ENCIKLOPEDIUJA JUGOSLAVUJECRNOGORSKI ZBOR — CRNOGORSKO-PRIMORSKA MITROPOLIJA CRNOGORSKO-PRIMORSKA MITROPOLIJA. Na podrugju rimske provincije Praevalitane postojala je od IV¥. episkopija; njen je predstavnik prisustvovao TV ekumenskom saboru u Halkedonu (451). Doseljava~ je Slovena izazvalo je poreme¢aj i u Zivotu crkve, te se dukljanski biskup morao skloniti u Italiju (602). U tom. ranom periodu razvoja hrigéanstva (VI—VIIIv.) podig- nnute su bazilike (Prevlaka, Zlatica, Martini¢i, Bar i dr.) koje su imale znaéajnu ulogu u njegovor Sirenju. Duk- Ijanski kneZevi IX i Xv. rade na jaganju erkve, U'to vri- jeme u seoskim crkvama poéelo je obavljanje liturgije na slovenskom jeziku. U legendama o cary Dukljanu (Du- Klijanu) crnogorski narod je satuvao sjeCanje na drama- tignu borbu oko uvodenja hrigtanske religije; u njima je prikszan sv. Tlija u ulozi nosioca hriSéanstva. Uspon dukljanske drzave doveo je do osamostaljiva- nnja erkve, te je papa Klement III uputio barskom bi skupu Petru nadbiskupski palijum (1089). Tada se pod 4u veliki vjerski centri (Bar, Svat, Precista Krajinska)s 1u benediktinskim samostanima (15) rade Skole i skrip- torijumi; u Pretisto} Krajinskoj nastao je i prvi roman uliteraturi Crne Gore, Legenda 0 Viadimira 1 Kosari, a w Baru Ljetopis popa Dubljanina, Poita je radka vojska osvojila Zetu, nadbiskup barski Grgur (Antivarensis humilis archiepiscopus) morao je pobjeci u Dubrovnik (1189). Prilikom toga osvajanja raikea vojska je razorila crkve i manastire, izuzev kotorske, jer je Kotorska biskupija bila podredena Bariju (Ita Razorenu Katoligku crkvu u Duklji poteo je podizat ‘Vukan, koji je uspio dobiti od pape priznanje kraljevske titule (Diocliae et Dalmatiae rex), koristeéi se tradicijom dinastije Vojislavijevica, On je uspio da papa Inocent je III vrati status nadbiskupije barskoj crkvi (1199) koja Je, u periodu opadanja moti dukljanske drZave, bila pod- redena Dubrovacko} nadbiskupiii. Nakon toga je Vukan pokusao da ovlada Raskom (1207), Borba katoligke i pravoslavne Konfesije organizovano je vodena nakon osnivanja pravoslavnih episkopija (1219). forbs Crnogorsko to pipalo je trima epskopiame: Zetko) a fetoitke Sedivem u bivsem benediktinsKom samestans Achan~ ipmvo- gcia Miala na Prevact (otok Stradit, oda. Tlovk, gine usta) kod iva; Budimlanso} sa sedem uw mans- stiru Sv. Georgija (danas Durdevi stupovi) kod Tvan- grada; Humskoj, sa sjedistem u hramu Bogorodice u Stonu. U Cetinjskom ljetopisu naznaten je kao prvi epi- skop Zetske episkopije Iarion Sigoevi¢, iz Gradana u Crmnici (1220). Sjediste episkopije ostalo je na Prevlaci do sredine XV'v., kada je prenijeto u Pregistu Krajinsku, kod Ostrosa, poito su. Mledici ovladali tim podrugjem (oko 1450). Rad Zetske episkopije toga perioda malo je poznat, Do sada su Konstatovani pomeni jedanaest epi- skopa i mitropolita; status mitropolije Zetska episko- pija je dobila 1346, D. Vuksan je utvrdio da postoje in- tervali za koje se ne znaju imena episkopa i mitropolita (1320—1405). Duanovim zakonikom, &,6—10, sankcionisan je vee styoreni odnos prema Katolitko} erkvi, koja se pomi- nije kao slatinska jeress, @ njeni pripadnici kao »poluyjer- nicie (1349), RaSki viadari nijesu prestajali raditi na lik- vvidaciji Katolieke crkve. Niihov rad na osamostaljivanju Barske nadbiskupije od dubrovatke crkve imao je politi- ki Karakter: egzistiranje Barske nadbiskupije sludilo je kao ostonac u spolinoj politici. Poslije osamostaljivanja zetske dr#ave pod Balsicima (1360), nije mogla ostati na snazi odredba da peckog pa- trijazha bira Drdavni sabor, na éelu s vladaocem. Tada je ueinjen prvi korak ka stvaranju samostalne ctkve w samostalno} draavis zetski i srpski vladari Durad Balsi¢ i Lazar Hrebeljanovié sporazumjeli st se da patrijarha bira samo Sabor arhijereja i igumana (1375). Tada je za 148 patrijarha izabran pustinjak Jefrem, éime je izrazena ten- dencija da se na taj poloaj ne bira uticajna lignost koja bi mogla krnjiti nezavisnost drdava Sto ih je obuhvatala edna patrijarfija, Rad Zetske mitropolije iz perioda nastije Balsica (1360—1421) malo je poznat. Stracimir i Durad Baltié ispovijedili su katoligku vjeru i odrekli se erkvenog raskola (1369), ‘Nakon smrti posijednjeg BalSi¢a (1421) Crnojeviéi su vodili borbu protiv srpski despota koji su pokusavali da ostvare feudalna »pravat nad Crnom Gorom (1421 54), Jedan zetski mitropolit i sam je udestvovao u bor- bi oko Budve (141), God. 1458. pominje se na stolici Zetske mitropolije unijat Jovan, Grk sa Krita (Johan- nes... archiepiscopus dignissimus Craine); njegov dola- zak bio je u duhu Firentinske unije (1439), preko koje je vizantijski car Ivan VIII htio osigurati pomot kato- Tiekog Zapada za borbu protiv osmanlijske opasnosti Poito je pao Carigrad (1453), Turska je vodila politiku onemogucavanja unije izmedu katolitke i pravoslavne onfesije, pa je 2a carigradskog patrijarha postavila anti- uunijata Genadija TI Nije poznato koliko je mitropolitska stolica ostala w Preéisto} Krajinskoj; postoji misljenje da je prenijeta u manastir Sv, Nikole na ostrvu Vranjini ‘Skadarsko jezero). Pomjerajuei front pred invazijom Turaka, Ivan Crnojevié je podigao Cetinjski manastir (1484), koji je utinio mitro- politskom rezidencijom i poklonio mu veliki dio porodié- ‘nog posjeda, na kome se nalazio njegov novi dvor. Imovin- ski status Crnogorske mitropolije regulisao je Zakonom i dao joj pravo da omoguéava azil. Od sredine XVv. ‘Crnogorska mitropolija bila je pod jurisdikcijom Ohridske arhiepiskopije, Crnogorski mitropoliti zadréali su pravo vrienja obreda u oblastima koje su zaposjeli Turci i Mletici. U Cetiniskom manastiru Durad Crnojevié osnovao je ‘Stampariju, u Kojo} su Stampane knjige 2a potrebe Crno- gorske mitropolije (1493-96). Likvidacijom otpora Dur- da Crnojevica i zavodenjem uprave turskog vazala Sta- niSe Crnojeviéa pogelo je novo doba crnogorske istorii. Posto je Turska obnovila rad Pecke patrijartije (1557). Cnogorska mitropolija usla je u ajene granice. Ustanak u sjevernom dijelu Crne Gore, pod vodstvom vojvode Grdana (1597), doprinio je razvijanju misli o ‘oslobodenju, pa se, nekoliko godina docnije prvi put jedan mitropolit (Ruvim II) stavio na elo jednog od- reda koji se borio protivu turske vojske (1604). Od tada se kod crnogorskog naroda poveéava ugled mitropolita God, 1608, odrdan je u Kugima veoma znaéajan skup ccmnogorskih i albanskih glavara, a vojvoda Grdan i pecki patrijarh Jovan pregovarali su sa austrijskim, Spanskim | papskim misionarima oko pripreme ustanka na Balkan, Sredinom XVII v. Crnogorskom mitropolijom uprav- Jiao je Mardarije koji je utestvovao u borbama Crno- goraca za slobodu. Radio je na povezivanju sa zapadnim Zemljama i stvaranju erkvene unije, da bi se osiguralo je- dinstvo & borbi protivu Turaka, Sveéanim ispovijeda- ‘jem, u Majinama, stupio je u uniju s Katoligkom erk- ‘vom (1640). 5 njim je saradivao vladika Vasilije Ostro- Ski, Koji je prenio uu Niksi¢, a zatim u Ostrog, episkopski centar za sjeverne dijelove Crne Gore i dio Hercegovine (1655—70, Uloge crnogorskih mitropolita u borbi crnogorskog rnaroda postala je zna¢ajnija u drugoj pol. XVILv. Mic tropolitRuvim (167385) djeluje s nacionalnih poz cija i pike skadarskom paSi Sulejmanu Busatliji da Crno- gorci nijesu sultanovi podanici, veé vjerni Hristovi voj- hci skoji nede Zaliti svoje krvis da bi ostali slobodni. U_ doba morejskog rata (1684—99), kada su u cijeloj Crno} Gori vodene borbe, na Gelu Crnogorske mitropolije bio je Visarion Borilovié Bajica (1685—92). Tada su izvo- jevane velike pobjede nad turskom vojskom (na Kame- rnom, 1687); oslobodeni su Herceg-Novi i Risan. Mitro- politsku stolicu (Cetinjski manastir) branio je mletacki ‘Salted (1688—92). Posto su se morali povuéi pred snaznim_ hapadom Sulejman-pase, Mle¢i¢i su minirali' manastir. Cenogorska pravoslavna’crkva (CPC) ispolila je svoi Crnojevié. uriatstvo, Tur cine ‘gorska rritropolia Mitropott \ borbare 23 oslobo- erie Autoke: {alnost crcMivopolis Petowiei iosobo: sak pokrat Petar autokefalni polozaj pri izboru nasljednika Visariona Bo- riloviéa, Crnogorski zbor odbio je da prihvati prijedlog patrijarha Arsenija Crnojevica da se za crnogorskog mi- {tropolita postavi dobjegli beogradski mitropolit Simeon; prihvagen ni kandidat novog patrijarha Grka Ka- ika T. Crnogorski zbor sastao se kod rusevina Cetinj- izabrao za mitropolita Savatija Kalude- rovita iz Otiniéa (1694), Dolaskom na mitropolitsku stolicu Danila Petroviéa (16971735) produzen je proces uevrStivanja uloge Cr- nogorske mitropolije u Zivotu Crne Gore. Mitropolit Danilo je rodonagelnik mitropolitske kuce Petroviga, u ojo) e ovo zvanje postalo nasliedno. Crnogorska mitropo- lija uspostavija politiéke odnose Crne Gore s Rusijom (1711), gdiee mitropolit Danilo boravio od jeseni 1714. do jula 1715; primio ga je ruski car Petar I i odobrio da se trogodinje daje pomoé mitropolitskoj rezideneiji (Cetinj- skom manastiru). Ovim je Crnogorska mitropolija dobila jak oslonac jer je Ruska pravoslavna crkva imala ugled slobodnog centra i zaititnika pravoslavlja (prodiranje ‘ovog uticaja na Balkan poklapalo se s interesima oslobo- dilatke borbe crnogorskog naroda). Ostvarivanjem odnosa 5 ruskim Sinodom priznata je autokefalnost CPC. Pecki patrijarh Arsenije IV, u pismu Podgoriéanima (1726), prijeti onima koji odu ka mitropolitu Danilu da ée skletwu dotekatis. CPC ostala je samo u kanonsko} vezi s Peékom patrijarsijom, Giji je poglavar posliednji put dolazio u vititaciju u Cenogorsko primorie 1732. ‘Radom viadike Vasilija Petroviéa (1750—66), koadju- tora mitropolita Save Petroviéa (1735—81), ojacao je oslo- bodilacki pokret crnogorskog naroda, kao dio evropske borbe protivu Turske. U sklopu toga djelovanja Vasi- lije je napisao Istoriju o Cermoj Gori (1754). Poslije smrti vladike Vasilia, mitropolit Sava nije se mogao suprot- staviti struji Koja je omoguéila da na vlast dode Séepan Mali (1767—13), Giji je period vladavine vrlo znacajan. ‘Tada je CPC prvi put odvojena od funkcije centralnih ‘organa vlasti (1768); svjeStenstvu je ostavljeno da shri- stijanee uéi bodjem putu, a »mirskim éelovjecimae,za- branjeno je da diraju u crkvene tajne. Nakon smrti Sée- pana Malog, Sava je radio na uévrSéivanju oslabljenog polozaja mitropolije, pa istiée njen legitimitet koji je do- bila od Ivana Crnojeviéa; zapravo, da je od tada sovi puke Gernogorski voden mitropolitima cetinjskijems. U osnovi shvatanja toga legitimiteta nalazi se éinjenica da je Crno- gorska mitropolija dobila, pri osnivanju Cetinjskog ma- nastira (rezidencije mitropolije), posjed dinastije Crno- jeviéa. Zbog toga crkva nije isticala da su mitropoliti dobili svjetovnu vlast od posljednjeg. slobodnog_ vi ddara iz dinastije Cmojeviéa (Durda), veé od darodavea — Ivana, Protivu vodece uloge Crnogorske mitropolije ia vila se_struja oko guvernddura; u_anonimno} istori (Krathi opis Zete i Crne Gore, Cetinje 1774) osuduje se svjeStenstvo da odrtava narod u sdubokom neznanjus i sujevjerju te da sprecava uvodenje prava gradana, Ukidanje Pecke patrijarsije (1766) nije imalo nikakve posljedice na CPC jer je bila ostvarila porpuno samo- stalan poloda). Zbog toga berat sultana Mustafe IIT, ko- jim je potvrdivano zvanje crnogorskom mitropolitu, nije donijet na Cetinje, vee je ostao u Peéi. U Bivotu CPC i cmogorske dréave posebno je zn Gaina epoha mitropolita Petra I Petroviea Njegosa (1782— 1830), koji je dofao na mitropolitsku stolicu poslije epi- zodne pojave Arsenija Plamenca (1781—82). Predvodeni ‘mitropolitom Petrom I, Crnogorci vode oslobodilaéke bitke protivu turske i francuske vojske. Petar I radio je na uvodenju zakonodavstva (Stega, 1796; Zakonik, 1798, 1803). Tako je uveo Kuluk (sud), primjenjivao je, kao ‘vrstu kazne, kletvu i ekskomunikaciju iz erkve. Suprotstavijajuéi se autoritetu Crnogorske mitropoli je, guvernadur Vuko Radonjié (1802—I8, 1820—30) sa- movlasno se obracao austrijskom i ruskom dvoru, pa mu je Crnogorski zbor oduzeo titulu guvernadura (1818). koja mu je docnije vracena (1820). Zbor titi autoritet Crnogorske mitropolije i Kod ruskog Sinoda, na éije op- tube odgovara (1804) istiéuéi da su Crnogorci slobodan CRNOGORSKO-PRIMORSKA MITROPOLIJA narod koji se pokorava samo svojim mitropolitima, da je crnogorski mitropolit vsam za sebe u ovdainjoj ctkvi, ezavisan ni od kakve viastiv te da je odgovoran samo ‘crnogorskom narodu Koji ga je izabrao. Pofto je francuska vojska zauzela Boku kotorsku (1807), coduzeta je Crnogorsko} mitropoliji jurisdikeija nad tim podrugjem, koje je bilo u njenom sastavu i za mletadke vlasti, na osnovu ernogorsko-mletatkog ugovora (1456). Napoleon je postavio za vikara Boke kotorske Gerasima Zeliée, athimandrita manastira Krupa (1810), pripo- jivli je Dalmatinsko-istrijsko} episkopiji. Na taj natin je prekinut, u_jednom dijelu Crne Gore, tradicionalni ‘etnofiletizam. Za Petra I formirana je zajednigka crno- ‘gorsko-bokeljska viada — Centralna komisija (1813) Kad je Boka kotorska postala austrijski posied (1814), cotvoren je put propagandi Karlovaéke mitropolije. Doc- nije je ula u Bokokotorsko-dubrovacku eparhiju (1870— 1920). Kad je umro Petar I, guvernadur V.Radonjié poku- 440 je da preuzme vlast, ali mu je Zbor glavara oduzeo ti- tulu i prognao ga iz zemlje, te se konaéno gasi institu- cija guvernadura (1830). Tada je izabran za mitropolita, Petar II Petrovié Njegos (1830—S1), koji je posljednji mitropolit gospodar. Hirotonisan je u Rusiji, u Spaso- -preobrazenskom saboru, uz prisustvo ruskog cara, sto je podiglo ugled CPC. Ustanovio je Senat i druge insti- tucije koje su ojaéale centralnu vlast i omoguéile prije- laz na svjetovni oblik viadavine. Zbog promjene juris- dikcije CPC, Niegoé uz svoju titulu vladika scrnogorski+ tunosi i odrednicu sbrdskie. Knez Danilo odvojio je crkvu od dréave (1851), dime poiinje novi Zivot CPC. Zakonom kneza Danila (1855), 1, 66—68 te 81 i 86, Pravoslavna erkva se tretira kao dr- 2avna religija; odredene su nadleznosti crkve i obaveze svjeftenstva. Za mitropolita je postavijen Nikanor Iva- novié (1851—60), iguman Cetinjskog manastira, koji je uz politike Komplikacije hirotonisan u Rusiji 1858. Niegova uloga u tadainjim dramatitnim dogadajima nije rasvijetijena. Uveo je u cetinjskoj osnovno} &koli proslavijanje kulta Save Nemanjiéa (1856). Poito je pro- ‘eran iz Crne Gore nakon pogibije kneza Danila, 2a mi tropolita je izabran Harion Roganovié (1860—82), koji je osnovao Zahumsko-rasku episkopiju, sa sjedistem w Ostrogu (1878). Tzdao je naredbu da svjestenici moraju nositi brade i uveo vodenje parohijskih knjiga. Za njego- vo vrijeme formirana je Bogoslovija na Cetinju (1869), u kojoj su se Skolovali svjeStenici i utitelji. Mitropolit Mi- trofan Ban (1884—1920), poznat i kao crkveni pisac. ustrojio je organizaciju CPC. Djelatnost CPC regulisana je, do kraja XIXv., na ‘osnovu opitih pravoslavnih kanona i obiéajnog_prava. Donosenjem Ustava Svetog Sinoda u Knjazevini Cro} Gori (1903), Ustava pravoslavnih konzistorija u Knja- 2evini Ceno} Gori (1904) i Zakona 0 parohijskom svje- Stenstvu (1908) regulisano je ustrojstvo autokefalne Cr- nogorske pravoslavne erkve. Ustavom Knjazevine Crne Gore, &. 40, utvrduje se da je dréavna vjera istognopra- voslavna i da je CPC autokefalna. Medukonfesijska to- lerancija na crnogorskom tlu ispoljavala se u odredenim istorijskim fazama, te u nekim crkvama postoje oltari za obje Konfesije. Konkordat izmedu Crne Gore i Svete stolice zakljugen je 1886. Poslije balkanskog rata CPC ‘osnovala je, od oslobodenih istognih krajeva, Pecku epi- skopiju (1913). Crkveni istoriéar B. Smirnov konstatovao je da je Pra- voslavna erkva u Crnoj Gori postigla autokefalni polo- 4aj zbog stalne borbe crnogorskog naroda za svjeru i na- rodnosts, Proces osamostaljivanja datira od potetka XVIIv., kada su crnogorski mitropoliti bili prinudeni dda se ukljuce u borbu koju je vodio crnogorski narod predvoden glavarskim slojem. Crnogorski mitropoliti uskladili su svoje djelovanje s borbom za slobodu svojih vernika te su spostighi potpuno nezavisan polodaje od Pecke i Carigradske patrijarSije (E. Smirnov). Polititke veze s Rusijom (od 1711) omoguéile su da CPC realizira autokefalni status. Zbog toga se na njen samostalni Zivot 149 Petar tt Danilo erkvu 06 detave Knjate- vina C6 autoke- {ino strove cre(CRNOGORSKO-PRIMORSKA MITROPOLIJA — CRNOGORSKO-TURSKI RATOVI Ukidanje auroke: faine CPC nije odrazilo ukidanje Pecke patrijariije. Mitropolit Sava nije prihvatio sultanov berat kojim mu je potvrden mitropolitski Gin jer se ponafao kao poglavar samostalne cerkve, U Sintagmi, tom V, ije je publikovanje odobrila Carigradska patrijarsija (1855), navedena je, pod bro- jem 9, »Autokefalna Mitropolija crnogorskas. 'U érnogorskim manastirima radilo je vise skriptori- juma; u nekim su djelovale skole; njegovana je crkvena ‘umjetnost: radili su ikonopisci i fresko-slikaris formira- na je crkvena arhitektura koja ima specificne elemente. Za pripadnike pravoslavne Konfesije u starijoj litera tun javlja se termin shristijanis, a za pravoslavije wgrcko~ -slavenska vjeras. U periodu aktivnog djelovanja CPC. (od potetka XVITv. do 1851) mitropoliti su imali ulogu voinih starjeSina, obavijali su funkeiju vrhovnog sudije,, bili su diplomate. Njihova driavnicka uloga bila je od- Iuujuéa u istorijskim procesima. Povezanost s narod- ‘nim Zivotom dovela je do laiciziranja njene strukture Poslije odvajanja CPC od dréave, njenoga institucio~ naliziranja, te osnivanja Bogoslovije, u kojo} su radili iz~ vanjci, u Stampi i ikolama javlja se sintagma »srpska vje~ ras kao zamjena za pravoslavlje. U to vrijeme Srbija se oslobada, ekonomski br2e jaéa i vr8i pijemontski pritisak preko Crnogorske mitropolije i Bokokotorsko-dubro- vacke eparhije. CPC imala je snazan uticaj u crnogor- skim skolama, Ukidanje autokefalne CPC pripremljeno je posto je Crna Gora prestala da postoji kao dréavni subjekt (1918) Prvi korak ka ukidanju bilo je donoSenje Uredbe 0 pri- vremenom ustrojstvu ministarswva vjera_(31.11919), Obrazovan je Sredisnji arhijerejski sabor koji je imao za- datak da pripremi sujedinjenjes wsrpskihe crkava (26.V. 1919). Njegovu nekanonsku odluku 0 sujedinjenjue CPC i drugih pravoslavnih crkava u Jugoslaviji u Srpsku pra- voslavnu erkvu potvrdio je svojim Ukazom regent Alek- sandar, iako je legitimitet crnogorske dréave postojao do Vidovdanskog ustava (1921). Najzad, Uredbom 0 cen- tralizaciji upravne i sudske vlasti u Srpsko} patrijarSiji prenijet je skrug radas crnogorskih mitropolita, vizlozen, u Ustavu Sv. Sinoda od god. 1903, na srpskog patrijar- ha Pravoslavne crkve Kraljevine SHS. ‘Od 1921, nalazi se u posjedu Srpske pravoslavne crk- ve veliki broj kulturno-istorijskih spomenika (oko 650 crkava i manastira), koji predstavljaju znaéajan dio crno- gorskog kulturnog nasljeda Prilikom arondacije pravoslavnih eparhija u Kralie- vini Jugoslaviji 1931, Crnogorsko-primorsko} mitropo- Iiji pripale su i bivie episkopije Bokokotorska, Zahum- sko-ratka i dio Pecke episkopiie. LIT: MJanrooo, Jepiseopia ztska, Glasik Srpskog uéenog dru- va, 1886, LVIIIy F Rade, Pravoiayna cekva w Ceno} Gort Ost ie #895. Smurmoe” Ison hestanako} cei, Petrograd 1891: 1 Ru- ‘vas, Viadike setke | eenogorske, Prose, Ctije 1892, kj. Ts PA Rovinh, Svettenicha nodal u Cro) Gor, Bosanska vila, 1893, 23 T-Markoce, Bakjasskorbarsa metropolii, Zagreb 1902; Pedeset go" dina na prestola Cone, Gore 1860-1010, Cetinje 1910; 5, Stansje forbs ea samostanoethatclike crkve, Beograd 1912; D. Vikan, Ka tag | mort. panat epg marlin, Za, Cancen Coron 1886, ibd, 1540, kaj, RXIV, av. 2; L Cenojwie one ‘manastircetinh jan. 1485, tid 194], kn XXV sv. 4; Cetin he opie otoripsko id), Cetinje 198%, R. Kovyone, O zetskom miteopol {tu Presa) Keainsho, Glsnik Ctinish mute 1968, 1, T-Mar ‘eo, atria tolera | promjte a Cro} Gai 1, Beograd 1963; Pode {sk SO Caxnje Untvnom nada Crae Gore, Unseost 197, 27 Dar. 150 DONJI MANASTIR OSTROG. sik i 1834,