Kuru Borulu Sprinkler Sistemi

Kuru borulu sprinkler sistemleri, kuru alarm vanasının üst kısmının basınçlı hava veya
inert gaz ile sürekli olarak basınç altında tutulduğu ve kuru alarm vanasının alt
kısmının su ile basınç altında tutulduğu sistemlerdir. Kuru borulu sistemler sadece
donma hasarı olasılığı bulunan mahallerde ve sıcaklığın 70 °C’nin üzerinde olduğu
kurutma fırını benzeri mahallerde uygulanmalıdır.
Not: Yüksek tehlike sınıfı uygulamalarında kuru borulu sistemlerin kullanılmaması
tavsiye edilir. İlk açılan sprinklere suyun ulaşmasında olacak gecikme, sistemin
verimini ciddi şekilde azaltabilmektedir.

Kuru borulu sprinkler sistemlerinde aşağıdaki sprinkler tiplerinin kullanılmasına izin

verilir:

 Dik tip sprinkler

 Kuru tip sprinkler
 Yatay duvar tipi sprinkler (Boru içinde su kalmayacak şekilde yapılan
tesisatlarda)
 Sarkık tip ve duvar tipi sprinkler (Sprinkler, boru kolu ve branşmanların,
sıcaklığın 4ºC ve üzerinde olduğu mahallerde bulunması durumunda)

Borulamadaki basıncı sağlamak için sürekli hava/inert gaz beslemesi teçhiz

edilmelidir. Alarm vana üreticisi tarafından tavsiye edilen basınç değer aralığına göre
basınçlandırılmalıdır. Kuru alarm vanasına hava beslemesi yapılan kaynak sürekli
olmalıdır. Hava beslemesi, sistemin dolumunu 30 dakika içinde sağlayacak kapasitede
olmalıdır. Tek kompresör ile birden fazla kuru borulu sistem besleniyorsa, 30 dakika
dolum süresi için en büyük sistem baz alınmalıdır. -15ºC’nin altında soğutulmuş
mahallerde, dolum süresi 60 dakika alınabilir. Klapeyi kapalı tutacak gücü sağlayan
hava basıncı, sistem su basıncına göre üretici kataloglarında belirtilir. Yaklaşık olarak
hava basıncının su basıncına oranı 1/3 alınabilir. Kesin değerler için üretici
kataloglarına bakılmalıdır.

Tek bir kuru alarm vanası ile kontrol edilen sistem büyüklüğü; aşağıdaki maddelerden
herhangi birine uygun olarak belirlenmelidir. İstisna olarak, (c) ve (d) maddeleri konut
birimlerinde uygulanamaz.

a - En uzak noktada bulunan test vanası tamamen açıldığında, suyun boşalması için
geçen süre en fazla 60 saniye olmalıdır.

b - Kuru alarm vanasının üstündeki net boru iç hacmi Tablo 2’de verilen değerlerin
üzerinde olmamalıdır.

Maksimum Boru Hacmi (m³)

Tehlike Sınıfı
Hızlandırıcılı Hızlandırıcısız
Düşük Tehlike Sınıfı 4 1,5
Orta Tehlike Sınıfı 4 1,5
Yüksek Tehlike Sınıfı 3 -
Tablo 2 Kuru Borulu Sprinkler Sistemlerinde Maksimum Zon Büyüklüğü
c - Net boru iç hacminin 1,5 m³’ten az olduğu sistemlerde hızlandırıcı kullanılması
gerekli değildir ve suyun boşalması için geçen süre limitine uyulması gerekmez.
d - Net boru iç hacminin 4 m³’ten az olduğu sistemlerde hızlandırıcı kullanılması
durumunda, suyun boşalması için geçen süre limitine uyulması gerekmez.
e - Sistem büyüklüğü; suyun boşalması için geçen süreye bağlı olarak hesap programı
ile yapılmalıdır. Hesap programı ve metodu ulusal olarak tanınmış bir laboratuar
tarafından onaylanmış olmalıdır. Hesaplama, Tablo 3’de verilen değerlere uygun
olmalıdır.
En Uzak Noktada
Maksimum Su Boşalma
Tehlike Sınıfı Açılacak Sprinkler
Süresi (sn)
Sayısı
Konut Birimi 1 15
Düşük Tehlike Sınıfı 1 60
Orta Tehlike Sınıfı 2 50
Yüksek Tehlike Sınıfı 4 45
Yüksek Depolama 4 40
Tablo 3 Kuru Borulu Sprinkler Sistemlerinde Suyun Boşalma Süresi
f - Sistem büyüklüğü; akış testleri yapıldığında, Tablo 3’de suyun boşalması için
geçen süre ile ilgili olarak verilen değerleri sağlayacak ölçüde olmalıdır. Akış testleri,
açılacak sprinkler sayısı simüle edilerek yapılmalıdır. Tek sprinkler açılması istenen
mahaller için, en uzak noktadaki test vanası açılır. Daha fazla sayıda sprinkler açılma
durumunu simüle etmek için, test manifoldu düzenlemesi gereklidir. 4 sprinkler
açılması durumunu test etmek için; her iki branşman kolundan iki adet sprinkler
akışına uygun manifold düzenlemesi yapılır. Yapılan testlerle gerekli su boşalma
süreleri karşılanıyorsa, (a) ve (e) maddesindeki şartlar aranmaz.

Kuru borulu sistemlerde, grid borulama tesisatı kullanılmamalıdır

Kuru Borulu Sprinkler Sistemi

Kuru borulu sistemlerde boru şebekeşine su yerine su kaynaği ve boru şebekesi arasındaki vanayı kapalı tutacak
ölçüde basınçlı hava yada
nitrojen gazı doldurulur. Yangından açığa çıkan ısı herhangi bir sprinki aktif duruma getirdiğinde, boru
şebekesindeki basınç hızla düşer.Bu basınç azalması sistem girişindeki vana açılır ve borular su ile dolarak açık
olan sprinklerden su yangın mahalline bosalır. Kuru borulu sprinkler sistemleri, ıslak borulu sistemlerin
kullanılamadığı düşük sıcaklıktaki mahallerde kulanilabilir.
 Avantajları
 - Donma tehlikesi olan mahallerde kullanılır
 - Sadece açılan sprinkler başlıklarından su akıcağı için, suyun ortama vereceği zarar minumum seviyede tutulur.

Dezavantajları;
 - Islak borulu sprinkler sisteminden daha fazla suya ihtiyaç vardır.
 - Sprinklerde ve borulamada fiziksel bir hasar meydana geldiğinde borulamadaki su ortama zarar verebilir,
 - Su sprinklere biraz daha geç geleceğinden dolayı bir kaç sprinkler fazladan açılabilir,
 - Temiz, kuru , yağdan arındırılmış ve regüle edilmiş hava (veya azot) kaynağına ihtiyaç vardır,
 - Kuru alarm vanası ısıtılan bir bölgede olmalıdır.
 - Daha fazla kompanent içerdiğinden dolayısı ile daha fazla bakım ve eğitim gerektirir.

Kuru Alarm Vana Sistemi ve

Ekipmanları

Kuru Borulu Sprinkler Sistemi; ısıtılmayan mahallerde ortam sıcaklığının +4°C’nin altına düşme ihtimali olan

mahallerde sprinkler tesisatındaki suyun ve sprinklerin zarar görmesini ve tesisatta oluşabilecek donma risklerinin

önüne geçmek maksadıyla dizayn edilmiştir. Isıtılmayan mahallerde kuru alarm vana sistemi kurulması halinde de

donma tehlikesine karşılık vana üzerinde sıkıştırılmış hava veya nitrojen bulundurulur.
Sistem çalışma mantığı oldukça basittir. Şöyle ki herhangi bir veya daha fazla sprinklerin patlamasıyla kuru alarm

vana üzerindeki hava basıncı düşer, düşen hava basıncı kurulu haldeki basınçlı suyun boşluk bulmasıyla kuru

alarm vana klapesini kaldırır. Böylece su yürür. Bu esnada basınç anahtarı düşen hava basıncını hisseder ve

elektriksel alarmı verdirir.

Uygulama Alanları

- Isıtılmayan Depolar

- Otopark Alanları

- Tavan Arası Boş Alanlar

- Depo Sundurma ve Yükleme Sahaları

Kuru Alarm Vana Gövdesi

Ölçüler: 2”-6”

Bağlantı Şekli: Yivli x Yivli

Yivli x Flanşlı

Flanşlı x Flanşlı

Montaj Şekli: Dikey

Çalışma Basıncı: 175-250psi

Onaylar: FM, UL, ULC, VdS

Kuru Alarm Vana Hızlandırıcısı

Kuru alarm vanası basınç düşümü hızlandırma ekipmanıdır.

Ölçüler: ½” npt

Bağlantı Şekli: Dişli x Dişli

Su Giriş Basıncı: 250psi

Maksimum Hava(veya nitrojen) Basıncı: 27-58psi

Onaylar: FM, UL, ULC, VdS

Hava Basınç Bakım Cihazı

Kompresörden veya işletme hava tesisatından gelen hava veya nitrojen basıncının ayarlanmasını yapmak

maksadıyla geliştirilmiştir.

Hava Giriş-Çıkış Çapı: ½” npt

Bağlantı Şekli: Dişli x Dişli

Maksimum Hava(veya nitrojen) Basıncı: 27-58psi

Onaylar: FM, UL, ULC, VdS

KURU BORULU SPRİNKLER SİSTEMİ PRENSİP ŞEMASI

Sprinkler(1)’in patlamasıyla, düşen hava basıncını yenen su basıncı kilitli klapeyi iterek(2) sprinkler tesisat

sistemini su ile doldururlar. Büyük sistemlerde, kuru alarm vanası açmasını hızlandırmak için, hızlandırıcı(3)

kullanılmalıdır. Kuru alarm vanasının orta bölümünde oluşan su akışı ile alarm hava basınç anahtarı(4) elektriksel

alarm ve su motor gong ile de mekanik alarm verilmesidir.

1.2.1. Kuru Yangın Tesisatı Yangın tesisatını oluşturan boruların içinde su olmayan; ancak yangın
anında suyun verildiği tesisat çeşididir. Bu tesisat, içerisinde su bulunmayan bir su dağıtım sistemidir.
Kuru yangın tesisatında kuru sistem vanasından tesisat uç noktasına kadar olan boru kısmı normal
şartlarda basınçlı hava veya azot gazı ile doludur. Sistemde su yerine basınçlı gaz olması binayı su
boşalmasından veya sızıntısından korumaktadır. Kuru yangın tesisatı özellikle donma tehlikesi olan ve
ısıtılmayan binalarda tercih edilir. Kuru yangın tesisatı en fazla 4830 m² alanı yangından koruyabilecek
şekilde tasarlanır. 5 Şekil 1.1: Kuru sistem otomatik yangın tesisatı İtfaiye amaçlı kuru boru sistemi; bu
sistemde devrede su yoktur. İtfaiye teşkilatı tarafından yapılan bağlantı ile su sağlanır. Sistem özellikle
donma tehlikesi olan hacimlerde tercih edilir. Binaların üst katlarında ve itfaiye araçlarının
giremeyeceği dar sokaklarda, kapalı çarşılarda ve yaygın alanlı binalarda kullanılır. Elle çalıştırılan kuru
yangın tesisatı; boruların içinde su bulunmaz, yangın anında itfaiye bağlantı ağzından tesisata su
basılır ve yangına müdahale edilmesi sağlanmış olur. Bu sistem üzerinde bulunan bütün hortum
bağlantıları itfaiyenin kullandığı standartlarda olmalıdır. Binalarda itfaiyenin hortum taşıyarak vakit
kaybetmemesi için çıkış ağızları yanında en az 15 m uzunluğunda hortum bulundurulmalıdır. 6 Şekil
1.2: Kuru sistem yangın tesisatı (Tesisata suyun itfaiye araçları tarafından basılacağı öngörülmüştür.
Yangın dolapları merdiven kat sahanlıklarına konmuş.) Otomatik çalıştırılan kuru yangın tesisatı; bu
tesisatta kuru sistem valfindan sprinkler (Serpiciler) başlıklarına kadar olan boru kısmı normal
şartlarda basınçlı hava ile doludur. Yangın meydana geldiğinde açığa çıkan ısı sprinkler (Serpiciler)
başlığındaki civanın genleşerek cam tüpünün patlaması ve başlıkların açılmasına, böylece basınçlı
gazın boşalmasını sağlar. Basıncın belli bir değere düşmesi ile kuru sprinkler valfi otomatik olarak
açılır ve boruların içi su ile dolmaya başlar. Bu esnada su alarmı veya elektrikli basınç anahtarı elektrik
alarmını çalıştırır. Su aktığı sürece alarm çalmaya devam eder. Tesisat su ile dolunca sprinklerden
(Serpicilerden) yangın mahaline otomatik olarak su püskürtülmüş olur. 7 Şekil 1.3: Otomatik
çalıştırılan yangın tesisatında kolon, dağıtım ve branşman boruları Sprinklerden (Serpicilerden) suyun
püskürme anındaki koruma alanı Otomatik kuru yangın tesisatını meydana getiren ana sistem
parçaları çek-valf, kuru sistem valfı, sisteme en çok 30 dakikada normal hava basıncı sağlayabilecek
kapasitede basınçlı hava kaynağı, sistem kapasitesi 1900 lt’yi geçtiğinde kullanılan akselatör, su
motoru alarmı veya elektrik alarmı ile basınç ölçüm cihazları ve sprinkler başlıklarından oluşmaktadır.

KURU BORULU SPRİNKLER SİSTEMİ (DRY PIPE SPRINKLER SYSTEMS)

Kuru borulu sprinkler sistemi, sabit bir borulama sistemine, belli bir sıcaklığa
ulaşıldığında her birinin teker teker otomatik olarak açıldığı, otomatik sprinkler
başlıklarının takılı olduğu, borulama sisteminin içerisinde suyun bulunmadığı,
yerine basınçlı hava veya azotun bulunduğu; suyun basınçlı hava veya azotun
boşalmasından sonra akmaya başladığı sistemlerdir. Donma riskinin bulunduğu
mahallerde ıslak borulu sprinkler sistemine alternatif olarak kullanılabilir. Kuru
borulu sprinkler sistemi, özellikle ısıtılmayan otoparklarda, soğuk depolarda ve
sıcaklığın 70C üzerinde olduğu tesislerde uygulanır.
Sistem Elamanları;

a) Sprinkler
b) Sprinkler borulaması
c) Kuru Alarm vanası ve vana aksamı
d) Basınçlı hava (veya azot) hazırlama sistemi
e) Hızlandırıcı
f) Basınç anahtarı
g) Su motorlu gong
h) Kapatma ve kesme vanaları (İzleme anahtarlı)
i) Akış anahtarları
j) Test ve drenaj vanaları
k) İtafiye bağlantı ağzı

Sistemin çalışma prensibi;

Sistem borulaması basınçlı hava (veya azot) ile doludur ve kuru alarm vanası
basınçlı su hattına bağlıdır. Olası bir yangın durumunda ortam sıcaklığında
meydana gelecek artış nedeniyle otomatik sprinkler başlığı açılarak borulama
içersindeki bulunan basınçlı hava (veya azot) mahale blöf edilir. Aynı zamanda
hızlandırıcı vasıtası ile havanın daha çabuk tahliye edilmesi sağlanır. Tahliye
edilen havanın yerine basınç düşmesi sonucu açılan kuru alarm vanasının altında
hazırda bulunan basınçlı su alır ve söndürme işlemi açık olan sprinkler
başlıklarından başlar. Basınçlı su sistem borulamasına sürekli beslenirken aynı
zamanda basınç anahtarının kontağını tetikler. Böylece kuru alarm vanası, alarm
bilgisini, yangın algılama sistemine veya bina otomasyon sistemine ulaştırır.
Basınç anahtarı tetiklendikten sonra su, su motor gonguna ulaşır ve mekanik
olarak da ortama alarm verilmesini sağlar. Normal çalışma konumunda basınçlı
hava (veya azot) hattı sürekli izlenir, yangın algılama ve bina otomasyon
sistemine olabilecek bir basınç düşmesi durumunda hata bilgisi İletilir.

Kuru borulu sprinkler sisteminin avantajları;

Donma tehlikesi olan mahallerde kullanılır
Sadece açılan sprinkler başlıklarından su akıcağı için, suyun ortama vereceği
zarar minumum seviyede tutulur.

Kuru borulu sprinkler sistemi dezavantajları;

Sprinklerde ve borulamada fiziksel bir hasar meydana geldiğinde borulamadaki
su ortama zarar verebilir,
Su sprinklere biraz daha geç geleceğinden dolayı bir kaç sprinkler fazladan
açılabilir, bu nedenle Islak borulu sprinkler sisteminden daha fazla suya ihtiyaç
vardır.
Temiz, kuru, yağdan arındırılmış ve regüle edilmiş hava (veya azot) kaynağına
ihtiyaç vardır,
Kuru alarm vanası ısıtılan bir bölgede olmalıdır.
Daha fazla donanım içerdiğinden dolayısı ile daha fazla bakım ve eğitim
gerektirir.