T.

C
UŞAK ÜNİVERSİTESİ
SAĞLIK YÜKSEKOKULU

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ BÖLÜMÜ

TEKSTİL SEKTÖRÜNDE KULLANILAN MAKİNELER

VE

RİSK DEĞERLENDİRMESİ

LİSANS BİTİRME ÖDEVİ

EROL YİĞİT
MUHAMMED KUTLUK

HAZİRAN 2020
UŞAK
 T.C
UŞAK ÜNİVERSİTESİ
SAĞLIK YÜKSEKOKULU

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ BÖLÜMÜ

TEKSTİL SEKTÖRÜNDE KULLANILAN MAKİNELER

VE

RİSK DEĞERLENDİRMESİ

LİSANS BİTİRME ÖDEVİ

EROL YİĞİT
MUHAMMED KUTLUK

UŞAK 2020

ii
iii
 KABUL VE ONAY SAYFASI

Erol YİĞİT ve Muhammed KUTLUK tarafından hazırlanan “Tekstil Sektöründe Kullanılan

Makineler ve Risk Değerlendirmesi” adlı bu tezin Lisans bitirme tezi olarak uygun olduğunu
onaylarız.

Dr. Öğr. Üyesi İbrahim BULDUK

Tarih: ….../…../…..

iv
 TEZ BİLDİRİMİ

Tez içindeki bütün bilgilerin etik davranış ve akademik kurallar çerçevesinde elde edilerek
sunulduğunu, ayrıca tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalışmada bize ait
olmayan her türlü ifade ve bilginin kaynağına eksiksiz atıf yapıldığını bildiririz.

EROL YİĞİT

MUHAMMED KUTLUK

v
 TEKSTİL SEKTÖRÜNDE KULLANILAN MAKİNELER VE RİSK
DEĞERLENDİRMESİ

(Lisans Bitirme Ödevi)

EROL YİĞİT
MUHAMMED KUTLUK

UŞAK ÜNİVERSİTESİ
SAĞLIK YÜKSEKOKULU
2020

ÖZET

Tekstil sektöründe üretimin ilk basamağı iplik üretimidir. İplik üretiminde kullanılan
makineler üretimi arttırken çalışanlar için çok büyük tehlikeler oluşturmaktadır. Makinelerde
bulunan bu tehlikeler genel olarak hareketli aksamlardan kaynaklanır.

Birçok tehlikenin bulunduğu bu sektörde, iplik üretiminde kullanılan makineler ve

iplikhane bölümü için risk değerlendirmesi yapmak amacıyla bu tez çalışması yapılmıştır.
Ayrıca iplik üretimi yapan bu işyerinde bulunabilecek tehlike ve risklere karşı, sektöre özel
risk değerlendirmesi oluşturulmuştur. Bu yapılan risk değerlendirmesi sonucunda, en fazla
riskin iplik hazırlık ve iplik eğirme bölümlerinde bulunduğu tespit edilmiştir. Belirlenen
risklerin daha çok mekanik etmenlerden kaynaklandığı görülmüştür. Tez çalışmasında ayrıca
işyerinde belirlenen risklerin giderilebilmesi amacı ile koruyucu ve önleyici tedbirler hakkında
bilgi verilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Tekstilde kullanılan makine, iplik üretimi, risk değerlendirmesi, hareketli
aksamlar
vi
 YARN PRODUCTION USED MACHINES AND RISK ASSESSMENT

(Graduation Assignment)

EROL YİĞİT

MUHAMMED KUTLUK

UŞAK UNIVERSITY

SCHOOLL OF HEALTH

2020

ABSTRACT

The first step of production in the textile sector is yarn production. The machines used in
yarn production increase the production and create great dangers for the workers. These
hazards in machines generally arise from moving parts.

In this sector where there are many dangers, this thesis has been carried out in order to
make risk assessment for the machinery used in yarn production and spinning department. In
addition, a sector-specific risk assessment has been established against the hazards and risks
that may exist in this workplace which produces yarn. As a result of this risk assessment, the
highest risk was found in yarn preparation and spinning departments. It was observed that the
determined risks were mostly caused by mechanical factors. The thesis also provides
information about preventive and preventive measures in order to eliminate the risks identified
in the workplace.

Keywords: Machine used in textile, yarn production, rısk assessment, moving parts

vii
 TEŞEKKÜR

Çalışmalarımıza yön vererek, yaptığımız araştırmaların her aşamasında bilgi, öneri ve

her türlü çözümcü yaklaşımını esirgemeyen engin fikirleriyle ve umut verici sözleriyle
gelişmemize büyük katkısı olan, yoğun temposuna rağmen bize önemli vaktini ayırarak bu
çalışmamızı özenle inceleyen danışmanımız Dr. Öğr. Üyesi İbrahim BULDUK’ a sonsuz
teşekkürü borç biliriz.

Tüm desteklerini ve sevgilerini bize hissettiren ve bu çalışmamızı bitirmemiz konusunda

manevi desteklerini esirgemeyen ailelerimize yürekten teşekkür ederiz.

Tezimizi hazırlarken bize işletmelerinin kapılarını açan ve sonsuz anlayış gösteren Sarar
Battaniye Tekstil San. ve Tic. A.Ş. firması ve çalışanlarına, tez kapsamında her türlü bilgi ve
desteğini eksik etmeyen A Sınıfı Uzman Uğur BEKAR, C Sınıfı Uzman Tülay KÜPELİ
AKAT ve ekiplerine bu zorlu süreçte desteklerinden dolayı teşekkürlerimizi sunarız.

viii
 İÇİNDEKİLER

ABSTRACT………………………………………………………………………………. vii

TEŞEKKÜR………………………………………………………………………………viii

İÇİNDEKİLER…………………………………………………………………………… ix

TABLOLAR LİSTESİ…………………………………………………………………… xii

RESİMLER LİSTESİ…………………………………………………………………… xiii

SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ…………………………………………….. xv

1 GİRİŞ…………………………………………………………………………………….. 1

2 GENEL BİLGİLER…………………………………………………………………….. 2

2.1 Türkiye’de Tekstil Sektörüne Genel Bakış………………………………................. 2

2.2 Türkiye’de İplik Sektörü………………………………………………………….…. 4

2.3 İplik Üretimi………………………………………………………………..…………. 5

2.4 İplik Üretim Yöntemleri……………………………………………………….…….. 6

2.4.1 Ring İplik Üretim Yöntemi………………………………………………..…..…. 6
2.4.2 Kompakt İplik Üretim Yöntemi ……………..…………………………………. 7
2.4.3 Vorteks İplik Üretim Yöntemi…………………………………………………… 8
2.4.4 Open-End Rotor İplik Üretim Yöntemi………………………………………..... 9
2.4.5 Rejenere İplik Üretim Yöntemi………………………………………………….. 9

3 İPLİK ÜRETİMİNDE KULLANILAN MAKİNELER……………………………... 10

3.1 Çırçır Makinesi………………………………………………………………………. 10

ix
3.2 Harman Hallaç Dairesi……………………………………………………………… 11

3.3 Tarak Dairesi………………………………………………………………………… 18

3.4 Cer Dairesi…………………………………………………………………………… 20

3.5 Fitil Makinesi:……………………………………………………………………….. 21

3.6 İplik Eğirme Makinesi………………………………………………………………. 22

3.6.1 Open-end (Rotor) İplik Makinesi……………………………………………… 23
3.6.2 Ring İplik Makinesi……………………………………………………………… 24

3.7 Bobin Makinesi………………………………………………………………………. 25

3.8 Katlama ve Büküm Makinesi……………………………………………………….. 26

3.9 Şifanoz ve Karnet Makinesi………………………………………………………… 27

4 TEKSTİL SEKTÖRÜNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ………………………… 28

4.1 Tekstil Sektöründeki Genel Tehlikeler…………………………………………….. 29

4.1.1 Hareketli Aksamlardan Kaynaklanan Tehlikeler……………………………... 29
4.1.2 Yangın……………………………………………………………………………. 29
4.1.3 Gürültü…………………………………………………………………………… 30
4.1.4 Tozlar…………………………………………………………………………….. 31
4.1.5 İş Ekipmanlarından Kaynaklanan Riskler…………………………………….. 32
4.1.6 Ergonomik Olmayan Çalışma Koşulları………………………………………. 33

4.2 Tekstil Sektöründe Genel Tehlikelere Karşı Alınacak Önlemler………………… 34

5 TEKSTİL SEKTÖRÜNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURALLARI……….. 39

5.1 Uyarı Ve İkaz İşaretleri……………………………………………………………... 39

5.2 Makine Koruyucuları……………………………………………………………….. 40

5.3 Yangın Algılama Sistemleri………………………………………………………… 41

x
5.4 Talimat ve Eğitimler………………………………………………………………… 42

5.5 Bakım Onarım İşlemleri……………………………………………………………. 43

5.6 Kişisel Koruyucu Donanımlar……………………………………………………… 43

6 MATERYAL VE YÖNTEM………………………………………………………….. 44

6.1 Saha Çalışmaları…………………………………………………………………….. 44

6.2 Uygulama Alanındaki Risk Değerlendirme Çalışmaları…………………………. 45

7 BULGULAR…………………………………………………………………………… 46

7.1 Risklerin Risk Düzeylerine Göre Dağılımı………………………………………… 46

7.2 Risklerin Risk Etmenlerine Göre Dağılımı………………………………………… 47

8 SONUÇ VE ÖNERİLER……………………………………………………………… 49

9 KAYNAKÇA……………………………………………………………………………… 49

10 ÖZGEÇMİŞ…………………………………………………………………………... 54

11 ÖZGEÇMİŞ…………………………………………………………………………... 55

xi
 TABLOLAR LİSTESİ

Tablo 2.1: Dünya Tekstil İhracatında İlk Altı Ülke……………………………………….. 3

Tablo 2.2: Yıllar İtibariyle Dünya İplik Ticareti………………………………………….. 5
Tablo 4.1: Tekstil İşletmelerinde Bölümlere Ait Gürültü Seviyeleri……………………... 30
Tablo 4.2: Gürültü İle Çalışmalarda Yönetmelikte Belirtilen Maruziyet Eylem Ve Sınır
Değerleri………………………………………………………………………………………… 30

xii
 RESİMLER LİSTESİ

Resim 2.1: Ring İplik Üretim Prensibi……………………………………………………. 7

Resim 2.2:Kompakt İplik Üretim Prensibi………………………………………………... 8
Resim 2.3:Vorteks İplik Üretim Prensibi…………………………………………………. 8
Resim 2.4:Open-End Rotor İplik Üretim Prensibi………………………………………… 9
Resim 3.1:Sawgin Çırçır Makinesi ……………………………………………………….. 10
Resim 3.2:Rollergin Çırçır Makinesi……………………………………………………… 11
Resim 3.3:Klasik Balya Açma Makinesi………………………………………………….. 11
Resim 3.4:Box Odası……………………………………………………………………… 13
Resim 3.5:Çok Silindirli Açıcı(Axi-Flo)………………………………………………….. 14
Resim 3.6:Mikser Makinesi……………………………………………………………….. 15
Resim 3.7:Dik Açıcı………………………………………………………………………. 16
Resim 3.8:Toz Emiş Makinesi(Dustex)………………………………………………….. 17
Resim 3.9:Tarak Makinesi………………………………………………………………… 18
Resim 3.10:Cer Makinesi…………………………………………………………………. 20
Resim 3.11:Fitil Makinesi………………………………………………………………… 21
Resim 3.12:Open-End İplik Makinesi…………………………………………………….. 23
Resim 3.13:Ring İplik Makinesi………………………………………………...………… 24
Resim 3.14:Bobin Makinesi………………………………………………………….…… 25
Resim 3.15:Katlama Ve Büküm Makinesi………………………………………….…… 26
Resim 3.16:Şifanoz Makinesi………………………………………………………..…… 27
Resim 3.17:Karnet Makinesi………………………….……………………………..…… 27
Resim 5.1: Uyarı Levhaları…………………………………………………………..…… 39
Resim 5.2: Makine Koruyuculara Örnek……………………………………………..…… 40
Resim 5.3: Talimat Örneği…………………………………………………………..…… 41

xiii
 GRAFİKLER LİSTESİ

Grafik 7.1: Risklerin Risk Düzeylerine Göre Oranı………………………………………. 45

Grafik 7.2:Risklerin Risk Etmenlerine Göre Dağılımı…………………………………… 46
Grafik 7.3:Risk Etmenlerinin Risk Düzeylerine Göre Dağılımı………………………….. 46

xiv
 SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ

Bu çalışmada kullanılmış bazı simgeler ve kısaltmalar açıklamalarıyla birlikte aşağıda

verilmiştir.

Simgeler Açıklama

Pa Pascal

dB Desibel

Kısaltmalar Açıklama

C Gürültü Skalası Çeşidi

A Gürültü Skalası Çeşidi

KKD Kişisel Koruyucu Donanım

xv
 1 GİRİŞ

Ülkemiz tekstil sektöründe her geçen gün teknoloji açısından gelişmeler göstermektedir.
Bu teknolojiler üretim hızını arttırarak bu alanda insanlar için çok büyük istihdam olanakları
sağlamaktadır [1] .

Sektörün hammaddesi elyaftır. Tekstil üretimi; ilk madde, iplik, dokuma, örme, baskı,
apre ve hazır giyim gibi ayrı ayrı teknoloji gerektiren geniş bir alanı içine almaktadır. Üretimin
ilk basamağı iplik üretimidir ve dünya sıralamasına bakıldığında ilk beş içerisinde ülkemizin
de olduğu görülmektedir [2].

İplik üretimi İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin İşyeri Tehlike Sınıfları Tebliği’nde

“tehlikeli” sınıfta yer almaktadır [3]. Bu işyerlerinde makinelerin dönen aksamlarından, toz,
gürültü ve yangından kaynaklanan tehlikeler mevcuttur. Bu sektörde meydana gelen tehlike ve
risklere bakıldığında mevcut bir çalışmanın yapılmadığı görülmüştür. Sonuç olarak ilgili
işyerinde çalışma şartlarının, iş sağlığı ve güvenliği açısından ayrıntılı olarak incelenmesi
gerektiği öngörülmüştür. Bu amaçla işyerinde rejenere( geri dönüşümle) iplik üretilen işler
incelenerek tehlike ve riskler belirlenerek, risk değerlendirmesi yapılmıştır. Riskler
derecelendirilerek bu konularda alınacak olan önlemler belirlenmiştir. [4]

Risk değerlendirme çalışmasında, en çok kullanılan yöntemlerden olan 5X5 L Tipi

Matris metodu kullanılarak rejenere(geri dönüşümle) iplik üretimi yapan işyerinde
gerçekleştirilmiştir. Yapılacak olan risk değerlendirmesine göre işyerinde karşılaşılabilecek
riskler belirlenip derecelendirilme sırasına uygun olarak mevzuatımızda belirlenen bilgilerle
çözüm önerileri oluşturulmuştur [5].

Bu tez çalışmasında, tekstil ve iplik sektörü Genel Bilgiler bölümünde tanıtılarak

rejenere( geri dönüşümle) iplik üretim süreçleri ve bu sektörde kullanılan makineler
anlatılmıştır. Bu sektöre ait tehlikelerden bahsedilmiştir. Materyal ve Yöntem bölümünde
firmalardaki saha ve risk değerlendirme çalışmalarına değinilmiştir. Bulgular bölümünde risk
değerlendirme sonuçları detaylı bir şekilde anlatılmıştır. Risk değerlendirme sonuçlarına göre
risklerin risk düzeylerine ve risk etmenlerine göre değerlendirilmiştir. Sonuç ve Öneriler
bölümünde yapılan bu çalışmadan elde edilen veriler değerlendirilerek bu iş koluna ait iş
sağlığı ve güvenliği riskleri açıklanmış ve bu sektörde yapılacak olan yeni çalışmalara

1
rehberlik etmek amaçlanmıştır.

2 GENEL BİLGİLER

Bu bölümde tekstil ve iplik sektörü tanıtılmış rejenere( geri dönüşümle) iplik üretim
süreçleri ve bu sektörde kullanılan makineler anlatılmıştır. Bu sektöre ait tehlikelerden
bahsedilerek iş sağlığı ve güvenliği açısından çalışanların sağlığını tehdit edebilecek riskler
incelenmiştir.

2.1 Türkiye’de Tekstil Sektörüne Genel Bakış

Tekstilin temeli Osmanlı Devleti dönemine dayanmaktadır. Cumhuriyetin ilanından

sonra 1933 yılında Sümerbank’ın kuruluşuyla temelleri daha da sağlamlaşmış, bütün fabrika
ve atölyeler tek çatı altına toplanmıştır. Sektörde 1950’li yıllara kadar özel sektörün bu
alandaki faaliyetleri küçük ölçekli fabrikalardır. Ancak bu tarihten sonra alınan ödeneklerle
faaliyetleri gelişmeye başlamış Çukurova’da yeni fabrikalar kurulmuştur.1960’lı yıllarda ise
sentetik elyaf üretimine başlanmıştır. 1960-1970 yılları arasında sektörde teknolojik
gelişmelerle birlikte işlenmiş ürün imal edilmeye başlanmıştır. 1980’li yıllarda iplik, elyaf,
kumaş ihracatı yapan Türkiye 1984 yılından itibaren hazır giyim sektöründe bu ihracatları
arttırmıştır [6].

Devlet planlama teşkilatı tarafından hazırlanan birinci ve ikinci beş yıllık kalkınma
planları dâhilinde tekstil sektörünün geliştirilmesine yönelik teşvikler uygulamaya
konulmuştur.1980’li yıllardan 2000’li yıllara gelene kadar tekstil sektörü Türkiye’nin
ekonomisi açısından ihracat içindeki payını arttırmıştır [7].

Ülkenin coğrafi konumu, taşımacılık maliyetlerinin düşük olması ve teslimat sürelerinin

kısa olması sebebiyle rekabet üstünlüğü oldukça artmıştır. İplik üretimi Kahramanmaraş,
İstanbul, Bursa ve Uşak gibi illerde yoğun olarak yapılmaktadır.

Tablo 1’deki Dünya Ticaret Örgütü(DTÖ)’nün 2013 yılı verilerine göre tekstil
sektöründeki 766,15 milyar dolar olan dünya toplam ihracatının 27,6 milyar dolarlık kısmı

2
Türkiye’ ye aittir. Söz konusu 27,6 milyar dolarlık ihracatın 12,2 milyar dolarını tekstil
oluşturmaktadır. Türkiye tekstil ihracatında 5. sırada yer almaktadır [7].

Tablo 1: Dünya Tekstil İhracatında İlk Altı Ülke

Milyar $ Tekstil
Dünya Toplam İhracatı 305,89

Çin 106,6
İtalya 13,5
Hindistan 18,9
Almanya 14,9
Türkiye 12,2
Hong Kong 10,7

Bu verileri özetleyecek olursak ülkemizde tekstil ve hazır giyim sektörü;

➢ Bir milyona yakın istihdam sağlamaktadır.

➢ 57.7 milyar dolar cirosu vardır.
➢ 29,5 milyar dolar ihracat yapılmaktadır.
➢ Dünyanın yedinci büyük ihracatçısı konumundadır.
➢ Halı ve yer kaplamada dünyanın ikinci büyük ihracatçısıdır.
➢ Dokuma halıda dünya lideri konumundadır.
➢ Dünyanın üçüncü büyük çorap tedarikçisidir.
➢ Dünyanın dördüncü büyük havlu tedarikçisidir.
➢ Avrupa’nın en büyük kot üreticisidir.
➢ Avrupa’nın üçüncü büyük hazır giyim tedarikçisidir.
3
➢ Avrupa’nın en büyük ev tekstil üreticisidir.
➢ Avrupa’nın en büyük iplik üretim kapasitesine sahiptir [8].

2.2 Türkiye’de İplik Sektörü

İplik, dokuma ve örme kumaşların hammaddesidir. Türkiye’de tekstil üretiminin ve

ihracatın en önemli alt yapılarından biridir. Toplam kurulu iplik kapasitesi 3,75 milyon ton
civarındadır ve Avrupa’da iplik kapasitesi en yüksek ülkedir. Bu kapasitenin 2,5 milyon tonu
pamuk ve benzeri, 400 bin tonu yün ve benzeri 825 bin tonu ise sentetiklerden oluşmaktadır.
Türkiye’de 500 civarında iplik tesisi bulunmaktadır [9].

Türkiye tekstil ihracatının %21’i iplikten oluşmaktadır ve dünya iplik ticaretindeki payı
%3,1’dir. Dünyanın en büyük on ikinci iplik ihracatçısıdır. Ürün grupları incelendiğinde iplik
ihracatının %58’i sentetik lifli ipliklerden, %28’i pamuk ipliğinden, %14’ü de diğer ipliklerden
oluşmaktadır. Pamuk ipliği üretiminde dünyanın yedinci büyük ihracatçısıdır [9].

Kurulu iplik kapasitesi incelendiğinde, Türkiye dünyanın sayılı kurulu iplik makine
parkına sahip ülkelerinden birisidir. En güncel verilere göre, 2012 yılı sonu itibariyle 6,9
milyon kısa elyaf iplik eğirme iğine, 835,7 bin uzun elyaf iplik eğirme iğine ve 617,5 bin
open-end rotora sahiptir. Sahip olduğu bu makine farkıyla dünya kısa iplik eğirme iğ
kapasitesinin %2,7’sine, uzun elyaf iplik eğirme iğ kapasitesinin %5,6’sına, dünya open-end
rotor kapasitesinin %7,4’üne sahiptir. Ayrıca yalancı-büküm iğ kapasitesinde de %1,5’ine
sahiptir [2]

Yukarıdaki verilerden de görüldüğü üzere Türkiye’de iplik sektörü gerek istihdam, gerek
ihracat ve gerekse katma değer bakımından oldukça önem arz etmektedir. İç ve dış
gelişmelerden çok çabuk etkilenen bu sektör toplam ihracat içerisindeki payı büyük
olduğundan dolayı Türkiye ekonomisine önemli oranda katkı sağlamaktadır [2]. Bu katkı
Tablo 2’de verilmiştir.

4
 Tablo 2: Yıllar İtibariyle Dünya İplik Ticareti

Milyar $ Dünya İplik Yıllık Değişim % Türkiye İplik Yıllık Değişim % Pay %
İhracatı İhracatı
2001 29.351 776 2,6
2002 29.973 2,1 636 18,0 2,1
2003 33.235 10,9 741 16,5 2,2
2004 38.105 14,7 959 29,4 2,5
2005 38.069 0,1 954 0,5 2,5
2006 41.225 8,3 1.115 15,7 2,7
2007 44.565 8,1 1.176 5,5 2,6
2008 43.347 2,7 1.196 1,7 2,8
2009 35.803 17,4 1.021 14,6 2,9
2010 47.386 32,4 1.268 24,2 2,7
2011 54.522 15,1 1.637 29,1 3,0
2012 50.543 7,3 1.624 0,8 3,2

2.3 İplik Üretimi

İplik üretimi liflerin belirli düzen ve incelikte bir araya getirilerek bükülmesi işlemidir.
Elyafın iplik haline getirilmesi eğirme ve bükülmesi ile sağlanır. İplik üretiminde kullanılan
hammaddenin özelliklerine ve eğirme teknolojisine bağlı olarak farklı üretim alanları
oluşmuştur. Bu üretimlerde kullanılan işlem basamaklarının sayısı çok fazla olduğu için her
basamakta makine ve sistemler kullanılmaktadır. Kısa elyaf üretiminde; ring iplikçilik, open-
end rotor iplikçilik ve vorteks iplikçilik en sık kullanılan üç yöntemdir [10].

İplik üretimi pamuk gibi doğal elyafın ve polyester, akrilik ve viskon gibi yapay
elyafların çeşitli aşamalardan geçerek açılması, temizlenmesi, karıştırılması, şerit haline
getirilmesi ve istenilen numarada eğrilip bobinlenmesi işlemidir. Open-end ve vorteks
eğirmecilik daha az sayıda proses ile bu işlemi yaparken ring iplikçilik bu işlemi daha fazla
5
prosesle yapmaktadır.

Türkiye’nin iplik üretim kapasitesi; 2.300.000 ton kısa elyaf iplik, 400.000 bin ton uzun
elyaf iplik ve 800.000 bin ton filament iplik olmak üzere toplam 3.500.000 tondur. Türkiye’nin
iplikte toplam üretim kapasitesi hem ihracatı hem de iç piyasayı fazlası ile karşılamaktadır
[10].

2.4 İplik Üretim Yöntemleri

2.4.1 Ring İplik Üretim Yöntemi

Yeni geliştirilmiş iplik üretim yöntemlerine rağmen ring iplik eğirme yöntemi iplik
üretim yöntemleri arasında baskın konumdadır. Ring eğirme yöntemini diğer eğirme
yöntemlerinden ayıran en önemli özellik ince, dayanıklı ve düzgün iplik elde edilmesi ve
kesikli iplik üretiminde en iyi özellik sunmasıdır. Ring eğirme prosesi üç adımda gerçekleşir.
Birinci adımda fitil makinesinde ön çekim yapılır, ikinci adımda ring makinesinde eğirilir ve
son adımda kopstan bobine aktarılır. Ön çekimi yapılan fitil, ring makinesinde çift veya çoklu
manşonlu çekim ünitesinde istenilen boyutta iplik inceliğine kadar çekilir. Sonrasında
bükümsüz lifler bilezik etrafında dönen kopçanın hareketiyle bükülüp bilezik bankının aşağı
yukarı hareketiyle kopsa sarılır. Bu eğirme sistemi iplik eğirme aşamasının uzun olması
nedeniyle ekonomik değildir [12].

Ring iplik makinesi, elyaftan iplik üretiminde prosesin son makinesidir ve ipliğin kalitesi
açısından önemli yere sahiptir. Ana iplik eğirme elemanı iğdir. Fitil aynı anda hem inceltilip
hem sardığı için kesintisiz iplik üretimi sağlamaktadır. Dolayısıyla büküm ve sarım aynı anda
gerçekleştirilmektedir. Ring iplikçilik sisteminde; elde edilen iplik kalitesinin çok iyi olması
açısından geçmişten günümüze kadar gelen en önemli iplik üretim sistemi olmuştur. Buna ek
olarak; büküm ve sarım işlemlerinin aynı eleman tarafından yapılması başta üretim hızı olmak
üzere bazı teknolojik kısıtlamaları beraberinde getirmiştir. Bu nedenle yeni iplikçilik sistemleri
ortaya çıkmıştır [6].

6
 Resim 2.1: Ring İplik Üretim Prensibi [6]

2.4.2 Kompakt İplik Üretim Yöntemi

Gerçek bir kompakt eğirme sisteminin amacı; elyafa büküm vermekten önce lifleri
paralel ve yakın olarak yan yana dizmektir. Bu iyi bir kompakt için en önemli ölçüttür.
Kompakt iplikçilik sistemi ring iplik sistemine benzer bir üretim yöntemidir. Bu proseste
üretilen ürünlerin tüylülük başta olmak üzere birçok özelliği ring ipliklerine göre oldukça
iyidir. Kompakt iplik sisteminde lifler ana çekimden sonra aerodinamik olarak kompakt hale
getirilmektedir. Böylece lifler birbirine yakın durabilmekte ve eğirme üçgenine taşınan lif
kütlesi yoğunlaşmış olmaktadır. Eğirme üçgeninin şekli ve boyutları ipliğin dayanıklılığını
etkilemektedir. Bütün lifler eğirme sistemine katılarak iyi bir iplik formasyonu sağlanmaktadır
[13].

Kompakt eğirme sistemi, çekim aparatından çıkan elyafı azaltıp daraltması bakımından
eğirme üçgenini ortadan kaldırması ile iplik kalitesini yüksek konuma getirmektedir. Kompakt
iplikçilikte, ring iplikçiliğe nazaran daha az tüylü, daha düzgün yüzeyde olan, dayanıklı ve
uzama oranı yüksek iplik yapısı ortaya çıkmaktadır. Bu iplikçiliğin prensibinde; ring iplik
makinesinin çekim alanı çıkışında; liflerin yoğunlaştırılması sayesinde eğirme üçgeninin
küçültülmesi esasına dayanmaktadır ve daha sıkı ip yapısı karşımıza çıkmaktadır [6].

7
 Resim 1.2:Kompakt İplik Üretim Prensibi [6]

2.4.3 Vorteks İplik Üretim Yöntemi

Hava jetli eğirme sistemi ring ve open-end iplik eğirmeden sonra endüstride kullanılan
bir başka eğirme sistemidir. Japonya Muratec firması tarafından geliştirilen MVS iplik eğirme
teknolojisi ile başarıyı yakalamıştır. MVS eğirme sisteminde dört silindirli çekim sisteminde
çekilen lif demeti, ön çekim silindirlerinden ayrılırken hava düzesi içerisinde oluşturulan hava
emişi ile çekilmektedir. MVS eğirme sistemi ipliklerin yüksek eğirme hızlarına karşın üretilen
ipliklerin karakteristik özellikleri ve yüksek sarım lif oranından dolayı ring iplik sistemine
benzemektedir. MVS ile üretilen ipliklerde tüy oranı düşük olduğu için yıkama ve aşınmaya
karşı diğer iplik türlerine göre daha yüksek direnç göstermektedir. Bu üretim yöntemi ile
üretilen iplikler yüksek hacimli olduğu için suyun hızlı bir şekilde emilmesini ve kurumasını
sağlamaktadır. Ayrıca rotor ve ring iplikçiliğine göre daha hızlı iplik çıkış hızına mevcuttur.

Resim 2.2:Vorteks İplik Üretim Prensibi [6]

8
 2.4.4 Open-End Rotor İplik Üretim Yöntemi

Ring iplik eğirme üretim yöntemine kıyasla rotor iplik eğirme makinesi kesintisiz eğirme
sistemi olup, fitil ve bobin makinesine gerek duymadan tek bir makinede beslenen farklı
hammaddeleri iplik numarasına eğirdikten sonra silindirik ya da konik bobine sarılması
esasına dayanır. Ring iplik eğirme sisteminde lif demetine belirli bir incelik verildikten sonra
büküm yapılır ve istenilen dayanıklılık sağlanmış olur [15].

Open-end iplikçiliğinde liflerin açık uçlarının döndürülerek birbirine sarılması prensibi

ile iplik eğirme esasına dayandığı için açık-uç iplikçilik genel adını almaktadır. Açık –uç
eğirme sisteminde bant halinde hazırlanan lifler açma ünitesine gelerek tek tek lif haline
getirilmekte ve istenilen iplik numarasına göre büküm verme makinesine iletilmektedir. Açık
ucu olan ipliğe bağlanan lifler büküm makinesinde bükümleri sağlanarak bir iplik yapısı
oluştururlar. Bu oluşan iplik ayrı bir sarım makinesine iletilerek bobin oluşturulmuş olur [6].

Resim 2.3:Open-End Rotor İplik Üretim Prensibi [6]

2.4.5 Rejenere İplik Üretim Yöntemi

Rejenere iplik üretimi; doğal ve sentetik maddelerin fiziksel ve kimyasal yöntemler
kullanılarak değişim işlemine tabi tutulması sonucunda oluşturulan iplik işleme sistemidir.
Rejenere iplik imalatında tekstil ve hazır giyim artıkları toplanıp, parçalanarak elde edilen
elyafların yeniden iplik haline getirilmesi söz konusudur. Kumaş artıkları elyaf haline
getirildikten sonra iplik aşamasında, son kullanım yerlerine göre içerisine boyalı veya
hammadde halinde pamuk, akrilik, polyester ya da viskon elyaflar karıştırılır ve kullanılan
elyafa göre ipliği kalitesi değişmektedir. Daha sonra bu üretimde kullanılan belli kimyasallar
ilave edilerek open-end eğirme tekniği ile iplik haline getirilir [16].
9
 3 İPLİK ÜRETİMİNDE KULLANILAN MAKİNELER

3.1 Çırçır Makinesi

Liflerin çekirdekten ayrılmasına çırçırlama ve bu işi yapan makineye de çırçır makinesi

denmektedir. Aynı zamanda lifler temizlenip balya haline getirilmektedir. Üç çeşit çırçır
makinesi bulunmaktadır. Ülkemizde toplu ve testereli olan çırçır makineleri bulunaktadır.

Toplu Çırçır (Rollergin) Makineleri: Çıkrık üzerinde helezoni set ve yivler bulunan ve
birbirine ters yönde dönen iki küçük merdaneden oluşmaktadır. Pamuk merdaneler arasına
kıstırılıp, merdane kolunun çevrilmesi ile pamuk lifleri çekirdekten ayrılmaktadır. Çekirdekten
ayrılmış olan bu lifler yeni teknolojideki temizleyicilerde temizlendikten sonra
preslenmektedir [16].

Testereli Çırçır(Sawgin) Makineleri: Kullanılacak pamuğun fazla nemli olması

durumunda kurutucuya verilerek, burada yeterli süre bekletilmesi gerekmektedir. Nem
seviyesi normal düzeyde olan olan pamuklar bu işleme gerek duyulmadan direkt temizleyiciye
gönderilmekte ve burada içerisinde bulunan yabancı maddeler temizlenmektedir. Bu ilk
temizleme işleminden sonra pamuklar ayırıcılara ve oradan da çırçırlama işleminin yapıldığı
makineye gönderilmektedir. Döner durumda bulunan testereler, kaburgalar arasından geçer ve
testerede bulunan dişler sayesinde pamuk yakalanarak pamuğu kaburgalar arasında tutulmuş
olan çekirdekten ayırır. Lifler, döner testere tarafından karşı tarafa iletilir ve kendi ekseni
etrafında dönen fırça ve jetler sayesinde lifler alınarak temizleyiciye gönderilir. Bu aşamadan
sonra pamuk lifleri alınarak preslenir [16].

Resim 3.1:Sawgin Çırçır Makinesi [17]

10
 Kancalı Çırçır (Hook veya Spikegin): Üzerinde ucu sivri ve çengel şeklinde kıvrılmış
dişleri bulunan bir silindir, aletin haznesi altında dönerken, hazne içerisine doldurulmuş kütlü
pamukları yakalar ve bunları alt kısımda parmaklıktan geçirdiği sırada lifler sıyrılıp geçerken,
çekirdek geçemez. Karşı tarafta ise merdane kancaları üzerinde bulunan pamuklar fırçalar
tarafından alınır. Temizleme işleminden sonra preslemeye gider [16].

Resim 3.2:Rollergin Çırçır Makinesi [17]

3.2 Harman Hallaç Dairesi

a) Klasik Balya Açma Makinesi: Harman hallaç dairesinin ilk makinesidir. Balya açıcı;
işçi tarafından beslenen belli bir haznesi olan hasırlı bir makinedir.

Resim 3.3:Klasik Balya Açma Makinesi [18]

11
 Görevleri

✓ Gelen hammaddeyi çok küçük parçalar halinde ayırarak açmak,

✓ İçerisinde bulunan yabancı maddelerin uzaklaştırılmasını sağlamak,
✓ Tozu uzaklaştırarak iyi bir karışım sağlamaktır [18].

Çalışma Prensibi

Balya açıcı makinelerinin çalışma prensibi genelde aynıdır. Değişiklik genel olarak
parçaların şekilleri, birbirine olan konumları ile makinelerin daha iyi performansı için ek
olarak eklenen bazı küçük mekanik parçalardır.

Harmanlamanın daha iyi olabilmesi için;

✓ Balya sayısının fazla olması,

✓ Taşıyıcı hasırın yeterli uzunlukta olması,
✓ Makineye yakın alanda balyaların konulması için yeterli alanın bulunmasını
sağlamaktır [19].
Balya açma makinesi materyali çok iyi açma, karıştırma ve çok iyi temizleme
özelliklerine sahip olmalıdır. Kullanılan hammadde balya açıcının önünde bulunan banda
dökülür. Balya açıcının içerisinde bulunan fotosel kontrolünde hazne dolana kadar banda
besleme yapılmalıdır. Bu haznenin altında bulunan ikinci bant sayesinde hattan gelen talep
doğrultusunda bant harekete geçer ve iğneli hasır banttan gelen hammaddeyi açarak, açıcı
silindirlere sevk eder. Hattaki hammadde talep doğrultusuna göre iğneli hasır devri frekans
kontrollü motor kullanılarak azaltılıp, çoğaltılabilir. İğneli hasır üzerinde kalan hammadde
alıcı silindirler tarafından alınarak, besleme hattına beslenir [20].

Üzeri küçük çivilerle kaplı olan açma silindiri hammaddeyi açar ve altında bulunan
ızgaralara çarptırarak içerisinde bulunan yabancı maddeleri temizler. Harmanlama ve açma
sırasında oluşan tozlar ise havalandırma tertibatıyla ortamdan uzaklaştırılır [18].

12
 b) Box Odası: İyi bir harmanlama için ve homojen karışım sağlayabilmek amacı ile box
odasına gelen materyal burada düzenli bir şekilde dağıtılır.

Resim 3.4:Box Odası [18]

Çalışma Prensibi

Dağıtılacak olan materyal taşıyıcı bant ile düşük devirli iğneli hasıra gelerek silonun
içindeki bant üzerine doldurur. İğneli hasır üzerinde bulunan iğneler ile materyal döküş
bandına aktarılır. Döküş bandı materyali hazneye boşaltarak hazneden fan yardımıyla diğer
makinelere sevk eder. Materyalin sevki sırasında toz emiş hazneleri ambarda oluşan tozu emer
ve filtre yardımıyla temizler [22].

Karışım siloları iki adettir. Birisinde boşaltım sağlanırken diğerinde doldurma işlemi
yapılır. Klepe sistemi ile birinci karışım silosu boşaldığı zaman, ikinci karışım silosu hattı
besler. Böylece nitelikli karışımlar hat durmadan sürekli işlenmeye devam eder. [20].

13
 c) Çok Silindirli Açıcı (Axi-flo): Klasik harman-hallaç dairesi makinesi olup balya
açıcıdan sonra kullanılır. Bu makinenin diğer adı yatay açıcıdır.

Resim 3.5:Çok Silindirli Açıcı(Axi-Flo) [18]

Görevleri

✓ Balya açıcıdan gelen pamuk liflerini karıştırmak,

✓ Lifleri açmak,
✓ Etkin bir temizleme yapmaktır [22].

Çalışma Prensibi

Bu makinede birbirine paralel iki temizleme silindiri ve ızgara bulunur. Silindir

yüzeylerinde iğneler vardır ve bu iğneler bu yüzeye helezonik bir şekilde yerleştirilmiştir.
Açılacak olan materyal makineye elyaf giriş kısmından girer. Temizleme silindirleri lifleri
açarak temizler ve lif içerisindeki yabancı maddeler merkezkaç kuvvetinin etkisi ve özgül
ağırlıklarından dolayı ızgaralardan aşağıya telef haznesine düşerler. Açılan ve temizlenen lifler
ise elyaf çıkış kısmından diğer makineye geçer [20].

14
 d) Kondenser Makinesi: Kondenser genel olarak malzeme sevkine yarayan yardımcı bir
makinedir. Açıcılardan önce veya sonra yer alarak malzeme sevkine göre beslemeyi ayarlar.
Besleme dursa bile kondenser çalışır ve sevk borularını boşaltır. Malzeme yeniden gelmeye
başlar başlamaz tam gücüyle malzemeyi çekmeye devam eder. Genel olarak elektrikli tambur,
sıyırıcı silindir ve vantilatörden oluşur [18].

Resim 3.6:Kondenser Makinesi [18]

e) Mikser Makinesi: Elyaf liflerinin karışması, balyalar arasında oluşan farkı gidermek
ve homojen bir iplik kalitesi için bu makine kullanılmaktadır. Seçilecek karıştırıcının tipi,
harman- hallaç tesisinin tasarımına, beklenen üretim miktarına ve tesisin kumanda sistemine
bağlı olarak değişir [22].

Resim 3.7:Mikser Makinesi [18]

15
Çalışma Prensibi

Materyal eş zamanlı olarak homojen bir şekilde altı adet siloya beslenir. Taşıyıcı
havadaki toz, sistematik bir şekilde elyaftan ayrılarak filtre ünitesine sevk edilir. Bu metot çok
etkilidir ve iplik makinelerinde ipliklerin kopmasını azaltır [22].

Bu makine; depolama, orta ve çıkış kısmı olarak üç bölümden oluşur. Lif tutamları,
besleme kanalından hava yardımıyla makineye altı adet siloya beslenir. Bir taşıyıcı bant
üzerinde besleme odası sayısı kadar karışım sağlanarak iğneli hasıra iletilir. İğneli hasıra sevk
edilen materyal karışım, silindir tarafından karışım haznesine dökülür ve iyi bir harmanlama
sağlanır. Karışım haznesi optik yoklayıcı tarafından kontrol edilerek doluluk oranı ayarlanır.
Hasır üzerinde kalan elyaf tutamları, alıcı silindir tarafından alınır ve hava yardımıyla bir
sonraki makineye sevk edilir [23].

f) Dik Açıcı: Polyester, viskon, akrilik gibi elyafların açma efekti yüksektir. Buradaki
cipsleri bıçaklar yardımıyla ayırır. Pamuk, polyester ve viskon karışımlı elyafların açılmasında
karışımların homojenliğini arttırır [18].

Resim 3.8:Dik Açıcı [18]

16
 g) Toz Emiş Makinesi (Dustex): Materyal çok iyi açılmışsa içerisinde bulunan tozlar
uzaklaştırılır. Bu yüzden, dustex; hassas açıcıdan sonra, taraktan da önce kullanılmalıdır.
Dustex, vantilatörle beslenip emilir. Open end iplikhanelerinde dustexin özel bir yeri vardır.
Rotor oyuklarında toplanan, ipin kopmasına ve iplik hatalarına neden olan tozlar, bu makinede
toplanmaktadır

Resim 3.9:Toz Emiş Makinesi(Dustex) [25]

Çalışma Prensibi

Elyafta bulunan ince ve kaba tozlar ancak çok iyi açıldıktan sonra emilebilmekte ve bu
şekilde uzaklaştırılmaktadır. Bu yüzden toz emiş makinesi, temizleme hattında ince açıcıdan
sonra, tarak makinesinden önce kullanılmalıdır. Elyaflar kanallar içerisinden geçerken veya
çalışma sırasında pnömatik olarak elyaf içinde bulunan toz emilerek uzaklaştırılır. Buradan
ayrılan elyaf, tarağa gelmeden önce metal ayırıcılardan geçerek metal dedektörün önüne gelir.
Önceki aşamalarda içinde metal kalan elyaf başka hazneye düşürülür ve elyaftaki metallerin
ayrılması, tarak hattında yangın ihtimalini ve tellerin zarar görmesini engeller [26].

17
 3.3 Tarak Dairesi

Harman hallaç dairesinden tarak bölümüne gelen elyaf topakları taraklama işlemine tabi
tutulur. Taraklama işlemi yapıldıktan sonra bant halini alan elyaf duruma göre cer makinesine
gider. Hazırlama işleminin merkezinde olan tarak makinesi kalite ve üretimi büyük oranda
belirler. Performans yükseldikçe taraklama işlemi hassaslaşırken kalite üzerinde olumsuz
etkiler ortaya çıkarmaktadır.

Resim 3.10:Tarak Makinesi [21]

Görevleri

✓ Harman hallaç dairesinde topak halinde olan lifleri tek lif haline gelene kadar açmak,
✓ Elyafın içerisinde bulunan toz, kabuk ve çekirdek parçalarını temizleyip uzaklaştırmak,
✓ Kısa olan elyafların ayrıştırılması,
✓ Elyafa uzunlamasına yön vererek elyafı paralelleştirmek,
✓ Elyafın homojenleştirilerek daha iyi karışım elde edilmesi,
✓ Numara çeşitliliği olmayan düzgün tarak bandı oluşturmak,
✓ Elde edilen bandı düzgün bir şekilde kovaya istiflemektir [22].

18
Çalışma Prensibi

Tarak makinesini çalışma ilkesi bakımından incelersek üç ana bölümden oluşur.

✓ Besleme ve ön açma kısmı

✓ Taraklama kısmı
✓ Çıkış kısmı
Lifler tarağa pnömatik olarak tutamlar halinde ve homojen olarak beslenir. Bir besleme
silindiri ve besleme tablası üzerinden lifler testere dişli garnitür teli sarmış bir silindir olan
brizöre aktarılır. Brizör ile tamburun çevresel hızlarındaki farktan dolayı lif tutamlarında bir
açılma oluşur ve brizörün dişlerine takılan elyaf demetleri aşağı doğru çekilir. Aynı zamanda
buraya kadar ulaşmış olan yabancı maddelerin çoğu burada liflerden ızgaralar yardımıyla
ayrılır [23].

Tarağın çalışan ana elamanı tamburdur. Tambur üzerinde çok fazla sayıda garnitür ucu
bulunur. Tambur üzerinden uzaklaştırılan penyör ile arasında bir tarama bölgesi vardır. Bu
bölgede lifler ayrılır ve paralel hale getirilir. Tarama işlemi tambur ile tarama bölgesinde
bulunan şapkalar sırasında olur. Burada lifler tek lif haline getirilir ve birbirlerine paralel
olarak yönlendirilir ve aynı zamanda yabancı maddeler ile kısa lifler ayrılır. Tambur ile penyör
arasında bir miktar taramada gerçekleşen özellikle garnitür tellerinin dişleri arasındaki
farklılıktan dolayı çevresel hızı yüksek olan tamburdan çevresel hızı düşük olan penyöz lifler
aktarılır [20].

Yoğunlaşmış lif tülbendi sıyırma silindirleri yardımıyla penyörden alınır. Tülbent

halindeki lifler toplanarak bant haline getirilmeden önce ezme silindirlerinden geçer. Bu
silindirler hala tülbentte bulunan yabancı maddeleri ezerek toz haline getirirler. Lif tülbentinin
bant haline getirilmesi bir huni yardımıyla olur. Tarak bandı döner bir kova içerisinde dönen
tabla aracılığıyla simitlenerek yerleştirilir [23].

19
 3.4 Cer Dairesi

Tarak makinesinden gelen bant düzgünsüzlüklerini gidererek kaliteyi önemli oranda

arttıran ve çekim sırasında oluşan uçuntuların temizlenmesini sağlayan makinedir.

Resim 3.11:Cer Makinesi [21]

Görevleri

✓ Karışım ve kütle dengelenmesi amacı ile bantların katlanması ve çekimi,

✓ Bantlardan tozu ayrıştırmak,
✓ Bant karışımı yapmak,
✓ İlave regüle ile bant kütle dengelemesidir [20].

Çalışma Prensibi

Tarak makinesinden gelen bant şeritleri, çekme makinesi besleme silindir kafalarının altına
yerleştirilir. 6-8 arasında uygulanacak çekime göre daha sonra baskı toplarından ve
huniden geçirilerek alıcı silindirler aracılığı ile çekim yapılacak olan bölgeye gelirler.
Çekim bölgesinde üç tane baskı silindiri ve üç tane çekim silindiri bulunur. Burada tarak
bandı bir çekime uğradıktan sonra huniye sevkedilir. Huniden geçen bu bantlar kalender
silindire gelerek alt ve üst tablalar yardımı ile kovalara düzgün bir şekilde sarılır. Bu işlem

20
 birinci ve ikinci pasaj cer olmak üzere iki defa daha tekrarlanır [22].

3.5 Fitil Makinesi:

Çekim makinelerinde işlem görmüş ve kovalara yerleştirilen bantlar, iplik olmak için
bütün özellikleri kazanmışlardır. Fakat çekim makinelerinden bant olarak iplik makinesine
besleme yapılamadığı için bantların inceltilmesi için bu makineye ihtiyaç vardır. Bantların
çekilerek iplik makinesinde işlenebilecek şekle getiren makineye fitil makinesi denir. Fitil
makinesinden elde edilen şeride fitil şeridi, fitilin sarılmış haline de fitil yumağı denir [21].

Resim 3.12:Fitil Makinesi [21]

Görevleri

✓ Cer bandını çekerek inceltmek,

✓ Büküm vererek dayanıklılık kazandırmak,
✓ Bobin halinde sararak ring iplik makinesinde eğirmeye uygun hale getirmektir [22].

21
Çalışma Prensibi

Fitil makinesinin yukarıda sayılmış olan görevleri yerine getirebilmesi için bazı makine
elemanlarına ihtiyacı vardır. Çekme işlemi için; büküm ve sarım elemanı olarak kelebek, sarım
yaparken hareketli pranga, bobin hızını ve sarım gerginliğini ayarlayan konik tambur gibi
önemli elemanlar gereklidir. İkinci pasaj cer makinesinden çıkmış olan ve fitil makinesinin
cağlığına yerleştirilen kovalar aynı dolulukta olmamalıdır. Bir partinin başlangıcında cer
makinesinden yaklaşık olarak dört farklı uzunluktaki kovalar çıkartılarak fitil makinesi
beslenir. Bunun adı tekstilde kademe teşkilidir. Sebebi ise kovaların aynı anda bitmesini
önleyerek ani boşalmanın önüne geçmektir. Cer bandındaki lifler birbirlerine sürtünme
aracılığı ile tutunduklarından dolayı lif bandındaki düşük tutunma yeteneğini arttırmak için
şeride büküm verilmesi sağlanmalıdır. Cağlık üzerinden çekilen cer şeritlerinin birbirine
sürtünerek elyaf kaybı veya kazancı için çekim sistemine girmeleri gerekmektedir. Çekim
sistemine giren her bir şerit çekilerek bir fitil haline getirilmiş olur [24].

3.6 İplik Eğirme Makinesi

Türkiye’de yaygın olarak kullanılan iki tane iplik eğirme sistemi vardır. Bunlardan ilki
ring iplik eğirme, ikincisi ise open-end iplik eğirmedir

22
 3.6.1 Open-end (Rotor) İplik Makinesi
Açık uç iplikçiliği olarak adlandırılan open-end en önemli iplik eğirme sistemlerinden
bir tanesidir. Ring iplik eğirme makinelerinde üretim sınırlı olduğundan dolayı ortaya
çıkmıştır.

Resim 3.13:Open-End İplik Makinesi [23]

Görevleri

✓ Bant halinde gelen elyafları tek lif haline gelene kadar açmak ve temizlemek,
✓ Lifleri düzenli şekilde bir araya getirerek bükmek,
✓ İstenilen numarada iplik elde etmek,
✓ Elde edilen ipliği bobinlere sarmaktır [21].

Çalışma Prensibi

Dönmekte olan rotorun içine rotorun baş tarafından bir iplik sarkıtılır. Bu iplik rotor
içindeki düşük basıncın etkisiyle rotorun içine emilerek rotorla birlikte dönmeye başlar. İpliğin
ucu merkezkaç kuvvetinin etkisi ile beraber rotor yivine ilerler. Bu sırada elyaf açma silindiri
ile açılır ve lif demetleri rotorun içine verilir. Bu lifler düşük basınç ve merkezkaç kuvvetinin
etkisiyle rotor yivine ulaşarak tekrar geri çekilmekte olan ipliğin açık ucuna sarılır. Böylelikle

23
iplik oluşumu başlar. Lif demetleri rotora verildiği ve iplik çekilmeye devam ettiği sürece iplik
oluşumu da devam eder [24].

3.6.2 Ring İplik Makinesi

Fitil makinesinden gelen fitilleri çekim yaparak incelten ve daha sonrasında kullanılacak
yere uygun şekilde numara ve sağlamlıkta iplik elde ederek, bu ipliği masuralara sarmak için
kullanılan makinelerdir. Bu işlem bilezikli eğirme olarak da adlandırılır.

Resim 4:Ring İplik Makinesi

Görevleri

✓ Fitil makinesinden gelen fitilleri incelterek istenilen numarada iplik elde etmek,
✓ Çekimle inceltilen fitillere büküm vermek ve sağlamlık kazandırmak,
✓ Elde edilen ipliği masuralara sarmaktır [20].

Çalışma Prensibi

Fitil makinesinden gelen yeterli miktarda büküm almış olan şeritler bobinlere sarılarak
ring makinesine takılır ve ana iplik eğirme alanı iğdir. Eğirmede kullanılan prensip fitil
makinesinde kullanılan prensibin aynısıdır, fakat işlem daha hassastır. Kelebek yerine kopça
ya da bilezik kullanılır. Fitil, bobinden alınır ve bu makineye takılan bobin sabit bir hızda
yavaş yavaş çekilerek çekim sahasına gelir. Çekim silindirleri arasından beslenerek olması
gereken inceliğe getirilir. İğ masurayı sabit hızla döndürür ve ön çekim silindirlerinin

24
yardımıyla istenilen miktarda büküm ipliğe verilecek şekilde ayarlanır. Kopça bileziğin
etrafında dönerken oluşturduğu sürtünme kuvvetiyle, iğ devir hızından biraz daha az olduğu
için iplik belirli bir gerginlikle masuralara sarılır [24].

3.7 Bobin Makinesi

Ring iplik makinesinden sevk edilen kopsların üzerinde az miktarda iplik bulunmaktadır.
Bobin makinesinde bu kopslar birleştirilerek daha büyük bobinler elde edilir ve ipliğin
üzerinde bulunan hatalar temizleyici aracılığı ile kesilerek uzaklaştırılır.

Resim 3.14:Bobin Makinesi

Görevleri

✓ Ring iplik makinesinde elde edilen kopsların birleştirilerek daha büyük bobinler elde
etmek,
✓ Makinelerde kopma, dokuma ve örme hatalarına neden iplik düzgünsüzlüklerin
giderilmesini sağlamak,
✓ Bobin olarak boyama işlemi yapılacak olan ipliklere boyanın ipliğe kolay ulaşması için
delikli boya bobinlerine sarmak,
✓ İpliğin kopstan bobin haline geçerken büküm dağılımını düzgünleştirmektir [22].

25
Çalışma Prensibi

Bobin makinesinde kopsların oturmuş olduğu iğler aynı konumda olmalıdır. İğler
arasında oluşan konum farklılıkları iplik gerginliğini doğrudan etkileyen faktördür. Aşağıdan
yukarıya iplik yolu incelendiği zaman en altta bir iğ üzerinde kopstan çözülen iplik, balon
kırıcıdan geçer. Ön temizleyici kısmına gelen iplik üzerinde kalmış çepel yardımıyla neps ve
uçuntularından ayrıştırılır. Bu işlemden sonra iplik tansiyon kancasına geçerek ipliğin ucunu
ileriye iter ve belli gerginlikte sarım yapılmasını sağlanır [24].

3.8 Katlama ve Büküm Makinesi

Birden fazla ipliği katlayıp büküm veren makinelere katlama ve büküm makineleri adı
verilmektedir. Büküm; ipliklerin sağlamlığının arttırılması veya değişik karakterler
kazandırılması için yapılan işlemlerdir. Burada yapılan işlem ise katlı büküm işlemidir ve ring
büküm makinesinde tekrar bobine sarılır.

Resim 3.15:Katlama Ve Büküm Makinesi [24]

Görevleri

✓ Kullanılacağı alana uygun ipliği katlamak,

✓ Katlı olan ipliği bükerek sağlamlaştırmak,
✓ Katlanmış ve bükülmüş olan ipliği masuralara sarmaktır.

26
Çalışma Prensibi

Katlı büküm makinelerinde büküm işlemi bilezikli sistemler aracılığı ile gerçekleştirilir.
Bilezikli büküm makinelerinden elde edilen katlı bükümlü iplik kopsları, aktarma işlemi
yapılarak istenilen özellikteki bobinlere sarılır.

Katlı büküm makinesinde cağlığa kat adedine göre dizilmiş olan tek veya katlı iplik
bobinlerinin iplikleri kılavuzlardan geçirilir. Son çıkış silindiri ile kopça arasında büküm
kazandırılır. Aynı zamanda planga tertibatıyla aşağı yukarı hareket ettirilen bilezik ve
kopçanın yardımıyla bükülmüş olan iplik masuralara sarılır

3.9 Şifanoz ve Karnet Makinesi

a) Şifanoz Makinesi: Daha önce mamul haline getirilmiş ve artık olarak ayrılan kısmı tekrar
kullanılmak üzere elyaf formuna getirilmesi gerekmektedir. İşlenen ve kullanılan mamullerin
artıkları, iplik artıkları ve sert döküntülerin tekrar işlenmesi için bu makineye ihtiyaç vardır.
Hazır giysi döküntülerinin, iplik artıklarının ve sert döküntülerin parçalanarak açılması ile
yeniden hammadde haline getirilmesini sağlayan makineye şifanoz adı verilmektedir [27].

Resim 3.16:Şifanoz Makinesi [18]

b) Karnet Makinesi: Şifanozdan çıkan paçavralar ikinci bir açıcıya ihtiyaç duyarlar. Bu açıcıya
karnet adı verilir. Karnet makinesi içerisinde testere dişlileri, davul ve silindirleri bulunan az
veya çok bükümlü döküntüleri açmak için kullanılan tarak çeşididir. Bu makine döküntüleri
tek tek lif demeti konumuna getirerek elyaf harmanına girebilecek şekle gelmiş olur [27].

27
 Resim 3.17:Karnet Makinesi [18]

4 TEKSTİL SEKTÖRÜNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

Tekstil sektörü iş sağlığı ve güvenliği açısından olabildiğince riskli bir sektördür. Sektör
çok geniş kapsamlı ve emek yoğun bir sektördür. Genel olarak iplik bölümünün iş sağlığı ve
güvenliği yönünden inceleyecek olursak;

✓ Yüksek gürültü vardır ve genel olarak vardiya sistemi ile çalışılır.

✓ Makine ağırlıklıdır ve bu makineler çok büyüktür.
✓ Diğer işletmelere bakışla toz bakımından riskler vardır.
✓ Tehlikeli kimyasal pek kullanılmaz.
✓ Hammadde genelde elyaf olduğu için yangın riski çok fazladır.
✓ Termal konfor şartları oldukça kötüdür. Özellikle elyafla yapılan çalışmalarda ortamda
yüksek oranda nem ve sıcaklık söz konusudur [28].

28
 4.1 Tekstil Sektöründeki Genel Tehlikeler

4.1.1 Hareketli Aksamlardan Kaynaklanan Tehlikeler

Tekstil sektörünün bütün bölümlerinde kullanılan makinelerin hareketli aksamlarından

kaynaklanan birçok tehlike mevcuttur. Bu tehlikeler çalışanda el, kol, parmak ya da
vücudunun başka bölümlerinin hareketli olan bu aksamlar arasında sıkışması, ezilmesi,
kırılması ve kopması gibi iş kazaları çokça meydana gelmektedir. Bu nedenle tekstil
sektöründe, iş sağlığı ve güvenliği yönünden en önemli sorunu hareketli aksamlara karşı
yeterli olan koruyucu önlemlerin alınmamış olmasıdır [1].

Tehlikeli hareketli aksamlar harman hallaç ve tarak dairelerinde değişik yüzey tellerine
sahip silindirler ve bu silindirlere hareket vermesini sağlayan motor, kayış, mil ve zincir gibi
elemanlar şeklinde karşımıza gelir.

4.1.2 Yangın

Tekstil sektörünün hammaddesi elyaftır ve elyaflar kolay tutuşabilme özelliğinde

olmasından dolayı sektörde iş sağlığı ve güvenliği açısından yangın çok büyük bir risk teşkil
etmektedir. Yangına karşı yeterli önlemlerin alınabilmesi için elyafları iyi tanımak
gerekmektedir. Çünkü her elyaf grubu yangın konusunda farklı davranışa sahiptir. Örnek
verecek olursak pamuk içten içe yanarken, sentetik esaslı maddeler ise yanıcılıkları daha
büyük olduklarından işletme için daha büyük tehlike arz etmektedir. Hangi tür malzeme olursa
olsun balya açımından, son ürün haline gelene kadar geçen süreçlerde yangın riski vardır.
Ayrıca elyafın depolanma şeklide yangın açısından önemlidir. Depolama ne kadar düzensiz ise
yangın riski o kadar artmaktadır [29]

29
 Genel olarak bakacak olursak tekstilde işleme basamaklarına göre ilk basamaktan son
basamağa doğru yangın riski düşer. Bunun nedeni elyaf ince ve kolay tutuşan bir malzeme
olduğu için iplik ve kumaşa dönüşünce bu riskin azalmasıdır. Buradan ilerleyecek olursak;
elyaf depoları, çırçırlama bölümü, harman hallaç ve tarak daireleri yangın açısından en riskli
bölümlerdir [28].

4.1.3 Gürültü

Tekstil sektöründe yüksek gürültü çıkaran makinelerin bulunduğu dokuma ve iplik

işletmelerinde gürültü iş sağlığı ve güvenliği açısından önemli bir değişkendir. Bu nedenle
çalışanların gürültüden kaynaklı maruziyetinin kontrolü çok önemlidir. Bu tür işletmelerdeki
gürültü seviyelerine bakıldığı zaman gürültünün özellikle dokuma ve iplik katlama ve büküm
bölümlerinde olduğu görülmektedir. Tablo 3’teki bölümler yönetmelikte belirlenen Maruziyet
sınır değerlerinin üzerindedir ve büyük risk oluşturduğu görülmektedir [29].

Tablo 4.1: Tekstil İşletmelerinde Bölümlere Ait Gürültü Seviyeleri

Bölüm Gürültü Seviyesi

Harman-Hallaç, Cer, Tarak, Penyöz 80-85 dB(A)
Fitil-Vater 85-93 dB(A)
İplik Büküm-Katlama 95-105 dB(A)
Dokuma Hazırlık, Haşıl ve Taharlama 80-85 dB(A)
Örme 80-85 dB(A)
Dokuma 93-100 dB(A)
Kumaş Boyama 80-85 dB(A)

30
 Tekstil işletmelerinde çalışanlarda gürültü ile alakalı sağlık ve güvenlik risklerinden
korunmalarını sağlamak amacıyla “Çalışanların Gürültü İle İlgili Risklerden Korunmasına
Dair Yönetmelik” çıkarılmıştır. Bu yönetmeliğin hükümlerine göre gürültülü işyerlerinde,
gürültüden kaynaklanan maruziyet süreleri Tablo 4’te verilen değerleri aşmaması
sağlanmalıdır.

Düşük Maruziyet Eylem

Değeri
80 dB(A) 135 dB(C) 112 Pa

Çalışanların Gürültü Yüksek Maruziyet Eylem

İle İlgili Risklerden Değeri
85 dB(A) 137 db(C) 140 Pa
Korunmasına Dair
Yönetmelik Maruziyet Sınır Değeri

87 dB(A) 140 db(C) 200 Pa

Tablo 4.2: Gürültü İle Çalışmalarda Yönetmelikte Belirtilen Maruziyet Eylem Ve Sınır
Değerleri

4.1.4 Tozlar

Tekstil sektörü, tozlar açısından tehlike barındıran sektörler arasında yer alır. İplik
hazırlık ve eğirme bölümlerinde çok fazla toz oranının olduğu da bilinen bir gerçektir. Ayrıca
bu çalışma bölümlerinde gerekli önlemler alınmadığı takdirde kronik olan meslek hastalıkları
ortaya çıkmakta ve bu hastalıklar ölümle sonuçlanabilmektedir.

Tekstil sektöründe tozlardan kaynaklı meslek hastalıklarının başında “Bissinozis”

gelmektedir. Bu meslek hastalığına; pamuk tozu başta olmak üzere keten, kenevir, jüt, kendir

31
gibi doğal lifler neden olmakta ve bu hastalığın oluşabilmesi için; çalışan kişi senelerce bu
doğal lif tozlarına maruz kalmış olması gerekmektedir. Organik bitki tozlarının solunması
sonucunda akciğerlerde alerjik iltihaplanma yapan bu hastalık, işe ara verildikten sonra ortaya
çıkar. Bu sebepten dolayı hastalık “ pazartesi ateşi” olarak da adlandırılmaktadır.

Bissinozis Belirtileri

✓ İş haftasının ilk gününde göğüs sıkışması duygusu, öksürük, balgam, burun mukozasında
irritasyon ve pazartesi ateşi
✓ Bu belirtilerin sıklaşarak, sürekli hale gelmesi,
✓ Nefes darlığı, amfizem ve kronik obstrüktif akciğer hastalığı tablosu,
✓ Sağ kalp yetmezliği ve akciğer yetmezliğidir [30].

4.1.5 İş Ekipmanlarından Kaynaklanan Riskler

Günümüzde her sektörün kullandığı kedine has makine ve ekipmanlar vardır. Ama bazı
makineler tüm sektörlerde kullanılmaktadır. Tekstil sektöründe en çok kullanılan makine ve
ekipmanlar, yük taşıma arabaları ve forklift, transpalet, kaldırma araçları, yük asansörleri,
basınçlı kaplar, havalandırma tesisatları, buhar kazanları ve sıcak su kazanlarıdır. Bu
kullanılan ekipmanlarda, birçok risk faktörü bulunmaktadır. Kullanılan ekipmana göre bu risk
faktörleri değişmektedir.

Forklift Tehlikeleri

✓ Aşırı yükleme,
✓ Riskli, düzensiz istif
✓ Hız yapma,
✓ Çatallar havada sürüş,
✓ Yetkisiz kişilerin kullanması,
✓ Eğitimsiz forklift operatörleri,
✓ İnsan taşıma,
32
✓ Yayalar ile aynı ortamda çalışma,
✓ Görüş alanı dışında kalan bölgeler,
✓ Bozuk zemin ve arızalı olan forkliftler tehlike oluştururlar [31].

Vinç Tehlikeleri

✓ Çalışma ortamının olumsuz koşulları,

✓ Gürültü,
✓ Operatör hataları,
✓ Cisim düşmesi ve çarpması
✓ Vincin taşıma kapasitesinden fazla yük taşınması,
✓ Yetkisiz kişilerin vinci kullanmasıdır.

Yük Asansörleri Tehlikeleri

✓ Halat kopması,
✓ Yük asansörlerinde insan taşınması,
✓ Asansörün taşıma kapasitesi üzerinde yükleme yapma,
✓ Yüklemelerin dengesiz yapılması,
✓ Periyodik kontrollerinin yapılmamasıdır.

Basınçlı Kaplarda Oluşan Tehlikeler

✓ Kabın patlaması,
✓ İçerisinde bulunan gazın ortama yayılması,
✓ Yanlış depolama şartları,
✓ Uygun olmayan ekipmanlarla taşınması sonucu düşmesidir [32].

Havalandırma Tesisatında Oluşan Tehlikeler

✓ Havalandırma tesisatının periyodik kontrolünün yapılmaması,

✓ Havalandırma tesisatında acil durum alarm sistemlerinin çalışmaması,
✓ Havalandırma sisteminde büyük partiküllü parçacıkların tıkanıklığa neden olması,
✓ Havalandırma kanallarının deformasyonudur.

4.1.6 Ergonomik Olmayan Çalışma Koşulları

Ergonomi insanın makine ve çevre ile olan uyumunu, fiziksel ve psikolojik özelliklerini
baz alarak teknik olarak geliştirme çabalarıdır.
33
 Emek yoğun sektörler içerisinde yer alan tekstil sektörü, çalışanlar tarafından tekrarlanan
hareketler, ağır yük kaldırma, uzanma, dönme, çekme hareketleri, uzun süre çalışma ve yoğun
odaklanma, uygunsuz çalışma duruşları vb. gibi ergonomik risk faktörlerini içinde barındırır.
Bu faktörler direkt veya dolaylı olarak rahatsızlıkların oluşumunu etkiler [33].

Yürütülen işin doğasından kaynaklanan ve birikimsel zedelenme hastalıklarının

oluşmasını etkileyen faktörlerde bu sınıflandırmanın içindedir. Uygun olmayan ergonomik
koşullarda çalışılması sonucu bu hastalıklar oluşur ve genel olarak kas-iskelet sistemi
rahatsızlıklarını içine alır [34].

4.2 Tekstil Sektöründe Genel Tehlikelere Karşı Alınacak Önlemler

a) Tozlardan Kaynaklanan Meslek Hastalıklarını Önleme

✓ İşyerlerinde tozun yayılmasını önlemek içim uygun havalandırma tertibatları kurulmalı,

✓ Havalandırma tesisatının düzenli olarak bakımının yapılması,
✓ Toz ölçümlerinin yapılarak, mesleki maruziyet sınırının altına indirilmesi,
✓ Çalışanların işe giriş ve periyodik muayenelerinin yapılması,
✓ Çalışanlara işbaşı ve meslek hastalıkları eğitimlerinin verilmesi,
✓ Çalışanlara kullanmaları üzere uygun KKD( Kişisel Koruyucu Donanım) verilmesidir [35].

b) Yangın Riskini Önleme

✓ İşyerinde bulunan elyaf tozlarının birikmesi, düzensiz ve dağınık bir şekilde ortamda
bulunmasını önleyerek düzenli temizlik yapmak,
✓ Ateşleme kaynaklarını kontrol etmek(aşırı ısınan ekipman, sigara, elektrikli ekipmanlar,
hasar görmüş kablolar vb.),
✓ Uzatma kablolarının zeminde gelişigüzel bulunmasına izin vermeyerek, bu kabloları bir
kanal içerisine almak,
✓ Topraklama tesisatları başta olmak üzere elektrik tesisatı ve paratonerin kontrollerini
yapmak,
✓ Ana ve tali panolara kaçak akım rölesinin takılması,
✓ Yanma tehlikesi bulunan bölgelere tamamen kapalı tipte aydınlatma kullanma,
✓ Elyafların bulunduğu çalışma ortamlarında, fazla ısınan yüzeylerin olmaması,
✓ Kimyasallar ile tekstilde kullanılan maddeleri aynı yerde depolamamak,
✓ Elektrik panolarının dağıtım yaptığı bölgelere ve aydınlatma lambalarının altına istifleme
34
 yapılmaması,
✓ İşyerinde sıcak çalışma yapılıyorsa bunun yapılailmesi için izin sistemi oluşturmak ve
gözetim altında tutmak,
✓ İşin özelliği ve çalışan kişi sayısına göre etkili ve yeterli yangın söndürme ekipmanı
bulundurmak,
✓ İşyerinde yapılan işleme uygun olacak şekilde ısı, duman ve aleve karşı duyarlı dedektör
ve alarmların bulunması,
✓ Doğalgaz gibi yanıcı gazların bulunduğu alanlara gaz dedektörlerinin yerleştirilmesi,
✓ Yangın alarm sistemini bağımsız olan bir güç kaynağı ile beslemek,
✓ Yangın tesisatı, hortumlar, boru tesisatlarının bakımlarının yapılması,
✓ İşyerinde; arama, kurtarma, tahliye ve yangınla mücadele için ekipler kurmak,
✓ Yangın söndürücülerin uygun, kolay ulaşılabilecek yerlere yerleştirilmesi ve kolay
görünecek şekilde işaretlenmesi,
✓ Yangın dolapları ve yangın söndürme cihazlarının önüne ulaşılmayı engelleyecek
depolamanın önlenmesi,
✓ Çalışanlara yangın konusunda yeterli eğitimin verilmesi ve yangın tatbikatlarının düzenli
şekilde yapılması,
✓ Kaçış yollarının önüne istifleme yapılmaması, acil çıkış yollarının belirlenmiş olması ve
kapılarının daima açık bulunması,
✓ Bir yangın olması durumunda depolar, itfaiye ve yangınla mücadele ekiplerinin kolay
müdahale edebilecek yerde bulunması gerekmektedir [36].

c) Gürültüye Karşı Alınacak Önlemler

✓ İşyerinde gürültüden kaynaklı risklerin belirlenmesi,

✓ Gürültü ölçümünün düzenli aralıklarla yapılması ve gürültüye maruz kalınan noktaların
belirlenmesi,
✓ Gürültüye maruziyetin daha az olduğu başka bir yöntemin tercih edilmesi,
✓ Az gürültü çıkaran iş ekipmanlarının tercih edilmesi ve bu ekipmanların düzenli kontrolü,
✓ İş ekipmanları ve kişisel koruyucu donanımlar konusunda çalışan kişilere eğitim verilmesi,

35
✓ İş ekipmanlarının, gürültüyü emebilecek bir taban üzerine yerleştirilmesi ve gürültüyü
yansıtacak kaynakların ortadan kaldırılması,
✓ Hava yoluyla yayılacak olan gürültüyü, perdeleme, kapatma vb. yöntemlerle azaltılmasının
sağlanması,
✓ Yapı elemanları ile yayılan gürültünün, gerekli yalıtımlama yapılarak ortadan kaldırılması,
✓ Çalışanlara yeterli dinlenme aralıkları verilerek, gürültülü alanlarda en az kişiyle çalışmak,
✓ Çalışanların kişisel gürültü maruziyetlerinin ölçülerek, gerekli görüldüğü taktirde uygun
kişisel koruyucu donanım verilmesi,
✓ Gürültüye maruz kalan çalışanların düzenli olarak işitme ve sağlık gözetimlerinin
yapılması alınabilecek önlemler olarak sıralanabilir [1].

d) İş Ekipmanları Ve Hareketli Aksamlardan Kaynaklanan Tehlikeleri Önleme

✓ İş ekipmanlarının periyodik kontrollerinin yapılmış olması,

✓ İş ekipmanlarının dönen aksamlarının koruyucularının takılı olmasının sağlanması,
✓ Hareketli aksamı bulunan iş ekipmanlarında, koruyucu kapaklar açıldığı zaman veya
tehlikeli herhangi bir durumda makineyi tamamen durduran iç kilit mekanizmasının
olması,
✓ İş ekipmanlarının çalışanların hareketlerini kısıtlamayacak şekilde yerleştirilmiş olması,
✓ Kullanılacak olan ekipmanın özelliğine göre fotosel ve uygun koruyucular gibi önlemler
alınarak, kapak açıldığında ya da çalışanın her hangi bir temasında sistemi durduracak olan
tertibatların bulunması,
✓ Çalışanların veya başkalarının bu tertibatları devre dışı bırakmasının önlenmesi,
✓ İş ekipmanlarında bakım yapılacaksa, bu bakımı bu konuda eğitimli kişilerin yapması,
✓ Kullanılan bütün iş ekipmanlarında acil durdurma butonlarının bulunması ve bu butonların
çalışan kişilere yakın mesafede bulunmasının ayarlanması,
✓ Hızlı devirle çalışan iş ekipmanlarında en az iki butonla kumanda edilmiş olması ve
yanlışlıkla temas edilmeye karşı korunaklı olması,
✓ Harman hallaç dairesinde bulunan iş ekipmanlarına çalışanların müdahale etmesini
önleyecek kilit tertibatının olması,

36
✓ Fitil makinesinde dönen manşonlar ve silindirlerin etrafına sarılan fitil şeridi ve ipliklerin
elle temizlenmesinin önlenmesi,
✓ Kaldırma indirme işlemlerinde, gerekli görüldüğünde işlemi duduracak sistemin
oluşturulması,
✓ Makinelerin yanlışlıkla çalışmalarını önleyecek tertibatların kurulması,
✓ Çalışanların saçları, elbise ve kullandıkları takıların hareketli kısımlara takılmasının
önlenmesi için gerekli önlemlerin alınması,
✓ Forkliftlerin ve vinçlerin operatör belgesine sahip kişiler tarafından kullanılması,
✓ Forkliftlerde gerekli güvenlik tertibatlarının(geri vites sinyali, kaldırma kapasite levhası
vb.) bulunması ve bu tertibatların kontrolünün yapılması,
✓ Vinçlerde gerekli güvenlik tertibatlarının(emniyet mandalı, frenler vb.) bulunması ve
tertibatların kontrolünün yapılması,
✓ Operatörlere yük taşıma, arıza ve kaza durumunda ne yapılması gerektiği konusunda
eğitimlerin verilmesi,
✓ Forkliftlerin çalışma alanları işaretlenerek, kapalı alanda kullanılacak olan forkliftlerin
ortam havasını kirletmeyecek şekilde seçilmesi,
✓ Yük ve insan asansörlerinin düzenli olarak bakımlarının yapılması,
✓ Asansörlerdeki kat kontaklarının düzenli çalışıp çalışmadığının kontrol edilmesi,
✓ Asansörlerin taşıma kapasitesinin yazılı olduğu levhanın görülen bir yerine asılmış olması,
✓ Basınçlı kapların düzenli olarak kontrolünün yetkili kişiler tarafından yapılması ve
çalışanlara zarar vermeyecek şekilde güvenli bir alana yerleştirilmesi şeklinde
sıralayabiliriz [29].

e) Ergonomik Olmayan Çalışma Koşullarından Kaynaklanan Tehlikelere Karşı Alınacak

Önlemler

✓ Çalışılan işyerinin, işi yapmak için yeterli genişlik ve yükseklikte olması,

✓ Çalışma yerleri düzenlenirken, çalışanların fiziksel özellikleri ile çalışılacak olan
tezgahların boyutlarının düzenlenmesi,
✓ Çalışanların sürekli ayakta yaptığı işlerde yorucu tempoyla çalışmasını önlemek için

37
 çalışma şekillerinin ve dinlenme periyotlarının ayarlanması,
✓ Ayakta yapılan çalışmalarda masa yüksekliği, güç gerektiren işlerde bel seviyesinde
dikkatli bakma gerektiren ince işlerde ise göz seviyesinde olmasının sağlanması,
✓ Elle taşımadan kaynaklanan riski azaltmak için mekanik taşıma sistemlerinin kurulması,
✓ Çalışanlara yüklerin nasıl taşınması gerektiği konusunda gerekli eğitimlerin verilmesi,
✓ İşyerinin uygun şekilde aydınlatmasının sağlanması ve aydınlatmada uygun araçların tercih
edilmesi,
✓ Ortam sıcaklığı yapılacak olan işe uygun olmalı,
✓ Aydınlatmanın belli aralıklarda ölçümlerinin yapılması şeklinde sıralayabiliriz [35].

f) Uygun Olmayan Termal Konfor Şartlarına Karşı Alınacak Önlemler

✓ Çalışılan iş kolunda termal konfor şartlarının ölçülmesi,

✓ Isıtma ve soğutma amacıyla kullanılan araçlar çalışanı rahatsız etmeyecek şekilde
konumlandırılması,
✓ Çalışan kişilerin pencere ve menfezlerden gelen güneş ışığının, ısısının ve hava akımının
olumsuz etkilerinden korunması,
✓ Ortam sıcaklığın yapılacak işe uygun hale getirilmesi
✓ Dinlenme, bekleme, soyunma yerleri, duş ve tuvaletler, yemekhane, kantin ve ilkyardım
odalarının uygun sıcaklıkta tutulması,
✓ Açık alanda yapılacak olan çalışmalarda, çalışanların olumsuz hava şartlarına karşı
korunması,
✓ Kapalı çalışma yerlerinde çalışanlar için yeterli olacak temiz havanın sağlanması için
havalandırma sisteminin kurulu olması,
✓ Çalışma ortamında oluşabilecek ani sıcaklık yükselmelerinin önlenmesi,
✓ Havalandırma tesisatının periyodik bakımlarının yapılmış olması olarak sıralayabiliriz.

38
 5 TEKSTİL SEKTÖRÜNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURALLARI

5.1 Uyarı Ve İkaz İşaretleri

Uyarı ve ikaz işaretleri, birçok işletmede görünmez koruyuculardır. Bu nedenle uyarı, bir
tür engelleme biçimi olmasına rağmen gerçek hayatta önlem olarak düşünülmemelidir.
Çünkü tehlikeyi ortadan kaldırmak ya da engel olmak gibi bir etkisi yoktur.
Uyarı ve ikaz işaretleri, tek başına yeterli olan bir uygulama olmadığı için tehlikenin
varlığının çalışan kişiler tarafından algılanmasını sağlamak ve bu tehlikelerden çalışanların
korunması amaçlanmaktadır.
Uyarının tekstil sektörü ve diğer sektörlerdeki kazaları önlemede temel araç olmadığının
anlaşılması için, uygulamada ki öncelikler
1. Ortadan kaldırma
2. Koruma
3. Bilgilendirme ve Eğitim
4. Uyarı şeklinde sıralanabilir [37].

Tekstilde Uyarı İşaretlerinin İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından Önemi

Tekstil sektöründe kullanılan yapıştırıcılar, boyalar, kumaş işlerinde kullanılan solventler

gibi çok çeşitli kimyasal faktörlerin oluşturduğu tehlikeler, solunması neticesinde akut ve
kronik etkiler oluşturacak tozlar, çalışanların makine ve teçhizat kullanımları esnasında
oluşacak ergonomik tehlikeler, taşıma ve istiflemeler sırasına kullanılan araç gereçlerin
oluşturduğu tehlikeler, yanıcı, parlayıcı ve patlayıcı maddelerin oluşturduğu kaza
tehlikeleri ve daha birçok sektörün doğasında olan veya dışarıdan gelebilecek tehlikelere
karşı çalışanları ve diğer personelleri uyaran ve davranışlarına yön veren uyarı işaretleri
tekstil sektöründe de iş sağlığı ve güvenliği açısından büyük önem arz etmektedir.
Çalışan kişilerin iş kazalarına uğramasını önlemek amacıyla işletmenin çeşitli yerlerine,
kullanılan ekipman ve makinelerin görünen kısımlarına ve tehlikeli kaynakların üzerine bu
levhalar konumlandırılır. Çalışanlara bu levhalar hakkında gerekli eğitimler de
verilmelidir. Tekstil sektörüne ait uyarı levhalarına örnekler Resim 22’de gösterilmiştir.

39
 Resim 5.1: Uyarı Levhaları

5.2 Makine Koruyucuları

Tekstil sektöründe makine koruyucular önemli bir yere sahiptir. Çünkü bu sektörde ağır
ve tehlikeli olan makineler kullanılmaktadır. Genellikle kayış-kasnak, zincir-dişli, konveyör
vb. gibi hareketli elemanlar, tel örgü malzemelerle korunur. İyi bir makine koruyucu
kullanılacak amaca uygun olarak farklı özelliklere sahip olacaksa da her şeyden önce teması
engellemeli ve çalışana güvenli bir ortam sunmalıdır. Hareket edebilen veya kapak şeklindeki
koruyucuların kilit mekanizması bulunmalı ve koruyucular her kullanımdan önce
kilitlenmelidir [38].

Ayak pedalı ile çalışan makinelerde yalnızca bir ayak girebilecek şekilde koruyucular
olmalıdır. Çalışılan makinelerin çeşitli kısımlarında bir veya daha fazla çalıştırma düğmesi ve
gereken hallerde durdurmak üzere en az bir tane durdurma düğmesi bulunmalıdır. Çalışma
düğmelerine senkronize şekilde basılmadığı takdirde bu makineler çalışmamalıdır.

Tekstilde acil durdurma butonlarının yanında en çok sensör ve switch sistemleri

kullanılmaktadır. Teknik imkanlar ölçüsünde bütün hareketli akşamların uygun koruyucular
içine alınarak fotosel gibi tertibatlarla korunmalıdır. Bu koruyucular ve kapaklar açılmak
istendiği zaman bu kapakların makine durmadan açılmasını önleyecek switch sistemleri ile
kontrolü sağlanmalıdır ve yetkili kişilerce bu kapaklar açılmalıdır. Fitil makinesinde yüksek
hızda dönen parçalar bulunduğu için bu parçalara karşı koruma sağlayan şeffaf siperlik
koruyucular takılı olmalıdır. Makinelerin dönen bu aksamlarındaki tehlikelerden çalışanlar bu
şekilde korunabilmektedir [1].

40
 Resim 5.2: Makine Koruyuculara Örnek [39]

5.3 Yangın Algılama Sistemleri

Tekstil sektöründe yangın en büyük tehlikelerden biri olduğu için yangın algılama
sistemlerinin kurulmuş olması gerekmektedir. Tesise ait tüm yangın noktalarının belirlenerek
yangın riskine karşı kontrol edilmesi, yangının partikül halindeki ilk oluşumunun anında
algılanmasını sağlayan bu sistemler işletme açısından önemlidir. Bunun nedeni ise yangın
büyümeden kontrol altına almaktır. Bir diğer amacı ise çalışılan yerin maddi açıdan zarar
görmesine engel olmak ve çalışanları da bu tehlikeden korumaktır. Yangın algılama
sistemlerinde gelen uyarılar değerlendirilerek siren, flaşörler aktif duruma gelir ve asansör
havalandırma sistemi basınçlı fanlar devreye girerek yangın alarm sistemi devreye girer.

41
 5.4 Talimat ve Eğitimler

Talimatlar çalışanların makineleri nasıl kullanılması gerektiği konusunda bilgiler içeren

yazılardır. Tekstilde sürekli olarak makinelerle çalışıldığı için; kullanım talimatları önemli
yere sahiptir. Nedeni ise iş kazalarının önlenmesinde araç olmasıdır. Ayrıca bu talimatların
gerekli eğitimlerle desteklenmesi gerekmektedir. Çalışanlara bu iş koluna başlamadan önce iş
sağlığı ve güvenliği eğitimleri verilmelidir. Eğitim şu konuları içermektedir; ilkyardım, yangın
söndürme, elle yükleme boşaltma işlemleri, kimyasallarla çalışma vb. gibi sektörlere göre
değişkenlik göstermektedir. Ayrıca eğitimlerde mesleki bilgilerin yanı sıra, sorun çözebilme ya
da çözüm önerme gibi yaklaşımlarında olması gerekmektedir.

Resim 5.3: Talimat Örneği

42
 5.5 Bakım Onarım İşlemleri

Daha öncelerde de bahsedildiği üzere tekstil sektörü makineler konusunda oldukça

donanımlı bir sektördür. Bu sektörde makinelerin arızalanması durumunda, makinelere
müdahale edebilecek, bakım onarım yapabilecek yetkili kişilerin bulunması gerekmektedir.
Çalışanlar iş yaptıkları makinelerde arıza olması durumunda hiçbir şekilde müdahale etmeden
yetkili kişilere haber vermelidirler. Makinelerdeki bakım onarım işlemleri yetkili kişiler
tarafından gerçekleştirildiği zaman iş kazaları riski de azalmaktadır. Bakım onarımla ilgili
“6331 Sayılı İş Kanunu Madde 499”da “ İşyerinde çalışanlar; bina veya bina kısmında,
inşaatta, makinede, tesisatta, alette ve edevatta göreceği noksan veya tehlikeli durumu, amirine
veya bakım ve onarım işleriyle görevli olanlara hemen bildirecek ve işveren de bu kusurları en
kısa zamanda ve uygun şekilde giderecektir” yazmaktadır [39].

5.6 Kişisel Koruyucu Donanımlar

Güvenlik politikaları içerisinde, kişisel korunma tedbirleri çok önemli bir yer tutar.
Tekstil sektörü; gürültü, toz, kimyasallar gibi birçok etmeni içinde barındırdığı için gerekli
görüldüğünde kullanılmak üzere çalışanlara, işveren tarafından tesis edilmek zorundadır.
Güvenlik ve sağlığa yönelik tehlikelerin azaltılmasında son çare olarak düşünülebilir. Ayrıca
kişisel koruyucu donanımların nasıl kullanılması ve ne için kullanmaları konusunda çalışanlara
gerekli eğitimler uzmanlar tarafından verilmelidir.

43
 6 MATERYAL VE YÖNTEM

6.1 Saha Çalışmaları

Bu çalışmada rejenere iplik üreten fabrika ziyaret edilerek işleyiş ve makineler hakkında

bilgi alınmıştır. Bu bilgiler ışığında fabrika tehlikelerini belirlemek üzere risk envanteri

hazırlanmıştır. Risk envanteri hazırlanmasındaki amaç; sektöre ait tehlikeler belirlenerek,

genel bir iş sağlığı ve güvenliği risk politikası oluşturulmasıdır. Risk envanteri kapsamında

tespit edilen riskler göz önünde bulundurularak, üretim süreci, yapılan iş ve tehlike kaynakları

tespit edilmiştir. En çok tehlikenin; iplik hazırlık ve iplik eğirme kısmında bulunduğu

görülmüştür. İşletmeye ait olan bazı fotoğraflar alt sayfada örnek olarak verilmiştir. Yapılan

risk envanteri Ek 2’de sunulmuştur.

44
 6.2 Uygulama Alanındaki Risk Değerlendirme Çalışmaları

Risk değerlendirmesi yapılan işletmelerde riskler; üretim süreci, yapılan iş ve tehlike

kaynakları göz önünde bulundurulduğunda; iplik eğirme ve iplik hazırlık başta olmak üzere
genel bir değerlendirme yapılmıştır. Risk değerlendirmesinde riskler; mekanik, fiziksel,
kimyasal, elektrik kaynaklı, tehlikeli iş ve işlemler, işyeri ortamından kaynaklanan etmenler ve
ergonomik olarak incelenmiştir. Yapılan risk değerlendirmesi Ek 1’de sunulmuştur.

45
7 BULGULAR

7.1 Risklerin Risk Düzeylerine Göre Dağılımı

Risklerin risk düzeylerine göre inceleyecek olursak 45 riskten;

✓ 13 tanesi ciddi riskli olup toplam risklerin % 29’unu,

✓ 32 tanesi orta riskli olup toplam risklerin % 71’ini oluşturmaktadır.
Sayısal olarak en fazla risk “orta riskli” düzeyinde olup, bu durum en çok çalışanların
darbeye bağlı olarak el, kol yaralanmalarıdır. İplikhanede bulunan makinelerin hareketli
kısımlarından, çalışanların tehlikeli davranışlarından kaynaklı, çarpma, sıkışma gibi
tehlikelerden yaralanmalı riskler oluşmaktadır. Bu riskler Grafik 1’de gösterilmiştir.

80
70
60
50
40
30
20
10
0
Ciddi Riskli orta riskli

Toplam Risk Oran

Grafik 7.1: Risklerin Risk Düzeylerine Göre Oranı

46
 7.2 Risklerin Risk Etmenlerine Göre Dağılımı

Tespit edilen risklerin, risk etmenlerine göre dağılımı Grafik 2’de gösterilmiştir.

Fiziksel

Elektrik
9%
11%
34% Mekanik
7%
4% Ergonomik

Tehlikeli yöntem ve
35% işlemler
İşyeri Ortamından
Kaynaklı

Grafik 7.1:Risklerin Risk Etmenlerine Göre Dağılımı

Risk etmenlerine göre dağılımını inceleyecek olursak; en fazla riskin tehlikeli yöntem ve
işlemlerden ve % 34’lük kısmı da işyeri ortamından kaynaklı olduğu görülmektedir.
Fabrikadaki elektrik panolarında ve elektrikli aletlerdeki eksikliklerden dolayı elektrik risk
etmenlerinin fazla olduğu gözlemlenmiştir.

47
 12
10
8
6
4
2
0
Fiziksel Elektrik Mekanik Ergonomik Tehlikeli İşyeri
Yöntem ve Ortamından
İşlemler Kaynaklı

Ciddi Risk Orta Risk

Grafik 7.2:Risk Etmenlerinin Risk Düzeylerine Göre Dağılımı

Yapılan grafik incelendiğinde ciddi risklere ve orta risklere sebep olan tehlikeli yöntem
ve işlemler ile işyeri ortamından kaynaklı riskler olduğu ortaya çıkmıştır. Ayrıca ciddi risklere
sebep olan üçüncü etmenin elektrik kaynaklı risklerden oluştuğu görülmektedir.

48
 8 SONUÇ VE ÖNERİLER

Bu çalışma kapsamında rejenere iplik üreten işyerinde karşılaşılabilecek tehlike riskler

belirlenerek üretim yeri ve yöntemi hakkında risk değerlendirme çalışması yapılmıştır. Riskler
önceliklendirilmesi ve sektörde karşılaşılan önemli riskleri önleyecek önlemler saptanmıştır.

Risk değerlendirmesine ait sonuçlarda şu şekildedir;

✓ Çok yüksek riskler işyeri ortamından sonra; iplik eğirme ve iplik hazırlık bölümlerinde
olduğu belirlenmiştir.
✓ Ziyaret edilen işyerinde 5X5 L Tipi Matris metodu kullanılmıştır.
✓ Risk etmenlerine göre dağılımı incelendiğinde en fazla riskin, tehlikeli işlem ve
yöntemler ile işyeri ortamı risk etmenlerinden kaynaklandığı görülmüştür.
✓ Risk etmenlerinin risk düzeylerine göre ciddi ve orta risklere sebep olan tehlikeli işlem
ve yöntemler ve iş yeri ortamından kaynaklı riskler olduğu görülmüştür.

Yapılan çalışma sonucu risk değerlendirmesine göre; karşılaşılacak riskler, yaşanacak iş

kazaları ve meslek hastalıkları açısından inceleme yapılmış olup, sektöre özgü riskler
sunulmuş, risklerin azaltılmasına yönelik çözüm önerileri getirilmiştir. Sektörün iş sağlığı ve
güvenliği açısından yapılacak olan risk değerlendirme çalışmalarına rehberlik etmek açısından
ve iş sağlığı ve güvenliği uzmanlarına yol gösterici olması hedeflenmiştir.

49
9.Kaynakça

[1] Uğurlu, F., 2011, “Tekstil Sektöründe İş Sağlığı ve Güvenliği”,Yüksek Lisans,

Çukurova Ünivertsitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana, 40-60.

[2] T. B. Taşbaşı, «Dünya'da ve Türkiye'de İplik Ticareti Üzerine Güncel Bilgiler,»

İtkip Genel Sekreterliği Ar&Ge ve Mevzuat, 2013.

[3] Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin İşyeri Tehlike Sınıfları Tebliği, Resmi Gazete
Sayısı:28509,T.C Resmi Gazete,Ankara,» 26 12 2012. [Çevrimiçi]. Available:
http://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=9.5.16909&MevzuatIliski=0
. [Erişildi: 06 04 2019].

[4] Akbaş, E., 2016, “İplikhanelerin İş Sağlığı ve Güvenliği Riskleri ve Çözüm

Önerileri”, Ankara: ÇSGB, 2016.

[5] Dengizler, İ., “Konfeksiyon Sektöründe İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği”, Doktora

Tezi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir 2002.

[6] «Tekstil Dershanesi,» [Çevrimiçi]. Available:

http://www.tekstildershanesi.com.tr/bilgi-deposu/tekstil-sektorune-bakis.html.
[Erişildi: 06 04 2019].

[7] «Tekstil ve Hazır Giyim Sektöründe 1. Çalıştay Raporu,» UİS 1. Çalıştay

Raporları, ANKARA, 2016.

[8] «Türkiye Tekstil, Hazır Giyim ve Deri Ürünleri Sektörleri Strateji Belgesi ve
Eylem Planı Taslağı,» 2013-2017. [Çevrimiçi]. Available:
https://anahtar.sanayi.gov.tr/tr/news/turkiye-tekstil-hazir-giyim-ve-deri-urunleri-
sektorleri-strateji-belgesi-ve-eylem-plani-taslagi-2013-2017/574. [Erişildi: 06 04
2019].

[9] TSKB, «Tekstil-İplik,» Türkiye Sınai Kalkınma Bankası, İSTANBUL, 2014.

50
[10] Tekstil Sanayi İçin MET Kılavuzu, Çevre Ve Şehircilik Bakanlığı, 2012.

[11] Tekstil, Hazır Giyim, Deri ve Deri Ürünleri Sektörleri, İstanbul: Sanayi Genel
Müdürlüğü, 2010.

[12] Uzun, M., 2013, “Konvansiyel ve Kompakt Ring İplik Eğirme Yöntemlerinin
Dokuma Kumaş Üzerinde Mukavemet ve Termal Özelliklerine Etkilerinin
İncelenmesi”, Fen Bilimleri Dergisi, cilt 25, no. 3, pp. 91-99,.

[13] G. B. K. A. O. Musa Kılıç, «Eğirme Sisteminin İplik Özelliklerine Etkisi,»

TMMOB, Tekstil ve Mühendis, no. 81, p. 32, 2018.

[14] S. Ö. Gözde Buharalı, «Open-end Rotor İplik Özelliklerine Etki Eden Faktörler,»
Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, cilt 18, no. 2, 2013.

[15] Ersoy, Y.,2014,”Geri Dönüşüm İplikçiliğin Önemi ve İplik Üretim Yöntemleri”,

Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, cilt 2, no. 2, pp. 425-432,.

[16] Taşkın, E., 2015, “Pamuk İpliği Üreten Bir Tekstil Fabrikasında İş Sağlığı ve
Güvenliğinin İncelenmesi”, Yüksek Lisans, Yeni Yüzyıl Üniversitesi Sağlık
Blimleri Enstitüsü, İstanbul,40-80.

[17] R. Zengin, «Hasat ve Çırçırlama,» [Çevrimiçi]. Available:

https://www.ramazanzengin.net/?Bid=1388612. [Erişildi: 08 04 2019].

[18] «Balkan Tekstil Makineleri,» [Çevrimiçi]. Available:

http://www.balkan.com.tr/tekstil/page/b55-ince-acici/. [Erişildi: 15 Mayıs 2019].

[19] Milli Eğitim Bakanlığı, Tekstil Teknolojisi, Ankara, 2011.

[20] Y. M. YAKARTEPE Zerrin, Genel Tekstil, T.K.A.M .

[21] H. ERNST, Rieter İplikçilik El Kitabı, cilt 1.

[22] «Ders Tekstil,» [Çevrimiçi]. Available: https://www.derstekstil.name.tr/. [Erişildi:

17 Mayıs 2019].

51
[23] «Rieter Group,» [Çevrimiçi]. Available: https://www.rieter.com/company/.
[Erişildi: 15 Mayıs 2019].

[24] «Tekstil Sayfası,» [Çevrimiçi]. Available: https://tekstilsayfasi.blogspot.com/.

[Erişildi: 15 Mayıs 2019].

[25] «Tekstil fabrikası toz emme makinası,» [Çevrimiçi]. Available:

https://www.google.com/search?q=toz+emme+makinesi&safe=active&source=lnm
s&tbm=isch&sa=X&ved=0ahUKEwiyhoXwvuziAhXKZ1AKHYcGBUMQ_AUIE
SgC&biw=1366&bih=608#imgrc=bj3FV_wrxrKQ8M:. [Erişildi: 18 Mayıs 2019].

[26] Bozkurt, M., ve Değirmencİ, Z., 2018, “Tekstil Sektöründe İŞ sağlığı Ve Güvenliği
Uygulamaları”, Kilis 7 Aralık Üniversitesi Fen Ve Mühendislik Dergisi, cilt 2, no.
1, .

[27] Palamutçu, S., 203, “Open-end Rotor İplikMakinasında Açıcı Silindir

Özelliklerinin Pes İplik Eğirme Prosesi ve İplik Özellikleri Üzerine Etkisi Üzerine
Bir Araştırma”, Yüksek Lisans, İzmir EGE ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ
ENSTİTÜSÜ, İzmir, .

[28] ArabacI, H., 2010, “Türk Hazır Giyim Sektöründe Atık Yönetimine Yönelik Bir
Araştırma”, Yüksek Lisans, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Giyim
Endüstrisi ve Giyim Sanatları Eğitimi Ana Bilim Dalı , 2010.

[29] Şimşek, M., 2015, “Kazaların Çevresel Ve Teknik Araştırması” Yüksek lisans,
Ankara Gazi Ünivertsitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 10-60.

[30] Filiz, N., 2002”Türkiye’de ve Dünyada Bisinoz”, Toraks Dergisi, cilt 3, no. 1, pp.
98-102,.

[31] «Forklift Çalışmalarında İş Güvenliği,» [Çevrimiçi]. Available:

https://www.isgnedir.com/forklift-is-guvenligi-uygulamalari/. [Erişildi: 21 5 2019].

[32] Uçar, P., 2015, “Basınçlı Kaplar İle Yapılan Çalışmalarda Güvenlik”, Doktora Tezi
, Sakarya Ünivertsitesi Fen Bilimleri Enstitüsü , Sakarya,.

52
[33] Efe, P., 2015, “Tekstil Sektöründe İş Kazalarının Oluşumuna Ait Ergonomik
Risklerin Değerlendirilmesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi Mühendislik
Bilimleri Ve Tasarım Dergisi, cilt 3, no. 3, pp. 623-629,.

[34] Bulduk, İ., 2018, “Ergonomik Risk Faktörleri %1 İçinde İş Güvenliğinde Risk
Etmenleri”, Uşak, 2018, pp. 47-48.

[35] s. mezarcıöz ve r. oğulata, «6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği kanunu-tekstil

işletmelerinde isg sorunları,» mühendis ve makine, cilt 55, no. 655, pp. 72-79,
2014.

[36] H. AY, 10 ADIMDA BAŞLICA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ ÖNLEMLERİ,

ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI İŞ TEFTİŞ KURULU
BAŞKANLIĞI.

[37] P. A. Esin, «Uyarı,» %1 içinde İş Güvenliği Uzmanı El Kitabı, Ankara, OTDÜ, pp.
55-56.

[38] k. i. akça, makine koruyucuları, 2012.

[39] «makine koruyucuları,» [Çevrimiçi]. Available:

https://www.isgtecrubeleri.com/yazarimiz-bilal-baskonus/makine-koruyuculari-
machine-safeguards/. [Erişildi: 25 5 2019].

[40] «İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU,» [Çevrimiçi]. Available:

http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/06/20120630-1.htm. [Erişildi: 25 5
2019].

[41] Yılmaz, G., 2016, “Lif Türü ve İplik İnceliğinin Vorteks İplik Özelliklerine
Etkisinin İncelenmesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü
Dergisi, cilt 20, no. 2, pp. 244-253, .

53
 ÖZGEÇMİŞ

Kişisel Bilgiler

Soyadı Adı: KUTLUK Muhammed

Uyruğu: T.C

Doğum Tarihi ve Yeri: 12.12.1994 Kurtalan

Medeni Hali: Bekar

Telefon Numarası: 05439601131

E-Posta: muhammedkutluk@hotmail.com

Eğitim

Derece Eğitim Birimi Mezuniyet Tarihi

Lisans Uşak Üniversitesi/İş Sağlığı ve Güvenliği 2020

Ön lisans DumlupınarÜniversitesi/ İş Sağlığı ve Güvenliği 2017

Lise Kurtalan ÇPL 2013

Yabancı Dil

İngilizce

54
 ÖZGEÇMİŞ

Kişisel Bilgiler

Soyadı Adı: YİĞİT Erol

Uyruğu: T.C

Doğum Tarihi ve Yeri:

Medeni Hali: Evli

Telefon Numarası:

E-Posta: fatmatamer25716@hotmail.com

Eğitim

Derece Eğitim Birimi Mezuniyet Tarihi

Lisans Uşak Üniversitesi/İş Sağlığı ve Güvenliği 2020

Lise

Yabancı Dil

İngilizce, Almanca

55