Ulaşım Sistemleri ve Türleri

İntermodalin Doğası

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

İntermodal Taşımacılık
Ulaşım modlarının çoğu bağımsız olarak geliştirilmiştir. Modlar arasındaki rekabet
entegre olmayan ulaşım sistemleri üretme eğilimindedir. Her bir mod kendi
maliyet, hizmet, güvenilirlik ve güvenlik avantajlarından faydalanmaya çalışır.
Taşıyıcılar, kendi kontrolleri altındaki hat taşımacılığını en üst düzeye çıkararak
pazar payı kazanmayı ve gelirlerini artırmayı hedefler. Tüm modlar, genellikle
farklı düzenleyici rejimler ve rekabet kuralları nedeniyle diğer modları rakip
olarak görmüştür. Modlar arasındaki entegrasyon eksikliği, şirketlerin diğer
modlardaki şirketlere sahip olmasını sıklıkla engelleyen veya bir modu doğrudan
devlet tekeli kontrolü altına alan kamu politikası tarafından da vurgulanmıştır.
Modalizm aynı zamanda malların bir moddan diğerine aktarılmasındaki teknik
zorluklar nedeniyle de tercih edilmiştir. Bu nedenle ek terminal maliyetleri ve
gecikmeler yaşanmaktadır. Bunun temel nedeni ise dökme yük taşımacılığında
tipik olan yük biriminin değiştirilmesi gerekliliğidir.

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

İntermodal Taşımacılık
Yolcuların veya yüklerin bir çıkış noktasından bir varış noktasına bir dizi taşıma
moduna bağlı olarak taşınmasıdır. Her taşıyıcı kendi biletini (yolcu) veya
sözleşmesini (yük) düzenler. Bir taşıma modundan diğerine geçişler genellikle
özel olarak tasarlanmış bir terminalde gerçekleşir.

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

İntermodalizm, Multimodalizm ve Transmodalizm

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

Multimodal Taşımacılık
Tek bir bilet (yolcu) veya sözleşme (yük) kullanarak yolcuların veya yüklerin bir
çıkış noktasından bir varış noktasına çeşitli ulaşım modlarına dayanarak
taşınmasıdır. Teknik olarak intermodal taşımacılık ile aynıdır. Ancak taşıyıcılar ve
terminal operatörleri gibi ilgili aktörler arasında daha yüksek düzeyde
entegrasyon gerektiren bir evrimi temsil eder.

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

Transmodal Taşımacılık
Yolcuların veya yüklerin aynı ulaşım moduyla hareket etmesi. Saf transmodal
taşımacılık nadiren mevcut olsa da (örneğin gemiden rıhtıma, rıhtımdan gemiye)
(genellikle intermodal operasyonlar daha sık görülür), amaç aynı modal ağ içinde
sürekliliği sağlamaktır.

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

İntermodalizm, Multimodalizm ve Transmodalizm

İntermodalizm, modlar arasındaki transfer de dahil olmak üzere, bir başlangıç ve

varış noktası arasında bir dizi modun düzenlenmesini içerir. Ana hedefi, teknik
özellikleri nedeniyle aynı pazar alanlarına hizmet vermedikleri için başka türlü
bağlanamayan ulaşım sistemlerini birbirine bağlamaktır. Bununla birlikte, her bir
segment ayrı bir bilete (yolcular için) veya müzakere edilmesi ve karara
bağlanması gereken bir sözleşmeye (yük için) tabidir.
Mutimodalizm basitçe intermodalizmin bir uzantısı olup tüm taşıma ve terminal
dizileri tek bir entegre taşıyıcı tarafından üstlenilebilecek tek bir bilet veya
sözleşmeye (konşimento) tabidir.

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

İntermodalizm, Multimodalizm ve Transmodalizm

İntermodalizm ve multimodalizm arasındaki farklar ince gibi görünse de temeldir.

Kullanıcı için daha az işlem maliyeti söz konusu olduğundan multimodalizm ilk
bakışta daha verimli görünse de, her zaman en verimli ve en sürdürülebilir olması
gerekmez. Bir multimodal taşıma hizmeti sağlayıcısı, taşıma süreci boyunca her
zaman en uygun rotaları ve tesisleri kullanmaya meyilli değildir. Bir 3PL'nin temel
amacı, varlıklarının kullanımını en üst düzeye çıkarmaktır. Bu kullanıcılarının
faydalarıyla çelişebilir.

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

İntermodalizm, Multimodalizm ve Transmodalizm

Transmodalizm, aynı modun farklı segmentlerinin bir başlangıç ve bir varış

noktası arasında bağlanmasını içerir. Transmodalizmin tek veya ayrı bir bilet veya
sözleşme olarak gerçekleşip gerçekleşmediğine dair belirli bir terim yoktur.
Transmodalizm hava taşımacılığında yaygındır. Yolcular iki konum arasında, bir
aracı havalimanından geçmeyi ve ayrı taşıyıcılar kullanmayı gerektirse bile kolayca
bilet rezervasyonu yapabilmektedir. Hava yolu taşıyıcılarının stratejileri, özellikle
hizmet verilen şehir çiftlerinin sayısını en üst düzeye çıkaran büyük merkezlerin
kurulması ile transmodalizme dayanmaktadır. Yük taşımacılığında transmodalizm
daha zorlayıcıdır. Yük birimlerinin aynı mod içinde değiştirilmesi, büyük miktarda
elleçleme gerektirdiğinden geleneksel olarak karmaşıktır. İntermodalizmin gelişmi
uzun mesafeli taşımacılık hizmetlerinin gelişmesini ve aynı modda elleçlenecek
konteyner hacimlerinin artmasını teşvik ettiği için transmodalizmin yerleşmesini
desteklemiştir.

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

Intermodal ve Transmodal Bağlantı
Intermodal Bağlantı: Bir liman konteyner sahası, konteynerlerin deniz
taşımacılığı, kamyonlar veya demiryolu arasında aktarılmasına izin veren
intermodal bağlantının önemli bir biçimidir. Bir aktarma tesisi, konteynerlerin
demiryolu ve karayolu arasında taşınmasını sağlar. Birçok demiryolu terminali
limanlara bağlıdır ve deniz taşımacılığı için iç terminaller olarak işlev görür.

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

Intermodal ve Transmodal Bağlantı

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

Intermodal ve Transmodal Bağlantı
Transmodal Bağlantı: Deniz taşımacılığı için aktarma merkezi, derin deniz ve
besleyici hizmetler arasında olduğu gibi deniz taşımacılığı ağlarını birbirine
bağlamaya olanak tanıyan başlıca transmodal bağlantı biçimidir. Singapur, Dubai,
Süveyş ve Panama gibi yerler başlıca aktarma merkezleridir. Daha az yaygın olan
aktarma merkezi ise konteynerlerin bir demiryolu sisteminin farklı bölümleri
arasında taşınmasına olanak tanıyan bir tesis olan thruport'tur. Transmodal
bağlantının son şekli, perakende faaliyetlerini içeren dağıtım sistemleri için yaygın
bir strateji olan, farklı karayolu dağıtım hizmetlerinden yük taşıyan bir çapraz
yükleme tesisini (veya bir dağıtım merkezini) içerir.

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

Thruport
Operasyonel ve lokasyonel avantajları nedeniyle demiryolundan demiryoluna
aktarmanın yapıldığı terminalllerdir. Bu terminaller aynı zamanda intermodal
terminal olarak da işlev görebilir. Bu konsept, Kuzey Amerika'da kıtasal
konteynerize yük dağıtımında daha yüksek bir maliyet ve zaman verimliliği
seviyesine ulaşmak için bir strateji olarak tanıtılmaktadır. Ayrıca Thruport'un iç
yük taşımacılığı sistemleri için konteynerizasyon ve intermodal taşımacılığın
evriminde mantıklı bir sonraki adımı temsil ettiği ve diğer stratejilerle birlikte
demiryolu taşımacılığının zaman performansını iyileştirmek için daha iyi bir
konumda olacağı savunulmaktadır.

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

Çapraz Yükleme Merkezi
Çapraz sevkiyat, yükün zamanında dağıtılmasını, taleple daha iyi bir
senkronizasyon sağlanmasını ve nakliye varlıklarının daha verimli kullanılmasını
destekler. Dağıtım merkezi esasen çok sayıda tedarikçi ve müşteri için yüksek
verimli bir ayıklama tesisi görevi görür. Çapraz sevkiyat özellikle perakende
sektörü (genellikle büyük perakendecilerde), paket teslimatları (tasnif merkezleri)
ile ilgilidir. Üretim ve dağıtıma da uygulanabilir. Avantajları arasında depolamanın
en aza indirilmesi ve giden akışlarda (dağıtım merkezinden müşterilere) ölçek
ekonomileri yer alır. Çapraz sevkiyat ile bir dağıtım merkezinin maliyetli envanter
işlevi minimuma indirilirken, konsolidasyon ve sevkiyat gibi katma değerli işlevler
de sürdürülür. Böylece gelen akışlar (tedarikçilerden) doğrudan giden akışlara
(müşterilere) kısa bir zaman dilimi içinde ve sınırlı depolama ile aktarılır.
Gönderiler dağıtım merkezinde genellikle 24 saatten az, bazen de koliler söz
konusu olduğunda bir saatten az zaman geçirir.

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

Çapraz Yükleme Merkezi

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

Konteynerleşmenin Aşamaları
Deniz Taşımacılığı Sistemlerinin Konteynerleştirilmesi: İlk başta, konteynerin
denizcilik sistemlerine girişi ve yayılması, uzmanlaşmış gemilerin ve liman
tesislerinin kademeli olarak devreye girmesiyle gerçekleşmiştir. Bu durum
özellikle 1965'lerin ortalarından itibaren standartlaşmanın ortak konteyner
boyutu ve kilitleme sistemleriyle sonuçlanmasıyla ortaya çıkmıştır. Liman
aktarmalarının verimliliği artmış ve ağırlıklı olarak kamyon taşımacılığına dayanan
iç hizmetler kurulmaya başlamıştır. Yine de denizcilik hizmetleri noktadan
noktaya ve büyük limanlar arasında olma eğiliminde olmuştur.

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

Konteynerleşmenin Dört Devrimi
İç Taşımacılık Sistemlerinin Konteynerleştirilmesi: Daha sonra konteynerleşme,
deniz taşımacılığında halihazırda kurulmuş olan sürekliliği geliştirmek için iç
bölgelere yayılmaya başlamıştır. 1980'lerin ortalarında çift istiflemeli demiryolu
hizmetlerinin başlatılması, Kuzey Amerika'da iç konteyner demiryolu
terminallerinin kurulmasını ve yeniden tasarlanmasını gerektirmiştir. Avrupa'da
konteynerin benimsenmesi, 1970'lerin sonunda intermodal sistemin ortaya
çıkmaya başlamasıyla ivme kazanmıştır. Örneğin, 1970'lerin ikinci yarısında
geleneksel ve son derece düzensiz barge hizmetlerinden tarifeli ve güvenilir
konteyner hizmetlerine geçiş, Ren havzası boyunca Rotterdam ve Antwerp ana
limanlarına kadar hızlı bir konteynerleşme sürecine ivme kazandırmıştır.

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

Konteynerleşmenin Aşamaları

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

Konteynerleşmenin Aşamaları
İntermodal ve Transmodal Operasyonlar: Konteynerizasyon deniz ve iç taşımacılık
sistemlerini kapsayacak şekilde genişlediğinden, bir sonraki aşama ağırlıklı olarak
genel verimliliğini artırmayı amaçlamıştır. Bu verimlilik temel olarak bir
konteynerin elleçlenme sayısının azaltılmasının yanı sıra intermodal ve
transmodal operasyonların gerçekleştirilme hızına dayanmaktadır. Ayrıca,
konteynerli sevkiyatlardaki büyüme intermodal taşımacılık sistemleri üzerinde ek
baskılar yaratmış, bu da denizcilik segmenti için ana deniz dolaşım sistemleri
arasında aracı konumlar olarak hareket eden aktarma merkezlerinin (ara
merkezler olarak da bilinir) kurulmasıyla sonuçlanmıştır. Limanlarda elleçlenen
intermodal hacimlerin artması uydu terminallerinin ve aktarmalı yüklemenin
kurulmasını desteklemiştir. İç taşımacılık sistemleri artan miktarda trafiği
barındırmış, bu da birçok durumda büyük iç yük dağıtım merkezlerinin (iç
limanlar) kurulmasıyla sonuçlanmıştır.

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

Konteynerleşmenin Aşamaları
Entegre Küresel Denizcilik Ağı: Önceki aşamalar (ya da devrimler) giderek daha
entegre hale gelen bir küresel denizcilik ağının kurulmasına olanak sağlamıştır. Bu
ağın daha da geliştirilmesi, doğu/batı ticaret etkileşimlerinin ana desteği olan
yüksek kapasiteli bir çevresel ekvator rotasının (CER) oluşturulmasını
içermektedir. Bu rota, kuzey/güney akışlarının toplanacağı bir dizi aktarma
merkezini birbirine bağlayacaktır. Bu ağ halen oluşum aşamasındadır.

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

İntermodal Taşımacılık
İntermodal taşımacılık, iki ulaşım modu arasında yolcu veya yük alışverişine
dayanır. Terim, bir dizi mod arasında yük ve konteyner taşımacılığı için daha
yaygın olarak kullanılır hale gelmiştir. Kuzey Amerika'da intermodal terimi
konteynerli demiryolu taşımacılığını ifade etmek için de kullanılmaktadır.
İntermodal taşımacılıkla birlikte, başlangıçta nakliye verimliliğinin artırılması
olarak başlayan süreç, modlar arasında entegre bir tedarik zinciri yönetim
sistemine ve çok modlu taşımacılık ağlarının geliştirilmesine dönüşmüştür.

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

İntermodal Taşımacılığın Bütünleyiciliği
İntermodal taşımacılık, çeşitli taşımacılık ağlarının daha verimli biçimlere doğru
entegre edilmesinde bir faktördür. Yukarıdaki şekil yük dağıtımı için iki alternatifi
göstermektedir. Birincisi, çıkış noktalarının (A, B ve C üretim noktaları) varış
noktalarına (D, E ve F tüketim noktaları) bağımsız olarak bağlandığı geleneksel
noktadan noktaya tek modlu bir ağdır. Bu durumda iki mod (karayolu ve
demiryolu) kullanılır. Her bir bağlantıya ayrı bir sözleşme ile hizmet verilmektedir.
Özellikle kamyonlar için uzun mesafelerde boş geri taşımalar ve kamyon ve
demiryolu varlıklarının daha düşük kullanım seviyesi ile ilgili bir sorun vardır.

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

İntermodal Taşımacılığın Bütünleyiciliği

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

İntermodal Taşımacılığın Bütünleyiciliği
İkinci alternatif, ortak yük birimleri (örneğin konteynerler) kullanan entegre bir
intermodal taşımacılık ağının geliştirilmesini içerir. Trafik, yüklerin birleştirildiği iki
aktarma noktasında, demiryolu terminallerinde birleşir. Bu da daha yüksek yük
faktörleri ve özellikle terminaller arasında daha yüksek sefer sıklığı ile
sonuçlanmaktadır. Demiryolu segmentinin, besleyicilerin faaliyetlerini senkronize
ettiği düzenli olarak programlanmış hizmetler sunması önemli bir gerekliliktir. Bu
koşullar altında, bir intermodal ağın verimliliği esas olarak nakliye terminallerinin
aktarma kabiliyetlerinde yatmaktadır.

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

İntermodal Taşımacılık
İntermodalizm, çeşitli taşımacılık ağlarının entegrasyonuna izin veren bir
intermodal taşımacılık zinciri aracılığıyla bir çıkış noktasından bir varış noktasına
yapılan bir yolculukta en az iki farklı modun kullanılmasını içerir.
İntermodalitenin, modları en verimli şekilde kullanarak bir taşımacılık zincirinin
ekonomik performansını artırması beklenmektedir. Böylece, uzun mesafeler için
demiryolunun hat taşıma ekonomilerinden faydalanılabilirken, kamyonların
verimliliği esnek yerel teslim alma ve teslimatlar sağlar. Yolculuğun tamamı, her
biri ayrı dokümantasyon ve ücret setlerine sahip ayrı bir operasyonla işaretlenmiş
bir dizi aşama yerine bir bütün olarak görülür.

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

İntermodal Ulaşım Zinciri
Dört ana fonksiyon intermodal taşımacılık zincirini tanımlar:
Kompozisyon: Yerel/bölgesel dağıtım sistemi ile ulusal/uluslararası dağıtım
sistemi arasında intermodal bir arayüz sunan bir terminalde yükün bir araya
getirilmesi ve birleştirilmesi süreci. Genellikle "ilk mil" olarak adlandırılır. İdeal
olarak, farklı tedarikçilerden gelen yükler dağıtım merkezlerinde veya intermodal
terminallerde bir araya getirilerek demiryolu ve deniz taşımacılığı gibi yüksek
kapasiteli modlara yüklenebilir. Kamyon taşımacılığı, esneklik ve kapıdan kapıya
hizmet sunduğu için böyle bir süreç için baskın moddur. Paketleme ve depolama
gibi faaliyetler de üretim işleviyle yakından bağlantılı olan bileşim sürecine
dahildir.

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

İntermodal Ulaşım Zinciri

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

İntermodal Ulaşım Zinciri
Bağlantı (Transfer): Ulusal veya uluslararası yük dağıtım sistemleri üzerinden
gerçekleşen, en az iki terminal arasındaki yük treni veya konteyner gemisi (hatta
kamyon filoları) gibi birleştirilmiş modal akışı içerir. Bir bağlantının verimliliği
temel olarak demiryolu çift istifleme veya Panamax sonrası konteyner gemileri
gibi ölçek ekonomilerinden ve yeterli hizmet sıklığından kaynaklanır.
Aktarma: Başlıca intermodal işlevi, amacı bir taşıma zinciri içinde etkin bir
süreklilik sağlamak olan terminallerde gerçekleşir. Bu terminaller ağırlıklı olarak
ulusal ya da uluslararası yük dağıtım sistemleri içinde yer alır ve limanlar
(aktarma merkezleri) derin deniz hizmetlerinin bölgesel besleyici hizmetlere ya
da diğer derin deniz hizmetlerine bağlanmasını sağlayan en önemli örnektir.

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

İntermodal Ulaşım Zinciri
Ayrıştırma: Bir yük varış noktasına yakın bir terminale ulaştığında, parçalanmalı ve
yerel/bölgesel yük dağıtım sistemine aktarılmalıdır. Genellikle "son mil" olarak
adlandırılır ve genellikle dağıtımın en zor bölümlerinden birini temsil eder.
Tüketim işlevi ile bağlantılı olan bu işlev, ağırlıklı olarak metropol alanlarda
gerçekleşir ve kentsel lojistik olarak da bilinen benzersiz dağıtım sorunlarını içerir.

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

İntermodal Taşımacılığın Koşulları
Taşınan yükün niteliği ve miktarı genellikle ara ve mamul mallar için uygundur ve
25 tondan daha az yük birimleri içindir. En düşük kapasiteye sahip mod genellikle
intermodal yük birimini tanımlar. Bu nedenle, intermodal taşımacılık kamyon yük
birimi tarafından kısıtlanır.
Kullanılan taşıma modlarının sıralaması modal bir süreklilik sağlamalıdır.
İntermodal taşımacılık, genellikle intermodal taşımacılık zinciri olarak adlandırılan
bir modlar dizisi olarak organize edilir. İntermodalizmi destekleyen baskın modlar
kamyon, demiryolu ve denizciliktir. Hava taşımacılığı genellikle sadece "ilk ve son
milleri" için intermodalizme (kamyon taşımacılığı) ihtiyaç duyar ve diğer modlarla
birlikte kullanılmaz. Ayrıca, hava taşımacılığı tarafından kullanılan yük birimleri
diğer modlarla kolayca dönüştürülemez.

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

İntermodal Taşımacılığın Koşulları
Hareketlerin başlangıç ve varış noktaları arasındaki mesafe ne kadar uzun olursa
intermodal taşımacılık zincirinin kullanılma olasılığı da o kadar artar. 500 km'nin
üzerindeki mesafeler (bir günlük kamyon taşımacılığından daha uzun) genellikle
intermodal taşımacılık gerektirir. Daha kısa mesafeler genellikle intermodal
taşımacılık için uygun değildir.
Kargonun değeri düşük olduğu kadar orta değerdedir ve yüksek değerli
gönderiler genellikle intermodal taşımacılık için daha az uygundur. Yüksek değerli
gönderiler en doğrudan seçenekleri (hava kargo gibi) kullanma eğiliminde
olurken, düşük değerli gönderiler genellikle noktadan noktaya ve demiryolu veya
denizyolu gibi tek bir moda dayanır.
Sevkiyatların sıklığının sürekli ve benzer miktarlarda olması gerekir.

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

Intermodal Taşımacılığın Koşulları
Intermodal taşımacılık belirli koşullar altında kullanılabilir. Başlangıçta, yük birimi
intermodalizme uygun olmalıdır, bu da yük biriminin maksimum ağırlığının 25
tonun altında olması gerektiği anlamına gelir (standart ve yerel konteynerlerin
ağırlığına ilişkin yasal sınır). Ara mallar (parçalar) ve bitmiş ürünler intermodal
taşımacılık için özellikle uygundur çünkü bu tür yük birimlerinde monte
edilebilirler. Yük birimlerinin bir moddan diğerine geçebileceği bir mod sürekliliği
olmalıdır. İntermodal terminal bu sürekliliğin temel bileşenidir ve özellikle
sınırların aşılması durumunda uygun bir düzenleyici çerçeve ile geliştirilebilir.
Ancak, intermodal taşımacılığın etkin bir şekilde kullanılabilmesi için genellikle
gerekli olan 500 km'nin üzerindeki mesafelerde eşik mutlak değildir. Daha kısa
mesafelere kamyonlarla daha rekabetçi bir şekilde hizmet verilebilir.

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

Intermodal Taşımacılığın Koşulları
Düşük değerli kargolar genellikle dökme olarak taşınırken, yüksek değerli kargolar
havayolu taşımacılığı ile taşınma eğilimindedir çünkü taşıma süresi taşıma
maliyetinden daha önemlidir (yüksek değer/ağırlık oranı). Kargo değeri,
intermodal taşımacılıkla taşınmaya en uygun olan orta değerli kargoyu içeren bir
faktördür. İntermodal taşımacılık, sevkiyat sıklığı sürekli ve istikrarlı olduğunda
daha uygundur. Bu koşullar altında, taşıma varlıkları istikrarlı rotalar üzerinden
sürekli hizmetler olarak tahsis edilebilir.

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

Intermodal Taşımacılığın Koşulları ve Sonuçları

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

Intermodal Taşımacılığın Sonuçları
İntermodal taşımacılığın toplam taşımacılık maliyetlerini azaltması
beklenmektedir, bunun nedeni de daha önce bu uygulamaya daha az yatkın olan
taşımacılık pazarlarında ölçek ekonomilerinin sağladığı faydalardır. Özellikle
demiryolu veya mavna gibi daha yüksek kapasiteli ve verimli modlara doğru bir
modal kayma da beklenmektedir. Her mod, en uygun olduğu koşullar için
kullanılma eğilimindedir ve mesafe önemli bir faktördür.

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

Intermodal Taşımacılığın Sonuçları
İntermodalizm, yük birimlerinin intermodal trenler gibi büyük partiler halinde
birleştirilmesini ve ayrıştırılmasını (bileşim ve ayrıştırma olarak da adlandırılır)
gerektirir. Bu işlem, yük akışlarının birleştiği ve ayrıştığı noktalar haline gelen
intermodal terminallerde gerçekleşir. Daha fazla tam kamyon yükü taşımacılığının
yanı sıra daha yüksek düzeyde varlık kullanımı ile daha yüksek bir yük faktörüne
sahip olmak da mümkündür. Yük taşımacılığının ağ yapısının intermodalizm ile
değiştirilmesi, genellikle araçlar için daha az boş geri dönüşle sonuçlanır.

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

Mesafe, Maliyet, Mod Seçimi
Ulaşım modları, hizmet edilen mesafeye göre farklı maliyet fonksiyonlarına
sahiptir. Basit bir doğrusal mesafe etkisi kullanarak, karayolu, demiryolu ve
denizyolu taşımacılığının sırasıyla C1, C2 ve C3 maliyet fonksiyonları vardır.
Karayolu taşımacılığı kısa mesafeler için düşük maliyetli olsa da, demiryolu ve
denizyolu maliyetlerinden daha hızlı bir şekilde artar. Demiryolu taşımacılığının
karayolu taşımacılığına göre daha karlı hale gelmesi için D1 mesafesine, denizyolu
taşımacılığının avantajlı hale gelmesi için ise D2 mesafesine gerek duyulur. Bu
noktalar "başa baş" noktası olarak adlandırılır. D1 noktası genellikle başlangıç
noktasından 500 ile 750 km uzaklıktadır, D2 ise yaklaşık 1,500 km uzaklıktadır.

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

Mesafe, Maliyet, Mod Seçimi

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

Modlar Arası Geçiş Prensipleri
Modal değişiklik, bir modun diğerine kıyasla benzer bir pazarda karşılaştırmalı
avantaja sahip olduğu durumlarda meydana gelir. Karşılaştırmalı avantajlar
maliyetler, kapasite, zaman, esneklik veya güvenilirlik gibi çeşitli şekillerde
olabilir. Taşınan ürüne bağlı olarak, bu faktörlerin her birinin önemi değişir.
Genellikle maliyet en önemli faktördür. Bazı durumlarda zaman kritiktir. Sonuç
olarak, modlar arası geçiş firmaların (yükler) ve bireylerin (yolcular) karşılaştırmalı
avantajlara bakarak aldığı kararın sonucunda gerçekleşir. Karşılaştırmalı
avantajlar, iki mod arasındaki maliyet farkı, zaman, hizmet seviyesi, konfor veya
güvenilirlik gibi faktörleri içerebilir. Bu fark ne kadar yüksekse, bir moddan
diğerine geçme potansiyeli o kadar artar.

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

Modal Değişimin Prensipleri
Modal değişim, makro perspektiften bakıldığında, taşıma arzında değişikliklerin
olduğu bir bağlamda gerçekleşir. Mikro perspektiften bakıldığında ise bireylerin
(yolcular) ve firmaların (yükler) kararları (davranışları) değişmektedir. Bu, endojen
faktörlere (kullanıcılar ve taşımacılık hizmeti sağlayıcılarının kararları) ve aynı
zamanda dışsal faktörlere (maliyet faktörleri, düzenlemeler ve politikalar)
bağlıdır.
Eğer bir modal değişikliği daha yüksek maliyetlere ve daha az verimliliğe yol
açarsa, bu değişiklik sürdürülebilir değildir. Genellikle kamusal politika hedefleri
tarafından desteklenen modal değişik stratejileri, mevcut taşıma moduyla
rekabet etmekte başarılı olmayabilir. Çalışmalar modal değişiklik girişimlerinin
başlangıçta bazı teşviklere ihtiyaç duyduğunu göstermektedir. Öte yandan,
değişikliğin sürekli olarak teşviklere ihtiyaç duyması bu seçeneği sürdürülebilir
olmaktan çıkarır.

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

Modal Değişimin Aşamaları
Durağanlık Aşaması: İlk aşamada, modal değişikliği sürecini yavaşlatan ve bazen
fark etmesi zor olan güçlü bir durağanlık seviyesi bulunur. Sadece birkaç kullanıcı
modal değişikliği deneyimleyebilir. Durağanlık, modal değişikliğinin genellikle
beklenenden çok daha az önemli olduğu anlamına gelir. Bu düşük performanslı
durumun ortaya çıkmasına yol açabilir. Durağanlığın arkasındaki nedenler, mevcut
mod ve terminallerinde biriken yatırımlar ve varlıklarla ilişkilidir. Bu nedenle, bir
şirket, diğer modun karşılaştırmalı avantajları önemli olsa bile, bu varlıkları terk
etmek istemeyebilir. Yönetim tercihleri önemli rol oynar. Çünkü önceki moddaki
yük akışlarını yönetmek için uzmanlık geliştirilmiştir. Yeni moda adapte olmak zor
olabilir. Yeni prosedürlerin ve sözleşmelerin adaptasyonu uzun sürüyorsa ve
faydalar hemen ortaya çıkmıyorsa şirketler isteksiz davranabilir. Tedarik zinciri
yönetimi de bu durağanlığa katkıda bulunabilir. Modal değişikliğin kullanılan
taşıtların, taşıma frekanslarının ve zaman performansının değişmesine neden
olma olasılığı yüksektir. Modal değişimi erken benimseyenlerin, ilk olmanın
potansiyel ödülleri için, kanıtlanmamış dağıtım sistemi riskini almaya istekli, yeni
taşımacılık girişimleri olması olasıdır.

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

Modal Değişimin Aşamaları

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

Modal Değişimin Prensipleri
Modal Değişim Aşaması: Bu aşama, endüstrinin avantajlarını kabul etmesiyle bir
moddan diğerine hızlı bir geçişi temsil eder. Yeni taşıma modu, zayıf performans
durumundan yüksek performans durumuna evrilir. Durağanlık, modal değişimin
beklenenden daha düşük bir hızda gerçekleştiği bir durum iken, modal değişim
aşamasında geçiş hızı beklenenden daha hızlıdır. Karşılaştırmalı avantajlardaki
önemli bir düşüş, bu aşamayı sonlandırır. Çünkü yeni mod giderek yoğunlaşırken,
önceki mod trafiğini kaybeder (bazı rotaların kapanması, rasyonalizasyon, fiyat
indirimleri vb.).
Olgunluk Aşaması: Bu noktada, pazar potansiyeli yeni bir denge noktasına
ulaşmıştır ve modal paylar arasındaki karşılıklı karşılaştırmalı avantajlar daha az
farklılık gösterir. Bu yük veya yolcu taşımasında sınırlı bir değişim teşviki olduğu
anlamına gelir. Odak noktası modal rasyonalizasyonuna döner (modal varlıklarını
daha etkili bir şekilde kullanmak).

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN