Rozdstal 7 KULTURA MASOWA I KULTURA POPULARNA Kultura masowa i spoleczenstwo masowe kultura masowg axowa i amerykanizacja Amerykanizacja a krytyka teorii kultury masowej Krytyka teorii kultury masowej Spoleczne znaczenie kultury popularnej w erze nowoczesnej mozna amiajye ja z ideq kultury masowej, dyskusje nad kt6ra ilo upowszechnienie sig mass mediéw oraz wzrastajaca ko- mergalizacja kultury i poszer: sfery czasu wolnego. Rozw6j kul- tury maxowej widoczny zwlaxzcza w latach dwudziestych i trzydziestych, mozna traktowaé jako jedno z historycznych Zrddet dla réznych ujeé kultury popularnej, ktorym poswigcona jest ta ksiqzka. Nie chodzi 0 to, ze debata wokot kultury masowej byla czymé zupelnie nowym, Na przyktad Lowenthal (1957) znalaz} niektore z jej gtownych 4rgumentow w pismach Pascala i Montaigne’a z XVI i XVIII wieku i powigzal ich pojawienie si¢ z narodzinami gospodarki rynkowej. Inni uwazayq, odwolujac sig do funkeji kultury popularnej jako dostarezycielki ~chleba i igrzysk” w cesarstwie rzymskim, ze towarzyszyla nam ona od 2awsze. W sposob bardzic} prackonujacy Burke sugeruje, ze nowoczesna dea kultury popularne} wigze sig z rodzacq sie w konieu XVIII wieku Swiadomosciq narodowa, ktora przejawiala sig w podejmowanych przez ‘Mtelcktualistow, na przyklad poetow, probach utozsamiania kultury po- Pularnej i kultury narodowej. I tak, réznicg migdzy kultura popularna 15rosa” C2Y 0 1 kultura awytsta e2Y oe ae Je, 1978, 8. 8) erdera (Bare * Mraplikacje aviqzane z historia dei Kultury pop, Prascstan ne esne przez Willams. Odnoszae sig ptt iecia perspektywy pomigdty Se eae ea! tad, leer przez tych innych i ciggle nine awa stare sey: ako a a i ee rm eh as CE terre pra pt ws pees ee an art ilo olaaras eat 1976, s. 199) wickiem XVIII i XIX pisze on: ‘To, co por toray stukal pokl Rozwéj idei kultury popularnej wigte ze sporami woke} jej znaczenia { interpretaq,kt6re staiq sig widocene w dyskusji nad kultura masong, Trzy w szczegélnsei, weajemnie powiazane zasadnicze tematy ety ar ‘gumenty znaleéé motna w teoretyeznych pracach 0 kulturze popular XX wieku!. Pierwszy z nich dotyezy tego, co lub kto oxresla kulture opulama, Skad kultura popularma pochodzi? Czy jest ona wytwren samych ludzi jako autonomicany wyraz ich zainteresowah i sposobu do Swiadezania Sviata, czy zostala im narzucona odgérnie przez sprsv Jacych wladze jako rodzaj spolecene} kontroli? Czy Kultara poplars naredzila sig samoistnie czy tet jest odpryskiem kultury elit, abo © jest racee} wynikiem interakcji pomigdzy nimi? Drugi temat awit) jest z wplywem komercjalizacji i industrializagi kultury popularnél rorw6j kultury w formie towaréw oznacza, ze kryteria rynkowe domimiy nad jakoscia, artyzmem, uczeiwosciq i wymaganiami intelektualay Czy coraz powszechniejszy rynek kultury popularnej gwarantuje 18) we wdziwe powodzenie, poniewat dostareza towaréw, ktorych ludzic Te czywiseie pragna? Co jest wainiejsze w sytuacji, gdy kultura poPy " wotwarzana jest przemysiowo i spreedawana zgodnie 2 2asadast PP, i podasy — zysk cay jakose? Trzcci temat wiaze sig 2 ideologiczn’ ty, kultury populamnej. Czy kultura ta indoktrynuje ludzi, smusz@ akceptowania i obstawania pray ideach i wartosciach, Ktére EN9Te ip stalq dominacjg bardziej upraywilejowanyeh, umudlimiajge w 1? Sg tym ostatnim sprawowanie wiadzy? Cay jest moze sprzeciwem Pay wobec dominujacego porzadku spotecanego? Czy wyrata one © 16 w subtelny, niedostrzegalny i zamazany sposéb opdr przeciwko sprawu: jncym wladzg i podwazenie panujqcych sposobw myslenia 1 drialania? Wezystko ea to kwestic ciggle aywe w dzisiejszych studiach nad kul- turg popularna, lecz staly sig one te2 przedmiotem systematyczne) 1 kon- icretne} uwagi w debatach nad kultura masowa, narastajacych stopniowo cod lat dwudziestych!, Lata dwudzieste i trzydzieste sq punktem zwrot- nym w badaniach kultury populaene). Upowszechniente sig kina i radia, Inasowa produkeja 1 konsumpeja kultury, naredziny faszyzmu i dojrze- iwanie demokragi liberainych w spateczenstwach Zachodu — to wszyst- ko odegrato swoja role w ustaleniu ram dyskus)i o kulturze masowe)? Fakt, ze kultura stala sig niemal calkowicie reprodukowalna dzieki rozwojowi technik produkeit przemyslowe), zrodzit duze problemy dla tradyeyjnych prrekeonad o roli kultury i satuki w spoleczenstwie (Ben- jamin, 1973). Kulturowe wytwory, takie jak filmy, nie byly oczywiscie tak masowo produkowane jak samochody, poniewaz relatywnie niewiele ich kopii musialo byé zrobionych, by dotrzeé do masowe} publicznosci ‘Ale zastosowanie technik masovej produkgi pray robieniu filmow — tasm montazowych, jasno okreslonych wytworow, wyspecjalizowanego podziatu pracy, dokladne} kontrol finansowej itd. oraz masowe) rozrywki oferowane} préez kina oznaczalo, iz wsaystko to moina postrzega€ jak addy inny rodzaj komercyjne} produkejt, Dla wielu autorow, ktorych ede praywolywat w tym rozdziale, znaczy to, 2e kulturowe produkty w rodzaju filmow nie moga by¢ satuka, gdy2 zatracily aure autentycz- nosci i prawdziwosci dziel satuki; nie moga by¢ takee kultura ludowa Z tego powodu, 2e nie sq tworem ludu, nie moga zatem odzwierciedlaé i zaspokajaé ich doswiadezes i zainteresowan. ‘Obok popularne) prasy, kino i radio byly pierwszymi archetypowymi nowoczesnymi Srodkami masowego przekazu, Chociat rodzily one obawy © komercjalizacje kultury, budzity réwnie silny I¢k co do mozliwosci stwa- rzanych przez nie rezimom politycanym (zwlaszeza, ale nie wylacznie faszystowskim) w dziedzinie masowej propagandy. Istnienie wysoce sku- tecenych sposobsw sluzacych docieraniu do wielkiej liceby ludzi w spo- leczeistwach 0 scentralizowanych, totalitarnych systemach polityea- nych, wielu innych badaczy postrzegato jako jeszcze jeden, obok Praymusu, sposdb dalszogo umacniania takich systeméw i tlumienia demokratyeznych alternatyw. Mass media w rodzaju radia i filmu prae- kazywaly i wpajaly oficjaing ideologig paristwa faszystowskiego, ponie- waz mogly byé one centralnie kontrolowane i docieraly do cate} ludnosei Nieobecnosé konkurencyjnych organizagji polityeenych w spoleczet- stwach totalitamych dostarezyla podstaw dla nastepujqcego rozumowa- hia: mass media réwnaly sig masowej propagandzie, ktora réwnala sig masowym represjom. Motliwos¢ taka zaznacayla sig takte w celowych i Swiadomych probach stworzenia w latach traydziestych praez partig hitlerowska w Niemezech oficjalnej ideologii nazistowskiej obowigzujaco} we wszelkich dziedzinach kuitury i sztuki oraz wyplenienia alternatyw- 7estetycznych. Celem byto zjedn, rtclektualist cow, architektow itd., po to, aby aly, inurskows ake ska wayska dominace jako nay 228 jeolofica totalitarne, Fazem 2 demokracjami liberaiy" 82 spolectenisim ypy spoleczenstwa masowego. Pojecie ae byly jako PY rota perspektywe Postrzegania rai, 3 a vformowa’e Sy nowocresnych spoteczeristwach kag! tury masons elektualistow w Wielkie) Brytani yal Jo sig on0 dM epokojow dotyezaeyeh tendenci rozwojgyi inipoteczenstwo masowe i Kulture masoyq,* orem aba postraegano jek yTURA MASOWA KSPOLECZENSTWO MASOWE symienié zasadnicze problemy podnoszone praee we oi oven, aby zilustrowaé ich zwiqzek debatant teorig spol yy popularne) jako kultury masowel®, | aad ey ee cori spoleczeristwa masowego odnosi sig done towne wer kwengji procesu industrializaci i urbanizach,Radykale a powiqzane z powstaniem roziegtych i ‘zmechanizowanych typiw 6j ynych miast jako form, wystowe) oraz rozwdj gesto zaludnionycl ae ae oraz wigksza rzesza ludzi, a dowodem destabt w ktdryeh tyje i pracuy 0 Feng verony zesnieseych struktur spolecanych i wartoss, Ke spa ase Wykoremienie typowo rolnicanego praywigzania Co HAT it ga svartych spolecenosei wiejskich, upadek religil t Se More lessens evigzana 2 prayrostem wiedzy naukowe}, TO2ZPFZSIT aie smechanizawanej, monotonnei i alienujqce) pracy fabrycane) em, sow ‘cia w wielkich miastach zaludnionych anonimey™ Ya, relatywnie mala integracja moralna (niektore 2 cech (pepe ‘owe? cesom industralizagi i urbanizacji praez teorig spoleczens! — to podstawowe cechy spoleczenistwa i kultury masowe): Definiuige bliz}, eo znaczy pojgcie spoteczenistwa mA dowodsi it industrializacja i urbanizacja sluza tworzeni 2") emmpe ‘nego atomizacja, Oznacza to, 2e w spoleczenstwie masows™ fieyers™ relacje migdzy ludémi upodobniaja ich do atomow W ZWIA TT, pote lub chemicenym. Spoleczeistwo masowe to ludzie 2atomizen stajay w preypadkowych kontaktach, Ludzie tacy nie $4 0°77" ysesl stymi iaslowanymi atomami, leez zwigzki migdzy Bim! MOTT. ject ee ‘umowne, przelotne i sporadyczne, a nie praw oe ‘nusi¥ ‘dobre zintegrowane. Jednostka w spoteczenstwie Maso raz wigkszym stopniu polegaé na samej sobie, ma Innig) wspblnot cay instytue w ktoryeh ednajdupe toscana jj bliskie oraz posiada coraz mniejsze wyobrazenie v moralnie wees, is 8 rele aa sch apasobach fel; dele ig ee potent ee rence cm us 8 ak, ponte spine mare, trwalego ladu spotecznego i harmonii moralne}. epee so Cintalay dla procesu atomizgh jest, wymikly 2 idustrialicagh i ur Danas ad rednoes mn pacer Teo "ik wit, olan hc deway pecan abet ovaabedToieompeiioeie eee eed W prasrvichsire do ich ce wopalrosne siponiiad ciao ey nauka — nie dzialaja w taki sam spos6b; nie sq one zdolne wytworzy¢ taisamofe ladelnions tosshoesdli stesieete maeemaidoaine oa ital Tarn clone eases ee aT eters eel ola cooe ale iat mien oaks GA czysto formalne i przelotne, ale brak im gtebszego sensu moralnej inte- Se es ka, Chodzi 0 to, it jeéli brak jakichkolwiek wlasciwych podstaw dla po- ES arena entail ea tear eater meen Sesleri pices matt cn mie ay Iain eee a ludzie zwracajq sig ku zastepczym i fatszywym typom moralnosci. Skut- kiem tego moralny kryzys spoteczeristwa masowego ulega raczej zaostrze- Sta Ree a at eee cere asl ae ET Se EE ee aan ia aisias peoaTEe oneal [lncehiyrned mora Be ofpowiedaiesergulzagpalrednie ‘yah eda aq poet aa maniplace( wjlorayotane pees Maas media i kulture popularna. Nie istnieje zaden tad moralny, ktory by przed Ges anbesieclt Brak tle perrote | ustalonyhprawd splet nych otwiera droge amoralnemu racjonalnemu indywidualizmowi i swiec- kiej anonimowosci zwiqzanej 2 masowa konsumpcjq i masowa kultura — moralnemu placebo spoteczeristwa masowego. Choé nie jest to integralna czes¢ wszystkich wersji ‘teorii kultury ma- sowej, przyjgla ona ideg, 2e demokracja i nauczanie byly osiagni¢ciami Sane) ree ee uy ogc patlogicne Dudowy sper ie er eregsinie worn w dykinjach oamenyes aaa eee auie pot Oem et fake cba preed nea ore Paige daeyle won demokragi na rozpad tradyeyjnych hierarchii Klasowych i gustow, uwzgledniania opinii masy lub thumu pray decyzjach politycenych, ustanowienia wigkszosci w admini- {tama pray dene eee artistic ani cemne wigkso- Sei nad gustami mniejszosei oraz grozby sprowadzenia wszystkich pro- blemaw do najmniejszego wspélnego mianownika. Dlatego wlasnie problem demokragji i nauczania jest szczegdlnie waznym elementem tej dyskush 2 tego punktu widzenia demokracja oznacza nie tylko to, 2e kav staje sig petnoprawnym obywatelem, ale i to, 4 potencjalnie wszys 19ak samo Wal ‘ 7 ve preference $8 or rych elit. Co wigee}, edukacja ak preference rt nose do jemokratyzaci! _— moiliwosé czytal klturalne) Trumicnia staje ‘wania, rozu pozna vim wigksze) rzeszy ludzi dla corse ye w wynikt rozszerzenia polity Tygé papulacii 28c7<1y Dam glowny wyznacznik syster Sbywatelskich poet eerer obrebie decyzii, tak i uznano, te daisy, {go 3 podejmowanyeh W 3660 On sforg kultury Polaczone z efektare powszechnege WKS" eT kultury spotcezeristwa masowego, ‘oddolne eciie veanake oceniany pozytywnie. Kulture traktowang Fakt ten beh na deprecjacie i trywializacje 2 powodu masoweg, racae) Jako Prk hierarchii. Jeaeli wszelkic gusty majq zostaé asp Deaguécia pr tko ulega redukeji do najmniejszego wspélnego mianoy. ‘aja, to wang cry masy. Ludzie muszq mieé swa wtasna kulture niko pravevajaea ich status i gust jako masy. Ostatecznie, demokracja dewierciodlalaea OT ‘ypadek kulturalnych odréznien sztuki od kultury i nauczani Pn octrony, i od Kultury masowe) 2 drugiej, tak samo jek jedne} s ‘banizacja powoduja upadek tradycyjne} spolecznose Seen \jq w XX stuleciu i rzee mozna, taci, do Jbecne, oczywiéeie w odmienne} post 1 +e le powinniémy jednak mysleé, 2 teoria smolsrota masowes sang te 2 trrymuje Pere, eee W istocie dowodzi ona, 2 eS Jasniwanych przezes proceséw jest nadanie wladzy ce Konsckwencjq opisywanych pt cmu przemystowi, pafstws tralnym nstytucom spoteeznym — komercyjnemu praemysiowi, Pan i mass mediom. ‘Teoria kultury masowej jest proba swadowania, ose uiycia praereite medibw w celu praypodobania aig, pera maniplovania | ekspleatowania ludsi w spos6b bardaic) eter tt \ watechatronny, nit wo byto motliwe praetor. Ci, ktsrzy KOneEE NS Stytuce windy, potrednicaa w ksztaltowaniu gustow Wiehe Tse aby mieé nad nig kontrole. Jesli upadaja tradycyjne st reh, jesli nie i moralne oraz szacunek dla hierarchii klasowych i peer ‘a seen ma instytugi poiredniczacych migdzy zatomizowana jednostt datas tralizowanymi si erstwa masowego, to jednesth JO 2 na perswazyjna, manipulujaca i zniewalajaca potege polaczo! nomicznych sit kay domagania s asa Tub c2nych pray MU Polityeane, mi ityeene) ckreslony wariant teorit wyraza zal z powodu nadejécia pol ache! Vuralne) demokracji oraz krytykuje kulture masowa W ae ‘sig WON SDeaneh Kryteriow smaku i wyrdaniania sig, to podkresla ‘aa, chee to, te masa posiada wladze, a nie jadzy nie posind ten ni jest mile widsiany Zanim Przyjrzymy sig bezposrednio teori leorii kulti poczynié kilka definicyjnych ustalen; doty Traian) tura elitarng lub sztuka, musimy 'yezq one réanic pomiedzy kul- sig normalnie do procesu od lepszej cay bardzie} mato zachgeajqcej terat- niejszosei i prayszlosci. Spoleczeristwo praedindustri Ko organiczna calosé spoteczna, w ramach ktére} lu wspélnym zbiorze prayjgtych wartosci skutecznie regulujacych ich inte. Brace 26 SPolecenoscig i ustalajacych hierarchic i réznice. Jest tutaj miejsce dla sztuki, kultury elitarnej, al takze dla autentycznej sztuki ludowej, ktora wyrasta z wiejskich korzeni, jest oryginalna j autonomica. ha oraz bezposrednio odzwierciedla zycie i doswiadczenia ludzi. Taka autentyczna populama sztuka ludowa nigdy nie aspirowala do miana sztuki, ale jej odrebnos¢ byla akceptowana i szanowana, Industrializacja i urbanizacja zmicnily te sytuacje. Wspélnota i moralnosé zalamaly sie, Jednostki staly sig izolowane, wyalienowane i anomicane, a jedyna mig. zy nimi wied ma charakter kontraktowo-finansowy. Zostaly one wlgczo- ne w calkowicie anonimowg mase, manipulowanq przez jedyne dostepne 4rédio zastepezej wspélnoty i moralnosci — mass media. W éwiecie tym kultura masowa rozprzestrzenia sig jako Smiertelne opary duszace kul- ture ludowa i zagrazajqce integralnosei sztuki. Aby wskazaé na wage powyzszego procesu dla rozwatah zawartych w niniejszym rozdaiale, warto zacytowaé jednego z czolowych teoretykow kultury masowe) trwaja pray Sztuka ludowa wyrosta od dotu. Byla spontaniczna, autochtoniceng ekspre- sia ludu, przezef uksztaltowang, pozostajqca calkowicie poza oddzialywa- niem kultury wyeszej, odpowiadajaca jego wlasnym potrzebom, Kultura ma- Sowa zostala narzucona z géry. Jest tworem technikéw wyn biznesmendw; je} odbiorcy sq biernymi icine ogranicza sig do wyboru ,kupié, nie kupie” instytucja samego ludu, jego prywatnym malym ogrodem odgri wielkiego formalnego parku wysokiej kultury jego pandw. Jednakze kul masowa zburzyla ten mur, weiggajac masy w zdegenerowang forme ku ramentem polityczne} dominac) Powy2sze stwierdzenie dostarcza zwieztego objagnienia, jak w takiej lzy kultura elitarna, ludow aj konsekwencje tych Fo sowa. Musimy obecnie rozwazyé anaczenie idei kultury masowej, arATA NAD KULTURA MASOWA, ajprosciej, mozemy powiedzicg, te Kutt ra moive gna przez Masowa technike mn inslowa i sprzedaans es produkowana masowo dla masowego, rynk, Jest to Koleura pores coraz mnie} mica dla jakiejkolwiek forys ‘ej rows) powedule, 2° 1°" kultura ludowa, ktora nie praynosi Pienigday, ultury — takiej ek 20h ytwarzana dla masowego rynku. Obraz 1 tora nie mae DYE Tazceony, eddawalby zapewne wiernio, chee gk ros2cz0NY, 3 ten, mimo ze dose UPtane w tym rozdziale. Co wigee), wskazyje on, towo (wird eig kultury masowe) byla reakeja na rozpoczete na Wielk jak sr) vervudziestych i trzydziestych industrializacie i komenaj sale w ltach ay arrey Zanimn pokazemy, jak jest ona powiazana ¢ de. eee menkanizaca, sprecyzuimy torminologig oraz pokazimy ie ae ae sj teori, Prowadzié to bedzie do hryiyean) analiay Swirdae, ei im zauwazmy, #e to industrializacja i urbanizacja mipulage orez stworzyly masowy rynek dla Ima medi, Kien de starcacelem réenych frm kultury masove}, Procosy te ps aga sobq masowa produkeje i masowy rynek, ktére sete ier Ta przestrzenianie sie kultury masowej. W tym ujeciu glownym determi- nantem tej kultury jest dochéd, jaki ona przynosi. Jesli nie moze ona dostarczyé pienigdzy, wowczas nie ma szans na jej tworzenie. Teoria podkresla takze efekty masowe} produkeji kultury masowej. Zastosowa- nie takiej technologii traktowane jest jako szkodliwe i deprecjonujace dia kultury. Twierd2i sig, #e takie aspekty masowej produkeji, jak linia montazowa, wysoce wyspecjalizowany podzial pracy, jasne rozplanowa- nie réanych etap6w produkeji, wielka liczba wytwarzanych produktow i tak dale}, nadajq kulturze masowej okreslone cechy powiazane z Wy- tworami produkci masowej Z tego punk wideenie aie ma rzeczywistej rétnicy migdzy produk- fami materialnymi i kulturowymi, pomigdzy produkejq samochodow ' produkeja filméw. Produkty kultury masowej sq standardowe, tworsane Wedlug jednakowych recept — jest to rezultat produkowania artykulow ‘eulturowych za pomoca rutynowych, wyspecjalizowanych, ascymentalize Wanych tagmowych form produkj, Sztuka, przykladowo, nie mote bye {worzona w ten spos6b. Estetyezna zlozonosé prawdziwej sztuki, je) ars atywnosé, dokonywane przez nig, cksperymenty, jej intelektualne wy2W8 Saur, Uesiazalne dia technologii wytwarzajqeych kulture masons duke ily racze) od tego, co jest cathowity recciwiesistwem Pe skladania, Tok ok’ SPtawdzonych formut i standardowych ane tk samo sztuka ludowa musi byé tworzona przez zinteé! DEB. muses pao jen RISE, 22 Wana wspélnote, ktéra wie, co robi, kt6ra opanowata techniki wytwarza- nia i ktora moze zapewnié autentyeenosé swoich produktow 2 ta liniq argumentacji wigde sig szezegélna koncepcja publicanosei feullury masowe), masy czy publicanosei konsumujqce} masowo prods, kowane towary kulturowe. Publicznos¢ postrzegana jest jako mass bien, nych konsumentéw, sklonnych poddawaé sig manipulacyjnej perswazji mass mediow, poslusznych apelom, aby kupowaé masowo produkoware artykuly tworzone preez kulture masowa, bezbronnych wobec falszywej Prayjemnosci masowej konsumpdji i podatnych na komercyjna ekeplo. atacie bedaeq motywem dziatania kultury masowej. Mamy obraz ber. myslne} i bezkrytyczne} masy, ktéra nabywa i konsumuje masowa kul. ture. Z powodu pojawienia sig spoteczeristwa masowego i kultury masowej ta masa poabawiona jest intelektwalnych | moralnych srodk6w, aby robié cokolwiek innego. Nie jest zdolna mysleé w innych kategoriach Uniwersum kulturowe 2redukowane jest do jednolitej masy. Sztuka lety poza zasiegiem je) aspiragji, stracita tez ona swoja kulture ludowa. Kul- tura, by preynosié zysk, musi byé dla takie} publicznosci produkowana masowo. Aby spraedaé sig publicznosci, kultura masowa musiata stworzyé la- godne i standardowe formuly mogace apelowaé do katdego, poniewar katda zatomizowana jednostka jest wielce podatna na manipulacje. Po- dobnie istnieje rodzaj wytwordw kulturowych, kt6re motna produkowaé masowo na skale przemysiowa. A zatem nie ma tutaj motliwosci, aby prowokowaé publicznosé w taki sposéb, jak mode to czyni¢ sztuka, albo praybiera¢ autentyczna forme zbiorowego uczestnictwa, jak sig to dzieje w kulturze ludowej; amienily sig catkowicie warunki. Publicenosé ma. sowa jest emocjonalnie i uczuciowo manipulowana, je) potrzeby i pra gnienia wykrzywione i pokrayzowane, jej nadzieje i aspiracje eksploato. Wane w imig konsumpeji przoz zludne uezucia, zastepcze fantazje, falszywe marzenia kultury masowej. W rezultacie spoleczetistwo masowe dostarcza ludzi poddawanych masowe} eksploatacji przez masowa kulture Takie spojrzenie na masowa publicznosé, typowe dla wielu teorii kul- tury popularne), ezolowy rzecanik teorii kultury masowe) prezentuje W sposéb nastepujacy: tym stopniu, w jakim ludaie sq zorganizowani |.) jako masy zatracaja ludzkq tozsamose i przymioty, Masa jest w czasie historycenym tym, czym ‘lum w praestrzeni: wielka liczba ludzi niezdolnych zrealizowas sig jako isto- ty ludzkie, nie powiqzanych ze soba ani jako jednostki, ani jako ezlonkowie wepélnot. Istotnie, sq oni powigzani jedynie w sposdb abstrakcy)ny, pozalu deki: laczy ich mece pitkarski lub wyprzedaz towaréw w wypadku tluma, system produkeii przemyslowe}, partia lub paretwo w wypadku mas, Cele. wiek masowy jest samotnym atomem, jednakowym i nieodrotnialnym od tysigcy i miliondw innych atoméw tworzgcych ,samotny tlum", jak trafnie nazwa} spoleczeristwo amerykanskie David Riesman, Jednakte lud, czy tet 23jednostek wzajemnie powigg, pot, 20 roe 3 si Powigzanyey ‘wartogciami i uezuc wy est radio iam (Magn sal praca, trade Macbonat fost, 5 68 ataga aie wydawala sig anachronicana, « rgumentacia by taka 3 otros Paul Johnson opisywat wy yf my publicenoscia telewizyineRo pop show w gp,.04,9% ay tse preva rsa Pyke spotkani€ & ne tygodniowe programy, w ky « nadaja cotygodniowe programy, w ktér he kamal lewis Pate spe nastolatkow. W trakeie ect P™ tuje sig 1 ocenia popula yrdynarnie na twarzach publiki, st?" pug amen stra ord Wazzach Publik. Jake i as puto ejawii Oxrorine ¥arze, Wypasione gh Sens amuane makjatem # tanh sklep6, otvarte, cbwi a ‘are ny, ee bezmlinebybnige w rytm muy polamaa ior tundene,seablonowe stroje; mamy tutaj najwidoceniej ebionyms ‘Teele eievolonege prez machine komerei. Opuszczaie stage, rathnglom sig na wychodzacych 2 jedne} 2 takich sesji. Jak tatosnie on trlaal lode deewczyny,najwyze) stesnastoletnie, ubrane jak denen {jut ustawione w szeregu jako obiekt do eksploataci (cyt. w: Frith, 1083, #252, Jest to swietny i jaskrawy przyktad, w ktorym uwaga skupia sie na pozornie najbardzie) biernym i eksploatowanym ze wszystkich rynkow masowe) konsumpai — mlodziezowym rynku odziezy, mody i muzyki, 2godnie z ta teoria, kultura masowa jest kultura zestandaryzowana, sformalizowana, powtarzalna i powierechowna, ktéra czci trywialne, Sentymentalne, natychmiastowe i falszywe przyjemnosci kosztem po- ‘Wainych, intelektualnych, sprawdzonych w czasie i autentycanych war- {oSei Jak argumentuje MacDonald w swoim lamencie nad tym, co ne 23a stozpraestrzeniajqcym sig szlamem kultury masowej’ ae ultra nis, trywialna, ktéra uniewadnia zaréwno gebokie Fee iste dramaty (se seaman may es ee, nipowodzenie, jak prost, epontanican® P Ire capes eit dramaty blyhy nyt raccaywit, 8 PP ita ag ouarea pe ZV Lo} narkotyceng akeeptacg kultury mae es) dale a tad earaens SPrSUae jako substytut niepewne i mene inalnoke i pickna eettAS) radosci, tragedii, dowcipu, zmiennosti ole egy rad eSB 208. Masy deprawowane praet Wilks Kalturowyeh Kine sq eeeeats domagajg sig w rezultacie produkt K “MON 8a ttywilne i wygodne (MacDonald, 1957, 8. 72-73 lure masowe ; ere ou male rat 24m intelektuatnego wyzwania i stymole M378 2apraeeaiaca wre eked WYEedg fantazji i eskapizmu. Jes | 4 “ysitkowi myslenia i tworzqca wlasne emoo™ ne i sentymentalne reakeje kosztem wymagania, aby publieznosé ruszyta klowa, podiela wysitek i prace wykraczajqca poza wlasne reakeje. W tym sensie zaczyna ona splycaé rzeczywistosé spotecana na potrzeby masowe} publicznosei. Stad upraszcza realny Swiat i falszywie tlumacay jego pro- blemy. Jesli zostaja one rozpoznane, traktuje je zwykle powierzchownie przez dostarczanie tatwych i fatszywych rozwigzan. W réwnym stopniu popiera ona komercjalizacje i czci konsumeryzm, zysk i rynek oraz tlumi inne opozyeyjne glosy, poniewat jest kultura udaremniania i biernosci, przeezacq intelektualnemu wyzwaniu, Rozw6j kultury masowej sam przez sig byiby widziany przez powy2- szych badaczy jako wystarczajaco groiny; jednakte nie chodzi tutaj tylko 0 te jej skutki, ktére dotychczas opisywano. Jesli usunigciu w cies kul- tury ludowej nie przeciwstawi sig lud, to kultura wysoka i rola trady- cyinej elity intelektualnej sq w rownym stopniu zagrozone. I tutaj do- chodzimy do sedna wielu niepokojéw, obaw i objawow wrogosci wyrazanych przez tych intelektualistéw wobec kultury masowej. Kultura elitarna ciqgle istnicje, razem z jut skazang na zaglade kultura ludowa, porzu- cong na rzeez kultury masowej. Mimo to je} miejsce i bezpieczenstwo, jel prywile sadzenia, wydawania werdyktow i méwienia w imieniu tych, ktérgy glosu nie maja, zostaly zakwestionowane zaréwno przez rozkwit kultury masowej, jak i ogé6lnq trywializacje wszelkie} kultury oraz praypuszezalng utrate motliwosci i umiejgtnosei doceniania i ro- zumienia kultury wysokie}. Dia niektorych badaczy, jak chocby MacDonalda, nie bytoby proble- mu, gdyby Iudzie mogli pozostaé pray swoich wlasnych ludowych nawy- kach kulturowych, a zostawié sztuke elitom. Jednakze dia innych jest to ostrzezeniem, jak 2gubny moze byé wplyw kultury masowej. Piszqe we wezesnych latach traydziestych interesujace studium o rynku ksiq- 2ek, angielska pisarka i krytyk spotecany, Q.D. Leavis (1906-1981), wy- Tazila swoje niepokoje w sposéb nastepujacy: Nie jest byé moze niespodzianka, ze w 43-milionowym spoleczevistwie tak wyradnie zréznicowanym pod wegledem smaku, it katda sfera jest zaspo- ‘kajana niezaleznte przez je} wlasnych pisarzy i dziennikarzy, mato wyksztal- cona publicznos¢ moze nie zna driel, a nawet nazwisk pisarzy wyzszego poriomu, podczas gdy dla publicznosei wyzszego poziomu Ethel M. Dell lub Tarzan winni byé dogodnymi symbolami znanymi racze} x poglosek nit 2 pierwsze} reki. To, co z bliska wydaje sig trywialne, ataje sig powaznym problemem, jeéli zdamy sobie sprawe, it oznacza to ai mnie), ni wigce), ‘masowa publicenosé — prosty ezytelnik dra Johnaona — nie ma nawet bladego pojecia 0 zywotnych zainteresowaniach wspolczesne) literatury, jest nieswiadoma je} rozwoju i odporna na je) nauki, a ta wazna mniejszose, tore} jako jedyne} preypadto zajmowaé sig wspétezesna literatura, zanika, jest izolowana, wypierana przez ten ogél i zagrozona wymarciem. Poezja i krytyka nie sq czytane przez prostego czytelnika; dramat, ktory zawsze 25ook dzisy, i 357. Aatece pokeywat #162 Mer TE etrystyk (Leavis, 1992, vinie tolerowana ealeeid aldem, kultura masowa SOWAIZa ZAgrOdenjg zag 2 MacDonsldem Ty nosci obnizania welednie depres noscl, Mabiania jej na wlasne podobienstw,, uk jedyna oF zeodeie ewe) homenenic 2 pom egelke) Rultury | PP Jest a eit aminca stare baney KY, trad, say revaac ome ayia Ona meses Uklada wseatiy Huseanaen wel aa kultura zhomogenizowana [.) W teq rate, EOE gre warts, poniowae sady warlescuace zaladaj, Soa gna jet wile demrkrayeena: absolute drag oie a onoaane saryminagh KoDkoIWik | exe wiek (MacDonald, 1957, s. 62) dynamiezna, rewolUeoi! .st bardzo podobny do tego, jaki slyszymy obec. ‘mistycznych cech kultury wspétczesne}. Q.D, a can skazaje ponadto, iz porycja elity intelektualne) jako arbitra Kulturalnego smaku wystawiona zostala na demokratyzacyjna groibe ze strony kultury masowe). Rzeczywisty problem wydaje sig nickiedy polegaé na tym, ze kultura masowa, w odréanieniu od ludowe}, odrauca pozostawanie w jednym micjscu i ograniczenie swego wplywu do mas, 2 ma pretersje wychodzenia poza to miejsce lub zakres oraz odmawia uanania tradyeyjnyeh hierachii smaku i kulturowych rozr6énieh przezes stworzonych, Niebezpieczeristwo kultury masowej dla takich teoretykow tkwi w je} 2dolnosei do podwazenia ustanowionych rognie pomigdzy kul- turq elitarna i popularna. W ten sposdb wigcza ona w sw6j zakres to, co oferuje kultura wysoka, jednoczesnie trywializujac ja i depregonujac. QD. Leavis daje to wyraznie do zrozumienia w swojej analizie losu wspitezesnej powiesei. Odnoszae sig najpierw do rosnqcego upodobania do kultury masowej, zauwaza ona nastepujace jego efekty: Powyaszy argument je nie odnosnie do postmode' Sytuacjacaytelnika, ktory spgdza sw6j wolny czas, ogladajac filmy, pr2eel dajge magozyny i gazety, sluchajae jazzu, nie tylko ‘okazanie mu pomocy ale preeszkadza w normalnym rozwoju, czesciowo pracz dostar- ezanie mu zespolu nawykow szkodliwych dla wysitku umystowego |...) pod: Guus tdy wick osiernasty i deiwigtnasty pomagaly caytelnikowi, wiek d¥u- Seesty Presakadea, |] Osnaczlo to niegdys [1] nieadolnosé do bycia eta | umigetnsé koncentrag, po exgsiz tego powodu, He ni HE ale ik ile Rokurencinyeh rezrywek. Zyei nie by zatem set PO wedy cats na mois cae st daisiaj dla mieszkaiea preedmiesé, i bot tye peaeaentl lowe prayemnosci. Pokusa akceptag tanh | I sy etkmnotiaferomansch pract kno, wypoayealnie ksiazek 052° ‘neczne i glosniki, to zbyt wiele dla prawie kazdego. APY 26 ‘sig od nich powstrzyma¢, nalezaloby podda¢ sig samodyscyplinie surowsze} nig ta, ktOra nawet najtezsze umysly bylyby adolne praktykowae, poniewaz Jjedynie osoby niezwykle zdyseyplinowane moga walezyé ze swoim srodowi- skiem, a tylko osoby nieawykle samoswiadome mogtyby doatrzec niezbednose ‘ezynienia tego (Leavis, 1982, s. 224-25) ‘Taki wniosck potwierdza, zdaniem Leavis, ,aniknigcie poezj z lektur preecigtneso exytelnika”orae fakt, 2 kluby Kelarki nie doskonala gusta, fle racze) go standaryzujq (ibid, s. 229) I tak, yczytelnicy dwudniesto. wiecani nie maja kontaktu 2 najlepszq literatura swoich czasow lub preosatose”. Daieje sig tak, gdyz Jezyk ktrym postuguje sig masowa Publicenosé dwudziestego wieku, jest nie tyko prymitywmy i dziecinny, fktada sig on 2 fraz i klisz, ktére zakladajq ustalone, albo racze) ste- Feotypowe nawyki myslenia oraz odeauwania z drugie| reki praejete od Gsiennikarzy” (ibid, 8. 235, 255), oraz — mozemy jeszeze dodae — ownied od innych wytwércéw kultury masowe} ‘Groaba dla Kultury wysokie) ze strony kultury popularne} pokazana jest nieco odmiennego punktu widzenia przez MacDonalda, Wedlug hiiego, w latach dvrudaiestych masowa kultura Hollywood (ktsra byta Initygowana przez awangardyam i sztuk ludowa) i wysoka kultura Broad- way byly jasno 1 ostro odrdinione w kategcriach produkcji — kryteria Komereyjne wobec artystycanyeh; tresei — populama prayjemmosé wo- bee bodécow intelektualnych; oraz publicznosei — masy wobec Tic) skiej Klasy ‘wy2sze). Jest oczywigeie dyskusyine, czy Hollywood mégt w ogéle zawieraé typy sztuki popularne) i slady awangardy, jeli argu: mentacja MacDonalda jest sluszna, Zakladajae, ze mépl, zmierza on do Sugestii, it wraz 2 pojawieniem sig filmu déwigkowego, dotychezasowe odréanienia poczgly sig zatamywac. ,Satuki sq teraz tworzone, aby sprze- dat prawa filmowe, a wiele jest bezposredno finansowanych przez kom- panie filmowe. Ta fuzja ujednolicita teatr, prackreslajae zarowno klasycz- ny, jak eksperymentalny", MacDonald kon:ynuuje: Aco ayskaly filmy? Staly sig bardzie) wyrafinowane, gra aktorska subtel- niejsza, dekoracje w lepszym guscie. Ale réwniez one zostaly wednolicone. [1] Byly lepszym widowiskiem nialt sztuka, Kino lat dwudziestych okazjo- nalnie dostarczalo Swiezego wdzi¢ku sztuki ludowe) (np. Chaplin) lub ima ginacyjnej intensywnosei awangardyzmu (np. D.W. Griffith), Pojawiente déwigku, a wraz z nim Broadwayu, 2degradowalo kamerg do instrument zapisu obce} formy s2tuki — sztuki méwionej. Film niemy mal preyna)- mnie) teoretyczng mozliwoSé, nawet w ramach ograniczeh kultury masowe), aby byé artystycenie znaczacym. Film déwi¢kowy, w ramach tych samych ograniczesi, nie (MacDonald, 1957, s. 64-65). Oczywigcie sq problemy, jak tego rodzaju historyczne twierdzenia do- pasowaé do teoretyzowania MacDonalda na temat réznic pomigdzy kul- 271 1NKO ong, no beHlzie may y bye ave kee wena tee, by preynatont, ale Low 4 a ternal mply tylkes 2 prowl, ng rere we passers hye natrayn lektualnes: ,wnnyalle, On own 1) Wile takin prnytonnlial owany wywéd Joab nicer xe tyemy | pezorysowiny, Jest on zaweze olwarly na an ake kazily 16 uddaye aprawiedliwose pracy Xa lub ider Ya, albo iki ukceptuyg tiki b rozumowania, moze nadal auwarte jeat cayheiowo w wigkazober Wyjabnied kullury maxowe) jako kultury popu veh riba german wyemary. Jo uke zanugerowne, 1 mikt me myéli jut dassiaj w kalegoriach kullury masowey, te wiemy obecnic, Jk doceniaé zarowno kulturg po- fn, Jak 4 kulturg wytoky, Nad wadamt poxzezeysluych stunowink 29DLPUW A) jegy meat przedstawiana dektadnig ene eee wicle toons Kultury populag, mnows ona WANA CET y sposod Wyzwamiem jest wi mrumes Ww POTY SPOS SM 2 Org kultury populame) bez uctekania sig ale mom rd ne preez keytykow Kultury masowe] W row. Skanizaei®, Powodem texo jest fak, ‘yosabia cate zlo zwiqzane Z Kultura st wymikiem masowe} produkeji Tednie latwo jest utozsamic Ameryke z gyezyang kult sweh, mamy tutaj bowie do czynienia ze spole- Jcnaiwem kapitalistyeznym najblize) zwiazanym 2 tymi procesami. Tak ea ee eee kultury macowe} przychedzi z Ameryki, iz jest ona post- eae yaks zagTorenie: padoona grozba staje sig amerykanizacja, Zda- Fa eon Kultury masowe) jest to niebezpieczenistwo nie tylko dla ae ow esterycenvch 1 wartosci kulturowyeh, ale dia kultury naro- ddowej jako takig Si bye moze interesujace jest, 2e w Anglii intelektualne zaintere- sowania sskedliwymi skutkami wphwow amerykaniskich znajdziemy jut W XIN wieku, jeszcze przed pelnym rozkwitem masowe) produkeji i Kon- Tampa kultury: Totaj wlasnie amerykatiski populizm i konsekwencje asowe) demokragji i edukacji stajg sig istotne. Praykladowo, Q.D. Lea- vis eytuje Edmunda Gessego, ktory w roku 1889 pisat Obawy i miepokgje WIT ju pobudzata erozba am x ka kultura popularna fnasowg, Poniewar kultura masows “umpgyi debr kulturalnych. ze Jedno # nicbcepiececnstw ze strony rozprzestrzeniania sig zapatrywan demo- kratycanych, ktore dawno praewidywalem, dotyczy tradycji gustu literac- ego, kancnow literatury, ktore sq przeciwienistwem sukcesu dzigki glosom udu. Az do dzisiaj, we ws2ysthich ezesciach swiata, masy niewyksztalconych i miedoksztatconych ludzi tworzqcych ogromng wigkszosé czytelnikow, nit potrafity dacenie klasyki. W ostatnim ezasie wydaje mi sig, Ze mamy pewne symptomy, twlaszcza w Ameryce, rewolty gawiedzi przeciwko naszym lite- ar) misirzom. (. Jedi literaturg bedzie sig sqdzi¢ na podstawie pled {ov ors jel plebs porna wlasng sie, to na pewno odrzuei te uanane . ie dajq mu prayjemnosci i ktOrych nie moze latwo zrozumieé. Raz rozpocigta rewoluc i rewolucia przeciwko smakowi doprowadzi nas do nie daja- x0 sig opsnowaé chaosu (Leavis, 1932, s. 190). _“e 30 Podabieistwo tego redeayy anumentagt ¢ tort kultury masowe winno bye ocrywiste, Amervka jest utozsamiania t oneyery meceee, rewolugh praceiwko pustowi Iterackiemur choder tent eee es, darzyto stg tam, moze sig pojawie tut ayawie tutay,Jesli pozwolimy sig roxprzestrze- me opinti demokratyeenes i ES Nie jest trudno znalere wczesne przyklady pogladow ant skit, hasntee Gottece ana hnarehy, opeitieteny go ten pore) wok 186 dnewetnntomncny prehuor tem co ¥ wrest po jai sig W generalne) Kevtyce kultury macowe). angielska poeta 1 kr) Meeachi Arnold (1622-1666) puslt cw takrere ubsysha sor kunioos cena ae zamiast przewyzszac nas wszystkich, zostaje w ty ‘Ameryka jest tuta) tq wybrang ojcryzna gazet 1 polityKi” icy ww: Webster, 1988, 1801, Obawy Amoida preed amerykanitasa 83) ezescia jex0 oRslnego zaniepokojenia, ze demokratyzaca mie tyle powine na dac sile masom, ile spowodowae administracyyne planowanie 1 kie- rowanie oraz tworzenie kultury przez panstwo. Taka kultura winna bye zwiqzana 2 ,poscigiem za catkowita perfekcja, za najlepszym. co rostalo: symyslone i powiedziane na swiecie poprzez wzbogacenie wiedzy we wszystkich kwestiach najbardziej nas interesujacych” (Amold. 1932. s. 6). Nie bedzie bledem stwierdzeme, ze Arnold stawia znak rownosei ra- czej pomiedzy amerykanizacja 1 masowa demokracja, nizli migdzy ame- rykanizaqja i masowa kultura. Jednakze, zgodnie z sugestiam: wielu Qutorsw, zarowno demokratyzaqa, jak kaltura masowa nie Gas 1 vty x3 osecer Rutemase eefinity oe race, “4 siytow satotyeenyeh. Moutowoat adpadlenua kultury pop: J oluscane precmoatu Kultury masowe), choclad nq one Mlocsows da \Tokwatney seen’ caex prove Warnt ag takter menos ete eae sXeercke wioene, uitehtualics lab (worey nett adestane berg eae uatalac roguly dekonywania kulturowych wyborow 1 wakuewaey, 60 lu spot bib, a ete . ; gine pow A cre mie. Jeet oveywicte, Jak apgla to Ate Bo tavtopia Kultuey masowey wytywa na sceny punigtnascs Kaltuy oper Lame), Lyezmie # tym formams, ktorw dostarceaya je) oczywiste) PFA} Je- mnoset 1989, rozde. 3). Wytwarzante estetyeznyeh sqdow wartesciuya> eyeh oraz bierarchu kulturalneso smaku, razem 2 konthktamt, ktore She poweda, must bye aatem rocumuane w tym kontehecte Jednym ze spasobow wyznaczenia rzekomo obiektywne) bazy dla kry- tyki kultury masowe) Jest miezeme do wypowiadania sig © Amen ludzi i wyehwalanie autentyeznosei ich kultury w przeciwienstwie do Hetucencssh kultury masowe), Kultura masowa a defnigi nie move sty wywodzie z kultury codzienney i stad mie ma znaczenia dla zycia 1 do- swiadezen ludzi. Coz jednak znaczy autentyezny 1 w yak: sposob mozemy sig dowiedzies, ze jakas kultura jest autentyczna? Cay istmeje cos ta- kiego jak .czysta” kultura zakorzeniona w autentyeznych wartosciach wspolnotowych, pozbawiona zewnetrznych wplywow i elementow komer- qanveh? ‘Muzyka popularna jest ta sfera, w ktorej korzenie i autentycznose poszezegdlnych stylow sq waznym tematam: badan 1 ocen, a stosuje sig je, aby okresli¢ wyzszy status danych gatunkow, takich jak folk, blues ‘czy country, W porownaniu ze sztucznym i przemystowym charakterem glownego nurtu masowe} muzyki popularnej. Nawet jednak krytena ory- ginalnosci, korzeni, wspélnoty i autentycznose: mozna wykorzysta¢ jako: rategie rynkowe, apelujge do poszczeyolnych radzajow publicenosca muzyki pop. Ponadto, w jaki sposob autentycznosé 1 nieautentycznos¢ wplywa na przyjemnos¢, jakie) muzyka moze dostarezy¢ stuchayacym? Czy muzyka populama nie moze by¢ .dobra’, .wartosciowa” muzyka? Zakwestionowanie pojecia autentycznosci nie tylko wskazuje na trud- noSci z jego definicja, ale uswiadamia takze, ze mozna Je wyprowadzi¢ racze} z okreslonego zespolu kulturowych gustow 1 wartosci niz z analizy muzyki populame) jako takiej. Mozemy natychmiast zapyta¢, czy w ogsle istnigje cog takiego jak autentyczna kultura popularna. Pojmowanie autentycznosci jest w sposéb oczywisty powiazane 2 tym, jak teoria kultury masowej poymuje przesziose. Znana wadg te) teont stanowi wyidealizowane i pelne romantyzmu spojrzenie na przesztose spoteczenstwa i kultury zrujnowana przez pojamenie sig kultury ma- Sowe), Ta ideologia przesziosa zostala jasno ujgta przez FR. Leavisa: To, co stracilibmy, to organicana spolecznott 2 zywa kultura, Pieéns ludowe, tafice, chatla cotswoldéw [rasa diugowelnistych owiee — prayp, dum | pro- “5regem woqrey entiuls tyon ee eee renin, te dredow isha HALUTAINERO T FY ry, tw Johnson, 1979, 8 96) pln woke cc ne ta romantycmna koncepae prZes7toet nie jext er ceed Jar. Mimo to trudno jest powstraymag Gran 2 te) utraty konsckwency} i oe een ae aecnze wdealizowany zloty wick”, w ktorym autentycang voncomanam smecie. jest rstatna c2gscig teomn kultury masowe). Jesh Crete moremy zakwestionowac sposéb, w jaki teoria ta przecenia pirelsou | nie docenia terazmicisz0sei. A’co ze standardami edukagi viiterackoser we wspélnocie przywolane) przez Leavisa? Co z jakoSciam} i prayjemnoseiami wspétczesne) kultury popularnej? Czy to nie ekono- mictie, polityezne i kulturalne nierownosei znajdziemy w r6anicach mig. diy kultura ludowa, elitarna i masowa? Réwnoczeénic taka koncepeja praeszlose! przywoluje zn6w elitaryzm teorii — wyidealizowana prae- rlosé oparta jest na kulturalne} hierarchii zdominowanej przez. stan- dardy ety Poczucie upadku w stosunku do przesztosci, kiedy to sprawy mialy sig lepiej, nie jest bynajmnie) wyjatkowe dla teorii kultury masowej. Jednak podtrzymywane przez nie ujecie tego, co byto kiedys, przy bliz- szym wejrzeniu okazuje sig bardzo niejasne. Kiedy doktadnie i gdzie mozemy znalezé takie wspélnoty i takie kultury? Czy osiagnely one peiny rorkwit w okresie masowego analfabetyzmu? Jak w przypadku wigksz0- Sci ,ztotych wiekow", bardzo trudno go doktadnie zlokalizowaé history- canie i geograficznie. A kiedy zaczal sig jego schylek? Wraz 2 rozprae- strzenieniem sig radia, dominacja filmu hollywoodzkiego czy z masowym Pojawieniem sig w domach odbiornik6w telewizyjnych? Czyzby to byla wina Ameryki? Catkiem na marginesie faktu, ze przedstawienia prze- szlosci same moga byé kulturowymi konstrukejami, ktére méwiq nam wieee) 0 teraénie}sz0éci nis o historii, powyisze pytania ponownie wska- 7ujq na brak jasnsei, nieobeenos¢ historyeznego sensu i bezpodstawna nostalgi¢ charakteryzujaca argumentacjg teoretykow kultury masowej. mes kolejne kwestie wigza sie z tym problemem. Po pierwsze, teoria tury masowe) wykazuje brak wlasciwego zrozumienia zmiany kultu- Tic) sPoteczne}. Rejestruje ona i krytykuje praejawy kultury masowe), a ich nie wyjaénia. W tym sensie samoogranicza sig poprzez brak pine Zrozumienia praedmiotu wlasnych atakow. W sposb nieunik- woaareaypowiedic, 2 kale aaa jak i krytyeana. Nie lizagji, aby dale) wyjas wa jest konsekwencjq industria: Slenia tego awigaker Ben ae patra bowiem bardziej precyzyjnego okre- ‘ele, Leoria ta adaje sig aywié uraze do ezesci 16 intelektualittdow rato, a 9 kullury + mnanirmey dertvikene 16 Aceatereyaya 1 W hese sre tworzenie echtona standardénw. je nalery do elity do lax dorains etboecnetatnn mancrney a : ch wlaaney waltur pripularne). Kultura roasrwn eageata ter hcte ee ANgALUIA AiG W pridukcye kultury maaeae erat Getalone praca intelektusletén yy domsevuince na standardy kultury popu: eae keytervw sina. 4, Die tHarasre ra, @ Vudaie maja dontep, do ef tradyeyney hierarehun, reerés st ku kulturalnego, Symtoliczne panowanie intelektualisting ned ated ardami gust 1 amaku stosowany; M1 wagledem konsumpey kulturalnych, staje s1¢ coraz bardzie) iluzoryeene, | DPM 0br Odrotnienta dokonane przez keytykow ke kultura masowa i wyasza, nie 9a w istoe jak oni twierdza, Interesujacy jest sposdb, w jaki granice miedzy kultury popularna i sztuka, albo migdzy kultura masowa, wyzsza 1 ludowa, ule, g9)a ciqgtemu rozmywaniu, zmianie i ponownemu nakreslemu, Te gra- nice nie sq dane raz na zawsze, nie istnieja obiektywnie i nie sq jakas ahistoryczng stala. Jest raczej tak, te sq kwestionowane, nieciagle 1 hie storycznie zmienne. Teoria kultury masowe) usituje ujmowae kulture masowa jako ealosé. FR. Leavis, prayktadowo, nie traktowal kina jako powatnej formy kulturalne. Jeszcze krytycy w rodzaju MacDonalda go- towi byli zaliczaé do miana sztuki tylko niektére filmy, na pr2yklad dzieta Eisensteina. Roane rodzaje jazzu sq drisia) sztuka, ale byt on traktowany jako typowa kultura masowa w pierwsze} polowie wieku przez teorig kultury masowej i szkote frankfurcka. Alfred Hitchcock robit komercyjne filmy w Hollywood, ale zawsze uwazany byt za autora i ar- tyste, oryginalnego i tworezego geniusza. Wezesne nagrania rockand- rollowe okreslane byly jako muzyczna papka, a dzisiaj osiggnely status klasyki; zmienity sig po prostu standardy krytyki. Mozna tak wskazywaé dale}, ale podobna linia argumentacji unaocenia fakt, iz oszacowanie podziatéw miedzy kulturami — wysok i niska, elitarna i masowa — Jest niemozliwe bez wziecia pod uwage zmieniajacego sie historycznie charakteru relacji pomiedzy grupami spotecanymi i kategoriami gustu, tore leza u podstaw takich podaiatow (Levine, 1988; DiMaggio, 1986). Polityka ma centralne znaczenie w analizie kultury popularnej. Jej oceny uwiktane sq w réane konteksty polityezne. I tak widzie¢ nalezy Potencjalnie antydemokratyezny wydiwigk teorii kultury masowe}. By- loby nie fair sugerowaé, iz wszyscy piszacy w te} tradycji sq zatwar- dziatymi elitarystyeznymi reakcjonistami, Mimo to w ‘rytyeznym stano- Wwisku teorii kultury masowe) widocana jest tendencja do lamentowanta nad rozrostem masowych demokracji i rynkow masowe} als yores Postrzegania elitarne) awangardy jako jedynego potencjalnego odnowi- ciela kulturalnych standardéw. Problem, do ktdrego takie traeba sig bezposrednio odniesé w tym ultury masowe) pornigday ie tak jaskrawe 1 niczmienne, 47rosumienia przez teorig kultury yp, amigjaeu, dotyety mieadehwa hon” ularne). dednym ze sposobow ls publacenosct psig feministyezne} Ktytyee tej teon owe) 700 P przyjrzcnie sig feminis ‘ teorii, aa See sejmteay woz 5 Masleski 18860) poknage co rota WT Pg do eferminizac” Kultury masowe}. Praypisyje pak sp ag Kulturowo rownowaane Kobiecdsei: Konsumpae sig Je) ANSE Ua Tub emoxye, 1 przeciwstawia je produkeyi, aktywny paspoynose, wera Tee, Rtore edpowiadalg meskes i defining s2tuky See Hretarchicany zwiazck pomnigdzy sztuka. i Kulturg tub Kuleury W278. ay charakter i jest dodatkowo wamocniony hie awe Gaoeunkiem meskosci i tenskotel, Przewaga mezezy2n nag cen Meranda sige rozroznienit sztuki i Kultury masowe; sc ae away powad keytyemego stosunku do kultury mason) Te fy rackomo kobiesego charakteru. [ tak, Kultura masowa, ja doers mediana, jest depregonowana z powodu sentymentalizmy eS obveania sig do uczue. Mozemy zapytae, edt atego jest w uczuciy, ‘gle mozemy tez robaczye ponadto, iz jednym z niebezpieczeristw kultury Siavo, wodlug je) krytykow, jest to, it feminizuje ona publicznose, Jeayk stosowany w nicktorych wy}asnieniach kultury masowej przywo- joe scenarusz suwiedzenia” lub .podbaju” pasywnej i mato odporne} priet romantyczne lub awanturnicze ,fantazje” — i sluzy pod- Jamu &) kwesti nay sposb widrenia tego problemu znajdziemy w analizie Ang 1959), ktera dotyezy ideologii przywolywanych przez widzow serialu igs, shurgeych wyjasnieniu przyczyn jego ogladania. Ang ustalita, it wezyscy mienawidzaey serialu oraz ci, ktorzy ogladaiq go 2 ironicznym dsstansem byli bardzo pewni swoich sadow i zrodet, na podstawie kt6- rych do nich dosali. Jednake ci bardzo liczni, ktorzy serial lubili, byl ‘© wiele mnie) pewni, wyrazajac swoje preferencje co do serialu, Ang wy)cenia te roznice, sugerujae, ze dzialaja tutaj dwie odmienne, yskursywne i ogolnie dostepne ideclogie: ideologia kultury: masowe} 1 idestogia populizmu'. Ta pierwsza, majaca wiele wspélnego z teorig ‘omawiang w tym rozdziale, charakteryzuje pienwszq grupe Wrogich i iro- nictaych reakgi widzow na Dallas. Taka ideologia Kultury masowe) wy- daje sig bardzie) widoczna jako publiceny dyskurs o kulturowych ocenach dobra i tla i dlatego podbudowuje ona szczera krytyk¢ serialu jako ko- lejnego praykladu amerykanizagi kultury masowej. Z tego punktu wi dzenia Dallas jest widomym symbolem amerykanizacji Europy. [deologia ta kontrastuje z ideolozg populizmu, do ktorej odwoluja sig (acakolwiek 2 mnie)szym preekonaniem) vszysty lubiacy serial. Ideologia populizmu, oparta na tolerangji odmiennych rodzajéw kulturalnego smaku i szano. Feat ua wiedzacych, co lubig, wyjasnia upodobania tej kategorii wir Wazna konsekwer dzami a kultura poy "cia te} analizy jest pojmowanie relacji migdzy wir pularng nie w terminach teorii kultury masowej, ale 48 we porapcktywie zmieniaigeyeh sig ewigg Iieoloxic kultury populame) moga mie te ay jo ecemiania i La, Klora domimage yoke pana kaltry macowe) sna cae ese) ey publica pasena, lei, mato semodetelngy ey aRowae Bulicenes jako mentalng masg, oporna na intelektualne wyawanie to ee Sen icbyce dla Konsumeryzmu i reklamy, niccwindong sea. tata i automatycznie bronigeg powtarzajgcych ere teen Page eRe ust aki rodzaj krytykii moana odniese do tak odimalona a oy meee itniee w ox cos taki jak masowa pushenraser Teas oe oe cxinosi sig zardwno do czasu, kiedy pojawila sg teora kellene es jak i do dnin drsiejszego.Z punktu widzenia wyteoreny kee larne} moze to bye nie tyle publieznosé masowa, ile racee) dvialy rote roinicowanego 1 uksitltowanego pod migedea gene eee ferenci, a takze pienicdzy i wladzy.desh dany preducent cee snake malizowac liczbe widz6w, musi to by¢ zanalizowane jako szcreyslny prays ktad kulturowej produkgji i konsumpeyi, a: HS 1 supra niejako aglna ceca spelecacnst, wktoryeh kultura staje sie towarem, Taka masowa publicznase mode nanet ww ogdle nie istnice z punktu widzema konsumpo ponsewaz soem, iter pretacie i wartosciowanie kultury populame}, podobnie jak je) yefekty", eda sig roanié zaleznie od kontekstu spotecznego i lokalizagji je) konsu- mentow. Wnioski wyciagane przez teong kultury masowe} me moga byt skonkretyzowane, dopoki nie dowiemy sig czegus o pozy¢ji zajmowanej W spoleezenstwie przez konsumentow kultury popularne), Po drugie, kiedy ludzie konsumujg kulture popularna, czy mozna ich scharakteryzowaé w sposob sugerowany przez teorig kultury masowey? Czy motna nadal podtrzymaé poglad 0 publicznosct kultury popularne) jako niezroznicowane} masie biernych konsumentow? Aby odpowiedzice prawidiowo na te pytania, nalezy widziee publicznose jako spotecznie i kulturalnie zroznicowang oraz przyjac, te smak kulturalny jest kwe- stig spoleezne) umowy. Mato tego, musimy zalozy¢, te wide wigce} wie, jest bardzie} aktywny i krytyezny, konsumuge kulture populama, nit Preyznaje to wigkszose teoretyhow kultury popularne). Bylaw te) tooet tendencja raczej do Wyrazania sig w imieniu publicanosci mz do badania tego, co ona sama ma do powiedzenia. Ujinuge tak te kwestig, me treeba dodawae, ze widzowie dorownuja skutecznoscig 1 potest Producentom kultury popularnej!®. Wrocg do tego tematu, dyskutujge wspotezesny ros Woj zjawiska nazwanego ,kulturalnym populizmem”, icy wlan a wien nun dostepne jako spose log Kultury masowe), 9FEMINIZM 1 KULTURA POPULARNAfeministycenych lane) oraz z tworzenieq 2 i ey eles en vtec perpeatiey badawcze, ktore dotad oma dan nad kultura — jak semiologia i teoria Ine podejscie do Hem, ograniczay, rUry ma. feministyczna oceng prac prowadzonych pod szylden kulturowyeh czy socio ry popularnej. Perspektywa fem: badaweze omawiene badan kulturowych « nastawione do akad Genymi « kulturalnymi; uwazaja, 2 Kobiet 1 ich dyskry tort kultura popularna daniom ae Mom Be wegietow pol Koytyia bala ped un spclaue preg) sie feministki przeciwstawiaja sig ty! cznych i intelektualnych. ee age wszystkie te teone i perspektywy. KET NSA Pewng podobng forme seksizmu, Feminit® M6 Sorc eee Ye mesa 206: ue ang Gee SS ae ne pract 9 sunrwaasa pes 2S femnisthom do upolityemmenia ey. sae fpeenym sensie prtezrwan oa problemi y 1908 ae Pe miele studiow feminstyczn ch od innych teoru, take ych opera ne Ba metedach SOWARL sertilog, yeh” rekiamach, wary. fs aralizw ucensek.Ta krvtyka prowadzia 2 koe zawas dy wrasse obrebie feminizmu, Jak i do rozwoju femnnstyeemen meee a dae coun ema ue resygee w tych al ryty yazanych w po- Seeanich rozdzialach. Moga wige one stuzye jako punit ainuseon oy fovatas nad charakterem feministycanych studiow nad kuturs rope lima radykalnym wyzwaniem fenimizmu wobec poprzcduth eon ror ‘grkiyw badania kultury popularne}, KRYTYKA FEMINISTYCZNA Wiele wezeSniejszych prac o kobietach i kulturze popularne} zajmo- tym, co Tuchmann nazywa ,symbolicznym unicestwieniem ko- Chodzito © sposéb, w jaki produkeja kulturaina isposob preed- a w mediach ignorowaly, eliminowaly, marginalizowaly lub zowaly kobiety i ich interesy. Kobiety byly albo nieobecne, alto Stawiane w sposob stereotypowy, 2 zaakcentowaniemich seksualne) Sisksyinosei bad podezas wykonywania prac domowych. Krotko Ce * Kobiety byly symbolicanie unicestwiane w mediach poprzet it tee Potepienie lub strywi iach maja a cela po Pe We Przedstawienia kobiet w mass mediach maja ne © preitie i kontynuacig istniejqcego podziatu pracy pee Ceriene gteyine wyobrazenia o kobiecoses 1 meskoset,Spmboiset eo gait® kobiet praktykowane praez media sluzy potwie poteczenstvié ™ matek i gospodysi domowych; jest to los kobiety ut_ ‘istwa migdzy takin oncepcjami ideologti dominujace), 2 iss. tezy dotyezace} tego, te mass me- yest dziclem Tuchmann, Odnos fe mass media odzwier- © jego symboliczng reprezentacje, czyli 0 ta, sak ono pragneloby widziee samo siebie. Tuchmann twierdzi, be ws2yst Ko, co nie Jest pracdstawiane w podobnie afirmatywny sposdb, zostaye rwicne: ,albo potepienie, trywializacja, albo nieober- -ymbolicane usmiercenie” (1981, §. 169). W odniesienst ania kobiet w amerykariskich mass me xu, i2 chociaz kobiety stanowia 51 proceat roboczej, w2gi¢dnie niewiele keb: Pracdstawmisnych jest w taki sposob: .kobiety pracujace sq poteplste Inne s4 strymalizowane — 84 przedstawione jako dziecinne ozdobs © ktore trveta dba. albo preypisane do domowego zacisza. W rezultso Podlegsya one symbnlicenemu unicestwieniu” (ibid., . 169-170). Hi 1a stanowi, ze media odzwierciedlaja wartosei spoleczne W ¢#l2 Tana eee ucmnesel. Diatego poszukiwanie przez nie wspolned? Feanaittuka. Ktory powickszy liczbg widzéw oznacza, ze media «54 T° ane w symboliczne unt ie kobiet poprzez ignorowanie ke Diet pracuacych, albo trywi ease ¥) 40 domowege ogniska kobiety poprzez ogranicze Stukajge domadow w Populagi 1 ponad 40 procent «8. 182) ch sie derdncecijenn qt M Aeryce od lat pigédziesitych do po2nych inn Uwaza, ze je) twierdzenie jest S22 Prawdziwe w ‘¢ w edmiesieniu do populame} telewizji i prasy. W tele 148 Prasa i tygodnil ia kobiet. Jednakze tygodai isis jedzialne za ten stan racczy, poniewaz vara specyforea grupa czytelmiczek sprawia, re hipotera uddica nue daje sig tuta) latwo zastosowac. Prawda 2e badama magazynow kobiecych ,odkryly, ze uwypuklaly one kwe: tendencji do oczerniat kobiet pracujacych”. Ale yest rownmet tak. te srznice istniejqce pomigdzy tygodnikam: dla Klasy robotmce) 1 kasy srednie} sq interesujqce |..] pokazuja, ze tygodnik dla kobiet ora oye lewizja™; telewizya bowiem musi ape \¢ksze} i niezroznicowane) pudiicmnosa va. 176 Mniej liczna rzesza odbiorcow sprawia ponadte, 2 pudodae Beimiki mogq stymulowaé zmiany w_ spolectne) sytsag: Kotety 2 twtsszeza ich ezytelniczek. Wedlug Tuchmann badana wykatat eidouki skierowane gtownie do czytelniczek z kiasy robotnczé) ebgte) miazujq kobiety w pracy, kobiety niezaleane i elektrwne. 13320 A jattudnikach kierowanych do czytelniczek # Klass sT35¢ dla ane wniosku zbytnio uogdlniac, naw eae ee aya w wicks ‘2 inne media ft, tacenie # pomste ti zmiany w spolecane} sytuac! kobset, Ht re “2 Fucha kobiecego, Tuchmann dochadsi wie do WDOSE 2 NT ‘obiet w tygodnikach kobieeych jes ie) podats jopsada pos BT ile stares keteet ‘qstatecemie mated, Ww