Balesi A-B-A formunda yazılmıştır,

sonunda da kısa bir koda yeralır. Bölümün B kesiti Trio‟dur. Bu tablonun tonu Fa
majördür, bir önceki Re minör tondaki Gezinti IV‟ün ilgili majörüdür.Bölüm
pianissimo nüansta başlar. Başlangıçta surdinle olabildiğince hafif sesle çalınmalıdır.
46
a.e., s.41
*
Ostinato(İt.): İnatçı bas. Israrla yinelenen bölüm.
**
Trio(İt.): Menuet gibi müzik türlerinde ara kısımla kontrast oluşturan, genellikle karşıt tonlitede
olan dans bölmesi.
76
Başlangıçtaki manzara basit gibi görünse de devamı yorumcu için karışık olacaktır.
Akor yapısında birçok çarpma yer almaktadır ve bu çarpmalar markato çalınmalıdır.
A kesiti pianissimo nüanstadır. Yumurtadan Çıkmamış Civcivlerin Balesi‟nin ilk
dört ölçüsünde tonik akoru, Alman artmış altılı akorla yer değiştirerek duyurulur.
Tonik akorunun durağan karakteriyle artmış altılı akorun değişken karakteri
civcivlerin yumurtanın içinden çıkmadan önceki yumurtanın sallanışını,ince
rejistirde yer alan çarpmalar civcivlerin gagalarıyla yumurta kabuğuna vururken
çıkarttıkları sesleri betimler. (Bkz Şekil 3.23.)
Şekil 3.23. Yumurtadan Çıkmamış Civcivlerin Balesi, 1.-4. ölçüler
5. ve 8. ölçüler arası sol elde yukarıya doğru çıkan staccato pasaj anne
tavuğun yumurtadan çıkmaya çalışan civcivler için sabırsız tavrını betimler. 9.-12.
ölçüler, 1.-4. ölçülerin tekrarıdır. 13.- 20.ölçüler, 5.-8.ölçünün benzeridir. İlk ölçüden
16. ölçüye kadar devam eden pianissimo, 17. ölçüde mezzoforteye, 18. ölçüde
crescendoya ve 21. ölçüde forteye yerini bırakır. Bu forte aynı zamanda parçanın
zirvesi olan re bemol majör notasında üçüncü oktavda vurgulanır. Mussorgsky, belki
de notanın üzerindeki fermatayı dinleyicinin dikkatini bu zirveye çekmek için
koymuş olabilir. Bir ölçü sonra zirve notası re bemol 9‟lu aralık aşağıdaki do
notasına sforzando ile çarpar. (Bkz Şekil 3.24.)
Şekil 3.24. Yumurtadan Çıkmamış Civcivlerin Balesi, 19.-22. ölçüler arası
77
Bestecinin yaptığı bölüm üzerindeki bu işaretlemeler yorumcunun kafasında
tasvir ettiği manzaranın gelişebilmesi açısından çok önemlidir. Örnek olarak, 17-20
ölçüler arasında civciv ilk adımını atmaya çalışır ama 21. ölçüde dengesini kaybeder
ve 22. ölçüde düşer. Bununla dolayı yorumcunun bu tablodaki cıvıl cıvıl ama
çelimsiz olan civciv karakterini çalarken bunlara dikkat etmesi gerekir.
“Bobrovsky‟ye göre Trio (23.-38.ölçüler arası), vurgulamak amacıyla Lydian

modunda yazılmıştır. Fa majör tonundaki tonik akorunun 7nin Vi akoruyla düzenli
olarak yer değiştirmesi belirsiz ve beklentili bir atmosfer yaratır. Majör ve minör
tonlardaki Alman artmış altılı akoru, yerini ilgi çekici ve gizemli 7‟nin V‟i akoruna
bırakır (31.-38.ölçüler arasında).”47
Bu akor modaliteyi aniden majörden minöre değiştirir. Bu prosedür

yumurtadan yeni çıkmış ve küçük kanatlarıyla dengede durmaya çalışan civcivlerin
çelimsizliğinin betimlenmesi açısından trionun amacına uygundur. Görünen masum
ve basit manzara karşısında müzikal açıdan Trionun müziği çok karışıktır. 5 sesli
polifonik doku 23.-30.ölçüler arasında sağ elde iki nota, sol elde üç nota olarak
çalınır. Sağ eldeki iki ses benzer harekette ve ritmdedir. Üst ses trillidir. Sol eldeki üç
sesli akorda tonik üzerinde basso ostinato, orta seste melodi, üst seste de eşlik partisi
yer alır. Sekiz ölçülük ostinato, sol elde üst seste zayıf senkop şeklinde vuruşlarda
eşlik eder. Bu iki parti birlikte çalındığında çeşitli süslemelere, olağandışı armonik
gelişmeye ve ritmle armoninin karışıklığına rağmen harika bir çok seslilik oluşturur.
(Bkz Şekil 3.25.)
47
Vladimir Bobrovsky, “Structural Analysis of Musorgsky’s Pictures at an Exhibition”,In From
Lully to our Days, 145-176, Muzyka Press, 1967, s.161
78
Şekil 3.25. Yumurtadan Çıkmamış Civcivlerin Balesi, 23.-30. ölçüler arası
Müzikal olarak bakıldığında Trio, pianississimo (ppp) nüanstadır. Burada

yorumcu en sessiz tınıyı yakalayabilmek için olabildiğince yumuşak pedal
kullanmalıdır. Trionun sonunda bestecinin “Da Capo il Scherzino, senza Trio, e poi
Coda” notu göze çarpar. Bu terim Trio‟yu çalmadan Scherzino‟nun başına dönün ve
kodayı çalın anlamındadır. Bundan dolayı bölümün zirve noktasının hemen ardından
21. ölçüde re bemol majör tonunda koda başlar. Re bemol majör iki defa tekrar eder,
uzunluğuna göre nüansta düşüş gözlenir. Bölüm tonik akoru üzerinde civcivlerin
enfes ötüşünü taklit eder şekilde pianissimo nüansta çarpma ile biter. (Bkz Şekil
3.26.)
Şekil 3.26. Yumurtadan Çıkmamış Civcivlerin Balesi, Koda kesiti.

Bu bölümün en karakteristik özelliği kısa çarpmalardır. A kesitinde sağ elde
neredeyse tüm akorların üzerinde çarmpa mevcuttur, Trioda 31.-38. ölçüler arasında
da yeralır. Bu çarpmalar yürümeye çalışan çelimsiz civcivleri betimlediği için
pianissimo nüans içerisinde küçük aksanlarla çalınmalıdır. Bölümün başka bir
karakteristik özelliği ise bölüm içerisinde staccato olmamasıdır. Burada keskin
staccato kullanımı yerine hafif ve nazik staccato kullanımı yumurtadan yeni çıkmış
civcivin hareketini daha iyi ifade edebilir.
Parçanın genelinde çok az legato pasaj yer almaktadır. İlk ve tek legato pasaj
20.-21. ölçülerde görülür. Trioda 31.-38. ölçüler arasında sol elde ufak bağlar
mevcuttur ve sonra koda devam eder. Buradaki ufak bağlar, aciz küçük civcivlerin
79
ağlayışını vurgular. Bölümün diğer karakteristik özelliği ise baştan sona sol el partisi
dahil sol anahtarı kullanılmış olmasıdır.
Bu canlı, yaşam sevinci dolu parça Tulleries Bahçelerine benzer. Her ikisi de
scherzo formunda hareketli, dinamik parçalardır. Her ikiside Eski Şato‟da olduğu
gibi ağır ağır yaklaşma yerine, dinleyiciyi birdendire açılan bir kapı gibi doğrudan
neşeli bir dünyaya götürür.
3.10. Samuel Goldenberg ve Schmuyle
(Alman, muhtemelen İbranice: „Samuel Goldenberg ve Schmuyle), “Andante,

Grave- energico”, si bemol minör, 6. Tablo.(Bkz Resim 3.8.)
Resim 3.8. Mussorgsky‟nin el yazması olan Samuel Goldenberg ve Schmuyle‟in

taslağı
Taslağın el yazmasının korunmuş olması sayesinde, Mussorgsky‟ninbölüme

İbranice vermiş olduğu isimin tamamı (tırnak içine alınarak vurgulanan Musevi
isimlerine ve „y‟ nin üzerindeki notalamalara dikkat edilmelidir) ortaya çıkmış ve
bölümün adına dair gizem aydınlanmıştır. Resimler Polonya‟da Sandomir‟de
yapılmıştır. Stasov daha sonrasında bölümün başlığını “İki Yahudi: Zengin ve Fakir”
olarak değiştirmiş ve Lamm‟ın güvenilir varsayılan versiyonu da dahil olmak üzere
birçok edisyonda parçanın yanlış adlandırılmasına sebep olmuştur. Hartmann,
portreleri dostluklarının bir göstergesi olarak Mussorgsky‟ye vermiş ve besteci
bunları meslektaşının sergisinde sergiletmiştir.
Eşi Polonyalı olan Hartmann, Polonya‟nın tarihi Sandomir şehrini 1868

yılındaki Avrupa seyahatinde ziyaret etmiştir. Hartmann bu bölüm ve „Kağnı‟da
dahil olmak üzere Yahudi gettolarından karakterleri ve onların yaşam biçimlerini
80
tasvir eder sahneler çizmiştir. Ancak bunlardan geriye kalan tek resim pazar
yerindeki Yahudi kadındır.
Portresinde zengin Yahudi, dinini temsil eden rahar kürk bir şapka giymeştir.
Fakir Yahudi ise dünyevi eşyalarını taşıdığı çantasına bakarken perişan hali üzerine
giygiği fötr şapkasıyla resmedilmiştir. Biri kendinden emin ve kararlılık ile
neredeyse poz verir bir halde resmedilmişken diğeri umutsuz ve kederli bir tavırda
tasvir edilmiştir. Adalet ve adaletsizlik hakkında bir yargıya varmadan resimlerin
karşısında durmanız pek de mümkün görünmemetedir. (Bkz Resim 3.9.)
Resim 3.9. Samuel Goldenberg ve Schmuyle‟in tablosu
“Mussorgsky‟nin bir Rus aristokratından belenmedik anti-semitizmine

(Yahudi karşıtlığı) karşın, mektuplarında Yahudi kültürüne gerçek bir ilgisinin
olduğuna dair kamıtlar mevcuttur. Mussorgsky‟nin Goldenberg‟e gerçek ilgisi ,
gerçekçiliği ve Goldenberg‟in konuşma ritmini fark edilir bir biçimde portreleyişinde
görülür. Goldenberg başlangıçta iddiacı, gürültüücü bir tarzda, karmaşık oryantalist
ritmik süslemeler ve giderek artan bir sıklıkla konuşur. Yavaş olarak, derin güçlü bir
ses ile belirli uzunluklarda ve nefes durasamaları seçilir biçimde konuşmaktadır.
Ardından fakir Yahudi ise neredeyse kontrol edilemez tiz bir sesle ve dişlerinin veya
vücudunun titremesini çağrıştıran üçlü tremololar ile sızlanır. Schmuyle‟nin
temasının sonunda si çift bemol minörden gelen katman ile oryantalist bir hava
81
yaratılmıştır. Sonuçta edepsiz, kurnaz, kötü karakterli Goldenberg, Schmuyle‟i hiçbir
şey vermeden yollar.”48
Bu bölüm A-B-A-B koda formunda yazılmıştır. A kesiti zengin Yahudi‟yi

(Samuel Goldenberg), B kesiti ise fakir Yahudi‟yi (Schmuyle) betimlemektedir. A/B
kesitinde kontrpuan kullanılarak yazılmış ikili müzikal tema, iki Yahudi‟nin
tartışmasını betimlemek için birlikte sunulur. Parça kısa bir kodayla sonlanır.
Parça zengin Yahudi‟nin fakir Yahudi ile konuşmasıyla başlar. Samuel

Goldenberg havalı, yüksek sesle ve yavaş konuşur. Konuşması bittikten sonra nefes
alabilmek için ara verir ve ders verir tavrıyla konuşmaya devam eder. Zengin
Yahudi‟nin gururu ve kibiri bölümde zaman zaman antipatik bir hava yaratır.
Mussorgsky sadece vokal eserlerinde değil, piyano eserlerinde de yazdığı ses aralığı
ile insan konuşmasını başarılı şekilde betimlemiştir. Kısa cümlelerden ve değişik
eslerden oluşan melodi içerisinde oldukça karışık ritmik yapı kullanmıştır. (Bkz
Şekil 3.27.)
Şekil 3.27. Samuel Goldenberg ve Schmuyle,1.-2. ölçüler
Samuel Goldenberg‟in eşlik partisi yoktur, hem sağ, hem de sol el birlikte
oktav yazılmış reçitatifi çalar. Yorumcu bu kesiti çalarken Zengin Yahudi‟nin
kelimelerini insan konuşuyormuşçasına her iki elde artiküle* etmeye özen
gösterebilir.
48
a.e., s.42
*
Artiküle: Articolato(İt.): Artikülasyon. Tane tane belirleyerek seslendiriş.
82
“A kesiti si bemol minör tonda, aşırı Orta Batı tadında yazılmıştır. Aşırı
denebilir, çünkü Mussorgsky Si Bemol Majör gamında iki artmış ikili kullanmıştır (re
bemol-mi ve sol bemol-la). Bu da Orta Batı folklör müziğinin karkteristik
özelliğidir.”49
B kesitinde fakir Yahudi‟nin konuşması zengin Yahudi‟ninkine konuşmanın

karakteri ve hızı bakımından zıtlık oluşturur. Kızgınlığı, üşümesinden dolayı
titremesi, ve dişlerinin birbirine çarpması apajetür, üçleme ve mordan içerikli ritmik
kalıpla betimlenmiştir. (Bkz Şekil 3.28.)
Şekil 3.28. Samuel Goldenberg ve Schmuyle,9.-10. ölçüler
Fakir Yahudi‟nin partisi alışılagelenin dışında, re bemol minör tonunda

yazılmıştır. Fakirliğiyle zenginlerin arasında kabul görmemesi gibi tonalite de
geleneksel majör-minör sistemine ait değildir. O kimsesizdir, müzikte ona betimler.
Mussorgsky re bemol minör tonuna anarmonik vekil ton olarak do diyez minör
tonunu seçebilecekken bunu yapmamıştır. Bunun yerine bemolleri notaların önlerine
yazmayı tercih etmiştir. Re bemol minör tonu, 6 bemolü ve 1 tane de çift bemolü ile
Fakir Yahudi‟nin kendini ne kadar aşağılık ve kötü hissettiğini göstermek besteci
tarafından için tercih edilmiş olabilir.
Fakir Yahudi‟nin acıklı monoloğundan sonra iki Yahudi ateşli bir tartışmaya
girer. Bölüm içerisinde A/B kesitini betimleyen bu diyalog, zıt karakterdeki iki
temanın aynı anda duyulması, polifonik yazının en güzel örneklerindendir. Burada
zengin Yahudi basta oktavlarla daha da kendinden emin ve güçlü kişiliğini
sergilerken fakir Yahudi titreyen acınası halini inici minör ikililerle yineler.
49
Trembovelsky, a.g.e., s.185
83
“Trembovelsky‟ye göre besteci bu kesitte iki karakterin farklılığını
betimleyebilmek için, özellikle farklı rejistirleri tercih etmiştir (aşağıdaki aralık
Samuel‟e, yukarıdaki aralık ise Schmuyle‟e aittir). Kontrast yaratmak amacıyla,
kontrpuan içinde bölümün dramatik sonu sergilenir.”50
Koda„da iki adamın tartışmasını fakirin zenginden af dilemesi izler. Zengin

fakiri kesinlikle affetmez ve ona bela okur...(Bkz Şekil 3.29.)
Şekil 3.29. Samuel Goldenberg ve Schmuyle, 23.-25. ölçüler
3.11. Promenade/ Gezinti V
Si bemol majör.
Gezinti V, Gezinti I‟i hatırlatmaktadır. İki bölüm birbirlerine çok

benzemelerine karşın aralarında bazı ufak farklılıklar vardır. Örnek olarak Gezinti
I‟in temposu “Allegro giusto, nel modo russico, senza allegrazza, ma poco
sostenuto” iken Gezinti V‟in temposu “senza allegrezza” dır. Bu nedenden dolayı
icracı Gezinti V‟i çalışırken bölümü hafif tutarak, acele etmeden yorumlamaya özen
göstermelidir. Gezinti I monoton bir şekilde başlarken aynı iki ölçüyle başlayan
Gezinti V‟te sağ ve sol elde oktavlar mevcuttur. Aynı prosedür iki bölümün 5. ve 7.
ölçülerinde de mevcuttur. 6. ve 8. ölçülerde Gezinti 5‟in sol el partisinde oktavlar
bulunurken Gezinti I‟in sol el partisi yoktur. (Bkz Şekil 3.30.)
50
a.e., s.180
84
Şekil 3.30. Gezinti V, 1.-4. ölçüler
İki bölüm arasındaki diğer farklılıklar, ölçü birimi ve melodik varyasyon

olarak gösterilebilir. Gezinti I, 12. ölçüden parçanın sonuna kadar ölçü birimi
değiştirmeden 6/4‟lük olarak devam etmektedir. Ancak Gezinti V‟in ölçü birimi
devamlı olarak 5/4‟lük ile 6/4‟lük arasında değişiklik göstermektedir, 18. ve 19.
ölçülerde 7/4‟lük olur. 14. ölçü itibariyle iki bölümde de müzikal çeşitlilik başlar.
Gezinti V‟i diğer tabloya bağlamak amacıyla Mussorgsky bölümün sonuna ekstra
ölçü eklemiştir. Besteci bu son ölçüde tonik notası ve diğer bölümün ortak notası
olan si bemole modülasyon yapmıştır. Bu sibemol bir sonraki bölümün tonalitesi
olan mi bemol majörün beşinci derecesidir.(Bkz Şekil 3.31.)
Şekil 3.31. Gezinti V, 21.-25. ölçüler
85
3.12. Limoges/ Pazar yeri (önemli haberler)
(Fransızca: „Limoges. Le marche (La grande nouvelle)‟), tablo kayıptır.

“Allegretto vivo sempre scherzando”, mi bemol majör, 7. Tablo.(Bkz Resim 3.10.)
Resim 3.10. Mussorgsky‟nin el yazması olan Limoges‟in taslağı
Bölümde, Mussorgsky‟nin taslağında yer almış fakat sonradan kaybolmuş

olan düz yazıda (Strauss‟un „Till Eulenspiegels lustige Streiche‟ isimli eserinde
yeniden ortaya çıkan) dedikodu, arbede, kargaşa, gürültü ve konuşmalar
yorumlanmıştır. Bu not Fransızca olarak yazılmıştır:
“Önemli haberler: Monsieur Pimpant de Panta- Pantaleon „kaçak‟ ineğini

bulmuştur. „evet, Bayan, dün oldu. Hayır, Bayan önceki gün. Niyeymiş, evet Bayan,
hayvan dün mahallede geziniyordu. Niye canım, hayır Bayan, hiç gezinmedi. Vb…”
İkinci bir versiyon ise aşağıdaki şekilde okunur:
“Önemli haberler: Monsieur Pimpant de Panta- Pantaleon „kaçak‟ ineğini

bulmuştur. Ancak Limoges‟ in iyi bayanları bu olayla ilgilenmediler, çünkü Mösyö
Panta- Pantaleon halen şakayık kadar kırmızı olan işgüzar burnundan rahatsız iken
Madam Remboursac yeni, ince, porselen dişine kavuşmultur.”51
Forte nüans ile başlayan Limoges, canlı karakterdedir. Burada besteci

dedikodu yapan kadınları betimlemiştir. Bölümün tonu neşe dolu mi bemol
majördür. Bir ölçülük girişten sonra tonik akoru 12 defa tekrar eder. Belirlenmiş
ölçülerde bu ritm kalıbı devam eder. 16‟lık notalardan oluşan birinci ölçüdeki notalar
51
Orenstein,a.g.e., s.4
86
dörder nota şeklinde gruplanmıştır ve her grubu iki legato iki staccato çalmak
gerekir. (Bkz Şekil 3.32.)
Şekil 3.32. Limoges,1. ölçü
Besteci, sonraki ölçülerde legato ve staccato çalınan grubu düzenli olarak

değiştirir. Örnek olarak ikinci ölçüde on nota staccato iken altı nota legatodur. (Bkz
Şekil 3.33.)
Şekil 3.33. Limoges, 2. ölçü
Üçüncü ölçüde ise ilk iki nota staccato, diğer iki nota bağlıdır. (Bkz Şekil
3.34.)
Bağlardaki bu çeşitlilik Limoges‟ta macera, kargaşa hali ve çekişme olduğu

izlenimini verir. Bu bölüm A-B-A benzeri formda yazılmıştır. Uzun bir girişi ve
sonunda da dört ölçülük kodası vardır. Çünkü Mussorgsky B kesitinin geldiğini
87
göstermek için zor ve devamlı gelişen bir ilkeye başvurmuştur. Müzikal materyal
kesitten kesite değişmez ya da tempo yavaşlamaz. A kesitinin açılışı (2-15) meraklı
ve dedikoducu kadınları betimler. B kesitinin ortasında kavga çıkar (16-24). B
kesitinin başlangıcında 4/4‟lükten 3/4‟lüğe olan geçici ölçü değişikliği karışıklık
duygusu yaratır. (Bkz Şekil 3.35.)
Bestecinin betimlemek istediği kadınların arasındaki tartışmalar, en yüksek

noktasına 25. ölçüde erişir, burda sağ ve sol elfortissimo nüansta aynı notaları çalar.
A kesitinin tekrar gelişi 27. ölçüdedir. Kısa koda, tartışan kadınlarla 37. ölçüde gelir.
Burada Mussorgsky 32‟lik notaları ustaca kullanarak kodada gerginlik duygusunu
sağlamıştır. (Bkz Şekil 3.36.)
Şekil 3.36. Limoges, 37.-38. ölçüler
“Mussorgsky‟nin taslaklarında, parçaya hatalı bir başlangıç yaptığı bir

önceki sayfada hikayenin daha eski ve farklı bir versiyonu mevcuttur. Hikayedeki
olaylardan ziyade genel atmosfer önem taşımaktadır. Mussorgsky olayların
canlandırılabilmesi için bir küçük hikaye yaratmak, insanların söyledikleri ve
yaptıklarını hayal etmek zorundadır.”52
52
Russ, a.g.e., s.45
88
3.13. Catacombae (Sepulcrum romanum)/ Yeraltı Mezarları
(Roman tarzında kaya mezarı)
(Latince: „Catacombae (Sepulcrum romanum)‟ ), “Largo”, si minör, 8. Tablo.

(Bkz Resim 3.11.)
Resim 3.11. Mussorgsky‟nin el yazması olan Yeraltı Mezarları‟nın taslağı
Bu esrarengiz resimde bulunan ürkütücülük, kasvet ve olağanüstü ile

karşılaşma, dertsiz, tasasız bir önceki bölüm ile çarpıcı bir zıtlık oluşturur. Yeraltı
Mezarları‟nın ilk bölümü “Catacombae (Sepulcrum romanum)” Mussorgsky‟nin
yazdığı piyano eserleri arasındaki en olağanüstü olanıdır. Dinleyiciler bu bölüm ile
hayat bittiğindeki gizemli yere taşınırlar. Bu boyut, dünyaki tüm kelimelerin ve
kaygıların boş olduğu ölüm, ve sonsuzluktur. Zaman durur, müzik durgun ve
hareketsizdir. Arıza olarak fa diyez ve do diyez içermesi ve si minör olmasına karşın,
„Sepulcrum romanumm‟ un başında herhangi bir donanım yoktur. Bölümün başında
armoni melodiyi geçersiz kılar. 4.-11. ölçüler arasında bas melodisi kromatik olarak
alçalır, bastaki bu inici yürüyüş dinleyicide yeraltı mezarına iniyormuşçasına bir etki
yaratır.15. ölçüde atmosfer biraz değişir, akor yapısında orta seste melodi göze
çarpar. Bu acıklı ve kederli melodi Mussorgsky‟nin arkadaşını kaybettiğindeki derin
acısını anlatır. 23. ölçüde mi bemol majör akoru ile gelen fortissimo nüanstaki akor,
insanın çaresizlik karşısında haykırışına benzer. Bir sonraki ölçüde bu akor aniden
yerini do majör akora bırakır. Bu akor puandorg ile uzayan yankısıyla insanları öbür
dünyada sonsuzluğun beklediği hissini uyandırır. 25. ölçüde aşağıya inen melodi, bir
ölçü sonra yükselen bas melodisine zıtlık yaratır. Her iki melodi de dominant
notasının pedal olarak uzamasıyla bas partisinde desteklenir. İki melodi de forte
89
başlar, yavaş yavaş çaresizlik ve üzüntüye dönüşür şekilde azalırlar. 29. ölçüde
fortissimo nüansında bir darbe gibi çalınan akor, puandorg ile uzatılır, ta ki
pianissimo ya inene kadar…
Attaca* ile devam edilir:
Con mortuis in Lingua mortua/ Ölüler ile Ölü Dilinde
(Latince: Con mortius in Lingua mortua), “Andante non troppo, con lament”,
Si minör.(Bkz Resim 3.12.)
Resim 3.12. Mussorgsky‟nin el yazması Ölüler ile Ölü Dilinde‟nin taslağı
Yeraltı Mezarı‟nın ikinci bölümünde „Con Mortuis in Lingua Mortua‟ nın

başındaki terim “Andante non troppo, con lament”, Türkçe‟de „fazla hızlı değil,
yalvarışla‟ anlamına gelmektedir; notanın altında yazan „İl canto, marcato‟ ise
„ezgiyi belli edin‟ demektir. Yarım ölçülük fa diyez tremolosundan sonra, ikinci
ölçüde sol elde Gezinti teması görülür. Tema minör moddadır ve matem şarkısını
anımsatır. Bu tema bölüm içerisinde Gezinti bölüm başlığı altında geldiğinden dolayı
başka bir bölümde temasının kullanılması şaşırtıcıdır. Burada Gezinti teması
Hartmann‟nın mezarına doğru seslenen bestecinin derin duygusal kederini ve
üzüntüsünü ifade etmek için yazılmış olabilir. Çok derin yer altı mezarında cevap
gelir (4. ve 5. ölçüler), burada gezinti teması kalın ses aralığında oktavlarla çalınır.
Ancak bu cevap bestecinin sesinin yankısı gibi değildir, tema aynı olmasına rağmen
notaların değerleri farklılık gösterir. Burada Hartmann‟ın ruhu Mussorgsky‟le
konuşur. Hartmann‟ın cevabını yüksek oktavdan kromatik inen tremololar destekler.
* Attaca(İt.): Bir parçanın sonundan diğer parçaya durmadan geçme, atak.
90
Bu tremololar gizemli bir atmosferde ışıldayan kafataslarını anımsatır. Bölüm sakin
ve barış için de biter, kasvetli si minör yerini parlak, ümit dolu si majöre bırakır.
(Bkz Şekil 3.37.)
Şekil 3.37. Ölüler ile Ölü Dilinde, 1.-4. ölçüler
Hartmann‟ın iç karartıcı bu suluboyası Paris‟te bir meslektaşı ve kaya

mezarını açıklayan bir rehber ile birlikte kendisini de resmetmektedir. Sağ tarafta sıra
sıra kafa tasları bulunmaktadır. Mussorgsky‟nin yanlış Latincesi sebebiyle bölümün
ikinci kısmı „Con (“Cum” olması gerekirken) Mortuis in Lingua Mortua‟ (Ölüler ile
Ölü Dilinde) olarak taslağında kurşunkalemle yazılmıştır. Ve Rusça şunu eklemiştir:
“Latince metin uygun olur! Merhum Hartmann‟ın yaratıcı dehası beni kafataslarına
yönlendirmekte ve onları çağırmakta; Kafatasları ışıldamaya başlamakta.”53 (Bkz
Resim 3.13)
Resim 3.13. Yeraltı Mezarları‟nın tablosu
53
Aydınoğlu,a.g.e., s.36
91
„Catacombae‟ ve „Cum Mortuis‟, Mussorgsky‟nin ürkütücü konulara ilgi
duyan tarafını yansıtan en içe dönük resimlerdir. Mussorgsky‟yi annesinin,
Hartmann‟ın ve Opochina‟nın ölümleri derinden etkilemiş ve ilk aşkını elinden
almıştır. İnanç ve din, hayatında çok az yer aldığından, sonraki hayata dair az umut
beslediği düşünülebilir. Onun için dünyevi yaşam, var olanın tamamını
yansıtmaktadır, erken ölüm ise kayıptan ibarettir.
3.14. La cabane sur des pattes de poule (Baba-Yaga)/ Tavuk

Ayakları Üzerindeki Baraka (Baba-Yaga)
(Rusça: „Izbushkah nah kurykh nozhkakh (Baba-Yaga)‟ ), “Allegro con brio,

feroce”, Do majör, 9. Tablo. (Bkz Resim.)
Resim 3.14. Mussorgsky‟nin el yazması olanTavuk Ayakları Üzerindeki Baraka

(Baba-Yaga)‟nın taslağı
“Hartmann‟ın bol süslü karakalem çizimi, bir bölümü büyücünün kümesi

olan Rus tarzı bir masa saatini, tavukayaklarına dayanmış olarak resmeder. Saat,
hayvan ve kuş motifleri ile bezenmiş bir sütun kaidesi üzerinde duran, iki tavuk ayağı
(peri masalı motifi) üzerine oturtulmuştur. Horoz başları tepeden simetrik olarak ve
dikkatli bir biçimde yanlara bakar. Saatin yüzü at kafalarının üzerine yerleştirilmiş
ve çatı katındaki üçgeni oluşturan iki büyük yan duvar köylü nakış modelleri ile
süslenmiştir. Bolca tekstil ve nakış benzeri süslemeler bulunur. Aksi takdirde
monotonlaşacak olan simetriyi tavuk ayaklarındaki yamuk yumuk hal ve bazı örgü
figürleirndeki eşitsizlik dengeler.”54(Bkz Resim 3.15.)
54
Russ, a.g.e., s.47
92
Resim 3.15.Tavuk Ayakları Üzerindeki Baraka (Baba-Yaga), tablosu
Baba-Yaga, Rus peri masallarında ortaya çıkar. Kendisi (dişi), ormanın

derinliklerindeki klübesinde yaşayan Baba-Yaga‟nın tavuk ayakları, O‟nun her gelen
zavallının geldiği yöne dönmesini sağlar. Burada, onları yemek için kayıp çocuklara
tuzaklar kurar ve kemiklerini, tokmağına binip kendisini ormana doğru uçuran
süpürge sopası ile izlerini sildiği dev havanın içinde ezer. Havanın tokmağına binip
ormanda uçarken süpürge sopası ile onların izlerini siler. Mussorgsky‟nin
“Anaokulu” (Nursery) dizisindeki ilk şarkıda açık bir biçimde tasvir ettiği gibi cadı,
kahraman ve dev masalları, Rus aristokrat çocuklarına dadıları tarafından anlatılan
masallardır. Tek orkestral eseri olan „Çıplak Dağda Bir Gece (St Johns Night on the
Bare Mountain)‟ doğa üstü bir masaldır. Lyadov‟un kısa senfonik bir şiiri ve
Tchaikovsky‟nin bir piyano parçası da Baba-Yaga efsanesini içeren daha az
etkileyici besteleri mevcuttur.
Yeraltı Mezarları‟nın gizemli atmosferinden sonra Baba-Yaga vahşetle

başlar. Gnomus gibi Baba-Yaga da A-B-A formunda yazılmıştır. Büyük bir
olasılıkla büyücü öfkeli durumdadır ve tokmağını yere çarpar. Bölümün
başlangıcında müzik tek sayılı ölçülerde duyurulur (1. 3. 5. ve 7. ölçüler) diğer
ölçülerde es vardır (2. 4. ve 6. ölçüler). Müzikteki eslerde Baba-Yaga agresif
hareketkerini değiştiriyor izlenimini yaratır. Gnomus‟ta olduğu gibi Baba-Yaga‟da
93
da birçok sforzando vardır. Bu bölümlerdeki sforzandolar iki fantastik karakteri
betimleyebilmek amacı ile kullanılmıştır. Büyücünün asabi karakterini vurgulamak
amacıyla yazılmış ilk iki sforzando 5. ve 7. ölçülerin ikinci vuruşlarında görülür.
(Bkz Şekil 3.38.)
Şekil 3.38. Tavuk Ayakları Üzerindeki Baraka (Baba-Yaga), 1.-8. ölçüler
9.-16. ölçüler arasında nüans aniden forteye düşer, kuvvetli ve zayıf

vuruşlarda birçok sforzando göze çarpar. Bu sforzandolar Baba-Yaga‟nın sinirini ve
avlanmak için gittikçe artan sabırsızlığını vurgular. Bu ölçülerdeki müzik büyücünün
uçmadan önceki hareketini anlatıyor olabilir. 15.-16. ölçülerin her vuruşu sforzando
ve crescendo ile işaretlenmiştir. Büyücünün havalanmasını betimleyen “havalanış
müziği” (17.-32. ölçüler arası) maceranın başladığına dair hareketli bir atmosfer
yaratır. İki ölçülük kalıplarla mükemmel dörtlü aralıkta kromatik olarak çıkan sol el
partisine adım adım aşağı rejiistire inen sağ el partisi eşlik eder. Ustaca kullanılmış
olan aksanlar, sforzandolar ve crescendolar gücü arttırır ve hızlanma etkisi yaratır.
25.- 30. Fortissimo nüanstaki ölçülerde Baba-Yaga‟nın uçmadan önceki heyecanı ve
yüksek sesle attığı büyücü kahkahası hayal edilebilir. Ancak Baba-Yaga‟nın
kahkahasını betimleyen akorların üçüncü oktavdan küçük oktava inişiyle büyücünün
tokmağnı (süpürgesini) alçalttığı hayal edilebilir. (Bkz Şekil 3.39.)
94
Şekil 3.39.Tavuk Ayakları Üzerindeki Baraka (Baba-Yaga), 25.-28. ölçüler
41.-57. ölçüler arasında Baba-Yaga herkesin duyabileceği çığlıklar atarak

canavar karakterini sergiler. Tokmağının üzerinde çılgına dönmüş halini düzenli
olarak sol eldeki atlamalı devam eden oktavlar temsil eder. Sanki süpürge
gökyüzünde alçalıp yükselmektedir. Canavar sesleri 41.-42. ve 45.-46. ölçülerde sağ
elde yer alan eksilmiş akorlarla duyurulur. Sallantılı ve çılgın gezinti 57. ölçüde
aniden yok olur. Çok büyük olasılıkla Baba-Yaga, yırtıcı bir hayvan gibi sonraki
kurbanını bulmuş ve tüm dikkatini onun üzerine yöneltmiştir. 57.-64. ölçüler arası
müzik değişerek nazik bir anlatıma geçer, burada Baba-Yaga kurbanını cezbetmeye
çalışır ve sonra yakalar. Baba-Yaga‟nın burada kurbanına seslenişi çok tatlıdır çünkü
buradaki ezgi Rus halk şarkılarına benzer. 67.-73. ölçüler arasındaki tatlı ezgi gitgide
huysuz bir melodiye dönüşür ve kromatik alçalan oktavlar sforzando ve aksanla
işaretlenmiştir. Bu oktavlar Baba-Yaga‟nın kurbanına kanlı doğasını gösterdiğini
hissettirir. 75.-84. ölçüler arasında büyücü kurbanını kovalar; bu pasaj dördüncü
oktavda markato başlar, gitgide normal oktava doğru iner. 85.-92. ölçüler arasında
yavaşça kurbanına yaklaşır ve avına yaklaşımındaki adımlarını majör yedili
aralıktaki atlamalı oktavlarla ikilik notalar betimler. A kesiti 93-94 ölçülerle sol
notasının dört defa tekrarıyla B temasına geçişi hissettirir şekilde son bulur. (Bkz
Şekil 3.40.)
Şekil 3.40.Tavuk Ayakları Üzerindeki Baraka (Baba-Yaga), 91.- 94. ölçüler
95
B kesitinin atmosferi öfkeliden gizemliye doğru değişkenlik gösterir.
Buradaki ana nüans pianodur ve melodinin eşliği sağ eldedir. Tremololar beklenti
yaratır ve aynu zamanda titremeye benzer. Baba-Yaga minör üçlü aralıkta
seslenmektedir (Tremololar). Yorumcu bu seslenmeyi konuşmaya benzer şekilde,
bağsız ve artiküle çalmalıdır. (Bkz Şekil 3.41.)
Şekil 3.41. Tavuk Ayakları Üzerindeki Baraka (Baba-Yaga), 95., 96. ölçüler
104.-107. ölçüler arasındaki diyalog büyük olasılıkla Baba-Yaga ve dişi esiri

arasında geçer; Baba-Yaga‟nın melodisi kalın, esirinki ise ince rejistirdedir. Diyaloga
kromatik olarak alçalan orta rejistirdeki tremololar eşlik eder. 108.-115. ölçülerde
diyalog gitgide sinir gerginleşir. Baba-Yaga‟nın konuşması ikna edici olmaya başlar,
bu partide tenutolar yeralır. Burada belkide kurbanın kendini huzursuz ve asabi
hissedişini betimlemek amacıyla tremolo sağ el eşliğindeki 16‟lık notalar 64‟lük
notalarla yer değiştirir. 116.-120. ölçüler arasındaki crescendo ve diminuendolar
Baba-Yaga‟nın telaşını betimlemektedir. 116. ölçüdeki markato, Baba-Yaga‟nın
adımlarını vurgular, sanki müziğin kontra oktava inişiyle cehenneme inişini anlatır.
121. ölçüde kurban muhtemelen yardım isteyerek ağlamaktadır (104.-106. ölçüler
arası sforzandolar). B kesiti 122. ölçüde pianississimo nüansta artmış akorla uzun bir
fermata ile biter. Burada Baba-Yaga sanki kendi sihirli güçlerinden mest olmuş
gibidir. (Bkz Şekil 3.42.)
Şekil 3.42. Tavuk Ayakları Üzerindeki Baraka (Baba-Yaga), 121., 122. ölçüler
96
A kesiti açılış A kesitinden biraz faklılık gösterir. Bu A kesiti “Allegro
molto” olarak, diğer A kesitine göre biraz daha hızlı tempodadır. İlk A kesitinin
nüansı forte iken bu A kesitinin nüansı fortissimodur. Mussorgsky büyücünün
“havalanış müziği”nden birkaç ölçü eksiltmiştir. Bu kesilişle büyücü umulmadık ve
ani şekilde havalanır. A kesitinin finali özenle harmanlanmıştır. Açılış A kesitinde
yer alan 10 ölçülük markato pasaj, burada 25 ölçü uzunluğundadır. 209. ölçüde
Baba-Yaga uçuşunu yavaşlatmaya çalışır (bu ölçüde poco ritardando yazar), bölüm
bu şekilde sona erer. (Bkz Şekil 3.43.)
Şekil 3.43. Tavuk Ayakları Üzerindeki Baraka (Baba-Yaga), 208.-211. ölçüler
Bölümün metronom işaretlemesi doğru ise, 120‟yi gösteren işaret her ölçüyü
tam bir saniyelik uzunlukta tanımlar; bu ve mekanik ritm dev bir saat hissi uyandırır.
„Boris Godunov‟da halüsinasyonlar gören Çar, tik tak eden bir saatin eşliğinde,
ölümü ile onu tahta taşıyan bir çocuğun hayalini görür; burada hipnoz etkisi yaratan
ritm doğaüstü şeyler ile ilişkilendirilir. Mussorgsky‟nin bestesi Hartmann‟ın
çizimindeki süsleme ve dekordan yoksundur; Hartmann‟ın tablosu detaycı ve fazla
süslü iken Mussorgsky‟ninki güçlü ve yalındır. Hartmann‟ın küçük sanatsal
gezintisini İtalya, Fransa ve Polonya‟da yorumladıktan sonra son tablolar Rus
folklörü (Baba-Yaga) ve Rus tarihine (final) geri döner.
“Orta kesitte artmış ve eksilmiş akorları karıştırarak yarattığı tonal

belirsizlik ile Bartok‟un „Gece Müziği‟nden çok da uzak olmayan, ürkütücü bir
atmosfer yaratır. Taslaktan son bölüme geçişte (çok benzer materyal ile) var olan 11
ölçü çıkartılmıştır.”55
55
a.e.
97
3.15. La grande porte de Kiev/ Büyük Kiev Kapısı
(Rusça: Bogatyrskie vorota (vo stol‟nom gorode vo Kieve)/ Şövalyeler Kapısı

(Antikbaşkent Kiev‟ de) ), “Allegro alla breve” (Maestoso con grandeza), Mi bemol
majör,10.tablo. (Bkz Resim 3.16.)
Resim 3.16. Mussorgsky‟nin el yazması olan Büyük Kiev Kapısı‟nın taslağı
Çar II. Alexander‟ın 4 Nisan 1866‟da bir nihilistin süikastından kurtuluşunu

anmak amacı ile Kiev şehrine büyük bir giriş kapısı tasarımı için yarışma açılmıştır.
Olay, Alexander‟ın hükümdarlığını süresi boyunca baskıcı yapının geri dönmesini
teşvik etmiştir. Yarışma geri çekilmiş ve kapı yapılmamış olmaşına karşın
Hartmann‟ın tasarımı büyük çalkantı yaratmış ve en iyi eseri olarak tanımlanmıştır.
Sergi kataloğunda 6 bakış ve plan listelenmiştir. Bugün bildiğimiz eser, „Kiev için
Rus stilinde, içinde büyük bir kilise barındıran taş şehir kapısı‟ olarak tasvir edilir.
Kemer, devasa sütunların üzerinde, üçte biri yere batmış olarak oturur. Tepesi Rus
motifleri ile oyulmuş, en üst noktasında Rus devlet kartalı bulunan heybetli bir
miğfer ile süslenmiştir. Sağında Slav kaskı şeklinde bir kubbesi bulunan, 3 katlı bir
çan kulesi vardır. Kapının kemerinde bulunan en eski Slav yazıt: „Tanrı adı ile gelen
kimse kutsanmıştır‟ der. St. Michael figure ise tahtadan başlık tarzında kaskın
(kokoshnik) üzerinde bulunan kalkanın üzerinde görünür. Kokoshnik ve Slav kask,
kadın ve erkeği temsil eder. (Bkz Resim 3.17.)
98
Resim 3.17. Büyük Kiev Kapısı tablosu
Gerçekte de bu bölüm Mussorgsky‟nin kafasında, Hartmann‟ın çizimleri

doğrultusunda şekil almıştır. Çoğunluğu heybetli akorlardan oluşan piyano partisi ile
kilise çanı sesleri ve kilise korosu sesleri çok büyük bir olasılıkla bu büyük ve
heybetli kapıyı anlatmaktadır.
Büyük Kiev Kapısı‟nın görkemli açılış teması değiştirilmiş bir çeşit kilise
ilahisidir. İki defa duyurulur ve her ikisinde de ilahi baştan sona kadar devam eder.
İlahi ile besteci, Rus insanlarının nasıl köklü ve derin bir inançla dinlerine bağlı
olduklarını göstermiştir. Hartmann ve Mussorgsky, Rus insanlarını, onların
kültürünü ve geleneğini dünyaya tanıtma konusunda hem fikir iki sanatçıydı.
Büyük Kiev Kapısı, Baba-Yaga‟dan sonra “Bir Sergiden Tablolar”da ikinci

büyük parçadır. Bobrovsky ve Schnitke bu bölümün formunu farklı açılardan
incelemişlerdir. “Bobrovsky‟ye göre Büyük Kiev Kapısı çift üç kesitli formda
yazılmıştır. Ancak Bobrovsky‟nin formla ilgili yaptığı açıklama iki ara kesitin (koral
kesit), üç ana kesitin (destan ve ilahi kesiti) olduğudur.”56
56
Bobrovsky, a.g.e., s.153
99
Bobrovsky‟nin bölümün formu için yaptığı açıklama bir nevi basit rondo
formudur (A-B-A-B-A). “Schnitke ise Büyük Kiev Kapısı‟nın varyasyonlu rondo
formunda yazıldığını iddia eder(A-B-A1-B1-A2-Koda).”57
Ancak hem Bobrovsky, hem de Schinitke, “çan kesiti” nin (ölçü 81-113)
bölüm içerisindeki önemini belirtir. “Çan kesiti, bölüm içerisinde bütünüyle yeni bir
episodu, yani C kesitini temsil eder. Bundan dolayı Büyük Kiev Kapısı‟nın,
varyasyonlu rondo formunda yazıldığı söylenebilir (A (1-29), B (30-46), A1 (47-63),
B1 (64-80), C (81-113), A2 (114-161), koda (162-174)).”58
A kesiti (1.-29. ölçüler arası) heybetli bir bayram manzarasını temsil eder.
Tema, iyimser ve Rus folk müziği stilindeki yazımıyla Gezinti‟nin müziğini
anımsatır, Rus ruhunun coşkunluğunu ve heyecanını hissettirir. (Bkz Şekil 3.44.)
Şekil 3.44. Büyük Kiev Kapısı, 1.-6. ölçüler
B kesiti A kesitine kıyasla daha kısadır. Kesitteki müzikal temalar koral kilise
şarkılarını temsil eder. B kesiti ilk gelişinde piano nüansta ve sakindir (30.-46.
ölçüler arası). B1 kesiti ikinci gelişinde azimli ve fortissimo nüansta duyurulur (64.-
80. ölçüler arası). (Bkz Şekil 3.45.)
57
Schnitke, a.g.e., s.352
58
Nagachevskaya, a.g.e., s.136
100
Şekil 3.45.Büyük Kiev Kapısı, 64.-68. ölçüler
İki B kesitide minör tonalitededir ve çarpıcı şekilde A kesitine zıt

karakterdedir. A ve B kesitleri sadece minör ve majör modlarda olmaları açısından
değil, dini ve dindışı müzik olmaları açısından da birbirlerine karşıttır. Koral B
kesiti, çan seslerinin yer aldığı C kesitiyle (81.-113. ölçüler arası) birlikte bölümün
dramatik içeriğini oluşturur. 33 ölçülük C kesiti sanki gündelik rutin hayatı betimler.
Bu kesitteki çan sesleri mezzo forte nüanstadır. Birbirinden farklı iki aksan tipi
kullanılmıştır. Bunlardan birincisi (^) akorlarda kullanılır. İkinci tip aksan sforzando
ile belirtilir. Bu aksanın kullanım amacı bası vurgulamak içindir. (Bkz Şekil 3.46.)
Şekil 3.46. Büyük Kiev Kapısı, 81.-84. ölçüler
C kesitinin içerisinde Mussorgsky, trajik olayların yanısıra, Rus tarihinin

mutlu olaylarını da hatırlatır. Çan sesinin ilk gelişi düşük rejistirde birlik ve ikilik
notalar ile başlar (81-84 ölçü). Yeni çan sesi orta rejistirde dörtlük notalardan oluşan
üçlemelerle duyurulur (85.-88. ölçüler arası). Son olarak, küçük çanlar üst rejistirde
sekizlik notalar ile duyurulur (89-110 ölçüler arası). 93. ölçüde görünen crescendo
97. ölçüde forteye yükselir. Süitte son defa Gezinti teması duyurulur (97.- 104.
ölçüler arası). Kilise çanlarıyla üst rejistirdedir. Mussorgsky, bölümün daha önceki
101
karanlık geçmişini unutturur, pozitif ve neşeli bir atmosfer yaratır. İzleyen ölçülerde
nüans mezzo forteye düşer, 108. ölçüdeki kodaya kadar sürekli artan bir crescendo
devam eder. A 2 kesidi bölümde koda rolü oynar (114.-161. ölçüler arası). Besteci
kodada ‟Meno mosso,sempre maestoso‟, yani „daha yavaş, daima görkemli‟ terimini
kullanmıştır. Koda fortissimo nüanstadır ve ikilik notalardan oluşan üçleme
gruplarından oluşur. Ölçü 136‟ da nüans başka bir crescendo dalgası yaratabilmek
için aniden mezzo forteye düşer. Burda besteci„a poco a poco rallentando‟, „azar azar
yavaşlayarak‟ ifadesini kullanmıştır (162.-174. ölçüler arası).
“Stasov‟a göre Hartmann‟ın eseri kabul edilmişti, çünkü iki önemli özelliği
vardı: Antik Rus tarzı ve orijinallik. Şöyle yazar:
“Sütunlar sanki yılların ağırlığı ile toprağa batmış ve kaç yüzyıl önce
yapıldıkları ancak Tanrı tarafından bilinebilir bir hava yaratmaktadır. Üzerinde bir
kubbe yerine, sivri uçlu tepesi bulunan bir Slav savaş başlığı vardır. Duvarlar bir
desen şeklinde renkli tuğlalar ile örülerek süslenmiştir. Ne orijinallik!..
Hartmann öğrencilik yıllarında da kendisine ödül kazandıran, bir mimar için

anıt tasarımında, yine yarısı yere gömülmüş sütun fikrini kullanmıştır.”59
MS. 988‟de Kiev‟li Vladimir‟in Hristiyanlığı kabulü ve kitlelerin Dnieper‟de

vaftiz edilmesini emretmesi ile Kiev, Rusya‟da Hristiyanlığın doğum yeri olmuştur.
Eski Rusya kilise müziğinin temelleri Kiev ve Bizans‟a dayanır. Mussorgsky‟nin
eseri Stasov tarafından yukarıda belirtilen Rus ilahisinin tekrar çalışmasını içermekle
beraber, besteci eski Rus kilise müziğine dair derin bir anlayış ortaya koymaz.
İlahinin varlığının Mussorgsky‟nin inancı ile herhangi bir bağlantısı yoktur. İlahi
eserde Rus tarihi, kültürü ve Hartmann‟ın çizimindeki kilise figürü nedeni ile yer
alır.
59
Russ, a.g.e., s.48
102
SONUÇ
Bir eseri yorumlarken bestecinin hayatını, yaşadığı dönemi, bestecinin eseri

yazarken hayatında neler ile karşılaştığını, eserin hangi döneme ait olduğunu ve
eserin formunu bilmek, yorumcunun eseri icra ederken ki yorumunu değiştirecek ve
geliştirecek önemli unsurlardandır. Özellikle eseri yorumlanacak olan besteci
Mussorgsky gibi yaşadığı, hissettiği ve etkilendiği olguları eserlerinde kullanmış bir
besteci ise, anlatmak istediği müzik dilini anlayabilmek açısından bu bir
zorunluluktur.
Tez çalışmamda, çeşitli kaynaklardan faydalanarak Modest Mussorgsky‟nin

Bir Sergiden Tablolar isimli piyano süitini inceledim. Bestecinin diğer eserleriyle
birlikte bu eser üzerinde kullandığı yazım biçimi çağdaşlarına göre farklılık
göstermektedir. O dönem Rusya‟ya bakıldığında bestecilerin çoğunun Romantik
Dönem yani Batı etkisinde oldukları, Rus Beşleri‟nin ise Batı armonisi ile
birleştirilmiş şekilde Rus Ulusal Akımı‟nı dünyaya tanıttıkları gözlemlenir.
Mussorgsky, Bir Sergiden Tablolar adlı süitinde Batı armonisini kullanmış olmasına
karşın, birçok yenilikle harmanlamıştır. Eserde kullandığı pentatonik dizi, antik kilise
modları, kilise çanı sesi, bazı bölümlerin başında donanım kullanmaması, kimi
zaman atonal akor kullanımı ve tabloların müzikle betimlenmesi ona yaşadığı
döneminin noktasını koydurmuş, yeni bir döneme zemin hazırlamasını sağlamıştır.
„Empresyonist Dönem‟ başlığı altında, dönemin müzik hatlarını çizen ve bu dönem
içerisinde en çok meyve veren besteciler, onun eserlerini inceledikten sonra müzikte
neyi, nasıl bir üslupla anlatmak istediklerini bulabilmişlerdir.
Müzik tarihinde kimi besteciler yaşadıkları dönem başlığı altında

gözükmelerine karşın, diğer dönemle o dönem arasında müzikal köprü görevi
görmüştür. Bach‟ın Barok Dönem‟le klasik dönem arasında, Beethoven‟ın Klasik
Dönem‟le Romantik Dönem arasında köprü kurdukları bilinmektedir. Eseri
incelediğimde vardığım sonuç, Ulusalcı ve Gerçekçi Müzik‟le Empresyonist Müzik
arasındaki köprüyü de Mussorgsky‟nin kurmuş olduğudur.
103
Mussorgsky‟nin hayatı ve yapıtlarıyla ilgili ne yazık ki Türkçe kaynak kitap
bulunmamaktadır. Tezimin bu bağlamda eseri çalışmak veya tanımak isteyen
müzisyen ve araştımacılara yol göstereceğine inanıyorum.
104
BĠBLĠYOGRAFYA/KAYNAKÇA
Abizova, E.N. : Kartini s V’stavki, Muzika Yayınları, 1987
Aydınoğlu, Ortaç : Ravel’in Orkestrasyon Tekniği Üzerine Bir Analiz,

İ.Ü.Devlet Konservatuvarı Sosyal Bilimler Enstitüsü
Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2010
Bobrovsky, Vladimir : Structural Analysis of Musorgsky’s Pictures at an

Exhibition,In From Lully to our Days, 145-176, Muzyka
Press, 1967
Dorak, M. Tevfic : Russian Nationalism in Music (çevirim içi makale),

http://www.dorak.info/music/national.html, 16.11.2013
Emerson, Carl :The Life of Mussorgsky,Cambridge University Press 1999
Feridunoğlu, Lale : Ġz Bırakan Besteciler, İnkılap Yayınları, 2005
Mimaroğlu, İlhan : Müzik Tarihi, Varlık Yayınları, 5. Basım, 1995
Montague-Nathan :M. Mussorgsky, Duffield and Company, New York, 1917
Nagacevskaya,Svetlana :Pıctures at en Exhibition:A Reconciliation of Divergent

Perceptions About Mussorgsky’s Renowned Cycle,
Doctor Of Musical Arts, The University of Arizona,
Arizona, 2009
Orenstien, Arbie : Tableux D’ une Exposition for Orchestra, Edition

Eulenburg No:8022, Ernst Eulenburg Ltd, ed. by Arbie
Oreinstein, London, 1994
Riesemann, Oscar von : Moussorgsky, Alfred A. Knopf, New York and London,
1929
105
Andrey Nikolaevich : M.P.Musorgsky. Letters and Documents, State Muzyka
Press, Moscow-Leningrad, 1932
Russ, Michael : Mussorgsky: Pictures at an Exhibition, Cambridge Press,

Cambridge, UK, 1992
Say, Ahmet :Müzik Tarihi,Müzik Ansiklopedisi Yayınları,Üçüncü Basım,

Ankara, 1997
Schnitke, Alfred : Pictures at an Exhibition: Analytical Experience, Voprosy

Muzykoznania I, 1953-54, 327-9
Seroff, Victor : Modeste Muoussorgsy, Funk&Wagnalls, New York, 1968
Shlifshtein, S : Musorgsky: Artist. Timei Destiny., Muzyka Press, 1975.
Trembovelsky, E.B. : The Style of Musorgsky:Mode, Harmony, Structure.,

Composer Press, Moscow,1999
Tulga, Esra : Müzikte Empresyonist Akım, İ.Ü.Devlet. Konservatuvarı

Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanatta Yeterlik Tezi, Eylül 2009
Vikipedi : Rus BeĢleri, http://tr.wikipedia.org/wiki/Rus_Beşleri,

22.11.2013
Volkov, Solomon : St. Petersburg: A Cultural History, Exmo Press, 2004
106
EKLER
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135

MUSSORGSKY'NiN BiR SERGiDEN TABLOLAR iSiMLi ESERiNiN iNCELENMESi VE FRANSIZ EMPRESYONiZMiNE ETKiLERi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

MUSSORGSKY'NiN BiR SERGiDEN TABLOLAR iSiMLi ESERiNiN iNCELENMESi VE FRANSIZ EMPRESYONiZMiNE ETKiLERi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

Yüksek Lisans Tezi

MUSSORGSKY’NĠN BĠR SERGĠDEN TABLOLAR

Hazırlayan: Furkan Özyazıcı

Bu tez ile Modest Mussorgsky‟nin hayatı ve Bir Sergiden Tablolar isimli

Anahtar Kelimeler: Modest Mussorgsky , Bir Sergiden Tablolar ,

Written by: Furkan Özyazıcı

Tezimin amacı, piyano repertuvarının en önemli eserleri arasında yer alan ve

Bu çalışmada bana yardımcı olan değerli tez danışmanım Prof. Lale

Furkan ÖZYAZICI Istanbul, 2013

1. RUS BEġLERĠ VE MODEST MUSSORGSKY ................................................. 3

2. MÜZĠKTE EMPRESYONĠZM DÖNEMĠ ........................................................ 32

3. BĠR SERGĠDEN TABLOLARIN ĠNCELENMESĠ ......................................... 50

SONUÇ .................................................................................................................... 102

Resim 1.1 César Antonovich Cui ............................................................................. 4

A.e : Aynı eser

Modest Mussorgsky eserlerinde hem Rus ulusal müziğine değinmiş, hem de

Mussorgsky‟nin müzikal kimliğini anlayabilmemiz için, yaşamış olduğu

1860‟ların sonunda Mussorgsky, ressamlık ve mimarlık yapan Hartmann ile

Hartmann‟ın 4 Ağustos 1873‟teki beklenmedik ölümü, Mussorgsky‟yi

Eser, bestecinin ölümünden beş yıl sonra 1886‟da Rimsky-Korsakov‟un

1.1. Rus BeĢlerinin Müzikteki Yeri ve Modest Mussorgsky’nin Rus

César Antonovich Cui, 18 Ocak 1835‟te doğmuştur. Küçük yaşlarda piyano

Resim 1.1 César Antonovich Cui1

Alexander Porfiryeviç Borodin 1833‟te St. Petersburg‟da doğmuştur. Küçük

Resim 1.2 Alexander Porfiryevich Borodin2

Nikolai Andreyeviç Rimsky-Korsakov, 1844‟te Tişvin‟de dünyaya gelmiştir.

Resim 1.3Nikolai Andreyeviç Rimsky- Korsakov3

Mili Aleksiyeviç Balakirev, 2 Ocak 1837‟de Ninji Novgorad‟da dünyaya

Resim 1.4.Mili Aleksiyeviç Balakirev4

“Rus Beşleri” ya da “Güçlü Küme” olarak tanımlanan kümenin öncüsü,

Mussorgsky izlenimciliği bilinçli bir şekilde müzik yazısına aktarmasa da,

1.2. Modest Mussorgsky’ nin Hayatı

Modest Petrovich Mussorgsky, 21 Mart 1839‟da Rusya‟nın Karevo şehrinde

“Mussorgsky, kendi döneminin armoni ve kompozisyon kurallarına sırt

1858‟de birliğinden ayrılarak hayatını tamamen müziğe adamıştır. 1859‟da

1867‟de gazeteci ve sanat eleştirmeni V. Stasov tarafından adlandırılan “Rus

“Rus Beşleri‟nin artık dağılmaya başladığı dönemde Mussorgsky de eski

Resim 1.5.Modest Mussorgsky8

1.2.1. Modest Mussorgsky’ nin Kronolojik Sıra Ġle Eserleri9

1-“Porte-Ensigne Polka” (Ensign'nin Polkası), piyano için 1852‟de

2-Viktor Hugo‟nun aşk romanından esinlenerek üzerinde çalışılmış “İzlanda

3-“Souvenir d‟enfance” (Çocukluk Anıları), 16 Ekim 1857‟de piyano için

7-“Sadly rustle the leaves” (Yapraklar hüzünle hışırdıyor), sözlerinin çoğu

8-1858‟de orkestra için bestelediği “Si bemol majör Scherzo”, A.S.

10-Piyano için yazılmış “Bir Çocuğun Şakası” (Bir Çocuğun Şakası)

11-Nadeshda Petrovna Opotchinina‟ya ithaf edilmiş “Impromptu passionne”,

15- Do majör Sonatı (Allegro) tamamlanmamış bir piyano düetidir. 8 Aralık

16-Sofokles‟in trajedisi Edipus için yazılmış olan bu eser, kadın ve erkek

17- Orkestra için yazılan ve 14 Mayıs 1861‟de orkestrasyonu yapılan "Alia

18- “Intermezzo in modo classico” (Klasik Modda İntermezzo), orkestra için

22-Flaubert‟in romanı Salammbo‟dan esinlenilen “Libyan” operası 4

28- “Recollection of Childhood” (Çocukluk Hatıraları), iki piyano

1."Nanny and I” (Dadım ve Ben),

2. “The First Punishment” (Nanny shuts me up in a dark room) (“İlk ceza”

32- Ostrovsky tarafından yazılan “The Voivode” (Voyvoda) isimli oyundan

34- Sözleri Pleshtcheiev‟e ait olan ve Ocak 1866‟da bestelenen “Why do

37- Sözleri Shevtchenko (The Haidamaks‟tan alınan) tarafından yazılan

38-Koro ve orkestra için 29 Ocak 1867‟de bestelenen “The Destruction of

39- Sözleri Mey‟e ait olan ve 12 Haziran 1867‟de bestelenen “Hebrew

40- Piyano eşlikli vokal olarak 26 Ağustos 1867‟de bestelenen ve sözleri

46- Sözleri Mey‟e ait, 1867‟de bestelenen “Gathering Mushrooms” (Mantar

49- “The Marriage” (Evlilik) nesirde dramatik müzik denemesidir. Gogol‟un